დემოკრატიიდან

თავისუფლებისკენ

ანარქისტული კოლექტივი - CrimethInc

anarchospace.wordpress.com
 სარჩევი
შესავალი ................................................................................................................................................ 3

რა არის დემოკრატია? ........................................................................................................................... 6

ლეგიტიმურობის მონოპოლიზაცია .................................................................................................... 10

დემოკრატიის საწყისები ..................................................................................................................... 12

წარმომადგენლობითი დემოკრატია - ძალაუფლების ბაზარი .......................................................... 15

პირდაპირი დემოკრატია: მმართველობა სახელმწიფოს გარეშე? ..................................................... 22

კონსენსუსი და ერთსულოვანი მართვის წესის ილუზია ................................................................. 29

გამორიცხულნი: რასა, გენდერი და დემოკრატია .............................................................................. 32

არგუმენტები ავტონომიის წინააღმდეგ ............................................................................................ 38

დემოკრატიული დაბრკოლებები განთავისუფლებისკენ მიმავალ გზაზე ....................................... 44

თავისუფლებისკენ: ათვლის წერტილები ......................................................................................... 51

ჰორიზონტალობა, დეცენტრალიზაცია, ავტონომია, ანარქია ............................................................ 52

ინსტიტუტების დემისტიფიკაცია ...................................................................................................... 53

საურთიერთო სივრცის შექმნა ............................................................................................................ 55

კოლექტიურობის კულტივირება, განსხვავებათა შენარჩუნება ....................................................... 57

კონფლიქტების მოგვარება ................................................................................................................. 58

მმართველთა უარყოფა ....................................................................................................................... 60

დემოკრატიიდან თავისუფლებისკენ................................................................................................. 61

შენიშვნები ........................................................................................................................................... 62

2
 დემოკრატიიდან თავისუფლებისკენ

ანარქისტული კოლექტივის CrimethInc-ის წინამდებარე ანონიმური ბროშურა ეძღვნება

დემოკრატიის კრიტიკას ანარქისტული პოზიციიდან

შესავალი

დემოკრატია, ჩვენი დროის ყველაზე გავრცელებული პოლიტიკური იდეალია. იგი

გამოიყენა ჯორჯ ბუშმა, რათა გაემართლებინა ერაყში შეჭრა; ობამამ მიულოცა, ტაჰრირის

მოედანზე შეკრებილ მეამბოხეებს დემოკრატიის შესვლა ეგვიპტეში; Occupy Wall Street

ამტკიცებდა, რომ მიაგნო მას წმინდა ფორმით. პრაქტიკულად, ყველა მთავრობა და
სახალხო მოძრაობა დემოკრატიულს უწოდებს საკუთარ თავს, დაწყებული ჩრდილოეთ

კორეის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკიდან, დამთავრებული როჟავას

ავტონომიური რეგიონით.

როგორ განვიკურნოთ დემოკრატიის თანმდევი პრობლემებისგან? ყველა თანხმდება:

მეტი დემოკრატიით. საუკუნის დასაწყისიდან მოყოლებული, ჩვენ ვნახეთ ახალ-ახალი

მოძრაობების ნაკადი, რომლებიც დებდნენ ნამდვილი დემოკრატიის დამყარების
პირობას, განსხვავებულს - მოჩვენებითი დემოკრატიული ინსტიტუტებისგან,

რომლებსაც ისინი უწოდებდნენ ელიტარულს, იძულებითს და გაუცხოების მომტან

წარმონაქმნებს.

არსებობს თუ არა რაიმე ნიშანი, რაც ერთმანეთთან აკავშირებს სხვადასხვა ტიპის

დემოკრატიულ მმართველობას? რომელი მათგანია, რეალური? შეუძლია თუ არა

რომელიმეს, უზრუნველყოს ის საყოველთაო ჩართულობა და თავისუფლება, რასთანაც

ასოცირდება სიტყვა - „დემოკრატია?“

3
დემოკრატიულ მოძრაობებში უშუალო მონაწილეობით მიღებულმა გამოცდილებამ, ისევ

დაგვაბრუნა ამ კითხვებთან. ჩვენი დასკვნით, ეკონომიკური და პოლიტიკური

ხელისუფლების დრამატული უწონასწორობა, რამაც ნიუ-იორკსა თუ სარაევოში ქუჩაში
გამოიყვანა ხალხი, არ არის კონკრეტული დემოკრატიების შემთხვევითი დეფექტი,

არამედ - დემოკრატიისთვის დამახასიათებელი სტრუქტურული ფენომენია

მოყოლებული მისი დასაბამიდან, რაც გვხვდება თითქმის ყველა დემოკრატიული
მმართველობისას, საუკუნეების განმავლობაში. წარმომადგენლობითმა დემოკრატიამ

შეინარჩუნა მთელი ბიუროკრატიული აპარატი, რომელიც ოდითგან ემსახურებოდა

მეფეებს; პირდაპირი დემოკრატია ცდილობს ხელახლა შექმნას იგი უფრო მცირე
მასშტაბით ყველგან, მათ შორის ხელისუფლების გარეთაც, არაფორმალურ
სტრუქტურაში. დემოკრატია და თავისუფალი თვითგამორკვევა, არ არის ერთი და იგივე.

რა თქმა უნდა, ბევრ კარგ რამეს რეგულარულად უწოდებენ დემოკრატიას. ეს

არგუმენტი არ არის მიმართული - დისკუსიის, კოლექტივის, შეკრების, გაერთიანების,
ფედერაციის ან მათთან მუშაობის წინააღმდეგ, ვისაც ყოველთვის არ ეთანხმებით.
არგუმენტი უფრო მეტად გულისხმობს შემდეგს: როდესაც ვიყენებთ მუშაობის
აღნიშნულ მეთოდებს, თუ ვფიქრობთ, რომ ვქმნით დემოკრატიას , როგორც
მონაწილეობითი მმართველობის ფორმას და არა, თავისუფლების კოლექტიურ
რეალიზაციას, მაშინ ადრე თუ გვიან აღვადგენთ ნაკლებად დემოკრატიული

მმართველობის ფორმასთან დაკავშირებულ ყველა პრობლემას. ეს ეხება არა მხოლოდ

წარმომადგენლობით და პირდაპირ დემოკრატიას, არამედ კონსენსუსის პროცესსაც.

პროცედურების შენარჩუნება რომ არ გახდეს თვითმიზანი, მოდით დავუბრუნდეთ იმ

ფასეულობებს, რის გამოც დემოკრატიას მივანიჭეთ უპირატესობა. ესენია:

ეგალიტარიზმი; ინკლუზია (ჩართულობა); აზრი, რომ თითოეულმა ადამიანმა თვითონ
უნდა აკონტროლოს საკუთარი ცხოვრება. თუ დემოკრატია არ არის აღნიშნული

მიზნების მიღწევის ყველაზე ეფექტური გზა, მაშინ რა არის იგი? რადგანაც,

თანამედროვე დემოკრატიულ სახელმწიფოებს არყევს სულ უფრო გააფთრებული

წინააღმდეგობები, შესაბამისად, იზრდება ამ თემაზე დისკუსიის მნიშვნელობა. თუ

განვაგრძობთ არსებული წესრიგის ჩანაცვლებას იმავე წესრიგით და უფრო ფართო

4
ჩართულობით, მაშინ გავაგრძელებთ იგივეს და ისევ საწყის წერტილს

დავუბრუნდებით. ხოლო, ჩვენსავით იმედგაცრუებული ადამიანები სვლას დაიწყებენ

უფრო ავტორიტარული ალტერნატივებისკენ. ჩვენ გვჭირდება ახალი სტრუქტურა იმ
მოლოდინების განსახორციელებლად, რასაც ვერ ასრულებს დემოკრატია.

მოცემულ ტექსტში განვიხილავთ დემოკრატიის განსხვავებული ფორმებს და მათ

ერთმანეთთან დამაკავშირებელ საერთო საკითხებს, კვალდაკვალ გავყვებით
დემოკრატიის განვითარების გზას კლასიკური პერიოდიდან, თანამედროვე -
წარმომადგენლობით, პირდაპირ და კონსენსუსზე დამყარებულ ვარიანტებამდე.
შევაფასებთ, თუ როგორ ემსახურება დემოკრატიული დისკურსი და პროცედურები
სოციალურ მოძრაობებს, რომლებიც მას იყენებენ. ამავე დროს, შევეცდებით გავარკვიოთ
რას ნიშნავს პირდაპირი სწრაფვა თავისუფლებისკენ, დემოკრატიული მმართველობის

გვერდის ავლით.

წინამდებარე პროექტი, მრავალწლიანი ტრანსკონტინენტალური დიალოგის

პროდუქტია. დამატებით ვაქვეყნებთ, პირდაპირი დემოკრატიის მეთოდით მომუშავე
მოძრაობების მონაწილეთა კვლევებს: 15 მაისის მოძრაობა ესპანეთში (2011 წელს,
სოციალური ქსელების მეშვეობით ორგანიზებული გამოსვლები - 15M); Occupy აშშ-ში

(2011 – 2012 წწ.); სლოვენიის ამბოხი (2012 – 2013 წწ.); ბოსნიური პლენუმები (2014 წ.)
და როჟავას რევოლუცია (2012 – 2016 წწ.).(ჩამოთვლილი კვლევები ხელმისაწვდომია ვებ
გვერდზე - crimethInc.com ; მთგ.-ის შენიშვნა).

5
 რა არის დემოკრატია?

რომ დავაზუსტოთ, რა არის დემოკრატია? სახელმძღვანელოებში მოყვანილ

განმარტებებში უმეტესად ნახსენებია „უმრავლესობის“ პრინციპი ან არჩეული

წარმომადგენლების ხელისუფლება. მეორე მხრივ, ზოგიერთი რადიკალი ამტკიცებს, რომ

„ნამდვილი“ დემოკრატია მომდინარეობს, სახელმწიფოს მხრიდან ხელისუფლებაზე

დაწესებული მონოპოლიისადმი წინააღმდეგობის გაწევაში და მოიაზრება მისი

[სახელმწიფოს] გავლენის გარეთ. როგორ უნდა გავიგოთ დემოკრატია? როგორც,

გადაწყვეტილების მიღებისთვის საჭირო, სპეციფიკური ისტორიის მქონე

პროცედურების ნაკრები თუ როგორც საერთო მისწრაფება ეგალიტარული, ინკლუზიური

პოლიტიკისკენ, მაქსიმალური ჩართულობის უზრუნველყოფით.

• „რა არის დემოკრატია? არასოდეს მესმოდა... მთავრობის სხვა

ნაირსახეობის მსგავსად, იმასთან ხომ არ არის დაკავშირებული, რომ

ახალგაზრდები ერთმანეთს ხოცავენ?“ –

(მხ. ფილმი - „Johnny Got His Gun“; 1971)

ჩვენი კრიტიკის ობიექტის განსაზღვრა დავიწყოთ ტერმინიდან. სიტყვა „დემოკრატია“

წარმოდგება ძვ. ბერძნული სიტყვიდან - dēmokratía, სადაც dêmos ნიშნავს ხალხს; krátos -
ძალაუფლებას. ფორმულირება - „ხალხის ძალაუფლება“, რომელიც ხელახლა აღმოცენდა
ლათინურ ამერიკაში სახელწოდებით „poder popular“, შემდეგ კითხვებს ბადებს: რომელი
ხალხის ძალაუფლება? როგორია ეს ძალაუფლება? სიტყვის შემადგენელი ფუძეები -
demos და kratos - დემოკრატიის ზოგად მნიშვნელობაზე მიუთითებს: გადაწყვეტილების
მიღების პროცესის მონაწილეთა განსაზღვრა და გადაწყვეტილების მიღების მეთოდი.
სხვა სიტყვებით, ეს არის მოქალაქეობა და წესრიგის დაცვა. ეს დემოკრატიის
საფუძველია და მას აყალიბებს მმართველობის ფორმად. ყველაფერი, რაც არ ჯდება

6
აღნიშნულ ჩარჩოში, იწოდება ანარქიად - მთავრობის გარეშე ყოფნად, ძვ. ბერძნულიდან
- an („გარეშე“) და arkhos („მთავრობა“).

დემოკრატიის ზოგადი მახასიათებელია:

• გადაწყვეტილების მიღებაში მონაწილეთა განსაზღვრის საშუალება (demos)
• გადაწყვეტილების მიღების მეთოდი (kratos)
• გადაწყვეტილების მიღების კანონიერების განსაზღვრა (polis)
• მისი შენარჩუნებისთვის საჭირო რესურსები (oikos)

რა არის demos-ის განსაზღვრება? ზოგი ამტკიცებდა, რომ ეტიმოლოგიურად demos

არასდროს ნიშნავდა ხალხს მთლიანობაში, არამედ გულისხმობდა კონკრეტულ
სოციალურ კლასებს. მაშინაც კი, როდესაც დემოკრატიის მომხრეები გაჰყვიროდნენ
სავარაუდო საყოველთაო ჩართულობის შესახებ, სინამდვილეში დემოკრატია
განასხვავებდა პროცესში ჩართულ მონაწილეებს, მის მიღმა დარჩენილებისგან. ეს
შეიძლება გულისხმობდეს სტატუსს საკანონმდებლო ორგანოში, ხმის უფლებას,
მოქალაქეობას, წევრობას, რასას, სქესს, ასაკს ან ქუჩის სახალხო შეკრებაში
მონაწილეობას; მაგრამ კანონიერი გადაწყვეტილების მისაღებად, დემოკრატიის
ნებისმიერი ფორმა მოითხოვს ფორმალური ლეგიტიმურობისთვის საჭირო პირობებს და
ადამიანთა შესაბამის ჯგუფებს.

ამ მხრივ, დემოკრატია აკანონებს მისი ბერძნული წარმომავლობის მქონე პროვინციულ,

შოვინისტურ ხასიათს. მაგრამ ამავე დროს, გვთავაზობს მოდელს, რომელმაც შეიძლება
მოიცვას მთელი მსოფლიო. სწორედ, ამიტომ შეუთავსდა იგი ასე კარგად ნაციონალიზმს
და სახელმწიფოს; დემოკრატიაში ჰიპოთეტურად იგულისხმება სხვათა არსებობა,
რომლებიც ვერ სარგებლობენ თანაბარი უფლებებით ან არ გააჩნიათ პოლიტიკური
წარმომადგენლობა.
თანამედროვე დემოკრატიის გარიჟრაჟზე, ჩართულობასა და გამორიცხვაზე აქცენტი
გამოკვეთილია რუსოს მნიშვნელოვან ტრაქტატში - „საზოგადოებრივი ხელშეკრულება“
(„Of the Social Contract“). რუსო ხაზს უსვამს, რომ დემოკრატიასა და მონობას შორის არ
არის წინააღმდეგობა. რაც უფრო მეტი „ბოროტმოქმედია“ შებოჭილი ჯაჭვით, წერდა ის,

7
მით უფრო სრულყოფილია მოქალაქეთა თავისუფლება. მგლების თავისუფლება -
სიკვდილია ბატკნებისთვის, როგორც მოგვიანებით შენიშნა ისაია ბერლინმა. აღნიშნული
მეტაფორა გამოხატავს - თავისუფლების „ნულოვანი ჯამის თამაშის“ კონცეფციას
(როდესაც, ერთი მოთამაშის მოგება ნიშნავს მეორის წაგებას - მთგ.-ის შენიშვნა), რაც
სახელმწიფოს მიერ მინიჭებული და მის მიერ დაცული უფლებების იდეოლოგიური
საფუძველია. სხვა სიტყვებით: იმისათვის, რომ მოქალაქე იყოს თავისუფალი,
სახელმწიფოს უნდა გააჩნდეს ფართო უფლებამოსილება და შეეძლოს სრული
კონტროლი. სახელმწიფო მიისწრაფვის კვლავ აწარმოოს ბატკნები, იმ პირობით, რომ
თავად იქნება მგლის როლში.

აღნიშნულის საპირისპიროდ, თავისუფლების როგორც ერთობლიობის გაგებისას, ერთი

ადამიანის თავისუფლება - ყველას თავისუფლებაა: ეს არ არის მხოლოდ ხელისუფლების
მიერ განხორციელებული დაცვის საკითხი, არამედ იმგვარი ურთიერთგადაკვეთა,
რომლის შედეგადაც მაქსიმალურად იზრდება შესაძლებლობები ყველასთვის. ამგვარად,
რაც უფრო ცენტრალიზებულია მაიძულებელი ხელისუფლება, მით უფრო ნაკლებია
თავისუფლება. თავისუფლების ასეთი აღქმა, სოციალური ფენომენია და არა,
ინდივიდუალისტური: ამ დროს, თავისუფლება განიხილება ჩვენი პოტენციალისადმი
კოლექტიურ მიდგომად, და არა კერძო უფლებების სტატიკურ საპნის ბუშტად. [1]

მოდით, განვიხილოთ სიტყვის მეორე ფუძე - kratos. აღნიშნული სუფიქსი საერთოა -

დემოკრატიის, არისტოკრატიის, ავტოკრატიის, ბიუროკრატიისა და ტექნოკრატიისთვის.
ჩამოთვლილი ტერმინებიდან, თითოეული აღწერს მმართველობას საზოგადოების
გარკვეული ჯგუფების მხრიდან, მაგრამ თითოეულ მათგანს გააჩნია მსგავსი ლოგიკა.
აღნიშნული მაკავშირებელი ძაფია - კრატოსი, ძალაუფლება.

მაგრამ, როგორი ძალაუფლება? მოდით, კიდევ ერთხელ მივმართოთ ძველ ბერძნებს.

საბერძნეთის კლასიკურ პერიოდში, თითოეულ აბსტრაქტულ მოვლენას განასახიერებდა
ღვთაებრივი არსება. კრატოსი იყო შეურიგებელი ტიტანი, რომელიც განასახიერებდა
სახელმწიფო ძალაუფლებასთან დაკავშირებულ მაიძულებელ ძალას. ერთ-ერთი
პირველი წყარო, რომელშიც ჩნდება კრატოსი, არის ათენის დემოკრატიის პირველ
დღეებში შექმნილი, ესქილეს პიესა „პრომეთე“. პიესა იწყება სცენით, როცა კრატოსი
ძალის გამოყენებით მიაცილებს ბორკილდადებულ პრომეთეს, დასჯილს -
ღმერთებისთვის ცეცხლის წართმევის გამო, რომელიც კაცობრიობისთვის უნდა გადაეცა.

8
კრატოსი წარმოდგენილია ზედამხედველის სახით. ის დაუფიქრებლად ასრულებს
ზევსის ბრძანებებს და მზად არის სისრულეში მოიყვანოს „ნებისმიერი ტირანული აქტი“.

ძალა, რომელსაც განასახიერებს კრატოსი არის ის, რაც დემოკრატიას აერთიანებს

ავტოკრატიასა და მმართველობის სხვა ფორმებთან. მათი საზიაროა ძალმომრეობითი
ინსტიტუტები: იურიდიული აპარატი, პოლიცია და ჯარი, რომლებიც არსებობდა
დემოკრატიამდე და ბევრჯერ უარსებია მის შემდეგაც. ეს არის ინსტრუმენტები,
„ნებისმიერი ტირანული აქტისთვის“, სულერთია ვინ არის ტირანი - მეფე, ბიუროკრატთა
კლასი თუ თავად „ხალხი“. ოსკარ უაილდის სიტყვებით - „დემოკრატია არის ხალხის
იძულება ხალხის მიერ, ხალხის საკეთილდღეოდ“. საუკუნის შემდეგ, ეს სიტყვები
ექოსავით და ირონიის გარეშე გაიმეორა მუამარ გადაფიმ: „დემოკრატია არის ხალხის
მიერ ხალხის კონტროლი“.

თანამედროვე ბერძნულ ენაზე - კრატოსი უბრალოდ, სახელმწიფოს აღმნიშვნელი

სიტყვაა. იმისათვის, რომ გავიგოთ დემოკრატია, უნდა დავაკვირდეთ ხელისუფლებას.

• „ცენტრალიზაციასა და დემოკრატიას შორის არსებული გარკვეული

ბალანსის მიხედვით, არ არსებობს წინააღმდეგობა დემოკრატიის
განხორციელებასა და კანონიერ, ცენტრალურ, ადმინისტრაციულ
კონტროლს შორის. დემოკრატია ამტკიცებს ადამიანებს შორის
ურთიერთობას, ხოლო მის ძირითად ძალას წარმოადგენს - პატივისცემა.
დემოკრატიის ძლიერება გულისხმობს ბრძანებათა შესრულებას დიდი
სიზუსტითა და გულმოდგინებით“.

სადამ ჰუსეინი (Saddam Hussein, „Democracy:

A Source of Strength for the Individual and Society“)

9
 ლეგიტიმურობის მონოპოლიზაცია

• „როგორც, აბსოლუტური მმართველობისას არის მეფე - კანონი, ასევე,

უნდა მეფობდეს კანონი - თავისუფალ სახელმწიფოში“.

თომას პეინი, „საღი აზრი“ (Thomas Paine, „Common Sense“)

დემოკრატიული მმართველობის ფორმა გვთავაზობს ერთიანი წესრიგის შექმნას

სურვილთა კაკოფონიისგან, უმცირესობათა რესურსების და საქმიანობის ჩართვით,
უმრავლესობის მიერ ნაკარნახევ პოლიტიკაში. ნებისმიერ დემოკრატიაში არსებობს
გადაწყვეტილებათა მიღების ლეგალური სივრცე, რომელიც განსხვავდება დანარჩენი
ცხოვრებისგან. ეს შესაძლოა იყოს კონგრესი პარლამენტის შენობაში ან ტროტუარზე

გამართული საერთო ასამბლეა ან აპლიკაცია, რომელიც ხმებს აგროვებს iPhone-ის

მეშვეობით. ნებისმიერ შემთხვევაში, ლეგიტიმურობის წყარო არ არის ჩვენი უშუალო
მოთხოვნილებები და სურვილები, არამედ - გადაწყვეტილების მიღების გარკვეული
პროცესი და პროტოკოლი. სახელმწიფოში, ამას ეწოდება „კანონის უზენაესობა“, თუმცა,
აღნიშნული პრინციპისთვის არ არის აუცილებელი არსებობდეს ოფიციალური
სამართლებრივი სისტემა.

მთავრობის არსი შემდეგში მდგომარეობს: ერთ სივრცეში მიღებული გადაწყვეტილებები

განსაზღვრავს, თუ რას აქვს არსებობის უფლება დანარჩენ სივრცეში. შედეგია -

გაუცხოება, უთანხმოება მიღებულ გადაწყვეტილებასა და რეალურ ცხოვრებას შორის.

დემოკრატია გვპირდება აღნიშნული პრობლემის გადაწყვეტას საყოველთაო
ჩართულობით გადაწყვეტილების მიღების პროცესში: საყოველთაო მმართველობით.

„დემოკრატიული სახელმწიფოს მოქალაქე ემორჩილება კანონს, რადგან მიიჩნევს, რომ

ირიბად ემორჩილება საკუთარ თავს, როგორც კანონის შემქმნელს“. მაგრამ, ყველა

გადაწყვეტილებას, რომ მართლაც ის ადამიანები იღებდნენ ვისზეც იგი მოქმედებს,

მაშინ არ იქნებოდა საჭირო იძულების მეთოდები.

