Bài 2 Th c t p B o v r le

BÀI 2
O V S C CH M T RÔTO, CH NG M T KÍCH T
VÀ B O V QUÁ ÁP CHO MÁY PHÁT XOAY CHI U NG B

2.1. B o v s c ch m t rôto c a máy phát n xoay chi u ng b

2.1.1. M c ích thí nghi m

Sau khi hoàn thành bài thí nghi m này, ta làm quen v i h th ng b o v cu n qu n
kích t c a máy phát n ng b ch ng l i các s c ch m t.

2.1.2. Tóm t t lý thuy t

M ch n kích t c a máy phát n xoay chi u ng b là m t m ch DC c l p, và

nó không c n ph i n i t. Khi s c ch m t x y ra cu n dây kích t , nh trong hình 2-1
(a), không có dòng n s c ch y xu ng t. Do ó, c ng không c n thi t ph i tác ng hi u
ch nh s c ngay. Th t v y, các máy phát th ng v n hành v i m t s c ch m t trên cu n
dây qu n kích t trong su t th i gian dài. Tuy nhiên, s c nh th ph i c phát hi n và
c lo i b b i s nguy hi m s gia t ng n u s c ch m t th hai x y ra trên cu n dây
kích t gi ng nh trong hình 2-1 (b). S c ch m t th hai s làm ng n m ch m t ph n c a
cu n dây qu n kích t và có th gây h h ng n cu n dây. H n n a, nó làm thay i t
thông phân b trên bên trong rôto c a máy phát n. u này có th làm cho máy phát rung
nh và có th gây h h ng v c .

m ch m m ch m t
t u tiên ng d n th nh t
ng d n
dòng i n kích
dòng i n kích
(không có
dòng n)

m ch m
t th hai

a) Ch m tt im t m b) Ch m t t i hai m

Hình 2-1. S c ch m t th hai trên cu n dây qu n kích t làm ng n m ch m t ph n cu n dây.

Ba ph ng pháp c s d ng phát hi n các s c ch m t trên cu n dây kích t

máy phát n xoay chi u ng b nh sau:
• Ph ng pháp c u chia n th ;
• Ph ng pháp dùng ngu n ph AC;
• Ph ng pháp dùng ngu n ph DC.
M i ph ng pháp u có u m và nh c m riêng. Trong ph n này, ph ng pháp
u chia n th c trình bày chi ti t h n b i vì nó c s d ng trong bài thí nghi m này.
Hình 2-2 miêu t s n gi n c a m t h th ng s d ng ph ng pháp c u phân th
b o v cu n dây kích t c a máy phát n ch ng l i s c ch m t. H th ng b o v bao
PTN H TH NG N 16
Bài 2 Th c t p B o v r le

m m t c u phân áp b ng n tr (R1 và R2) c n i song song v i cu n dây qu n kích t

và r le c m ng n áp (lo i r le quá áp) c n i gi a c u phân áp và t. Các n tr R1
và R2 có giá tr b ng nhau. Khi x y ra s c ch m t, n áp m t chi u xu t hi n ngang qua
le b o v , r le tác ng, và èn báo cháy sáng.
R1 = R2
R1
Cu n dây
kích t le b o v
(lo i 64)
R2

Hình 2-2. S h th ng b o v ch ng ch m t (ph ng pháp c u phân th )

Giá tr cu n áp xu t hi n ngang qua r le b o v ph thu c vào v trí ch m t trên

cu n dây qu n kích t . n áp này t c c i khi s c x y ra t i các u cu n dây và b ng
0 khi s c x y ra t i m gi a c a cu n dây. Do ó, có m t vùng trên cu n dây (n m gi a
a cu n dây khi R1 b ng v i R2) s có n áp không l n r le b o v có th tác ng
ng t. Vì v y, vùng này không cb ov . mb os c c tìm th y trên kh p cu n
dây, ng i ta s d ng m t ph ng pháp ch y u là s thay th vùng không c b o v b ng
cách thay i giá tr c a các n tr R1 ho c R2. u này làm di chuy n vùng không c
o v t i các u c a cu n dây qu n. S thay th vùng không c b o v này có th c
th c hi n b ng tay trong các kho ng th i gian u n b i các nhân viên giám sát, ho c m t
cách t ng b ng các ph ng ti n n t .

* Tóm t t bài thí nghi m:

Trong ph n u c a bài th c hành, l p t các thi t b lên EMS Workstation và

Protective Relaying Control Station.
Ph n th hai, n i k t thi t b nh hình 2-3 và 2-4. Trong m ch này, máy phát ng b
cung c p công su t cho m t t i tr ba pha cân b ng. Máy phát n c trang b h th ng b o
ch ng ch m t rôto g m có hai n tr (R5 và R6) và m t r le c m ng n áp. Khi s
ch m t x y ra trên cu n dây kích t , n áp xu t hi n ngang qua ngõ vào c a r le b o
. R le b o v tác ng khi n áp này l n. Nó t o ra dòng n ch y trong r le u
khi n CR1, công t c CR1-C óng, do ó nó ghi nh n s c . Nút RESET sáng lên t o báo
ng.
Ta s t o m t s c ch m t t i u âm c a cu n dây kích t (c c s 8 c a
Synchronous Motor/Generator) và quan sát v n hành c a h th ng b o v rôto ch ng ch m
t. Ta gi m giá tr c a n tr R6 di chuy n vùng không c b o v t i u âm c a
cu n kích t . Ta t o ra m t s c ch m t t i u âm c a cu n dây qu n kích t và quan sát
ho t ng c a h th ng b o v rôto ch ng ch m t.

2.1.4. Thi t b thí nghi m

Xem b ng ph l c các thi t b c n thi t cho m i bài thí nghi m.

