FUTBOLCULARDA BİLİŞSEL PERFORMANS,

REAKSİYON ZAMANI VE ÇEVİKLİK

PARAMETRELERİ İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ
Okan DEMİR
Yüksek Lisans Tezi
Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı
2022
(Her hakkı saklıdır.)
 T.C.
ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ
KIŞ SPORLARI VE SPOR BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ENSTİTÜSÜ
BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ANA BİLİM DALI
BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR BİLİM DALI

FUTBOLCULARDA BİLİŞSEL PERFORMANS, REAKSİYON ZAMANI VE

ÇEVİKLİK PARAMETRELERİ İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ
(Investigation of Relationship Between Cognitive Performance, Reaction Time and Agility
Parameters on Football Players)

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Okan DEMİR

Danışman: Prof. Dr. Fatih KIYICI

Erzurum
Mart, 2022
 KABUL VE ONAY TUTANAĞI

Okan DEMİR tarafından hazırlanan “Futbolcularda Bilişsel Performans, Reaksiyon

Zamanı ve Çeviklik Parametreleri İlişkisinin İncelenmesi” başlıklı çalışması 30 / 03 / 2022
tarihinde yapılan tez savunma sınavı sonucunda başarılı bulunarak jürimiz tarafından Beden
Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı, Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi
tezi olarak kabul edilmiştir.

Jüri Başkanı: Prof.Dr. Fatih KIYICI

Atatürk Üniversitesi Aslı ıslak imzalıdır
Danışman: Prof.Dr. Fatih KIYICI
Atatürk Üniversitesi Aslı ıslak imzalıdır
Jüri Üyesi: Dr.Öğr. Üyesi Fatih AĞDUMAN
Atatürk Üniversitesi Aslı ıslak imzalıdır
Jüri Üyesi: Dr.Öğr Üyesi Deniz BEDİR
Erzurum Teknik Üniversitesi Aslı ıslak imzalıdır
Jüri Üyesi: Unvan Ad SOYAD
Üniversite Adı Aslı ıslak imzalıdır

Bu tezin Atatürk Üniversitesi Lisansüstü Eğitim ve Öğretim Yönetmeliği’nin ilgili

maddelerinde belirtilen şartları yerine getirdiğini onaylarım.

…. / …. / 2022

Aslı ıslak imzalıdır

Prof. Dr. Fatih KIYICI

Enstitü Müdürü
 ETİK VE BİLDİRİM SAYFASI

Yüksek Lisans Tezi olarak sunduğum “Futbolcularda Bilişsel Performans, Reaksiyon

Zamanı ve Çeviklik Parametreleri İlişkisinin İncelenmesi” başlıklı çalışmanın tarafımdan
bilimsel etik ilkelere uyularak yazıldığını ve yararlandığım eserleri kaynakçada gösterdiğimi
beyan ederim.

… / … / 2022

Okan DEMİR

☐ Tezle ilgili patent başvurusu yapılması / patent alma sürecinin devam etmesi
sebebiyle Enstitü Yönetim Kurulunun …./…/…. tarih ve …………. sayılı kararı ile teze
erişim 2 (iki) yıl süreyle engellenmiştir.

☒ Enstitü Yönetim Kurulunun …./…/…. tarih ve …………. sayılı kararı ile teze
erişim 6 (altı) ay süreyle engellenmiştir.

ii
 TEŞEKKÜR

Araştırmamızın gerçekleşmesinde katkı ve desteklerinden dolayı Atatürk Üniversitesi

Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon (BAP) birimine, Lisansüstü eğitimim boyunca,
tecrübe, bilgi ve birikimlerini her zaman paylaşan; Prof. Dr. Fatih KIYICI, Dr.Öğr. Üyesi
Fatih AĞDUMAN ve Arş. Gör. Gökhan ATASEVER’e, formasını giymekten onur
duyduğum tez çalışmamın ölçümlerinde yardımlarını esirgemeyen Büyükşehir Belediye
Erzurumspor’a teşekkür ediyorum.

Ayrıca bugünlere gelmemde hiç bir fedakarlıktan kaçınmayan, hayatımın her

döneminde yanımda olan, dualarını ve desteğini; aldığım her nefeste hissettiğim, sevgili
aileme minnettarım.

Okan DEMİR

iii
 ÖZ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
FUTBOLCULARDA BİLİŞSEL PERFORMANS VE REAKSİYON ZAMANI VE
ÇEVİKLİK PARAMETRELERİ İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ
Okan DEMİR
Mart 2022, 72 Sayfa
Amaç: Çalışmanın amacı, futbolcularda bilişsel performans, reaksiyon zamanı ve çeviklik ile
parameteleri ilişkisinin incelenmesidir.

Yöntem: Araştırmaya 18-20 (18,16 ± 0,68) yaş arasında aktif olarak futbol hayatını sürdüren
25 futbolcu katılmıştır. Sporcuların çeviklik düzeyleri Illinois Çeviklik Testi ile reaksiyon
zamanı değerleri ise Witty Sem reaksiyon zamanı protokolü ile tespit edilmiştir. Bilişsel
performans ölçümleri Stroop testi aracılığı ile gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizinde SPSS
v23 kullanılmış ve anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak alınmıştır. Elde edilen verilen normal
dağılım gösterip göstermediği Shapiro Wilk ve Skewness-Kurtosis Normal Dağılım Testleri
ile değerlendirilmiş ve normal dağılım gösteren parametreler arasında ilişki Pearson
Korelasyon Katsayısı ile saptanmıştır.

Bulgular: Araştırmaya katılan sporculardan elde edilen test sonuçlarına göre öncelikle görev
yapılan mevkilere göre oyuncuların çeviklik, reaksiyon zamanı ve bilişsel performans verileri
tespit edilmiştir. Bu verilere göre kalecilerin çeviklik test süresi ortalaması 15,81 ± 0,33sn,
defans oyuncularının 15,74 ± 0,27sn, ortasaha oyuncularının 15,56 ± 0,29 ve forvet
oyuncularının ortalama olarak 15,53 ± 0,38sn olarak belirlenmiştir. Reaksiyon zamanı
dereceleri kalecilerin 21,24 ± 2,15sn, defans oyuncularının 17,33 ± 3,23sn, ortasaha
oyuncularının 17,39 ± 1,93sn ve forvet oyuncularının 22,80 ± 0,85sn ortalama sürelerine
olarak gerçekleşmiştir. Bilişsel performans verileri ise kalecilerde 78,64 ± 3,91sn, defans
oyuncularında 72,83 ± 7,38sn, orta sahada oyuncularında 76,77 ± 5,75sn ve forvet
oyuncularında 74,22 ± 9,93sn olarak belirlenmiştir.

Sonuç: Futbolcularda, bilişsel performans değerleri ile reaksiyon zamanı arasında ve

çeviklik- reaksiyon zamanı parametreleri arasında anlamlı düzeyde (p<0.05) ilişki tespit
edilmiştir. Futbolcuların bu veriler ışığında, bilişsel performans artırıcı çalışmalarla
kendilerini geliştirmelerinin oyuncuların sergileyeceği performansa olumlu katkı yapacağı
düşünülmektedir. Ayrıca form durumunun saptandığı kamp ve müsabaka dönemlerinde
periyodik olarak bilişsel teste tabi tutulmalarının futbolcuların bütünsel performansları
hakkında daha sağlıklı veriler sağlayacağı kanısı oluşmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Futbol, Bilişsel Performans, Reaksiyon Zamanı, Çeviklik, Fiziksel

Uygunluk
iv
 ABSTRACT

MASTER THESIS
INVESTIGATION OF RELATIONSHIP BETWEEN COGNITIVE PERFORMANCE,
REACTION TIME AND AGILITY PARAMETERS ON FOOTBALL PLAYERS
Okan DEMİR
March 2022, 72 Pages
Purpose: The aim of the study is to examine the relationship between cognitive performance,
reaction time, agility and its parameters on football players.

Method: 25 football players between the ages of 18-20 (18.16 ± 0.68) who actively continue
their football life participated in the research. The agility levels of the athletes were
determined by the Illinois Agility Test and the Reaction Time values were determined by the
Witty Sem reaction time protocol. Cognitive performance measurements were carried out
using the Stroop test. SPSS v23 was used in the analysis of the data and the significance level
was taken as p<0.05. Whether the obtained data showed normal distribution or not was
evaluated with Shapiro Wilk and Skewness-Kurtosis Tests and the relationship between
normally distributed parameters was determined by Pearson Correlation Coefficient.

Findings: According to the test results obtained from the research athletes, primarily the
agility, reaction time and cognitive performance data of the players were determined (all tests
are evaluated in sec) according to the positions they served. According to these data, the
average agility test timeof the goalkeepers was 15.81 ± 0.33, the defenders 15.74 ± 0.27, the
midfielders 15.56 ± 0.29, and the strikers 15.53 ± 0.38 on average. Reaction time ratings were
21.24 ± 2.15 for goalkeepers, 17.33 ± 3.23 for defenders, 17.39 ± 1.93sec for midfielders and
22.80 ± 0.85 for strikers. Cognitive performance data were determined as 78.64 ± 3.91 for
goalkeepers, 72.83 ± 7.38 for defenders, 76.77 ± 5.75 for midfielders and 74.22 ± 9.93 for
strikers.

Result: A significant (p<0.05) relationship was found between cognitive performance values
and reaction time and agility-reaction time parameters in football players. It is thought that
improving themselves with cognitive performance-enhancing activities will contribute
positively to their performance. In addition, it is believed that periodic cognitive testing
during the camp and competition periods, will provide more reliable data on the holistic
performance of the football players.
Keywords: Football, Agility, Cognitive Performance, Reaction Time, Physical Fitness.
v
 İÇİNDEKİLER

KABUL VE ONAY TUTANAĞI ............................................................................................... i

ETİK VE BİLDİRİM SAYFASI ................................................................................................ ii
TEŞEKKÜR ..............................................................................................................................iii
ÖZ ..............................................................................................................................................iii
ABSTRACT ............................................................................................................................... v
İÇİNDEKİLER .......................................................................................................................... vi
TABLOLAR DİZİNİ...............................................................................................................viii
ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................................................... ix
KISALTMALAR VE SİMGELER DİZİNİ ............................................................................... x
BİRİNCİ BÖLÜM ...................................................................................................................... 1
Giriş ............................................................................................................................................ 1
İKİNCİ BÖLÜM ........................................................................................................................ 4
Kuramsal Çerçeve ile İlgili Araştırmalar.................................................................................... 3
Futbol Kavramı ve Tarihçesi............................................................................................. 3
Futbolda Fiziksel Uygunluk .............................................................................................. 6
Fiziksel Uygunluk Sağlık Parametreleri ........................................................................... 7
Aerobik(Kardiyovasküler) Dayanıklılık ........................................................................... 7
Beden Kompozisyonu ....................................................................................................... 8
Kas Dayanıklılığı .............................................................................................................. 8
Esneklik ............................................................................................................................. 9
Fiziksel Uygunluk Performans Parametreleri ................................................................... 9
Denge ................................................................................................................................ 9
Koordinasyon .................................................................................................................. 11
Güç .................................................................................................................................. 11
Sürat ................................................................................................................................ 12
Reaksiyon Zamanı........................................................................................................... 14
Çeviklik ........................................................................................................................... 16
Bilişsel Performans ......................................................................................................... 18
Pass Teorisi ..................................................................................................................... 20
Planlama ......................................................................................................................... 21
Dikkat .............................................................................................................................. 21

vi
 Eş Zamanlılık .................................................................................................................. 22
Ardıllık ............................................................................................................................ 22
Yönetici İşlemler ............................................................................................................. 22
Bilişsel Esneklik .............................................................................................................. 24
Çalışma Kapasitesi .......................................................................................................... 24
İnhibisyon........................................................................................................................ 26
Karar Verme ................................................................................................................... 26
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM .................................................................................................................. 28
Yöntem ..................................................................................................................................... 28
Araştırmanın Modeli ....................................................................................................... 28
Katılımcılar ..................................................................................................................... 33
Vücut Kompozisyon Ölçümü.......................................................................................... 28
Isınma Prosedürü............................................................................................................. 29
Çeviklik Ölçümü ............................................................................................................. 30
Reaksiyon Zamanı Ölçümü ............................................................................................ 30
Bilişsel Performans Ölçümü ........................................................................................... 31
Süreç................................................................................................................................ 33
İstatiksel Analiz ve Değerlendirme ................................................................................. 34
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ............................................................................................................ 35
Bulgular .................................................................................................................................... 35
BEŞİNCİ BÖLÜM ................................................................................................................... 41
Tartışma ve Sonuç .................................................................................................................... 40
Öneriler ..................................................................................................................................... 47
Sınırlılıklar ................................................................................................................................ 47
KAYNAKÇA ........................................................................................................................... 49

vii
 TABLOLAR DİZİNİ

Tablo 2.1. Çevikliğin Sınıflandırılması (Özbay vd., 2018 ; Sheppard ve Young,2006) ......... 18
Tablo 4.1. Sporculara Ait Kişisel Özellikler........................................................................... 35
Tablo 4. 2. Sporculara Ait Fiziksel Özellikler ........................................................................ 36
Tablo 4. 3.Pozisyonlara Göre Çeviklik Değerleri ................................................................... 36
Tablo 4. 4. Pozisyonlara Göre Reaksiyon Zamanı Değerleri .................................................. 37
Tablo 4. 5. Pozisyonlara Göre Bilişsel Performans Değerleri ................................................ 37
Tablo 4. 6.Çeviklik-Fiziksel Özellikler Korelasyonu .............................................................. 38
Tablo 4. 7. Reaksiyon Zamanı-Fiziksel Özellikler Korelasyonu ............................................. 39
Tablo 4. 8. Bilişsel Performans-Fiziksel Özellikler Korelasyon Tablosu ............................... 39
Tablo 4. 9. Parametreler Arası İlişki Tablosu .......................................................................... 40

viii
 ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 2.1. Futbol Sahası Aksiyon Bölgeleri (FriendsofLiverpool, 2021).................................. 6

Şekil 2.2. Fiziksel Uygunluk Bileşenleri ( Genç, 2019)............................................................ 8
Şekil 2.3. Denge Antrenmanı Uygulaması Örneği (Haberler.com, 2021) ............................. 11
Şekil 2.4. 2020 yılı Dünyanın En Süratli Futbolcuları (Le Figaro, 2020)............................... 15
Şekil 2.5. Çevikliğin Bileşenleri Kavram Haritası (Ölmez, 2021)........................................... 18
Şekil 2.6. Pass Teorisi’nin unsurları (İde, 2021) ...................................................................... 21
Şekil 2.7. Beyinin İşlevsel Bölümleri (Evrim Ağacı, 2021) .................................................... 24
Şekil 2.8. Çalışma Belleği- Sportif Performans İlişkisi (Furley ve Memmert, 2010).............. 26
Şekil 3. 1. Araştırmanın Modeli ............................................................................................... 28
Şekil 3. 2. Illinois Çeviklik Testinden Bir Görüntü ................................................................. 30
Şekil 3. 3. Witty Sem Reaksiyon Zamanı Testinden Bir Görüntü .......................................... 31
Şekil 3. 4.Bilişsel Performans (Stroop) Testinden Bir Görüntü .............................................. 32

ix
KISALTMALAR VE SİMGELER DİZİNİ

ACF: Asya Futbol Federasyonu

ALS: Amyotrofik Lateral Skleroz

BKI: Beden Kitle İndeksi

BM: Birleşmiş Milletler

CAF: Afrika Futbol Konfederasyonu

CM: Santimetre

CONCACAF: Kuzey ve Orta Amerika ve Karayipler Futbol Konfederasyonu

CONMEBOL: Güney Amerika Futbol Konfederasyonu

FIFA: Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği

IFAB: Uluslararası Futbol Birliği Kurulu

KG: Kilogram

RM: Repeat Maximum

SN: Saniye

OCF: Okyanusya Futbol Federasyonu

TC: Türkiye Cumhuriyeti

UEFA: Avrupa Futbol Birliği

x
 BİRİNCİ BÖLÜM

1.GİRİŞ

Simon Kuper’in “Futbol asla sadece futbol değildir.” sloganı, bir spor dalının
politikadan toplumsal yapıya kadar kitleleri ilgilendiren tüm alanlara girdiğinin simgesel bir
ifadesidir. Futbolun etkileri oynandığı stadyumların dışına taşmış, kitleleri nesiller boyu
peşinden sürüklemiştir (Saban & Demirci, 2016). Oyunun hem futbolcu hem de seyirci
potansiyelinin benzer sosyal yapıların parçası olması insanların bu spor dalını kolayca
benimsemesini sağlamış, daha köklü sporlara göre çok daha yaygın bir branş haline
getirmiştir (Bourdieu, 1996).

Çağımızda her alanda olduğu gibi futbol da hızlı bir gelişim ve değişim sürecinin
içerisinde bulunmaktadır. Bu süreç doğru ve sistematik bir şekilde yönetildiğinde sportif ve
ekonomik başarı sağlanmaktadır.

İnsan bedeni fizyolojik faaliyetlerin yerine geldiği bir organizma olmanın yanısıra
bulunduğu topluma ait bir çok farklı parametreyi de içeriğinde yaşatmaktadır. 19. yüzyıl
sonrasında insan bedeni dışarıyı gözleyen ve algılayan bir yapıdan, bilimsel olarak gözetlenen
ve incelenen bir kavrama dönüşmüştür (Boynukalın ve Doğan, 2020). Rekabetin üst düzey
olduğu her konuda olduğu gibi futbolda da performans temel başarı kriteri olarak karşımıza
çıkmaktadır. Futbol hazırlık dönemi içerisindeki kamp programları, uygulanan bilimsel analiz
ve testlerin temel amacı bu performansı maksimal düzeye çıkarmak ve sporcu sağlığını
korumaktır. Bu verimi elde etmek için kuvvet, dayanıklılık, denge, koordinasyon , sürat gibi
fiziksel uygunluk parametrelerinin teknik ve taktik birikimle bütünleştirilerek sergilenmesi
gerekir (Deloitte, 2015).

Futbol gibi takım sporlarında performansı artırmak ve bunun kalıcılığını sağlamak

oyuncular için kritik bir öneme sahiptir. Oyunun karmaşık yapısı göz önüne alındığında
bunun birçok gelişim alanına etki etmesi gerektiği açıktır(Williams, 2000). Oyun yapısı
gereği dinamik olarak değişen ve akış içerisinde öngörülemez pozisyonlar içermektedir. Bu
nedenle futbolcular dikkatli bir şekilde doğru ve hızlı karar vererek en iyi seçeneği
gerçekleştirmek için çaba harcarlar.

Oyuncuların maç içerisinde verdikleri bu kararlar daha önce yaşadıkları deneyimler ile
etkileşim içerisindedir. Örnek vermek gerekirse deneyimli futbolcuların oyun kalıplarını
tecrübesiz oyunculara göre daha etkili bir şekilde hatırladığı ve uyguladığı gözlemlenmiştir.

1
 Futbolda hızlı karar vermek ve uygulamanın öneminin ortaya çıkması, antrenörler ve
oyuncular için bu özelliklerin geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Oyuncunun sahip olduğu
temel motorsal yeteneklerinin geliştirilmesinin yanı sıra bilişsel yönden de iyileştirilmesi daha
çabuk karar verme ve daha hızlı bir şekilde aksiyon göstermeyi kolaylaştırır. Reaksiyon sürati
de kompleks bir yapıdadır ve refleks, çabukluk gibi özelliklerin yanı sıra oyuncunun sahip
olduğu bireysel farklılıklardan da etkilenmektedir (Özkara, 2004).

Günümüz futbol anlayışı topun oyunda kalma süresini artırmak ve futbolun seyir
zevkini geliştirmek için sürekli güncel olarak kural değişikliğine gitmektedir. Bu
değişikliklerdeki temel amaçlardan birisi de oyunun daha akıcı bir şekilde oynanmasını
sağlamaktır. Bu kavram doğrudan oyuncuların maç içerisinde yaptıkları seçimlere ve hızlı
değişen durumlara karşı verdikleri tepkiler ile ilgilidir.

Yüksek performans seviyelerine ulaşmak için oyuncuların motor becerilerinin hazır

olmasının yanı sıra doğru ve hızlı kararlar vererek bunu en kısa sürede sahaya yansıtması
futbol gibi skor odaklı oyunlarda başarının temel anahtarıdır (Hujigen vd., 2015).
Araştırmamız hızlı karar verme süreçlerini içeren bilişsel performans ve bunu oyuna
yansıtmakta en önemli parametreler olan çeviklik ve reaksiyon zamanı arasındaki ilişkinin
incelenmesine odaklanmaktadır.

Ulusal ve uluslararası çalışmalar incelendiğinde futbol alanında yapılan birçok

akademik yayının bulunduğu belirlenmiştir. Bu çalışmaların içeriğine bakıldığında bilişsel
performans ve fiziksel uygunluk parametreleri olan çeviklik ve reaksiyon zamanı ile ilgili
ilişkiye dair net bir araştırmaya rastlanılmamıştır. Ayrıca Atatürk Üniversitesi’nin kurumsal
hedefleri incelendiğinde Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Alanları ile uyumlu
olduğu görülecektir. Çalışma içeriğinde BM’nin bu hedefleri ile örtüşen; herkes için kapsayıcı
eğitimin başarılması ve insanların sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürmesine yönelik katkılar
sağlanması amaçlanmaktadır (Birleşmiş Milletler, 2021). Sporcuların motor becerilerinin
yanında bilişsel performanslarının da ölçülmesi ileride sporcularda meydana gelecek mental
problemlerin tespit edilmesine olanak tanıyacağı düşünülmektedir.