10
 • „დიდ სირთულეს წარმოადგენს ის, რომ თავდაპირველად, საჭიროა
მთავრობას მისცეთ შესაძლებლობა მართოს თავისი განმგებლობის ქვეშ

მყოფნი, რის შემდეგაც, უნდა დაევალოს საკუთარი თავის კონტროლი“.

ჯეიმს მედისონი (James Madison, „The Federalist“)

როგორ უნდა იყოს დაცული უმცირესობა სისტემაში, სადაც „გამარჯვებულს ყველაფერი

ერგება“? დემოკრატიის მომხრეები განმარტავენ, რომ უმცირესობა დაცული იქნება
ინსტიტუციურად - „შემოწმების და გაწონასწორების სისტემით“ (Checks and balances).
სხვა სიტყვებით, სტრუქტურამ, რომელიც მათ მართავს, თავისივე თავისგან უნდა
დაიცვას ისინი.[2] ამგვარი მიდგომით, დემოკრატია და პირადი თავისუფლება მოიაზრება

ფუნდამენტურ წინააღმდეგობად: ცალკეული ადამიანის თავისუფლების დაცვისთვის,

მთავრობამ ყველას უნდა წაართვას თავისუფლება. ოპტიმისტური იქნებოდა ვარაუდი,

რომ ინსტიტუტი იქნება, მასში მომუშავე ადამიანზე უკეთესი. რაც უფრო მეტ
ძალაუფლებას ვანიჭებთ მთავრობას მარგინალიზებულთა დაცვის იმედით, მით უფრო

სახიფათოდ შეიძლება იქცეს იგი, როდესაც მათ წინააღმდეგ შემობრუნდება.

გხიბლავთ, დემოკრატიული პროცესის აღმატება, თქვენს საკუთარ სინდისსა და

ღირებულებებზე? მოდით, გავაკეთოთ მცირე სავარჯიშო. წარმოიდგინეთ, თქვენი თავი

დემოკრატიულ რესპუბლიკაში მონებთან ერთად - ვთქვათ, ძვ. საბერძნეთში, ძვ. რომში

ან აშშ-ში, 1865 წლის ბოლოს. დაემორჩილებოდით თუ არა კანონს და მოექცეოდით თუ

არა ადამიანებს, როგორც საკუთრებას, მისი შეცვლის მცდელობამდე? ამავე დროს,

გააზრებული გექნებოდათ, რომ კანონის შეცვლამდე, მთელი თაობები იცხოვრებდა და

დაიღუპებოდა ბორკილდადებული? თუ, იხელმძღვანელებდით საკუთარი სინდისით
კანონის წინააღმდეგ, ჰარიეტ ტაბმანისა და ჯონ ბრაუნის მსგავსად?

თუ, ჰარიეტ ტაბმანის გზას დაადგებით, მაშინ მიგაჩნიათ, რომ არსებობს სამართლის

უზენაესობაზე უფრო მნიშვნელოვანი რამ. ეს პრობლემას წარმოადგენს ყველასთვის,

11
ვისაც სურს კანონთან შესაბამისობა ან უმრავლესობის ნება, საბოლოო ჯამში, აქციოს

ლეგიტიმურობის უმთავრეს არბიტრად.

• „შეიძლება კი არსებობდეს ისეთი ხელისუფლება, სადაც მართალი და

მტყუანი უმრავლესობის ძალით კი არა, სინდისით განისჯება?“

ჰენრი დევიდ თორო, „სამოქალაქო დაუმორჩილებლობა“

(Henry David Thoreau, „Civil Disobedience“)

დემოკრატიის საწყისები

ძვ. ათენში, „დემოკრატიის დაბადების“ ამგვარ პოპულარულ წერტილში, უკვე ვხედავთ

გამორიცხვას და იძულებას, რაც აქედან მოყოლებული იქცა, დემოკრატიული
მმართველობის მნიშვნელოვან შტრიხად. ხმის მიცემა შეეძლოთ მხოლოდ ზრდასრულ
მამაკაცებს, რომლებსაც გავლილი ჰქონდათ სამხედრო მომზადება; გამორიცხულნი
იყვნენ ქალები, მონები, მევალეები და არა ათენული წარმოშობის ადამიანები.

საუკეთესო შემთხვევაში, დემოკრატია მოიცავდა მოსახლეობის ერთ მეხუთედ ნაწილს.

სინამდვილეში, მონობა უფრო მეტად იყო გავრცელებული ათენში, ვიდრე საბერძნეთის

სხვა ქალაქებში. ქალებს, უფრო მცირე უფლებები ჰქონდათ კაცებთან შედარებით.

როგორც ჩანს, მოქალაქე-მამაკაცებს შორის მეტი თანასწორობა ნიშნავდა მეტ

სოლიდარობას, ქალებისა და უცხოელების წინააღმდეგ. კოლექტიური პოლიტიკის

სივრცე არსებობდა დახურულ საზოგადოებაში.

ჩვენ შეგვიძლია მოვხაზოთ ამ დახურული საზოგადოების საზღვრები, დაპირისპირებაში

საჯაროსა და კერძოს შორის - polis-სა და oikos-ს შორის. Polis - ბერძნული ქალაქ-

12
სახელმწიფო, საჯარო დისკუსიის სივრცე იყო, სადაც ურთიერთქმედებდნენ თანასწორი

მოქალაქეები. განსხვავებით, შინამეურნეობისგან - iokos, რომელიც წარმოადგენდა

იერარქიულ სივრცეს, სადაც ბატონობდნენ მამაკაცი მესაკუთრეები. აღნიშნული ზონა არ
განეკუთვნებოდა პოლიტიკის სფეროს, მაგრამ შეადგენდა მის საფუძველს. აღნიშნულ

დიქოტომიაში, oikos მოიცავდა ყველაფერს, რაც აწარმოებდა პოლიტიკის

შენარჩუნებისთვის საჭირო რესურსებს, მაგრამ განიხილებოდა, როგორც თავისთავად

არსებული, წინამავალი რამ და შესაბამისად, მოაზრებული იყო მიღმიერად.

ეს კატეგორიები დღემდე რჩება ჩვენთან. სიტყვები - „პოლიტიკა“ („ქალაქის საქმენი“) და

„პოლიცია“ („ქალაქის ადმინისტრაცია“) წარმოდგება - polis-დან. ხოლო, „ეკონომიკა“

(„მეურნეობის მართვა“) და „ეკოლოგია“ („შინამეურნეობის შესწავლა“) – oikos-დან.

დემოკრატია, ახლაც ემყარება ამგვარ დაყოფას. სანამ არსებობს პოლიტიკური

განსხვავება სახელმწიფოსა და კერძოს შორის, ყველაფერი - დაწყებული საშინაო
მეურნეობით (ინტიმური ცხოვრების გენდერულად-დიფერენცირებული სივრცე,
რომელიც გაბატონებულ წესრიგს განამტკიცებს უხილავი და აუნაზღაურებელი შრომით
[3] ), დამთავრებული მთელი კონტინენტებითა და ხალხებით (კოლონიური პერიოდის
აფრიკის ან თავად, შავი ფერის კანის ჩათვლით) შესაძლოა გავიდეს პოლიტიკის სფეროს
მიღმა. ანალოგიურად, ეჭვქვეშ არ დგება საკუთრების ინსტიტუტი და მისი
მწარმოებელი საბაზრო ეკონომიკა, რომლებიც დემოკრატიის საფუძველია წარმოშობის
მომენტიდან და ერთდროულად, თავს მოხვეული და დაცულია პოლიტიკური აპარატის
მიერ.

საბედნიეროდ, ძვ. ათენი არ არის გადაწყვეტილებათა ეგალიტარული წესით მიღების

ერთადერთი ორიენტირი. სხვა საზოგადოებათა გამოცდილების გადახედვისას მრავალი

მაგალითი მჟღავნდება, რომელთა უმეტესობა არ ემყარება ექსკლუზიურობას ან

იძულებას. მაგრამ, უნდა მივიჩნიოთ თუ არა ისინიც დემოკრატიად?

13
 • „ნუთუ უნდა დავიჯეროთ, რომ ათენელებამდე მართლაც, არავის,

არასდროს, არსად არ შეუკრებია თავისი საზოგადოების ყველა მონაწილე

ერთობლივი გადაწყვეტილებების მისაღებად იმგვარი მეთოდით, რომელიც

თითოეულს ანიჭებდა თანაბარი ხმის უფლებას?“

დევიდ გრებერი, „ანარქისტული ანთროპოლოგიის ფრაგმენტები“

(David Graeber, „Fragments of an Anarchist Anthropology“)

წიგნში, „ანარქისტული ანთროპოლოგიის ფრაგმენტები“, დევიდ გრებერი საყვედურობს

კოლეგებს ათენის, როგორც დემოკრატიის აკვნის განსაზღვრისთვის; მისი ვარაუდით,

იროკეზთა, ბერბერების, სულავესის ან ტალენსის ტომის მოდელებს არ ექცევა დიდი

ყურადღება, რადგან არც ერთი მათგანი ემყარება ხმის მიცემას. ერთი მხრივ, გრებერი
სწორია, როდესაც ჩვენს ყურადღებას მიაპყრობს კონსენსუსის და არა - იძულების

პრაქტიკაზე ორიენტირებულ საზოგადოებებზე: ბევრი მათგანი, უფრო მეტად

განასახიერებს საუკეთესო დემოკრატიულ ღირებულებებს, ვიდრე ძვ. ათენი. მეორე
მხრივ, აზრს მოკლებულია აღნიშნულ მაგალითებს ვუწოდოთ ნამდვილი დემოკრატია
და ეჭვქვეშ დავაყენოთ ბერძენთა დემოკრატიული უფლებამოსილება, რომლებმაც
შემოიღეს ეს ტერმინი. ეს, კვლავ ეთნოცენტრიზმია: არა-დასავლური მაგალითების
ღირებულების დამტკიცება, მათთვის საპატიო სტატუსის მინიჭებით - ჩვენს, უარეს,
დასავლურ პარადიგმაში. ამის ნაცვლად, მოდით ვაღიაროთ, რომ დემოკრატია - სპარტის

და ათენის დროინდელი კონკრეტული ისტორიული პრაქტიკა, რომელიც დღეს კვლავ

იწარმოება მთელ მსოფლიოში, არ შეესაბამებოდა ამ სხვა, მრავალი საზოგადოების
სტანდარტს და არ აქვს აზრი მათი, როგორც დემოკრატიული საზოგადოებების აღწერას.
უფრო პასუხისმგებლიანი და ზუსტი იქნებოდა, აღგვეწერა და პატივი მიგვეგო
მათთვის, მათივე ტერმინების გამოყენებით.

ბოლოს და ბოლოს, ეს ერთი ერთზე გვტოვებს ათენთან, როგორც თავდაპირველ

დემოკრატიასთან. იქნებ, ათენმა გავლენა მოიპოვა არა - თავისუფლების გამო, არამედ
იმიტომ, რომ მონაწილეობის პოლიტიკას იყენებდა სახელმწიფოს ძალაუფლებისთვის?

14
ძველ დროს, კაცობრიობის ისტორიის განმავლობაში, საზოგადოებების უმეტესობა

სახელმწიფოს გარეშე არსებობდა; ზოგი მათგანი იერარქიული იყო, ზოგი -

ჰორიზონტალური, მაგრამ არცერთ უსახელმწიფო საზოგადოებას არ გააჩნდა
ცენტრალიზებული ხელისუფლება - kratos. ხოლო, არსებული სახელმწიფოები არ იყო

ეგალიტარული. ათენელებმა შექმნეს ჰიბრიდული ფორმატი, რომელშიც

ჰორიზონტალობა გადაიკვეთა გაუცხოებასა და იძულებასთან. თუ, თავისთავად
არსებულ ფაქტად მივიჩნევთ, რომ სახელმწიფო სასურველია ან სულ მცირე,

უცილობელია, მაშინ ეს ყველაფერი მიმზიდველად გამოიყურება. მაგრამ, თუ

სახელმწიფოა პრობლების სათავე, მაშინ ძვ. ათენის მონობა და პატრიარქატი არ
წარმოადგენს დემოკრატიული მოდელის ადრეულ დარღვევას, არამედ ძალაუფლების
დისბალანსის ნიშნებია, რომლებიც თავიდანვე დაშიფრული იყო მის გენეტიკურ კოდში.

წარმომადგენლობითი დემოკრატია - ძალაუფლების ბაზარი

აშშ-ის მთავრობას უფრო მეტი აქვს საერთო ძვ. რომთან, ვიდრე ათენთან. რომის

მოქალაქეები, პირდაპირი მმართველობის ნაცვლად, ირჩევდნენ წარმომადგენლებს,

რომლებიც სათავეში ედგნენ რთულ ბიუროკრატიულ სისტემას. რომის ტერიტორიების
გაფართოებასა და სიმდიდრის მოზღვავებასთან ერთად, წვრილმა ფერმერებმა დაკარგეს

საყრდენი და უპოვართა უზარმაზარი არმია მიაწყდა დედაქალაქს; არეულობების გამო,

რესპუბლიკამ განავრცო საარჩევნო ხმის უფლება მოსახლეობის სულ უფრო ფართო

ფენებზე. თუმცა, პოლიტიკურმა ინტეგრაციამ ბევრი ვერაფერი უშველა რომის

საზოგადოების ეკონომიკურ სტრატიფიკაციას. ჩვენთვის, ძალიან ნაცნობია ეს

ყველაფერი.

რომის რესპუბლიკას ბოლო მოეღო, როდესაც იულიუს კეისარმა ხელში ჩაიგდო

ძალაუფლება; მას შემდეგ, რომს მართავდნენ იმპერატორები. მაგრამ, საშუალო

15
სტატისტიკური რომაელისთვის დიდად არაფერი შეცვლილა. ძველებურად აგრძელებდა

ფუნქციონირებას ბიუროკრატია, შეიარაღებული ძალები, ეკონომიკა და სასამართლოები.

• „მათთვის, ვისაც ჰგონია, რომ მკვეთრი სხვაობა არსებობს დემოკრატიასა

და მონარქიას შორის, ძნელი დასაჯერებლია, თუ როგორ შეიძლება

პოლიტიკურმა ინსტიტუტმა განიცადოს ამდენი ცვლილება და მაინც

დარჩეს უცვლელი. თუმცა, ინგლისის მონარქიის ევოლუციაზე თვალის

ერთი გადავლებითაც ჩანს, რომ მთელი თავისი გაფართოებით,
რევოლუციებით, ზღვების გადაკვეთით და კოლონიების დაარსებით, იგი

იქცა დამოუკიდებელ ნაციად, შემდეგ ძლიერ სახელმწიფოდ, მაგრამ

უცვლელი დარჩა თავად სახელმწიფოებრივი ფუნქციები და
ურთიერთობები“.

რენდოლფ ბორნი, „სახელმწიფო“

(Randolph Bourne, „The State“)

გადავინაცვლოთ, მე-18 საუკუნეში, ამერიკული რევოლუციისკენ. ბრიტანეთის იმპერიის

ჩრდ. ამერიკელი, „გადასახადებით დაბეგრილი, წარმომადგენლობითობის არმქონე“

აღშფოთებული სუბიექტები აჯანყდნენ და შექმნეს საკუთარი წარმომადგენლობითი
დემოკრატია, [4] რომელიც ცოტა ხანში გარდაიქმნა სენატად, რომის სტილში. და მაინც,
უცვლელი დარჩა სახელმწიფოს ფუნქცია. მეფისგან განთავისუფლებისთვის

მებრძოლებმა აღმოაჩინეს, რომ დიდად არ განსხვავდებოდა გადასახადები

წარმომადგენლობითობასთან ერთად. შედეგად, მოხდა აჯანყებების მთელი სერია -

შეისის (Shay’s Rebellion), ვისკის (Whisky Rebellion), ფრიზის (Fries’s Rebellion) აჯანყება

და ბევრი სხვა - ყველა მათგანი სასტიკად ჩაახშეს. ახალმა დემოკრატიულმა მთავრობამ

მოახერხა მოსახლეობის დაშოშმინება იქ, სადაც მარცხი განიცადა ბრიტანეთის იმპერიამ,
მეფის წინააღმდეგ აჯანყებულთა ლოიალობის წყალობით: ახალი მთავრობა ხომ მათი

წარმომადგენელი [5] იყო?

16
ისტორია, ისევ და ისევ მეორდება. 1848 წლის, საფრანგეთის რევოლუციის დროს,

დროებითი მთავრობის პოლიციის პრეფექტი შევიდა ოფისში, რომელიც გაანთავისუფლა

მეფის პოლიციის პრეფექტმა და მუშაობა გააგრძელა წინამორბედის დატოვებულ
დოკუმენტებზე. მე-20 საუკუნეში, საბერძნეთში, ჩილეში, ახლახან ტუნისსა და

ეგვიპტეში, დიქტატურული ხელისუფლების ცვლილებისას დემოკრატიულით,

სოციალურ მოძრაობებს, რომლებმაც ჩამოაგდეს დიქტატორები, უკვე დემოკრატიული
რეჟიმის პირობებში უნდა გაეგრძელებინათ ბრძოლა იმავე პოლიციასთან. ეს არის, ერთი

რეჟიმიდან მეორეზე გარდამავალი kratos, რომელსაც ზოგჯერ უწოდებენ „ღრმა

სახელმწიფოს“ (Deep State).

მაიძულებელი ძალაუფლების ინსტრუმენტების უმეტესობა - კანონები,

სასამართლოები, ციხეები, სპეც. სამსახურები, გადასახადის ამკრეფნი, არმია, პოლიცია,

რომლებსაც რეპრესიულად მივიჩნევთ მონარქიის ან დიქტატურის დროს, იმავე

პრინციპით მოქმედებენ დემოკრატიის პირობებში. და მაინც, როდესაც ნება გვეძლევა
ხმა მივცეთ მათ მაკონტროლებლებს, ისეთი დამოკიდებულება უნდა გვქონდეს
მათდამი, როგორც - ჩვენიანებისადმი, მაშინაც თუ აღნიშნული ინსტრუმენტები ჩვენ
წინააღმდეგ გამოიყენება. ეს არის დემოკრატიული რევოლუციების უდიდესი
მონაპოვარი ორ ნახევარი საუკუნის განმავლობაში: იმის მაგივრად, რომ გაუქმებულიყო

მეფეთა მიერ გამოყენებული მმართველობის საშუალებები, ისინი ფართოდ გავრცელდა.

• „დამფუძნებელი კრება, მაშინ არის იარაღი პრივილეგირებული კლასების

ხელში, როდესაც შეუძლებელია დიქტატურის დამყარება ან გამოიყენება
რევოლუციის თავიდან აცილების მიზნით ან უკვე დაწყებული

რევოლუციის განვითარების შესაჩერებლად, მისი ლეგალიზების მოტივით

და ხალხის რევოლუციურ მონაპოვართა, რაც შეიძლება დიდი ნაწილის

უკან დაბრუნებით“.

ერიკო მალატესტა, „დამფუძნებელი კრების, როგორც დიქტატურის წინააღმდეგ“

(Erico Malatesta, „Against the Constituent Assembly as against the Dictatorship“)

17
ამერიკის რევოლუციის დროიდან მოყოლებული, ძალაუფლების გადაცემამ

მმართველებიდან კრებისთვის, შეაჩერა რევოლუციური მოძრაობა. აჯანყებულებმა,

ცვლილებების განხორციელების მაგივრად, რომლისკენაც მიისწრაფვოდნენ პირდაპირი
მოქმედების მეშვეობით, აღნიშნული ამოცანა მიანდეს ახალ წარმომადგენლებს,

სახელმწიფოს მეთაურობით - მხოლოდ იმისთვის, რომ ენახათ როგორ უღალატებდნენ

მათ ოცნებებს.

სახელმწიფო, მართლაც აღჭურვილია ძალაუფლებით, მაგრამ არ შეუძლია თავისუფლება

მიანიჭოს ქვეშევრდომებს, რადგან მისი არსებობა დამყარებულია მათ
დაქვემდებარებაზე. მას შეუძლია სხვების დამორჩილება, ბრძანებების გაცემა და
რესურსების კონცენტრირება, გადასახადებისა და მოვალეობების დაწესება, მაგრამ არ
შეუძლია თვითგამორკვევის ბოძება. Kratos დომინირებს, მაგრამ არ ათავისუფლებს.

სანაცვლოდ, წარმომადგენლობითი დემოკრატია ჰპირდება ერთმანეთის მართვის

შესაძლებლობას როტაციის პრინციპით: გადანაწილებული და დროებითი მეფობა,

ისეთივე დიფუზური, დინამიური და ამავდროულად, იერარქიულია როგორც საფონდო
ბირჟა. მიუხედავად იმისა, რომ მმართველობა დელეგირებულია, პრაქტიკაში მაინც
არსებობენ მმართველები, რომელთაც უზარმაზარი ძალაუფლება გააჩნიათ სხვებთან

შედარებით. ჩვეულებრივ, როგორც ეს ბუშის ან კლინტონის შემთხვევაშია, ისინი

წარმოდგებიან დე ფაქტო მმართველი კლასიდან. აღნიშნული მმართველი კლასის
ტენდენციაა, ჩვენი საზოგადოების ყველა დანარჩენი იერარქიის უმაღლესი ეშელონების

დაკავება, როგორც ფორმალურის, ისე არაფორმალურის. იმ შემთხვევაშიც თუ,

პოლიტიკოსი პლებსიდან წარმოდგება, რაც უფრო მეტად სარგებლობს ის

ძალაუფლებით, მით უფრო შორდება ერთმანეთს მისი და მართულთა ინტერესები.

მაგრამ, მთავარ პრობლემას წარმოადგენს არა პოლიტიკოსთა განზრახვები, არამედ -

თავად სახელმწიფო აპარატი.

როდესაც, მოწინააღმდეგეები ერთმანეთს ეჯიბრებიან სახელმწიფოს მაიძულებელი

ძალების მართვის უფლების მოპოვებაში, არასოდეს აყენებენ ეჭვქვეშ საკუთრივ

სახელმწიფოს ღირებულებას, მაშინაც თუ, პრაქტიკაში თვითონ იმყოფებიან მისი ძალის

მიმღებ მხარეს. წარმომადგენლობითი დემოკრატია გვთავაზობს ზეწოლის სარქველს:

18
უკმაყოფილო ადამიანები მიზნად ისახავენ მომავალ არჩევნებს, მაგრამ სახელმწიფოს

აღიქვამენ თავისთავად არსებულ მოვლენად. მართლაც, თუ გინდათ ბოლო მოეღოს

კორპორაციულ სპეკულაციებს ან გარემოს განადგურებას, განა ამისთვის სახელმწიფო
არ არის ერთადერთი ეფექტური ინსტრუმენტი? არ აქვს მნიშვნელობა, რომ სწორედ

სახელმწიფომ შექმნა პირობები, რომლის დროსაც პირველ რიგში, შესაძლებელია ეს

ყველაფერი.

• „ბატონთა თავისუფალი არჩევანი არ აუქმებს ბატონობასა და მონობას.