PTN H TH NG N 17
Bài 2 Th c t p B o v r le

2.1.4. Trình t thí nghi m

NH BÁO!
Nh ng thí nghi m này dùng n áp cao.
ng k t n i khi ngu n ang ho t ng.

1. Ch c ch n r ng Protective Relaying Control Station c n i t i ngu n n ba pha.

Ch c ch n r ng DC Power Supply c a Protective Relaying Control Station ang t t.
Ch c ch n r ng các công t c s c trên AC/DC Voltage Sensitive Relay c ch nh
sang v trí O (off) sau ó l p t nó lên b Protective Relaying Control Station.

2. Ð t các thông s trên Universal Fault Module nh sau:

TD1 th i gian trì hoãn.............................................................................. ∼1 s
SST1 th i gian t m ngh .......................................................................... ∼3 s
SST2 th i gian t m ngh ........................................................................ ∼10 s

Chú ý: Núm u ch nh th i gian trì hoãn và th i gian t m ngh n m ngay trong c a

Universal Fault Module.

3. L p t Interconnection Module, Power Supply, Universal Fault Module,

Synchronous Motor/Generator, Prime Mover/Dynamometter, Faultable Transformers,
Resistive Loads (2), Power Diodes, AC Ammeter, AC Voltmeter, và DC Voltmetter/Ammeter
trên b EMS Workstation.
Dùng dây ai liên k t c khí gi a Synchronous Motor/Generator và Prime
Mover/Dynamometter.
Ch c ch n r ng ngu n cung c p ang t t và núm u ch nh n áp t t i v trí 0.

Chú ý: Ch c ch n r ng c c b ng ng phía sau c a Mobile Workstation và Three-

Module Workstation c n i v i nhau và n i v i t. Ch c ch n r ng các thi t b cl p
t trên Workstation u c n i t.

4. K t n i ngõ vào LOW POWER INPUT c a Prime Mover/Dynamometter t i ngõ ra 24

V AC c a Power Supply.
Trên Power Supply b t ngu n 24 V AC.

o v s c ch m t rôto c a máy phát n ng b

5. N i k t Interconnection Module ã c l p t trên EMS Workstation t i

Interconnection Panel c a Protective Relaying Control Station b ng các dây cáp.
K t n i thi t b nh hình 2-3 và 2-4.

PTN H TH NG N 18
 Bài 2 Th c t p B o v r le

EMS WORKSTATION
PRIME MOVER/ SYNCHRONOUS
DYNAMOMETER MOTOR/GENERATOR

1
PRIME
MOVER
PS INPUT

2 RL1
R1
1 4 I1

E1 E3 RL1
R2
2 5 I2
UFM
SHUNT E2 RL1
R3
3 6 I3

FT PD
7 8
D1
T1

S1 -
UFM
P1
RL2 I4 RL2 RL2
PD K1-A
FT D2 R4 + R5 R6
T2
PS
N P1 S1 + L N
PD E4
FT D3
T3

P1 S1

A11
A12
A1

N ÁP R1, R2, R3 R4 R5, R6 I1, I2, I3 I4 E1 E4

(V) ) ) ) (A) (A) (V) (V)
220 1467 629 4400 0.25 1.5 500 400

PS = Power Supply; FT = Faultable Transformers; PD = Power Diodes; CTS = Current

Transformers; UFM = Universal Fault Module; RL1,2 = Ressistive Load 1,2.

Hình 2-3. S k t n i c a thi t b trên EMS Workstation

PTN H TH NG N 19
Bài 2 Th c t p B o v r le

PROTECTIVE RELAYING CONTROL STATION

AC/DC VOLTAGE
SENSITIVE RELAY
CONTROL RELAYS 1
4-60 V OUTPUT
A1 9

INPUT CR1-C

7
COM L N DC POWER
RESET SUPPLY

A11
CR1
A12

Hình 2-4. S k t n i c a thi t b trên Protective Relaying Control Station

6. Ð t s n trên các thi t b nh sau:

Trên Synchronous Motor/Generator
Công t c EXCITER................................................................. 1 (close)
Nút v n EXCITER .......................................................................MAX
Trên Prime Mover/Dynamometter
Công t c MODE ........................................................ PRIME MOVER
Công t c DISPLAY...................................................................SPEED
Trên AC/DC Voltage Sensitive Relay
Công t c INPUT ............................................................................. DC
Công t c MODE ..................................................... OVER VOLTAGE
Trên Universal Fault Module:
Nút INITIATE FAULT ...........................................................v trí nh
Công t c FAULT DURATION ................................................ 0.05-5 s

7. Ch nh tr t và sai s c a AC/DC Voltage Sensitive Relay l n l t là 30 V và 5 %.

B t ngu n DC Power Supply c a Protective Relaying Control Station.

8. B t ngu n Power Supply và v n núm u ch nh n áp Prime Mover quay g n

ng v i t c nh m c c a máy phát n ng b .

Chú ý: Giá tr nh m c c a máy phát n xoay chi u ng b (t c nh m c, n

áp dây, t n s , dòng n y t i,...) c ghi GENERATOR RATING m t tr c c a
Synchronous Motor/Generator.

n áp dây c a máy phát n ng b ph i th p h n giá tr nh m c. Dòng n pha

ph i th p h n dòng y t i nh m c c a máy phát n.