Bilişsel performansın fiziksel aktivite içeren müsabaka ve antrenman gibi durumlarda

kişilerin fiziksel performansına yönelik ortaya koyduğu etki, fizyolojik kapasitelerde meydana
gelen değişimlerde bir faktör olarak yer alıp almadığına yönelik çalışmalar çok kapsamlı
olmasa da gerçekleşmektedir (Kujach vd., 2018). Ortaya çıkan problem durumuna karşı
oyuncuların vereceği doğru tepkiler bilişsel esnekliğin futbolcular için önemini ortaya
çıkarmaktadır. Yönetimsel bir işlev olan bilişsel esneklik özelliği yüksek oyuncular çevrede

2
yer alan değişimlere, oluşan problemlere karşı çözüm getirebilme, bu sorunlara karşı uyum ve
yaratıcı beceriler sunmayı ön plana çıkarmaktadır (Öztürk, 2019).

Bilindiği gibi tüm insanlarda bilişsel, duyuşsal ve psikomotor gelişim alanları

bulunmaktadır. Literatürde yer alan çalışmalarda fiziksel uygunluğun performans ile ilgili
bileşenleri ile ilgili bir çok çalışmaya rastlamak mümkündür. Ayrıca Çakaloğlu ve Bayar
(2018)’in aerobik egzersizin bilişsel süreçlere etkisi çalışmasında olduğu gibi egzersiz tipi ile
bilişsel işlemler arasındaki araştırmalar da bulunmaktadır. Fiziksel uygunluk paremetreleri
olan ve modelimizde de yer alan çeviklik ve reaksiyon zamanı ile ilgili olarak yapılan
çalışmaların sonuçları arasında farklılıklar gözlemlenmektedir. Örnek olarak (Yıldız vd.,
2018, (Arı vd., 2020) çalışmalarında, reaksiyon zamanı ve çeviklik arasında anlamlı bir
farklılık saptayamamış, farklı çalışmalarda ise (Çömük ve Erdem, 2010, Bullock vd., 2012)
bu özellikler ile ilgili anlamlı farklılık bulunmuştur.

Sonuç olarak bakıldığında birçok spor dalı açık ve kapalı becerilerin sahaya
yansıtılması ile hayata geçirilmektedir. Oyun içerisinde sporcular bir çok problem ile karşı
karşıya kalmaktadır. Oyuncuların oyun üstünlüğünü ele geçirmek için bu sorunlara karşı hızlı
ve etkili çözümler getirmesi beklenilmektedir. Bu çözümler sahip olunan psikomotor
yeteneklerin yanında bilişsel özelliklerin de ön plana çıkmasına yol açmaktadır.

Oyun içerisinde meydana gelen birçok uyarana karşı doğru tepki verebilmeyi sağlayan
inhibisyon ve daha önceki oyun kalıplarının sahaya yansıtılmasını sağlayan çalışma belleği
gibi kavramlar, bilişsel esneklik ile birlikte işlev sağlamaktadır. Ayrıca iyi bir performans
sergilemenin öğrenme ve uygulama ile ilişkili olduğu açıktır. Bu süreçlerin de mental olarak ,
planlama, dikkat, eşzamanlılık ve ardıllık kavramları etrafında toplayan ve PASS teorisi ile
ilişkili olduğu söylenebilir (Papadoupoulos vd., 2015).

Araştırmamızın içerisinde bütünsel olarak bilişsel ve psikomotor becerilerin bir arada

ölçülmesi hedeflenmiştir. Bu anlamda çalışmada çeviklik, reaksiyon zamanı ve bilişsel
performansa yönelik testler gerçekleştirilecek aynı zamanda sporcuların fiziksel özelliklerinin
ölçümleri yapılarak bulgular elde edilecektir. Elde edilecek bulgular ışığında, fiziksel
kapasite ile bilişsel kapasite arasındaki ilişki düzeyini saptamak ve elde edilen bulgular
ışığında antrenman süreçlerine bilişsel egzersiz ve testlerin eklenmesi, yetenek seçimi ve
sezon başı sağlık kontrollerinde bu testlerden faydanılması oyuncuların bütünsel olarak
performans ve yetkinliklerinin saptanmasının sporcu performans ve sağlığına pozitif yönde
katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

3
 İKİNCİ BÖLÜM

Kuramsal Çerçeve ve İlgili Araştırmalar

Futbol Kavramı ve Tarihçesi

Futbol, günümüzün en popüler spor dalıdır. Dünyanın yaşam alanlarının olduğu her
bir noktasında; bir metropol şehirden ufak bir köye kadar her yerde futbol vardır. FIFA
tarafından düzenlenen Dünya Kupası organizasyonu gibi komplike bir yarışmadan, mahallede
çocukların taş taş üstüne koyarak oynadığı basit ve kendine özgü kuralları olan mahalle
maçına kadar futbol insanların tutkusu haline gelmiştir (TFF, 2021). Futbolun bu kadar
yayılmasında farklı kültürlerde bu spor branşına benzer oyunların olmasının etkisi inkar
edilemez bir gerçektir. Eski Yunan kültüründe Episkyros, Japon kültüründe Kameri diye
adlandırılan futbola benzer oyunlar; Türk tarihinde ilk kez Tepük adıyla Divan’ül Lügat-it
Türk adlı eserde geçmektedir (Tazegül, 2017).

Toplumsal köklerinin olması her kültürde eşey oyunların bulunmasına rağmen resmi
olarak futbolun kurallı ve federasyona bağlı bir oluşum içerisine girmesi 1863 yılında Futbol
Birliği’nin kurulması ile başlamıştır. Dönemin özellikleri incelendiğinde İngiltere birçok
ülkede kolonisi bulunan bir ülke konumundadır. Futbol bu sömürge ve koloniler sayesinde
tüm dünyaya hızla yayılmıştır (Erdoğan, 2007). Futbolun toplumun her tabakasında ilgi
görmesi ve küresel anlamda tanınması oyunun uluslararasında alanda yönetilmesi ve organize
edilmesi sonucunu doğurmuştur. Spor kültüründe yaşanan bu ivme sonucunda 1904 yılında
Paris’de Uluslararası Futbol Federasyonu (FIFA) kurulmuştur (Darby, 2002).

Bu kurumsallaşma sürecini diğer kıtalarda bulunan ülkelerde takip etmiş ve tüm

kıtalara ait olan federasyonlar oluşturulmuştur. Günümüzde Futbol endüstrisinin en ciddi
yönetim yapılanması olan Uluslararası Futbol Federasyonu (FIFA); kendisine bağlı

Avrupa Futbol Birliği (UEFA),

Kuzey ve Orta Amerika ve Karayipler Futbol Konfederasyonu(CONCACAF),
Güney Amerika Futbol Konfederasyonu (CONMEBOL),
Afrika Futbol Konfederasyonu(CAF),
Asya Futbol Federasyonu (AFC)
Okyanusya Futbol Federasyonu (OFC)

4
federasyonların birleşimi ile meydana gelmiştir. 2021 yılı itibarıyla FIFA toplam 211 üye
federasyon ve yapıdan oluşmaktadır. IFAB ile beraber oyun kuralları ve organizasyonlar
üzerinde en yetkili karar merkezi özelliğini sürdürmektedir (FIFA, 2021).

IFAB kelime anlamı olarak Uluslararası Futbol Birliği Kurulu anlamına gelmektedir.
Kurumsal olarak İngiltere, Kuzey İrlanda, İskoçya ve Galler Futbol Federasyonlarından
meydana gelmiştir. IFAB, oyun kurallarının bağımsız koruyucusu olmayı ve futbol dünyasına
hizmet etmeyi kendisine misyon olarak belirlemiştir.

Oyunun daha aktif bir şekilde oynanması için kurallara yapılacak değişikliklere karar
vermeye yetkili tek organdır. Bu değişikliklere yer verirken oyunun sahip olduğu sadeliği
korumak ve güçlendirmek, aynı zamanda oyunu geliştirmeyi amaçlamaktadır. IFAB, futbolun
temel değerlerine saygı duyarak, futbolun gelecekteki istikrarını korumak için gerekli
düzenlemeleri yapmaktadır (IFAB, 2021).

Futbolun bu kurumsal yapısının yanı sıra onun bu kadar kabul gören ve oynanan oyun
olmasının bir diğer nedeni de beton, asfalt veya çim zemin ayırmaksızın birçok ortamda
oynamaya elverişli bir kurguda olmasıdır. Format olarak onbir futbolcudan oluşan iki takım
tarafından oynanan futbolda oyuncuların görev yaptıkları farklı pozisyonlar vardır. Pozisyon
gereği müsabaka içerisinde rakibin ataklarına karşı savunma yapmak ve skor üretebilmek için
atak yapmak futbolun iki yönlü oynanmasının temel yapısıdır (Abdullah vd., 2016).

Oyuncular kaleci, defans, orta saha ve forvet olmak üzere dört ayrı pozisyonda görev
yapmaktadır. Basit olarak açıklamak gerekirse kaleci, oyunda ceza sahası içerisinde topa elle
dokunma hakkına sahip olan tek oyuncudur. Temel görevi kalesini rakip ataklara karşı
savunmaktır ve son adam olarak görev yaptığı için kritik bir pozisyona sahiptir.

Defans oyuncularının ana görevi rakibin skor üretmesini engellemek ve bunun için
kaleci ile uyum içerisinde hareket etmektir. Futbol anlayışı bu oyuncuların orta saha ile daha
dinamik pas trafiği yapmasını ve oyun anlayışının sahaya yansıtılmasının savunmadan
başlamasına doğru taktiksel gelişim geçirmiştir.

Orta saha oyuncuları forvet hattı ile defans oyuncuları arasında bağlantıyı sağlayan
oyunun en merkezi bölgesini kapatan ve ‘’takımın omurgası’’ olarak tanımlanmaktadır.
Forvet hattı takımın skor yükünü üstlenen takımına skor ve maç kazandırmak için mücadele
eden oyuncuların bulunduğu bölgedir. Takım dizilişlerindeki farklılıklar temel görevlerin yanı
sıra oyunculara farklı görevler de yükleyebilir. Ayrıca oyun içerisindeki skorun gidişatı bu
oyuncuların oyun anlayışları ve pozisyon almalarında değişikliğe yol açabilmektedir. Sonuç

5
olarak futbol kaleci hariç diğer oyuncuların statik değil dinamik bir şekilde oyuna katıldığı ve
pozisyonlar arası geçişlerin yoğun olduğu bir spor dalıdır (Blomfield vd., 2007).

Güncel futbol karşılaşmaları dikkate alındığında bu bölümlendirmenin yanında

pozsiyonların saha yerleşimine göre adlandırıldığı 1.bölge, 2.bölge ve 3.bölge kavramları
karşımıza çıkmaktadır. Gerek spor yorumcuları gerekse teknik adamlar müsabaka hakkında
bilgi verirken bu kavramı sık kullanmaktadır.

İlk ana bölge olan 1. bölge, topa sahip olan takımın genellikle geriden oyun kurma
aşamasını gerçekleştirdiği, topu rakibe bırakan takımın ise savunmasını konumlandırdığı,
sahanın ilk üçte birlik kısmı olarak tanımlanır. Stratejik olarak rakip baskısını üzerine çekmek
isteyen ve bu sayede rakibin bıraktığı boş alanları hızlı ve doğru bir şekilde değerlendirmek
amacında olan takımlar oyun planlarını bu bölgede kurgular (FriendsofLiverpool, 2021).

İkinci bölge, hem yerleşim olarak hem de oyun alanının merkezini oluşturan, topa
hakim olunduğunda kısa ve hızlı oyunla rakip alana geçişlerin yapıldığı bölümdür. Bu bölüm
toplu ve topsuz oyunda çok önemlidir. Hücum ve savunma stratejisine sahip takımların oyun
kurguları temelde bu bölgede farklılık göstermektedir. Rakibin topa hakim olmasını tercih
eden taktiklere sahip takımlar rakibin birinci bölgesine baskı kurarak ikinci bölgeyi kalabalık
tutar ve rakip takım üzerinde baskı uygular.

Üçüncü bölge topa hakim olan oyuncuların hücum aksiyonlarını gerçekleştirip skor
üretmeye çalıştıkları alandır. İlk iki bölgenin temel hedefi oyunu bu bölgeye hızlı ve güçlü bir
şekilde aktararak üstünlük sağlamaktır. Genelde hücum setlerinin gerçekleştiği bölgedir.
Takımın bireysel yeteneği en üst düzey oyuncuları antrenör tarafından bu alandaki
pozisyonlarda değerlendirilir.

Şekil 2.1. Futbol Sahası Aksiyon Bölgeleri (FriendsofLiverpool, 2021)

6
 Futbol, spor dalları içerisinde ‘’Hibrit’’ bir konsepte sahiptir. Böyle adlandırılmasının
nedeni oyunun rastgele ve aralıklı olarak gerçekleştirilen birçok hareketi içerisinde
barındırmasıdır. Oyun içerisinde her 4-5 saniyede hareketler sürekli değişir. Yetişkin bir
oyuncu bu aksiyon içerisinde 90 dakika boyunca toplam 10-14 km mesafe koşmaktadır
(Kirkendall, 2020).

Oyunun bu yüksek efor gerektiren yapısı gereği hem oyuncular hem de antrenörler
sahaya yansıyacak performansı zirveye taşımayı hedeflemektedir (Kızılet, 2010). Oyuncular,
performanslarını korurken ya da yükseltirken sakatlık riski ile karşı karşıyadır. Futbol oyunun
mücadeleci doğası bu riski doğurmaktadır (Kraemer vd., 2000). Risklerden korunmak ve
performans potansiyelini geliştirmek üst düzey sporcu olmanın ve başarı sağlamanın yolunu
açmaktadır (Skorski, 2012).

Başarılı olmak için verimi etkin bir şekilde artıracak modellerin sporcunun gelişimine
uygulanması ve sonuçların izlenmesi gerekir (Coutinho vd., 2016). Oyunun evrimsel yapısı
sürekli gelişime ve değişime açık olması performansın birçok fiziksel özelliklere ( Kuvvet,
güç, hız, dayanıklılık ) ve teknik-taktik kapasite gibi bilişsel değerlerinde katıldığı çok yönlü
faktörlerden etkilenmesini sağlar (Vaeyens vd., 2007).

Futbolda Fiziksel Uygunluk

Fiziksel uygunluk kavramı insan hayatının meydana gelen teknolojik gelişmeler

sonucunda giderek daha sedanter hale gelmesi üzerine ortaya çıkmıştır. Bu yaşam tarzı
kişilerin yerine getirmeleri gereken aktiviteleri yapmalarına engel olan sağlık problemlerinin
oluşturmasını tetikleyerek kaliteli bir yaşam sürmeyi zorlaştırmaktadır (Takken vd., 2003).

Fiziksel uygunluk, kişinin bilişsel, duyuşsal ve fiziksel yönden bir aktiviteyi

gerçekleştirmeye hazır olmasıdır. Kısaca iş yapabilme kapasitesi olarak da adlandırılır. Bu
kapasiteyi doğru ve verimli şekilde kullanmak kişinin birçok özelliği bir arada
bulundurmasına bağlıdır (Thomas vd., 2004).

Fiziksel uygunluk değerleri yüksek olan bireyler düşük olanlar ile kıyaslandığında bir
işi daha uzun zaman yorulmadan gerçekleştirebilir ya da aynı fiziksel aktiviteyi daha az
yorgunluk seviyeleri ile atlatabilmektedir. Sedanter ya da spor ile uğraşan tüm bireylerin
sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürdürmesi için fiziksel uygunluğun yeterli seviyede olması
gereklidir. Sporcular açısından bakıldığındaysa başarı ve tatmin duygusunu yaşamak için
performansı yukarı taşımak ve o seviyede korumak önemlidir. Bu performans artışı da birçok
faktörün yanında fiziksel uygunluğun parametrelerinin yeterli ya da üst düzeyde olması
sayesinde gerçekleşmektedir (Zorba ve Saygın, 2014).

7
 Uzun yıllardır fiziksel performans, sağlık ve yaşam kalitesi alanında bilimsel araştırma
ve eğitim gibi çalışmaları yerine getiren Amerikan Spor Hekimliği Koleji (ACSM) fiziksel
uygunluğu sağlık ve performans ile ilgili parametreler olarak iki ayrı başlıkta incelemiştir.

Şekil 2.2. Fiziksel Uygunluk Bileşenleri ( Genç, 2019)

Fiziksel Uygunluk Sağlık Parametreleri

Fiziksel uygunluk, bireylerin sahip olduğu yetenekleri kullanması ve istenilen

performası ortaya koymasının yanı sıra kişinin sağlıklı durumu ile ilgili kısa ve net bilgi de
vermektedir (Ortega, 2008). Fiziksel uygunluğun sağlık ile ilgili bileşenleri kişilerin
kardiyovasküler sistemini oluşturan yapıların ve sahip olduğu kasların gün içerisinde çeşitli
fiziksel aktiviteler gerçekleştirilirken en az yorgunluk hissedilecek fonskiyonel seviyede
bulunmasıdır. Başka bir ifade ile kişilerin daha fazla işi daha az yorgunluk ile gerçekleştirecek
kapasiteye sahip olmasıdır (Özer, 2010).

Uygunluk seviyesi belirlenirken bazı değerler dikkate alınmaktadır. Bu parametreler

sağlık ile ilgili bileşenleri olarak adlandırılmaktadır. Beden kompozisyonu, aerobik
dayanıklılık, esneklik, kas dayanıklılığı, kas kuvveti bireylerin sağlık ile ilgili fiziksel
uygunluğunun belirlenmesinde tanımlanan parametrelerdir.

Aerobik (Kardiyovasküler) Dayanıklılık

Vücudun uzun süreli egzersizler sırasında ne kadar iyi performans ortaya koyduğunu
gösteren parametrelerden birisidir. Aerobik dayanıklılığı üst düzey olan bir kişi, yüksek
yoğunluktaki fiziksel aktiviteleri uzun süre yorulmadan sürdürebilme kapasitesine sahiptir
(Whitworth, 2019).

8
 Kaslar yüksek yoğunluktaki egzersizler sırasında yeterli miktarda oksijen ve besinler
ile beslenmelidir. Kasların bu ihtiyaçları karşılanmaz ise atık ürünler ortaya çıkarak birikerek
yorgunluğa neden olmaktadır. Aerobik dayanıklılık kapasitesi yüksek sporcular yorgunluk
hissetmeden uzun süreli müsabakalarda performanslarını koruyabilir (Amaro, 2019). Futbol
müsabakalarında yenilenmeyi kısa sürede sağlayan ve 90 dakika boyunca yorgunluk ile
mücadele edecek oyuncular, günümüzdeki tempolu oyunda büyük önem taşımaktadır. Futbol
formatı gereği hem aerobik, hem anaerobik hem de ikili mücadeleye dayalı bir spor dalıdır ve
futbolcuların da bu özelliklerin tümünü bir arada sağlaması gerekir (Kemi vd., 2003).

Beden kompozisyonu

Bireylerin sahip olduğu kas, kemik,yağ ve diğer maddelerin vücuttaki oransal dağılımı
olarak tanımlanmaktadır (Baltacı, 2016). Yağ dokusu oranının yüksek olmasının sporculara
fazladan yük getirdiği için performansları olumsuz etkilediği daha önceki çalışmalarda
saptanmıştır (Ackland vd., 2012).

Futbol gibi birçok spor dalında oyuncular, rekabet koşullarında yarışmak için iyi bir
vücut kompozisyonuna sahip olmak için çabalamaktadır. Yüksek yağ yüzdesi ve yetersiz
kemik-mineral oranı tüm spor dallarında mücadele eden oyuncuların performansını olumsuz
yönde etkilemektedir (Sundgot ve Torstveit, 2010). Sporcular antrenman sonrası fiziksel
kazançlarının değerlendirilmesi ve sportif performanslarının gelişiminin incelenmesinde vücut
kompozisyonu geçerli bir ölçüt olarak karşımıza çıkmaktadır (Özer, 2010).

Kas Dayanıklılığı

Günlük birçok aktivite karşısında ihtiyaç hissettiğimiz bir durumdur. İnsan hayatındaki
rutin işlerin büyük bir kısmı belirli bir süre boyunca güç harcamayı gerektirmektedir
(Hullsman vd., 2004; Coronell vd., 2004). Kas dayanıklılığı bir kas veya kas grubunun
gerçekleştiği aktivite sırasında ortaya çıkan bir dirence karşı kasılmalarını uzun süre sürdürme
yetisidir.

Kas dayanıklılığını artırmak diğer kuvvet antrenman türlerinden daha farklı bir
çalışma sistemi gerektirmektedir. Normal 1 RM değerinin %50’si kadar ağırlıkla yapılan ve
15 tekrardan oluşan çalışmaların kassal dayanıklılığı artırdığına dair bulgular literatürde yer
almaktadır (Benjamin, 2015). Profesyonel ya da amatör kategoride mücadele eden sporcuların
kassal dayanıklığı artırıcı antrenman yapmaları onların performans ve oyuna katkılarına
pozitif etkide bulunacağı saptanmıştır (Akın vd., 2004).

9
 Esneklik

Bir veya birden fazla hareketi mümkün olan en büyük hareket genişliğinde yapabilme
kabiliyeti olarak tanımlanır. Futbolda en önemli becerilerin başında gelmektedir. Topa vuruş,
kontrol ve diğer birçok beceri esnekliğe bağlı olarak gerçekleşir (Rukadikar vd., 2020).

Esneklik bir çok takım sporunda önemli bir bileşendir. Sakatlık riskini önlemek,
teknik kapasitenin gelişiminin sağlamak ve toparlanma süreçlerini doğrudan etkilemektedir.
Bu özelliğin ısınmadan sakatlık rehabilitasyonuna kadar geniş bir yelpazede kullanılması
futbolcular için ne kadar kritik bir fiziksel uygunluk paterni olduğunun açık bir göstergesidir.

Futbolcuların esneklik yetilerinin gelişmiş olması onların bir tekniği öğrenme süresini
kısaltma, sakatlıklara karşı koruyucu olma ve koordinasyon becerisine yardımcı olma gibi
farklı fonksiyonları bulunmaktadır (Sigerseth &Haliski, 2013).