საქონლისა და მომსახურების მრავალფეროვნების პირობებში
თავისუფალი არჩევანი არ ნიშნავს თავისუფლებას თუ იგი ინარჩუნებს
სოციალური კონტროლის ფორმებს მძიმე შრომითა და შიშით სავსე
ცხოვრებაზე ანუ ინარჩუნებს გაუცხოებას. ასევე, ინდივიდის მიერ, მასზე
თავსმოხვეული მოთხოვნილებების კვლავწარმოება არ ამკვიდრებს
ავტონომიას, არამედ მხოლოდ ადასტურებს კონტროლის ფორმათა

ეფექტურობას“.

ჰერბერტ მარკუზე, „ერთგანზომილებიანი ადამიანი“

(Herbert Marcuse, „One –Dimensional Man“)

ბევრი ვისაუბრეთ, დემოკრატიასა და პოლიტიკურ უთანასწორობაზე. რა შეიძლება

ითქვას, ეკონომიკურ უთანასწორობაზე, რომელიც დემოკრატიის თანმდევი იყო მისი

დასაწყისიდან? შეიძლება გეფიქრათ, რომ უმრავლესობის პრინციპზე დამყარებული

სისტემის მიზანი უნდა ყოფილიყო უთანასწორობის შემცირება მდიდრებსა და ღარიბებს

შორის, ვინაიდან ღარიბები შეადგენენ უმრავლესობას. მიუხედავად ამისა, ძვ. რომის

მსგავსად, დღევანდელი დემოკრატიის აღმავლობა ერწყმის მქონეთა და უქონელთა

შორის არსებულ უზარმაზარ უფსკრულს. როგორ ხდება ეს?

19
როგორც, კაპიტალიზმმა შეცვალა ფეოდალიზმი ევროპაში, ასევე უფრო მდგრადი

აღმოჩნდა წარმომადგენლობითი დემოკრატია მონარქიასთან შედარებით, რადგან

სთავაზობდა მოძრაობას სახელმწიფოს შიდა ვერტიკალში. დოლარი და საარჩევნო
ბიულეტენი, ორივე ერთად შეადგენს ხელისუფლების იერარქიული გადანაწილების

მექანიზმს იმგვარად, რომ არ ხდება ზეწოლა თავად იერარქიებზე. ფეოდალური ეპოქის

პოლიტიკური და ეკონომიკური დაგუბებისგან განსხვავებით, კაპიტალიზმი და

დემოკრატია განუწყვეტლივ ანაწილებს ძალაუფლებას. ამგვარი, დინამიური

მოქნილობის წყალობით, პოტენციურ მეამბოხეს საკუთარი სტატუსის გაუმჯობესების

მეტი შანსი აქვს არსებულ წესრიგში, ვიდრე მისი დამხობისას. შესაბამისად, ოპოზიცია,
როგორც წესი შიგნიდან კვებავს პოლიტიკურ სისტემას და არ ემუქრება მას.

წარმომადგენლობითი დემოკრატია პოლიტიკისთვის იგივეა, რაც კაპიტალიზმი -

ეკონომიკისთვის. მომხმარებლისა და ამომრჩევლის სურვილები წარმოდგენილია
ვალუტებში, რომლებიც ჰპირდებიან უფლებათა და შესაძლებლობათა ინდივიდუალურ
გაფართოებას, მაგრამ განუხრელად ახდენენ ძალაუფლების კონცენტრირებას
სოციალური კიბის მწვერვალზე. სანამ, იქ არის კონცენტრირებული ძალაუფლება,

საკმაოდ მარტივია ნებისმიერის ბლოკირება, მოსყიდვა ან განადგურება, ვინც ემუქრება

თავად პირამიდას.

ამით აიხსნება, კანონის მოქმედების შეჩერება იმ დროს, როდესაც დემოკრატიული

ინსტიტუტები პრობლემას უქმნიან მდიდართა და ძლევამოსილთა ინტერესების

რეალიზებას. მაგალითია - საშინელი ბედი ძმები გრაკჰებისა, ძვ. რომში და სალვადორ

ალიენდესი, თანამედროვე ჩილეში. სახელმწიფოს ჩარჩოში, საკუთრება ყოველთვის
აღემატება დემოკრატიას. [6]

20
• „წარმომადგენლობით დემოკრატიაში, ისევე როგორც კაპიტალისტური

კონკურენციისას, თითქოს თითოეულს აქვს შანსი, მაგრამ ცოტა მათგანი

აღწევს მწვერვალს. თუ ვერ გაიმარჯვეთ, ესე იგი არასაკმარისად

ცდილობდით! ანალოგიური რაციონალიზაცია გამოიყენება სექსიზმის და

რასიზმის უსამართლობათა გამართლებისას: „ზარმაცო, უსაქმურებო,

უფრო მეტად რომ გემუშავათ, თქვენგან შეიძლებოდა დამდგარიყო ბილ

კოსბი ან ჰილარი კლინტონი“. მაგრამ, როგორც არ უნდა ვიმუშაოთ, ზემოთ

არ არის საკმარისი ადგილი ყველა ჩვენგანისთვის.
როდესაც, მედია ქმნის რეალობას, ხოლო მასზე წვდომა განისაზღვრება
საფულის შიგთავსის მოცულობით, მაშინ არჩევნები სხვა არაფერია, თუ

არა - სარეკლამო კამპანია. საბაზრო კონკურენციის კანონები კარნახობს,

თუ რომელი ლობისტი მიიღებს რესურსს საფუძვლის განსაზღვრისთვის,
რომელზე დაყრდნობითაც მიიღებენ გადაწყვეტილებას ამომრჩევლები.

ამგვარ პირობებში, პოლიტიკური პარტია, თავისი არსით, არის ბიზნესი,

რომელიც სთავაზობს ინვესტიციის ჩადების შესაძლებლობას
კანონმდებლობაში. სისულელეა იმის მოლოდინი, რომ პოლიტიკოსები

გამოვლენ საკუთარი კლიენტების ინტერესების წინააღმდეგ, მათი

ძალაუფლება ხომ დამოკიდებულია აღნიშნულ მხარდაჭერაზე“.

ამონარიდი CrimethInc-ის წიგნიდან „Work“

21
 პირდაპირი დემოკრატია: მმართველობა სახელმწიფოს გარეშე?

ეს გვაბრუნებს აწმყოსთან. აფრიკა და აზია, დემოკრატიის მხარდამჭერი ახალი

მოძრაობების მოწმე გახდა; ამასობაში, ევროპასა და ამერიკაში, წარმომადგენლობითი

დემოკრატიისგან იმედგაცრუებული ბევრი ადამიანი იმედს ამყარებს პირდაპირ

დემოკრატიაზე, გადადის რა, რომის რესპუბლიკის მოდელიდან მის ათენურ

წინამორბედამდე. თუ ხელისუფლება არ რეაგირებს ჩვენს მოთხოვნებზე, ხომ არ

იქნებოდა პრობლემის გადაჭრის გზა, მასში მონაწილეობის გაზრდა, ამგვარად

გვექნებოდა პირდაპირი ძალაუფლება, მისი პოლიტიკოსებისთვის დელეგირების

გარეშე?

მაგრამ, რას ნიშნავს ეს? ხომ არ იგულისხმება ხმის მიცემა კანონპროექტისთვის,

კანონმდებლის არჩევის მაგივრად? ან მმართველი ხელისუფლების დამხობა და მის
ნაცვლად ფედერალურ ასამბლეათა მთავრობის დაწესება? თუ სხვა რამ?

• „ჭეშმარიტი დემოკრატია არსებობს მხოლოდ ხალხის, და არა - მისი

წარმომადგენლების უშუალო მონაწილეობით. პარლამენტი იქცა დაკანონებულ

ბარიერად, რომელიც ხელს უშლის ხალხს საკუთარი ძალაუფლების
განხორციელებაში, განარიდებს მასებს პოლიტიკაში მონაწილეობისგან და ახდენს

მისი ძალაუფლების მონოპოლიზებას. ხალხს ერგება დემოკრატიის მხოლოდ

გარეგნული, ფალსიფიცირებული გამოვლინება - ყუთთან დგომის უფლება

გრძელ რიგში, საარჩევნო უბანზე“.

მუამარ გადაფი, „მწვანე წიგნი“

Mu’ammer al Gaddafi, „The Green Book“

22
ერთი მხრივ, თუ პირდაპირი დემოკრატია არის უბრალოდ, სახელმწიფოს მართვის

უფრო კოლექტიური და დროის მფლანგველი გზა, მან შეიძლება შემოგვთავაზოს უფრო

მეტის თქმის საშუალება მართვის დეტალებზე, მაგრამ შეინარჩუნებს
დემოკრატიისთვის დამახასიათებელ ხელისუფლების ცენტრალიზაციას. არსებობს

მასშტაბის პრობლემა: შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ, საარჩევნო ხმის უფლების მქონე 219

მილიონი ამომრჩეველი, რომელიც უშუალოდ ახორციელებს აშშ-ის ხელისუფლების
საქმიანობას? ტრადიციული პასუხია, რომ ადგილობრივმა ასამბლეამ უნდა გააგზავნოს

წარმომადგენლები რეგიონულ ასამბლეაზე, რომელმაც თავის მხრივ, უნდა წარგზავნოს

წარმომადგენელი ნაციონალურ დონეზე - მაგრამ აქ, კვლავ ვსაუბრობთ
წარმომადგენლობით დემოკრატიაზე. საუკეთესო შემთხვევაში, პერიოდულად არჩეული
წარმომადგენლების ნაცვლად, შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ ზემოდან დაშვებული
რეფერენდუმების უწყვეტი სერია.

აღნიშნული ხედვის ერთ-ერთი ყველაზე რთული ვერსიაა - ელექტრონული დემოკრატია,

რომლის პროპაგანდასაც ეწევიან ისეთი ჯგუფები, როგორიცაა პირატული პარტია.
პირატული პარტია უკვე ჩართულია არსებულ პოლიტიკურ სისტემაში, მაგრამ
თეორიულად შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ ციფრული ტექნოლოგიით გაერთიანებული
მოსახლეობა, რომელიც საკუთარ საზოგადოებასთან დაკავშირებულ ყველა

გადაწყვეტილებას იღებს ხმათა უმრავლესობით რეალურ დროში. ამგვარ სისტემაში,

უმრავლესობის ხელისუფლება მოიპოვებდა უდავო ლეგიტიმურობას. თუმცა, ყველაზე
მეტი ძალაუფლება, სავარაუდოდ, მოქცეული იქნებოდა სისტემის მმართველი

ტექნოკრატების ხელში. ისინი დაწერდნენ ალგორითმების კოდებს, რომლითაც

განისაზღვრებოდა თუ რა ინფორმაცია და რომელი საკითხი უნდა დამდგარიყო პირველ

რიგში. ისინი ჩამოაყალიბებდნენ მონაწილეთა კონცეპტუალურ ჩარჩოს ათასჯერ უფრო

ინვაზიური მეთოდით, ვიდრე დღეს ამას აკეთებს წინასაარჩევნო რეკლამა არჩევნების

წელს.

• „სამყაროს, წარმომადგენლობამდე დაყვანის ციფრული პროექტი ემთხვევა

ელექტორალური დემოკრატიის პროგრამას, რომლის დროსაც ხელისუფლების

23
 განხორციელება შეუძლიათ მხოლოდ დადგენილი არხებით მოქმედ

წარმომადგენლებს. ორივე ილაშქრებს იმის წინააღმდედ, რაც არ ექვემდებარება

აღრიცხვას ან შეკვეცას და ათავსებენ კაცობრიობას პროკრუსტეს სარეცელზე.

მათი შერწყმისას ელექრონულ დემოკრატიაში, შესაძლებელი იქნებოდა

კენჭისყრა ურიცხვი წვრილმანისთვის, მაშინ როდესაც თავად ინფრასტრუქტურა

არ დადგებოდა კითხვის ნიშნის ქვეშ - რაც უფრო მონაწილეობითია სისტემა, მით

უფრო „ლეგიტიმურია“ იგი.

CrimethInc-ის სტატია „Deserting the Digital Utopia“

გამართულად მუშაობის შემთხვევაშიც, გვსურს თუ არა უმრავლესობის

ცენტრალიზებული მმართველობის შენარჩუნება? მონაწილეობის ფაქტი არ აქცევს

პოლიტიკურ პროცესს ნაკლებ მაიძულებლად. იქამდე, ვიდრე უმრავლესობას აქვს
შესაძლებლობა თავს მოახვიოს გადაწყვეტილებები უმცირესობას, საქმე გვაქვს აშშ-ის
დღევანდელობასთან მონათესავე სისტემასთან, რომელიც იგივენაირად მოითხოვს

ციხეებს, პოლიციას, გადასახადების ამკრეფთ ან სხვა გზებს ანალოგიური ფუნქციების

შესასრულებლად.

• „უპირველეს ყოვლისა, დემოკრატია არ არის სახელმწიფოს ფორმა. პირველ რიგში,

ეს არის ხალხის რეალური ძალაუფლება, რომელიც არასდროს ემთხვევა

სახელმწიფოს ფორმას. ყოველთვის იარსებებს დაძაბულობა დემოკრატიასა,

როგორც ერთობლივი ფიქრის და მოქმედების გამოცდილებას, და სახელმწიფოს

შორის, რომლის მთავარი პრინციპია - აღნიშნული ძალაუფლების მითვისება...

მოქალაქეთა ძალაუფლება არის მათი უფლებამოსილება იმოქმედონ საკუთარი

თავისთვის, დააფუძნონ თავიანთი თავი, როგორც ავტონომიურმა ძალამ.
მოქალაქეობა არ არის, ქვეყანაში მცხოვრებლად და ამომრჩევლად რეგისტრაციის

24
 ფაქტთან დაკავშირებული პრეროგატივა. ეს უმთავრესად არის - მოქმედება,

რომლის დელეგირება შეუძლებელია“.

ჟაკ რანსიერი

რეალური თავისუფლება არ არის კითხვებზე პასუხის გაცემის პროცესის მნიშვნელობა,

არამედ რამდენად შეგვიძლია თვითონ ჩამოვაყალიბოთ შეკითხვები და ხელი

შევუშალოთ სხვებს თავს მოგვახვიონ პასუხები. დიქტატურის ან არჩეული

ხელისუფლების დროს მოქმედი ინსტიტუტი არ არის ნაკლებად რეპრესიული, როდესაც

დაქირავებულია უშუალოდ უმრავლესობის მონაწილეობით, წარმომადგენელთა
შუამავლობის გარეშე. საბოლოო ჯამში, ყველაზე დემოკრატიული პირდაპირი
სახელმწიფოც კი, უფრო მეტად ძალაუფლების კონცენტრაციას მოახდენს, ვიდრე
გააფართოვებს თავისუფლებას.

მეორე მხრივ, ყველა არ თვლის, რომ დემოკრატია წარმოადგენს სახელმწიფოს მართვის

საშუალებას. დემოკრატიის ზოგი მომხრე ცდილობდა დისკურსის შეცვლას და
ამტკიცებდა, რომ ჭეშმარიტი დემოკრატია არსებობს მხოლოდ სახელმწიფოს მიღმა და
უპირისპირდება მის მონოპოლიას ძალაუფლებაზე. სახელმწიფოს
მოწინააღმდეგეებისთვის ეს არის სტრატეგიული ნაბიჯი, რადგან ამგვარად ხდება
მთელი ლეგიტიმაციის მითვისება, რაც ჩაიდო დემოკრატიაში სამსაუკუნოვანი სახალხო

მოძრაობების და სახელმწიფოს თვითკმაყოფილი პროპაგანდის განმავლობაში.

მიუხედავად ამისა, ამგვარ მიდგომას გააჩნია სამი ფუნდამენტური პრობლემა.

პირველ რიგში, ეს მტკიცება აისტორიულია. დემოკრატია, წარმოიქმნა, როგორც

სახელმწიფო მმართველობის ფორმა. დემოკრატიის, პრაქტიკულად ყველა ცნობილი

ისტორიული მაგალითი განხორციელდა სახელმწიფოს მეშვეობით ან იმ ადამიანების

მიერ, რომლებიც მიისწრაფვოდნენ მმართველობისკენ. დემოკრატიასთან, როგორც
აბსტრაქტულ მისწრაფებებთან დაკავშირებული პოზიტიური ასოციაციები, გვიან

დამკვიდრდა.

25
მეორეც, ეს იწვევს დაბნეულობას. ისინი, ვინც დემოკრატიას წარმოადგენენ

სახელმწიფოს ალტერნატივად, იშვიათად მიუთითებენ მათ შორის არსებულ

მნიშვნელოვან განსხვავებაზე. თუ უარს აცხადებთ წარმომადგენლობაზე, მაიძულებელ
ძალაზე და კანონის უზენაესობაზე, მაგრამ ინარჩუნებთ დემოკრატიის სხვა

დამახასიათებელ შტრიხებს, რომლებიც აქცევს მას მმართველობის ფორმად -

მოქალაქეობა, კენჭისყრა და ლეგიტიმურობის კონცენტრაცია გადაწყვეტილების

მიღებათა ერთიან სტრუქტურაში - მაშინ, საბოლოო ჯამში, სახელისუფლო პროცედურა

რჩება იმ მექანიზმების გარეშე, რაც უზრუნველყოფს მათ ეფექტურობას. ეს ნიშნავს,

ორივე ცნებისთვის დამახასიათებელი უარესი შტრიხების გაერთიანებას. ამ შემთხვევაში,
ისინი ვინც ანტისახელმწიფოებრივი დემოკრატიისგან მოელიან იმავე ფუნქციების
შესრულებას, რასაც სახელმწიფო ახორციელებდა, აუცილებლად გაუცრუვდებათ იმედი
იმგვარი სიტუაციის შექმნისას, როცა ანტისახელმწიფოებრივი დემოკრატია წარმოქმნის
სახელმწიფო დემოკრატიის მსგავს მექანიზმს, უფრო მცირე მასშტაბით.

დაბოლოს, ეს არის წამგებიანი ბრძოლა. თუ ცნება „დემოკრატიაში“ გულისხმობთ, რომ

იგი უნდა ხორციელდებოდეს სახელმწიფოებრივი ჩარჩოს გარეთ, მაშინ იქმნება

არსებითი ორაზროვნება ტერმინის გამოყენებისას, რომელიც სახელმწიფო
პოლიტიკასთან იყო დაკავშირებული 2 500 წლის განმავლობაში. [7] ადამიანთა
უმრავლესობა იფიქრებს, რომ რასაც გულისხმობთ ტერმინ „დემოკრატიის“

წარმოთქმისას, საბოლოო ჯამში მოერგება სახელმწიფოს. ამგვარად, წარმოიქმნება

საფუძველი სახელმწიფოებრივი პარტიებისა და სტრატეგიებისთვის, რომ მათ კვლავ

აღიდგინონ ლეგიტიმურობა საზოგადოების თვალში, სრული დისკრედიტაციის

შემდეგაც კი. პოლიტიკურმა პარტიებმა „პოდემოსი“ და „სირიზა“ მხარდაჭერა მოიპოვეს

ბარსელონას და ათენის ოკუპირებულ მოედნებზე რიტორიკით პირდაპირი

დემოკრატიის შესახებ, მხოლოდ იმისთვის, რომ შეეღწიათ სახელისუფლო დარბაზებში,

სადაც მოქმედებენ სხვა ნებისმიერი პოლიტიკური პარტიის მსგავსად. ისინი კვლავ

აკეთებენ დემოკრატიას, ოღონდ უფრო ეფექტურად. ტერმინის არსებობის გარეშე,

რომელიც განსხვავებულ დიფერენციას მისცემდა მათ საქმიანობას პარლამენტში და

ადამიანების საქმიანობას მოედნებზე, აღნიშნული პროცესი ისევ და ისევ განმეორდება.

26
 • „ჩვენ, ყველა უნდა წარმოვადგენდეთ ერთდროულად, მმართველებსაც და

ქვეშევრდომებსაც ანუ მმართველთა და ქვეშევრდომთა სისტემას, რომელიც

ერთადერთი ალტერნატივაა... სხვა სიტყვებით, თავისუფლების შენარჩუნება

შესაძლებელია მხოლოდ პოლიტიკური ხელისუფლების განაწილების გზით და

აღნიშნული გადანაწილება ხორციელდება პოლიტიკური ინსტიტუტების

მეშვეობით“.

სინდი მილშტეინი, „პირდაპირი დემოკრატია“

Cindy Milshtein, „Democracy Is Direct“

სახელმწიფოს წინააღმდეგ მიმართული ჩვენი საქმიანობის, როგორც „დემოკრატიული

პრაქტიკის“ განსაზღვრისას, საფუძველს ვუყრით მცდელობებს, რომელთაც კვლავ

შთანთქავენ უფრო მსხვილი, წარმომადგენლობითი სტრუქტურები. დემოკრატია - არ
არის მხოლოდ, ხელისუფლების აპარატის მართვის მეთოდი, არამედ მისი აღორძინებისა
და ლეგიტიმაციისაც. კანდიდატები, პარტიები, რეჟიმები და მმართველობის ფორმაც
შეიძლება დროდადრო შეიცვალოს, როდესაც ნათელი ხდება, რომ ისინი ვეღარ წყვეტენ
თავისი ამომრჩევლის პრობლემებს. ამგვარად ნარჩუნდება ხელისუფლება, რომელიც

სულ მცირე, ზოგიერთი პრობლემის წყაროს წარმოადგენს. პირდაპირი დემოკრატია -

მხოლოდ მისი რებრენდინგის თანამედროვე საშუალებაა.

სახელმწიფოს ნაცნობი ატრიბუტების გარეშეც კი, მმართველობის ნებისმიერი ფორმა

საჭიროებს მეთოდს, რომლის საშუალებითაც განსაზღვრავს თუ ვის შეუძლია

მონაწილეობის მიღება გადაწყვეტილების მიღებაში და რა პირობებით - კიდევ ერთხელ,

ვინ არის demos. თავდაპირველად, აღნიშნული პირობები ბუნდოვანია, მაგრამ უფრო

კონკრეტული ხდება, რაც უფრო ძველია სტრუქტურა და იზრდება ფსონი. თუ არ

არსებობს გადაწყვეტილების აღსრულების საშუალება - არ არის kratos - ხელისუფლების
გადაწყვეტილების მიღების პროცესს არ აქვს მეტი მნიშვნელობა ვიდრე

გადაწყვეტილებას, რომელიც ადამიანებმა მიიღეს ავტონომიურად. ეს არის პარადოქსი

პროექტისა, რომელიც ეძებს ხელისუფლებას სახელმწიფოს გარეშე.