PTN H TH NG N 20
Bài 2 Th c t p B o v r le

9. Trên Universar Fault Module, nh n nút INITIATE FAULT t o ra s c ch m t

i u âm c a cu n dây kích t (c c s 8 trên Synchronous Motor/Generator). Cùng lúc ó,
quan sát giá tr c a n áp DC cung c p cho ngõ vào INPUT c a AC/DC Voltage Sensitive
Relay ( c ch b i Volt k E4) và tín hi u tác ng (LED ) trên AC/DC Voltage Sensitive
Relay.
Miêu t u gì x y ra.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

10. Trên Universar Fault Module, ch nh nút INITIATE FAULT t i v trí nh .

Trên Universar Fault Module, nh n nút INITIATE FAULT t o ra s c ch m t
i u âm c a cu n dây kích t . Cùng lúc ó, quan sát giá tr c a dòng n kích t ( c ch
i I4), n áp dây và dòng n pha c a máy phát ng b .
S c ch m t trên cu n dây qu n kích t nh h ng nh th nào n quá trình v n
hành c a máy phát ng b ?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

11. Trên Universal Fault Module, ch nh nút INITIATE FAULT v trí nh .

Trên Control Relays 1 c a Protective Relaying Control Station, nh n nút RESET c a
le u khi n CR1 kh i ng l i h th ng b o v s c ch m t rôto.

12. Ch nh giá tr tr kháng c a n tr R6 là 629 (s d ng Resistive Load 2). u ó

làm cho vùng không c b o v di chuy n t i u âm c a cu n dây kích t .

13. Trên Universal Fault Module, nh n nút INITIATE FAULT t o ra s c ch m t

u âm c a cu n dây kích t . Cùng lúc ó, quan sát giá tr c a n áp DC cung c p cho ngõ
vào INPUT c a AC/DC Voltage Sensitive Relay và tín hi u tác ng trên AC/DC Voltage
Sensitive Relay.
T t ngu n Power Suppply.
Miêu t u gì x y ra.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
S c ch m t có c phát hi n hay không? Gi i thích ng n g n.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

14. Trên Power Supply, t t ngu n 24 V AC.

T t ngu n DC Power Supply c a b Protective Relaying Control Station.
Tháo r i t t c các cáp và dây n i.

PTN H TH NG N 21
Bài 2 Th c t p B o v r le

2.1.5. K t lu n

Trong bài thí nghi m này, ta th y r ng s c ch m t t i m t m trên cu n dây

qu n kích t không nh h ng n quá trình v n hành c a máy phát n ng b . Ta bi t
c r ng máy phát có th b h h ng nghiêm tr ng khi x y ra thêm m t s c ch m t t i
m th hai trên cu n dây qu n kích t . Vì th , máy phát n ng b th ng c cung
p h th ng b o v rôto ch ng ch m t. Ta c ng bi t c r ng, b o v ch ng ch m t cho
cu n dây qu n kích t có th c th c hi n b ng cách s d ng các ph ng pháp c u chia
n th , dùng ngu n ph AC và ngu n ph DC. Ta th y s b o v rôto ch ng ch m t có
th c th c hi n v i hai n tr và m t r le nh y v i n áp. Ta c ng nh n ra r ng, có
t vùng c a cu n dây qu n kích t không c b o v khi h th ng b o v ch ng ch m t
rôto s d ng ph ng pháp c u chia hi u th . Và ta c ng th y r ng vùng không c b o v có
th c d ch chuy n b ng cách thay i giá tr c a m t trong hai n tr trên b phân áp.

2.2. B o v ch ng m t kích t cho máy phát n xoay chi u ng b

2.2.1. M c ích thí nghi m

Bài thí nghi m giúp ta làm quen v i vi c b o v máy phát n xoay chi u
ng b ch ng l i s m t kích t .

2.2.2. Tóm t t lý thuy t

Khi máy phát ng b b m t kích t , máy phát s m t i tính ng b và t c ng

t ng v t quá t c ng b . K t qu là máy phát ng b ho t ng nh máy phát không
ng b , máy phát c m ng. Tuy nhiên, nó v n ti p t c cung c p l ng công su t tác d ng
cho h th ng, giá tr c xác nh b i turbine u t c.
n hành nh ng c không ng b nguyên nhân là do dòng c m ng ch y trong
cu n rotor. u ó c ng làm cho và rotor b nóng lên. H n n a, cu n dây stato t o ra t
thông cho máy phát ho t ng không ng b thì nh n công su t ph n kháng t h th ng.
u này làm dòng n t ng lên và có th v t quá dòng n nh m c c a máy phát. H u
qu là quá t i cu n dây stator và máy phát b quá nhi t. Máy phát quá nhi t và ho t ng
không ng b s làm h máy phát.
Th i gian máy phát ng b ho t ng nh m t máy phát không ng b mà không
h i tùy thu c vào h th ng làm mát. Th i gian này t 20s nh ng máy phát l n s d ng
th ng làm mát b ng n c và không khí và n vài phút nh ng máy phát làm mát b ng h
thông th ng. K t qu là không có lo i nào áp ng c khi máy phát b m t kích t và ho t
ng nh m t máy phát không ng b .

PTN H TH NG N 22
Bài 2 Th c t p B o v r le

Cu n kích t

le b o v
(lo i 37)

Hình 2-5. B o v ch ng m t kích t

th ng b o v máy phát c nh s ng n ch n tình tr ng m t ng b khi máy phát b

t kích t . M t vài h th ng c l p ráp cách ly máy phát h ng ra kh i h th ng, trong
khi nh ng h th ng khác thì ch có th g i nh ng tín hi u c nh báo t i ng i qu n lý h th ng
h có th a ra nh ng quy t nh k p th i. Tuy nhiên, h u h t các r le dòng n th p
c m c n i ti p v i cu n dây kích t trong b ph n kích t , hình 2-5. R le dòng n th p
ho t ng càng s m càng t t khi dòng kích t nh h n dòng kích t nh m c, n gi n ch là
a ra thông báo ho c c t máy phát ra kh i h th ng. Chú ý, khi dòng n kích t trong máy
phát v t quá dòng n l n nh t mà r le dòng n th p có th ch u c thì dòng n này
i qua n tr m c song song v i r le dòng n th p.
Máy phát c l n th ng c b o v b ng r le b o v v i tr kháng cu n dây stator
a máy phát. Tr kháng này càng gi m khi máy phát b m t ng b . R le phát hi n ra tình
tr ng tr kháng gi m và c t máy phát ra kh i h th ng ho c a ra nh ng tín hi u c nh báo.