Fiziksel Uygunluk Performans Parametreleri

Oyuncular eğlence amaçlı veya yarışmaya dayalı bir müsabaka sırasında iyi bir
fiziksel duruma sahip olmak ve rekabetçi kalmak için bu durumu geliştirmek
zorundadır.Fiziksel uygunluğunu geliştiren oyuncular becerilerinde ve stratejik hamlelerinde
de gelişme sağlar. Bu gelişim süreç içerisinde performansın yükselmesine ve maksimum
verim elde edilmesine olanak tanır (Periashami, 2015).

Sportif performans genel olarak antrenman ilkeleri ile uyumlu olarak hazırlık
dönemlerinde ve sezon içerisinde değerlendirilmektedir (Akgün, 1993). Yapılan testler
sonucu elde edilen verilere göre sporcunun bu parametrelerindeki eksiklikler giderilmeye
çalışılır ve gerektiğinde oyuncuya bireysel antrenman ve yüklenmeler ile özel antrenman
gerçekleştirilir (Bompa, 2013).

Denge

Tanım olarak bir kişi ya da nesnenin kontrolünü kaybetmeden durma hali olarak ifade
edilmiştir (TDK, 2021). Yüksek hızla gerçekleşen spor dallarında bir sporcunun oyun
alanında bedenini kontrol edebilmesi yeteneği olarak da tanımlanmaktadır. Futbolcular için bu
yeteneği oyun boynca sürdürmek zorunludur. Bir forvet ya da savunma oyuncusunun hava
topuna çıkması ya da zor bir pozisyonda şut çekmesi futbolda bu denge yeteneğinin
etkinliğini ortaya koymaktadır (Gatz, 2009).

Futbolda önceleri denge kavramı sadece sakatlık sonrası rehabilitasyon ve tedavi

süreçleri içerisinde kullanılırken günümüzde artık antrenman planlamasının bir parçası haline

10
gelmiştir. Bu planlama içerisindeki parçaları dinamik denge, statik denge ve hareket
farkındalığı oluşturmaktadır (Sarabon, 2012).

Statik denge, sahip olduğu pozsiyonu koruma ve yerçekimine karşı kendi çevresinde
postürünü koruma yeteneği olarak tanımlanır. Dinamin denge ise ağırlık değişimi sırasında
destek tabanını hareket ettirirken dengeyi korumaktır (Rival vd., 2005).

Hareket farkındalığı ise vücudun pozisyonunun ve çevresinin algılaması ve hareket

paternini buna göre ayarlamasıdır. Denge hareketleri sessizce sabit durmaktan ani yön
değişikliklerine kadar birçok hareketin temel etkili unsurudur. Hayatın içerisinde
gerçekleştirilen hemen hemen tüm hareketlerin içerisinde denge kritik bir yer kaplamaktadır
(Karimi vd., 2011).

Sakatlık riskini en aza indirmek ve profesyonel düzeydeki sporcuların güç ve

kondisyon seviyelerini artırmak denge ve stabilite antrenmanlanlarının kullanım amaçlarıdır.
Ayrıca bu antrenmanlar sporcuların ısınma rutinleri içerisinde de bulunmakta ve hem
antrenmanlarda hem de müsabaka öncesinde uygulanmaktadır (Kohler vd., 2010).

Şekil 2.3. Denge Antrenmanı Uygulaması Örneği (Haberler.com, 2021)

11
 Koordinasyon

Karmaşık hareketlerin farklı çevresel koşullar içerisinde uyumlu ve doğru bir şekilde
gerçekleştirme yeteneği olarak tanımlanmaktadır (Bompa, 2013). Sporcular ve antrenörler
sürekli değişen koşullarda hareketin doğruluğu ve kompakt olması için koordinasyon becerisi
üzerinde yoğunlaşmışlardır. Oyun içerisinde hareket ve pozisyon değişikliği sırasında kinetik
olarak buna doğru tepki vermek önemlidir. Koordinasyon oyunda hedeflere kısa sürede
ulaşmaya yardımcı olur.

Koordinasyon yetisi sayesinde bazı önemli görevler yerine getirilerek oyuna ciddi bir
katkı sağlanır. Bir hava topu mücadelesi sonrasında ortada kalan topu alarak etkili bir dripling
yapmak veya birebir mücadele esnasında rakibe aldatma hareketi yaparak onu çalımlamak
koordinasyon gerektiren oyunun doğal tekniksel içeriğidir. Koordinasyon eksikliği daha zayıf
beceriler, daha zayıf pas ve oyun tekniği, daha yavaş yön değiştirme yani kısaca daha kötü
performans anlamına gelir (Alcantara, 2021).

Futbol bireylerin oluşturduğu takımlar aracılığı ile oynanmaktadır. Bu anlamda

bireysel performans ve kollektif performans sıkı ilişki içerisindedir. Futbolcuların yüksek
koordinasyon kapasitesine sahip olmalarının pozitif yönleri belli başlı olarak aşağıdaki gibi
sıralanabilir:

 Kuvvet ve enerji optimal şekilde kullanılır.

 Hareketin verimliliği artar. Zor ve yeni hareketler daha hızlı ve etkin bir şekilde
öğrenilerek uygulanır.
 Uygulanması gereken teknik daha az enerji harcayarak gerçekleştirilir. Böylece erken
yorulma ve oyundan kopma engellenir.
 Hareket akıcı ve doğal olur. Estetik bir görünüm kazanır.
 Performansı belirleyen diğer parametreler için daha fazla süre kazanılır ve onlardaki
eksikliklerin giderilmesi için kazanç sağlanır.
 Sakatlıklardan ve maç içerisinde yaşanacak diğer rahatsızlıklardan korunmaya
yardımcı olur.
Belirtilen pozitif katkılar koordinasyonun bir futbol takımı için önemini açıkça ortaya
koymaktadır. Koordinasyon çalışmaları uygulanırken hareketler öncelikle antrenör tarafından
sporculara hem sözel hem de fiziksel olarak iyice açıklanmalı, iletişim ve eşgüdüme dikkat
edilmeli, çalışma aralarındaki dinlenme ve zamanlamaya dikkat edilmelidir ( Tff, 2021).
Güç
Güç, kısaca kuvvet ve hızın birleşimidir. Güç gelişimi futbolda performans için
anahtar bir bileşendir (Gatz, 2009). Sprint atma, sıçrama ve yön değiştirme gibi hareketlerin
12
tümünde hızın yanında gücün de önemi ortaya çıkmaktadır. Bu tip yüksek hızla gerçekleşmesi
gereken hareketlerde kas, tendon ve kemikler üzerindeki stresin artmaması ve bunun tolere
edilmesi için sporcuların güç kapasitelerinin yüksek olması gerekmektedir (Derwin,2017).
Sportif gücü sergileme yeteneği sporcunun maksimal kuvvetini açığa çıkarma hızı ile
doğru orantılıdır. Güç kavramı gelişim zincirinin bir halkasıdır (Bompa, 2013). Kuvvet tek
başına futbol içerisindeki görevleri yerine getirmekte yetersizdir. Bunun için patlayıcılık ve
hızlı hareket etme yetisinin de hareketin içeriğinde bulunması gerekir.
Tüm spor dalları için performans parametrelerinin kullanımı farklıdır. Bu doğrultuda
ilgilenilen spor dalına uygun olarak gücün antrene edilmesi performansa olumlu bir şekilde
yansıyacaktır. Bu oyuncunun görev yaptığı pozisyona, vücut yapısına, teknik kapasitesi gibi
faktörlere de bağlıdır (Donald, 2001).
Sporcuların hem güç hem de güç yeteneklerinin uygun bir şekilde geliştirilmesi
yoluyla potansiyellerini en üst düzeye çıkarabilirler. Yüksek düzeyde güç geliştirmek hem
antrenmanlardaki kazanımları artırmakta hem de futbolda maç dönemine yönelik olan atletik
hazırlığı tamamlamaktadır (ACSM, 2009).
Futbolda oyun içerisinde uygulanması gereken hemen hemen tüm hareketler güç
kullanarak yapılmaktadır. Üst düzey oyuncular bu gücü yüksek şiddette ve en kısa sürede
yerine getirmektedir. Bu kapasite doğru ve bilimsel yöntemlerde düzenlenmiş antrenmanlar
ile geliştirilebilmektedir. Güç antrenmanları, planlama yapılırken antrenmanın başlangıç
kısmında uygulanmalıdır (Ersöz, 2016).
Gücü artırmak, sporcu dayanıklılığını en üst düzeye çıkarmanın ve kondisyon
potansiyelini geliştirmenin temel bir unsurudur. Güç gelişimi, oyuncuların antrenmanın
başında enerji depolarının dolu olduğu dönemde kuvvet üretme yetenekleri maksimal olduğu
dönemde gerçekleştirilmelidir. Bu sayede gelişim performansa en verimli şekilde aktarılır.
Üst düzey futbolcular geliştirdikleri güç kapasitesinde limite yaklaştıkları için elde ettikleri bu
seviyeyi korumak için daha fazla güç antrenmanı yapacaktır (Derwin, 2017).
Sürat
Saptanan bir mesafeyi belirli bir hızda kat etme yeteneği olarak tanımlanmaktadır.
Genetik yapının iyi olması ve doğru ve sistemli bir antrenman düzenlemesi sürat yeteneği
üzerinde çok önemli bir rol oynamaktadır (Hofmann & Graham, 2012). Sürat yeteneğinin
futbolcularda 15-17 yaş gurubunda pozitif olarak geliştirebileceği ve futbolcuların yetenek
seçiminde parametre olarak bacak yapılarının ve sürate yatıkınlığının değerlendirilmesi
gerektiği belirlenmiştir (Göksu & Yüksek, 2019).

Duyu organlarına ya da vücudun herhangi bir yerine gelen uyarının, beyinde işlenerek
sinir sistemi aracılığıyla kaslara iletilmesi ve kasın hareket etmesini sağlamasından oluşan
13
uyarı ağı tüm yarışma türlerinde büyük önem taşımaktadır. Bu organlar ile algılanan ve sinir
sistemi aracılığı ile gerçekleşen bilinçli hareketlere reaksiyon denir. Dıştan gelen bir uyarıcı
sonucu oluşan bilinç dışı sinir etkinliğine ise refleks adı verilir. Reaksiyon, refleksten farklı
olarak bilinçli tepkileri içermektedir. Refleks ise iletim kanalına merkezi sinir sistemi
katılmadığı ve direkt uyarana verilen tepkileri içermektedir. Ayrıca uyaran ve uyarana ilk
cevap arasındaki süre reaksiyon olarak adlandırılır.

Bilgiler ışığında hareket edildiğinde süratin kalıtım ve fiziksel özellikler ile iç içe
olduğu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca bu veriler bize fiziksel uygunluğun sağlık ile ilgili
bileşenleri ile performans ile ilgili bileşenlerinin birbiri ile bağımlı olduğunu göstermektedir.
Sürat sporcuların vücutlarında bulunan kis tiplerinin yoğunluğuna da bağlıdır. Çabuk kasılan
ve en yüksek hız- kuvvet kapasitesine sahip olan tip II kas fibril oranı yüksek olan sporcular
diğer sporculara göre daha hızlıdır (Gambetta, 1996).
Sürat, futbolcuların sergiledikleri performansı değerlendirmek için bir ölçüttür ve
hareket sürati, rekasiyon sürati gibi farklı özelliklere sahiptir. Her ne kadar sınırlı da olsa belli
bir oranda geliştirilebilir ve performansa yansıtılabilir (Deleceoğlu vd., 2005). Sportif
branşlarda sürati etkileyen faktörler temel olarak aşağıdaki gibi sıralanmıştır:
 Genetik
 Güç
 Tepki süresi
 Toplu ya da Topsuz oyundaki teknik kapasite
 Esneklik ve Hareketlilik
 Konsantrasyon
Sürat kavramı, bir hareketin bir spor dalına ait olmadan hızlı olarak yapıldığı Genel
Sürat, bir spor dalında sergilenen performansı arıtırmaya yönelik olarak Özel Sürat olarak iki
ayrı şekilde tanımlanmaktadır (Bompa,2015).
Fizyolojik açıdan ele alındığında ise bir hareketin çabuk bir şekilde gerçekleştirilmesi
olarak adlandırılan Algılama Sürati, bir hareketin ilk uyarıcıya verdiği tepki ile son hareketi
gerçekleştirdiği zamanı niteleyen Hareket sürati ve uyarıcı ile hareketi ortaya çıkaran ilk
tepkinin gösterildiği Reaksiyon Sürati olarak üç ayrı kategoride sınıflandırılmaktadır (Ünver,
2011).
Oyun içerisinde top sürmek, boş alana koşular yapmak gibi birçok hareketin içerisinde
sürat önemli bir yer tutar. Günümüz futbolunun eskiye göre çok daha hızlı bir şekilde
oynandığı tüm spor çevreleri tarafından kabul edilmektedir. Bu öngörü birçok spor

14
yazılımından elde edilen veriler ile de desteklenmektedir. 2020 yılı içerisinde maç içerisinde
en yüksek hız miktarına PSG forması giyen Kylian Mbappe ulaşmıştır.

Şekil 2.4. 2020 yılı Dünyanın En Süratli Futbolcuları (Le Figaro, 2020)
Reaksiyon Zamanı
Reaksiyon zamanı bir uyaranın verildiği an ile harekete yanıtın başlaması arasındaki
zaman aralığı olarak tanımlanmaktadır (Magill, 1998). Reaksiyon zamanı dört aşamadan
oluşmaktadır. Bu aşamalar, göz hareketleri, göz hareket zamanı, karar verme zamanı ve kas
kasılma süresinden oluşmaktadır (Morehouse & Miller 1976).
Yapılan araştırmalar sonucunda yüksek performanslı sporcuların reaksiyon sürelerinin
düşük performanslı sporculara göre daha kısa olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmalar
göstermektedir ki reaksiyon zamanı performansın yükseltilmesinde önemli bir parametre
olarak ortaya çıkmaktadır. Reaksiyon süresi doğru ısınma ve egzersizler ile belirli bir
seviyeye kadar iyileştirilebilir (Mouelhi vd., 2006).
Reaksiyon zamanı basit ve seçici reaksiyon zamanı olarak ikiye ayrılmaktadır. Basit
reaksiyon zamanı temel olarak tek bir uyarıcı ile karşılaşan sporcunun ya da bireyin buna
yönelik olarak tek bir karşılık vermesi arasındaki süre olarak ifade edilmektedir (Spirduso,
1995). Uyarıcı ve karşılık olarak verilen cevabın açık olması ve daha önce sporcunun bu konu
ile ilgili bilgilendirilmiş olması basit reaksiyon zamanının kısa olmasının temel nedenidir
(Cratty, 1969). Tüm dünyanın ilgi ile izlediği 100 metre yarışmalarında atletlerin uyarıcıdan
sonra çıkış yapması basit reaksiyon zamanına verilebilecek en güzel ve güncel örneklerden
birisidir (Şekerci, 2001).
Seçici reaksiyon zamanı ile basit reaksiyon zamanına göre daha karmaşıktır. Ortamda
birden fazla uyarıcı ve birden fazla tepki bulunmaktadır. Ortamdaki birkaç uyarandan tek
15
birine karşılık verme, verilen uyaranın tanımlanıp ona göre cevap verme ya da uyaranlara
göre seçim yaparak karşılık verme gibi farklı çeşitlerde ortaya çıkmaktadır (Çolakoğlu vd,
1993). Futbol oyununun kompleks yapısı dikkate alındığında birçok uyarıcı ve birçok karşılık
oyun içerisinde değişken olarak oyuncunun karşısına çıkmaktadır. Bu durumlarda farklı
hareketleri çok kısa sürede yerine getirmek futbolcunun performansı üzerinde son derece
etkindir (Schmidt, 1991).
Sporcuların yakın fiziksel özelliklere sahip olduğu bir takımda karşılaştıkları
pozisyona karşı daha hızlı bir tepki göstermeleri onların performansını daha üst düzeye
taşımaktadır. Bu noktada sadece fiziksel değil aynı zamanda mental yetinin de
değerlendirilmesi ve geliştirilmesi gerektiği öne çıkmaktadır (Günay & Şıktar, 2017).
Literatürdeki çalışmalar fiziksel aktivite ve egzersiz yolu ile fiziksel uygunluğun birçok
parametresinin olumlu bir şekilde geliştirileceğini göstermiştir (Hillman vd., 2009 , Martinez
vd., 2017).
Fiziksel egzersiz yoluyla kondisyon düzeyinin geliştirilmesi, belirli bir uyarana cevap
verme kapasitesini artıracağı düşünülmektedir (Gentier vd., 2013). Bu artış da futbol,
basketbol veya karate gibi rakiple mücadele içeren spor dallarında sporcuların eylemlerinde
başarılı olmaları için hızlı karar verme ve uygulama özelliklerini geliştirmeleri gerektiğini
göstermektedir (Mudric vd., 2015). Kısaca reaksiyon zamanı birçok sportif becerinin en temel
bileşkenlerinden birisidir (Rudisill ve Thoole; 1992).
Reaksiyon zamanının bu kadar kritik bir öneme sahip olması literatürde onunla ilgili
çalışmaların artmasını sağlamıştır. Özellikle çok kısa bir zaman dilimi içerisinde
gerçekleşmesi onu etkileyen olumlu ya da olumsuz faktörlerin belirlenmesininin önemini
artırmıştır (Açak vd., 2012). Bu faktörler ile ilgili yapılan metaanalizler farkı sonuçlar verse
de ortak belirlenen faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir :
 Uyarıcının Tipi
 Uyarıcı Yoğunluğu
 Uyarılma
 Yaş
 Cinsiyet
 Yorgunluk
 Alkol ve Sigara Kullanma Alışkanlığı
Reaksiyon zamanı ve performans ile ilgili ilişki dikkate alındığında bu maddelerin
önemi ortaya çıkmaktadır (Sanders, 1998; Rose vd., 2002 ; Der ve Deary, 2006, Martinie vd,
2010).

16
 Birçok spor dalında olduğu gibi futbolda da oyuncuların reaksiyon zamanının
iyileştirilmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla antrenman programlanması içerisinde bu beceriyi
geliştirecek çalışmalar eklenmektedir (Çolakoğlu vd., 1993). Günümüzdeki futbol maçlarını
izleyenler oyunun kadar hızlı ve karmaşık oynandığının farkındadır. Oyun içerisinde futbol
tutkunlarının bile fark edemeyeceği kadar farklı varyasyonlar gelişmektedir. Bu durumda
oyuncu için temel amaç rakibi geçmek değil; topla ya da topsuz oyunda doğru reaksiyon
göstermektir.
Futbolda reaksiyon zamanı; kassal, işitsel ve görsel olarak karşılaşılan yoğun
uyarıcılara karşı verdiği tepkilerin değerlendirilmesi sonucunda başarı değerlendirmesinde
önemli bir ölçüttür. Futbolun oynandığı alanın bir çok spor dalına göre daha büyük olması ve
ani kararlara dayalı olarak takım arkadaşları ile yardımlaşarak oynanması rekasiyon
zamanının bu spor dalı için diğer dallara göre daha önemli olmasına yol açmaktadır. Bununla
orantılı olarak da futbolcuların reaksiyon zamanı değerlerinin diğer sporculara göre daha iyi
derece olması beklenmektedir (Aksoy, 2012).
Çeviklik
Çeviklik, bir uyarıcıya karşı bireyin bedensel olarak hızlı bir şekilde ya da ani bir yön
değişikliği ile karşılık vermesi olarak tanımlanmıştır (Sheppard ve Young, 2006). Bu tanım
çevikliğin yön değiştirme ve algısal karar verme gibi iki bileşine dayandırılmıştır. Bu
tanımlama birkaç model dışında tüm çevrelerce ortak görüş olarak benimsenmiştir (Brughelli
vd., 2008; Chaouachi vd., 2012).
Çeviklik, hız, denge, kuvvet ve koordinasyon yeteneklerinin birleşimidir. Literatürde
yer alan birçok çalışmada çeviklik ve çabukluk kavramı bir arada işlenmiştir. Bu iki kavram
arasındaki temel farklılık çebaukluk olgusunun hareketin frekansına odaklanmasıdır. Çeviklik
ise hızlı bir şekilde sporcunun yön değiştirme yeteneğini temel almaktadır.
Futbol gibi takım sporlarında başarılı bir performans, gelişmiş algısal kararlar ve yön
değiştirme yeteneğini de kapsamaktadır. Bu spor karşılaşmalarında hiçbir hücum veya
savunma örüntüsü tam olarak bilinemez (Buttifant vd., 2001).
Tam olarak bu açık beceri şartları göz önüne alındığında hücum ya da savunma
davranışlarında hızlı geçişler yapmak gerekir. Elit düzeydeki oyuncularda bu geçişler o kadar
hızlı gerçekleşir ki çoğu zaman refleks kavramı ile karıştırılmaktadır. Bütünleşik bir beceri
olan çeviklik tam olarak fiziksel, teknik ve bilişsel becerilerin sentezinden meydana
gelmektedir.

17
 Şekil 2.5. Çevikliğin Bileşenleri Kavram Haritası (Ölmez, 2021)
Çevikliğin birden çok bileşene sahip olması ve gelişim alanlarının birçoğunu
kapsaması onunla ilgili sınıflandırma yapılmasında farklı görüşlerin oluşmasına yol açmıştır.
Bu alandaki çalışmalar ile ilgili olarak Young ve Sheppard gerekli düzenlemeleri yaparak
çeviklik kavramını bir sistematik çerçeveye sokarak daha belirgin ve anlaşılır bir hale

Tablo 2.1. Çevikliğin Sınıflandırılması (Özbay vd., 2018 ; Sheppard & Young,2006)

ÇEVİKLİK SINIFLANDIRILMASI

ÇEVİKLİK TÜRÜ TANIM ÖRNEK ÇEVİKLİK BECERİSİ

Jimnastik Serileri: Daha önceden planlanmış

Ortamın ve Zamanın Belirli
BASİT ve çalışılmış hareket örüntüsünün belirlenen
Olduğu Durumlar
yerde ve zamanda gerçekleştirilmesidir.
Hareketin belirli ama zamanın Koşu Startı: Önceden planlanmış hareketlerin
ZAMANSAL belirsiz olduğu durumlar belirlenen alanda uyarıcının ne zaman
(Ortam belirlenmiştir) verileceğinin bilinmediği durumlardır.

