COĞRAFYA

11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI

11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI

3.4.1. DOĞAL VE BEŞERÎ UNSURLARIN EKONOMİYE ETKİSİ

Ekonomi; üretim, dağıtım, tüketim, ticaret, ithalat ve ihracattan oluşan beşerî
faaliyetlerdir.
İnsanların ihtiyaçlarına göre dünya üzerinde, birbirinden farklı ekonomik faaliyetler
yürütülür. Ekonomik faaliyetler de insanların beslenme, barınma, korunma
gibi ihtiyaçlarından ortaya çıkmıştır.
Ekonomik faaliyetler üretime olan talep ile birlikte değişime uğrar. Tüketim için
üretim, üretim için tüketim gerekir. Tüketim, üretim arasında dağıtım bulunur.
Üretim: İnsanların ihtiyaçlarını karşılamak için mal ve hizmetin sağlanmasıdır.
Tüketim: Mal ve hizmetlerin insanların ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılmasıdır.
Dağıtım: Mal ve hizmetlerin son kullanıcı olan tüketiciye ulaştırılması işidir.
 11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Üretim, Dağıtım ve Tüketimi Etkileyen Doğal Faktörler
Üretim, dağıtım ve tüketim faaliyetleri birçok faktörden etkilenebilir. Bunlar;
 Ham madde kaynakları,  İklim koşulları,  Yer şekilleri,

 Su kaynakları,  Bitki örtüsüdür.

Ham madde Kaynakları

Ulaşım maliyetlerinin azalması ve bozulabilecek gıda maddelerinin fabrikalarda hemen işlenerek tüketiciye
ulaştırılması amaçlardandır.
İklim Koşulları
Sel, aşırı sıcak ve soğuklar buzlanma, don-dolu ve kar yağışları, sis gibi doğa olayları ekonomiyi olumsuz
etkiler.
Yer Şekilleri
Ulaşım, engebeli arazilerde zor yapılır. Ayrıca, iklimsel özelliklere bağlı olarak ulaşımın bir şekilde engellenmesi de
üretilen ürünlerin, malların dağıtımını olumsuz etkiler. Ham maddelerin fabrikalara ulaştırılmasında, üretilen ürünün
de tüketiciye ulaştırılmasında ulaşım önemlidir. Engebenin olduğu yerlerde ulaşım maliyetinin artması üretilen
malların da fiyatını arttırmaktadır. Bu nedenlerden dolayı fabrikalar yerleşim merkezlerine yakın, yolların kavşak
noktalarında kurulur.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Su Kaynakları
Bazı ham maddelerin işlenmesinde suya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle bazı
tesislerin yer seçiminde su kaynaklarına yakın yerler seçilir. Örneğin demir - çelik
sanayisinde, kağıt sanayinde termik ve nükleer santrallerde temiz suya olan ihtiyaç
fazladır.
Bitki Örtüsü
Otlakların verimli olduğu alanlarda hayvanların et ve süt verimleri artar, kuraklığın
yaşandığı dönemlerde de verim azalır. Bu durum maliyeti de etkiler.

Bilgiye Ulaşma
Teknocoğrafya, bilim ile coğrafyanın birbirine yaptığı etkiyi araştıran bilim
dalına denir. Çevre koşullarına bağlı olarak imalat işlerinin uygun yapılmasını
sağlar. Bu nedenle aşırı sıcak ve aşırı soğuklarda (ekstrem iklim koşulları) metaller
ve plastik ve malzemeler sorun yaşanmadan kullanılabilmektedir.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI

Üretim, Dağıtım ve Tüketimi Etkileyen Beşerî Faktörler

İnsan faaliyetleri, ekonomik faaliyetler üzerinde de etkilidir. Beşerî faaliyetler
doğal faktörlerle sıkı bir ilişki içindedir.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI

3.4.2. ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM SEKTÖRLERİNİN

ETKİLEŞİMİ
Yeryüzünün değişik bölgelerinde, farklı ekonomik faaliyetler üretim, dağıtım, tüketim bakımından etkileşime neden
olur. Örneğin Karadeniz Bölgesi’nin doğu bölümünde (Rize ve çevresi) yetiştirilen çay, toplanarak yöredeki çay
fabrikalarında işlenir. İşlenen çay, ulaşım ağları ile taşınarak tüketiciye ulaştırılır ve sektörlerin
arasında iletişim gerçekleşir.
Tarım ve Hayvancılıkta, Üretim, Dağıtım ve Tüketim İlişkisi
Teknolojinin gelişmediği dönemlerde çiftçiler kendilerine yetecek kadar tarımsal üretim yapmaktaydılar. Modern
tarım uygulamaları ile birlikte elde edilen ürünler, ihtiyaç fazlası olunca ulaşımın gelişmesi ile birlikte uzak
bölgelere taşınmış ve tüketiciye ulaştırılmıştır.Et ve süt ürünlerinin, çabuk bozulması nedeni ile nüfusu hızla artan
kentlerin çevresinde besicilik faaliyetleri yapılmış ve hayvancılığın yapıldığı yerlerde et ürünlerini işleyen kuruluşlar
faaliyete geçmiştir. Elde edilen hayvansal ürünler soğutuculu taşımacılık ile son kullanıcı olan tüketiciye
ulaştırılmaktadır.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI

Tüketimin Fazla Olması Üretimi Nasıl Etkiler?

Buğday, temel besin maddesi olması nedeni ile geçmişten günümüze kadar
önemini koruyan temel bir besin maddesidir. Buğdaydan ekmek, makarna, bisküvi,
bulgur, pasta ve çeşitleri gibi besin maddeleri elde edilir. Bu nedenle buğdayın
geniş bir kullanım alanı bulunmaktadır.
Dünya’da tüketimi fazla olan ürünlerden birisi de kahvedir. Kahveye olan talebin
artması ile birlikte kahve, ana vatanı olan Etiyopya’nın dışında da Yemen,
Hindistan, Doğu Hint Adaları, Kolombiya, Meksika, Ekvador gibi ülkelerde de yetiştirilmeye
başlanmıştır.
Üretim, Dağıtım ve Tüketimin Yeni Sektörlerin Ortaya Çıkmasındaki Etkisi
İnsanlar tarım ve hayvancılık ile elde ettikleri ürünleri kendileri için temin etmişlerdir.
Zaman içinde elde ettikleri fazla ürünleri de pazarlamışlardır. Böylece yeni
iş kolları ortaya çıkmıştır. Bazı ürünlerin çabuk bozulması (et, süt, balık gibi) ile
konserve, ambalaj, soğutuculu (frigofrik) taşımacılık gibi yeni sanayi kolları ortaya
çıkmıştır.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI

Tükenebilir Enerji Kaynaklarında Üretim, Dağıtm,

Tüketim İlişkisi
Kömür, tükenebilen enerji kaynaklarındandır. Taşınması
zor ve maliyetlidir. Bu
nedenle diğer sanayi kolları da bu enerji kaynağına
yakın yerlerde kurulur (Zonguldak
- Karabük ve Karadeniz Ereğli Demir Çelik Fabrikaları
gibi). Metal ürünlerde
de diğer ekonomik faaliyet kollarının gelişmesine yol
açmıştır. Günümüzde liman
çevrelerinde metal sanayinin geliştiği gözlenir.
 11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
3.4.3. DOĞAL KAYNAKLAR VE EKONOMİ
Doğada, insan etkisi olmadan kendiliğinden oluşan zenginlik kaynaklarına doğal
kaynak denir.
Doğal Kaynakların Sınıflandırılması
Çevremizde kullandığımız, yararlandığımız eşyaların büyük çoğunluğu doğal
kaynaklardan elde edilmektedir.
 11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Doğal Kaynakların Faydaları
Daimi Kaynaklar

Rüzgâr: Süreklilik gösteren

rüzgârlardan (Batı Rüzgârları)
elektrik enerjisi elde edilir.
Dalga: Okyanus veya deniz
kıyılarında oluşan dalgalardan
elektrik enerjisi elde edilmektedir.
Özellikle Batı Avrupa
ülkelerinde gel-git dalgalarından
elde edilir.
Güneş: Temel enerji kaynağıdır.
Gelişen teknoloji ile birlikte elektrik enerjisi elde etmede,
su ısıtma sistemlerinde
kullanılmaktadır.
Su: Su, yer üstü ve yer altı kaynakları olarak
kullanılmaktadır. Akarsular üzerinde
yapılan hidroelektrik santralleri ile elektrik enerjisi elde
edilmektedir.
 11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Belirli Şartlar Dâhilinde Kendini Yenileyebilen Kaynaklar