* Tóm t t bài thí nghi m:

Trong ph n u c a bài th c hành, ta l p t các thi t b lên EMS Workstation và

Protective Relaying Control Station.
Ph n th hai, ta s n i k t các thi t b nh hình 2-6 và 2-7. Trong m ch này, máy phát
ng b c b o v ch ng m t kích t , cung c p công su t tác d ng cho b ngu n ba pha.
th ng b o v ch ng m t kích t bao g m m t r le th p dòng c m c n i ti p v i cu n
dây kích t c a máy phát, và hai r le u khi n. Khi dòng kích t nh h n dòng kích t nh
tr c, r le th p dòng tác ng và b t u c t dòng n trong r le u khi n CR1. công t c t
CR1-C óng ng n h h ng và nút RESET c a r le u khi n CR1 sáng lên báo hi u.
Công t c t CR1-A c ng óng c p n cho r le trì hoãn th i gian TD2 ho t ng. Sau
th i gian trì hoãn, công t c t TD2-B m c t máy phát ra kh i h th ng.
M công t c t CR3 ng n ho t ng c a h th ng b o v ch ng m t kích t . Máy
phát ba pha cung c p công su t cho h th ng, ta gi m dòng kích t và quan sát u x y ra khi
máy phát m t kích t . óng công t c t CR3 cho phép h th ng b o v ho t ng. Gi m dòng
kích t và quan sát ho t ng c a h th ng b o v .

2.2.3. Thi t b thí nghi m

Xem b ng ph l c các thi t b c n thi t cho m i bài thí nghi m.

PTN H TH NG N 23
Bài 2 Th c t p B o v r le

2.2.4. Trình t thí nghi m

NH BÁO!
Nh ng thí nghi m này dùng n áp cao.
ng k t n i khi ngu n ang ho t ng.

1. Ch c ch n r ng Protective Relaying Control Station c n i t i ngu n n ba pha.

Ch c ch n r ng DC Power Supply c a Protective Relaying Control Station ang t t.
Ch c ch n r ng các công t c s c trên AC/DC Current Sensitive Relay c ch nh v
trí O (off) sau ó l p t nó lên b Protective Relaying Control Station.

2. Trên Universal Fault Module, t TD1.................................................................... 1s

Chú ý: Núm u ch nh th i gian trì hoãn n m ngay trong c a Universal Fault Module

3. L p t Interconnection Module, Power Supply, Universal Fault Module, Synchoronous

Motor/Generator, Prime Mover/Dynamometer, Faultable Transformer, Transmission Grid
“A”, Resistive Load, Power Diodes, Synchronizing Module, Three-Phase Waltmeter/
Varmeter, AC Ammeter, AC Voltmeter và DC Voltmeter/Ammeter lên EMS Workstion
Liên k t c khí gi a Sychronuos Motor/Generator và Prime Mover/Dynamometer b ng
dây ai liên k t (dây cuaro).
Ch c ch n ngu n t t và núm u ch nh n áp v trí 0

Chú ý: Ch c ch n r ng c c b ng ng phía sau c a Mobile Workstation và Three-

Module Workstation c n i v i nhau và n i c i t. Ch c ch n r ng các thi t b cl p
t trên Workstation u c n i t.

4. t n i ngõ vào LOW POWER INPUT c a Prime Mover/Dynamometter v i ngõ ra 24

V AC c a Power Supply.
Trên Power Supply, b t ngu n 24 V AC.

o v ch ng m t kích t máy phát ng b

5. N i k t Interconnection Module ã c l p t trên EMS Workstation t i

Interconnection Panel c a Protective Relaying Control Station b ng các dây cáp.
L p nh hình 2-6 và 2-7.

Chú ý: Wattmeter/Varmeter s d ng trong m ch 2-6 bao g m 2 Wattmeter/Varmeter

c song song.

PTN H TH NG N 24
Bài 2 Th c t p B o v r le

EMS WORKSTATION
PRIME MOVER/ SYCHRONOUS
DYNAMOMETER MOTOR/GERNERATOR
1
PRIME
PS MOVER
INPUT

2 SYNCHRONIZING
MODULE
TGA
CR1
1 4 I1 1 4

E1 E3

2 5 I2 W/var 2 5

UFM E2
SHUNT
3 6 I3 3 6

FT PD
D1
T1 +
7 8
P1 S1 B3
PD TGA B1 S3
FT D2 CR2
+ - + - UFM B4
T2
PS ~ I4 E4
CR1 CR2 CR3
CR3
N P1 S1 B5
CR1-B -
PD RL
FT D3 R1 B2
T3
P1 S1
L N

A1
A2
A11

A12

N ÁP R1 I1, I2, I3 I4 E1, E2, E3 E4

(V) ) (A) (A) (V) (V)
220 8800 1.5 1.5 500 400

PS = Power Supply, FT = Faultable Transfomers, PD = Power Diodes, CTS = Current Transfomers

VTS = Voltage Transfomers, UFM = Universal Fault Module, TGA = Transmission Grid “A”

Hình 2-6. K t n i thi t b trên EMS Workstation

PTN H TH NG N 25
Bài 2 Th c t p B o v r le

PROTECTIVE RELAYING CONTROL STATION

AC/DC CURRENT
SENSITIVE RELAY
CONTROL RELAYS 1 CONTROL RELAYS 2
40-600mA OUTPUT
A1 9

CR1-C CR1-A
INPUT
TD2-A TD2 B
A2 7 -
COM
L N DC POWER
SUPPLY
RESET RESET
TD2
A11
CR1 CR2
A12

B4 B5 B1 B2 B3

Hình 2-7. S k t n i thi t b trên Protective Relaying Control Station

6. t các thông s nh sau:

Trên Synchronous Motor/Generator
Công t c EXCITER ............................................................................ 1 (close)
Nút v n EXCITER......................................................................................min
Trên Prime Mover/Dynamometer
MODE swicht...............................................................................Prime mover
DISPLAY .............................................................................................SPEED
Trên Transmission Grid “A”
Công t c S1 và S2...............................................................................O (open)
Trên Synchronizing Module
Công t c S1 ........................................................................................O (open)
Trên AC/DC Current Sensitive Relay
INPUT ........................................................................................................ DC
MODE ............................................................................. UNDER CURRENT
Trên Universal Fault Module
INTITIATE FAULT ........................................................................... v trí nh

7. Ch nh dòng t và sai s c a AC/DC Current Sensitive Relay l n l t là 100 mA và

sai s là 5 %.
Trên Control Relays 2 c a Protective Relaying Control Station ch nh th i gian trì hoãn
a r le trì hoãn TD2 là 30s.
M ngu n DC Power Supply c a Protective Relaying Control Station.
Trên Transmission Grid “ A”, t công t c S3 v trí O (open) m công t c t CR3.
u này s ng n s ho t ng c a h th ng b o v m t kích t và cho phép quan sát nh ng
gì x y ra khi máy phát m t kích t .

PTN H TH NG N 26
Bài 2 Th c t p B o v r le

8. M ngu n và u ch nh n áp sao cho c a ng c s c p quay v i t c nh h n 50

vòng/phút so v i t c nh m c c a máy phát ng b .
V n núm EXCITER u ch nh n áp dây c a máy phát ng b có giá tr g n b ng
giá tr nh m c.
Bóng èn trên Synchoronizing Module ch p t t ng b cho bi t máy phát m c úng
th t pha v i ngu n 3 pha. N u không, t t ngu n và i u 2 c c 4 và 5 c a Synchronous
Module, sau ó m ngu n.

9. Trên Power Supply, u ch nh nh núm u ch nh n áp sao cho bóng èn trên

Synchoronizing Module ch p t t ng b n khi s ch p t t ó di n ra r t ch m. u này
cho th y t n s c a máy phát ng b g n b ng v i ngu n.
Trên Synchoronizing Module, b t công t c S1 t i v trí 1 (close) n i máy phát v i
ngu n ba pha. Máy phát bây gi c hòa ng b v i ngu n 3 pha.

10. Trên Power Supply v n nh núm u ch nh n áp theo chi u kim ng h n khi

dòng n x p x b ng giá tr y t i nh m c c a máy phát. Công su t tác d ng hi n th b i
Three – Phase Wattmeter/Varmeter ph i là giá tr d ng, có ngh a là máy phát cung c p
(phát) công su t cho ngu n ba pha.
Trên Synchronous Motor/Generator, ch nh núm EXCITER sao cho công su t ph n
kháng hi n th b i Three – Phase Wattmeter/Varmeter b ng 0.

11. Ghi l i các giá tr n áp dây, dòng n dây, dòng kích t c a máy phát, t c quay
a máy phát, công su t tác d ng, công su t ph n kháng (khi máy phát v n hành bình
th ng).
n áp dây: _______ V
Dòng n dây: _______ A
Dòng n kích t : _______ A
c quay: _______ vòng/phút
Công su t tác d ng: _______ W
Công su t ph n kháng: _______ VAr

12. Trên Universal Fault Module, nh n nút INITIATE FAULT n i ti p n tr R1 v i

cu n dây kích t c a máy phát. Lúc này quan sát tín hi u tác ng (LED) trên AC/DC Current
Sensitive Relay.
Ghi l i các giá tr n áp dây, dòng n dây, dòng kích t c a máy phát, t c quay
a máy phát, công su t tác d ng, công su t ph n kháng (sau khi m t kích t ).
n áp dây: _______ V
Dòng n dây: _______ A
Dòng n kích t : _______ A
c quay: _______ vòng/phút
Công su t tác d ng: _______ W
Công su t ph n kháng: _______ VAr
V n nút u ch nh n áp v 0, sau ó t t ngu n.

PTN H TH NG N 27
Bài 2 Th c t p B o v r le

Có ph i h th ng r le tác ng khi m c n tr R1 n i ti p v i cu n dây kích t

không? Gi i thích ng n g n
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

13. Xem s li u 2 b c trên, mô t u gì x y ra khi máy phát b m t kích t .

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

Máy phát ng b ho t ng nh máy phát không ng b khi b m t kích t ?

Có Không
Cu n dây stator quá t i?
Có Không

14. Trên Universal Fault Module, nh n nút INITIATE FAULT v trí nh .

Trên Synchronous Motor/Generator, ch nh núm EXCITER v trí min.
Trên Synchronous Module, t S1 t i v trí O (open)
p l i t b c 8-10 hoà ng b máy phát..

15. Trên Transmission Grid “A”, t S3 v trí I (close) óng CR3. u này cho phép
th ng b o v ch ng m t kích t ho t ng.
Trên Universal Fault Module, nh n nút INITIATE FAULT, n i n tr R1 n i ti p
i cu n dây kích t c a máy phát. cho h th ng ho t ng kho ng 45s, quan sát nh ng gì
y ra.
Ch nh núm u khi n n áp v v trí 0 và t t ngu n.
u gì x y ra?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Vai trò c a r le trì hoãn th i gian TD2 trong h th ng b o v m t kích t là gì?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

16. Trên Power Supply, t t ngu n 24 V AC.

T t ngu n DC Power Supply c a b Protective Relaying Control Station.
Tháo r i t t c các cáp và dây n i.