Ortam belirsiz ama hareket Voleybolda Servis: Servisin atılma zaman

UZAYSAL önceden planlanmıştır. belirli olmakla beraber hangi yöne atılacağı ile
(Zaman belirlenmiştir) ilgili bir kesinlik yoktur.

Futbol: Hücum ve defans mücadelelerinde

Hem zaman hem de ortam
oyuncuların hangi yöne hangi hareketleri
EVRENSEL belirlenmeden hareket oyunun
yapacağına dair bir kesinlik yoktur.
akışına göre belirlenir.

18
 Futbol genellikle uzun süreli yüksek şiddette gerçekleşmekle beraber müsabaka
içerisinde sıçrama, sprint ve çeviklik becerilerinin de sergilenmesi gerektiği bir spor dalıdır
(Shephard, 1999). Maç içerisinde koşulan mesafenin önemli bir kısmını da topa hakim olma
amacıyla yapılan çevikliğe dayalı yön değiştirme koşuları oluşturmaktadır (Little & Williams,
2006). Performans gelişimi ve sürekliliği açısından iyi bir çeviklik özelliğine sahip olmak
günümüzde büyük önem taşımaktadır. Ayrıca yüksek kalitedeki çeviklik becerisi, sakatlık
riskini düşürmekte, performansı artırmakta toplu oyunlarda reaksiyon gösterme yeteneğine de
katkı sağlamaktadır (Svensson & Drust, 2005).
Bilişsel Performans
Bilişsel Performans; algılama, öğrenme, anlama, akıl yürütme, sezgi ve farkındalık
gibi zihinsel süreçlerin verimli bir şekilde yerine getirilmesidir (APA, 2021). Bilişsel
yeteneklerin ve yürütücü fonsiyonların optimal ve etkili bir düzeye ulaşılmasıdır. Bilişsel
düzeydeki verimini artırmak isteyen bireyler hafıza, işlem hızı ve karar verme gibi konularda
kendilerini geliştirmek için emek vermektedir.
Bilişsel gelişim hayatın her alanında olduğu gibi sporda da büyük bir önem
taşımaktadır. Sporcuların veriminde yalnızca fiziksel koşulların değil bilişsel performansın da
başarı için önemli bir faktör olarak ortaya çıktığı bilinmektedir (Bitbrain, 2021).
Bireysel ya da takım ile yapılan sporlarda, oyuncunları özel kılan faktörlerin bilişsel
aktörler olduğu görülmektedir. Temelde tüm spor dallarında antrenman yapmanın amacı
performansı üst seviyelere çıkarmaktır. Bu performans seviyesine ulaşmak için tek başına
kondisyon olarak yada fiziksel olarak motorik yeteneklerin gelişmesi yeterli değildir. Bu
özelliklerin yanında bilişsel yönlerinde gelişmesi gerekmektedir (Biçer, 1996).
Sportif anlamda başarının yönetilmesinde zihinsel süreçlerin büyük önemi vardır. Bu
süreç yönetiminde bilişsel performansa psikolojik faktörler etki etmektedir. Aşağıda sıralanan
bu faktörler performansta iniş ve çıkışlar meydana getirmektedir:
 Algı
 Dikkat
 Sportif Öğrenme
 Stres
 Kaygı
 Korku
Algı, çevredeki olayların farkına varma durumudur. Sporcunun müsabaka veya benzer
ortamlarda karşılaştığı pozisyonlar hakkında zihninde bir algoritma oluşturmasıdır. Motor
performans ile uyarılma arasında bir ilişki vardır. Bir beceri ne kadar fazla tekrar edilirse kayıt
altına alınması ve uygulanması o kadar kolaylaşmaktadır.
19
 Dikkat, algının bir hedefe yoğun olarak yönlendirilmesidir. Oyuncuların iç
dinamiklerinin etkisi ile ortaya çıkan ve onun enerjisi bir yöne toplayan faktörler iç faktörler,
bir uyarıcı karşısında duyu organları aracılığı ile odaklanmasını sağlayan faktörler dış
faktörler olarak adlandırılır. Uyarıcıda meydana gelen değişiklikler doğrusal olarak dikkati de
etkilemektedir.
Sportif öğrenme, bireye kazandırılmak istenen hedeflerin doğru ve etkin bir şekilde
gerçekleştirilmesidir (Aktepe, 2013). Öğrenme kişiden kişiye değişmektedir ve bu öğrenme
psikolojisinde bireysel farklılık olarak adlandırılmaktadır. (Kuzgun, 2004) Spor ile ilgilenen
bireylerin hareket örüntülerini ne şekilde sergileyeceği bilgiye yöneliktir ve bu nedenle
bilişsel alanı kapsamaktadır (Gökalp, 2014).
Stres, kelime olarak baskı, zorlama gibi anlamlar (Köknel, 1987) taşımakla beraber
kişinin algı ve dikkatini aşırı yoğunlaştırması sonucunda ortaya çıkan dengesizlik halidir( Mc
Grath, 1976). Stresin neden olduğu uyarılmışlık düzeyi müsabaka sırasında olumsuz duygu ve
düşüncelerin ortaya çıkması gibi negatif durumlara sebep olmaktadır (Suinn, 1987). Bu baskı
ortamı ile başa çıkmak sporcular ve performansları için kritik bir noktadır. Stres ile mücadele
görev ve duygu odaklı olarak ilerlemektedir (Folkman ve Lazarus, 1985). Görev odaklı
stratejilerde stresin oluştuğu kaynağı ortaya çıkararak onu değiştiren taktikler, duygu odaklı
stratejilerde ise sporcuların verdiği duygusal tepkilerin düzenlenmesini içermektedir (Holt ve
Mandigo, 2004).
Kaygı, sebebi belirsiz ve ortamda somut hiçbir gerekçe olmaksızın bireylerin hissettiği
huzursuzluk, mutsuzluk ve tedirginlik olarak ifade edilmektedir (Şahin, 2019). Sporcularda da
diğer bireylerde olduğu gibi durumluluk kaygısı ve sürekli kaygı olarak ortaya çıkmaktadır.
Durumluluk kaygısı çevresel şartlarda oluşan değişmeler nedeniyle bireyin kendisini tehdit
içerisinde hissetmesidir. Sürekli kaygı ise kişilerin aşırı duyarlı, endişe ve vesvese içerisinde
heyecanlı tepkiler göstermesidir.
Korku, tehdit ve tehlike içeren bir olay karşısında bireylerin buna karşı verdikleri
duyuşsal tepkidir. Kaygıdan ayrıldığı nokta ortamda olası bir tehlike riskinin bulunmasıdır.
Sportif alanda karşımıza en fazla çıkan korku çeşidi sakatlık korkusudur. Bunun yanında daha
önce hiç karşılaşmadığı bir rakip ya da ortamda müsabaka oynanması sırasında da korku
meydana gelmektedir (Aktepe, 2013).
Açıklanan faktörler futbolcunun performansında ve bağlantılı olarak da kondisyon
seviyesine etki etmektedir. Stres, kaygı ve korku anında salgılanan hormon seviyesi yükselir
ve kas gerginliği artar. Oyuncu bu baskı durumunun sürmesi halinde kas yırtığı ve sakatlığı
riski ile karşı karşıya kalır. Fizyolojik değişiklik olarak solunum sayısı da artar ve yeterli,
kaliteli oksijen değişimi gerçekleştiremeyen sporcu erken yorulmaya başlar.

20
 Fiziksel etkilerin yanında bilişsel anlamda da kayıplar meydana gelmesi olasıdır.
Futbol ayakla oynandığı kadar bilişsel fonksiyonların da içine katıldığı bir oyundur. Dikkat ve
konsantrasyonun zayıfladığı durumlarda oyuncuların karar verme, değerlendirme, insiyatif
kullanma gibi yetiler olumsuz etkilenir.
Futbolcuların sağlık kontrolü içerisinde ruhsal ve bilişsel performansın da katılması
daha sağlıklı bir değerlendirmeye olanak tanır. Ayrıca stres, kaygı ve korku ile ilgili hem
antrenör hem de oyuncular güncel olarak bilgilendirilmelidir. Futbolda oyuncular ve teknik
ekip için zihinsel işlevler çok önemlidir önemini gittikçe de artırmaktadır (Çoban, 2021).
Bilişsel performans bir uyarıcı ile karşılaşıldığında hafıza ve işlem hızı ile ile paralellik
gösteren yürütücü işlevler, bireylerin öğrenme ve uygulama alışkanlıkları ve kazandıkları
becerileri yansıttıkları Pass teorisi kavramları ile ilişki içerisindedir (Tekkuş, 2021).
Pass Teorisi
Pass Teorisi, zeka ve öğrenme konusunu bilişsel adımlara ayrıştırarak açıklayan bir
modeldir. Rus bilim adamı Alexander Luria beyinin işleyişi hakkındaki çalışmaları teorinin
oluşmasını sağlamıştır. Bu teori temel olarak beynin yapısına göre kurgulanmıştır (Naglieri,
1997).
PASS Teorisi Planmama Teorisi; “Planlama” (Planning), “Dikkat” (Attention),
“Ardıllık” (Successive) “Eş Zamanlılık” (Simultaneous) bilişsel işlemlerinden oluşmaktadır
ve adını da bu işlemlerin İngilizce karşılıklarının baş harflerinden almaktadır. Bu teoride
kavramlar birbirine bağımlı bir yapı halindedir ancak her bir kavramın bilişsel işlemleri
kendine özgüdür.
Öğrenme kavramı akademik , sportif ya da sosyal yaşantı içerisinde belirli becerilerin
yerine getirilmesi ile oluşur. Bu teorinin amacı, çocukların bilişsel becerilerini destekleyerek
bilimsel bir bakış açısıyla onların öğrenme süreçlerine ve performanslarına olumlu katkı
sağlamaktır.

Şekil 2.6 Pass Teorisi’nin unsurları (IDE, 2021)

21
 Planlama
Planlama, kişilerin karşılaştıkları problemler ile ilgili olarak çözüm yöntemleri
belirlemesi, bunlar ile ilgili seçim yapması ve uygulayarak değerlendirmesi aşamalarının
bütünüdür (Naglieri & Das, 1997). davranışı düzenlemek ve programlamak, stratejileri
seçmek ve oluşturmak ve performansı izlemekle sorumlu yürütücü işlevleri içermektedir.
Davranışların sistemli bir şekilde programlanmasından yapılandırılmasına kadar süregelen
bir süreci kapsamaktadır.
Planlama sistemi, bir probleme çözüm bulmak için plan oluşturmayı, planın
uygulanarak çözüme ulaşılmasını içermektedir (Ün, 2020).
Planlama diğer teori bileşenleri ile içiçedir ve onların başlangıç noktasıdır. Yaratıcı ve
stratejik düşünme karşılaşılan problemin çözümü için büyük önem taşımaktadır. Sportif
anlamda bakıldığında maç içerisinde oluşacak pozisyonlar ve durumlar ile ilgili olarak daha
önceki maçların kayıtlarını izlemek ya da benzer pozisyonlar ile ilgili zhinsel çalışmalar
yapmak sporcuların kendi başına gerçekleştireceği planlamalara birer örnektir.
Dikkat
Dikkat ortamda oluşan uyarıcılara karşı algıların seçici bir şekilde yönlendirilmesidir.
Diğer uyarıcılara karşı bir engelleme ve odaklanma söz konusudur. Dikkat, algının belirli bir
uyarıcının üzerine yoğunlaşmasının sağlandığı odaklanma, çevrede oluşan diğer uyarıcılara
karşı bir ket vurarak dikkatin sürdürülmesi ve farklı görevler arasında geçişlerin olabildiği ve
algının ve odaklanmanın yöneltildiği esneklik adı verilen üç ayrı bileşenden meydana
gelmektedir (Naglieri & Das, 1997).
Sporcuların karşılaştığı durumlar ile ilgili olarak dikkat kavramı, fiziksel ve mental bir
etkinlik sırasında uyarana gerekli tepkiyi verebilmek için sporcunun duyu organlarının
farkındalığı ve sonrasında bedeninde meydana getirdiği düzenleme ve hareketlilik olarak
adlandırılabilir.
Dikkat kavramı verim düzeyini doğrudan etkileyen sportif performansın bir bileşeni
olarak değerlendirilir. Bireysel ya da takım sporlarında yarışmacıların kendini kontrol,
konsantrasyon ve dikkat becerilerine sahip olmaları gereklidir (Güven, 2014; Yönal, 2019).
Günümüzde müsabakaların oynandığı ortamda birçok uyarıcı vardır. Futbolda takım
arkadaşının veya antrenörün bildiriminden taraftarın tezahüratına kadar yoğun ve etkin bir
uyarıcı ortamı oluşmuştur. Sportif performansı yüksek olan sporcular genellikle odaklanma
becerisi yüksek olan bireylerdir (Asan, 2011; Yönal, 2019). Maç içerisindeki ortam dikkate
alındığında performans açısından dikkati yoğunlaştırabilmek ve sürdürmek başarı için önemli
bir faktördür (Şahin, 2019).

22
 Eş Zamanlılık
Farklı uyarıcıların bilişsel olarak bütünleştirilerek bir araya getirildiği bir yöntemdir.
Bu işlem verilen uyarıcıların birbiri ile ilişkilendirilmesi temeline dayanmaktadır (Luria,
1979). Kelimelerin anlamlandırılmasından motor işlemlerin koordine edilmesine kadar bir
çok aktivitede eş zamanlı bilişsel işlemler yer almaktadır.
Eş zamanlı bilişsel işlemin bileşenleri ; “uzamsal beceriler ve imgelem (Spatial Skills
and Imagery)”, “Anlamlandırma (Semantic Processing)”, “Yordama (Reasoning)” gibi
bilişsel işlevler aracılığıyla oluşmaktadır. Bu bilişsel işlevlerdeki farklılaşma performans
kaybı durumunda ve öğrenme problemi olan sporcuların ayırıcı tanı özelliklerine yönelik
olarak (koordinasyon ya da görsel algı vb) ipucu oluşturmaktadırlar (Zihin Akademisi, 2020).
Ardıllık
Ardıllık, kişilerin karşılaştıkları uyarıcıyı zincire benzer bir şekilde sıraladığı bir
bilişsel süreç olarak tanımlanmaktadır (Luria,1966). Sistematik olarak bakıldığında kendinden
önceki uyaran ile ilişkilendirilen ve içerisinde anlam bütünlüğü oluşturan parçaların
birleştirilmesi ile meydana gelmektedir. Kısa süreli hafızanın ve analitik düşünce yeteneğinin
en önemli parçası olduğu ileri sürülmektedir (Ergin, 2004).
Ardıllık becerisi üst düzey olan sporcular kolayca özümseyerek oyun içerisinde
uygulanacak taktik ve stratejileri kolayca anlar. Kendilerine verilen yönergeleri aşama aşama
takip ederek öğrenme ve uygulama süresini kısaltabilirler.
Yönetici İşlevler
Sporda fiziksel yeteneklerin ve motor koordinasyonun önemi tartışılmaz bir gerçektir.
Çağımızda spor dallarının tümünde bu yeteneklerin yanında bilişsel süreçlere odaklanan
çalışmalar ortaya çıkmıştır. Çalışmalar çoğunlukla spora özgü bilişsel özelliklere
odaklanırken genel bilişsel özelliklere yönelik araştırma sayısı çok sınırlı kalmaktadır.
Yönetici işlevler kavramı bireylerin karşılaştığı bilişsel süreçler karşısında kişisel
performansını etkin ve verimli kullanmasıdır (Baddeley, 1996). Bireylerin bir kazanımı elde
etmek amacıyla uyguladıkları bilişsel kapasite ve stratejiler yönetici işlevler ile ilgilidir.
Doğum sonrasından yetişkinlik dönemine kadar bu beceri aşama aşama gerçekleşmektedir.
Bu gelişimde çevre ile etkileşim de büyük rol oynamaktadır (Zelazo vd., 2003).
Beyin insan bedeninde bulunan en büyük ve karmaşık organların başında gelmektedir.
Bütünsel olarak uyumlu çalışan birçok bölgeden meydana gelmiştir. Beyin gerçekleşen
işlemlerin fonksiyonuna göre kendi içerisinde birkaç ayrı lob(bölgeye) ayrılmıştır:
1. Temporal Lob, hafıza ve işitme işlemlerinin gerçekleştiği bölgedir.
2. Oksipital Lob, beyinde görme ile ilgili fonksiyonların gerçekleştiği bölümdür.
3. Parietal Lob, şekil ve renklerin algılandığı, duyuların işlendiği bölgedir.

23
 4. Frontal Lob ise karar verme, problem çözme ve motor işlemlerin gerçekleştiği
bölümdür.

Şekil 2.7. Beyinin İşlevsel Bölümleri (Evrim Ağacı, 2021)

Beynimizin bilgiyi algılama, anlamlandırma ve tanımlanan bu bilgi uyarınca karar
verebilme yeteneği (Michaels, 2001) olarak bakıldığında yönetici işlevlerin beyin yapımızın
frontal lobunda gerçekleştiği söylenebilir.
Yönetici işlevlerde meydana gelen eksiklikler kişilerin yaşamlarını negatif
etkilemektedir. Eğitim ya da iş hayatında, sosyal ilişkilerde hatta yaşam kalitesini azaltma ve
suça yatkın olma halleri gibi trajik sonuçlara kadar götürmektedir (Diamond, 2016). Bunların
temelinde de duygu ve düşünceler üzerindeki kontrolü yitirme, yaptıklarının sonuçlarını
kestirememe, perspektif değiştirememek gibi nedenler yatmaktadır (Kolb ve Wishaw, 2008).
Yönetici işlevler bu bilişsel özelliklerin merkezinde, mental seçimler etkisi olan,
karmaşık süreçlerde ortaya çıkan problemleri çözen bir kavramdır.Bu özelliği onu hayatın her
alanında önemli bir yere sahip olmasını sağlamaktadır.
Literatür incelendiğinde öz düzenleme, dikkat kontrolü, planlama ve işlem hızı bu
yönetici işlevlerin merkezinde olsa da alandaki yaygın görüşe göre bilişsel esneklik, çalışma
kapasitesi ve inhibisyon bileşenleri yönetici işlevlerin yapısını oluşturmaktadır. Bu alt
boyutlar birbiri ile ilişkilidir. Karşılaşılan soruna göre aralarında geçişler olmaktadır (Miyagi
vd. 2000).
24
 Bilişsel Esneklik
Bilişsel Esneklik, beklenmedik ve aniden ortaya çıkan durumlarda mental stratejileri
kullanma yeteneği olarak ifade edilmektedir (Canas vd., 2003). Bilişsel esneklik deneyimle
kazanılan bir öğrenme süreci sonucunda gelişmektedir. Yaşanılan deneyimlerin hayatta
karşılaşılan yeni durumlara uygulanması ile gerçekleşir . Bireylerin iç ve dış stres kaynakları
ile başa çıkmasını sağlar .
Sosyal becerile yüksek kişiler daha üst düzey duyuşsal,psikolojik ve mental sağlığa
sahiptir (Koesten vd,, 2009). Bu anlamda bilişsel esneklik insanların kişisel hedeflerini
başarmasında büyük rol oynamaktadır. Sorunları çözmek için sadece tek bir yol olduğuna
inanan insanlara oranla durumsal faktörlerin farkına vararak davranış değişikliği
gerçekleştiren insanların zorlukların üzerinden gelmek konusunda daha başarılı oldukları
açıktır (Martin vd., 1998).
Elit sporcular ve antrenörler genellikle sporda yaratıcı düşünme yeteneğinin
öneminden bahsetmektedir. Burada önemli olan yaratıcı düşünme becerisinin nasıl
geliştirileceğidir. Oyuncuların geniş bir tecrübe yelpazesine sahip olmaları onların
beklenmedik bir pozisyon ile karşılaştıklarında çözüme ulaşmalarını kolaylaştırmaktadır
(Memmert vd., 2010).
Taktiksel değişimin çok hızlı bir şekilde uygulandığı takım sporlarında orjinal çözüm
yöntemlerinin sonuca daha kolay götüreceği bilinmektedir. Yapılan araştırmalardan elde
edilen bulgulara göre bireysel sporlar ile kıyaslandığında takım sporlarındaki oyuncuların
bilişsel esneklik düzeyi daha yüksektir. Bunun nedeni bireysel sporlarda karşılaşılan
durumların çok farklı mental süreçler içermemesi olabilir. Bisiklet, yüzme ya da koşu gibi
spor dallarındaki çevresel koşullar ve müsabaka değişkenleri dikkate alındığında futbol,
basketbol gibi oyunlardaki maç içerisindeki drill, hücum ve savunma aksiyonlarına göre
daha az mental seçim yapılmasını gerektirmektedir (Diamond, 2016).
Çalışma Belleği
Çalışma belleği, bilgiyi geçici olarak tutan, işleyen ve depolayan yürütme işlevinin
temel bir bileşenidir. Çalışma belleği oyuncuların daha yaratıcı aksiyonlar
gerçekleştirmesine imkan vermektedir. Daha yüksek çalışma kapasitesine sahip olan
oyuncuların spordaki temel bilişsel yetenekler olan dikkati sürdürme ve dikkat
dağınıklığından kaçırarak konsantre olma konusunda daha iyi olduklarını göstermiştir
(Johnson, 2020).
Futbol oyunu için ele alırsak top sürme işlemi yapan bir deneyimli bir futbolcu çevre
kontrolü ve diğer çevresel faktörleri dikkate aldığında yeni başlayan seviyedeki bir
oyuncuya göre daha hızlı hareket eder ve daha tehlikeli bir atak oluşturabilir. Ayrıca takım

25
 arkadaşlarının dizilişinin daha iyi farkında olduğu için topu daha doğru bir şekilde kullanır.
Bunlar görsel olarak algılanan çevresel koşulların çalışma kapasitesi içerisinde işlenerek
bilginin açığa çıkması ile gerçekleşir (Furley ve Memmert, 2010). Basit bir motor beceri
öğreniminde bile bilgi aşama aşama işlenmektedir. Çalışma kapasitesinin aktif olarak
kullanılması öğrenme ve performansı iyileştirici etki gösterir (Masters, 2009).

