ĐẠO ĐỨC

KINH DOANH

PGS. TS. Nguyễn Mạnh Quân

Hà Nội, ngày 05 tháng 6 năm 2024

@CMC Univ. 2023 1

 Triết lý đạo đức
đến đời sống và kinh doanh
Bài 4

@CMC Univ. 2023 2

 1- Tâm lý và hành vi
• Hành vi
• … hành vi của con người … phụ thuộc trạng thái tâm lý …
• Tâm lý con người
• Abraham Maslow (Mỹ) … quan sát về tính bẩm sinh của con người
…
• … tâm lý con người… thể hiện thành các giai đoạn....
• … bài viết về tâm lý học … năm 1943 … "A Theory of Human
Motivation"
• … nhu cầu con người … một hệ thống phân cấp … phản ánh các nhu
cầu theo thứ bậc … từ cơ sở … đến những cảm xúc tâm lý ở bậc cao
hơn.
• Tháp nhu cầu … là một khái niệm … và cũng là một công cụ được
sử dụng khá phổ biến.
3
@CMC Univ. 2023
‘Tháp nhu cầu’ của Maslow và bên liên quan
• Nhận thức …
Nhu cầu • … cá nhân … khác nhau … về nhu
Nhu cầu Tự hoàn thiện
CẤU TRÚC Tự thực
hiện
cầu …
Phát huy
năng lực,
sáng tạo
• … bối cảnh … => … nhu cầu …
Nhu cầu Được tôn
• … =>… nhận thức … hành động …
trọng
Tình cảm, bè bạn Nhu cầu
Tâm lý
• … động lực hành động …
Nhu cầu Lệ thuộc, được
yêu mến • Điều gì thúc đẩy hành động … chi
Tình cảm, bè bạn phối hành vi … ?
Nhu cầu An toàn • … hành động của các bên liên quan
An ninh, anh toàn
Nhu cầu đến hoạt động sản xuất kinh doanh
Cơ bản của DN … ?
Nhu cầu Sinh lý
Ăn, mặc, ở, nghi ngơi
• … hành động của DN … ?
4
@CMC Univ. 2023
ĐẠO ĐỨC KINH DOANH

i) TRIẾT LÝ ĐẠO ĐỨC

nhân cách
và TÍNH CÁCH
Giá trị tinh ĐÁNG KÍNH,
thần MẪU MỰC
- MÔ PHẠM công lý

tương đối
ĐÁNG TIN CẬY
hành vi HOÀ ĐỒNG, - THIẾU THỰC TẾ
GIÁ TRỊ THAM CHIẾU = Sự thừa
nhận
THÂN THIỆN
Thước đo hành vi CÓ TRÁCH NHIỆM, - BA PHẢI
- BO BO PHẬN MÌNH
vị lợi

Lợi ích vị kỷ
vật chất HIỆU QUẢ
CỤ THỂ, THẲNG THỪNG - THỰC DỤNG
- THIỂN CẬN, ÍCH KỶ
TRỤC LỢI
Cá nhân Một số người Rất nhiều người

ĐỐI TƯỢNG THAM CHIẾU =

Triết lý – Tính cách – Hình ảnh
@CMC Univ. 2023
Phạm vi ứng dụng
ĐẠO ĐỨC KINH DOANH, 2019

Bản chất HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TRONG NỀN

KINH TẾ THỊ TRƯỜNG TOÀN CẦU HOÁ
• Kinh doanh trong nền kinh tế thị trường
… • Các bên liên quan / Đối
tượng hữu quan
• … Tham gia vào một “bữa tiệc xã hội”
(ĐTHQ) / Những người
• Trong đó … giá trị được hình thành và
hữu quan (NNHQ) …
• Lợi ích được chia sẻ … cho các vị khách
ngồi cùng bàn tiệc = những người hữu • … (nhóm) cá nhân / tổ
quan - (stakeholders) chức / hệ thống … gây
ảnh hưởng / bị ảnh
• Kinh tế thị trường toàn cầu hóa = “bữa
hưởng … hoạt động của
đại lễ hội kinh tế - văn hóa – xã hội”
tổ chức …
6
@CMC Univ. 2023
ĐẠO ĐỨC KINH DOANH, 2019

“Bàn tiệc xã hội” của Doanh nghiệp

Doanh nghiệp (đại
diện, NLD) Cổ đông, người
góp vốn
Nhà cung ứng,
Đối tác
Ngân hàng,
nhà đầu tư

