การสร้างทางเรขาคณิต

60 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

2.1 รูปเรขาคณิตพื้นฐาน
จุดและเส้นตรง
จุด (point)
ค�ำว่ำ จุด ที่เรำใช้กันนั้นมีควำมหมำยต่ำงๆ เช่น บอกจุดนัดพบ บอกจุดเริ่มต้น แต่ในทำงเรขำคณิต
เรำจะใช้จุดเพื่อแสดงต�ำแหน่งเท่ำนั้น จุดที่เรำใช้อำจมีขนำดและรูปร่ำงต่ำงๆ กัน ซึ่งเรำจะไม่สนใจขนำด
และรูปร่ำงของจุด
ใช้ เป็นสัญลักษณ์แทนจุด และเขียนตัวอักษรก�ำกับไว้ เมื่อต้องกำรระบุชื่อจุด เช่น แทน จุด A

เส้นตรง (line หรือ straight line)

เส้นตรง มีควำมยำวไม่จ�ำกัด ซึ่งสำมำรถเขียนสัญลักษณ์แทนเส้นตรง AB ได้ดังนี้

เส้นตรง AB เขียนแทนด้วย AB
เส้นตรง AB อำจเรียกว่ำ เส้นตรง BA และเขียนแทนเส้นตรง BA ด้วย BA
ในกำรเขียนสัญลักษณ์แทนเส้นตรง จะสังเกตเห็นว่ำมีหัวลูกศรทั้งสองข้ำง หัวลูกศรนี้แสดงว่ำ
เส้นตรงมีควำมยำวไม่จ�ำกัด สำมำรถต่อเส้นตรงออกไปในทิศทำงของหัวลูกศรทั้งสองข้ำงโดยไม่มีที่สิ้นสุด
และในทำงเรขำคณิตจะไม่ค�ำนึงถึงควำมกว้ำงของเส้นตรง
สมบัติของจุดและเส้นตรง มีดังนี้
1. มีเส้นตรงเพียงเส้นเดียวเท่ำนั้นที่ลำกผ่ำนจุดสองจุดที่ก�ำหนดให้

2. ถ้ำเส้นตรงสองเส้นตัดกันแล้วจะมีจุดตัดเพียงจุดเดียวเท่ำนั้น

เรำใช้จุดและเส้นตรงในกำรให้นิยำมรูปเรขำคณิตพื้นฐำน
เช่น ส่วนของเส้นตรง รังสี และมุม
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 61

ส่วนของเส้นตรงและรังสี
ส่วนของเส้นตรง (line segment)
รูปต่อไปนี้เป็นรูปของเส้นตรง

บทนิยาม ส่วนของเส้นตรง คือส่วนหนึ่งของเส้นตรงที่มีจุดปลำยสองจุด

สัญลักษณ์ที่ใช้แทนส่วนของเส้นตรง AB เขียนแทนด้วย AB
A และ B เป็นจุดปลำยของ AB ส่วนของเส้นตรง AB อำจเรียกว่ำ ส่วนของเส้นตรง BA
และเขียนแทนส่วนของเส้นตรง BA ด้วย BA
ควำมยำวของ AB เขียนแทนด้วยสัญลักษณ์ m(AB) หรือ AB เช่น ควำมยำวของ AB ยำวเท่ำกับ
3 เซนติเมตร เขียนแทนด้วย m(AB) = 3 เซนติเมตร หรือ AB = 3 เซนติเมตร
เมื่อกล่ำวถึงระยะห่ำงจำกจุด A ถึงจุด B จะหมำยถึงควำมยำวของ AB เรำสำมำรถใช้
ตัวอักษรตัวพิมพ์เล็กในภำษำอังกฤษเขียนแทนควำมยำวของเส้นตรงที่ก�ำหนดให้ เช่น

หมำยถึง ส่วนของเส้นตรงที่ก�ำหนดให้มีควำมยำว m หน่วย

กำรเปรียบเทียบควำมยำวของส่วนของเส้นตรงสองเส้น อำจท�ำได้โดยกำงวำงเวียนให้มีรัศมียำว
เท่ำกับควำมยำวของส่วนของเส้นตรงเส้นหนึ่ง แล้วน�ำไปเปรียบเทียบกับควำมยำวของส่วนของเส้นตรง
อีกเส้นหนึ่ง เช่น ถ้ำต้องกำรเปรียบเทียบควำมยำวของ AB และควำมยำวของ CD ท�ำได้ดังนี้

1. กำงวงเวียนให้ปลำยเหล็กแหลมอยู่ที่จุด A และให้ปลำยดินสออยู่ที่จุด B
จะได้รัศมียำวเท่ำกับ AB
 62 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

2. ใช้จุด C เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวเท่ำกับ AB เขียนส่วนโค้งให้ตัด CD

ถ้ำส่วนโค้งตัด CD ที่จุด D พอดี แสดงว่ำ AB = CD
ถ้ำส่วนโค้งตัด CD ที่จุดอื่นๆ ที่ไม่ใช่จุด D แสดงว่ำ AB < CD
ถ้ำส่วนโค้งไม่ตัด CD แสดงว่ำ AB > CD
รังสี (ray)
รูปต่อไปนี้เป็นรูปของรังสี

บทนิยาม รังสี คือส่วนหนึ่งของเส้นตรงซึ่งมีจุดปลำยเพียงจุดเดียว

สัญลักษณ์ที่ใช้แทนรังสี AB เขียนแทนด้วย AB
เรำจะเขียนแทนรังสี AB ด้วย BA ไม่ได้ เพรำะ BA มีจดุ B เป็นจุดปลำย AB กับ BA ไม่ใช่รงั สีเดียวกัน
มุม (angle)
รูปต่อไปนี้เป็นรูปมุม

บทนิยาม มุม คือ รังสีสองเส้นที่มีจุดปลำยเป็นจุดเดียวกัน เรียกรังสีสองเส้นนี้ว่ำ แขนของมุม

และเรียกจุดปลำยที่เป็นจุดเดียวกันนี้วำ่ จุดยอดมุม
BA และ BC เป็นแขนของมุม และมี B เป็นจุดยอดมุม
(vertex of an angle) ซึ่งเรียกว่ำ มุม ABC หรือ มุม CBA
เขียนแทนมุม ABC ด้วย ABC ^ หรือ ∠ABC
เขียนแทนมุม CBA ด้วย CBA ^ หรือ ∠CBA

ในทำงปฏิบัติสำมำรถเขียนรูปแทนมุมได้ดังนี้

หมำยถึง

^ หรือ m(∠ABC) เช่น ขนำดของมุม ABC เท่ำกับ

ขนำดของมุม ABC เขียนแทนด้วย m(ABC)
^ = 90 องศำ หรือ m(∠ABC) = 90 องศำ
90 องศำ เขียนแทนด้วย m(ABC)
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 63

กำรเปรียบเทียบขนำดของมุมสองมุม อำจท�ำได้โดยใช้วงเวียน เช่น ถ้ำต้องกำรเปรียบเทียบขนำดของ

^ กับขนำดของ PQR
ABC ^ อำจท�ำได้ดังนี้

1. ใช้จุด B เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวพอสมควร เขียนส่วนโค้งตัด BC และ BA