Şekil 2.8. Çalışma Belleği- Sportif Performans İlişkisi (Furley & Memmert, 2010)

Şekil 2.8.’deki kavram haritasından da anlaşılacağı gibi çalışma kapasitesi ve sportif

performans arasında doğrusal bir ilişki bulunmaktadır. Bireysel farklılıklar çalışma kapasitesi
ve dikkat-algı arasındaki bağın oluşmasında önemli bir etkendir. Yetenek, algı, karar verme
gibi süreçler temel olarak çalışma kapasitesinin doğru ve etkin bir şekilde kullanılması ile
verimli bir hale dönüşmektedir.

Çalışma belleği bir sorunu çözerken bir ya da birden fazla düşünceyi bellekte tutma
görevini üstlenir. Etkin ve verimli performans için dikkat dağıtıcı unsurları engellemek ve
odaklanmayı başarmak gerekir.

Değişken oyun şartlarında iyi bir dikkat sonucu algılanan bilgiyi doğru şekilde
kullanan oyuncular fark yaratma potansiyeline sahiptir. Bunun da temel öğelerinin başında
Çalışma Kapasitesi gelmektedir.

26
 İnhibisyon
İnhibisyon, bireylerin yaşamlarında hislerini, fikir ve dikkatlerini kontrol etme
becerisidir (Diamond, 2013). Bilişsel engelleme olarak da adlandırılır;düşünce ve günlük
yaşamda da yaygın olarak kullanılan kritik bir bilişsel kavramdır. Karşıdan karşıya geçen bir
yaya trafik lambalarında bulunan sinyallere göre hareketine karar vermektedir. Bu yetenek
akademik başarıdan sözel zekaya kadar geniş bir alan içerisinde toplumda yaşam başarısında
önemli bir rol oynar (Lee vd., 2015).
Diğer insanlarda olduğu gibi elit sporcuların yaşamlarında da önemli bir yere sahiptir.
Elit sporcular performanslarının sınırlarını zorlamak ve hızlı tepki vermek zorunda oldukları
durumlar ile müsabaka dönemlerinde sık sık karşılaşmaktadır (Chan, 2011). Dinamik
ortamların geçerli olduğu spor dallarında inhibisyon yeteneği performans başarısının ana
etmenlerinden birisi olarak gösterilebilir. Bilimsel araştırmalar ve elde edilen sonuçlar
incelendiğinde bilişsel esneklik ve inhibisyon özelliğinde diğer seviyedeki oyunculara göre
ciddi farklılıklar ortaya çıkarmıştır (Huijgen vd. 2015).
Karar Verme
Sportif anlamda performansın gelişimi ile paralel olarak karar verme kavramı ön plana
çıkmaktadır. Sporcunun vereceği doğru ve etkili kararlar onun başarısını ve performansını
artırmaktadır. Karar vermenin sağlıklı olması için sporcunun mental olarak iyi bir seviyede
olması gerekmektedir (Tekkurşun vd., 2018).
Takım sporlarında oyuncular takım arkadaşları ile iyi ilişkiler kurma, takım ruhu
oluşturma ve sosyal ilişkilerini geliştirmek gibi olanaklarla tanışır. Örgütsel ve bireysel karar
alma konusunda çevresel şartlar çok etkilidir. Takım oyuncularının da diğer arkadaşları
birlikte sinerji içerisinde hareket etme psikolojisine bürünmesi bunun yanında müsabak
içerisinde ceza alma ve takımı eksik bırakma düşüncesi ve oyun içerisindeki pozisyon
durumları karar vermeleri etkilemektedir (Kelecek vd, 2013).
Oyun sırasında verilen kararlar çoğu zaman spor çevrelerinin farklı düşünceler
içerisinde olmasına yol açmaktadır. 1996 Avrupa Şampiyonasında Türkiye-Hırvatistan
maçında Goran Vlaoviç ile Alpay Özalan arasındaki pozisyonda , Türk Milli Takım oyuncusu
Alpay rakibine faul yapabilecek pozisyondayken bunu yerine getirmeyerek bir karar vermiş
ama takımının 1-0 mağlup olmasında suçlu olarak gösterilmiştir. Bu kararı başlangıçta tepki
çekse de futbolun etiği açısından pozitif bir karar olduğu FIFA tarafından kendisine verilen
Fair-Play ödülü ile ortaya çıkmıştır (Socrates Dergi, 2015). Oyun içerisinde verilecek kritik
kararlar sadece oyun sürecine değil ilerisinde sporcunun kariyerine kadar etki etmektedir. Bu
bilgilerin ışığında futbol ve diğer spor dallarında fiziksel yeterliliğin yanında bilişsel-mental
özelliklerin de doğru seçimler ortaya koyması önemlidir.

27
 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

Yöntem
Araştırmanın Modeli
Araştırmanın modeli bilişsel performans, çeviklik ve rekasiyon zamanı parametrelerin
ilişkilerinin (pozitif/ negatif) saptanmasına yönelik olarak oluşturulmuştur.
Bu araştırma için Atatürk Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Etik Kurul
Başkanlığı’ndan onay alınmıştır (Ek 1). Ayrıca çalışmamız Atatürk Üniversitesi Bilimsel
Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenmiştir. (Proje Kodu: SYL-2022-
10202)

Şekil 3.1. Araştırmanın Modeli

Katılımcılar

Çalışma, en az 5 yılı aşkın süredir futbol branşı ile ilgilenen ve test sürecinde aktif
olarak 2021-2022 sezonu U-19 Süper Lig’de mücadele eden 25 sporcunun katılımıyla
gerçekleştirilmiştir.

Vücut Kompozisyon ve Antropometrik Ölçümler

Vücut kompozisyonu ölçümlerinde günümüzde tüm vücuda hava deplasmanı

uygulayan pletismografi cihazı BODPOD en yüksek doğrulukta sonuçlar vermektedir. Bu
yöntem vücut kompozsiyonunda değişimi %0.3-%1.1 güven aralığında test etmektedir (Fields
vd, 2000). Ayrıca bu cihaz vücut kompozisyonlarını belirlemenin yanında yüksek doğrulukta,
güvenli, konforlu ve hızlı test sonuçları sağlamaktadır. Ürün içeriğinde bulunan bilgisayar
entegrasyon sistemi ile verilerin eş zamanlı olarak eksiksiz bir şekilde tespit edilmesine
olanak tanımaktadır. Çalışmamızın sağlıklı temeller üzerinde veri toplaması için BODPOD
cihazı ile vücut yağ yüzdesi, beden kitle indeksi, vücut ağırlığı, vücut yağsız kitlesi verileri
elde edilmiştir. Ölçüm öncesinde sporculara uygulama prosedürü anlatılmış ve dikkat

28
edilmesi gereken noktalar belirtilerek ölçümler sırasında uyulması gereken kurallar
aktarılmıştır.

Ölçüm öncesinde cihazın kalibrasyon işlemi yürürlükteki prosedürlere uygun olarak

gerçekleştirilmiştir. Vücut kompozisyon ölçümlerine futbolcular katılırken ölçümün
güvenilirliği açısından kıyafet olarak sporcu atleti ve kısa şort giymelerine izin verilmiş,
başlarına bone takılması istenmiştir. Deneklerden ölçüm süresince hareket etmemeleri,
konuşmamaları ve normal bir solunum gerçekleştirmeleri istenmiştir.

Sporcuların boy uzunluğu ölçümleri Atatürk Üniversitesi Spor Uygulama ve

Araştırma Merkezi Fiziksel Uygunluk Laboratuvarında bulunan ve duvara asılmış olan
stadiyometre ile gerçekleştirilecektir. Stadiyometre dengeli ve kolayca hareket eden sayaçlı
bir boy ölçüm cihazı olarak gerek ergonomik yapısı gerekse sonuçların net olarak tespit
edilmesini sağlayan yapısı ile en yoğun kullanılan ölçüm metotlarının başında gelmektedir.

Isınma Prosedürü

Katılımcılara, ölçümler öncesinde sakatlık ve performansta oluşacak riskleri önlemek

adına standart bir ısınma prosedürü uygulanmıştır. Sahada gerçekleştirilen Illinois Testi
öncesinde 5 dakikalık hafif bir tempoda ısınma koşusu ile çalışmalara başlanmış bu süre
sonunda dinamik esnetme ile kaslara kan akışının hızlandırılması amaçlanmıştır. 2 dakikalık
dinamik esnetme süresinden sonra toplam 3 dakikaya geçmeyecek şekilde ayak içi pas, top
sektirme gibi topa yatkınlığı sağlayan temel hareketler gerçekleştirilmiştir. Standart bir genel
ısınma ve diz eklemi ve kaslarına yönelik bir özel ısınma uygulanmıştır.

Laboratuvar ortamında uygulanacak olan bilişsel performans ve reaksiyon zamanı

ölçümleri için sporcuların kas ve eklem aktivasyonunun sağlanması ve teste kendilerini hazır
hissetmeleri için toplam 10 dakikalık bir ısınma uygulanmıştır. Genel ısınmanın ardından,
tüm eklemleri kapsayan kısa bir esnetme uygulanmış ve genel ısınma tamamlanmıştır.

Sporcuların kendilerini teste hazırlamaları için ek olarak 5 dakika verilmiş ve

sporcuların özel ısınma rutinleri ile bireysel fiziksel hazırlıklarına olanak tanınarak test
esnasında maksimum verimle çalışabilmeleri ve sakatlık risklerini en aza indirmek için
gerekli ortam sağlanmıştır.

Çeviklik (Illinois) Testi

Illinois Çeviklik Testi, uzun yıllardır yetenekli sporcuların hem eğitimi hem de
performansının değerlendirilmesi amacıyla kullanılan standart bir çeviklik testidir (Raya,
2013). Farklı spor dallarında çok yönlü çeviklik ölçümlerinde kullanılmıştır (Hachana, 2013).

29
Futbolda yapılan antrenmanların etkinliği ölçmek ve sporcuların çeviklik becerileri test
etmek amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. Sporcuların çeviklik test skorlarının aritmetik
olarak düşük olması çeviklik performasının yüksek olduğunun göstergesi olarak
anlamlandırılacaktır.

Illinois Testi, eni 5 m, boyu 10 m ve orta bölümünde 3.3 m aralıklarla düz bir hat
üzerine dizilmiş üç koniden oluşan test parkuru, zemini çim olan antrenman sahasına
kurulmuştur. Test, her 10 m’de bir 180 º dönüşler içeren 40 m’si düz, 20 m’si koniler arasında
slalom koşusundan oluşmaktadır.

Şekil 3.2.Illinois Çeviklik Testinden bir görüntü (Büyükşehir Belediye Erzurumspor

Tesisleri)

Reaksiyon Zamanı (Witty Sem) Testi

Witty Sem reaksiyon zamanı protokolü sporcuların koordinasyon kapasitesini ve

reaksiyon zamanını ölçmek için kullanılmaktadır. Test protokolü , uyarıcı sonrası verilen
karar ve stratejik olarak uygulama aşamalarından oluşmaktadır (Microgate, 2021). Reaksiyon
zamanının ölçülmesinde ölçüm yapılan yerin gürültüsüz ve ışık alan bir ortam olması dikkate
alınmıştır.

Görsel reaksiyon ölçümünde sporculara Witty-Sem reaksiyon test cihazına ait bir pano
üzerine sabitlenmiş 8 adet lamba üzerinde rastgele yanan renkler arasından yeşil rengi
yakalamaları istenmiş ve 15 doğru yakalama sonucunda elde edilen değer saptanarak test
sonlandırılmıştır. İki deneme sonucunda en iyi ölçüm değerlendirmeye alınmıştır. Testi erken
bitiren sporcunun derecesi daha iyi performans ölçütü olarak değerlendirilecektir.

30
 Şekil 3.3. Witty Sem Reaksiyon Zamanı Testinden bir görüntü

Bilişsel Performans (Stroop) Testi

Bu test yöntemi çoklu bilişsel süreçleri ölçen testlerin içerisinde en sık

kullanılanlardan birisidir (Pachana vd., 2004). Test format olarak frontal bölgede gerçekleşen
etkinliklerin nöropsikolojik olarak incelenmesine dayanmaktadır. Kelimenin yazılımı ile
görüntüsündeki renk arasında farklılık olması durumunda bu rengi ifade etme süresi aynı
renkte olan kelimelere göre daha uzun sürmektedir. Bu renk ve yazı uyumsuzluğu nedeniyle
oluşan bozucu etkinin tespit edilmesine yönelik bir testtir (Karakaş vd., 1992).

Stroop testi, seçici dikkat, okuma ve renk ifade etme üzere temel olarak üç süreçten
oluşmakta ve aynı zamanda da kişilern sahip olduğu mental esnekliğin derecesini de
saptamaktadır (Glasser, 1989). Test, bireylerin bilgiyi işleme sürati ve çevrede oluşan
çeldiricilere nedeniyle oluşan kafa karışıklığına karşı reaksiyon gösterebilme gibi özelliklerin
ölçülmesinde ve geliştirilmesinde kullanılmaktadır (Macleod, 1990).

Stroop testi renk ve yazı uyumsuzluğu formatına bağlı kalarak değişik şekillerde
uygulanmaktadır. Orijinal test (1935) 10 sıradan oluşan ve her sırada 5 madde bulunan toplam
3 karttan oluşmaktadır. Farklı versiyonlarında ise 178 maddeden oluşan Dodrill formu ve 4’er
madde halinde 5 bloktan meydana gelen yine toplamda 3 karttan oluşan Victoria Formu’da
bulunmaktadır. (Karakaş vd., 1992)

31
 Bu testin dijital içeriğinde MATLAB yazılımı kodlanarak hazırlanan görev taskları
kullanılmaktadır. Bu tasklar nötr (yeşil, mavi ve kırmızı renkte yazılan XXX metni), uyumsuz
(ekranda görülen metin ile arka plan rengi k farklı), olmak üzere 2 tür denemeden
oluşmaktadır. Testin 1 bloğu 96 deneme ve 2 tür uyarandan oluşmaktadır (48 uyumsuz ve 48
nötr) ve bu denemeler sporculara rastgele olarak sunulmaktadır.

Denekler, ekrana gelen kelimenin gerçek rengiyle klavyede uyumlu tuşa mümkün
olduğunca hızlı ve minimum hatayla basması yönünde bilgilendirilmişlerdir. Katılımcılar
kendilerine sunulan yazının mürekkep rengini sağ ve sol yön tuşları ile belirtilen seçenekler
arasından işaretlemiştir.

Şekil 3.4. Bilişsel Performans (Stroop Test) ölçümünden bir görüntü

Sporculara Stroop Testi ile ilgili ön bilgi verilmiş ve deneme yapma hakkı
sağlanmıştır. Bu uyum süreci sonrasında ölçümler gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların
kendilerine yakın hissettikleri bir ortamda verdikleri yanıtlar sonucunda elde edilen nötr hata
oranı, nötr reaksiyon zamanı, uyumsuz hata oranı ve uyumsuz reaksiyon zamanı verileri
ışığında uyumsuz faktörlerin hepsine verdikleri toplam süre tespit edilerek bu değer
sporcuların bilişsel performans değeri olarak adlandırılacaktır. Çalışmanın diğer parametreleri
olan çeviklik ve reaksiyon zamanı kavramlar süre bazından ölçüt üzerinden
değerlendirildiğinden bilişsel performans tespiti için kullanılan Stroop Testinde de aynı yol
izlenecektir. Hata oranları dikkate alınmadan uyumsuz faktörlere verilen toplam süre ölçüt
32
kabul edilmiştir. Stroop testini daha kısa sürede bitiren katılımcıların daha başarılı sonuçlar
elde ettiği varsayılmıştır.

Süreç
Sporcular için test sıralaması önce çeviklik özelliğini ölçen Illinois testi, daha sonra
reaksiyon zamanı verilerinin elde edeceği Witty Sem reaksiyon zamanı testi ve en son olarak
bilişsel performans test skorlarının ölçüleceği Stroop testi olarak planlanmıştır. Test zamanları
arasında yaklaşık olarak bir haftalık bir süre öngörülmüştür. Oyuncuları ardışık günlerde teste
sokarak, test performanslarında bir düşüş meydana getirme riski önlenmiştir.
Katılımcılara öncelikle sportif ve bilişsel testlerin onlara sağlayacağı faydalar
hakkında ön bilgi verilmiştir. Daha sonra ölçüm cihazları hakkında temel bilgiler verilmiş ve
test sırasında yüksek performansla ölçümleri gerçekleştirebilmelerinin sağlanması için test
sürecinden iki gün önce ölçüm cihazları sporculara tanıtılmış ve demo bir deneme süreci
yaşamaları sağlanmıştır.
Örneklem grubu çalışmaya dahil edilirken; aktif olarak sporculuk hayatlarına devam
ediyor olmaları, müsabaka döneminde forma giyip oyuna katkı sağlamaları, fiziksel yönden
sağlıklı olmaları ve çalışmadan önceki sezon ciddi bir spor yaralanmasına maruz kalmamış
olmasına dikkat edilmiştir.
Oyunculara düzenli olarak Büyükşehir Belediye Erzurumspor bünyesinde
uyguladıkları antrenman planlaması haricinde herhangi bir antrenman programı
uygulanmamıştır. Futbolcular, haftanın ilk günü (maç takvimine göre) dayanıklılık ya da
rejenerasyon antrenmanı gerçekleştirmiştir. Ertesi gün çabuk kuvvet ve kuvette devamlılık
çalışmaları ile sporculara yükleme yapılmış ayrıca teknik çalışmalara yer verilmiştir.
Haftanın son iki günü taktiksel çalışma, hazırlık maçı uygulanmıştır.
Antrenman mikrosiklüs döngüsü bu sistem içerisinde kurgulanmıştır. Araştırmanın
laboratuvar ölçümleri Atatürk Üniversitesi Spor Bilimleri Uygulama ve Araştırma
Merkezi’nde gerçekleştirilmiştir. Saha ölçümleri ile ilgili olarak Erzurumspor Tesislerinde
bulunan çim sahada test uygulanmıştır. Saha ölçümleri yapılacağı gün önceden hava durumu
kontrol edilerek kararlaştırılmış, saha zemininden ve iklim koşullarından kaynaklanacak
olumsuzluklar önlenmeye çalışılmıştır.

İstatiksel Analiz ve Değerlendirme

Verilerin analizinde SPSS23 paket programı kullanılmıştır. Örneklem grubuna ait

aritmetik ortalama, maksimum ve minimum test skorları ve standart sapma değerleri bu
program aracılığıyla belirlenmiştir.

33
 Bir çalışmada, test yönteminin belirlenmesi yani parametrik ya da non parametrik
testin uygulanması eldeki verilerin normal dağılıma sahip olup olmadığı ile ilişkilidir. Bu
noktadan hareketle dağılımın normalliğini saptamak için Skewness (çarpıklık) ve Kurtosis
(yığılma), Kolmogorov–Smirnov, Shapiro Wilk gibi normallik testleri yapılmaktadır.

Skewness-Kurtosis testi için değer (Kurtosis ve Skewness) -1.5 ile +1.5 arasında
olduğunda dağılımın normal olduğu kabul edilmektedir (Tabachnick and Fidell, 2013). Ayrıca
örneklem gruplarının 30’dan az olduğu durumlarda kullanılan ve bir başka test yöntemi olarak
Shapiro-Wilk testi literatürde yer almaktadır. Shapiro-Willk testi sonucunda elde edilen test
değerleri belirlenen skalanın (p>0,05) üzerinde değer aldığında dağılımın normal olduğu
düşünülmektedir (McKillup, 2012).

Örneklem grubumuz verileri Skewness -Kurtois ve Shapiro Wilk test değerlerine

bakılarak normal dağılıma uygun olup olmadığı incelenmiştir. Elde edilen verilerdeki
değişkenler normal dağılıma sahip olduğu sonucu ile doğru orantılı olarak parametreler
arasındaki ilişki Pearson Korelasyon Katsayısı yöntemi ile incelenmiş ve %95 güven
aralığında p<0,05 değerleri anlamlı kabul edilmiştir.

Korelasyon kavramı tanımsal olarak iki ya da daha fazla sayıdaki değişkenler arasında
var olan ilişkiyi saptamak için kullanılan bir yöntemdir. Bu ilişkinin derecesi de korelasyon
katsayısı (r) ile belirlenmektedir. Korelasyon katsayısı değer olarak -1 ve +1 arasındaki
değerleri almaktadır. Analizde yer alan değişkenler aynı yönde bir değişime sahipse
aralarında pozitif yönlü bir ilişki, tam tersi farklılaşma içerisinde ise negatif yönlü bir ilişki
bulunmaktadır. Bu durumda korelasyon katsayısı pozitif yönlü ilişkiler için (+), negatif yönlü
ilişkiler için ise (-) işaret almaktadır (Şıklar, 2000).

Ayrıca istatistiksel olarak anlamlı ilişki düzeyini belirlemek için p değeri

kullanılmaktadır. Bu değer yapılan çalışmada karşılaşılacak olan olası hata değerini
göstermektedir. Yapılan testler sonucunda p değeri 0,05 değerinden daha küçük bir değer
aldığında bu çalışmada anlamlı düzeyde ilişki bulunduğuna işaret etmektedir (Kul, 2022).

34
 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

Bulgular
Araştırmanın bu bölümünde testler sonucunda elde edilen bilgiler tablolar aracılığı ile
düzenlenmiş, bulgular sistematik bir şekilde aktarılmıştır.