Đối tượng
Người tiêu dùng, nhân đạo
khách hàng

Cộng đồng Cơ quan QLNN

xã hội

@CMC Univ. 2023 7

ĐẠO ĐỨC KINH DOANH, 2019

ii) Các bên liên quan / Đối tượng hữu quan…

• Khách hàng
• … Người mua, … Hiệp hội bảo vệ người tiêu dùng
• Người lao động
• … Nhân viên, … Nghiệp đoàn lao động
• Người cung cấp nguồn lực/yếu tố sản xuất
• … Người cung ứng nguyên/nhiên liệu, phương tiện sản xuất
• … Đối thủ cạnh tranh
• … Ngành, … hiệp hội nghề nghiệp
• Người cung cấp vốn
• … Cổ đông, … nhà đầu tư
• … Ngân hàng
• Cộng đồng, xã hội
• … Cộng đồng dân cư địa phương
• … Tổ chức xã hội (môi trường, vệ sinh an toàn...)
• Chính phủ
• … Cơ quan quản lý nhà nước
• … Thuế vụ
@CMC Univ. 2023 8
 Nhu cầu của “Những người hữu quan”
NNHQ Bên ngoài NNHQ Bên trong
– Khách hàng / Người tiêu dùng • Chủ sở hữu
• Thông tin (quảng cáo…) • Hoài bão, giá trị tinh thần
• Xu thế thị trường • Cam kết và nghĩa vụ xã hội
• Sự an toàn và Giá • Bảo toàn và phát triển tài sản
– Đối tác / Đối thủ / Ngành • Người quản lý
• Phát triển ngành • Uy tín, danh tiếng
• Biện pháp cạnh tranh • Cơ hội thăng tiến
• Thị trường, thị phần • Quyền lực, địa vị, lương
– Cộng đồng • Người lao động
• Sự bền vững và lành mạnh của môi trường • Trung thực và được tôn trọng
kinh tế – văn hoá - xã hội – tự nhiên • Quyền sở hữu và sử dụng phát minh, bí mật TM
• Đời sống, phúc lợi • Điều kiện lao động
• Nghĩa vụ pháp lý, đạo đức Trung gian • Tiền lương
– Chính phủ
• Phát triển bền vững môi trường kinh tế – văn hoá - xã hội – tự nhiên
• Cân đối, bình đẳng, trung thực, công bằng, công lý
• Nghĩa vụ và trách nhiệm kinh tế – pháp lý - đạo đức – nhân đạo 9
@CMC Univ. 2023
 2- Triết lý trong hoạt động của DN …
• Triết lý = f(Giá trị làm thước đo + Nguyên tắc áp dụng) ∈ Đối tượng hữu
quan
• Thước đo = kết quả (Key Result Indicator, KRI) + thực hiện (Key Performance
Indicator, KPI) + nhân cách (tự hoàn thiện, tiến bộ)
• Triết lý KINH DOANH
• Giá trị + Nguyên tắc
• … Đối tượng hữu quan BÊN NGOÀI (vd: khách hàng)
• TLý KD = Giá trị + Nguyên tắc + ĐTHQ BÊN NGOÀI
• Triết lý QUẢN LÝ
• Giá trị + Nguyên tắc
• … Đối tượng hữu quan BÊN TRONG (vd: người lao động)
• TLý QL = Giá trị + Nguyên tắc + ĐTHQ BÊN TRONG
10
@CMC Univ. 2023
 … hành vi của doanh nghiệp …
• Đối tượng
• … khác nhau … <=> … nhu cầu …
• Mục đích
• … giống nhau … thỏa mãn nhu cầu /
yêu cầu / kỳ vọng …
• Hành vi
• … động lực … khác nhau …
• … thói quen … khuôn mẫu hành vi
… => … khác nhau …
• Đặc điểm
• … “đồng điệu” … với Doanh nghiệp • Hiệu ứng
… => … tiềm năng cộng hưởng …
• … khác biệt … với Doanh nghiệp …
=> … nguy cơ xung đột …
@CMC Univ. 2023
• Giá trị
• … nhu cầu cá nhân … <=… Maslow…
• … bối cảnh tương tác … <= … môi
trường hoạt động / cơ hội giao tiếp …
• Vận dụng
• … phù hợp … nhận thức …
• … tương thích … khuôn mẫu hành vi /
thói quen …
• … đáp ứng yêu cầu cụ thể … => … thỏa
mãn …
• … ổn định … => … phong cách …
thương hiệu …
• … => … nguyên tắc …
11
VĂN HÓA DOANH NGHIỆP, 2020

i) Triết lý Kinh doanh …

• Triết lý kinh doanh
• “... những nguyên tắc căn bản chi phối hành vi tổ chức trong các mối quan hệ
với các ĐTHQ bên ngoài của tổ chức, chúng nêu rõ quan điểm, cam kết/lời hứa
về những giá trị sẽ mang lại cho các ĐTHQ, cách tiếp cận để thực hiện lời hứa,
qua đó xây dựng hình ảnh, uy tín, thương hiệu cho tổ chức, doanh nghiệp.”
• = f(Giá trị làm thước đo + Nguyên tắc áp dụng) đối với Đối tượng hữu quan
bên ngoài (khách hàng, doanh nghiệp khác...)