27
მიურეი ბუქჩინის მიერ ლიბერტალური მუნიციპალიტეტების, როგორც ალტერნატიული

სახელმწიფო მმართველობის აღწერაში, ეს წინააღმდეგობები, საკმაოდ მკაცრია. ბუქჩინი

განმარტავს, რომ ლიბერტალურ მუნიციპალიტეტში, ექსკლუზიური და ღიად
ვანგარდული ორგანიზაცია (ცენტრალიზებული რევოლუციური პარტია, მთარგ.-ის

შენიშვნა), რომელიც იხელმძღვანელებს კანონებითა და კონსტიტუციით,

გადაწყვეტილებებს მიიღებს ხმათა უმრავლესობით. ისინი წარმოადგენენ კანდიდატებს

ქალაქის საბჭოების არჩევნებზე. გრძელვადიანი მიზანი იქნება - კონფედერაცის შექმნა,

რომელიც ჩაანაცვლებდა სახელმწიფოს. ამგვარი კონფედერაციის დაარსებისას, მისი

წევრობა სავალდებულო ხდება, მაშინაც თუ მონაწილე მუნიციპალიტეტებს გასვლა
სურთ. ვინც ცდილობს ხელისუფლების დამყარებას სახელმწიფოს გარეშე, სავარაუდოდ,
მიიღებს სახელმწიფოს მსგავს წარმონაქმნს, სხვა დასახელებით.

ამგვარად, მნიშვნელოვანი სხვაობა არსებობს არა დემოკრატიასა და სახელმწიფოს

შორის, არამედ - ხელისუფლებასა და თვითგამორკვევას შორის. ხელისუფლება არის
ძალაუფლების განხორციელება გარკვეულ სივრცეზე ან პოლისზე (სახელმწიფოზე):
დამოუკიდებლად იმისგან, პროცესი დიქტატორულია თუ კოლექტიური, საბოლოო

შედეგია - კონტროლის დამყარება. ამის საწინააღმდეგოდ, თვითგამორკვევა ნიშნავს

საკუთარი პოტენციალის განკარგვას საკუთარ პირობებზე დაყრდნობით: როდესაც,
ადამიანები ერთად ერთვებიან მასში, ისინი არ მართავენ ერთმანეთს, არამედ ზრდიან
ავტონომიას. თავისუფლად დადებული შეთანხმება არ საჭიროებს აღსრულებას
იძულების ძალით. ხოლო, სისტემები, რომლებიც ერთ ინსტიტუციაში აგროვებენ
ლეგიტიმურობას ან გადაწყვეტილების მიღების პროცესს, ყოველთვის მოითხოვენ მას.

უცნაურია სიტყვა „დემოკრატიის“ წოდება იდეისთვის, რომლის მიხედვითაც

სახელმწიფო არასასურველია თავისი ბუნებით. აღნიშნული იდეისთვის სწორი

ტერმინია - ანარქიზმი. ანარქიზმი გამოდის ყოველგვარი გამორიცხვის და დომინაციის

წინააღმდეგ. მხარს უჭერს ძალაუფლების სტრუქტურების, გადაწყვეტილების მიღების

პროცესის და ლეგიტიმურობის ცნების რადიკალურ დეცენტრალიზაციას. საუბარი არ

არის სრულ მონაწილეობაზე დამყარებულ მართვაზე, არამედ - მართვის რაიმე ფორმის

თავზე მოხვევის შეუძლებლობაზე.

28
 კონსენსუსი და ერთსულოვანი მართვის წესის ილუზია

თუ დემოკრატიული ხელისუფლების საერთო მნიშვნელია მოქალაქეობა და პოლისის

მართვა - demos და kratos, მაშინ ყველაზე რადიკალური დემოკრატია გააფართოებდა

აღნიშნულ კატეგორიებს მსოფლიოს მასშტაბით: უნივერსალური მოქალაქეობა,

საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვა. იდეალურ დემოკრატიულ საზოგადოებაში,

თითოეული ადამიანი იქნება მოქალაქე [9] და თითოეული მოქალაქე - პოლიციელი. [10 ]

უკიდურესობამდე დაყვანილი ამგვარი ლოგიკის მიხედვით, უმრავლესობის მართვა

ნიშნავს მართვას კონსენსუსზე დაყდნობით: არა უმრავლესობის მმართველობას,
არამედ ერთსულოვნად მართვის წესს. რაც უფრო ვუახლოვდებით ერთსულოვნებას,

მით უფრო ლეგიტიმურად განიხილება ხელისუფლება, როგორც ასეთი. ხომ არ იქნება,

კონსენსუსზე დამყარებული მართვა ყველაზე ლეგიტიმური მმართველობა? ამ
შემთხვევაში, არ იქნებოდა საჭირო ვინმეს შეესრულებინა პოლიციის როლი.

• „ტერმინის ზუსტი მნიშვნელობის მიხედვით, არასოდეს უარსებია ჭეშმარიტ

დემოკრატიას და არც იარსებებს.. ძნელი წარმოსადგენია, რომ ხალხი მუდმივად

ისხდება შეკრებაზე, საზოგადოებრივი საქმეების მოსაგვარებლად“.

ჟან ჟაკ რუსო, „საზოგადოებრივი ხელშეკრულება“

Jean-Jacques Rousseau, „Of the Social Contract“

ცხადია, ეს შეუძლებელია. მაგრამ, ღირს დაფიქრება თუ როგორ უტოპიას გულისხმობს

პირდაპირი დემოკრატიის, როგორც მმართველობის ფორმის იდეალიზება.

წარმოიდგინეთ, რა სახის ტოტალიტარიზმი იქნება საჭირო, საკმარისი ერთიანობის

მოსაპოვებლად, საზოგადოების კონსენსუსის მეშვეობით მართვისთვის, როცა საჭიროა
ყველას იძულება მიაღწიონ შეთანხმებას. საუბარია, საკითხთა დაყვანაზე ყველაზე

29
საერთო მნიშვნელამდე! თუ იძულების ალტერნატივას წარმოადგენს უთანხმოების

გაუქმება, მაშინ ნამდვილად უნდა არსებობდეს მესამე გზა.

აღნიშნული პრობლემა წამოიჭრა მოძრაობა Occupy-ს დროს. მისი ზოგიერთი მონაწილე,

გენერალურ ასამბლეებს თვლიდა მოძრაობის მმართველ ორგანოებად; მათი აზრით,

არადემოკრატიული იყო ადამიანების მოქმედება ერთსულოვანი თანხმობის გარეშე.

სხვები, ასამბლეებს განიხილავდნენ შეხვედრის ადგილად, სადაც ადამიანები

ერთმანეთში ცვლიდნენ გავლენას და იდეებს, ქმნიდნენ მოძრავი ჯგუფების

თანავარსკვლავედებს საერთო მიზნების გარშემო აქციების დაგეგმვით. პირველები,
მოღალატეობად თვლიდნენ ამხანაგთა ისეთ ტაქტიკებს, რომლებიც არ იყო

შეთანხმებული გენერალურ ასამბლეაზე. მეორენი, პროტესტს გამოთქვამდნენ, რომ

აზრი არ ჰქონდა ვეტოს დადებას თავისუფლად შეკრებილ მასაზე, მათ შორის მათზე,
ვინც ქუჩაზე გავლისას შეუერთდათ.

• „დემოკრატია ნიშნავს მმართველობას დისკუსიის მეშვეობით, მაგრამ იგი იმ

შემთხვევაშია ეფექტური, თუ შეგიძლიათ ლაპარაკი შეაწყვეტინოთ ადამიანებს“.

კლემენტ ეტლი, ბრიტანეთის პრემიერ მინისტრი, 1957

შესაძლოა, პასუხი შემდეგში მდგომარეობს - გადაწყვეტილების მიღების სტრუქტურა

უნდა იყოს დეცენტრალიზებული და ამავე დროს, კონსენსუსზე დამყარებული, რათა არ

იდგეს საერთო თანხმობის აუცილებლობა. ეს არის სწორი მიმართულებით გადადგმული

ნაბიჯი. მაგრამ, წამოიჭრება ახალი კითხვები. როგორ დაიყოფიან ადამიანები

ორგანიზებულ საზოგადოებებად? როგორ განისაზღვრება ასამბლეის იურისდიქცია ან

გადაწყვეტილებათა მოცულობა, რომლის მიღებაც მას შეუძლია? ვინ წვეტს, თუ რომელ
ასამბლეაში შეუძლია მონაწილეობა ადამიანს ან ყველაზე მეტად ვისზე ახდენს გავლენას

მიღებული გადაწყვეტილება? როგორ გადაიჭრება კონფლიქტები ასამბლეებს შორის?

აღნიშნულ კითხვებზე პასუხი ან მოახდენს ლეგიტიმურობის მარეგულირებელი წესების

30
ინსტიტუციონალიზებას ან პრიორიტეტს მიანიჭებს ასოციაციების თავისუფალ ფორმებს.

პირველ შემთხვევაში, წესები დროთა განმავლობაში სტაგნაციაში შევა, რადგან

ადამიანები მიმართავენ პროტოკოლს დავების გადასაჭრელად. მეორე შემთხვევაში,
გადაწყვეტილებათა მიღების სტრუქტურები მუდმივად შეიცვლება, დაიშლება,

კონფლიქტში შევა და კვლავ წარმოიქმნება ბუნებრივ პროცესში, რომელსაც ვერ

დავარქმევთ - ხელისუფლებას. როდესაც, გადაწყვეტილების მიღების პროცესის

მონაწილეებს საშუალება ექნებათ თავისუფლად თქვან მასზე უარი ან მონაწილეობა

მიიღონ საქმიანობაში, რომელიც ეწინააღმდეგება გადაწყვეტილებას, მაშინ ეს არ არის

ხელისუფლება, არამედ უბრალოდ ურთიერთობაა. [11]

ერთი მხრივ, მნიშვნელოვანია თუ სად დაისმის აქცენტი. რა არის ჩვენი მიზანი?

მაქსიმალური ჰორიზონტალობის და მონაწილეობის საშუალებით იდეალური

ინსტიტუტების შექმნა, რათა ისინი იქცნენ ხელისუფლების საბოლოო საფუძვლად? თუ
მიზანია - მაქსიმალური თავისუფლება, რა დროსაც ჩვენ მიერ შექმნილი
განსაკუთრებული დაწესებულება ექვემდებარება თავისუფლებას და ამიტომ
სავალდებულოა? კიდევ ერთხელ - რა მიჩნევა კანონიერად, სტრუქტურა თუ ჩვენი
მოთხოვნილებები და სურვილები?

საუკეთესო შემთხვევაშიც, ინსტიტუტი მხოლოდ საშუალებაა მიზნის მისაღწევად და

თავისთავად არ გააჩნია რაიმე ღირებულება. არავინ არის ვალდებული დაიცვას

ნებისმიერი ინსტიტუტის პროტოკოლი, რომელიც თრგუნავს მის თავისუფლებას ან არ

აკმაყოფილებს მის მოთხოვნილებებს. თუ ყველას თავისუფლად შეეძლება სხვა

ადამიანებთან ერთად შექმნას რაიმე, წმინდა ვოლუნტარისტულ ბაზაზე, ეს იქნებოდა იმ
სოციალურ გაერთიანებათა ფორმირების საუკეთესო საშუალება, რომლებიც ნამდვილად

პასუხობენ მონაწილეთა ინტერესებს: როდესაც, სტრუქტურა არ აკმაყოფილებს ყველა

მონაწილეს, მათ შეუძლიათ მისი გაუმჯობესება ან ჩანაცვლება. ამგვარი მიდგომა არ
მიიყვანს მთელ საზოგადოებას კონსენსუსამდე, მაგრამ ეს არის ერთადერთი გარანტია,

რომ კონსენსუსი იქნება მნიშვნელოვანი და სასურველი, როდესაც მაინც წარმოიქმნება

ბუნებრივი გზით.

31
 გამორიცხულნი: რასა, გენდერი და დემოკრატია

დემოკრატიის დასაცავად ხშირად მოჰყავთ არგუმენტი, რომ თითქოს იგი

მმართველობის ყველაზე ინკლუზიური ფორმაა და საუკეთესოდ მიესადაგება ბრძოლას

ჩვენს საზოგადოებაში არსებულ რასიზმთან და სექსიზმთან. მაგრამ, იქამდე ვიდრე

პოლიტიკურ სტრუქტურაში კოდირებულია მმართველთა/მართულთა და

ჩართულთა/გამორიცხულთა კატეგორიები, დაშიფრული „უმრავლესობა/უმცირესობის“

სახით, ხელისუფლების დისბალანსი რასობრივი და გენდერული ნიშნით ყოველთვის

იქნება გამოხატული უთანასწორობით პოლიტიკურ ხელისუფლებაში, იმ შემთხვევაშიც,

თუ უმცირესობა რიცხვობრივად აჭარბებს უმრავლესობას. სწორედ ამიტომ, ქალები,

შავკანიანები და სხვა ჯგუფები, კვლავ ვერ სარგებლობენ მათი რაოდენობის შესაბამისი

პოლიტიკური გავლენით, მიუხედავად იმისა, რომ თითქოს გააჩნიათ ხმის უფლება,
საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში.

• „ჩვენ არ მიგვიღია სარგებელი ამერიკული დემოკრატიისგან. ჩვენ, მხოლოდ

ტანჯვა გვერგო ამერიკის ფარისევლობისგან“

მალკოლმ იქსი, „საარჩევნო ბიულეტენი ან ტყვია“

Malcolm X, „The Ballot or the Bullet“

ჯოელ ოლსონი წიგნში, „თეთრი დემოკრატიის გაუქმება“ დამაჯერებლად აკრიტიკებს,

როგორც ის უწოდებს - „თეთრ დემოკრატიას“, დემოკრატიული პოლიტიკური

ძალაუფლების კონცენტრაციას თეთრების ხელში, თეთრი პრივილეგიის მქონეთა შორის

ალიანსის საშუალებით. მაგრამ, მისთვის დემოკრატია არის თავისთავად ნაგულისხმევი

მოცემულობა, რომელიც ყველაზე სასურველ სისტემას წარმოადგენს და ვარაუდობს,

რომ თეთრების პრივილეგია, უფრო შემთხვევითი დაბრკოლებაა მისი ფუნქციონირების

პროცესში, ვიდრე ბუნებრივი შედეგი. თუ დემოკრატია ეგალიტარული ურთიერთობების

32
იდეალური ფორმაა, მაშინ რატომ იყო იგი ჩაბმული სტრუქტურულ რასიზმში, თითქმის

მთელი თავისი არსებობის მანძილზე?

იქ, სადაც პოლიტიკა აგებულია პრინციპზე „მოგებულს რჩება ყველაფერი“,

ძალაუფლების მქონენი არ ისურვებენ მის განაწილებას სხვებისთვის. გაიხსენეთ,

მამაკაცები, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ საყოველთაო საარჩევნო ხმის უფლებას და

თეთრები, რომლებიც არ ეთანხმებოდნენ ხმის უფლების მინიჭებას
ფერადკანიანებისთვის: დემოკრატიულ სტრუქტურას არ გაუწევია წინააღმდეგობა მათი
ფანატიზმისთვის, არამედ სტიმული მისცა მის ინსტიტუციონალიზებას.

ოლსონი აკვირდება მეთოდს, რომლის საშუალებითაც მმართველმა კლასმა ხელი

შეუწყო თეთრ უპირატესობას მუშათა კლასის გახლეჩაში, მაგრამ უგულებელყოფს იმ

ფაქტს, რომ დემოკრატიული სტრუქტურები თვითონ მისდევდნენ ამ პროცესს. ის

ამტკიცებს, რომ აღნიშნული დაყოფის საპასუხოდ, ჩვენ ხელი უნდა შევუწყოთ

კლასობრივ სოლიდარობას, მაგრამ (როგორც, ბაკუნინი პასუხობდა მარქსს) განსხვავება

მმართველსა და მართულს შორის, თავისთავად წარმოადგენს კლასობრივ სხვაობას -
გაიხსენეთ ძვ. ათენი. გამორიცხვა რასისტულ ნიადაგზე, ყოველთვის წარმოადგენდა
მოქალაქეობის მედლის მეორე მხარეს.

• „მონათმფლობელური საზოგადოების შენებით, ამერიკამ შექმნა ეკონომიკური

საფუძველი დიდი ექსპერიმენტისთვის დემოკრატიაში... ამერიკის შეუცვლელი

მუშათა კლასი არსებობდა პოლიტიკის მიღმა, როგორც საკუთრება. რის

შედეგადაც, თეთრი ამერიკელები თავისუფლად გაჰყვიროდნენ თავისუფლებისა

და დემოკრატიული ღირებულებებისადმი სიყვარულის შესახებ“.

ტა ნეჰისი კოუთსი, „არგუმენტები რეპარაციის სასარგებლოდ“

Ta-Nehisi Coates, „The Case for Reparations“

33
ამგვარად, თეთრი უპირატესობის პოლიტიკური განზომილება არ არის მხოლოდ შედეგი,

რასობრივი უთანასწორობისა ეკონომიკურ ძალაუფლებაში, არამედ მისი

წარმომქმნელია. ჩვენს საზოგადოებაში, კაპიტალიზმის გარიჟრაჟამდე გაცილებით ადრე
დამკვიდრდა ეთნოსებად და რასებად დაყოფა; ინკვიზიციის დროს, ებრაელთა

საკუთრების კონფისკაციამ დააფინანსა ჩრდ. და სამხ. ამერიკის კოლონიზაციის დაწყება,

ხოლო, ამერიკის ძარცვამ და აფრიკელების ჩაგვრამ უზრუნველყო სასტარტო კაპიტალის

დაგროვება კაპიტალიზმის განვითარებისთვის ევროპაში და შემდეგ, ჩრდ. ამერიკაში.

შესაძლებელია, რომ რასობრივი დაყოფა გაგრძელდეს მომდევნო ეკონომიკური და

პოლიტიკური მასობრივი ძვრების შემდეგაც, მაგალითად; უპირატესად თეთრი
მოქალაქეების (ან ებრაელების და ქურთებისაც, კი) ექსკლუზიური ასამბლეების
შექმნით.

არ არსებობს აღნიშნული პრობლემის მარტივი გადაწყვეტა. რეფორმატორები ხშირად

საუბრობენ ჩვენი პოლიტიკური სისტემის გადაქცევაზე უფრო „დემოკრატიულად“,
რაშიც გულისხმობენ მეტ ინკლუზიურობას და ეგალიტარიზმს. თუმცა, როდესაც მათი
რეფორმები აკანონებს და ამყარებს სამთავრობო ინსტიტუტებს, ეს მხოლოდ წონას

მატებს აღნიშნულ ინსტიტუტებს მაშინ, როცა ისინი თავს ესხმიან მიზანში ამოღებულ
და მარგინალიზებულ ადამიანებს - ამას ადასტურებს, თავისუფლების მასობრივად
აღკვეთა შავკანიანებისთვის, მოყოლებული სამოქალაქო უფლებებისთვის ბრძოლის
დროიდან. მალკოლმ იქსი და შავკანიანთა სეპარატიზმის სხვა მომხრეები არ ცდებოდნენ
იმაში, რომ თეთრების დემოკრატია არასოდეს მიანიჭებდა თავისუფლებას შავკანიანებს,
არა იმიტომ, რომ თეთრები და შავკანიანები ვერასოდეს შეძლებენ მშვიდობიან

თანაცხოვრებას, არამედ როდესაც პოლიტიკა გადაქცეულია შეჯიბრად

ცენტრალიზებული ხელისუფლების მოსაპოვებლად, დემოკრატიული მმართველობა

ქმნის თანაცხოვრების გამომრიცხავ კონფლიქტებს. თუ ოდესმე გადაიჭრა თანამედროვე

რასობრივი კონფლიქტები, ეს მოხდება ახალი დეცენტრალიზებული ურთიერთობების

დამყარების გზით და არა, გამორიცხულთა ინტეგრაციით, ჩართული მონაწილეების

პოლიტიკურ წესრიგში. [12]

34
 • „როგორ ფიქრობთ, ვის სდევნის პოლიცია ან ვინ შეავსებს ციხეებს, სანამ ისინი

იარსებებს? ვინ იქნება ღარიბი, სანამ არსებობს სიღარიბე? მიამიტობაა იმაზე

ფიქრი, რომ ჩვენ შეგვიძლია მივაღწიოთ თანასწორობას იერარქიაზე დამყარებულ

საზოგადოებაში. თქვენ შეგიძლიათ აურიოთ ბანქო, მაგრამ დასტა უცვლელი

დარჩება“.

Crimthinc-ის წიგნიდან „To Change Everything“

სანამ ვფიქრობთ, რომ ერთად ვქმნით პოლიტიკურად დემოკრატიას, როგორც

გადაწყვეტილებების მიღების კანონიერი პროცესით ფორმირებულ ხელისუფლებას, ჩვენ
ვხედავთ, რომ ლეგიტიმურობა მოწოდებულია გაამართლოს თეთრი უპირატესობის
შემანარჩუნებელი პროგრამები, დაწყებული სახელმწიფო პოლიტიკიდან,
დამთავრებული ცალკეულ წარმომადგენელთა გადაწყვეტილებების სახით (მაგალითად,
გაიხსენეთ დაძაბულობა უმეტესად თეთრებისგან დაკომპლექტებულ ასამბლეასა და
რიცხობრივად ნაკლები თეთრებისგან შემდგარ საპროტესტო ბანაკებს შორის,

გადაწყვეტილების მიღების პროცესისას, მოძრაობა Occupy-ს ბევრ ჯგუფში). როდესაც,

განვთავისუფლდებით იდეისგან, რომლის მიხედვითაც ნებისმიერი პოლიტიკური
პროცესი თავისი არსით კანონიერია, მხოლოდ მაშინ შევძლებთ დავაღწიოთ თავი
რასობრივი უთანასწორობის საბოლოო გამართლებას, რაც დამახასიათებელია
ნებისმიერი დემოკრატიული მმართველობისთვის.

გენდერთან მიმართებით, ჩვენ შეგვიძლია ახლებურად შევხედოთ ლუსი პარსონსის, ემა

გოლდმანის და სხვათა მტკიცებას იმის შესახებ, რომ არ აქვს აზრი საარჩევნო ხმის
უფლების მოპოვებას ქალებისთვის. რატომ უნდა თქვას ვინმემ უარი საარჩევნო
პოლიტიკაში მონაწილეობაზე, როგორი არასრულყოფილიც არ უნდა იყოს იგი? მოკლე

პასუხია, რომ მათ სურდათ მთავრობის მთლიანად განადგურება და არა, მისი გადაქცევა

უფრო წარმომადგენლობითად. მაგრამ, თუ ყურადღებით დავაკვირდებით, ვიპოვით

35
უფრო კონკრეტულ მიზეზებს, რომელთა მიხედვითაც ქალთა ემანსიპაციით

დაკავებული ადამიანები ეჭვის თვალით უყურებენ საარჩევნო ხმის უფლებას.

• „მამაკაცთა პოლიტიკური საქმიანობის ისტორია ამტკიცებს, რომ მას არაფერი

მოუტანია მათთვის, რის მიღწევასაც ვერ შეძლებდნენ უფრო პირდაპირი,

ნაკლებად ძვირადღირებული და გრძელვადიანი მეთოდით. სინამდვილეში, მიწის

თითოეული დუიმი მოპოვებულია შეუწყვეტელი და გაუთავებელი ბრძოლით

თვითდამკვიდრებისთვის, და არა - საარჩევნო ხმის უფლებით. ამიტომ, არ

არსებობს არავითარი საფუძველი იმისა, რომ საარჩევნო ბიულეტენი რაიმეთი
დაეხმარა ან მომავალში დაეხმარება ქალს ემანსიპაციისკენ სწრაფვაში“.