Orman: Yağış, nem ve sıcaklık koşullarına bağlı

olarak ormanların gelişme gösterdiği alanlarda
orman ürünlerini işleyen tesisler bulunur. Bunlar insanlar
için önemli bir doğal kaynaktır.
Toprak: Uzun vadede kendini yenileyebilen doğal
kaynak olan toprak insanların tüm ihtiyaçlarının temin
edildiği doğal kaynaktır.
Jeotermal Enerji: Fay hatlarının bulunduğu, kırıklı
yapının olduğu (fay hatları) bölgelerde yerin derinliklerinden
gelen (magmaya yakın) sıcak su veya
buhar olarak yeryüzüne çıkan doğal enerji kaynağıdır.
Elektrik elde etmede, evlerin, seraların
ısıtılmasında kullanılır.
Hava: Madde ve enerji kaynaklarının bir kısmının
kaynağı atmosferdir. Canlıların
ihtiyacı olan oksijen, azot ve karbondioksit gazları
havada bulunur. Hava
ekonomik faaliyetler içinde önemlidir.
 11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI

Tükenebilen Doğal Kaynaklar

Doğal Gaz: Doğal gaz bir enerji kaynağıdır. Doğayı
daha az kirletir. Elektrik
enerjisi elde etmede, evlerin ısıtılmasında ve ulaşım
araçlarında yakıt enerjisi olarak
kullanılır.
Madenler: Ekonomik değere sahip olan doğal
kaynaklardır.
Bu doğal kaynaklar ekonomik etkinliklerin
de itici gücüdür. Maden rezervleri, bulundukları ülkelerin
kalkınmasında da önemlidir.
Petrol: Yer altında bulunan sıvı hâldeki enerji
kaynağıdır.
Elektirik enerjisi elde etmede, ulaşımda,
petro - kimya sanayinde kullanılır. Yüzyılımızın en
önemli enerji kaynaklarındandır.
Kömür: Yer altında bulunan bu organik kayaçtan,
elektrik üretiminde, sanayide (demir - çelik sanayisinde)
evlerin ısıtılmasında yararlanılır.
11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Doğal Kaynakların Faydaları
Yaşamımızda kullandığımız araç ve gereçlerin tamamına yakını, doğal kaynaklardan
temin edilir.
Zamanla doğal kaynakların kullanım alanları değişmiş, gelişmiş ve çeşitli medeniyetler
ortaya çıkmıştır. Sanayi Devrimi ile birlikte doğal kaynak kullanımı da
artmıştır. Doğal kaynakların kullanımı sayesinde, tarım, sanayi ve bilgi toplumu
ortaya çıkmıştır.
Toplumların ekonomik gelişmelerinin belirlenmesinde, doğal kaynak kullanımı
önemlidir.
Doğal kaynak kullanımına göre, tarım, sanayi ve hizmet sektörleri gelişme
göstermiştir. Doğal kaynaklardaki üretim artışı da sanayi ve ticaretin gelişmesine
bağlıdır.
Doğal Kaynak ve Kalkınma
İnsan ve doğal kaynak zenginliği kalkınmada önemli rol oynar. Yetişmiş insan
gücü olmadan tek başına doğal kaynaklara sahip olma ülkelerin kalkınması için
yeterli değildir. Çünkü doğal kaynağı temin eden, şekillendiren, başka kaynaklarla
birleştiren, üretim yapan ve ihtiyacı için kullanan canlı insandır.
 11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Doğal Kaynak ve Ekonomi İlişkisi
 11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Doğal Kaynak ve Ekonomi İlişkisi
 11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Doğal Kaynak ve Ekonomi İlişkisi
 11.SINIF COĞRAFYA DERS NOTLARI
Doğal Kaynak ve Ekonomi İlişkisi