2.2.5. K t lu n

Trong bài này, ta th y r ng khi máy phát ng b m t kích t nó s ho t ng nh máy

phát không ng b . Dòng n trong rotor là nguyên nhân d n n hi n t ng sinh ra nhi t

PTN H TH NG N 28
Bài 2 Th c t p B o v r le

ng khác th ng trong máy phát. Máy phát có th b h h ng n u nó ho t ng nh máy

phát không ng b trong m t th i gian quá lâu, th i gian này tùy thu c vào h th ng làm mát
a máy phát.
máy phát nh có th b o v ch ng m t kích t b ng cách ki m tra dòng kích t khi
p 1 r le th p dòng m c n i ti p v i cu n kích t c a máy phát. Khi dòng kích t nh h n
giá tr ch nh nh thì r le tác ng báo hi u ho c c t máy phát ra kh i ngu n. Trong h
th ng b o v ch ng m t kích t trong bài thí nghi m này thì nó làm c hai vi c trên. u tiên
nó s báo hi u và sau ó t ng c t máy phát b s c ra kh i h th ng sau kho ng th i gian
trì hoãn kho ng 30s. Kho ng th i gian trì hoãn này cho phép nhân viên giám sát có th u
ch nh máy phát ho t ng úng mà không ph i c t nó ra kh i h th ng.

2.3. B o v quá n áp cho máy phát n xoay chi u ng b

2.3.1. M c ích thí nghi m

Bài thí nghi m giúp ta làm quen v i vi c b o v máy phát n ch ng l i s c quá

n áp.

2.3.2. Tóm t t lý thuy t

Quá n áp có th t c th i (quá n áp quá ) hay kéo dài (quá n áp duy trì).

Quá n áp quá là hi n t ng n áp t ng t ng t trong kho ng th i gian ng n.
Nó hay x y ra trong h th ng truy n d n và ch y u là do óng ng t và s ô nhi m c a khí
quy n. Quá n áp quá th ng c gi i quy t b ng vi c s d ng các b làm l ch sóng
c n i t i các dây pha ngõ vào ho c các thanh cái tr m.
Quá n áp kéo dài x y ra khi m t máy phát n xoay chi u ng b phát ra n áp
cao h n giá tr nh m c. Theo lý thuy t, quá n ap kéo dài không th x y ra, b i vì b t k
máy phát n xoay chi u ng b nào c ng u c cung c p m t b n áp và nó s duy trì
n áp phát ra v i m t giá tr nh m c. Tuy nhiên, trong th c t v n có m t s tr ng h p
có th gây ra quá n áp kéo dài.
• n hành v i b ph n n áp không t t.
• u khi n b ng tay máy phát n xoay chi u ng b (b ph n n áp ng ng
làm vi c). Trong tr ng h p này, b t k s thay i t i t ng t nào, c bi t là thành ph n
ph n kháng, nó s làm thay i n áp phát ra vì b t k máy phát n xoay chi u nào c ng
có tính ch t n nh n áp không t t.
• ng t t i t ng t, nh do tác ng ng t dây pha, nó s gây cho máy phát thu
n tr nên quá t c , b i vì s ho t ng khá ch m ch p c a b u t c và các c ng tua
bin. u này d n n m t s quá áp do n áp phát ra t l v i t c quay c a máy phát.
Quá n áp kéo dài có th gây h h ng khi n áp phát ra t ng cao h n n áp nh
c m t l ng l n. B o v ch ng l i hi n t ng quá n áp kéo dài có th t cb i
vi c dò tìm s quá áp trong giai n u c a quá trình gia t ng n áp, và nhanh chóng u
ch nh l i.
Hình 2-8 miêu t s n gi n c a h th ng b o v máy phát ch ng l i quá n áp.
th ng b o v quá áp bao g m m t r le quá n áp ba pha c n i t i máy phát thông

PTN H TH NG N 29
Bài 2 Th c t p B o v r le

qua các máy bi n áp o l ng. Khi n phát ra v t quá giá tr c nh tr c, r le quá áp

tác ng ng t. u này làm b t u m t ho t ng làm gi m dòng n kích t c a máy
phát. Do ó, nó làm cho n áp phát ra không còn t ng n a, th m chí nó có th làm gi m
n áp phát ra th p h n giá tr nh m c.
Các cu n stato c a
máy phát ng b
A

B
n tr
i t C

Các máy
bi n áp

d ng
t o dòng
kích t
le b o v
(lo i 59)
Hình 2-8. S b o v máy phát n ng b ch ng l i s quá áp

∗ Tóm t t bài thí nghi m:

Trong ph n u c a bài th c hành, l p t các thi t b lên EMS Workstation và

Protective Relaying Control Station.
Ph n th hai, n i k t thi t b nh hình 1 -17 và 1 -18. Trong m ch này, máy phát ng
c b o v ch ng quá áp, cung c p công su t tác d ng t i m t ngu n n ba pha. H
th ng b o v quá áp bao g m m t r le quá n áp ba pha c n i v i máy phát thông qua
các máy bi n n áp. Khi x y ra hi n t ng t ng n áp v i m t l ng l n, r le quá n
áp s tác ng. u ó s t o ra dòng n ch y trong cu n r le u khi n CR1. Công t c
CR1-C óng l i ghi nh n s c và làm nút kh i ng t ng ng sáng lên. Công t c CR1-B
công t c t CR2 h m ch, do ó n tr R1 c m c n i ti p v i cu n dây qu n kích
gi m dòng n kích t . u này s làm gi m c n áp phát ra.
M công t c t CR3 ng n ch n s ho t ng c a h th ng b o v quá n áp. Khi
máy phát n xoay chi u ng b cung c p công su t t i ngu n n ba pha, ta s m công
c t CR1 và quan sát u gì x y ra khi t i (là ngu n n ba pha) t ng t t k t n i kh i
máy phát. óng công t c t CR3 cho h th ng b o v quá áp ho t ng. Khi máy phát n
xoay chi u ng b cung c p công su t t i ngu n n ba pha, ta s m công t c t CR1 và
quan sát s ho t ng c a h th ng b o v ch ng quá áp.