ემა გოლდმანი, „ქალთა საარჩევნო უფლება“

Emma Goldman, „Women Suffrage“

მივუბრუნდეთ, polis-ს და oikos-ს - ქალაქსა და შინამეურნეობას. დემოკრატიული

სისტემა ემყარება ფორმალურ განსხვავებას საჯარო და კერძო (პირად) სფეროებს შორის.
საჯარო სფერო წარმოადგენს, გადაწყვეტილებათა მიღების კანონიერ სივრცეს, მაშინ
როდესაც, კერძო სფერო გამორიცხულია ან არ მიიღება მხედველობაში. ბევრ ეპოქასა და
საზოგადოებაში, აღნიშნული დაყოფა მკაცრად დიფერენცირებული იყო გენდერულად:

მამაკაცები დომინირებდნენ საჯარო სფეროში - საკუთრება, ანაზღაურებული შრომა,

მთავრობა, მმართველობა და ქუჩა. მაშინ როდესაც, ქალები და გენდერული ბინარობის

მიღმა მყოფნი განკუთვნილნი იყვნენ კერძო სფეროსთვის: შინამეურნეობა,

სამზარეულო, ოჯახი, ბავშვთა აღზრდა, სექს-სამუშაო, ზრუნვა, უხილავი და

აუნაზღაურებელი შრომის სხვა ფორმები.

დემოკრატიული სისტემები ახდენენ გადაწყვეტილების მიღების ცენტრალიზაციას

საჯარო სფეროში, რაც აწარმოებს პატრიარქალურ ძალაუფლებრივ სტრუქტურებს.

აღნიშნული პროცესი თვალსაჩინოა, თუ ქალები ფორმალურად არიან გამორიცხულნი

36
ხმის მიცემის და პოლიტიკის სფეროდან. მაგრამ იმ შემთხვევაშიც, როცა ასე არ არის,

ისინი ხშირად აწყდებიან არაფორმალურ დაბრკოლებებს საჯარო სფეროში. ამავე დროს,

არაპროპორციულად დიდი პასუხისმგებლობა აკისრიათ კერძო (პირად) სფეროში.

უფრო მეტი მონაწილის ჩართვა საჯარო სფეროში ემსახურება იმ სივრცის ლეგიტიმაციას,

სადაც ქალები და გენდერულ როლებს ვერ მორგებულნი არიან არამომგებიან

მდგომარეობაში. თუ „დემოკრატიზაცია“ ნიშნავს გადაწყვეტილების მიღების გადატანას
არაფორმალურიდან უფრო საჯარო პოლიტიკურ სივრცეში, შედეგად შეიძლება დადგეს
ქალთა ძალაუფლების ზოგიერთი ფორმის ეროზია. გაიხსენეთ, 1970-იან წლებში, ქალთა
გრასრუთ (ქვემოდან შექმნილი) თავშესაფრების დასპეციალება სახელმწიფო
დაფინანსების მეშვეობით, რომლის შედეგად, 1990- იან წლებში, ქალ დამფუძნებლებს
უკვე აღარ შეეძლოთ საწყისი დონის პოზიციების დაკავება ორგანიზაციაში.

ამიტომ, შეუძლებელია ქალთა განთავისუფლების მაჩვენებლად მივიჩნიოთ მათი

ფორმალური მონაწილეობის ხარისხი საჯარო სფეროში. სანაცვლოდ, ჩვენ შეგვიძლია

გენდერული განსხვავების დეკონსტრუქცია საჯაროსა და კერძოს შორის, იმის
ღირებულების აღიარებით, რაც ხდება პირად ურთიერთობებში, ოჯახში,
შინამეურნეობაში, სამეზობლოში, სოციალურ ქსელში და სხვა სივრცეში, რომელიც არ

არის აღიარებული პოლიტიკური სფეროს ნაწილად. ეს არ ნიშნავს, აღნიშნული

სფეროების ფორმალიზებას ან მათ ინტეგრაციას, სავარაუდოდ, გენდერულად
ნეიტრალურ პოლიტიკურ პრაქტიკაში. არამედ, გადაწყვეტილების მიღების მრავალი

გზის ლეგიტიმაციას, ძალაუფლების მრავალი ადგილის აღიარებას საზოგადოებაში.

პოლიტიკურ სფეროში არსებობს მამაკაცთა დომინირებაზე რეაგირების ორი მეთოდი.

პირველი მდგომარეობს ფორმალურად არსებული სივრცის, რაც შეიძლება,

ხელმისაწვდომად და ინკლუზიურად გადაქცევაში, მაგალითად, ქალთა საარჩევნო ხმის

უფლების მეშვეობით, ბავშვთა მოვლის უზრუნველყოფით, კვოტირების დაწესებით თუ

ვინ უნდა მიიღოს მონაწილეობა გადაწყვეტილების მიღებაში, იმის აწონ-დაწონით ვინ

ისაუბროს დისკუსიის დროს ან როჟავას მსგავსად, ვეტოს უფლების მქონე ქალთა

ასამბლეის შექმნით. აღნიშნული სტრატეგია მიმართულია თანასწორობის

უზუნველყოფისკენ, მაგრამ კვლავ იგულისხმება მთელი ძალაუფლების გადაცემა

37
სახელმწიფო სფეროზე. ალტერნატივა მდგომარეობს გადაწყვეტილების მიღების

ადგილებისა და პრაქტიკების იდენტიფიცირებაში, რაც უკვე აფართოებს მამაკაცური

პრივილეგიებით არ მოსარგებლე ადამიანთა უფლებებსა და შესაძლებლობებს და
ანიჭებს მათ მეტ გავლენას. აღნიშნული მიდგომა ემყარება უძველეს ფემინისტურ

ტრადიციას, რომლის მიხედვით, ადამიანთა ცხოვრებასა და გამოცდილებას ენიჭება

უპირატესობა ფორმალური სტრუქტურებისა და იდეოლოგიების წინაშე, იგი აღიარებს
მრავალფეროვნების მნიშვნელობას და ღირებულს ხდის ცხოვრების იმ ასპექტებს,

რომლებიც, ჩვეულებრივ, უხილავი რჩება.

აღნიშნული ორი მიდგომა, მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება ერთმანეთს დაემთხვეს

ან შეავსოს ერთმანეთი, თუ მოვიშორებთ იდეას ერთი ინსტიტუციური სტრუქტურის
შესახებ, სადაც თავმოყრილია მთელი ლეგიტიმურობა.

არგუმენტები ავტონომიის წინააღმდეგ

არსებობს იმ იდეის საწინააღმდეგო რამდენიმე არგუმენტი, რომლის მიხედვითაც,

გადაწყვეტილების მიმღები სტრუქტურები უნდა იყოს ნებაყოფლობითი და არა, -
სავალდებულო, დეცენტრალიზებული, და არა, - მონოლითური. ჩვენ გვეუბნებიან, რომ

კონფლიქტების გადაწყვეტის ცენტრალიზებული მექანიზმის გარეშე, საზოგადოება მივა

სამოქალაქო ომამდე; რომ ცენტრალური ხელისუფლების გარეშე, შეუძლებელია

თავდაცვა ცენტრალიზებული აგრესორებისგან; რომ გვჭირდება ხელისუფლების

ცენტრალური აპარატი ჩაგვრასა და უსამართლობასთან საბრძოლველად.

ფაქტობრივად, ცენტრალურ ხელისუფლებას შეუძლია კონფლიქტის პროვოცირებაც და

გადაჭრაც. როდესაც, თითოეულმა უნდა მოიპოვოს სახელმწიფო სტრუქტურებზე

ზემოქმედების ბერკეტი საკუთარი ცხოვრებისეული პირობების კონტროლისთვის, ეს

აუცილებლად იწვევს უთანხმოებას. ისრაელში/პალესტინაში, ინდოეთში/პაკისტანში და
სხვაგან, სადაც განსხვავებული რელიგიისა და ეთნიკური ჯგუფის წარმომადგენელი

38
ადამიანი შედარებით მშვიდობიანად თანაცხოვრობდა ავტონომიურად, თავს

მოხვეულმა კოლონიურმა იმპერატივმა - ერთიან სახელმწიფოში პოლიტიკური

უფლებებისთვის ბრძოლის შესახებ, - წარმოშვა განგრძობადი ეთნიკური ძალადობა.
ამგვარი კონფლიქტები გავრცელებული იყო მე-19 საუკუნის ამერიკულ პოლიტიკაშიც.

წარმოიშვა ბანდების ომი ვაშინგტონისა და ბალტიმორის არჩევნების გარშემო და

სამოქალაქო ომი კანზასში. თუ, ხსენებულმა ბრძოლებმა უკვე ჩაიარა აშშ-ში, ეს იმას არ
ნიშნავს, რომ სახელმწიფომ მოაგვარა მის მიერვე წამოჭრილი ყველა კონფლიქტი.

კამათის მომგვარებელ საშუალებად წარმოდგენილი ცენტრალიზებული ხელისუფლება,

მხოლოდ ამყარებს საკუთარ ძალაუფლებას, რის შედეგადაც, გამარჯვებულებს
შეუძლიათ მდგომარეობის შენარჩუნება იარაღის ძალით. ცენტრალიზებული
სტრუქტურის დაშლისას, როგორც ეს მოხდა 1990-იანი წლების იუგოსლავიაში

დემოკრატიის შესვლისას, შედეგი შეიძლება სისხლიანი აღმოჩნდეს. საუკეთესო

შემთხვევეაში, ცენტრალიზაციისას მხოლოდ უთანხმოების გადავადება ხდება - ვალის
მსგავსად, როდესაც დროთა განმავლობაში იზრდება პროცენტი.

მაგრამ აქვს თუ არა გადარჩენის შანსი დეცენტრალიზებულ ქსელს, ცენტრალიზებული

ძალაუფლებრივი სტრუქტურების წინაშე? თუ არა, მაშინ საკითხი განსახილველია,
რადგან დეცენტრალიზაციის ნებისმიერი ექსპერიმენტის მცდელობას გაანადგურებს
უფრო ცენტრალიზებული მოწინააღმდეგე.

პასუხი, ჯერ კიდევ გამოსარკვევია, მაგრამ თანამედროვე ცენტრალიზებული ძალები,

სულაც არ არიან დარწმუნებული საკუთარ დაცულობაში. უკვე, 2001 წელს, „კორპორაცია

RAND“ (სტრატეგიული კვლევების ცენტრი აშშ-ში, რომელიც მუშაობს ხელისუფლებისა

და შეიარაღებული ძალების დაკვეთით; მთგ.-ის შენიშვნა) ამტკიცებდა, რომ 21-ე
საუკუნეში ძალაუფლებრივი მოთამაშეები იქნებოდნენ დეცენტრალიზებული ქსელები,

და არა - ცენტრალიზებული იერარქიები. უკანასკნელი ორი ათეული წლის

განმავლობაში, დაწყებული ე.წ. ანტიგლობალისტური მოძრაობიდან, დამთავრებული

მოძრაობა „Occupy“-ით და ქურთების ექსპერიმენტით როჟავას ავტონომიაში,

წარმოადგენდა დეცენტრალიზებულ ინიციატივას, რომელმაც წარმატებას მიაღწია ახალი

ექსპერიმენტებისთვის ახალი სივრცეების გახსნის საქმეში (როგორც, დემოკრატიულის,

39
ისე - ანარქისტულის), მაშინ როდესაც, „Syriza“-ს მსგავსი (მემარცხენე პარტია

საბერძნეთში; მთგ.-ის შენიშვნა) უფრო ცენტრალიზებული მცდელობების კოოპტაცია,

მაშინვე მოხდა. ამჟამად, მეცნიერების ფართო წრე მუშაობს თეორიებზე ქსელური
ორგანიზაციების განმასხვავებელი ნიშნებისა და უპირატესობის შესახებ.

დაბოლოს, ისმის კითხვა, სჭირდება თუ არა საზოგადოებას ცენტრალიზებული

პოლიტიკური აპარატი ჩაგვრისა და უსამართლობის შესაჩერებლად? აბრაამ ლინკოლნის
პირველი საინაუგურაციო სიტყვა, წარმოთქმული სამოქალაქო ომის წინ, 1861 წელს,
აღნიშნული არგუმენტის ყველაზე მძაფრი გამოხატულებაა. ღირს, ციტატის მოყვანა:

„ცხადია, რომ სეპარაციის მთავარი იდეა, თავისი არსით წარმოადგენს ანარქიას.

თავისუფალი ხალხის ერთადერთ ჭეშმარიტ სუვერენს წარმოადგენს უმრავლესობა,

რომელსაც გარკვეულ ჩარჩოში აკავებს კონსტიტუციური შეზღუდვები, რომელიც

ყოველთვის მარტივად და აწონ-დაწონით იცვლება, ხალხის აზრისა და გრძნობის

ცვლილების მიხედვით. ყოველი მათგანი, ვინც უარყოფს აღნიშნულს, აუცილებლად

გადაეშვება ანარქიასა ან დესპოტიზმში. ერთსულოვნება შეუძლებელია. უმცირესობის
მმართველობა, პერმანენტული მოწყობის სახით, სრულებით დაუშვებელია, ასე რომ,
უმრავლესობის პრინციპის უარყოფით არაფერი რჩება გარდა ანარქიისა ან

დესპოტიზმისა, ამა თუ იმ ფორმით.

არ შეგვიძლია სეპარაცია ფიზიკურად. არ შეგვიძლია არც ჩვენი შესაბამისი ნაწილების

გამოყოფა ერთმანეთისგან, არც გადაულახავი კედლის აშენება მათ შორის. ცოლ-ქმარს

შეუძლია განქორწინება და გასვლა ერთმანეთთან ურთიერთობის სფეროდან, მაგრამ

ჩვენი ქვეყნის გარკვეულ ნაწილებს - არა. შეუძლებელია, რომ არ დადგნენ ერთმანეთის

პირისპირ და მათ შორის უნდა გაგრძელდეს ურთიერთობა, იქნება ეს მეგობრული თუ
მტრული. შესაძლებელია თუ არა, რომ ურთიერთობა უფრო მომგებიანი ან

დამაკმაყოფილებელი გახდეს სეპარაციის შემდეგ, ვიდრე იქამდე იყო? განა უცხოებს

შორის შეთანხმება უფრო მარტივია, ვიდრე მეგობრების მიერ კანონის შემუშავება? განა
უცხოებს შორის დადებული შეთანხმება უფრო კეთილსინდისიერად აღსრულდება,

ვიდრე კანონები - მეგობრების მიერ? დავუშვათ, ხართ ომის მდგომარეობაში, მაგრამ არ

შეიძლება იომოთ მუდმივად, და მაშინ, მას შემდეგ, რაც ორივე მხარე იწვნევთ მრავალ

40
დანაკარგს და ვერც ერთი მიაღწევთ წარმატებას, შეწყვეტთ საომარ მოქმედებას, და

თქვენ წინაშე კვლავ წამოიჭრება ძველი შეკითხვა: რა პირობებზე დაყრდნობით ვაშენოთ

ურთიერთობა?

ეს ქვეყანა, თავისი ინსტიტუტებით ეკუთვნის მის მცხოვრებლებს. ყოველთვის,

როდესაც მობეზრდებათ არსებული ხელისუფლება, შეუძლიათ გამოიყენონ

კონსტიტუციური უფლება და შეიტანონ ცვლილება მის საქმიანობაში ან გამოიყენონ
მისი გადაყენების თუ დამხობის რევოლუციური უფლება“.

თუ, აღნიშნულ ლოგიკას შორს გაჰყვებით თანამედროვე გლობალიზებულ სამყაროში,

მაშინ მიხვალთ მსოფლიო მთავრობის იდეამდე: უმრავლესობის მმართველობამდე
მთელი პლანეტის მასშტაბით. ლინკოლნი მართლია, როდესაც კონსენსუსის მომხრეებს

ესაუბრება ერთსულოვანი მმართველობის შეუძლებლობაზე და, რომ მათ ვისაც არ სურთ

უმრავლესობის მმართველობა, არჩევანი უნდა გააკეთონ დესპოტიზმსა და ანარქიას

შორის. მისი არგუმენტი, რომ მეგობრები უფრო ადვილად შეძლებენ კანონის შექმნას,
ვიდრე უცხო ადამიანები შეთანხმებას, თავიდან დამაჯერებლად ჟღერს. მაგრამ,
მეგობრები არ იყენებენ კანონს ერთმანეთის მიმართ - კანონი დაწესებულია უფრო
სუსტი ნაწილისთვის, მაშინ როდესაც შეთანხმება იდება თანასწორთა შორის.

ხელისუფლება - არ არის მეგობრობის საკითხი, თავისუფალ ხალხს არც სჭირდება

სუვერენი. თუ არჩევანი უნდა გავაკეთოთ დესპოტიზმს, უმრავლესობის
ხელისუფლებასა და ანარქიას შორის, ანარქია - ყველაზე ახლოს არის

თავისუფლებასთან - იმასთან, რასაც ლინკოლნი უწოდებს ჩვენს „რევოლუციურ

უფლებას“ დავამხოთ ხელისუფლება.

სამხრეთ შტატების გამოყოფის ასოცირებით ანარქიასთან, ლინკოლნმა წამოსწია

ავტონომიის კრიტიკა, რომლის ექო გრძელდება დღემდე. ამ არგუმენტის მიხედვით,

რომ არა ფედერალური მთავრობა, მონათმფლობელობა არასოდეს გაუქმდებოდა. ასევე,

არ მოხდებოდა სამხრეთის დესეგრეგაცია და სამოქალაქო უფლებების მინიჭება

ფერადკანიანებისთვის. უსამართლობის წინააღმდეგ, აღნიშნული ზომები უნდა მიეღოთ

მოკავშირეთა არმიისა და, ასი წლის შემდეგ, ნაციონალური გვარდიის იარაღის ქვეშ. ამ
კონტექსტში, როგორც ჩანს, დეცენტრალიზაციის პროპაგანდა უტოლდება თანხმობას

41
მონათმფლობელობაზე, სეგრეგაციაზე და კუ კლუქს კლანზე. განა რა მექანიზმი

შეძლებდა ადამიანთა მჩაგვრელური მოქმედებების შეჩერებას, გარდა ლეგიტიმური

ცენტრალური ორგანოსი?

მაგრამ, აქ არის რამდენიმე შეცდომა. პირველი მათგანი, აშკარაა: ლინკოლნის

მოწოდებული სამი ვარიანტიდან - დესპოტიზმი, უმრავლესობის მმართველობა და

ანარქია - სეპარატისტები წარმოადგენდნენ დესპოტიზმს და არა - ანარქიას. ზუსტად
ასევე, მიამიტობაა წარმოვიდგინოთ, რომ ცენტრალური ხელისუფლების აპარატი
იმუშავებს მხოლოდ თავისუფლების მხარეს. იგივე, ნაციონალური გვარდია, რომელიც
თვალს ადევნებდა ინტეგრაციის პროცესს სამხრეთში, საბრძოლო ვაზნებს იყენებდა
შავკანიანთა ამბოხების წინააღმდეგ მთელს ქვეყანაში; დღეს, ამერიკის ციხეებში
თითქმის იმდენივე შავკანიანია, რამდენი მონაც იყო აშშ-ში. დაბოლოს, არ არის საჭირო

ერთი მმართველი ორგანო აღვჭურვოთ მთელი ლეგიტიმურობით ჩაგვრის წინააღმდეგ

მოქმედებისთვის. და მაინც, შესაძლებელია მოქმედება - მაგრამ, ამისთვის არ არის
საჭირო საბაბად გამოიყენებოდეს კანონის შესრულება.

ხელისუფლების ცენტრალიზაციისა და ლეგიტიმურობისადმი წინააღმდეგობა არ

ნიშნავს სიმშვიდისთვის თავის მიცემას. ზოგიერთი კონფლიქტი უნდა მოხდეს;
შეუძლებელია მათი თავიდან აცილება. ისინი გამომდინარეობენ ნამდვილად
შეურიგებელი უთანხმოებიდან და ერთიანობის თავს მოხვევა, მხოლოდ იწვევს მათ

გადავადებას. ლინკოლნი, თავის საინაუგურაცუო სიტყვაში სახელმწიფოს სახელით

ითხოვდა კონფლიქტის შეჩერებას აბოლიციონისტებსა და მონათმფლობელ

პარტიზანებს შორის - კონფლიქტისა, რომელიც გარდაუვალი და აუცილებელი იყო და

რომელიც გადადებული იყო ათწლეულების განმავლობაში აუტანელი კომპრომისის

გზით. ამასობაში, ისეთმა აბოლიციონისტებმა, როგორებიც იყვნენ ნეთ ტერნერი და ჯონ

ბრაუნი, დაიწყეს გადაჭრით მოქმედება, მათ არ სჭირდებოდათ ცენტრალური
პოლიტიკური ხელისუფლება. სინამდვილეში, იმიტომ დაიწყეს მოქმედება, რომ არ

ცნობდნენ მას. რომ არა, ამგვარი ავტონომიური აქცია/მოქმედებებით გამოწვეული

ზეწოლა, ფედერალური ხელისუფლება არასოდეს შეიჭრებოდა სამხრეთში; ტერნერის და

42
ბრაუნის მსგავსად, უფრო მეტ ადამიანს რომ გამოეჩინა ინიციატივა,

მონათმფლობელობა შეუძლებელი იქნებოდა და არ გახდებოდა საჭირო სამოქალაქო ომი.

სხვა სიტყვებით, პრობლემა იყო ანარქიის სიმცირე და არა - მისი სიჭარბე. სწორედ,
ავტონომიური მოქმედების შედეგად დადგა მონათმფლობელობის საკითხი. იგი არ

წამოჭრილა დემოკრატიული დისკუსიისას. უფრო მეტიც, უმრავლესობის ძალაუფლების

ნაცვლად, ანარქიის უფრო მეტი მხარდამჭერის არსებობის შემთხვევაში, თეთრი
სამხრეთელები ვერ დაიბრუნებდნენ პოლიტიკურ აღმატებულებას რეკონსტრუქციის
შემდეგ, სამხრეთში.

გავიხსენოთ, კიდევ ერთი მაგალითი. საინაუგურაციო სიტყვის წარმოთქმიდან ერთი

წლის შემდეგ, ლინკოლნმა მიმართა თავისუფალ ფერადკანიანთა კომიტეტს და

განაცხადა, რომ ისინი უნდა ემიგრირებულიყვნენ ლიბერიის მსგავსი სხვა კოლონიის

საძიებლად, იმ იმედით, რომ მათ გაჰყვებოდნენ დანარჩენი ამერიკელი შავკანიანები.

რაც შეეხება, განთავისუფლებულ შავკანიანებსა და თეთრკანიან ამერიკის მოქალაქეებს

შორის ურთიერთობას, მისი აზრით:

„ორივე მხარისთვის უკეთესია განცალკევებით ცხოვრება... როგორ სასტიკადაც არ უნდა

ჟღერდეს, ჩვენი ადამიანების ნაწილს არ სურს, რომ განთავისუფლებული
ფერადკანიანები დარჩნენ ჩვენ შორის“.

