Professional Documents
Culture Documents
gerundi(v)um kullanımı
gerundi(v)um kullanımı
Öyken
Gen. hâlindeki gerundium, ardından gelen zarf değerli causā veya grātiā ismi sayesinde amaç
yan cümlesi işlevi kazanır. (Söz konusu isimler fiilimsi olmayan isimlerle de aynı şekilde kullanılır.
Örneğin exemplī causā deyimi “örnek nedeniyle” değil “örnek olması için” anlamındadır.)
A1b: Rex vincendī causā omnēs mīlitēs sine morā mittet. (vinc/ō, -ere, vīcī, victum)
“Kral kazanmak için tüm askerleri gecikmeden yollayacak.”
Ayrıca, cupidus, perītus gibi sıfatlar ve cupiditās gibi isimlerle genetīvus obiectīvus işlevinde de
kullanılır.
A1c: Cicero vir perītus dīcendī est. (dīc/ō, -ere, dīxī, dictum)
“Cicero söz söyleme konusunda deneyimli bir adamdır.” 134
Lat. Gr. 4, haz. Doç. Dr. E. Öyken
Dat. hâlindeki kullanımı pek yaygın olmayıp genellikle bu hâli gerektiren studeō gibi fiiller, similis
gibi sıfatlar ya da operam dō gibi deyimlerle sınırlıdır.
Ör. A2a: Sic vīvere periendō simile est. (per/eō, -īre, -īvī, -ītum)
“Böyle yaşamak ölmeye benzer.”
A2b: Sapiens vēra dīcendō operam dat. (dīc/ō, -ere, dīxī, dictum)
“Bilge doğruları söylemeye özen gösterir.”
Gerundium olan kelime acc. hâlindeyse önünde her zaman AD edatı bulunur (nadiren de IN) ve
amaç ifade eden bir zarf cümleciği işlevindedir.
Ör. A3a: Dolor nōs ad perseverandum stimulat. (persever/ō, -āre, -āvī, -ātum)
“Acı bizi kararlı olmamız için kışkırtır.”
135
Lat. Gr. 4, haz. Doç. Dr. E. Öyken
Bu hâldeki kullanımı genellikle abl. instrūmentī ya da abl. modī işlevindedir. Abl. hâlindeki
gerundium IN, DĒ, EX başta olmak üzere edatlarla da kullanılır.
Ör. A4a: Hominis mens discendō alitur et cogitandō. (disc/ō, -ere, didicī, —; cogit/ō, -āre, -āvī, -ātum)
“İnsanın aklı öğrenerek ve düşünerek (= öğrenme ve düşünme aracılığıyla) beslenir.”
A4b: Nihil dē mē dīcō, sed dē eīs quī in dīcendō magnī sunt aut fuērunt (dīc/ō, -ere, dīxī, dictum)
“Kendi hakkımda hiçbir şey söylemiyor, söz söylemede ünlü olan ya da olmuş o
kişilerden söz ediyorum.”
136
Lat. Gr. 4, haz. Doç. Dr. E. Öyken
Gerundium olan sözcüğün farklı hâller, edatlar ve eklenen zarf değerli isimler (causā, grātiā)
sayesinde kazandığı genel işlevler gerundīvum için de geçerlidir. Ne var ki, acc. hâlindeki
gerundīvum bazen AD edatı olmadan da kullanılabilir (bkz. s. 142’deki tablo).
137
Lat. Gr. 4, haz. Doç. Dr. E. Öyken
Bunun için öncelikle vincend/us, -a, -um biçiminin hâli cümledeki işlevine, cins ve sayısı ise
nesne olan isme göre belirlenir. Söz konusu fiilimsi “fethedilmesinin gerekliliği” ifadesinde
tamlayan işlevinde olacağından gen. hâlinde, Galli/a, -ae (f.) ismini nitelediği için de f. ve s.
çekilmelidir. Böylece Galliae vincendae biçimi elde edilir. Fark edilecektir ki, gerundīvum olan
kelime nitelediği, nesne değerli isme hâlini vermiş ve o kelimeden cins ve sayı özelliğini almıştır:
f. / s.
Galliae vincendae
gen.
Gerundīvum biçimi bu şekilde elde edildikten sonra cümle şöyle tamamlanabilir:
138
Lat. Gr. 4, haz. Doç. Dr. E. Öyken
Gerundīvum olasılık, yeterlik ve gereklilik ifade edebilir, çatı bakımından edilgendir ama
gerektiğinde etken olarak da çevirilebilir. Bunu aynı cümle üzerinden açıklayalım:
Ör. B1a: Caesar dē necessitāte Galliae vincendae multa dīxit. (vinc/ō, -ere, vīcī, victum)
Gerundīvum ile kurulan ifade “Gallia’yı fethetmenin” biçiminde etken olarak da çevirilebilir.
139
Lat. Gr. 4, haz. Doç. Dr. E. Öyken
dat. agentis
Ör. B2a: Epistula Cicerōnī scribenda est. (scrīb/ō, -ere, scrīpsī, scrīptum)
nom. / n / pl.
dat. agentis
B2b: Caesarī omnia ūnō tempore erant agenda. (ag/ō, -ere, ēgī, actum)
Bu tür cümlelerde farklı işlevde başka bir dat. bulunuyorsa, mantıksal özne dat. yerine abl.
agentis, yani a(b) + abl. ile ifade edilir:
nom. / n. / pl.
abl. agentis
Ör. B2c: Verba blanda ā Cicerōne uxōrī dicenda sunt. (dic/ō, -ere, dīxī, -tum)
dat.
acc. / f. / s.
abl. agentis
B2d: Eī ā mē grātiam agendam (esse) sciō. (ag/ō, -ere, ēgī, actum)
dat.
Bu son örnekte gerundīvum ile kurulan perifrastik yapı A.c.I. yapısının parçası olduğundan
dilbilgisel özne (grātiam) acc. hâlindedir.
141
Lat. Gr. 4, haz. Doç. Dr. E. Öyken
GERUNDIUM GERUNDĪVUM
[(epistulam) scrībere libet] epistula scribenda est
Nom. [Inf.]
“mektup yazmak hoşa gider” “mektup yazılmalıdır”
İÇİNDEKİLER’e git →
Kaynaklar
Gandiglio, A. (1969). Sintassi latina corredata di nuovi esercizi. Volume terzo. (G. B. Pighi, Ed.) (3.
bs.). Bologna: Zanichelli.
Keller, A. ve Russell, S. (2004). Learn to Read Latin. New Haven & London: Yale University Press.
Lavency, M. (1997). VSVS. Grammaire latine. Description du latin classique en vue de la lecture
des auteurs (2. bs.). Louvain-la-Neuve: Peeters.
Maltby, R. ve Belcher, K. (2014). Wiley’s Real Latin. Learning Latin from the Source. Malden &
Oxford: Wiley-Blackwell.
Mountford, J. (Ed.). (2005). Bradley’s Arnold Latin Prose Composition. Wauconda: Bolchazy-
Carducci Publishers.
Oniga, R. (2014). Latin. A Linguistic Introduction (N. Schifano, Trans.). Oxford: Oxford University
Press.
Rubenbauer, H. ve Hofmann, J. B. (1995). Lateinische Grammatik (12. bs.). Bamberg: C. C.
Buchners.
Touratier, C. (2008). Grammaire latine. Introduction linguistique à la langue latine. Paris: Sedes.
Wheelock, F. M. ve LaFleur, R. A. (2005). Wheelock’s Latin (6. bs.). New York: HarperCollins.
Woodcock, E. C. (1959). A New Latin Syntax. London: Bristol Classical Press.
143