• Ý nghĩa …
• LỜI HỨA THỊ TRƯỜNG … => … Cam kết một chiều (trong ra) từ DN

12
@CMC Univ. 2023
 … phương pháp …
• ĐTHQ bên ngoài …
• Khách hàng – Người tiêu dùng – Thị
trường
• Đối thủ cạnh tranh – DN trong ngành
• Cộng đồng – Xã hội – Nền kinh tế
• Thước đo giá trị … đối với các
ĐTHQ bên ngoài
• Giá cả - Sự an toàn – Chất lượng –
Khả năng lựa chọn – Dịch vụ …
• Giá thành – Hiệu quả – Phương thức
hoạt động – Sự tín nhiệm – Thương
hiệu
• Môi trường sống – Phúc lợi – Hình
ảnh – Tăng trưởng / Phát triển …
@CMC Univ. 2023
• Nguyên tắc … các bước xác
định
• Đối tượng trọng tâm
• Lựa chọn thước đo
• Xác định biện pháp thực hiện
• Chuyển hóa vào các biện pháp
quản lý
• Biện pháp thực hành …
• Nguyên tắc vận dụng …
• Quy trình …
• Công cụ quản lý …
• Giám sát việc thực hiện …
13
 … sự khác biệt …
• Quản lý truyền thống …
• Thước đo … kinh tế là chủ
yếu
• Nguyên tắc … các triết lý
vị lợi (Vị kỷ, Vị lợi)
• Tiếp cận quản lý … ĐĐ
Hành vi
@CMC Univ. 2023
• Quản lý hiện đại/mới …
• Thước đo … TNXH của
DN
• Nguyên tắc … Vị lợi … +
… ĐĐ Nhân cách
• Tiếp cận quản lý … Kinh
doanh có Trách nhiệm
14
 ii) Triết lý Quản lý …
• Triết lý quản lý =
• “... những nguyên tắc căn bản chi phối các quyết định và hành vi của người
quản lý tổ chức, doanh nghiệp trong việc điều hành việc thực hiện hành vi tổ
chức của mọi thành viên tổ chức trong các hoạt động tác nghiệp, chúng nêu rõ
quan điểm, cam kết/giao ước về những giá trị sẽ mang lại cho ĐTHQ bên
trong, cách thức thực hiện các cam kết, qua đó tạo dựng môi trường tổ chức ủng
hộ cho việc thực thi của người lao động.”
• = f(Giá trị làm thước đo + Nguyên tắc áp dụng) đối với Đối tượng hữu quan
bên trong (người lao động, quản lý...)
• Ý nghĩa …
• CAM KẾT NỘI BỘ … => … Cam kết hai chiều (trên-dưới) trong DN

15
@CMC Univ. 2023
 … phương pháp xác định …
• ĐTHQ bên trong … • Nguyên tắc … các bước xác
• Nhân viên / Người lao động – Bộ phận chức
năng định
• Người quản lý – Hệ thống tổ chức • Đối tượng trọng tâm
• Chủ sở hữu – Chủ đầu tư • Lựa chọn thước đo
• Đối tác – Người cung ứng
• Xác định biện pháp thực hiện
• Thước đo giá trị … đối với các ĐTHQ
bên ngoài • Chuyển hóa vào các biện pháp
• Lương - Sự an toàn – Môi trường lao động – quản lý
Điều kiện phát triển … • … hành vi tổ chức …
• Năng suất – Chất lượng – Hiệu quả – Sáng • … công việc / kỹ năng / mục tiêu …
tạo – Uy tín – Thương hiệu …
• Bảo toàn / phát triển tài sản – Minh bạch –
khác nhau … >< … mục tiêu chung
Quyền – Danh tiếng … …
• Lợi nhuận – Ổn định / Bền vững – Tin cậy – • … => … khuôn mẫu / khuôn khổ ...
Thương hiệu … thống nhất …
16
@CMC Univ. 2023
 … sự khác biệt …
• Quản lý truyền thống
• Thước đo … kinh tế là chủ
yếu
• Nguyên tắc … các triết lý
vị lợi (Vị kỷ, Vị lợi)
• Tiếp cận quản lý … ĐĐ
Hành vi
@CMC Univ. 2023
• … Quản lý hiện đại/mới
• Thước đo … TNXH của
DN
• Nguyên tắc … ĐĐ Hành vi
… + … ĐĐ Công lý
• Tiếp cận quản lý … Kinh
doanh có Trách nhiệm
17
VHDN 2023_NMQ

Những nội dung cần ghi nhớ…

• Cá nhân … • Triết lý kinh doanh …
• … nhu cầu phân cấp … • … khái niệm …
tháp Maslow … • … phương pháp …
• … triết lý … và … tính • … đặc điểm …
cách … • Triết lý quản lý …
• … tính cách và hành vi … • … khái niệm …
• Các bên liên quan • … phương pháp …
• … 6 đối tượng hữu quan … • … đặc điểm …
• … “bàn tiệc xã hội của
doanh nghiệp” …
18
@CMC Univ. 2023