ამგვარად, ლინკოლნის პოლიტიკურ კოსმოლოგიაში, თეთრი მოქალაქეების polis-ი ვერ

გაიყოფა, მაგრამ როდესაც შავკანიანი მონები oikos-დან აღარ თამაშობენ ეკონომიკურ
როლს, ისინი უმჯობესია წავიდნენ. ეს საკმაოდ კარგად წარმოადგენს სიტუაციას: ნაცია

განუყოფელია, მაგრამ გამორიცხული ადამიანები აღიქმებიან ერთჯერად ნივთებად.

სამოქალაქო ომის შემდეგ განთავისუფლებული მონები, რომ ემიგრირებულიყვნენ

აფრიკაში, მათ ზუსტად იმ დროს მოუწევდათ განეცადათ ევროპული კოლონიზაციის

საშინელება, რომლის შედეგად, მხოლოდ ბელგიის კონგოში დაიღუპა 10 მილიონი

ადამიანი. ამგვარი კატასტროფების სწორი გადაწყვეტა არის - არა, მთელი მსოფლიოს
ინტეგრაცია უმრავლესობის პრინციპით მართულ ერთიან რესპუბლიკად, არამედ

ბრძოლა ყველა ინსტიტუტთან, რომელიც ყოფს ადამიანებს უმრავლესობად და

43
უმცირესობად - მმართველებად და მართულებად - როგორი დემოკრატიულიც არ უნდა

იყოს ისინი.

დემოკრატიული დაბრკოლებები განთავისუფლებისკენ მიმავალ

გზაზე

ომის ან რაიმე სასწაული შემთხვევის გარდა, ირღვევა ყველა ხელისუფლების

ლეგიტიმურობა, რადგან მას მხოლოდ რღვევა შეუძლია. როგორი დაპირებაც არ უნდა
გასცეს ხელისუფლებამ, არაფერი აანაზღაურებს ჩვენს ცხოვრებაზე კონტროლის
დათმობას ვინმესთვის. ყოველი კონკრეტული უკმაყოფილება ხაზს უსვამს სისტემურ
პრობლემას. თუმცა, ჩვენ იშვიათად ვხედავთ ტყეს ხეების მიღმა.

სწორედ, ამ დროს მოდის დემოკრატია: მორიგი არჩევნებით, მორიგი მთავრობით,

ოპტიმიზმის და იმედგაცრუების მორიგი ციკლით.

• „დემოკრატია - მშვენიერი საშუალებაა მთავრობის ლეგიტიმურობის

უზრუნველყოფისთვის, იმ შემთხვევაშიც, თუ იგი ცუდად ასრულებს
საზოგადოების მოთხოვნებს. ფუნქციონირებად დემოკრატიაში მასობრივი
პროტესტები წარმოადგენს ხელისუფლების გამოწვევას. ისინი ეჭვქვეშ არ
აყენებენ სახელმწიფოს პოლიტიკური სისტემის ფუნდამენტურ ბუნებას“.

ნოა ფელდმანი, „ტუნისში ამჯერად განსხვავებული პროტესტებია“

Noah Feldman, „Tunisia’s Protests Are Different This Time“

44
მაგრამ ეს ყოველთვის არ ამშვიდებს მოსახლეობას. უკანასკნელი ათწლეულის

განმავლობაში, მთელს მსოფლიოში მიმდინარეობდა მოძრაობები და აჯანყებები.

ოხაკადან ტუნისამდე, სტამბულიდან რიო დე ჟანეირომდე, კიევიდან ჰონგ კონგამდე
იმედგაცრუებულები და უკმაყოფილოები ცდილობდნენ სადავე აეღოთ საკუთარ ხელში.

ბევრი მათგანი გაერთიანდა სულ უფრო მეტი და უკეთესი დემოკრატიული

სტანდარტის გარშემო, თუმცა, ეს ნაკლებად იყო ერთსულოვანი გადაწყვეტილება.

ბაზრის და ხელისუფლების, ჩვენზე არსებული ძალაუფლების ხარისხის

გათვალისწინებით, მართლაც ძნელი წარმოსადგენია, რომ რამენაირად შეგვიძლია
მაგიდის აყირავება და მათი მართვა. ჩვეულებრივ, ისინიც ვისაც არ სჯერა, რომ ხალხი

მართავს ხელისუფლებას, საბოლოო ჯამში, მართავენ ერთადერთს, რაც დარჩენიათ -

საკუთარ წინააღმდეგობას. ისინი საპროტესტო მოძრაობას განიხილავენ, როგორც
ექსპერიმენტს პირდაპირ დემოკრატიაში და ცდილობენ, უფრო დემოკრატიული
მსოფლიოს სტრუქტურის წარმოსახვას.

მაგრამ, თუ დემოკრატიის წარმოსახვა პრობლემის ნაწილია? ამით აიხსნება, რომ

ამგვარი მოძრაობების მხოლოდ მცირე ნაწილმა შეძლო ქცეულიყო იმ სტუქტურების

შეურიგებელ ოპოზიციად, რომლის წინააღმდეგ წასვლასაც ცდილობდნენ. ჩიაპასის და
როჟავას საკამათო გამონაკლისების გარდა, ყველა მათგანი დამარცხდა (Occupy),
ხელახლა ინტეგრირდა გაბატონებული ხელისუფლების ფუნქციონირებაში (სირიზა,
პოდემოსი) ან უფრო უარესი, ჩამოადგო და ჩაანაცვლა ხელისუფლება რეალური

ცვლილებების მიღწევის გარეშე საზოგადოებაში (ტუნისი, ეგვიპტე, ლიბია, უკრაინა).

როდესაც, მოძრაობა ცდილობს ლეგიტიმაციის მოპოვებას იმავე პრინციპზე

დაყრდნობით, რომელზეც - სახელმწიფო დემოკრატია, საბოლოო ჯამში, იგი ცდილობს

სახელმწიფოზე გამარჯვებას, სახელმწიფოს თამაშში. წარმატების შემთხვევაშიც,

გამარჯვებულის ჯილდოა თანამშრომლობა და კოოპტაცია - იქნება ეს, მოქმედება

არსებული სახელისუფლო სტრუქტურის ჩარჩოში თუ მისი ხელახალი გამოგონება.

ამგვარად, სახელმწიფოს წინააღმდეგ აჯანყებით დაწყებული მოძრაობები, ასრულებენ

მისი ხელახლა შექმნით.

45
 • „დრო და დრო ჯანყდები, მაგრამ მხოლოდ იმისთვის, რომ იგივეს კეთება დაიწყო
ნულიდან“.

ალბერტ ლიბერტადი, „ამომრჩევლები: თქვენ ხართ ნამდვილი დამნაშავეები“

Albert Libertad, „Voters: You Are the Real Criminals“

ეს, შეიძლება სხვადასხვა გზით მოხდეს. არსებობენ მოძრაობები, რომლებიც ზღვარს

უწესებენ თავის თავს იმის მტკიცებით, რომ არიან ხელისუფლებაზე უფრო
დემოკრატიული, გამჭვირვალე ან გააჩნიათ უფრო წარმომადგენლობითი სტრუქტურა;
მოძრაობები, რომლებიც მხოლოდ იმისთვის მოდიან ხელისუფლებაში საარჩევნო
პოლიტიკის გავლით, რომ უღალატონ თავდაპირველ მიზნებს; მოძრაობები, რომლებიც
ირჩევენ პირდაპირი დემოკრატიის ტაქტიკას. ამ უკანასკნელს მხოლოდ მათთვის მოაქვს
სარგებელი, ვინც მიისწრაფვის სახელმწიფო ხელისუფლებისკენ; და, მოძრაობები,
რომლებიც მხოლოდ იმისთვის ამხობენ ხელისუფლებას, რომ თავისი თავით ჩაანაცვლონ

იგი. მოდით, რიგრიგობით განვიხილოთ თითოეული მათგანი.

თუ მოძრაობა იმით შემოიფარგლება, რაზედაც თავიდანვე შეთანხმებულია მონაწილეთა

უმრავლესობა, მაშინ შესაძლოა დასაწყისიდანვე ვერ მოვწყდეთ მიწას. როდესაც,
მოსახლეობის დიდი ნაწილისთვის მისაღებია ხელისუფლების ლეგიტიმურობა და მის

მიერ მიღებული კანონები, ადამიანთა უმრავლესობა ვერ აძლევს თავის თავს იმის

უფლებას, რომ გამოწვევა ესროლოს ხელისუფლების არსებულ სტრუქტურას, რაც არ

უნდა ცუდად ექცეოდეს იგი მათ. შესაბამისად, მოძრაობა, რომელიც გადაწყვეტილებას
იღებს ხმათა უმრავლესობაზე ან კონსენსუსზე დაყრდნობით, რთულად მიაღწევს

თანხმობას, სიმბოლურის გარდა სხვა ტაქტიკის გამოყენებაზე. წარმოგიდგენიათ,

ფერგიუსონის მცხოვრებლები, მისურის შტატიდან, რომლებიც კონსენსუსის პრინციპზე

დამყარებულ შეკრებაზე იღებენ გადაწყვეტილებას მაღაზია QuikTrip-ის გადაწვის ან

პოლიციაზე შეტევის შესახებ? და მაინც, ამ ტიპის აქციებმა გამოიწვია მოძრაობა „Black

46
Lives Matter“-ის წარმოქმნა. ჩვეულებრივ, ადამიანებმა უნდა განიცადონ რაიმე ახალი,

რათა იგი მისაღები გახდეს; შეცდომა იქნებოდა მთელი მოძრაობის შეზღუდვა იმ

ჩარჩოთი, რაც უკვე ნაცნობია მონაწილეთა უმრავლესობისთვის.

ზუსტად ასევე, მოძრაობის სრული გამჭვირვალობის მოთხოვნა ნიშნავს საშუალების

მიცემას ხელისუფლებისთვის, გვიკარნახოს სამოქმედო ტაქტიკა. გავრცელებული

ინფილტრაციის და თვალთვალის პირობებში, ყველა გადაწყვეტილების საჯაროდ და
გამჭვირვალედ მიღება იწვევს რეპრესიას ნებისმიერის წინააღმდეგ, ვინც მიიჩნევა
საფრთხედ სტატუს კვოსთვის. რაც უფრო, საჯარო და გამჭვირვალეა ორგანო, მით
უფრო კონსერვატიული იქნება მისი ქმედებები, მაშინაც თუ ეს ეწინააღმდეგება
მოძრაობის არსებობის მიზეზს - გაიხსენეთ ყველა ეკოლოგიური კოალიცია, რომლებსაც
არასოდეს გადაუდგამთ რაიმე ნაბიჯი კლიმატის ცვლილების გამომწვევი საქმიანობის

შესაჩერებლად. დემოკრატიულ ლოგიკაში, აქვს აზრი გამჭვირვალობის მოთხოვნას

მთავრობისგან, რადგან იგი უნდა წარმოადგენდეს ადამიანებს და პასუხი აგოს მათ
წინაშე. მაგრამ, ამ ლოგიკის მიღმა, იმის ნაცვლად, რომ სოციალური მოძრაობის
მონაწილეებს მოვთხოვოთ ერთმანეთის წარმომადგენლობა და ერთმანეთის წინაშე
პასუხის გება, ჩვენ უნდა მივისწრაფვოდეთ მაქსიმალური ავტონომიისკენ, რომელიც
მათ მისცემს მოქმედების საშუალებას.

თუ იმაზე დაყრდნობით ვსაუბრობთ საკუთარ ლეგიტიმურობაზე, რომ წარმოვადგენთ

საზოგადოებრიობას, ამით ხელისუფლებას ვაძლევთ საშუალებას გვაჯობოს ხერხით, რა
დროსაც, სხვებს ეძლევათ ჩვენი მცდელობების კოოპტირების საშუალება. საყოველთაო

საარჩევნო ხმის უფლების შემოღებამდე, შეიძლებოდა იმის მტკიცება, რომ მოძრაობა

წარმოადგენდა ხალხის ნებას; მაგრამ, დღევანდელ დღეს არჩევნები იმაზე მეტ ადამიანს

იზიდავს საარჩევნო უბნებზე, რამდენი ადამიანის მობილიზებაც შეუძლია ყველაზე

მასობრივ მოძრაობას ქუჩაში. არჩევნებში გამარჯვებულებს ყოველთვის ექნებათ
პრეტენზია, რომ რაოდენობრივად უფრო მეტი ადამიანის წარმომადგენლები არიან,

ვიდრე ისინი ვინც მზადაა მონაწილეობა მიიღოს მოძრაობაში. [13] ანალოგიურად,

შესაძლებელია საზოგადოების ყველაზე ჩაგრული ფენების წარმომადგენელი მოძრაობის

მოტყუება, აღნიშნული სექტორების სიმბოლური წარმომადგენლების ჩართვით

47
ხელისუფლების დერეფნებში. იქამდე სანამ ვიცავთ წარმომადგენლობითობის იდეას,

რომელიმე ახალ პოლიტიკოსს ან პარტიას შეუძლია გამოიყენოს ჩვენი რიტორიკა

ხელისუფლებაში მოსვლისთვის. ჩვენ არ უნდა ვამტკიცოთ, რომ წარმოვადგენთ ხალხს-
ჩვენ უნდა ვამტკიცოთ, რომ არავის აქვს ჩვენი მართვის უფლება.

რა ხდება, როდესაც მოძრაობა მოდის ხელისუფლებაში საარჩევნო პოლიტიკის გავლით?

ლულას და მისი მუშათა პარტიის გამარჯვება ბრაზილიაში, თითქოს იმის საუკეთესო

სცენარს წარმოადგენდა, როცა ქვემოდან რადიკალური ორგანიზებით შექმნილი პარტია

მართავს სახელმწიფოს. იმ დროს, ბრაზილიაში არსებობდა ერთ-ერთი ყველაზე მძლავრი
სოციალური მოძრაობა მსოფლიოში, მათ შორის იყო მიწის რეფორმის კამპანია - MST

(უმიწო მშრომელების მოძრაობა), რომელიც ითვლიდა მილიონ ნახევარ ადამიანს;

მრავალი მათგანი დაკავშირებული იყო მუშათა პარტიასთან. მაგრამ, მას შემდეგ რაც
ლულამ დაიკავა პოსტი 2002 წელს, დაიწყო სოციალური მოძრაობების მკვეთრი ვარდნა,
რაც გაგრძელდა 2013 წლამდე. მუშათა პარტიის წევრებმა დატოვეს თავინთი პოზიცია
ადგილობრი ორგანიზაციებში, რათა დაეკავებინათ თანამდებობა ხელისუფლებაში.
ამასთან, რეალ პოლიტიკის მოთხოვნებმა საშუალება არ მისცა ლულას დათმობაზე

წასულიყო იმ მოძრაობების წინაშე, რომლებსაც ადრე მხარს უჭერდა. MST-მ შეძლო და

ლულას წინამორბედ კონსერვატორულ მთავრობასთან მიაღწია მიწით სარგებლობის
გარკვეული ფორმებით დაკანონებას, მაგრამ მცირედი ნაბიჯიც არ გადაუდგამს წინ
ლულას მმართველობის დროს. მსგავსი სურათი მეორდებოდა მთელს ლათინურ
ამერიკაში, როდესაც ერთი შეხედვით რადიკალი პოლიტიკოსები ღალატობდნენ, მათ
თანამდებობაზე მომყვან სოციალურ მოძრაობებს. დღეს, ყველაზე ძლიერი

საზოგადოებრივი მოძრაობები ბრაზილიაში არის - მემარჯვენე პროტესტი მუშათა

პარტიის წინააღმდეგ. არ არსებობს თავისუფლებისკენ მიმავალი მოკლე საარჩევნო გზა.

რა მოხდება თუ სახელისუფლო ძალაუფლებისადმი სწრაფვის ნაცვლად, ყურადღებას

მივაპყრობთ უშუალოდ დემოკრატიული მოდელების დამყარებას, როგორიცაა შეკრება

რაიონის დონეზე? სამწუხაროდ, ამგვარი პრაქტიკა შეიძლება გამოიყენონ მრავალი

განსხვავებული დღის წესრიგისთვის. 2012 წელს, სლოვენიის აჯანყების შემდეგ, მაშინ

როდესაც ლიუბლანაში გრძელდებოდა რაიონთა თვითორგანიზებული შეკრებები,

48
ქალაქის ადმინისტრაციის მიერ დაფინანსებულმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ დაიწყო

შეკრებების ორგანიზება „მივიწყებულ“ რაიონში, მისი „გამოცოცხლების“ საპილოტე

პროექტის ფარგლებში, რისი აშკარა მიზანიც იყო არალოიალური მოქალაქეების ჩართვა
მთავრობასთან დიალოგში. 2014 წლის უკრაინის რევოლუციის დროს, ფაშისტური

პარტიები - „თავისუფლება“ და „მარჯვენა სექტორი“, ცნობილი გახდა ოკუპირებულ

მაიდანზე გამართული დემოკრატიული ასამბლეების წყალობით. 2009 წელს,

საბერძნეთის ფაშისტური პარტიის „ოქროს აისის“ წევრები შეუერთდნენ ადგილობრივ

მცხოვრებლებს ათენის რაიონ, აგიოს პანტელეიმონასში შეკრების ორგანიზებისთვის,

რომელიც კოორდინაციას უწევდა თავდასხმებს იმიგრანტებსა და ანარქისტებზე. თუ
გვსურს ხელი შევუწყოთ ჩართულობას და თვითმართველობას, ამისთვის არ არის
საკმარისი წარმომადგენლობითი დემოკრატიის [14] შესახებ რიტორიკისა და მისი
პროცედურების გავრცელება. აუცილებელია, გავავრცელოთ სტრუქტურა, რომელიც
დაუპირისპირდება თავად სახელმწიფოს და იერარქიული ძალაუფლების სხვა ფორმებს.

დემოკრატიის სახელით, შესაძლოა ყველაზე რევოლუციური სტრატეგიაც კი,

შეტრიალდეს მსოფლიო ზესახელმწიფოების სასარგებლოდ. ვენესუელადან
მაკედონიამდე, ვნახეთ რომ სახელმწიფო მოღვაწეები და დაინტერესებული ჯგუფები,

ჭეშმარიტ სახალხო დისიდენტურ აზრს მიმართავენ ხელოვნურ სოციალურ

მოძრაობებში, საარჩევნო პროცესის დასაჩქარებლად. ჩვეულებრივ, მიზანია - მმართველი
პარტიის გადადგომა და მისი შეცვლა უფრო „დემოკრატიული“ ხელისუფლებით ანუ აშშ-
ის და ევროკავშირის მიზნებისთვის უფრო შესაფერისი ხელისუფლებით. როგორც წესი,
ამგვარი მოძრაობები ებრძვიან „კორუფციას“ და გულისხმობენ, რომ სისტემა ძალიან

კარგად იმუშავებს თუ ხელისუფლებაში მოვლენ სწორი ადამიანები. ქუჩაში გასვლისას,

იმისათვის რომ არ დავრჩეთ მოტყუებული რაიმე საგარეო პოლიტიკური ინიციატივით,

არ უნდა გამოვიდეთ რომელიმე კონკრეტული ხელისუფლების წინააღმდეგ, არამედ

ხელისუფლების, როგორც ასეთის.

ეგვიპტის რევოლუცია ნათლად აჩვენებს დემოკრატიული რევოლუციის ჩიხურ ხასიათს.

მას შემდეგ, რაც ასობით ადამიანმა სიცოცხლე გასწირა დიქტატორ ჰოსნი მუბარაქის
ჩამოსაგდებად და დემოკრატიის დასამყარებლად, სახალხო არჩევნების შედეგად კიდევ

49
ერთი ავტორიტარი გამოვლინდა, მუჰამედ მორსის სახით. ერთი წლის შემდეგ, 2013

წელს, ცხოვრება არ გაუმჯობესებულა და რევოლუციის ინიციატორი ხალხი კვლავ

გავიდა ქუჩაში, ამჯერად, დემოკრატიის რეზულტატის წინააღმდეგ და ეგვიპტელ
სამხედროებს უბიძგა მორსის ჩამოგდებისკენ. დღეს, ეგვიპტის დე ფაქტო

მმართველებად რჩებიან სამხედროები. გრძელდება იგივე ჩაგვრა და უსამართლობა,

რამაც გამოიწვია ორი რევოლუცია. სამხედროების, მორსის და აჯანყებული ხალხის
სახით წარმოდგენილი ვარიანტი, ლინკოლნის საინაუგურაციო სიტყვაში აღწერილის

მსგავსია: ტირანია, უმრავლესობის მმართველობა და ანარქია.

აქ, სიღარიბესა და ჩაგვრასთან ბრძოლის საბოლოო ზღვარზე, ყოველთვის ვეჯახებით

თავად სახელმწიფოს. სანამ ვემორჩილებით მართვას, იქამდე სახელმწიფო საჭიროების
მიხედვით იმოძრავებს უმრავლესობის მმართველობასა და ტირანიას შორის - ძირითადი

პრინციპის ორ გამოვლინებას შორის. სახელმწიფო მრავალ ფორმას იღებს; მცენარის

მსგავსად კვდება და კვლავ აღმოცენდება ფესვიდან. მას შეუძლია მიიღოს მონარქიის
ფორმა ან საპარლამენტო დემოკრატიის, რევოლუციური დიქტატურის ან დროებითი
საბჭოსი; როდესაც, ხელისუფლება გარბის, ხოლო სამხედროები ჯანყდებიან,
სახელმწიფო ნარჩუნდება ჩანასახის სახით, რომელიც გადააქვთ წესრიგისა და
პროტოკოლების პარტიზანებს აშკარად ჰორიზონტალურ საერთო შეკრებაზე. ყველა ეს

ფორმა, როგორი დემოკრატიულიც არ უნდა იყოს, გადაიზრდება თავისუფლებისა და

თვითმმართველობის ნგრევის შემძლე რეჟიმში.

კოოპტაციის, მანიპულაციის და ოპორტუნიზმის თავიდან აცილების ერთადერთი სწორი

გზაა - უარის თქმა, მმართველობის ნებისმიერი ფორმის ლეგიტიმაციაზე როდესაც,

ადამიანები უშუალოდ წყვეტენ თავიანთ პრობლემებს და იკმაყოფილებენ საკუთარ

მოთხოვნილებებს მოქნილი, ჰორიზონტალური, დეცენტრალიზებული სტრუქტურების

მეშვეობით; ლიდერების გარეშე, რომელთა მოსყიდვაც არის შესაძლებელი; ფორმალური
სტრუქტურის გარეშე, რომელიც შესაძლოა დამყაყდეს; ძალაუფლების ხელში ჩაგდების

პროცესის გარეშე. უარი თქვით ძალაუფლების კონცენტრაციაზე და ისინი, ვისი

სურვილიც არის მისი ხელში ჩაგდება, ვეღარ შეძლებენ საზოგადოების მოსყიდვას.

დაუმორჩილებელი ხალხი იძულებული იქნება თავი დაიცვას პოტენციური

50
ტირანებისგან, მაგრამ აღარასოდეს ჩადებს ძალისხმევას მათ მცდელობაში - მოიპოვონ

მმართველობა.

თავისუფლებისკენ: ათვლის წერტილები

კლასიკური არგუმენტი დემოკრატიის დასაცავად იმაში მდგომარეობს, რომ ეს არის

მმართველობის უარესი ფორმა, იმ შემთხვევაში, თუ არ ჩავთვლით სხვა ფორმებს.