2.3.3. Thi t b thí nghi m

Xem b ng ph l c các thi t b c n thi t cho m i bài thí nghi m.

PTN H TH NG N 30
Bài 2 Th c t p B o v r le

2.3.4. Trình t thí nghi m

NH BÁO!
Nh ng thí nghi m này dùng n áp cao.
ng k t n i khi ngu n ang ho t ng.

1. Ch c ch n r ng Protective Relaying Control Station c n i t i ngu n n ba pha.

Ch c ch n r ng DC Power Supply c a Protective Relaying Control Station ang t t.
Ch c ch n r ng các công t c s c trên AC/DC Current Sensitive Relay c ch nh
sang v trí O (off) sau ó l p t nó lên Protective Relaying Control Station.

2. L p t Interconnection Module, Power Supply, Universal Fault Module,

Synchronous Motor/Generator, Prime Mover/Dynamometter, Faultable Transformers,
Transmission Grid “A”, Potential Transformers, Resistive Loads, Power Diodes,
Synchronizing Module, AC Ammeter, AC Voltmeter, và DC Voltmetter/Ammeter lên EMS
Workstation.
Dùng dây ai liên k t c khí gi a Synchronous Motor/Generator và Prime
Mover/Dynamometter.
Ch c ch n r ng ngu n cung c p ang t t và núm u ch nh n áp t t i v trí 0.

Chú ý: Ch c ch n r ng c c b ng ng phía sau c a Mobile Workstation và Three-

Module Workstation c n i v i nhau và n i v i t. Ch c ch n r ng các thi t b cl p
t trên Workstation u c n i t.

3. K t n i ngõ vào LOW POWER INPUT c a Prime Mover/Dynamometter t i ngõ ra 24

V AC c a Power Supply.
Trên Power Supply b t ngu n 24 V AC.

B o v quá n áp cho m t máy phát n xoay chi u ng b

4. N i k t Interconnection Module ã c l p t trên EMS Workstation t i

Interconnection Panel c a Protective Relaying Control Station b ng các dây cáp.
K t n i các thi t b nh hình 2-9 và 2-10.

5. Ð t s n trên các thi t b nh sau:

Trên Synchronous Motor/Generator
Công t c EXCITER................................................................. 1 (close)
Nút v n EXCITER ....................................................... v trí gi a (mid)
Trên Prime Mover/Dynamometter
Công t c MODE ........................................................ PRIME MOVER
Công t c DISPLAY...................................................................SPEED
Trên Transmission Grid “A”
Công t c S1 ............................................................................ 1 (close)
Công t c S2.............................................................................O (open)
Trên Synchronizing Module
PTN H TH NG N 31
 Bài 2 Th c t p B o v r le

Công t c S1.............................................................................O (open)

EMS WORKSTATION
A1
A2
VTS VTS VTS A3
PRIME MOVER/ SYNCHRONOUS VT1 VT2 VT3
DYNAMOMETER MOTOR/GENERATOR
1 E2
PRIME
PS MOVER
INPUT A4
2 SYNCHRONIZING
TGA MODULE
CR1
1 4 I1 1 4

E1

2 5 I2 W/var 2 5

UFM
SHUNT

3 6 I3 3 6

FT PD +
D1 B3
T1
S1 S3
7 8 B1
P1 S1 B4
CR3
FT PD CR2 CR1 CR3 B5
D2
T2 + -
PS I4 -
P1 S1 B2
N
PD +
FT RL TGA
T3
D3
E3 R1 CR2
-
P1 S1

N ÁP R1 I1, I2, I3 I4 E1, E2 E3

VT1, VT2, VT3
(V) ) (A) (A) (V) (V)
220 380:120 V 629 0.25 1.5 500 400

PS = Power Supply; FT = Faultable Transformers; PD = Power Diodes; VTS = Voltage Transformers;

UFM = Universal Fault Module; TGA = Transmission Grid “A”; RL = Ressistive Load;

Hình 2-9. S k t n i c a thi t b trên EMS Workstation

PTN H TH NG N 32
Bài 2 Th c t p B o v r le

PROTECTIVE RELAYING CONTROL

STATION
THREE PHASE UNDER/OVER
VOLTAGE RELAY
CONTROL RELAYS 1
INPUT OVER VOLTAGE
OUTPUT
A1 L1

A2 L2 CR1-C CR1-B

A3 L3

A4 N DC POWER
RESET SUPPLY

CR1

B4 B5 B1 B2 B3

Hình 2-10. S k t n i c a thi t b trên Protective Relaying Control Station

6. B t ngu n DC Power Supply c a Protective Relaying Control Station.

Trên Transmission Grid “A”, ch nh công t c S3 sang v trí O (open) m công t c t
CR3. Nó s ng n ch n s ho t ng c a h th ng b o v quá dòng và cho phép quan sát u
gì x y ra khi máy phát n b m t t i t ng t.

7. B t ngu n Power Supply và u ch nh núm u ch nh n áp Prime Mover quay

t c x p x nh h n 50 vòng/phút so v i t c nh m c c a máy phát n xoay chi u
ng b .
Chú ý: Giá tr nh m c c a máy phát n xoay chi u ng b (t c nh m c, n
áp dây, t n s , dòng n y t i,...) c ghi GENERATOR RATING trên b n phía tr c
a Synchronous Motor/Generator.