ให้จุดตัดคือ จุด E และจุด F ตำมล�ำดับ
2. ใช้จุด Q เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวเท่ำกับ BE เขียนส่วนโค้งให้ตัด QR และ QP
ให้จุดตัด คือ จุด X และจุด Y ตำมล�ำดับ
3. ใช้จุด X เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวเท่ำกับ EF เขียนส่วนโค้งตัดส่วนโค้ง XY
^ = PQR
ถ้ำส่วนโค้งตัดส่วนโค้ง XY ที่จุด Y พอดี แสดงว่ำ ABC ^
^ แสดงว่ำ ABC
ถ้ำส่วนโค้งตัดส่วนโค้ง XY ที่จุดภำยใน PQR ^ < PQR ^
ถ้ำส่วนโค้งตัดส่วนโค้ง XY ที่จุดภำยนอก PQR^ แสดงว่ำ ABC^ > PQR ^

รูปมุมแต่ละรูปจะแสดงมุมสองมุม ดังนี้

มุม ABC จะหมำยถึง ^1 และมุมกลับ ABC จะหมำยถึง ^2

โดยทั่วไปเมื่อกล่ำวถึงมุม ABC จะหมำยถึงมุมที่มีขนำดมำกกว่ำ 0 � แต่น้อยกว่ำ 180 �
นั่นคือ กล่ำวถึง ^1 นั่นเอง
64 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

แบบฝึกหัดที่ 1 เขียน ✓ หน้ำข้อควำมที่ถูกต้อง เขียน ✗ หน้ำข้อควำมที่ผิด

1 เส้นตรงสองเส้นตัดกันได้มำกกว่ำ 1 จุด

2 AB เป็นเส้นตรงเดียวกับ BA

3 CD = DC

4 เมื่อก�ำหนดจุดให้ 1 จุด จะสำมำรถลำกเส้นตรงผ่ำนจุดที่ก�ำหนดให้เพียงเส้นเดียว

5 เมื่อก�ำหนดจุดให้สองจุด ส่วนของเส้นที่สั้นที่สุดที่ต่อระหว่ำงจุดสองจุดนี้คือ
ส่วนของเส้นตรงที่มีจุดทั้งสองเป็นจุดปลำย
6 XY กับ YX เป็นรังสีเดียวกัน เพรำะมีจุดปลำยเป็นจุดเดียวกัน

7 ส่วนของเส้นตรง รังสี และเส้นตรง มีควำมยำวไม่จ�ำกัด

8 ^ = BOA
AOB ^

9 กำรต่อแขนของมุมออกไปในทิศทำงของหัวลูกศร ยิ่งต่อออกไปมำกเท่ำไร
ขนำดของมุมก็จะเพิ่มมำกขึ้นเท่ำนั้น
10 จุด ใช้ส�ำหรับบอกต�ำแหน่ง ไม่มีควำมกว้ำงและควำมยำว

11 เส้นตรง ใช้แสดงทิศทำงและมีควำมยำวจ�ำกัด

12 ส่วนของเส้นตรง คือ ส่วนหนึ่งของเส้นตรงที่มีจุดปลำยสองจุด

13 รังสี คือ ส่วนหนึ่งของเส้นตรงซึ่งมีจุดปลำยเพียงจุดเดียว

14 มุม คือ รังสีสองเส้นที่มีจุดปลำยเป็นจุดเดียวกัน เรียกรังสีสองเส้นนี้ว่ำ แขนของมุม

และเรียกจุดปลำยที่เป็นจุดเดียวกันนี้ว่ำ จุดยอดมุม
15 มีเส้นตรงเพียงเส้นเดียวเท่ำนั้น ที่ลำกผ่ำนจุดสองจุดที่ก�ำหนดให้ได้
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 65

แบบฝึกหัดที่ 2 บอกชื่อและเขียนสัญลักษณ์แทนรูปต่อไปนี้

1
______________________________________
2
______________________________________
3
______________________________________
4
______________________________________
5
______________________________________
6
______________________________________

แบบฝึกหัดที่ 3
1 จำกรูป ตอบค�ำถำม
1.1 จงเขียนชื่อมุมโดยใช้สัญลักษณ์ต่ำงๆ กัน 3 ชื่อ
_____________________________________________
1.2 จงบอกชื่อรังสีที่ท�ำให้เกิดมุม
_____________________________________________
1.3 จุดยอดมุม คือ จุดใด
_____________________________________________
 66 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

2 ก�ำหนดจุด x ดังรูป
2.1 เขียนเส้นตรงให้ผำ่ นจุด x จ�ำนวน 5 เส้น

2.2 บอกได้หรือไม่ว่ำเรำสำมำรถเขียนเส้นตรงให้ผ่ำนจุด x ได้ทั้งหมดกี่เส้น เพรำะอะไร

_______________________________________________________________________
_______________________________________________________________________
3 ก�ำหนดจุด x และ y ดังรูป
3.1 เขียนส่วนของเส้นตรง เส้นโค้ง เส้นหยักผ่ำนจุดสองจุดนี้ ซึ่งมีจุด x และ y เป็นจุดปลำย

3.2 เรำสำมำรถเขียนส่วนของเส้นตรง xy ได้จ�ำนวนกี่เส้น

_______________________________________________________________________
3.3 เส้นชนิดใดสั้นที่สุด
_______________________________________________________________________

แบบฝึกหัดที่ 4
1 จงบอกชื่อมุมทุกมุมในรูปที่ก�ำหนดให้
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 67

2 ก�ำหนดรูปดังนี้
จงบอกชื่อมุมต่อไปนี้
2.1 มุมตรงที่มีจุด O เป็นจุดยอดมุม
______________________________
2.2 มุมภำยในของรูปสำมเหลี่ยม OPQ
______________________________
2.3 มุมทุกมุมที่มีจุด O เป็นจุดยอดมุม
แต่ไม่ใช่มุมตรง
______________________________

แบบฝึกหัดที่ 5 จำกรูปจงตอบค�ำถำมต่อไปนี้

1 ในหน้ำปัดนำฬิกำเข็มยำวเดิน 1 รอบ ใช้เวลำกี่นำที และเข็มสั้นเดิน 1 รอบ ใช้เวลำกี่นำที

_____________________________________________________________________
2 60 นำที คิดเป็นมุมกี่องศำ
__________________________________________________
3 1 นำที คิดเป็นมุมกี่องศำ
__________________________________________________
4 เข็มยำวเดินได้ 15 นำที คิดเป็นมุมกี่องศำ
_____________________________________________________________________
5 เวลำ 13.00 น. เข็มสั้นและเข็มยำวท�ำมุมกันได้กี่องศำ
_____________________________________________________________________
6 เวลำ 17.00 น. เข็มสั้นและเข็มยำวท�ำมุมกันได้กี่องศำ
_____________________________________________________________________
7 เวลำ 2.00 น. เข็มสั้นและเข็มยำวท�ำมุมกันได้กี่องศำ
_____________________________________________________________________
8 เวลำ 6.00 น. เข็มสั้นและเข็มยำวท�ำมุมกันได้กี่องศำ
_____________________________________________________________________
 68 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

แบบฝึกหัดที่ 6
แผนที่แสดงเส้นทำงจำกบ้ำนแนนไปยังตลำดเป็นดังรูป
บ้ำนแนน 3 ซม.
1 ซม.
2.5 ซม. 1 ซม.
10 ซม. 2.5 ซม.
มำตรำส่วน 1 ซม. : 1,000 ม.
2 ซม.