Tablo 4.1. Sporculara Ait Kişisel Özellikler

Sıra Adı-Soyadı Yaş (Yıl) Boy (cm) Ağırlık (kg) Oynadığı Pozisyon

1 Y. K. 18 181 76,6 Kaleci

2 F.A. 17 178 75,9 Kaleci

3 E.O. 18 181 69,5 Defans (Sağ Bek)

4 F.A. 18 174 62,9 Defans (Sağ Bek)

5 Y.E.D. 18 176 60,5 Defans (Sol Bek)

6 İ.Ö.E. 18 176 60,7 Defans (Sol Bek)

7 E.Y. 18 179 77,6 Defans (Stoper)

8 Y.K. 18 185 79,9 Defans (Stoper)

9 E.G. 17 178 65,3 Defans (Stoper)

10 H.B. 19 186 80 Defans (Stoper)

11 E.Ö. 18 173 63,3 Ortasaha

12 A.S.H. 18 182 79,5 Ortasaha

13 K.S. 17 171 57,9 Ortasaha

14 M.D. 18 174 67,9 Ortasaha

15 H.A.B. 19 172 62,9 Ortasaha

16 A.A. 18 175 65 Ortasaha

17 G.Y. 19 179 63,9 Ortasaha

18 A.E.G. 19 181 71,3 Ortasaha

19 A.K. 18 179 60,5 Ortasaha

20 A.E.A. 20 173 65,8 Ortasaha

21 G.V. 18 173 69,1 Ortasaha

22 A.A. 18 184 78,7 Forvet

23 H.M. 19 195 77,2 Forvet

24 Y.U. 18 175 81,7 Forvet

25 Y.T. 18 183 77,8 Forvet

35
 Tablo 4.1.’de araştırmamıza katılan sporculara ait kişisel özellikler verilmiştir.
Araştırmaya Büyükşehir Belediye Erzurumspor U19 Takımı’nın kadrosunda bulunan toplam
25 futbolcu katılmıştır. Futbolcuların 2 tanesi kaleci, 8 tanesi defans, 11 tanesi ortasaha ve 4
tanesi de forvet mevkilerinde görev yapmaktadır.

Tablo 4.2. Sporculara Ait Fiziksel Özellikler

N Min. Maks. x̄ S.s.

Yaş (Yıl) 25 17,00 20,00 18,16 0,68

Boy (cm) 25 171,00 195,00 178,52 5,47

Kilo (kg) 25 57,90 81,70 70,58 7,45

Vücut Yağ Oranı
25 3,10 17,70 8,25 3,06
(%)
Beden Kitle
25 18,80 26,70 22,13 1,89
İndeksi

Araştırmaya katılan sporculara ait yaş, boy, kilo, vücut yağ oranı ve beden kitle
indeksi gibi tanımlayıcı özellikler Tablo 4.2.’de gösterilmiştir. Buna göre sporcuların yaş
ortalaması 18,16 ± 0,68, boy ortalaması 1.78 ± 5,52cm ve kilo ortalaması 70.58 ± 7,45kg
olarak tespit edilmiştir. Ayrıca oyuncuların vücut yağ oranı ortalaması %8,25 ± 3,06 ve Beden
Kütle İndeksi ise ortalama olarak 22,13 ± 1,89 tespit edilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü
tarafından berlirlenen ve T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından da ülkemizde uygulanan Beden
Kitle İndeksi Tablosundaki değerler (Sağlık Bakanlığı, 2012) ile karşılaştırıldığında fiziksel
uygunluk değeri olarak araştırmaya katılan sporcuların BKI ortalama değeri olan 22,13 ± 1,89
değerinin normal aralıktadır.

Tablo 4.3 Pozisyonlara Göre Çeviklik Test Değerleri

N Min. Maks. x̄ S.s.

Kaleci 2 15,47 16,14 15,81 0,33

Defans 8 15,40 16,28 15,74 0,27

Ortasaha 11 14,88 15,89 15,56 0,29

Forvet 4 14,96 15,98 15,53 0,38

Oyuncuların görev yaptıkları pozisyonlara göre Illinois Çeviklik Testi Değerleri Tablo
4.3’de gösterilmiştir. Tabloda yer alan verilere bakıldığında tüm mevkilerin çeviklik
değerlerinin birbirine yakın olduğu görülmektedir. Ayrıca standart sapma değerlerinin
36
nispeten düşük olması dağılımın ortalamaya yakın olduğunu göstermektedir. Kalecilerin
çeviklik test süresi ortalaması 15,81 ± 0,33sn, defans oyuncularının 15,74 ± 0,27sn, ortasaha
oyuncularının 15,56 ± 0,29 ve forvet oyuncularının ortalama olarak 15,53 ± 0,38sn olarak
belirlenmiştir.

Tablo 4.4 Pozisyonlara Göre Reaksiyon Zamanı Test Değerleri

N Min. Maks. x̄ S.s.

Kaleci 2 18,09 23,39 20,74 2,65

Defans 8 12,40 22,78 17,33 3,23

Ortasaha 11 14,96 21,74 17,39 1,93

Forvet 4 20,49 22,80 21,46 0,85

Örneklem grubundaki oyuncuların Witty Sem cihazında elde edilen reaksiyon zamanı
değerleri incelendiğinde kalecilerin 21,24 ± 2,15sn, defans oyuncularının 17,33 ± 3,23sn,
ortasaha oyuncularının 17,39 ± 1,93sn ve forvet oyuncularının 22,80 ± 0,85sn ortalama
sürelerine sahip olduğu tespit edilmiştir. Reaksiyon zamanı ile ilgili en düşük dereceyi bir
defans oyuncusu gerçekleştirmiştir. Skorlar kıyaslandığında ortalama olarak en kısa sürede
testi defans oyuncuları tamamlamıştır. Standart sapma değerlerine bakıldığında tüm
pozisyonların kendi içlerinde heterojen bir dağılım gösterdiği söylenebilir. Örneğin defans
oyuncularının minimum ve maksimum süreleri arasındaki değer olan ranj, 10.38sn olarak
belirlenmiştir.

Tablo 4.5 Pozisyonlara Göre Bilişsel Performans Test Değerleri

N Min. Maks. x̄ S.s.

Kaleci 2 74,73 82,56 78,64 3,91

Defans 8 59,08 65,76 72,83 7,38

Ortasaha 11 64,30 90,72 76,77 5,75

Forvet 4 60,33 88,32 74,22 9,93

Araştırmaya katılan oyuncuların bilişsel performansına ait verilerine bakıldığında

kalecilerin 78,64 ± 3,91sn, defans bölgesinde görev yapan oyuncuların 72,83 ± 7,38sn, orta
sahada görev yapan oyuncuların 76,77 ± 5,75sn ve forvet oyuncularının 74,22 ± 9,93sn
ortalamaya sahip olduğu tespit edilmiştir. En iyi bilişsel performans derecesi (en kısa sürede

37
testi bitiren) test sonucu bir forvet oyuncusuna aittir. En geç testi sonlandıran oyuncu kaleci
olarak görev yapmaktadır.

Normallik Analizi Bulguları

Çalışmamızda uygulanan testlerin sonuçları dikkate alındığında çeviklik testinin

Skewness değerinin -,421 Kurtosis değerinin ,383 olduğu ve belirlenen skala içerisinde yer
aldığı görülmüştür. Reaksiyon zamanı testi ile ilgili olarak elde edilen verilere göre Skewness
değeri ,464 Kurtosis değeri ilse -,151 olarak tespit edilmiştir. Bilişsel performansa ait
Skewness ve Kurtosis değerleri ise sırayla -,118 ve ,011 olarak saptanmıştır.

Araştırmamızın modelini oluşturan parametrelerin bir diğer normallik testi olan

Shapiro Wilk testi sonuçlarına baktığımızda, çeviklik test değerinin ,815 ve reaksiyon testi
normallik analizi sonucunun ,661 olduğu saptanmıştır. Ayrıca bilişsel performans testinin
Shapiro Wilk test değeri ise ,593 olarak elde edilmiştir.

Uygulanan iki normallik test sonucunda da ölçümler normal dağılım göstermiştir ve

bu dağılım sistemine göre aralarındaki ilişki Pearson Korelasyon Katsayısı ile belirlenmesine
karar verilmiştir.

Tablo 4.6 Çeviklik Testi-Fiziksel Özellikler Korelasyon Tablosu

Boy Kilo Beden Kitle Vücut Yağ Çeviklik

Uzunluğu İndeksi Oranı Test
Değeri
Boy Uzunluğu r
p
Kilo r ,635**
p ,000
Beden Kitle İndeksi r ,114 ,786**
p ,293 ,000
Vücut Yağ Oranı r -,141 ,402* ,649**
p ,250 ,023 ,000
Çeviklik Test Değeri r -,245 -,018 ,180 ,391*
p
,119 ,465 ,195 ,027

Çeviklik Testi sonucunun çalışmaya katılan sporculara ait fiziksel özellikler ile
ilişkisine bakıldığında oyunculara ait,boy uzunluğu, kilo ve beden kitle indeksi ile çeviklik
parametresi test değeri arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Vücut yağ oranı ve çeviklik

38
arasında anlamlı düzeyde bir ilişki bulunmuş (p<0.05) ve parametreler arasında pozitif bir
korelasyon saptanmıştır (r =,391)

Tablo 4.7 Reaksiyon Zamanı-Fiziksel Özellikler Korelasyon Tablosu

Boy Kilo Beden Kitle Vücut Reaksiyon

Uzunluğu İndeksi Yağ Zaman Test
Oranı Değeri
Boy Uzunluğu r
p
Kilo r ,635**
p ,000
Beden Kitle İndeksi r ,114 ,786**
p ,293 ,000
Vücut Yağ Oranı r -,141 ,402* ,649**
p ,250 ,023 ,000
*
Reaksiyon Zamanı r -,364 ,054 ,361* ,361*
Test Değeri p ,037 ,398 ,038 ,038
Reaksiyon Zamanı Testi sonucunun çalışmaya katılan sporculara ait fiziksel özellikler
ile ilişkisine bakıldığında bu parametrenin kilo ile arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.
(p>0.05) Bu parametrenin diğer özellikler olan boy uzunluğu, beden kitle indeksi ve vücut
yağ oranı ile ilişkisine bakıldığında aralarında anlamlı bir ilişki oluştuğu görülmektedir.
(p<0.05) Ayrıca reaksiyon zamanının boy uzunluğu ile arasında negatif korelasyon (r=-,364)
;beden kitle indeksi (r=,361) ve vücut yağ oranı(r=,361) ile arasında pozitif bir korelasyon
bulunmaktadır.

Tablo 4.8 Bilişsel Performans-Fiziksel Özellikler Korelasyon Tablosu

Boy Kilo Beden Kitle Vücut Yağ Bilişsel

Uzunluğu İndeksi Oranı Performans
Test Değeri
Boy Uzunluğu r
p
Kilo r ,635**
p ,000
Beden Kitle İndeksi r ,114 ,786**
p ,293 ,000
Vücut Yağ Oranı r -,141 ,402* ,649**
p ,250 ,023 ,000
Bilişsel Performans r -,284 -,151 ,038 ,170
Test Değeri p ,084 ,236 ,429 ,208

39
 Bilişsel performans testinin çalışmada yer alan sporculara ait olan fiziksel özellikler ile
olan ilişkisi değerlendirildiğinde; boy uzunluğu, kilo, beden kitle indeksi ve vücut yağ oranı
bileşenlerinin bilişsel performans ile anlamlı bir ilişki oluşturmadığı görülmüştür. Tüm
parametreler içerisindeki anlamlılık düzeyi (p>0.05) olarak gerçekleşmiştir.

Tablo 4.9 Bilişsel Performans-Çeviklik-Reaksiyon Zamanı Arasındaki İlişki Tablosu

Çeviklik Test Değeri Reaksiyon Zamanı Test Bilişsel Test
Değeri Değeri
Çeviklik Test Değeri r
p
Reaksiyon Zamanı Test r -,405*
Değeri p ,044
Bilişsel Test Değeri r -,177 ,492*
p ,396 ,012

Araştırmamızın temel modeli olan Bilişsel Performansın Çeviklik ve Reaksiyon

Zamanı parametreleri ile ilişkisine ait elde edilen veriler Tablo 4.10.’da gösterilmiştir.
Bulgulara göre Bilişsel Performans ile Reaksiyon zamanı arasında anlamlı bir ilişki
saptanmıştır. (p<0.05) Bu iki parametre arasında pozitif yönlü bir korelasyon olduğu da tespit
edilmiştir. Bilişsel Performansın çeviklik parametresi ile ilişkisi incelendiğinde iki kavram
arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. (p>0.05) Bununla doğrusal olarak iki parametre
arasında herhangi bir negatif ya da pozitif korelasyon bulunmamaktadır. Reaksiyon zamanı ve
çeviklik parametrelerinin arasındaki ilişki anlamlı düzeyde saptanmıştır. (p<0.05) Ayrıca bu
iki kavram kendi aralarında negatif yönlü bir ilişki içerisinde gözükmektedir.

40
 BEŞİNCİ BÖLÜM

Tartışma ve Sonuç

Araştırmamızın amacı futbolcularda bilişsel performansın fiziksel uygunluk

parametreleri olan çeviklik ve reaksiyon zamanı ile olan ilişkisinin incelenmesidir.

Çalışmada örneklem grubunda bulunan sporcuların çeviklik özelliklerini test etmek

için Illinois Çeviklik Testi kullanılmıştır. Test Büyükşehir Belediye Erzurumspor çim
antrenman sahasında gerçekleştirilmiştir. Ölçüm sonuçları fotosel cihazı ile tespit edilerek
kaydedilmiştir. Elde edilen sonuçlar hem toplam ortalama olarak hem de oyuncuların görev
yaptıkları pozisyonlara göre sahip oldukları ortalama değerleri üzerinden sıralama ölçütüne
değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgulara göre çeviklik değeri ortalamaları birbirine yakındır.
Standart sapma değerleri ile ortalamalar beraber değerlendirildiğinde sonuçların çok benzer
olduğu görülmüştür. Kalecilerin çeviklik test süresi ortalaması 15,81 ± 0,33sn, defans
oyuncularının 15,74 ± 0,27sn, ortasaha oyuncularının 15,56 ± 0,29sn ve forvet oyuncularının
ortalama olarak 15,53 ± 0,38sn olarak belirlenmiştir. Takımın çeviklik test değeri ortalaması
15,63 ± 0,33sn olarak elde edilmiştir.

Araştırmamızda reaksiyon zamanı ile ilgili ölçümler Microgate Witty Sem cihazı ile
elde edilmiştir. Oyuncuların verileri incelendiğinde kalecilerin 21,24 ± 2,15sn, defans
oyuncularının 17,33 ± 3,23sn, ortasaha oyuncularının 17,39 ± 1,93sn ve forvet oyuncularının
18,06 ± 3,52sn ortalama süreye sahip olduğu tespit edilmiştir. Takımın reaksiyon zamanı
ortalaması 17,91 ± 2.94sn olarak bulunmuştur. Bilişsel performans ölçümleri Stroop test
aracılığı ile gerçekleştirilmiştir. Elde edilen verilere göre kaleciler 78,64 ± 3,91sn, defans
oyuncuları 72,83 ± 7,38sn, orta sahada görev yapan oyuncuların 76,77 ± 5,75sn ve forvet
oyuncularının 74,22 ± 9,93sn ortalama ile testi bitirmiştir.

Elde edilen veriler öncelikle oyuncuların görev yaptıkları pozisyonlara göre

sınıflandırılmıştır. Bu aşamada çeviklik yeteneği olarak elde edilen test sonuçlarına göre
ortalamalar birbirine çok yakın değer alsa da ön plana çıkan mevki forvet oyuncuları ve
sonrasında ortasahada görev yapan oyunculardır. Ersöz (2016) değişik yaş gruplarındaki
futbolcuların fiziksel uygunluk bileşenleri parametrelerinden bir kaçı ile fonksiyonel hareket
değerlendirme testini karşılaştırdığı araştırmasında futbolda çeviklik önemli bir bileşen
olduğunu ve bunun düzenli bir şekilde antrenman planlaması içerisinde yer aldığında
müsabaka sırasında oyuncuların hareketlerini pozitif bir şekilde etkileyeceğini belirtmiştir. Bu

41
çeviklik yeteneğinin oyuna etkisi anlamında önemli bir vurgu taşımaktadır. Ek olarak Erdem
vd.(2015) futbolcuların görev yaptıkları mevkilere göre fiziksel uygunluk parametrelerinin
değerlendirildiği çalışmada oyuncuların sahip oldukları ağırlık ile vücut kitle indeksi arasında
anlamlı farklılık tespit edilmiştir. Ayrıca çalışmada forvet oyuncularının sahip olduğu çeviklik
becerisinin istatistiksel olarak anlam taşımasa da diğer mevkide görev yapan oyunculara göre
daha yüksek olduğu belirtilmiştir (Erdem vd., 2015). çalışmasının sonuç kısmı
araştırmamızdaki çeviklik ile ilgili test sonuçları ile paralellik göstermektedir. Tespit edilen
verilerimiz ışığında forvet oyuncularının çeviklik özelliğinin az bir farkla da olsa diğer
pozisyonlarda görev yapan oyunculardan daha iyi bir skorda gerçekleştiği söylenebilir. Bunun
nedeni ile ilgili olarak futbolda hücum aksiyonlarının çok çeşitli olması, oyun içi akışta
hücum oyuncularının rakibi aldatarak gol şansı bulmak için hızlı yön değiştirmelere
ihtiyacının bulunması ve kendilerini bu yönde geliştirmeleri gösterilebilir.

Forvet oyuncuların oyun planı içerisinde daha önce de belirtildiği gibi rakibi ekarte
edip gol alanı içerisinde yer almak ve skor üretmek temel görevleri arasında yer almaktadır.
Ortasaha oyuncuları ise savunmadan çıkışlarda hızlı yön değiştirmeler sayesinde doğru pas
organizasyonları ile oyunu 3.bölgeye taşımak gibi temel bir görev üstlenmektedir. Bu
noktadan hareketle çeviklik becerisinin yüksek olmasının beklenen bir sonuç olduğu
düşünülmektedir. Antrenman planlaması içerisinde gerek dar alanda oynanan 1x1,2x2 gibi
oyunlar ya da defans ve savunma şeklinde çalışılan set drilleri forvet ve ortasaha
oyuncularının hızlı yön değiştirme, rakibi aldatma ve hedefe ulaşma gibi amaçları
gerçekleştirmesine olanak tanıdığı düşünülmektedir. Bu anlamda çalışmada bulunan
sonuçların futbolun doğal akışı içerisinde oynanan pozisyonlar göz önünde alındığında tutarlı
olduğu tahmin edilmektedir.

Çalışmamızda reaksiyon zamanı ile ilgili elde edilen ortalamalar değerlendirildiğinde

en yüksek reaksiyon zamanı verimi defans oyuncularında, en düşük reaksiyon zamanı
performansı forvet oyuncularında gözükmektedir.Ortasaha oyuncularının değerleri de defans
oyuncularına çok yakındır. Ayrıca defans oyuncularının standart sapma değeri diğer
mevkilerde oynayan oyunculara göre daha yüksektir. Bu verileri anlamlandırmak gerekirse
heterojen bir yapıdan oluşan defans bloğu stoper denilen merkez oyuncularının yanında
savunmanın sağ ve sol kanadında görev yapan bek oyuncularından da kurulmuş olmasının
etken olduğu düşünülmektedir. Oyunun iki yönlü oynandığı gerçeği ile hareket etmek
gerekirse daha önce de belirttiğimiz hücum aksiyonlarının zenginliği ve hızlı yön
değiştirmeler gerektirmesi nedeniyle bu aksiyonlara çabuk tepki vermek çok önemlidir.
Bunun da defans oyuncularının daha hızlı reaksiyon zamanı göstermesine yol açtığı

42
söylenebilir. Ayrıca oyunun omurgasında ortasaha oyuncuları bulunmaktadır. Hem oyunun
savunma yönüne katkı sağlamakta hem de hücum organizasyonlarının başlangıcını
oluşturmaktadır. Futbol oyunu içerisinde müsabakada iki yönlü oyunu en çok oynamaları ve
oyunu birinci bölgeden ikinci ve üçüncü bölgeye taşıma sorumluluğu ve görevi hızlı
reaksiyon göstermeyi zorunlu kılmaktadır. Bu görev ve sorumluluklar da ortasaha
oyuncularının reaksiyon zamanı performansı yönünden kendilerini geliştirmelerinin nedeni
olabilir.

Bilişsel performans, futbol gibi spor dallarında genelde fiziksel uygunluk ve motor
becerilerden sonra gelmektedir. Literatürde de bilişsel performans ve futbol ile ilişkili yol
gösterici çalışma sayısı çok azdır. Yapılan çalışmalar genel olarak motor becerileri, aerobik
kapasiteyi, maksimal güç gibi değerleri ölçmeyi amaçlamaktadır. Ankaralı ve Bayramlar
(2019) aerobik kapasitesi yüksek bireylerin bilişsel performansları ile ilişkisine yönelik bir
çalışma gerçekleştirmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen verilerden daha yüksek aerobik
kapasiteye sahip bireylerin yönetsel işlevler bağlanmında bilisel performanslarının da iyi
seviyede olduğu ve akademik anlamda daha yüksek başarı gösterdiklerini tespit etmiştir.
Ayrıca sonuç olarak fiziksel aktivite ve buna bağlı olarak gerçekleştirilen çalışmaların bilişsel
performansı geliştireceği ve günlük hayatı daha rahat yaşanır hale getireceği bulunmuştur.