მაგრამ, თუ პრობლემა თავად ხელისუფლებაშია, მაშინ უნდა მივუბრუნდეთ სახაზავ

დაფას.

კაცობრიობის ხელახლა წარმოდგენა ხელისუფლების გარეშე, ამბიციური პროექტია;

ანარქისტული თეორიები მხოლოდ თემის ზედაპირს შეეხო, ორი საუკუნის

განმავლობაში. ჩვენი ანალიზის დასკვნისთვის მოვზახავთ რამდენიმე საბაზისო
ღირებულებას, რომლებსაც შეეძლო გავეყვანეთ დემოკრატიის მიღმა და გავაკეთებთ

რამდენიმე ზოგად ვარაუდს, თუ რისი გაკეთება შეგვიძლია სახელმწიფო მმართვლობის

ნაცვლად. სამუშაოს უდიდესი ნაწილი ჯერ კიდევ გასაკეთებელია.

• „ანარქიზმი წარმოადგენს არა - დემოკრატიის ყველაზე რადიკალურ ფორმას,

არამედ - კოლექტიური ქმედების სრულიად განსხვავებულ პარადიგმას“.

ური გორდონი, „ანარქია, ცოცხლობს!“

Uri Gordon, „Anarchy Alive!“

51
 ჰორიზონტალობა, დეცენტრალიზაცია, ავტონომია, ანარქია

ყურადღებით დაკვირვების შედეგად ჩანს, რომ დემოკრატია არ შეესაბამება იმ

ღირებულებებს, რომელიც პირველ რიგში გვეჩვენება მიმზიდველად - თანასწორობა,

ჩართულობა, თვითგამორკვევა. ჩამოთვლილ ღირებულებებს განუყოფელი ნაწილის

სახით უნდა დავამატოთ ჰორიზონტალობა, დეცენტრალიზაცია და ავტონომია.

ჰორიზონტალობა ღირებული გახდა მე-20 საუკუნის ბოლოდან. დაწყებული

ზაპატისტების რევოლუციიდან, მზარდი ანტიგლობალისტური მოძრაობიდან და

არგენტინის აჯანყებიდან. ლიდერის გარეშე მოქმედი სტრუქტურის იდეა ბიზნესის
სამყაროზეც კი გავრცელდა.

მაგრამ, დეცენტრალიზაცია ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც ჰორიზონტალობა თუ არ

გვსურს მივიღოთ თანასწორთა ტირანია, როდესაც იმისთვის, რომ ვინმემ რაიმეს კეთება

შეძლოს, თითოეულმა უნდა მოახერხოს მოლაპარაკება. ერთიანი პროცესის ნაცვლად,

რომელიც უნდა გაიაროს ყველა სტრუქტურამ, დეცენტრალიზაცია - არის
გადაწყვეტილების მიღების მრავალი მოედანი და ლეგიტიმურობის მრავალი ფორმა.
ამგვარად, როდესაც ძალაუფლება არათანაბრად ნაწილდება ერთ კონტექსტში, იგი
გაწონასწორდება სხვაგან. დეცენტრალიზაცია ნიშნავს, განსხვავებათა შენარჩუნებას,
რაც წარმოადგენს მოძრაობისა და თემის ძალას, ისევე, როგორც ბიომრავალფეროვნება
ბუნებაში. ჩვენ არ უნდა დავიყოთ ჰომოგენურ ჯგუფებად ერთმანეთთან მსგავსების

საბაბით, არც პოლიტიკა უნდა დავიყვანოთ ყველაზე საერთო საბაზისო მნიშვნელამდე.

დეცენტრალიზაცია გულისხმობს ავტონომიას - საკუთარი ინიციატივით, თავისუფლად

მოქმედების უნარს. ავტონომიური მოქმედება შესაძლებელია ნებისმიერ დონეზე - ერთი

ადამიანი, ერთი რაიონი, მოძრაობა, მთელი რეგიონი. თავისუფლად ყოფნისთვის თქვენ

უნდა აკონტროლოთ ის, რაც უშუალოდ თქვენ გარშემოა, თქვენი ყოველდღიური

ცხოვრების დეტალები; რაც უფრო თვითკმარი ხართ, მით უფრო საიმედოა თქვენი
ავტონომია. ეს აუცილებლად არ გულისხმობს ყველა თქვენი მოთხოვნილების

დამოუკიდებლად დაკმაყოფილებას; ეს ნიშნავს ურთიერთდამოკიდებულებას, რაც

52
გაძლევთ იმ ადამიანებზე ზემოქმედების ბერკეტს, რომლებზეც ხართ დამოკიდებული.

არცერთ დაწესებულებას შეუძლია რესურსებზე ან სოციალურ ურთიერთობებზე

წვდომის მონოპოლიზება. ავტონომიის ხელშემწყობი საზოგადოება მოითხოვს იმას,
რასაც კონსტრუქტორი დაარქმევდა სიჭარბეს: ვარიანტების ფართო სპექტრს და

შესაძლებლობებს ცხოვრების თითოეულ ასპექტში.

თუ გვსურს თავისუფლების წახალისება, მხოლოდ ავტონომიის დამყარება [15] არ არის

საკმარისი. ავტონომიის დაცვა შეუძლია ნაციონალურ სახელმწიფოსაც ან პოლიტიკურ

პარტიასაც; ისევე, როგორც ნაციონალისტებს და რასისტებს. ის ფაქტი, რომ ადამიანი ან

ჯგუფი ავტონომიურია, ცოტას გვეუბნება იმის შესახებ, თუ როგორ ურთიერთობას

ამყარებს სხვებთან - ეგალიტარულს თუ იერარქიულს, ინკლუზიურს თუ
ექსკლუზიურს. თუ გვსურს ავტონომიის მაქსიმიზაცია ყველასთვის და არა, უბრალოდ

მისი ძებნა საკუთარი თავისთვის, მაშინ უნდა შევქმნათ სოციალური კონტექსტი,

რომელშიც ვერავინ შეძლებს ინსტიტუციური ძალაუფლების აკუმულირებას სხვაზე -
უნდა შევქმნათ ანარქია.

ინსტიტუტების დემისტიფიკაცია

ინსტიტუტები იმისთვის არსებობენ, რომ ჩვენ გვემსახურონ და არა, პირიქით. მათ არ

გააჩნიათ, ჩვენი დამორჩილების რაიმე თანდაყოლილი უფლება. ისინი არასდროს უნდა

აღვჭურვოთ, ჩვენს მოთხოვნილებებსა და სურვილებზე უმეტესი ლეგიტიმურობით.

როდესაც, ჩვენი სურვილი ეწინააღმდეგება სხვისას, მაშინ ვხედავთ აქვს თუ არა

ინსტიტუნაციონალურ პროცესს იმგვარი გადაწყვეტილების გამოტანის უნარი, რომელიც

ყველას დააკმაყოფილებდა; მაგრამ, როგორც კი, რომელიმე ინსტიტუტს ვანიჭებთ ჩვენი

კონფლიქტის გადაწყვეტის ან ჩვენი გადაწყვეტილების კარნახის უფლებას, მაშინ უარს

ვამბობთ ჩვენს თავისუფლებაზე.

53
ეს არ არის კონკრეტული ორგანიზაციული მოდელის კრიტიკა, არამედ - არგუმენტია

„არაფორმალური“ სტრუქტურების სასარგებლოდ, „ფორმალურის“ წინაშე. უფრო მეტად

კი, არის მოთხოვნა ჩვენ მიმართ, რომ ყველა მოდელი განვიხილოთ დროებით
მოვლენად, მუდამ გადავხედოთ და გადავიაზროთ ისინი. იქ, სადაც თომას პეინს სურდა

კანონი აეყვანა ტახტზე მეფის ნაცვლად, სადაც რუსო შეიმუშავებდა სოციალური

კონტრაქტის თეორიას და მოგვიანებით, კაპიტალიზმის ენთუზიასტები uber alles (გერმ.
„ყველაფერზე მაღლა“) ოცნებობენ მხოლოდ შეთანხმებაზე დამყარებულ

საზოგადოებაზე, ჩვენ საპირისპიროდ ვაცხადებთ, რომ - თუ ურთიერთობა ნამდვილად

პასუხობს ყველა მონაწილის ინტერესს, მაშინ არ არსებობს კანონის ან კონტრაქტის
აუცილებლობა.

ანალოგიურად, ეს არ არის არგუმენტი სუფთა ინდივიდუალიზმის სასარგებლოდ; არც

იმისთვის, რომ ურთიერთობა განვიხილოთ, როგორც მომხმარებლური; არც იმის

სასარგებლოდ, რომ მხოლოდ თანამოაზრეებთან ერთად გავერთიანდეთ. ხალხმრავალ,
ურთიერთდამოკიდებულ სამყაროში, ჩვენს თავს ვერ მივცემთ იმის უფლებას, რომ უარი
ვთქვათ სხვებთან თანაარსებობაზე ან კოორდინირებულ მოქმედებაზე. საქმე იმაშია,
რომ არ უნდა მივისწრაფვოდეთ ჩვენი ურთიერთობების დაკანონებისკენ.

გეგმაზე ან პროტოკოლზე დაყრდნობის ნაცვლად, ჩვენ შეგვიძლია მუდმივად

შევაფასოთ ინსტიტუტები: კოოპერაციას უწყობენ ისინი ხელს თუ უთანხმოებას?

უფლებამოსილებას ანაწილებენ თუ ერთ წერტილში ახდენენ ძალაუფლების

კონცენტრირებას? სთავაზობენ თითოეულ მონაწილეს პოტენციალის რეალიზების

საშუალებას მათ პირობაზე დაყრდნობით თუ გარედან ახვევენ მას თავს? ხელს უწყობენ
კონფლიქტის გადაჭრას ურთიერთმისაღებ პირობებზე თუ ყველას სჯიან, ვინც არ

ეწერება კოდექსის და კანონის სისტემაში?

• „ის გვეუბნებოდა, რომ არასოდეს მიგვეცა უფლება საკუთარი თავისთვის

ავყოლოდით ცდუნებას და გვეღიარებინა კანონების და ინსტიტიუტების

მართებულება თუ სინდისი და გონება გმობდა მათ. ის გვაფრთხილებდა არ

54
 მიგვექცია ყურადღება თუ უმრავლესობა, როგორი მრავალრიცხოვანიც არ უნდა

ყოფილიყო იგი, ეწინააღმდეგებოდა ჩვენს პრინციპებსა და მოსაზრებას; ხშირად,

ყველაზე დიდი უმრავლესობა, უბრალოდ ბრბოს წარმოადგენდა ხოლმე“.

ოგასტ ბონდის [16] მოგონებები ჯონ ბრაუნის შესახებ

საურთიერთო სივრცის შექმნა

გადაწყვეტილების მიღების ცენტრალიზებული ფორმალური ადგილის ნაცვლად, ჩვენ

ვთავაზობთ მრავალ სივრცეს შეხვედრებისთვის, სადაც ადამიანები ღია იქნებიან
ერთმანეთზე გავლენის მოხდენის წინაშე და იპოვიან მათთვის პრიორიტეტული
საკითხის გამზიარებლებს. შეხვედრა ნიშნავს ურთიერთტრანსფორმაციას: საერთო
ორიენტირების პოვნას, საერთო საქმეს. სივრცე შეხვედრებისთვის არ არის,

უფლებამოსილებით აღჭურვილი წარმომადგენლობითი ორგანო, რომელიც სხვების

მაგივრად იღებს გადაწყვეტილებას, არც ხელმძღვანელი ორგანოა, რომელიც იყენებს
უმრავლესობის პრინციპს ან კონსენსუსს. ეს არის შესაძლებლობა ადამიანებისთვის,

ნებაყოფლობით დადგან სხვადასხვა კონფიგურაციის მოქმედებათა ექსპერიმენტი.

წარმომადგენლობითი საბჭო, რომელიც წინ უძღოდა ჩრდ. და სამხ. ამერიკის ქვეყნების

თავისუფალი სავაჭრო ზონის (FTAA) საწინააღმდეგო დემონსტრაციებს 2001 წლის
სამიტზე კვებეკში, წარმოადგენდა, შეხვედრათა სივრცის კლასიკურ მაგალითს.

აღნიშნულ შეხვედრაზე, მთელი მსოფლიოდან შეიკრიბა ავტონომიური ჯგუფების

ფართო წრე, რომლებიც პროტესტის ნიშნად გაერთიანდნენ FTAA-ს წინააღმდეგ.

სავალდებულოდ შესასრულებელი გადაწყვეტილებების მიღების ნაცვლად,

მონაწილეები წარადგენდნენ ჯგუფების შიგნით მომზადებულ და კოორდინირებულ,

მაქსიმალურად ურთიერთსასარგებლო ინიციატივებს. გადაწყვეტილებათა
მნიშვნელოვანი ნაწილი მიიღებოდა შემდგომში, ჯგუფებს შორის მიმდინარე

55
არაფორმალურ დისკუსიაზე. ამგვარად, ათასობით ადამიანს შეეძლო ქმედებების

სინქრონიზება ცენტრალური ხელმძღვანელობის გარეშე, რითიც პოლიციისთვის

გაუგებარი ხდებოდა დაგეგმილი მოქმედებების ფართო სპექტრი. წარმომადგენლობით
საბჭოს რომ ემოქმედა ერთიანი, ცენტრალიზებული საორგანიზაციო მოდელის

მიხედვით, მაშინ მონაწილეებს უნაყოფოდ უნდა ეთენებინათ ღამე მიზნებზე,

სტრატეგიაზე და გამოსაყენებელ ტაქტიკაზე კამათში.

უკანასკნელი ორი ათეული წლის განმავლობაში, სოციალურ მოძრაობათა უმეტესობა

მოიცავდა შეხვედრათა სივრცის და დემოკრატიის გარკვეული ფორმის ჰიბრიდულ
მოდელს. მაგალითად, მოძრაობა Occupy-ს დროს ბანაკები წარმოადგენდა ღია სივრცეს

შეხვედრების მოსაწყობად, მაშინ როდესაც, საერთო შეკრებები ოფიციალურად

ასრულებდა, პირდაპირი დემოკრატიის პრინციპზე მომუშავე გადაწყვეტილების
მიმღები ორგანოს ფუნქციას. ამ მოძრაობათა უმეტესმა ნაწილმა დიდ წარმატებას
მიაღწია, რადგან მათ მიერ ხელშეწყობილი შეხვედრები გზას უხსნიდა ავტონომიურ
მოქმედებებს, და არა იმიტომ, რომ ჯგუფების საქმიანობის ცენტრალიზაცია ხდებოდა
პირდაპირი დემოკრატიის [17] საშუალებით. თუ შეხვედრებს განვიხილავთ, როგორც
აღნიშნულ მოძრაობათა მამოძრავებელ ძალას, და არა დემოკრატიული პროცესის მიერ
დასამუშავებელ ნედლ მასალას, მაშინ ეს დაგვეხმარება უკეთესად განვსაზღვროთ ჩვენი

საქმიანობის პრიორიტეტები.

დემოკრატიული დისკურსის წინააღმდეგობებით იმედგაცრუებული ანარქისტები,

ზოგჯერ მიდიან, რათა მობილიზდნენ ადრე არსებულ აფინიტი-ჯგუფში (აფინიტი

ჯგუფი - არაიერარქიული, დეცენტრალიზებული ჯგუფი, რომელიც იყენებს პირდაპირი

მოქმედების მეთოდს. მთგ.-ის შენიშვნა). თუმცა, დაყოფა იწვევს სტაგნაციას და

უწესრიგობას. უმჯობესია, ორგანიზება ჩვენს პირობებსა და მოთხოვნილებებზე
დაყრდნობით მათთან ერთად, ვინც იგივეს იზიარებს. მხოლოდ მაშინ, როდესაც

საკუთარ თავს ვიაზრებთ დინამიკური კოლექტივების შიგნით არსებულ კვანძად, და არა

- სტატიკური ინტერესების მქონე ცალკეულ სუბიექტად, ჩვენ შევძლებთ გავიაზროთ ის
სწრაფი მეტამორფოზები, რასაც განიცდიდნენ ადამიანები მოძრაობა Occupy-ს დროს, და

შეხვედრათა ძალა ჩვენს ტრანსფორმირებაში, თუ ამისთვის ღია ვართ.

56
 კოლექტიურობის კულტივირება, განსხვავებათა შენარჩუნება

თუ არც ერთ ინსტიტუტს, კონტრაქტს ან კანონს არ შეუძლია გვიკარნახოს

გადაწყვეტილება, მაშინ როგორ უნდა შევათანხმოთ ჩვენი მოვალეობები ერთმანეთის

წინაშე?

ზოგი გვთავაზობს განსხვავების დადგენას „დახურულ“ ჯგუფებს, სადაც მონაწილეები

თანახმა არიან ერთმანეთის წინაშე აგონ პასუხი საკუთარი ქმედებებისთვის და „ღია“

ჯგუფებს შორის, სადაც არ დგება კონსენსუსი. მაგრამ, ისმის კითხვა: როგორ უნდა
გაივლოს მათ შორის მკვეთრი განსხვავება? თუ დახურულ ჯგუფში იქამდე ვართ
ანგარიშვალდებულები ამხანაგების წინაშე, სანამ წასვლას არ გადავწყვეტთ, ხოლო

გამოსვლა შეგვიძლია ნებისმიერ დროს, მაშინ ეს დიდად არ განსხვავდება ღია ჯგუფში

მონაწილეობისგან. ამავე დროს, მოგვწონს ეს თუ არა, ყველა ვმონაწილეობთ ერთ
დახურულ ჯგუფში, ერთ უცილობელ სივრცეში, როგორიცაა - დედამიწა. ამგვარად,
საუბარი არ არის სივრცეების განსხვავებაზე, სადაც ანგარიშვალდებული ვართ
ერთმანეთის წინაშე თუ ვმოქმედებთ თავისუფლად. საკითხი იმაში მდგომარეობს,
როგორ შევუწყოთ ხელი პასუხისმგებლობას და ავტონომიას ნებისმიერ მასშტაბში.

ამ მიზნით გვსურს შევქმნათ ურთიერთშემავსებელი კოლექტივები საზოგადოების

ყველა დონეზე - სივრცეები, სადაც ადამიანები სოლიდარულნი არიან ერთმანეთის

მიმართ და აქვთ მიზეზი სამართლიანად მოექცნენ ერთმანეთს. ისინი შეიძლება მრავალი

ფორმის იყოს: დაწყებული საცხოვრებელი კოოპერატივებით და რაიონული შეკრებით,
დამთავრებული საერთაშორისო ქსელით. ამავდროულად, ვიაზრებთ, რომ მუდმივად
მოხდება მათი კონფიგურაციის ცვლილება და გადაწყობა იმის მიხედვით, თუ რამდენად
არის სასარგებლო სიახლოვე და ურთიერთ დამოკიდებულება მისი მონაწილეებისთვის.

როდესაც, კონფიგურაცია უნდა შეიცვალოს, ეს არ არის წარუმატებლობის ნიშანი:

პირიქით, ეს აჩვენებს, რომ მონაწილეები არ იბრძვიან ჰეგემონიისთვის. იმის ნაცვლად,

რომ გადაწყვეტილების ჯგუფურად მიღება ჩავთვალოთ ერთსულოვნებისადმი

სწრაფვად, ჩვენ შეგვიძლია იგი განვიხილოთ სივრცედ, სადაც წარმოიქმნება

57
განსხვავებები, ადგილად, სადაც ხდება კონფლიქტები და ტრანსფორმაცია, როდესაც

სხვადასხვა სოციალური ჯგუფების თანავარსკვლავედები ერთიანდებიან და იყოფიან.

უთანხმოება და დაყოფა შეიძლება ისეთივე სასურველი იყოს, როგორც თანხმობის
მიღწევა, თუ ეს ხდება სამართლიანი მიზეზით; დიდი რაოდენობით ორგანიზების

უპირატესობა საკმარისი უნდა იყოს ადამიანებისთვის რომ არ დაუშვან უმიზეზოდ

დაყოფა.

ჩვენი სტრუქტურები უნდა დაგვეხმარონ განსხვავებათა გამოვლენაში და არა მათ

ჩახშობაში ან დაფარვაში. როჟავადან დაბრუნებული ზოგიერთი თვითმხილველი
გვამცნობს, რომ როდესაც შეკრებაზე ვერ მიიღწევა კონსენსუსი, მაშინ იგი იყოფა ორ
ნაწილად და იყოფა რესურსები. თუ ასეა, მაშინ ეს არის ნებაყოფლობითი ასოციაციის
მოდელი, რომელიც დემოკრატიული ერთგვაროვნობის მნიშვნელოვანი გაუმჯობესებაა.

კონფლიქტების მოგვარება

ზოგჯერ, ცალკეულ ჯგუფებად გამოყოფა არ არის საკმარისი კონფლიქტის

მოსაგვარებლად. ცენტრალიზებული მაიძულებელი ძალისგან თავის დასაღწევად

საჭიროა კონფლიქტის გადაჭრის ახალი საშუალებების მოძებნა. სახელმწიფოს
არსებობის მოწინააღმდეგეთა შორის კონფლიქტი - მისი [სახელმწიფოს] უპირატესობის

შენარჩუნების ერთ-ერთი მთავარი მიზეზია. [18] თუ გვსურს თავისუფალ სივრცეთა

შექმნა, იმგვარად არ უნდა დავნაწევრდეთ, რომ ვერ შევძლოთ აღნიშნული სივრცეების

დაცვა და კონფლიქტის მოგვარებისას არ უნდა შეიქმნას ძალთა ახალი დისბალანსი.

დემოკრატიის ერთ-ერთი ძირითადი ფუნქციაა - კამათის გადაჭრის მეთოდის

შეთავაზება. ხმის მიცემა, სასამართლო, პოლიცია - ყველა ემსახურება კონფლიქტის

გადაჭრას, რაც აუცილებლად არ გულისხმობს მათ მოგვარებას; განსხვავებათა

გადასალახად, კანონის უზენაესობა ეფექტურად იყენებს მოდელს - „მოგებულს რჩება

ყველაფერი“. ძალთა ცენტრალიზაციის მეშვეობით, ძლიერ სახელმწიფოს შეუძლია

58
აიძულოს მხარეები შეაჩერონ სამხედრო მოქმედებები, მხარეებისთვის არა მომგებიანი

პირობითაც კი. ეს მას საშუალებას აძლევს ჩაახშოს ბრძოლის ფორმები, რომლებიც ხელს
უშლის სახელმწიფო კონტროლს, როგორიცაა კლასობრივი ბრძოლა, ამასთან აღვივებს
ჰორიზონტალური და ავტონომიური წინააღმდეგობის ჩამშლელ კონფლიქტებს,

როგორიცაა განგსტერული ომები. ჩვენ ვერ გავერკვევით თანამედროვე რელიგიურ და

ეთნიკურ ძალადობაში იმაზე დაფიქრების გარეშე, თუ როგორ ახდენენ მათ
პროვოცირებას და გაღრმავებას სახელმწიფო სტრუქტურები.