จงหำว่ำ ตลำด

1 ระยะทำงตำมเส้นทำงในแผนที่จำกบ้ำนแนนถึงตลำดเป็นเท่ำไร
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2 ระยะห่ำงระหว่ำงบ้ำนแนนและตลำดเป็นเท่ำไร
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

2.2 การสร้างพื้นฐานทางเรขาคณิต
1. การสร้างเกี่ยวกับส่วนของเส้นตรง
การสร้างพื้นฐานทางเรขาคณิตข้อที่ 1
การสร้างส่วนของเส้นตรงให้ยาวเท่ากับความยาวของส่วนของเส้นตรงที่กา� หนดให้
ก�ำหนด AB ดังรูป

กำรสร้ำง CD ให้ยำวเท่ำกับ AB มีวิธีสร้ำง ดังนี้

1. ลำก CZ
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 69

2. ใช้ C เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวเท่ำกับ AB เขียนส่วนโค้งให้ตัด CZ ที่จุด D

จะได้ CD ยำวเท่ำกับควำมยำวของ AB

การสร้างพื้นฐานทางเรขาคณิตข้อที่ 2
การแบ่งครึ่งส่วนของเส้นตรงที่ก�าหนดให้
กำรแบ่งครึ่งส่วนของเส้นตรง ท�ำได้โดยกำรหำจุดกึ่งกลำงของส่วนของเส้นตรงที่ก�ำหนดให้
ก�ำหนด AB ดังรูป

วิธีหำจุดกึ่งกลำงของ AB มีวิธีท�ำได้ดังนี้
1. ใช้ A และ B เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมีเท่ำกัน และคะเนให้ยำวเกินกว่ำครึ่งหนึ่งของ ควำมยำว AB
เขียนส่วนโค้งให้ตัดกันที่จุด C และจุด D

2. ลำก CD ตัด AB ที่จุด E จะได้จุด E เป็นจุดกึ่งกลำงของ AB ที่ท�ำให้ AE = EB

นั่นคือ จุด E แบ่งครึ่ง AB ที่ก�ำหนดให้
 70 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

แบบฝึกหัดที่ 1

1
ก�ำหนด AB ให้ดังรูป
จงสร้ำง
1.1 PQ ให้ยำวเท่ำกับ AB

1.2 XY ให้ยำวเท่ำกับสองเท่ำของ AB

2 ให้ a และ b แทนควำมยำวของส่วนของเส้นตรงที่ก�ำหนด ดังรูป

จงสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมหน้ำจั่ว PQR ให้ PQ = b2 หน่วย และ QR = 2a หน่วย

 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 71

แบบฝึกหัดที่ 2

ก�ำหนดส่วนของเส้นตรงให้ดังนี้

1 จงสร้ำงส่วนของเส้นตรงให้มีควำมยำวเท่ำกับ AB + CD

2 จงสร้ำงส่วนของเส้นตรงให้มีควำมยำวเท่ำกับ CD − EF

3 จงสร้ำงส่วนของเส้นตรงให้มีควำมยำวเท่ำกับ AB + CD + EF

4 จงสร้ำงส่วนของเส้นตรงให้มีควำมยำวเท่ำกับ AB + CD − EF

5 จงสร้ำงส่วนของเส้นตรงให้มีควำมยำวเท่ำกับ 2AB − CD
 72 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

แบบฝึกหัดที่ 3
1 จงแบ่ง MN ที่ก�ำหนดให้ออกเป็นสี่ส่วนที่แต่ละส่วนยำวเท่ำกัน

2 จงแบ่ง XY ที่ก�ำหนดให้ออกเป็นแปดส่วนที่แต่ละส่วนยำวเท่ำกัน

3 ถ้ำต้องกำรแบ่งส่วนของเส้นตรงเส้นหนึ่งเป็นส่วนๆ โดยให้แต่ละส่วนมีควำมยำวเท่ำกัน
โดยกำรแบ่งครึ่งส่วนของเส้นตรงซ�้ำหลำยๆ ครั้ง
3.1 สำมำรถแบ่งเป็นส่วนที่ยำวเท่ำกันได้กี่ส่วนบ้ำง
_____________________________________________________________________
3.2 สำมำรถแบ่งเป็น 12 ส่วน ที่ยำวเท่ำกันได้หรือไม่ เพรำะเหตุใด
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 73

แบบฝึกหัดที่ 4
1 ก�ำหนดส่วนของเส้นตรง a = 4 ซม., b = 5 ซม. และ c = 7 ซม.

จงสร้ำงรูปสำมเหลี่ยม ABC ให้ด้ำนทั้งสำมยำว a, b และ c

2 ก�ำหนดส่วนของเส้นตรง a = 3 ซม., b = 5 ซม. และ c = 8 ซม.

2.1 สำมำรถสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมให้ด้ำนทั้งสำมยำว a, b และ c ได้หรือไม่ เพรำะเหตุใด

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2.2 สำมำรถสร้ำงรูปสำมเหลี่ยม ABC ให้ด้ำนทั้งสำมยำว 2a, b และ c ได้หรือไม่
ถ้ำสร้ำงได้ จงสร้ำงรูป ∆ABC
 74 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

3 ก�ำหนดส่วนของเส้นตรง a = 6 ซม., b = 5 ซม. และ c = 12 ซม.

3.1 สำมำรถสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมให้ดำ้ นทั้งสำมยำว a, b และ c ได้หรือไม่

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
3.2 สำมำรถสรุปควำมสัมพันธ์ของด้ำนของรูปสำมเหลีย่ มทีม่ คี วำมยำวของด้ำน a, b และ c
ได้อย่ำงไร
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2. การสร้างเกี่ยวกับมุม
การสร้างพื้นฐานทางเรขาคณิตข้อที่ 3
การสร้างมุมให้มีขนาดเท่ากับขนาดของมุมที่ก�าหนดให้
^ ให้ดังรูป
ก�ำหนด ABC

^ ให้มีขนำดเท่ำกับขนำดของ ABC
กำรสร้ำง DEF ^ โดยใช้เส้นตรงและวงเวียนท�ำได้ดังนี้

1. ลำก EF

2. ใช้ B เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวพอสมควร

เขียนส่วนโค้งให้ตัด BC และ BA ที่จุด N และจุด M ตำมล�ำดับ
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 75

3. ใช้ E เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวเท่ำกับ BN เขียนส่วนโค้ง QL ตัด EF ที่จุด P

4. กำงวงเวียนให้มีรัศมียำวเท่ำกับ MN

5. ใช้ P เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวเท่ำกับ MN

จำกกำรกำงวงเวียนในข้อ 4
แล้วเขียนส่วนโค้งให้ตัดส่วนโค้ง QL ที่จุด D

^ ซึ่ง M(DEF)
6. ลำก ED จะได้ DEF ^ = m(ABC)
^

การสร้างพื้นฐานทางเรขาคณิตข้อที่ 4
การแบ่งครึ่งมุมที่ก�าหนดให้
กำรแบ่งครึ่งมุม ท�ำได้โดยกำรหำเส้นแบ่งครึ่งมุมที่ก�ำหนดให้
^ ให้ดังรูป
ก�ำหนด ABC