Futbol oyunu içerisinde görev yapan oyuncular sadece fiziksel olarak değil mental
olarak da yorulmaktadır. Williams vd. (2020) futbol aktivitelerinin fiziksel uygunluk ile
bilişsel işlev kapasitesine etkisi konulu çalışmasında dinlenik durumdaki bireylerin bilişsel
performans ölçümü ile futbol aktivite sonrasındaki ölçüm arasında anlamlı bir ilişki tespit
etmiştir. Bu anlamda sahip oldukları mental kapasiteyi artırmaya yönelik yapılacak
çalışmaların oyuncuların performansı ile olumlu yönde etki edeceği verisinin araştırmamızda
elde edilen bulgular ile paralel olduğu söylenebilir. Furley ve Memmert (2010) bilişsel
performansta çalışma kapasitesinin spordaki rolü ile ilgili araştırmasında bu kavramın
sporcularda dikkatini yönlendirme yeteneğini geliştirdiği ve baskı altında kaldığı
mücadelelerde performans sergileme özelliğine de pozitif katkıda bulunduğunu tespit
etmiştir. Literatürdeki bu çalışma ışığında oyunda mental olarak ayakta kalan oyuncuların
takımın başarısına daha fazla etki edeceği söylenebilir. Sonuç olarak futbol taraftar ve medya
gibi dış çevrenin de baskı kurduğu bir oyundur. Bu anlamda mental sağlık en az fiziksel
sağlık kadar önem taşımaktadır. Bu anlamda antrenman planlaması içerisinde gerek hazırlık
dönemi boyunca gerekse müsabaka dönemi içerisinde mental antrenman yapılmasının ve
oyunculara periyodik olarak bilişsel performans testlerinin uygulanmasının futbolcuların
performansına pozitif etki edeceği düşünülmektedir.

43
 Araştırmamızın temel kavramları olan çeviklik, reaksiyon zamanı ve bilişsel
performans parametreleri ile ilgili literatürde yer alan çalışmalar ışığında elde edilen veriler
değerlendirildikten sonra çalışma modelimize uygun olarak bu parametreler arasındaki
korelasyonun daha önce yapılan çalışmalar ışığında değerlendirilmesi akademik anlamda daha
sağlıklı bir çalışma ortaya koyacaktır.

Literatürde de yer aldığı gibi (Reinal vd.,2019, Çolakoğlu vd,1993) reaksiyon zamanı
bilişsel performans öğeleri ile doğrusal bir çalışma sistemi içerisindedir. Konsantrasyon ve
seçici dikkat gibi yönetsel işlemler unsurlarının bu parametreler üzerinde etkin olduğu
belirlenmiştir. Çalışmamızda elde ettiğimiz bulgular da bu araştırmayı destekler yönde
ilerlemektedir. Bu bağlamda ele alınırsa bilişsel performansı artan oyuncunun reaksiyon
zamanı süresinin kısalacağı dolayısıyla reaksiyon zamanı performansının da artacağı
düşünülebilir. Bilişsel performans ve reaksiyon zamanının bu anlamlı ilişkisi daha hızlı
harekete geçmesi istenilen oyuncuların antrenman programlarına bilişsel yeteneği geliştiren
eklemeler yapılmasının olumlu yansıyacağı düşünülmektedir. Nitekim literatürdeki Çolakoğlu
vd. (1993) gerçekleştirdikleri çalışmada sporcuların dört hafta boyunca gerçekleştirilen
konsantrasyon aktivitelerin bu bireylerin sahip olduğu reaksiyon zamanına olan etkisi
araştırılmıştır. Araştırmanın sonucunda bu aktivitelerin uygulandığı gruptaki sporcuların diğer
gruptakilere oranla üç kat daha fazla gelişim gösterdikleri tespit edilmiştir(p<0.01). Reaksiyon
zamanı ile ilgili optimum seviyede verim sağlanması için mental antrenmanların kullanılması
gerektiği belirtmiştir. Kısa süreli reaksiyon zamanı oyuncuların rakiplerine karşı avantajlı
duruma geçmelerini ve bunun da takım performansına olumlu yansıyacağı tahmin
edilmektedir.

Oyun içerisindeki performansın bilişsel süreçlere bağlı olarak gelişmesi bilişsel

performasın önemini vurgulamaktadır. Bu süreç antrenman planlanmasında da hem fiziksel
uygunluk parametrelerinin hem de bilişsel süreçlere katkı sağlayan antrenmanların planlama
içerisine dahil edilmesini, bunu içeren kompleks antrenmanların (Chang vd., 2021) bu
anlamda olumlu katkı sağlayacağı sonucunu verdiği literatürde yer almaktadır.. Ayrıca
reaksiyon zamanı verimi iyi olan oyuncular bilişsel performans olarak da iyi bir seviyede
olacağı için futbol gibi dinamik oyunlarda bu oyuncuların daha hızlı karar vereceği ve üst
düzey performans sağlayacağı düşünülmektedir.

Araştırmada elde edilen verileri destekler nitelikte olan (Moelhi, 2006) çalışmasında
elit sporcuların reaksiyon süresinin daha alt seviyede olan oyunculara göre daha kısa olduğu
ve reaksiyonun daha hızlı gerçekleştirdiği tespit edilmiştir. Buna bağlı olarak diğer bir
çalışmada ortaya konulan üst liglerde oynayan elit sporcuların daha alt düzeydeki liglerde

44
mücadele eden futbolcular ile kıyaslandığında daha üst seviyede bilişsel özellikler
gösterdiğine yönelik olarak çalışma (Vestberg vd, 2012) sonuçları ortak olarak
değerlendirildiğinde araştırmamız sonucu elde ettiğimiz reaksiyon zamanı ve bilişsel
performans arasındaki pozitif ilişkinin daha net ortaya konulduğu söylenebilir.

Araştırmamızda elde edilen verilere göre çeviklik yeteneği ile bilişsel performans
arasında anlamlı bir korelasyon tespit edilememiştir. Lennemann vd. (2013) çeviklik
antrenmanlarının psikolojik ve bilişsel performansa etkisi başlıklı çalışmasında bu
parametreler arasındaki ilişkiyi incelemiş, çeviklik antrenmanlarının fiziksel aktivitelere göre
daha yüksek oranda bilişsel ve psikolojik performansa katkı sağladığını tespit etmiştir. Bu
bulguya rağmen çalışmamızda katılımcılardan elde edilen sonuçlar bu çalışmanın sonucu ile
farklılık taşımaktadır. Ayrıca bu anlamda literatürde yer alan; Spiteri vd. (2015)’nin ortaya
koyduğu çalışmasında hızlı ve yavaş hızda ortaya konulan çeviklik performansının
norömüsküler stratejide nasıl farklılık oluşturduğunu araştırmış, sonuç olarak bilişsel
kavramlar ile çeviklik yeteneği arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Spiteri
vd.(2015) verisi araştırmamızda elde ettiğimiz sonuç ile uyumlu görünmektedir. Literatürdeki
çalışmalar arasındaki bu farklılığın sebebi olarak çeviklik yeteneğinin bilişsel bir karar verme
sonucu ortaya çıkan bir reaksiyon olmaktan çok fiziksel uygunluğun diğer unsurları olan
kuvvet, sürat gibi motorik özellikler ile daha çok bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Sonuç
olarak futbol içerisindeki çeviklik yeteneği genel olarak hızlı ve ani dönüşler içeren hareketler
şeklinde gerçekleşmektedir. Bunun için oyuncunun sahip olduğu kondisyon durumu ile
birlikte fiziksel özellikleri de önem taşımaktadır. Her ne kadar reaksiyon zamanı için karar
verme yeteneği ve bunun temelini oluşturan bilişsel performans önemli olduysa da çevikliğin
daha çok fizyolojik faktörlere bağlı olarak gerçekleştiği düşünülmektedir.

Çevikliğin bilişsel faktörler ile ilişkilerinin araştırıldığı bir başka çalışmada Scanlan
vd. (2013) erkek basketbol oyuncuların reaksiyonel çeviklik özellikleri üzerinde fiziksel ve
bilişsel faktörlerinin etkisini araştırdığı çalışmasında sonuç olarak reaktif çeviklik özelliğinin
en fazla bilişsel özelliklerden (tepki süresi ve karar verme süresi) etkilendiğini bulmuştur.
Ayrıca araştırmada morfolojik özelliklerin doğrusal hız ve yön değiştirme özelliklerine yani
reaktif çeviklik ile düşük derecede anlamlı bir ilişki içerisinde olduğu tespit edilmiştir. Bu
veriler bazı bilişsel unsurların reaktif çeviklik ile ilgili olduğuna dair sonuçlar içerse de edilse
de bunun reaktif çeviklik ve bazı morfolojik özellikler ile sınırlandırıldığı aynı çalışmanın
içeriğinde yer almaktadır. Ayrıca yapılan çalışmadaki spor dalı ile bu çalışmada yer alan
futbol arasında farklı kurgular ve oyun yapıları olduğu açıktır. Başka bir bakış açısıyla farklı
sonuçların nedeni olarak oyuncuların değişik morfolojik özelliklere sahip olması, oyun

45
algılarının farklılaşması ve daha önce de belirtildiği gibi çeviklik yeteneğinin bilişsel
süreçlerden çok motor beceriler ve fiziksel özellikler ile geliştiği tahmin edilmektedir.

Reaksiyon zamanı ve çeviklik ilişkisi ile ilgili olarak Moradi ve Esmaelizadeh (2015)
okul dönemindeki çocuklarda reaksiyon zamanı, çeviklik ve hız konusunda yaptığı çalışmada
reaksiyon zamanı ve çeviklik arasında önemli bir ilişki olduğunu saptamıştır. Bu doğrultuda
Çömük ve Erdem (2010) çalışmasında artistik buz pateni spor dalında yarışmalara katılan
kadın sporcuların sergiledikleri üçlü dönüş performanslarının bu sporcuların fiziksel uygunluk
parametreleri olan reaksiyon zamanı ve çeviklik ile olan ilişkisi incelenmiştir. Çalışma
sonucunda sporcuların reaksiyon zamanı ve çeviklik değerlerinin kontrol gurubunda yer alan
sporcular ile kıyaslandığında anlamlı derecede daha iyi olduğu belirlenmiştir. Bu sporcuların
reaksiyon zamanı ve çeviklik ilişkisi test edildiğinde aralarında negatif bir ilişki saptanmıştır.
Reaksiyon zamanı ile çeviklik parametresi arasında çalışmamızda anlamlı düzeyde bir ilişki
tespit edilmiştir. Ayrıca iki parametre arasında negatif bir korelasyonda saptanmıştır. Bu
anlamda elde edilen veriler daha önce literatürde benzer özelliklerdeki çalışmalar ile (Çömük
ve Erdem, 2010, Bullock vd., 2012) örtüşmektedir. Belirtilen çalışmada da sporcuların
reaksiyon zamanı ve çeviklik parametresi arasında negatif bir ilişki saptanmıştır. Bu anlamda
oyuncuların çeviklik zamanlarını arttıkça reaksiyon sürelerinin azaldığı düşünülmektedir. Bu
bulgudan farklı bir veri olarak başka bir çalışmada (Yıldız vd., 2018) reaksiyon zamanı ve
çeviklik özellikleri arasında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Araştırmalar arasındaki bu
farklı sonuçlar değerlendirildiğinde kadın sporcularda yapılan bir çalışmada olduğu gibi (Arı
vd., 2020) reaksiyon zamanı ve çeviklik parametreleri arasındaki ilişkinin benzer iki çalışma
arasında farklı sonuçla açıklanması farklı motor becerilerin ve farklı fiziksel uygunluk
parametrelerinin oluşması nedeniyle açıklanabilir.

Futbolda karar verme ve uygulama süreci bilişsel performans, reaksiyon zamanı ve

çeviklik yeteneğinin üçünün birleşmesiyle daha dinamik bir hale gelebilir. Bu anlamda elde
edilen verilerden bilişsel olarak kendini geliştiren bireylerin daha iyi ve verimli bir reaksiyon
zamanına sahip olacağına diğer oyunculara göre daha kısa sürede harekete geçeceğini
düşündürmekte ve bunların oyuncu ve takım performasına olumlu yansıyacağı kanısı
oluşmaktadır.

Çalışmanın sonuç kısmında vurgulanmak istenen bir başka konu da sporcu sağlığıdır.
Günümüzde futbol oyuncuları arasında ALS hastalığı hızla yayılmaktadır. Trabzonspor
forması giyen oyuncu İsmail Göçek’ten Fenerbahçeli ünlü oyuncu İlyas Tüfekçi’ye kadar bir
çok oyuncu bu hastalığın pençesine düşmüştür. ALS hastalığına farkındalık yaratmak için tüm

46
dünyada özellikle futbolcuların başını çektiği ‘Ice Bucket Challenge’ organizasyonları
oluşturulmuş ve sosyal medya ve görsel medyada yer almıştır.

Sporcu sağlığı özelinde değerlendirilirse futbolcuların bilişsel performansına yönelik

uygulanacak testlerin oyuncuların mental sağlığını tespit etmede değerli bir veri olacağı
düşünülmektedir. ALS gibi futbolcular arasında yaygınlaşan bu hastalıklarla mücadele etmek
adına bilişsel testlerin ve bilişsel performans değerlendirmelerinin sezon başı sağlık
kontrollerinde yetkili federasyonlar tarafından istenilmesinin oyuncuların mental sağlığına ve
onların gelecekteki yaşamlarına olumlu yansıyacağına inanılmaktadır.

Öneriler

 Bilişsel performans ölçümlerinde farklı yönlerdeki hataların ortaya koyan Flanker

Testi gibi ölçüm yöntemleri kullanılarak değişik parametreler üzerindeki etkilerinin
tespit edilmesi düşünülebilir.
 Oyuncuların denge ve koordinasyon gibi mental kapasite ile daha yakın gözüken
motor becerilerinin bilişsel performans ile ilişkisinin gözlemlenmesi ve sonuçlarının
ortaya konulmasının literatüre katkı sağlayacağı tahmin edilmektedir.
 Bilişsel performans ölçümlerinde hata oranları ve reaksiyon süreleri arasındaki etkinin
kontrol ve deney grupları ile tespit edilmesinin bilişsel performans ölçümlerinde daha
hassas sonuçlar elde edilmesine fayda sağlayacağı umulmaktadır.
 Çeviklik ve reaksiyon zamanı testlerinin saha içerisinde kurgulanacak parkurlar
içerisinde temel protokole uygun olarak uygulanmasının futbolun doğal yapısı ile daha
uyumlu sonuç vereceği düşünülmektedir.
 Anaerobik güç ve maksimal oksijen tüketim kapasitesinin bilişsel performans üzerine
etkisinin araştırılmasının literatüre katkı yapacağı düşünülmektedir.
 Bilişsel performansın, beyindeki serebral oksidasyon ile ilgisine yönelik çalışmaların
hem sporcu sağlığı hem de antrenman içerisindeki yüklenmelerin beyin üzerindeki
etkilerini görmek adına pozitif katkı yapacağı düşünülmektedir.

47
 Sınırlılıklar
Çalışmamızda Tablo 4.3, Tablo 4.4. ve Tablo 4.5’ de oyuncuların görev yaptıkları
mevkilere göre çeviklik, reaksiyon zamanı ve bilişsel performans test değerleri frekans analizi
ışığında verilmiştir. Mevkilere göre bir değerlendirme sadece oyuncuların gerçekleştirdiği
minimum ve maksimum test skorları üzerinden gerçekleştirilmiştir.
Oyuncuların mevkileri ile bu parametreler arasındaki anlamlı düzeyde farklılık
araştırması ya da ilişkiye yönelik analiz yapılmamasının nedeni kaleci sayısının az olması ve
oyuncu dağılım frekansının özdeş olmaması nedeniyle gerçekleştirilmemiştir.
Oyuncuların Stroop test skorlarının yanında hata dereceleri de elde edilmiştir. Test
sırasında elde edilen hata skorları değerlendirmeye alınmamıştır. Reaksiyon zamanı ve
çeviklik parametreleri için uygulanan protokollerin zamanı karşı elde edilen skor olarak
değerlendirilmesi ve test sırasında hata payı bırakılmaması, bilişsel performans testinin de
diğer testler ile uyumunun sağlanması adına toplam elde edilen test skoru değerlendirmeye
alınmıştır.

48
 KAYNAKÇA

Abdullah M.R., Musa R.M., Suppiah PK, Kosni N.A. (2016). Relationship of physical
characteristics, mastery and readiness to perform with position of elite soccer player.
International Journal of Advanced Engineering and Applied Sciences, 1(1), 8-11.
Ackland T., Lohman T, Stewart A. (2012), Current Status of Body Composition Assetment
in Sport. Sports Med 2012; 42 (3): 227-249
Açak M., Karademir T., Taşmektepligil Y., Çalışkan E. (2012). İşitme Engelli Futsal
Sporcularının Çeviklik ve Görsel Reaksiyon Zamanının Karşılaştırılması. Selçuk
Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi , 2012: 283-289
Akgün, N. (1993). Egzersiz ve Spor Fizyolojisi, İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
Akın S,Coşkun Ö.,Özberk Z. N,Ertan H,Korkusuz F (2004). Profesyonel ve amatör futbol
oyuncularının fiziksel özellikler ve izokinetik diz kaslarının konsantrik kuvvetinin
karşılaştırması. Artroplasti Artroskopik Cerrahi (Yeni Adı: Eklem Hastalıkları ve
Cerrahisi), 15(3), 161 - 167.
Aksoy Y. (2012). Genç Futbol, Voleybol ve Güreşçilerin Sprint, Reaksiyon Zamanı ve
Anaerobik Güçlerinin Karşılaştırılması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Ensitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi
2012 . Samsun
Aktepe K. (2013). Sporda Zihinsel Antrenman. Nobel Akademik ve Yayıncılık Eğitim
Danışmanlık Ticaret Ltd.Şti. Ankara
Alcantara A. (2021) , Be Untouchable: Control the Ball, Your Body and The Game. Soccer
Coordination Training. https://trustmycoach.com/soccer-fitness/coordination-training/
Erişim Tarihi: 12.11.2021
Ankaralı S. ve Bayramlar Z. (2019), Aerobik Kapasite ve Bilişsel Performans İlişkisi.
Anatolian Clinic Journal of Medical Sciences, May 2019; Volume 24, Issue 2
Amaro-Gahete, F. J., (2019). Changes in physical fitness after 12 weeks of structured
concurrent exercise training, high-intensity interval training, or whole-body
electromyostimulation training in sedentary middle-aged adults: A randomized
controlled trial.
Apa (2021). Dictionary ofAmerican Physicological Association. https://dictionary.apa.org/
Erişim Tarihi:17.11.2021
Arı, E. , İnce, A., Çakmak, E. (2020). GENÇ KADIN FUTBOL OYUNCULARINDA
ÇEVİKLİK, SÜRAT VE REAKSİYON SÜRATİ PARAMETRELERİ
ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN İNCELENMESİ . Spor ve Performans Araştırmaları
Dergisi , 11 (1) , 12-23 .
Asan, R. (2011). Sekiz haftalık masa tenisi egzersizinin 9-13 yaş arası çocuklarda
dikkatüzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Enstitüsü, Konya
Baltacı, G. (2016). Fiziksel Uygunluk. Karaduman, A.A., Yılmaz, Ö.T. (Ed.), Fizyoterapi
Rehabilitasyon. Ankara: Pelikan Yayıncılık.
Baddeley, A. (1996). Exploring the central executive. The Quarterly Journal of Experimental
Psychology: Section A, 49(1), 5-28.

49
Benjamin C.Y. (2015). Effect of Long-Term Isometric Training on Core/Torso Stiffness
Journal of Strength and Conditioning Research 2015 National Strength and
Conditioning Association 1515-1517
Biçer T. (1996). Yaşamda ve Sporda Doruk Performans-Başarının Zihinsel Dinamikleri.
Beyaz Yayınları 13.Baskı 2-3 İstanbul
Birleşmiş Milletler (2021). https://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/sustainable-
development-goals/goal-3-good-health-and-well-being.html Erişim Tarihi :02.11.2021
Bitbrain (2021). https://www.bitbrain.com/blog/peak-brain-performance Erişim Tarihi:
17.11.2021
Bompa TO, Haff GG. Antrenman Kuramı ve Yöntemi. Spor Yayınevi ve Kitabevi, 2015, s:
397-412
Bompa T.O. (2013), Dönemleme-Antrenman Kuramı ve Yönetimi, Spor Yayınevi, Ankara
Bourdieu Pierre (1997). Toplumbilim Sorunları. Kesit Yayınları, İstanbul

Boynukalın, A. R. & Doğan, N. (2020). Tektipleşen Beden ve Siborg Sanat . Ordu

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi , 10 (3) ,
881-893 . DOI: 10.48146/odusobiad.801079
Brughelli, M., Cronin, J., Levin, G., and Chaouachi, A. (2008). Understanding change of
direction ability in sport: a review of resistance training studies. Sports Med. 38,
1045–1063. doi: 10.2165/00007256-200838120-00007
Buttifant, D., Graham, K., & Cross, K. (2001). 55 agility and speed in soccer players are two
different performance parameters. Science and football IV, 4, 329.
Chan, J., Wong, A., Liu, Y., Yu, J., & Yan, J. (2011). Fencing expertise and physical fitness
enhance action inhibition. Psychology of Sports and Exercise, 12(5), 509–514.
doi:10.1016/j.psychsport.2011.04.006
Chang, E. C., Chu, C. H., Karageorghis, C. I., Wang, C. C., Tsai, J. H., Wang, Y. S., &
Chang, Y. K. (2017). Relationship between mode of sport training and general
cognitive performance. Journal of Sport and Health Science, 6(1), 89–95
Coronell C, Orozco-Levi M, Mendez R, Ramirez-Sarmiento A, Galdiz JB, Gea J (2004)
Relevance of assessing quadriceps endurance in patients with COPD. Eur Respir J
24:129–136
Coutinho P, Mesquita I, Fonseca AM. Talent development in sport: a critical review of
pathways to expert performance. Int J Sports Sci Coach. 2016;11(2):279–93.

Cratty R. Experiments in Movement Behavior and Motor Learning. Philadelphia, 1969:5- 10

Chaouachi, A., Manzi, V., Chaalali, A., Wong Del, P., Chamari, K., and Castagna, C. (2012).
Determinants analysis of change-of-direction ability in elite soccer players. J. Strength
Cond. Res. 26, 2667–2676. doi: 10.1519/JSC. 0b013e318242f97a
Çakaloğlu, E. & Bayar, P. (2018). SPORCULARDA ORTA VE YÜKSEK
ŞİDDETLERDEKİ AEROBİK EGZERSİZİN BOZUCU ETKİYE DİRENÇ
ÜZERİNE ETKİSİ . SPORMETRE Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi , 16 (4) ,
266-274 .