Ch nh núm u ch nh EXCITER c a Synchronous Motor/Generator n áp pha

a máy phát ng b ( c ch b i E1) g n b ng giá tr nh m c.
Các èn trên Synchronizing Module ph i là ch p t t ng b cho th y r ng th t
pha c a máy phát úng v i th t pha c a ngu n n. N u không, t t ngu n Power Supply,
thay i các u dây 4 và 5 c a Synchronizing Module và m ngu n Power Supply tr l i.

8. Trên Power Supply, ch nh t t núm u ch nh n áp các bóng èn trên b ph n

Synchronizing Module ch p t t ng b và t c ch m. u ó cho th y r ng t n s c a
máy phát n xoay chi u ng b g n b ng v i t n s c a ngu n n ba pha.
Trên Synchronizing Module, ch nh công t c S1 t i v trí 1 (close) n i k t máy phát
i ngu n n ba pha. Bây gi , máy phát ã hoà ng b v i ngu n n ba pha.

9. Trên Power Supply, ch nh t t núm u ch nh n áp theo chi u kim ng h cho

i khi dòng n trên dây pha g n b ng v i dòng y t i nh m c c a máy phát. Công su t

PTN H TH NG N 33
Bài 2 Th c t p B o v r le

tác d ng c ch b i Three-Phase Wattmetter/Varmetter ph i là d ng, u ó cho th y

ng máy phát ng b ang cung c p công su t t i ngu n n ba pha.
Trên Synchronous Motor/Generator, ch nh núm u ch nh EXCITER công su t
ph n kháng c ch b i Three-Phase Wattmetter/Varmetter t giá tr 0.
Ch nh nh núm u ch nh n áp c a Power Supply và núm u ch nh EXCITER
a Synchronous Motor/Generator cho t i khi dòng n trên dây pha g n b ng v i dòng y
i nh m c c a máy phát n ng b và công su t ph n kháng b ng 0.

10. Ghi l i các giá tr : n áp pha ( c ch b i E1), dòng n kích t máy phát, và t c
quay c a máy phát vào kho ng tr ng sau ( u ki n v n hành bình th ng).
n áp pha: _______ V
Dòng n kích t máy phát: _______ A
T c quay c a máy phát: _______ vòng/phút

11. Trên Three-Phase Under/Over Voltage Relay, u ch nh tr t quá áp kho ng 110%

giá tr n áp pha c ghi b c trên.
Trên Three-Phase Under/Over Voltage Relay, u ch nh sai s quá áp (giá tr n áp
sai l ch) t i m c nh nh t (∼ 1%).

12. Trên Transmission Grid “A”, ch nh công t c S1 sang v trí O (open) làm h m ch
công t c t CR1, và do ó nó làm t k t n i t i (ngu n n ba pha) v i máy phát. Cùng lúc
ó quan sát tín hi u tác ng quá áp (LED ) trên Three-Phase Under/Over Voltage Relay.
Ghi l i các giá tr : n áp pha, dòng n kích t máy phát, và t c quay c a máy
phát vào kho ng tr ng sau (sau khi m t t i).
n áp pha: _______ V
Dòng n kích t máy phát: _____ A
T c quay c a máy phát: _______ vòng/phút
n núm u ch nh n áp t i 0 sau ó t t ngu n Power Supply.
Miêu t u gì x y ra khi t i t ng t b t k t n i kh i máy phát ng b .
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
R le quá n áp có tác ng hay không?
Có Không

13. Trên Transmission Grid “A”, ch nh công t c S1 sang v trí 1 (close) óng m ch
công t c t CR1.
Trên Synchronous Motor/Generator, ch nh núm EXCITER t i v trí gi a.
Trên Synchronizing Module, ch nh công t c S1 t i v trí O (open).
L p l i các b c t b c 7 t i b c 9 kh i ng và hoà ng b máy phát n.

14. Trên Transmission Grid “A”, ch nh công t c S3 t i v trí 1 (close) óng m ch công
c t CR3. u này cho phép h th ng b o v quá áp ho t ng.

PTN H TH NG N 34
Bài 2 Th c t p B o v r le

Trên Transmission Grid “A”, ch nh công t c S1 t i v trí O (open) làm h m ch

công t c t CR1, do ó nó làm ng t m ch t máy phát t i t i. Cùng lúc ó, quan sát n áp
pha c ch b i Volt k E1. Ghi l i giá tr n áp c c i c c t Volt k E1 vào
kho ng tr ng bên d i.
n áp pha c c i: _______ V
Ghi l i giá tr n áp pha, dòng n kích t và t c quay c a máy phát vào các
kho ng tr ng bên d i (sau khi h th ng b o v ho t ng)
n áp pha: _______ V
Dòng n kích t máy phát: _______ A
T c quay c a máy phát:______ vòng/phút

Ch nh núm u ch nh n áp t i v trí 0 sau ó t t ngu n Power Supply.

Miêu t u gì x y ra.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

th ng b o v có lo i b c s c quá n áp trong th i gian ng n hay không?

Có Không

15. Trên Power Supply, t t ngu n 24 VAC.

T t ngu n DC Power Supply c a Protective Relaying Control Station.
Tháo r i t t c các cáp và dây n i.

2.3.5. K t lu n

Trong bài thí nghi m này, ta bi t c r ng cho dù máy phát ng b c trang b b

ph n n nh n áp, quá n áp quá v n có th x y ra trong m t s tr ng h p c th . Ta
th y r ng s b o v ch ng l i quá n áp có th phát hi n s m c quá áp trong th i m
u c a quá trình gia t ng n áp và nhanh chóng u ch nh l i. Ta c ng th y r ng r le quá
n áp ba pha ( c n i t i máy phát qua các máy bi n n áp) có th c s d ng phát
hi n quá n áp và b t u gi m dòng n kích t c a máy phát ng n không cho n áp
máy phát t ng h n n a.

PTN H TH NG N 35