^ ท�ำได้ดังนี้
วิธีหำเส้นแบ่งครึ่ง ABC
76 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

1. ใช้ B เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวพอสมควร

เขียนส่วนโค้งให้ตัด BA และ BC ที่จุด D และจุด E ตำมล�ำดับ

2. ใช้ D เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวพอสมควร เขียนส่วนโค้งภำยในมุม ABC

3. ใช้ E เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวเท่ำกับควำมยำวของรัศมีในข้อ 2

เขียนส่วนโค้งให้ตัดส่วนโค้งในข้อ 2 ให้จุดตัดคือจุด F

4. ลำก BF

^ ที่ท�ำให้ m(ABF)
จะได้ BF แบ่งครึ่ง ABC ^ = m(CBF)
^ ตำมต้องกำร
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 77

แบบฝึกหัดที่ 5
1 ก�ำหนด ABC
^ ให้ตำมรูป จงสร้ำง PQR
^ ให้มีขนำดเท่ำกับ ABC
^

^ ที่ก�ำหนดให้
2 จงสร้ำงมุมให้มีขนำดเป็นสองเท่ำของขนำดของ ABC

^ ให้มีขนำดเท่ำกับมุมกลับ ABC
3 ก�ำหนดมุมกลับ ABC ให้ตำมรูป จงสร้ำง SON
 78 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

4 จงสร้ำงมุม CAD ให้มีขนำดเท่ำกับผลต่ำงของขนำดของ m และ n ที่ก�ำหนดให้

แบบฝึกหัดที่ 6 จงแบ่งครึ่งมุมที่ก�ำหนดให้ต่อไปนี้ โดยใช้วงเวียนและสันตรง

1 2
A A

B
C B C

3 4
B A
C

B C
A

5 6
C
B
A

A
B C
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 79

แบบฝึกหัดที่ 7
ก�ำหนด มุมกลับ PQR ดังรูป จงสร้ำงมุมให้มีขนำดเท่ำกับขนำดของมุมกลับ PQR
แล้วแบ่งมุมที่สร้ำงขึ้นออกเป็นมุมที่มีขนำดเท่ำกันทั้งสี่มุม

จำกกำรสร้ำงข้ำงต้น จงตอบค�ำถำมต่อไปนี้
1 สำมำรถแบ่งมุมกลับ PQR ออกเป็น 3 มุม 5 มุม หรือ 6 มุม ที่แต่ละมุมมีขนำดเท่ำกัน
โดยวิธีแบ่งครึ่งมุมได้หรือไม่
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2 สำมำรถแบ่งมุมกลับ PQR โดยวิธีกำรแบ่งครึ่งมุมออกเป็นมุมที่แต่ละมุมมีขนำดเท่ำกันได้กี่มุมบ้ำง
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

แบบฝึกหัดที่ 8
1 ^ = ACB
จงสร้ำงรูปสำมเหลี่ยม ABC ที่มี BC เป็นฐำนยำวเท่ำกับ MN และให้ ABC ^ = ^x
และรูปสำมเหลี่ยม ABC ที่ได้เป็นรูปสำมเหลี่ยมชนิดใด
 80 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

^ = XYZ,
2 จงสร้ำงรูปสำมเหลี่ยม ABC ให้ BC = a หน่วย ABC ^ ACB
^ = XZY
^

แบบฝึกหัดที่ 9
^ และสร้ำง OR ให้แบ่งครึ่ง COB
จำกรูป ให้จุด O อยู่บน AB จงสร้ำง OP ให้แบ่งครึ่ง AOC ^

แล้วตอบค�ำถำมต่อไปนี้
1 ^ กับ COB
ผลบวกของ AOC ^ เท่ำกับเท่ำใด
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2 ผลบวกระหว่ำงครึ่งหนึ่งของ AOC
^ กับครึ่งหนึ่งของ BOC
^ เท่ำกับเท่ำใด
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3 ^ มีขนำดเท่ำไร เพรำะเหตุใด
POR
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 81

3. การสร้างเกี่ยวกับเส้นตั้งฉาก
การสร้างพื้นฐานทางเรขาคณิตข้อที่ 5
การสร้างเส้นตั้งฉากจากจุดภายนอกมายังเส้นตรงที่กา� หนดให้

ให้ P เป็นจุดที่อยู่ภำยนอก AB ดังรูป

กำรสร้ำงส่วนของเส้นตรงจำกจุด P ให้ตั้งฉำก AB ท�ำได้ดังนี้

1. ใช้ P เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวพอสมควร

เขียนส่วนโค้งให้ตัด AB ที่จุด C และจุด D

2. ใช้ C และ D เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวเท่ำกัน

แล้วเขียนส่วนโค้งให้ตัดกันที่จุด E

^ = BFP
3. ลำก EP ตัด AB ที่จุด F จะได้ AFP ^ = 90 � ดังนั้น PE ตั้งฉำกกับ AB ที่จุด F ตำมต้องกำร
เนื่องจำก PF เป็นส่วนหนึ่งของ PE จะได้ PF ตั้งฉำกกับ AB ที่จุด F ด้วย และจะกล่ำวว่ำ
PF เป็นระยะห่ำงระหว่ำงจุด P กับ AB

การสร้างพื้นฐานทางเรขาคณิตข้อที่ 6
การสร้างเส้นตั้งฉากที่จุดจุดหนึ่งบนเส้นตรงที่กา� หนดให้

ให้ P เป็นจุดบน AB ดังรูป

 82 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

กำรสร้ำงเส้นตั้งฉำก AB ที่จุด P ท�ำได้โดยกำรสร้ำงมุมฉำกที่จุด P

หรือสร้ำงเส้นแบ่งครึ่งมุมตรง APB ดังนี้
1. ใช้ P เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวพอสมควร
เขียนส่วนโค้งให้ตัด AB ที่จุด C และจุด D

2. ใช้ C และ D เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวเท่ำกัน

เขียนส่วนโค้งให้ตัดกันที่จุด E

3. ลำก PE จะได้ APE ^ = BPE^ = 90 �

ดังนั้น PE ตั้งฉำกกับ AB ที่จุด P ตำมต้องกำร

เนื่องจำก PE เป็นส่วนหนึ่งของ PE จะได้ PE เป็นเส้นตั้งฉำกที่จุด P บน AB ที่ก�ำหนดให้

แบบฝึกหัดที่ 10

ก�ำหนดให้สำมเหลี่ยม ABC และสำมเหลี่ยม ADB

เป็นสำมเหลี่ยมหน้ำจั่ว จงหำเส้นกิ่งของรูปสี่เหลี่ยม

ก�ำหนดจุด A และ BC ดังรูป

จงหำว่ำจุด A อยู่ห่ำงจำก BC กี่เซนติเมตร
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 83