50
Çolakoğlu M,Tiryaki Ş, Moralı S. Konsantrasyon çalışmalarının reaksiyon zamanı üzerine
etkisi, Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 1993; 4: 32-47.
Çoban A. (2021). Stres, Futbol ve Psikolojik Destek Programı www.adnancoban.com.tr/stres-
futbol-ve-psikolojik-destek-programi Erişim Tarihi: 17.11.2021
Çömük N., Erden M. (2010) Artistik buz pateninde üçlü sıçrayış performansının çeviklik ve
reaksiyon zamanı ile ilişkisi. Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi. 2010; 21(2):75-80
Deleceoğlu, G., Yalçın, B., & Doğru, D. (2005). Gençlerbirliği Alt Yapı Futbolcularının
Fiziksel ve Teknik Yetilerinin İncelenmesi, Spormetre Beden Eğitimi ve Spor
Bilimleri Dergisi, 3 (1), 27-34
Deloitte (2015). Deloitte Annual Review of Football Finance 2015. Manchester: Deloitte
LLP.
Der, G., ve I. J. Deary. 2006. Age and sex differences in reaction time in adulthood: Results
from the United Kingdom health and lifestyle survey. Psychology and Aging 21(1):
62-73.
Derwin J. (2017). https://blogs.usafootball.com/blog/3380/intelligent-training-strength-and-
power-for-football-athletes-part-1 Erişim Tarihi: 12.11.2021
Diamond, A. (2014). Understanding executive functions: What helps or hinders them and
how executive functions and language development mutually support one another.
Perspectives on Language and Literacy, 40 (2), 7-11.
Donald A.C. (2001) .Explosive Power. High- Performance Sporets Conditioning. Modern
Training For Ultimate Atletic Development. Human Kinetics. s: 93-97
Erdem, K. , Çağlayan, A. , Korkmaz, O. , Kızılet, T. & Özbar, N. (2016). Amatör
futbolcuların vücut kitle indeksi, denge ve çeviklik özelliklerinin mevkilerine göre
değerlendirilmesi . International Journal of Sport Exercise and Training Sciences -
IJSETS , 1 (2) , 95-103 . DOI: 10.18826/ijsets.74084
Ersöz M. (2016). Farklı Yaş Kategorilerindeki Futbolcuların Fonksiyonel Hareket
Değerlendirme Test(FMS) Sonuçlarının Sürat, Esneklik, Çeviklik, PAtlayıcı Kuvvet
Özellikleri İle Karşılaştırılması. Yüsek Lisans Tezi. İstanbul Gelişim Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Ensitüsü
Evrim Ağacı (2021). https://evrimagaci.org/soru/beyin-anatomisi-hakkinda-bilgi-verebilir-
misiniz-6484 Erişim Tarihi:17.11.2021
Fields D., Gunter G.R. ve Goran M.I., (2000). Validation of the Bodpod with hydrostatic
weighing: Influence of body clothing. Internation Journal of Obesity. 200-205
Furley, P., Memmert, D., & Heller, C. (2010). The dark side of visual awareness in sport
Inattentional blindness in a real-world basketball task. Attention, Perception &
Psychophysics, 72, 13271337.
Gambetta, V. (1996). In a blur: How to develop sport-specific speed. Sports Coach, 19, 22-24
Gatz G. (2009) Complete Conditioning for Soccer. Human Kinetics. P:109
Genç, H. (2019). Fiziksel Uygunluk ve Fiziksel Uygunluk Unsurları. Arda Öztürk, Ercan
Karaçar, Ozan Yılmaz (Ed.), Spor ve Rekreasyon Araştırmaları Kitabı-2.Cilt içinde
(ss. 135-152). Konya, Çizgi Kitabevi Yayınları.

51
Gentier I., Augustijn M., Deforche B., Tanghe A., De Bourdeaudhuij I., Lenoir M., et al.
(2013). A comparative study of performance in simple and choice reaction time tasks
between obese and healthy-weight children. Res. Dev. Disabil. 34 2635–2641.
10.1016/j.ridd.2013.04.016
Glaser, W. R., &amp; Glaser, M. O. (1989). Context effects in stroop-like word and Picture
processing. Journal of Experimental Psychology: General, 118(1), 13.Gökalp N. Kişi
olmanın değeri ve değerlerin kişi olmadaki yeri. Değerler Eğitimi Dergisi, 2014; 12
(27), 123-134.
Göksu, Ö. C. & Yüksek, S. (2019). THE EFFECT OF LEG SIZE ON THE SPEED AND
QUICKNESS SKILSS OF YOUNG FOOTBALL PLAYERS . SPORMETRE Beden
Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi , 17 (2) , 211-217 .
Günay, M., Şıktar, E., Şıktar, E. (2017). Antrenman Bilimi. Ankara: Gazi Kitabevi
Güven, Ş. (2014). Duygusal zekâ ve kişilik özelliklerinin elit atletlerde dikkat ve performans
üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü,
İzmir.
Haberler.com (2021) https://www.haberler.com/trabzonspor-yeni-sezon-hazirliklarini-
surdurdu-14233568-haberi Erişim Tarihi: 11.11.202
Hillman C. H., Pontifex M. B., Raine L. B., Castelli D. M., Hall E. E., Kramer A. F.
(2009). The effect of acute treadmill walking on cognitive control and academic
achievement in preadolescent children. Neuroscience 159 1044–1054.
10.1016/j.neuroscience.2009.01.057
Holt NL, Mandigo JL: Coping with performance worries among male youth cricket players. J
Sport Behav 27: 39-57, 2004.
Huijgen, B. C. H., Leemhuis, S., Kok, N. M., Verburgh, L., Oosterlaan, J., Elferink-Gemser,
M. T., Visscher, Ch. (2015). Cognitive functions in elite and sub-elite youth soccer players
aged 13 to 17 years. PLoS ONE, 10, e0144580. doi:10.1371/journal.pone.0144580
Hulsmann M, Quittan M, Berger R, Crevenna R, Springer C, Nuhr M, Mortl D, Moser P,
Pacher R (2004) Muscle strength as a predictor of long-term survival in severe
congestive heart failure. Eur J Heart Fail 6:101–107
Karakaş S, Erdoğan E, Sak L, Soysal AŞ, Ulusoy T, Ulusoy İY ve ark. Stroop Testi TBAG
Formu: Türk Kültürüne Standardizasyon Çalışmaları, Güvenirlik ve Geçerlik. Klin
Psikiyatr. 1992;2:75–88.
Karimi M. T., Solomonidis S. The relationship between parameters of static and dynamic
stability tests. Journal of Research in Medical Sciences. 2011;16(4):530–535.
Kemi, O. J., Hoff, J., Engen, L. C., Wisloff, U. (2003). Soccer spesific testing of maximal
oxygen uptake. J Sports Med Phys Fitness, 43, 139-144.

Kızılet A., Atılan O, Erdemir I (2010) The effect of the different strength training on
Quickness and jumping abilities of basketball Players between 12 and 14 age group.
atabesbd 2010; 12 (2) : 44-57
Kolb, B., & Whishaw, I.Q. (2008). Fundamentals of Human Neuropsychology. (5th edition).
New York: Worth.

52
Kraemer, W. J., and L. A. (2000). Gotshalk. Physiology of American football. In: Exercise
and Sport Science, W. E. Garrett and D. T. Kirkendall (Eds.). Philadelphia: Lippincott,
Williams & Wilkins, 2000, pp. 795–813.
Kujach, S., Byun, K., Hyodo, K., Suwabe, K., Fukuie, T., Laskowski, R., . . . Soya, H. (2018).
A transferable high-intensity intermittent exercise improves executive performance in
association with dorsolateral prefrontal activation in young adults. Neuroimage, 169,
117-125.
Kul Seval, (2022) Spss ise İstatistiksel Veri Analizi, http://www.p005.net/pdegerinedir Erişim
Tarihi: 26.01.2022
Kuzgun, Y. (2004). Eğitimde Bireysel Farklılıklar. Ankara; Nobel Yayın Dağıtım.
Le Figaro (2020). https://daydaynews.cc/en/premier/514768.html Erişim Tarihi: 12.11.2021
Little, T., and Williams, A. (2003). Specificity of acceleration, maximum speed, and agility in
professional soccer players. J. Strength Cond. Res. 19, 76–78.
Lippincolt W. (2009) American College of Sport Medicine Guidelines for Exercise Testing
and Prescription. 8th Ed., Chapter 1.
Lennemann, Lynette M.; Sidrow, Kathryn M.; Johnson, Erica M.; Harrison, Catherine R;
Vojta, Christopher N.; Walker, Thomas B The Influence of Agility Training on
Physiological and Cognitive Performance, Journal of Strength and Conditioning
Research: December 2013 - Volume 27 - Issue 12 - p 3300-3309 doi:
10.1519/JSC.0b013e31828ddf06
MacLeod, C. M. (1991). Half a century of research on the Stroop effect: an integrative
review.Psychological bulletin, 109(2), 163.
Magill RA (1998). Motor Learning Concepts and Applications, 5th edition. Boston, USA:
McGraw-Hill, p 19.
Martínez S., Reigal R. E., Hernández-Mendo A., Martínez-López E. J., Martín-Tamayo I.,
Chirosa-Ríos L. J. (2017). Effects of vigorous extracurricular physical exercise on the
attention of schoolchildren. Rev. Psicol. Deporte. 26 29–36
Martinie, M.-A., T. Olive, and L. Milland. 2010. Cognitive dissonance induced by writing a
counterattitudinal essay facilitates performance on simple tasks but not on complex
tasks that involve working memory. Journal of Experimental Social Psychology 46(4):
587-594.
Masters, R.S.W., Maxwell, J.P., & Eves, F.F. (2009). Marginally perceptible outcome
feedback, motor learning and implicit processes. Consciousness and Cognition, 18,
639645.
McGrath, J. E. (1976). Stress and behavior in organizations. In M. D. Dunnette (Ed.),
Handbook of industrial and organizational psychology. Chicago, IL: Rand McNally.
McKillup, S. (2012). Statistics explained: An introductory guide for life scientists (Second
edition). United States: Cambridge University Press.
Michaels, A.: 2001 “Executive Functioning”, Waltham, Educational Consultants of New
England Inc., (Çevirimiçi) http://www.aspennj.org/pdf/information/articles/executi ve-
functioning.pdf, Erişim Tarihi: 18.11.2021

53
Microgate Industrial. (2021). https://training.microgate.it/en/products/wittysem/reactivity-
and-coordination-test. Erişim Tarihi: 15.12.2021
Moradi, A., Esmaeilzadeh, S. Association between reaction time, speed and agility in
schoolboys. Sport Sci Health 11, 251–256 (2015). https://doi.org/10.1007/s11332-015-
0230-4
Morehouse LE, Miller AT. (1976). Physiology of Exercise. St Louis, USA: CV Mosby
Company.
Mouelhi GS, Bouzaouach I, Tenenbaum G, Ben KA, Feki Y, Bouaziz M (2006). Simple and
choice reaction times under varying levels of physical load in high skilled fencers. J
Sports Med Phys Fitness 46:344–51.
Mudric M., Cuk I., Nedeljkovic A., Jovanovic S., Jaric S. (2015). Evaluation of Video-based
method for the measurement of reaction time in specific sport situation. Int. J. Perf.
Anal. Sports 15 1077–1089.
Naglieri, Jack A. etal (1989) “An Exploratory Study of Planning, Attention, Simultaneous,
and Successive Cognitive Processes” Journal of School Psychology, Vol.27, No.4, pp.
347-364.
Naglieri, J. ve Das, J. P. (1997). Cognitive assessment system CAS - açıklama el kitabı
(Interpretive handbook). (T. Ergin, Çev.) Itasca, Illinois: Riverside Publishing
Ortega FB, Ruiz JR, Castillo MJ, Sjöström M. Physical fitness in childhood and adolescence:
a powerful marker of health. International journal of obesity. 2008;32(1):1-11.
Özkara A. (2004) Futbolda Testler ve Özel Çalışmalar. Kuşçu Etiket ve Matbacılık. Ankara
Öztürk, A. (2019). Bilişsel esnekliğin görsel sanatlar eğitimi yoluyla öğrenme ve öğretme
süreçlerinde yaratıcı değerlere dönüşümü. İnternational Journal of İnterdisciplinary
and İntercultural Art, 4(9), 14-22.
Özbay S., Ulupınar S. ve Özkara A.B. (2018). Sporda Çeviklik Performansı. Ulusal SPor
Bilimleri Dergisi . 2(2) 97-112
Papadopoulos T. C., Parrila R. K., & Kirby J. R. (Ed.) (2015). Cognition, intelligence, and
achievement: A tribute to J. P. Das. San Diego, CA: Academic Press.
Periashami S., Profile of Physical Fitness of Young Football Players at SDN Cibeusi,Althea
Medical Journal. June 2015 1-5
Raya M. A. et al., “Comparison of three agility tests with male servicemembers: Edgren Side
Step Test, T-Test and Illinois Agility Test.,” J. Rehabil. Res. Dev., vol. 50, no. 7, pp.
951–60, Jan. 2013. pmid:24301432
Reigal R. E., Barrero S., Martin I., Morales-Sanchez V., de Mier R. J. R., Hernandez-Mendo
A., et al. . (2019). Relationships between reaction time, selective attention, physical
activity and physical fitness in children. Front. Psychol. 10:2278. doi:
10.3389/fpsyg.2019.02278
Rival C., Ceyte H., Olivier I. Developmental changes of static standing balance in children.
Neuroscience Letters. 2005;376(2):133–136. doi: 10.1016/j.neulet.2004.11.042.
Rose, S. A., J. F. Feldman, J. J. Jankowski, and D. M. Caro. 2002. A longitudinal study of
visual expectation and reaction time in the first year of life. Child Development 73(1):
47.
54
Rudisill ME, Thoole T, The Effect of Pysical Activity Programme on Reaction time an
Movement time for the Older Adult. Jour. Hum. Mow. Stu, 1992; 22: 205- 212.
Rukadikar C.A., Mundewadi S.A., Dipankar S., (2020). Comparative Study of Muscle
Strength and Flexibility in Cricket, Football and Basketball Players. European Journal
of Molecular&Clinical Medicine Volume 07, Issue 09, 2020
Saban M. & Demirci F. (2016). Finansal Fair Play ve Türkiye’deki Dört Büyük Futbol
Klübünün Uyum Düzeyinin İncelenmesi. Mali Çözüm Dergisi 25-47
Sağlık Bakanlığı (2012), Türkiye Beden Algısı Araştırması, Sağlık Bakanlığı Sağlığın
Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü, https://sbu.saglik.gov.tr /kitaplar/bedenagir_tr.pdf
Erişim Tarihi: 26.01.2022
Sanders, A. F. 1998. Elements of Human Performance: Reaction Processes and Attention in
Human Skill. Lawrence Erlbaum Associates, Publishers, Mahwah, New Jersey. 575
pages.
Scanlan A, Humphries B, Tucker PS, Dalbo V. 2014. The influence of physical and cognitive
factors on reactive agility performance in men basketball players. J Sports Sci.
32(4):367–374.
Schmidt. R.A. Motor Learning and Performance. Human Kinetiks Books. Champaing,1991:
18- 24.
Sheppard, J. M., Young, W. B., Doyle, T. L., Sheppard, T. A., and Newton, R. U. (2006). An
evaluation of a new test of reactive agility and its relationship to sprint speed and
change of direction speed. J. Sci. Med. Sport 9, 342–349. doi:
10.1016/j.jsams.2006.05.019
Sheppard, J. M., & Young, W. B. (2006). Agility literature review: Classifications, training
and testing. Journal of Sports Sciences, 24(9), 919-932.
Sigerseth P.O. & Haliski C.C. (2013). The Flexibility of Football Players. American
Association for Health, Physical Education and Recreation . March 2013 Pages: 394-
398
Skorski S, Skorski S, Faude O, et al. The relative age effect in elite German youth soccer:
implications for a successful career. Int J Sports Physiol Perform. 2016;11(3):370–6.
Socrates Dergi (2015). https://www.socratesdergi.com/ilk-yaz/ Erişim Tarihi: 18.11.2021
Spiteri, T., Newton, R. U., Binetti, M., Hart, N. H., Sheppard, J. M., & Nimphius, S. (2015).
Mechanical determinants of faster change of direction and agility performance in
female basketball athletes. The Journal of Strength & Conditioning Research, 29(8),
2205-2214.
Suinn RM: Behavioral approaches to stress management in sports. In: Sport Psychology: the
Psychological Health of Athlete. JR May, MJ Asken (Eds), New York, PMA Publ Co,
1987, pp 59-75
Sundgot-Borgen J, Torstveit MK. Aspects of disordered eating continuum in elite high-
intensity sports. Scand J Med Sci Sports 2010; 20: 112-21
Svensson, M., and Drust, B. (2005). Testing soccer players. J. Sports Sci. 23, 601–618. doi:
10.1080/02640410400021294

55
Şahin, Ö. (2019). Çocuklarda badminton antrenmanlarının dikkat düzeyi üzerine etkisinin
incelenmesi. Yüksek Lisans 68 Tezi. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü. Niğde
Şahin M. (2019). Korku ve Kaygı (Anksiyete Bozuklukları). Avrasya Sosyal ve Ekonomik
Araştırmalar Dergisi Cilt 6, Sayı 10, 117
Şekerci A. 15- 17 Yaş arası Badmintoncuların Bazı Fizyolojik Parametrelerinin ve Reaksiyon
Zamanlarının Karşılaştırılması. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,
Yüksek Lisans tezi Sakarya, 2001.
Şıklar E., Regresyon Analizine Giriş Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, 2000.
Tabachnick, B. G. And Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston, Pearson.
Takken T. Net J.V.D., Kuis, W., Helders, P.J.M.(2003). Physical activity and health related
physical fitness in children with juvenile idiopathic arthritis. Annals of the Rheumatic
Diseases, 62, 885-889.
Tekkurşun- Demir, G., Namlı, S., Hazar, Z., Türkeli, A., ve Cicioğlu, H. İ. (2018). Bireysel ve
takım sporcularının karar verme stilleri ve mental iyi oluş düzeyleri. CBÜ Beden
Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13(1), 176-191.
Tekkuş, B. (2021). Genç Yetişkinlerde Fiziksel Aktivite ve Bilişsel Performans Arasındaki
İlişkinin İncelenmesi . OPUS International Journal of Society Researches , 18 (42) ,
5699-5714 . DOI: 10.26466/opus.932629
Thomas JR, Nelson JK, Silverman S J. (2005). Research Methods in Physical Activity,
Human Kinetics, 5 th Edition, USA
Türkiye Futbol Federasyonu (2021). https://www.tff.org/Resources//2021-2022-Oyun-
Kural-Kitabi.pdf Erişim Tarihi : 03.11.2021
Türkiye Futbol Federasyonu (2021). https://www.tff.org/ /FutbolGelisimBulteni/2/ page62-65
Ün D. (2020). PASS Teorisi Üzerine Genel Bir Literatür Taraması. İstanbul Zaim
Üniversitesi Eğitim Dergisi. Cilt 2 Sayı:3 84-100
Ünver R. Elit Genç Güreşçilerde Farklı Yöntemlerle Yapılan Anaerobik Güç, Kuvvet
Ölçümleri ve Vücut Kompozisyonu Parametrelerinin Karşılaştırılması, Kırıkkale
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011, Kırıkkale (Prof. Dr.
M. Kutlu)
Vaeyens R, Lenoir M, Williams AM, et al. Talent identification and development
programmes in sport : current models and future directions. Sports Med.
2008;38(9):703–14
Vestberg T, Gustafson R, Maurex L, Ingvar M, Petrovic P (2012) Executive Functions Predict
the Success of Top-Soccer Players. PLoS ONE 7(4): e34731.
https://doi.org/10.1371/journal.pone.0034731
Whitworth G., (2019). What to know about cardiorespiratory endurance.
https://www.medicalnewstoday.com/articles/325487 Erişim Tarihi: 11.11.2021
Wilke, J, Vogel, O, Ungricht, S. Can we measure perceptual-cognitive function during
athletic movement? A framework for and reliability of a sports-related testing battery.
Phys Ther Sport. 2020;43:120–126

56
Williams A.M. (2000) Perceptual skill in soccer: Implications for talent identification and
development. Journal of Sports Sciences 18(9): 737–75
Williams, R.A., Cooper, S.B., Dring, K.J. (2020). Effect of football activity and physical
fitness on information processing, inhibitory control and working memory in
adolescents. BMC Public Health 20, 1398
Yildiz S, Ates O, Gelen E, Çırak E, Bakici D, Sert V (2020). The Relationship Between
Reaction Time, Agility And Speed Performance In High-Level Soccer Players, Acta
Medica Mediterranea;36(5):2923-2927.
Yönal, M. (2019). Dart sporunun dikkat düzeyine etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi.
Bartın Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
Zelazo, P.D., Muller, U., Frye, d., Markovitch, S. (2003). The development of excutive
function in early childhood. Monographs of Society for Research in Child
Development, 68 (3), 1-151.
Zihin Akademisi (2020). http://www.zihinakademisi.com/zihin-akademisi-antalya-blog-
yazilar-04.html Erişim Tarihi :19.11.2021
Zorba, E., Saygın, Ö. (2017). Fiziksel Aktivite ve Fiziksel Uygunluk. Ankara: Perspektif
Matbaacılık Tasarım Tic. Ltd. Şti.

57
EKLER

58
59
 ÖZGEÇMİŞ

Kişisel Bilgiler

Adı Soyadı : Okan DEMİR

Doğum Yeri ve Tarihi :

Eğitim Durumu

Lisans Öğrenimi :

1.

2.
Öğretmenliği Bölümü

Yüksek Lisans Öğrenimi :

1.

2.
Yüksek Lisans

Bildiği Yabancı Diller :

İş Deneyimi

Çalıştığı Kurumlar :

İletişim

Telefon :

E-posta Adresi :

60