ინსტიტუტებისთვის თანდაყოლილი ლეგიტიმურობის მინიჭება გვაძლევს საბაბს

დავეყრდნოთ სახელმწიფოს შუამდგომლობას, კონფლიქტის ნამდვილად მოგვარების
ნაცვლად. ეს უზრუნველყოფს ალიბის - კამათის ძალის გამოყენებით გადაჭრისას და
სტრუქტურულად დაუცველ მდგომარეობაში მყოფთა გამორიცხვისას. ინიციატივის

საკუთარ თავზე აღების და პრობლემის პირდაპირ გადაჭრის მაგივრად, საბოლოო ჯამში,

ვმანევრირებთ ხელისუფლებისთვის.

თუ არ ვცნობთ სახელმწიფოს ავტორიტეტს, მაშინ ამგვარი საბაბი არ გაგვაჩნია: ჩვენ

უნდა ვიპოვოთ ურთიერთ შეთანხმებული გადაწყვეტა ან განვაგრძოთ ტანჯვა
განგრძობად უთანხმოებაში. ეს გვაძლევს სტიმულს სერიოზულად შევხედოთ ყველა

მხარის მოთხოვნილებებს და აღქმას, განვავითაროთ დაძაბულობის განმმუხტავი უნარი.

არ არის აუცილებელი ყველა იყოს თანახმა, მაგრამ ჩვენ უნდა მოვძებნოთ საშუალებები,
რომლითაც არ იქმნება იერარქიები, ჩაგვრა, უაზრო ანტაგონიზმი. აღნიშნულ გზაზე

პირველი ნაბიჯია - იმ სტიმულთა გაუქმება, რომელსაც გვთავაზობს სახელმწიფო

კონფლიქტთა არ მოგვარებისთვის.

სამწუხაროდ, კონფლიქტთა მოგვარების ბევრი მოდელი, რომელსაც ოდესღაც

იყენებდნენ ადამიანთა საზოგადოებები, ამჟამად დავიწყებულია, ძალით არის

ჩანაცვლებული ძვ. ათენის და რომის სასამართლო სისტემებით. ჩვენ შეგვიძლია

შევისწავლოთ ტრანსფორმაციული სამართლის (Transformative Justice - ალტერნატიული

სამართლის პრაქტიკები, რომელიც აღიარებს ინდივიდუალურ და პიროვნულ

გამოცდილებას. ცდილობს ძალადობის და მისი წარმომქმნელი პირობების შეცვლას,

იმგვარი პრაქტიკების, დანერგვას რაც შესაძლოა იყოს ძალადობის პრევენცია. მთგ.- ის

59
შენიშვნა) ექსპერიმენტული მოდელები, ალტერნატივების წარსადგენად, რომელთა

განვითარებაც მოგვიწევს.

მმართველთა უარყოფა

ჰორიზონტალურ და დეცენტრალიზებულ საზოგადოებაზე ფიქრისას, შეგვიძლია

წარმოვიდგინოთ კოლექტივების და შეკრებების ურთიერთ დაკავშირებული ქსელი,

რომელშიც ადამიანები ერთიანდებიან ყოველდღიური მოთხოვნილებების

დასაკმაყოფილებლად, როგორიცაა - კვების პროდუქტები, საცხოვრებელი, სამედიცინო
მომსახურება, სამუშაო, დასვენება, დისკუსია, ურთიერთობა. ურთიერთ

დამოკიდებულებს ექნებოდათ საფუძვლიანი მიზეზი, რომ კამათი გადაეჭრათ

მშვიდობიანად, მაგრამ ვერავინ შეძლებდა თავს მოეხვია სხვისთვის არაჯანსაღი ან
შეუსრულებელი შეთანხმება. საფრთხესთან გასამკლავებლად მობილიზდებოდნენ
უფრო მსხვილ სპეციალურ ფორმირებებად და დაეყრდნოდნენ სხვა თემებთან კავშირს
მთელი მსოფლიოს გარშემო.

ფაქტობრივად, ბევრი უსახელმწიფო საზოგადოება თითქმის ანალოგიურად

მოქმედებდა კაცობრიობის ისტორიის მანძილზე. დღეს, ამგვარი მოდელი კვლავ ჩნდება
აბორიგენი ხალხების, ფემინისტების და ანარქისტების ტრადიციათა გადაკვეთისას.

• „პრინციპს, რომლის მიხედვითაც უმრავლესობას აქვს უმცირესობის მართვის

უფლება, ფაქტობრივად, ყველა ხელისუფლება დაჰყავს მარტივ ბრძოლამდე

ადამიანთა ორ გაერთიანებას შორის იმისთვის, თუ ვინ იქნება მებატონე და ვინ -

მონა. როგორი სისხლიანიც არ უნდა იყოს ბრძოლა, იგი იქამდე არ დასრულდება,

ვიდრე ადამიანი უარს აცხადებს მონობაზე“.

60
 ლისანდერ სპუნერი, „ღალატის გარეშე

Lysander Spooner, „No Treason“

ეს გვაბრუნებს იმასთან, რითიც დავიწყეთ - თანამედროვე ათენთან, საბერძნეთთან.

ქალაქში, სადაც პირველად მომწიფდა დემოკრატია, ახლა ადამიანები ერთიანდებიან

ანარქისტული დროშის ქვეშ, ჰორიზონტალურ ქსელურ ორგანიზაციებში. ძვ. ათენის
ექსკლუზიური მოქალაქეობის ნაცვლად, მათი სტრუქტურები ფართოა და ღია; ისინი

მიესალმებიან სირიის ომს გამოქცეულ მიგრანტებს, რადგან იციან, რომ თავისუფლების

მათი ექსპერიმენტი უნდა გაფართოვდეს, ან დაიღუპოს. მთავრობის მაიძულებელი

აპარატის ნაცვლად, ისინი ცდილობენ შეინარჩუნონ ძალაუფლების

დეცენტრალიზებული გადანაწილება, რომელიც გაძლიერებულია სოლიდარობისადმი
კოლექტიური მიდრეკილებით. გაერთიანების და უმრავლესობის პრინციპის თავს
მოხვევის ნაცვლად, ისინი თანამშრომლობენ, რათა თავიდან აიცილონ მმართველობის
გაჩენის შესაძლებლობა.

ეს არ არის ცხოვრების მოძველებული წესი, არამედ - ხანგრძლივი შეცდომის

დასასრულია.

დემოკრატიიდან თავისუფლებისკენ

მოდით, დავბრუნდეთ ჯანყის უმაღლეს მწვერვალზე. ათასობით ჩვენგანი ავსებს

ქუჩებს, ქმნის ახალ გაერთიანებებს, რომლებიც ბადებენ მოქმედების უცხო და მღელვარე

გრძნობას. უცებ, ყველაფერი გადაიკვეთება ერთმანეთში: სიტყვები და საქმე, იდეები და

შეგრძნებები, პირადი ისტორიები და მსოფლიო მოვლენები. თავდაჯერების შეგრძნება -

როგორც იქნა, თავს ვგრძნობთ როგორც საკუთარ სახლში - და, გაურკვევლობა: ბოლოს
და ბოლოს, გამოჩნდა ჰორიზონტი. ერთად აღმოვაჩენთ, რომ ისეთი რამ შეგვძლებია,

რასაც ადრე ვერც წარმოვიდგენდით.

61
ამგვარი მომენტების მშვენიერება აღემატება ნებისმიერ პოლიტიკურ სისტემას.

კონფლიქტი ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც კონსენსუსის მოულოდნელი

გამონათებები. ეს არ არის დემოკრატიის მოქმედება, არამედ თავისუფლების
გამოცდილებაა - ბედის საკუთარ ხელში კოლექტიურად აღება. პროცედურათა ვერც

ერთი ნაკრები შეძლებს მის რეგლამენტირებას. ეს არის ჯილდო, რომელიც კვლავ და

კვლავ უნდა გამოვგლიჯოთ ჩვევის და ისტორიის ხახიდან.

შემდეგ, ჯერზე, როდესაც გაიხსნება შესაძლებლობათა ფანჯარა, „ნამდვილი

დემოკრატიის“ გამოგონების ნაცვლად, დაე, ჩვენს მიზნად იქცეს თავისუფლება, თავად
თავისუფლება.

შენიშვნები

1. „მე მხოლოდ მაშინ ვარ თავისუფალი, როდესაც ყველა ადამიანი ჩემ გარშემო, კაცი და
ქალი - თანასწორად თავისუფალია. სხვათა თავისუფლება არ ზღუდავს ან უარყოფს ჩემს
თავისუფლებას, არამედ აუცილებელი პირობაა მის განსამტკიცებლად“ (მიხეილ
ბაკუნინი).

2. აღნიშნული მოჩვენებითი პარადოქსი არ ქცეულა პრობლემად აშშ-ის კონსტიტუციის

შემქმნელებისთვის, რადგან უმცირესობა, რომელთა უფლებებსაც ძირითადად

იცავდნენ, წარმოადგენდა მესაკუთრეთა კლასს. ისინი უკვე ფლობდნენ საკმარის

ბერკეტს, სახელმწიფოებრივ ინსტიტუტებზე ზემოქმედებისთვის. როგორც, ჯეიმს

მედისონმა განაცხადა 1787 წელს: „ჩვენმა მთავრობამ უნდა დაიცვას ქვეყნის

პერმანენტული ინტერესები განახლებისგან. მიწისმფლობელები დაკავშირებული უნდა
იყვნენ ხელისუფლებასთან, დაიცვან ეს შეუფასებელი ინტერესები, შეამოწმონ და

გააწონასწორონ - სხვა ინტერესები. ისინი იმგვარად უნდა ჩამოყალიბდეს, რომ მდიდარი

უმცირესობა დაცული იყოს უმრავლესობისგან“.

62
3. მოცემულ კონტექსტში, მტკიცება - „პირადი პოლიტიკურია“ ნიშნავს, oikos-სა და polis-

ს შორის არსებული დიქოტომიის მიუღებლობას ფემინიზმის მხრიდან. მაგრამ, თუ

აღნიშნულ არგუმენტს ისე გავიგებთ, რომ პირადი ასევე უნდა გახდეს დემოკრატიული
გადაწყვეტილებების მიღების საგანი, მაშინ ეს აფართოვებს სახელისუფლო მართვის

ლოგიკას ცხოვრების დამატებით ასპექტებზე. რეალური ალტერნატივა მდგომარეობს

მტკიცებაში, ძალაუფლების მრავალი სივრცის შესახებ, როდესაც ლეგიტიმურობა არ

უნდა შემოიფარგლოს ერთი რომელიმე სივრცით. ამიტომ, შინამეურნეობაში მიღებული

გადაწყვეტილებები არ ექვემდებარება ფორმალური პოლიტიკის სივრცეში მიღებულ

გადაწყვეტილებებს.

4. დემოკრატიული მთავრობების ფუნდამენტური პარადოქსია: კანონდარღვევის

შედეგად დამყარებულნი, ისინი კანონის მეშვეობით აწესებენ ახალ წესრიგს, როგორც
აჯანყების შედეგს და გაგრძელებას.

5. შეისის აჯანყების ჩახშობაში მონაწილე ჯარისკაცების მემორიალურ დაფაზე,

ვკითხულობთ: „ნამდვილი თავისუფლება - კანონის მორჩილებაა“.

6. როგორც „ლიბერტარიანელი“ კაპიტალისტი ეჭვობს, რომ თავისუფალი ბაზრის

სუფთად ფუნქციონირებას, ყველაზე დემოკრატიული ხელისუფლების საქმიანობაც

შეუშლის ხელს, ასევე შეუძლია დარწმუნებული იყოს წმინდა დემოკრატიის მომხრე

იმაში, რომ სანამ არსებობს ეკონომიკური უთანასწორობა, მდიდრებს ყოველთვის
ექნებათ არაპროპორციული გავლენა საგულდაგულოდ გამართულ დემოკრატიულ

პროცესზეც კი. და მაინც, ხელისუფლება და ეკონომიკა განუყოფელია ერთმანეთისგან.

ბაზარი ემყარება, სახელმწიფოს მიერ საკუთრების უფლების დაცვის უზრუნველყოფას,
ხოლო დემოკრატია თავის საფუძველში წარმოადგენს პოლიტიკური ძალაუფლების

გადაცემის, გაერთიანების და ინვესტირების საშუალებას: ეს არის ბაზარი საკუთრივ

ორგანოსთვის.

7. მტკიცება, რომ თანამედროვე მსოფლიოს მმართველი დემოკრატიები არ

წარმოადგენენ ჭეშმარიტ დემოკრატიას, არის „საწინააღმდეგო მაგალითის იგნორირების“

(„No true Scotsman“) კლასიკური ნიმუში. თუ, კვლევის შედეგად დადგინდება, რომ

63
არცერთი არსებული დემოკრატია არ შეესაბამება იმას, რასაც გულისხმობთ აღნიშნული

ტერმინით, თქვენ შეიძლება დაგჭირდეთ სხვა გამოთქმა იმის აღსაწერად, რასაც

გულისხმობთ. ეს ჰგავს კომუნისტების შემთხვევას, როდესაც ისინი შეეჩეხნენ მე-20
საუკუნის კომუნისტურ რეპრესიულ რეჟიმებს და პროტესტს გამოთქვამენ, რომ არც

ერთი მათგანი არ იყო ნამდვილად კომუნისტური. როდესაც, იდეა იმდენად რთულია

რეალიზებისთვის, რომ კაცობრიობის რესურსების მნიშვნელოვანი ნაწილით აღჭურვილი

მილიონობით ადამიანი ყველაფერს აკეთებს ასწლეულის განმავლობაში, მაგრამ ვერ

ქმნის ვერცერთ სამუშაო მოდელს, ესე იგი მოვიდა, სახაზავ დაფასთან მიბრუნების დრო.
მიეცით, ანარქისტებს იმ შესაძლებლობათა მეათედი, რაც გააჩნდათ მარქსისტებსა და
დემოკრატებს და მაშინ შეგვიძლია ვილაპარაკოთ იმის შესახებ, მუშაობს თუ არა
ანარქია!

8. ფორმალური ინსტიტუტების გარეშე, დემოკრატიული ინსტიტუტები, ხშირად

აღასრულებენ გადაწყვეტილებას მათი სტრუქტურის გარეთ ინიცირებული
მოქმედებების დე ლეგიტიმიზაციის გზით და მიესალმებიან ძალის გამოყენებას მათ
წინააღმდეგ. მაგალითად, კლასიკად ქცეული სცენა, როდესაც პროტესტის
ორგანიზატორები უტევენ დემონსტრანტებს იმის გამო, რომ მათ რაიმეს გაკეთება არ
შეათანხმეს წინასწარ, ცენტრალიზებული დემოკრატიული პროცესის მეშვეობით.

9. თეორიულად, გამორიცხვის კატეგორიები, როგორიცაა მოქალაქეობა, ირღვევა თუ მათ

ვაფართოვებთ მთელი მსოფლიოს მასშტაბამდე. თუ გვსურს მისი რღვევა, მაშინ რატომ
არ უნდა უარვყოთ პირდაპირ, ნაცვლად რღვევის დაპირებისა, რომლის დროსაც, უფრო

მეტად ვახდენთ მათ ლეგიტიმაციას? რაიმე სასურველის აღწერისას, სიტყვა „მოქალაქეს“

გამოყენება, აუცილებლად ხელს უწყობს აღნიშნული ინსტიტუტის გამყარებას ისეთი

სახით, როგორითაც იგი დღეს არსებობს.

10. სიტყვა „police“ (ინგ. პოლიცია), წარმოდგება ძვ. ბერძნული „polis“-იდან, რომელიც

აღნიშნავდა „მოქალაქეებს“

11. იხ. კანტის არგუმენტი (https://korpora.zim.uni-duisburg-essen.de/kant/aa07/330.html)

იმის შესახებ, რომ რესპუბლიკა არის - „ძალადობა თავისუფლებასა და კანონზე“, მაშინ

64
როდესაც ანარქია არის - „თავისუფლება და კანონი ძალადობის გარეშე“, ამიტომ კანონი

იქცევა უბრალო რეკომენდაციად, რომლის ძალით აღსრულება შეუძლებელია.

12. შეგვიძლია დავეთანხმოთ ბუკერ ტ. ვაშინგტონის სიტყვებს: „რასობრივი

დემოკრატიის რეკონსტრუქციის ექსპერიმენტი ჩავარდა, რადგან არასწორად დაიწყო -

ხაზგასმული იყო პოლიტიკური საშუალებები და სამოქალაქო უფლებების აქტები,

მაგრამ არა ეკონომიკური საშუალებები და თვითგამორკვევა.

13. 1968 წლის მაისის ბოლოს, განცხადებამ ვადამდელი არჩევნების შესახებ შეაჩერა

ოფიციალური პროფკავშირების გარეშე ჩატარებული თავისუფალი გაფიცვების ტალღა

და სამუშოა ადგილის ოკუპაცია, რომელსაც მოცული ჰქონდა საფრანგეთი. სანახაობა,

რომლის მიხედვითაც საფრანგეთის მოსახლეობის უმრავლესობა ხმას აძლევდა

პრეზიდენტ დე გოლს, საკმარისი აღმოჩნდა, რათა გაფანტულიყო რევოლუციის
ყოველგვარი იმედი. ეს არის ილუსტრაცია იმისა, რომ არჩევნების საშუალებით

მოქალაქეები ერთმანეთს წარედგინებიან , როგორც გაბატონებულ წესრიგში

მონაწილეობის მსურველები.

14. ეკონომიკური კრიზისის გაძლიერების და წარმომადგენლობითი პოლიტიკით

უკმაყოფილების ზრდასთან ერთად ვხედავთ, რომ ხელისუფლებები სთავაზობენ უფრო

პირდაპირ მონაწილეობას გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, რათა დააწყნარონ

საზოგადოება. საბერძნეთის, ესპანეთის და ჩილეს დიქტატურების მსგავსად, რომლებიც
იძულებული გახდნენ გადასულიყვნენ დემოკრატიული მთავრობის რელსებზე

საპროტესტო მოძრაობების განეიტრალებისთვის, ასევე, სახელმწიფო ახალ როლს

არგებს მათ, ვინც წინააღმდეგ შემთხვევაში ოპოზიციას ჩაუდგებოდა სათავეში. თუ
პოლიტიკური სისტემის მუშაობაზე პირდაპირ გვეკისრება პასუხისმგებლობა, მაშინ

საკუთარ თავს დავადანაშაულებთ მისი წარუმატებლობისას და არა - თავად ფორმატს.

ამით აიხსნება „ბიუჯეტის მონაწილეობითი შედგენის“ ექსპერიმენტები პორტო

ალეგრესა და პოზნანში. პრაქტიკაში, მონაწილეებს არ გააჩნიათ, ქალაქის ჩინოვნიკებზე

ზემოქმედების რაიმე ბერკეტი; მაქსიმუმი რაც მათ შეუძლიათ, ეს არის მონაწილეობა

კონსულტანტის რანგში ან ხმის მიცემა ქალაქის 0,1%-იანი მიზერული
დაფინანსებისთვის. მოსახლეობასთან ერთად ბიუჯეტის შედგენის ნამდვილი მიზანია,

65
საზოგადოების ყურადღების გადამისამართება მთავრობის წარუმატებლობიდან -

პროექტზე, მის უფრო დემოკრატიულად გადაქცევაზე.

15. სიტყვა „ავტონომია“ მომდინარეობს ძვ. ბერძნული პრეფიქსიდან - auto- თვით და

nomos - საკუთარი თავისთვის კანონის მინიჭება. ეს გულისხმობს, პირადი

თავისუფლების ისეთ გაგებას, როდესაც საკუთარი თავის ერთი ასპექტი, სუპ ეგო -

მუდმივად აკონტროლებს სხვებს და კარნახობს ქცევას. კანტმა ავტონომია განსაზღვრა,

როგორც თვით-კანონმდებლობა, რომელშიც ადამიანი აიძულებს თავის თავს დაიცვას

ობიექტური მორალის უნივერსალური კანონები და არ იმოქმედოს საკუთარი

სურვილების მიხედვით. პირიქით, ამის საწინააღმდეგოდ ანარქისტმა შეიძლება თქვას,

რომ ჩვენ ჩვენი თავისუფლებისთვის დავალებული ვართ ჩვენში არსებული მირიადი
ძალების სპონტანური ურთიერთქმედებისგან, და არა - საკუთარი თავისთვის

დაწესებული ერთი წესრიგისგან. რომელს მივიღებთ თავისუფლების ამ

კონცეფციებიდან, გავლენას მოახდენს ყველაფერზე - დაწყებული იქიდან, თუ როგორ
წარმოგვიდგენია თავისუფლება პლანეტარულ მასშტაბში, დამთავრებული იმით, როგორ
გვესმის სუბატომური ნაწილაკების მოძრაობა.

16. ოგასტ ბონდი (1833-1907), ბონდის ოჯახი ავსტრიის იმპერიიდან ემიგრაციაში წავიდა
აშშ-ში, 1848 წლის რევოლუციის შემდეგ. ბონდი იყო რადიკალი აბოლიციონისტის ჯონ
ბრაუნის ჯგუფის წევრი.

17. ბევრმა გადაწყვეტილებამ, მათ შორის ქალაქის მმართველობასთან მოლაპარაკებაზე

უარის თქმამ და მილიტანტების რეაქციამ გასახლებაზე, Occupy Oakland-ს მეტი გავლენა

მოუტანა, ვიდრე Occupy-ს დანარჩენ ბანაკებს, რაც იყო ავტონომიური ინიციატივების
რეზულტატი და არა - კონსენსუსის პროცესის. ამავე დროს, ზოგიერთი მონაწილე

ახდენდა კონსენსუსის ინტერპრეტაციას. მათი აზრით, იგი წარმოადგენდა ერთგვარ

დეცენტრალიზებულ სამართლებრივ სისტემას, რომლის ფარგლებშიც, მოძრაობის

ნებისმიერი მონაწილის ნებისმიერი ქმედება ითხოვდა თითოეული მონაწილის

თანხმობას. ერთი მონაწილე იხსენებდა: „ერთ-ერთი პირველი შემთხვევისას, როდესაც

პოლიციამ სცადა ბანაკში შესვლა, მათ ალყა შემოარტყა და უყვირა ოცამდე ადამიანმა.
ზოგიერთს ეს არ მოეწონა. მათგან ყველაზე აქტიური პაციფისტი დადგა პოლიციის

66
მოწინააღმდეგეთა წინ, მკერდზე მიიდო გადაჯვარედინებული მკლავები, რაც ჟესტების

ენაზე გამოხატავს უთანხმოებას და, თქვა: „ამას, ვერ გაკეთებთ! გბლოკავთ!“ მისთვის,
კონსენსუსი წარმოადგენდა ჰორიზონტალური კონტროლის ინსტრუმენტს, რომელიც
თითოეულ ადამიანს აძლევდა უფლებას ზეწოლა მოეხდინა სხვათა ნებისმიერ

მოქმედებაზე, რომელსაც ჩათვლიდა არასასიამოვნოდ“.

18. ამის დასტურია, მექსიკური autodefensas, შექმნილი კარტელებისგან თავის

დასაცავად, რომლებიც ფუნქციურად ხელისუფლების იდენტური წარმონაქმნი იყო

მექსიკის ზოგ ნაწილში, რაც დასრულდა ერთმანეთის საწინააღმდეგო განგსტერული

ომებით.

anarchospace.wordpress.com

67