3 ก�ำหนดรูปสำมเหลี่ยม PQR จงสร้ำงส่วนสูงของรูปสำมเหลี่ยม PQR ทั้งสำมเส้น

4 ก�ำหนดรูปสำมเหลี่ยม ABC จงสร้ำงส่วนสูงของรูปสำมเหลี่ยม ABC ทั้งสำมเส้น

5 ก�ำหนด A เป็นต�ำแหน่งของกวำงที่ยืนอยู่กลำงทุ่งหญ้ำ เส้นตรง BC เป็นต�ำแหน่งของ

ล�ำธำรริมทุ่งหญ้ำ จงหำเส้นทำงที่มีระยะสั้นที่สุดที่กวำงจะเดินไปยังล�ำธำร
 84 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

แบบฝึกหัดที่ 11

ก�ำหนดจุด P เป็นจุดที่อยู่ภำยนอก AB
จงสร้ำงส่วนของเส้นตรงให้ผำ่ นจุด P
และตั้งฉำกกับ AB ที่จุด Q

2
ก�ำหนดจุด P เป็นจุดใดๆ บน AB ตำมรูป
จงสร้ำงส่วนของเส้นตรงให้ตั้งฉำกกับ AB
ที่จุด P

3
ก�ำหนดรูปสำมเหลี่ยม ABC ตำมรูป
จงสร้ำงเส้นตั้งฉำกกับด้ำน AB และ AC
ที่จุด B และ C ตำมล�ำดับ
และให้เส้นตั้งฉำกทั้งสองตัดกันที่จุด O

4
ก�ำหนดรูปสำมเหลี่ยม PQR
สร้ำงเส้นแบ่งครึ่งและตั้งฉำก
กับด้ำน QR, PR และ PQ ตำมล�ำดับ
เส้นตั้งฉำกทั้งสำมเส้นตัดกันได้กี่จุด
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 85

2.3 การสร้างรูปเรขาคณิต
กำรสร้ำงมุมที่มีขนำดต่ำงๆ
การสร้างมุมที่มีขนาดเท่ากับ 90 � และ 45 �
กำรสร้ำงมุมที่ขนำดเท่ำกับ 90 � อำศัยกำรสร้ำงเส้นตั้งฉำกที่จุดจุดหนึ่งบนเส้นตรงที่ก�ำหนดให้
ซึ่งจะได้มุมฉำก และกำรสร้ำงมุมที่มีขนำดเท่ำกับ 45 � ก็อำศัยกำรแบ่งครึ่งมุมฉำกดังนี้

1. ลำก PQ และให้ A เป็นจุดจุดหนึ่งบน PQ

^ = m(QAE)
2. ที่จุด A สร้ำง AE ให้ตั้งฉำกกับ PQ จะได้ m(PAE) ^ = 90 �
3. สร้ำง AH ให้แบ่งครึ่งมุมฉำก QAE จะได้ m(EAH)^ = m(QAH)
^ = 45 � ตำมต้องกำร

การสร้างมุมที่มีขนาดเท่ากับ 60 �
กำรสร้ำงมุมที่มีขนำดเท่ำกับ 60 � อำศัยแนวคิดในกำรสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมด้ำนเท่ำ ซึ่งสำมเหลี่ยม
ด้ำนเท่ำมีมุมภำยในกำง 60 � มีวิธีกำรสร้ำง ดังนี้

1. ลำก AB และให้ O เป็นจุดจุดหนึ่งบน AB

2. ใช้ O เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวพอสมควร เขียนส่วนโค้งให้ตัด AB ที่จุด X และจุด Y
3. ใช้ Y เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวเท่ำกับ OY เขียนส่วนโค้งให้ตัดส่วนโค้ง XY ที่จุด C
4. ลำก OC จะได้รูปสำมเหลี่ยม OYC เป็นรูปสำมเหลี่ยมด้ำนเท่ำ
^ มีขนำดเท่ำกับ 60 � ตำมต้องกำร
จะได้ YOC
 86 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

การสร้างมุมที่มีขนาด 75 �
กำรสร้ำงมุมที่มีขนำด 75 � อำจอำศัยแนวคิดในกำรสร้ำงมุมที่มีขนำด 60 �, 90 � และกำรสร้ำงมุม
ที่มีขนำด 15 � ซึ่งได้จำกกำรแบ่งครึ่งมุมที่มีขนำด 30 � ดังนี้
75 = 60 + 15 = 60 + 30 2 หรือ 75 = 95 – 15 = 90 – 2
30

วิธีสร้ำงมุมที่มีขนำด 75 � โดยอำศัยแนวคิดในกำรสร้ำงมุมที่มีขนำด 60 � และ 15 � ท�ำได้ดังนี้

1. ลำก AB และให้จุด O เป็นจุดจุดหนึ่งบน AB

2. ^ มีขนำด 60 �
ที่จุด O สร้ำง OC ให้ท�ำมุม 60 � กับ OB จะได้ YOC
3. ^ = 90 � และจะได้ COE
ที่จุด O สร้ำง OE ให้ตั้งฉำกกับ AB จะได้ BOE ^ = 90 – 60 = 30 �
4. สร้ำง OJ ให้แบ่งครึ่ง COE^ จะได้ COJ^ และ JOE
^ มีขนำด 15 �
^ = YOC
จะได้ YOJ ^ + COJ ^ = 60 + 15 = 75 � ตำมต้องกำร

กำรสร้ำงและส�ำรวจเกี่ยวกับรูปสำมเหลี่ยม
การสร้างรูปสามเหลี่ยมตามเงื่อนไขที่ก�าหนด

ตัวอย่ำง จงสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมให้ฐำนยำว 5 เซนติเมตร มุมที่ฐำนทีขนำดเท่ำกัน

และเท่ำกับ 52.5 องศำ และเขียนวิธีสร้ำง
วิธีสร้าง
1. สร้ำง PQ ให้ยำว 5 เซนติเมตร
^ ให้มีขนำดเท่ำกับ 52.5 องศำ
2. สร้ำง QPS
[สร้ำง 30 + 22.5 โดย 30 = 60 ÷ 2 (สีแดง)
และ 22.5 = 45 ÷ 2 (สีเขียว)]
^ ให้มีขนำดเท่ำกับ QPS
3. สร้ำง PQT ^
^ = PQR
4. ลำก PS และ QT ตัดกันที่จุด R จะได้ ∆PQR ที่ PQ = 5 เซนติเมตร QPR ^ = 52.5 องศำ
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 87

ตัวอย่ำง จงสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมให้มีขนำดของมุมหนึ่งมีขนำดเท่ำกับ 67.5 องศำ

และด้ำนประกอบมุมนั้นยำวเท่ำกับ 4 และ 5 เซนติเมตร ตำมล�ำดับ พร้อมทั้งเขียนวิธีสร้ำง
X

วิธีสร้าง 1. สร้ำง AB ยำวเท่ำกับ 4 เซนติเมตร

^ ให้มีขนำดเท่ำกับ 67.5 องศำ (สร้ำง 90 – 22.5)
2. สร้ำง BAX
3. ใช้จุด A เป็นจุดศูนย์กลำง รัศมียำวเท่ำกับ 5 เซนติเมตร เขียนส่วนโค้งตัด AX ที่จุด C
4. ลำก BC จะได้ ∆ABC เป็นรูปสำมเหลี่ยมที่มี BAC ^ = 67.5 องศำ AB = 4 เซนติเมตร
และ AC = 5 เซนติเมตร ตำมต้องกำร
การส�ารวจเกี่ยวกับรูปสามเหลี่ยม
ในหัวข้อนี้ จะส�ำรวจเกี่ยวกับรูปสำมเหลี่ยมที่มีเส้นแบ่งครึ่งด้ำน เส้นแบ่งครึ่งมุมภำยใน หรือเส้นที่
ตั้งฉำกกับด้ำนของรูปสำมเหลี่ยม ดังต่อไปนี้
1. ส่วนของเส้นตรงที่เชื่อมระหว่ำงจุดยอดของรูปสำมเหลี่ยมกับจุดกึ่งกลำงของด้ำนตรงข้ำมกับ
จุดยอดนั้น
2. เส้นแบ่งครึ่งมุมของรูปสำมเหลี่ยม
3. ส่วนของเส้นตรงที่ลำกจำกจุดยอดของรูปสำมเหลี่ยมมำตั้งฉำกกับด้ำนตรงข้ำมหรือส่วนต่อของ
ด้ำนตรงข้ำมกับจุดยอดนั้น
4. เส้นตรงที่แบ่งครึ่งและตั้งฉำกกับด้ำนของรูปสำมเหลี่ยม

ตัวอย่ำง ก�ำหนดรูปสำมเหลี่ยม ABC จงสร้ำงส่วนของเส้นตรงที่เชื่อม

ระหว่ำงจุดยอด A กับจุดกึ่งกลำงของด้ำน BC

วิธีสร้าง
กำรสร้ำงส่วนของเส้นตรงทีเ่ ชือ่ มระหว่ำงจุดยอด A กับจุดกึง่ กลำงของด้ำน BC ท�ำได้โดยแบ่งครึง่ BC
โดยใช้กำรสร้ำงพื้นฐำนทำงเรขำคณิตข้อที่ 2 ซึ่งจะได้จุด O เป็นจุดกึ่งกลำงของ BC และลำก
ส่วนของเส้นตรงเชื่อมระหว่ำงจุดยอด A กับจุด O ดังรูป
 88 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

จะได้ AO เป็นส่วนของเส้นตรงตำมต้องกำร
เรำเรียกส่วนของเส้นตรงที่เชื่อมระหว่ำงจุดยอดของรูปสำมเหลี่ยม
กับจุดกึ่งกลำงของด้ำนตรงข้ำมกับจุดยอดนั้นว่ำ
เส้นมัธยฐาน (median) ของรูปสำมเหลี่ยม
และจำกตัวอย่ำง AO เป็นเส้นมัธยฐำนเส้นหนึ่งของรูปสำมเหลี่ยม ABC

แบบฝึกหัดที่ 1 จงสร้ำงมุมที่มีขนำดต่อไปนี้
1 45 � 2 22.5 �

3 30 � 4 15 �
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 89

5 60 � 6 120 �

7 135 � 8 150 �

9 75 � 10 52.5 �
 90 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

แบบฝึกหัดที่ 2

1 จงสร้ำงสำมเหลี่ยมมุมฉำกตำมที่ก�ำหนดให้
1.1 มีดำ้ นประกอบมุมฉำกยำว 4.5 เซนติเมตร และ 6 เซนติเมตร

1.2 มีดำ้ นประกอบมุมฉำกด้ำนหนึ่งยำว 5 เซนติเมตร และด้ำนตรงข้ำมมุมฉำกยำว 12 เซนติเมตร

2 จงสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมหน้ำจั่ว ABC เมื่อก�ำหนดให้ AB เป็นฐำนซึ่งยำว 4 เซนติเมตร

และมุมที่ฐำนมีขนำด 30 �
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 91

3 จงสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมหน้ำจั่วให้ขนำดของมุมยอดเท่ำกับ 135 �
ด้ำนประกอบมุมยอดแต่ละด้ำนยำว 5.5 เซนติเมตร

4 จงสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมให้ฐำนยำว 6.8 เซนติเมตร มุมที่ฐำนมีขนำดเท่ำกับ 67.5 � และ 45 �

5 จงสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมให้มุมมุมหนึ่งมีขนำด 75 องศำ และด้ำนประกอบมุมนั้นยำว 4 เซนติเมตร

และ 5 เซนติเมตร
 92 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

แบบฝึกหัดที่ 3 พิจำรณำรูปกำรสร้ำงมุมที่ก�ำหนดให้และบอกค่ำของมุมให้ถูกต้อง

1 2

^ = __________________ องศำ
PQR ^ = __________________ องศำ
XYZ
3 4

^ = __________________ องศำ
ABC ^ = __________________ องศำ
MON
5 6

^ = __________________ องศำ
DEF มุมกลับ KPN = __________________ องศำ
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 93

7 8

^ = __________________ องศำ
ANT ^ = __________________ องศำ
MAN
9 10

มุมกลับ SON = __________________ องศำ มุมกลับ RST = __________________ องศำ

การสร้างเส้นขนาน
เส้นตรงสองเส้นขนำนกันก็ต่อเมื่อ
เส้นตรงสองเส้นนั้นมีระยะห่ำงเท่ำกันเสมอ

จำกรูป AB ขนำนกับ CD เขียนแทนด้วย AB // CD

AC และ BD เป็นระยะห่ำงระหว่ำงเส้นขนำน โดยที่ AC = BD
เรำทรำบมำแล้วว่ำ เส้นขนำนมีสมบัติที่ส�ำคัญ 2 ประกำร ซึ่งจะน�ำไปใช้ในกำรสร้ำงเส้นขนำน คือ
1. ถ้ำเส้นตรงเส้นหนึ่งตัดเส้นตรงคู่หนึ่งท�ำให้มุมแย้งมีขนำดเท่ำกัน
แล้วเส้นตรงคู่นั้นจะขนำนกัน
จำกรูป ถ้ำ XY ตัด AB และ CD ท�ำให้ ^1 = ^2
แล้วจะได้ว่ำ AB และ CD ขนำนกัน
 94 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

2. ถ้ำเส้นตรงเส้นหนึ่งตัดเส้นตรงคู่หนึ่ง ท�ำให้ขนำดของมุมภำยในที่อยู่บนข้ำงเดียวกัน
ของเส้นตัดรวมกันได้ 180 � แล้ว เส้นตรงคู่นั้นจะขนำนกัน

จำกรูป ถ้ำ XY ตัด AB และ CD ท�ำให้ ^2 + ^3 = 180 �

แล้วจะได้ว่ำ AB และ CD ขนำนกัน

การสร้างเส้นตรงให้ขนานกับเส้นตรงที่กา� หนดให้และผ่านจุดภายนอกที่ก�าหนดให้
ก�ำหนดจุด P และ AB ดังรูป

กำรสร้ำงเส้นตรงให้ผ่ำนจุด P และขนำนกับ AB ท�ำได้ดังนี้

1. ก�ำหนดจุด Q เป็นจุดจุดหนึ่งบน AB ลำก PQ

^ ให้มีขนำดเท่ำกับขนำดของ PQB
2. สร้ำง CPQ ^
^ และ PQB
โดยให้ CPQ ^ เป็นมุมแย้ง
3. ลำก CP
จะได้ CP // AB ตำมต้องกำร

การสร้างเส้นตรงให้ขนานกับเส้นตรงที่กา� หนดให้และมีระยะห่างตามที่กา� หนดให้

ก�ำหนด AB และส่วนของเส้นตรงที่ยำว a หน่วย ดังรูป

กำรสร้ำงเส้นตรงเส้นหนึ่งให้ขนำนกับ AB
และมีระยะห่ำงเท่ำกับ a หน่วย
สำมำรถท�ำได้ดังนี้ a
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 95

1. ที่จุด A สร้ำง AP ให้ตั้งฉำกกับ AB

2. บน AP สร้ำง AC ให้ยำว a หน่วย
3. ที่จุด C สร้ำง CD ให้ตั้งฉำกกับ AP
จะได้ CD ขนำนกับ AB และมีระยะห่ำงเท่ำกับ a หน่วย ตำมต้องกำร

ตัวอย่ำง ก�ำหนดรูปสำมเหลี่ยม ABC ดังรูป

จงสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมที่มีลักษณะเป็นกำรขยำยรูปสำมเหลี่ยม ABC โดยให้แต่ละด้ำน

มีควำมยำวเป็นสองเท่ำของควำมยำวของด้ำนของรูปสำมเหลี่ยม ABC
วิธีสร้าง

1. จำกรูปสำมเหลี่ยม ABC ที่ก�ำหนดให้ สร้ำง AB

2. บน AB สร้ำง BD ให้ยำวเป็นสองเท่ำของ AB
3. ที่จุด B สร้ำง BF ให้ขนำนกับ AC และสร้ำง BE ให้ยำวเป็นสองเท่ำของ AC
4. ลำก DE จะได้ DE = 2(BC)
ดังนั้น รูปสำมเหลี่ยม BDE เป็นรูปสำมเหลี่ยม ตำมต้องกำร

การสร้างรูปสี่เหลี่ยม
^ =k
ตัวอย่ำง จงสร้ำงรูปสี่เหลี่ยมด้ำนขนำน ABCD ให้ AB = a หน่วย, AD = b หน่วย และ DAB
และเขียนวิธีสร้ำง
 96 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

วิธีสร้าง สร้ำงรูปสี่เหลี่ยมด้ำนขนำนโดยสร้ำงรูปสี่เหลี่ยมที่มีดำ้ นตรงข้ำมยำวเท่ำกันสองคู่

1. สร้ำง AB ยำวเท่ำกับ a
2. ^ ให้มีขนำดเท่ำกับ k
สร้ำง XAB
3. ใช้จุด A เป็นจุดศูนย์กลำงรัศมียำวเท่ำกับ b เขียนส่วนโค้งตัด AX ที่จุด D
4. ใช้จุด D และจุด B เป็นจุดศูนย์กลำงรัศมียำวเท่ำกับ a และ b ตำมล�ำดับ
เขียนส่วนโค้งตัดกันที่จุด C
5. ลำก BC และ DC
จะได้ ⎕ABCD เป็นรูปสี่เหลี่ยมด้ำนขนำนที่ AB = a, AD = b และ DAB ^ = k ตำมต้องกำร

แบบฝึกหัดที่ 4
1 ก�ำหนดจุด A และเส้นตรง BC ดังรูป จงสร้ำงเส้นตรงที่ผ่ำนจุด A และขนำนกับเส้นตรง BC

2 จงสร้ำงเส้นขนำนคู่หนึ่งให้มีระยะห่ำงระหว่ำงเส้นขนำน 5 เซนติเมตร
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 97

3 ^ ดังรูป จงสร้ำงเส้นตรงให้ผ่ำนจุด P และขนำนกับ QR

ก�ำหนด PQR

4 ก�ำหนด DE เป็นแนวของรำงรถไฟ ต้องกำรสร้ำงชำนชำลำรถไฟเป็นแนวเส้นตรง ผ่ำนจุด E

และขนำนกับรำงรถไฟ จงสร้ำงแนวขนำนชำนชำลำรถไฟ พร้อมทั้งอธิบำยขั้นตอนกำรสร้ำง

แบบฝึกหัดที่ 5

1 ก�ำหนดส่วนของเส้นตรงที่มีควำมยำวเท่ำกับ m หน่วย ดังรูป จงสร้ำงเส้นขนำนคู่หนึ่งให้มี

ระยะห่ำงระหว่ำงเส้นขนำนเท่ำกับ m หน่วย
 98 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

2 จงสร้ำงรูปสี่เหลี่ยมด้ำนขนำนที่มีด้ำนหนึ่งยำว 5 เซนติเมตร อีกด้ำนหนึ่งยำว 3 เซนติเมตร

และมุมมุมหนึ่งมีขนำดเท่ำกับ 60 �

3 ก�ำหนดส่วนของเส้นตรงให้ยำว a หน่วย ดังรูป จงสร้ำงรูปสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูนที่ด้ำนแต่ละด้ำน

ยำวเท่ำกับ 2a หน่วย และมุมมุมหนึ่งมีขนำดเท่ำกับ 135 องศำ

4 จงสร้ำงรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้ำที่มีขนำดของด้ำนกว้ำงและด้ำนยำวเป็น 3.5 เซนติเมตร

และ 6 เซนติเมตร ตำมล�ำดับ
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 99

แบบฝึกหัดที่ 6
1 ก�ำหนดรูปสำมเหลี่ยม ABC ดังรูป จงสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมที่มีลักษณะเป็นรูปที่ย่อจำกเดิม
โดยให้ดำ้ นแต่ละด้ำนมีควำมยำวเป็นครึ่งหนึ่งของควำมยำวของด้ำนของรูปเดิม

2 จงสร้ำงรูปขยำยที่ก�ำหนดให้ โดยให้แต่ละด้ำนมีควำมยำวเป็นสองเท่ำของควำมยำวของด้ำน
ของรูปที่ก�ำหนดให้

3 จงสร้ำงรูปย่อจำกรูปที่ก�ำหนดให้โดยให้แต่ละด้ำนมีควำมยำวเป็นครึ่งหนึ่งของควำมยำวของด้ำน
ของรูปที่ก�ำหนดให้
 100 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

4 ก�ำหนดรูปสี่เหลี่ยมด้ำนขนำนดังรูป จงสร้ำงรูปสี่เหลี่ยมด้ำนขนำนที่มีลักษณะเป็นกำรขยำยจำก
รูปเดิม โดยให้ดำ้ นแต่ละด้ำนมีควำมยำวเป็นสองเท่ำของควำมยำวของด้ำนของรูปเดิม

แบบฝึกหัดที่ 7
1 ห้ำงสรรพสินค้ำและสวนสำธำรณะตั้งอยู่คนละฟำกของริมถนนซึ่งขนำนกันที่จุด A และจุด B
ตำมล�ำดับ ดังแผนภำพ ต้องกำรสร้ำงสะพำนลอยข้ำมถนนโดยให้แนวสะพำนลอยตั้งฉำกกับ
ริมถนนทั้งสอง และอยู่ห่ำงจำกห้ำงสรรพสินค้ำและสวนสำธำรณะเป็นระยะเท่ำกัน
จงหำต�ำแหน่งที่จะสร้ำงสะพำนลอยดังกล่ำว พร้อมค�ำอธิบำย

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 101

2 ก�ำหนด XY เป็นเส้นตรงใดๆ
1. จงสร้ำง PQ ให้ขนำนกับ XY
2. จงสร้ำง RS ให้ตำ่ งจำก PQ และ RS ขนำนกับ XY
3. PQ และ RS เกี่ยวข้องกันอย่ำงไร จงอธิบำย

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________

แบบทดสอบท้ำยบทที่ 2 จงเลือกค�าตอบที่ถูกที่สุด

1. จำกขนำดของมุมที่ก�ำหนดให้
1. 18 องศำ 2. 22.5 องศำ 3. 37.5 องศำ 4. 52.5 องศำ
5. 82.5 องศำ 6. 105 องศำ 7. 112.5 องศำ 8. 145 องศำ
มุมในข้อใดไม่สำมำรถสร้ำงได้ด้วยวงเวียนและสันตรง
ก. ข้อ 1 และ 2 ข. ข้อ 3 และ 4
ค. ข้อ 5 และ 7 ง. ข้อ 1 และ 8
2. จำกข้อควำมในแต่ละข้อต่อไปนี้
1. รูปสำมเหลี่ยมที่มีมุมแหลมทุกมุม
2. รูปสำมเหลี่ยมที่มีมุมฉำกสองมุม
3. รูปสำมเหลี่ยมที่มีควำมยำวด้ำนเป็น 3, 5 และ 8 หน่วย
4. รูปสำมเหลี่ยมที่มีด้ำนประกอบมุมฉำกแต่ละด้ำนสั้นกว่ำด้ำนตรงข้ำมมุมฉำก
5. รูปสำมเหลี่ยมที่มีมุมที่ฐำนทั้งสองเป็นมุมป้ำนที่มีขนำดเท่ำกัน
6. รูปสำมเหลี่ยมที่มีมุมที่ฐำนเท่ำกันและแต่ละมุมมีขนำดเป็นสองเท่ำของมุมยอด
ข้อใดบ้ำงที่ไม่สำมำรถสร้ำงได้
ก. ข้อ 1, 2 และ 3 ข. ข้อ 2, 5 และ 6
ค. ข้อ 2, 3 และ 5 ง. ข้อ 3, 4 และ 6
102 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

3. ข้อควำมใดต่อไปนี้เป็นเท็จ
ก. รังสี 2 เส้นท�ำให้เกิดมุม 1 มุม
ข. เส้นตรง 2 เส้นตัดกันเพียง 1 จุดเท่ำนั้น
ค. ส่วนของเส้นตรงมีควำมยำวจ�ำกัด
ง. ลำกเส้นตรงผ่ำนจุด 2 จุดที่ก�ำหนดให้ได้เพียงเส้นเดียว
4. กำรสร้ำง XAB ^ ให้มีขนำด 60 � เรียงล�ำดับกำรสร้ำงได้ตรงกับข้อใด
1. ลำก AB
2. ลำก AX
3. ให้จุด A เป็นจุดศูนย์กลำง เขียนส่วนโค้ง XM B
4. ให้จุด M เป็นจุดศูนย์กลำง เขียนส่วนโค้งตัดส่วนโค้ง XM ที่จุด X
ก. 2, 3, 4, 1 ข. 1, 2, 3, 4
ค. 2, 4, 3, 1 ง. 1, 3, 4, 2
5. นำฬิกำเรือนหนึ่งชี้เวลำ 20.00 นำฬิกำ เข็มทั้งสองท�ำมุมกันกี่องศำ
ก. 95 � ข. 100 �
ค. 120 � ง. 150 �
6. ข้อใดต่อไปนี้เป็นวิธีสร้ำงมุม 67.5 องศำ
ก. แบ่งครึ่งมุมฉำกสองครั้ง
ข. แบ่งครึ่งมุม 45 � และ 60 �
ค. แบ่งครึ่งมุมฉำก แล้วแบ่งครึ่งมุม 45 � อีกมุมหนึ่ง
ง. แบ่งครึ่งมุม 45 � สองครั้ง
7. กำรสร้ำงในข้อใดที่ไม่สำมำรถท�ำได้โดยใช้วงเวียน
ก. แบ่งส่วนของเส้นตรงออกเป็น 8 ส่วนเท่ำๆ กัน
ข. แบ่งมุมออกเป็น 3 มุมเท่ำๆ กัน
ค. สร้ำงมุม 52.5 �
ง. สร้ำงส่วนของเส้นตรงยำวเป็น 3 เท่ำของส่วนของเส้นตรงที่ก�ำหนดให้
8. ส่วนของเส้นตรงที่มีควำมยำวข้อใดที่สร้ำงเป็นรูปสำมเหลี่ยมไม่ได้
ก. 3.5, 4, 7 ข. 10.4, 5.2, 7
ค. 4, 5, 11 ง. 5, 6, 10
 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1 103

9. จำกรูปเป็นกำรสร้ำงมุม 60 � อยำกทรำบว่ำ
รูปสำมเหลี่ยม OXY เป็นรูปสำมเหลี่ยมอะไร
ก. รูปสำมเหลี่ยมหน้ำจั่ว
ข. รูปสำมเหลี่ยมด้ำนเท่ำ
ค. รูปสำมเหลี่ยมมุมป้ำน
ง. รูปสำมเหลี่ยมด้ำนไม่เท่ำ
10. ก�ำหนดรูป A, B และ C ดังนี้

ขั้นตอนดังกล่ำวสอดคล้องกับเรื่องใด
ก. กำรแบ่งครึ่งมุม
ข. กำรแบ่งครึ่งเส้นตรง
ค. กำรสร้ำงเส้นตั้งฉำกจำกจุดภำยนอกมำยังเส้นตรง
ง. กำรสร้ำงรูปสำมเหลี่ยมบนฐำน QR
11. จำกรูป ข้อใดกล่ำวถึง MN ได้ถูกต้อง
ก. MN = 14 AB
ข. AB = 12 MN
ค. 12 MN = NB
ง. 13 AB = MN
12. กำรสร้ำงตำมข้อใดเป็นกำรสร้ำงมุมขนำด 15 �
ก. ข.

ค. ง.
 104 คณิตศาสตร์ ม.1 เทอม 1

13. จำกรูปที่ก�ำหนดให้ ข้อใดไม่ใช่มุมที่อยู่ในรูป

ก. 30 �
ข. 60 �
ค. 45 �
ง. 90 �
14. กำรสร้ำงเส้นขนำนถ้ำใช้จุด P เป็นจุดศูนย์กลำง จะต้องกำงวงเวียนรัศมีเท่ำกับข้อใด

ก. MO ข. NO
ค. MN ง. PR
15. เส้นแบ่งครึ่งมุมของรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้ำพบกันที่จุด O ดังรูป
^ มีขนำดกี่องศำ
POQ
ก. 75 �
ข. 90 �
ค. 95 �
ง. 100 