Botánica Forestal

Fundamentos de Xeobotánica
Parte da Botánica que estuda a relación entre o medio físico e a
distribución dos vexetais

- Bioclimatoloxía
- Dinámica da vexetación
- Coroloxía

1
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Caracterización bioclimática de Galicia

2
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

 A bioclimatoloxía é unha disciplina conxugada (bioloxía + climatoloxía) que

ten como obxectivo establecer relacións entre a distribución dos seres vivos
(principalmente vexetais) e parámetros climáticos.

 As clasificacións bioclimáticas permiten predecir as características da

cuberta vexetal dun territorio dado a partir da información subministrada
polas estacións meteorolóxicas.

 Son de utilidade para establecer homoloxías entre territorios e especies

características dos mesmos.

3
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

A gran escala, os principais elementos do clima que explican a distribución

zonal dos grandes complexos de vexetación (biomas) sobre a superficie
terrestre son:

- temperatura media anual (t)

- precipitación anual (P).
- grao de continentalidade (amplitude térmica anual).

O relevo modifica a escala rexional e local as tendencias climáticas zonais,

dado que, polo xeral, o incremento de altitude provoca un descenso térmico e
un aumento das precipitacións e do grao de continentalidade (amplitude
anual da oscilación das temperaturas).

4
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Alexander Von Humboldt

(Berlín, 1769 -1859)

5
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

6
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Causas do clima actual do NW Ibérico:

posición na circulación xeral atmosférica

Faixa de fluctuación
da Fronte Polar

7
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Causas do clima actual do NW Ibérico:

posición na circulación xeral atmosférica

Fonte polar

Interacción entre Anticiclóns (A)

e Ciclóns ou Borrascas (B)

8
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Clasificacións bioclimáticas

Existe unha gran variedade de clasificacións bioclimáticas. No caso de

Galicia, teñen sido utilizadas, entre outras, as seguintes:

- Atlas fitoclimático de España (Allué 1990)

- Clasificación ombrotérmica (Mtnez.-Cortizas & Pérez Alberti 1999)

- Clasificación bioclimática mundial (Rivas-Martínez 2007, 2011)

9
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Clasificación de Allué Andrade (1990).

- Utiliza diferentes valores

termométricos, nº de meses con
seca e duración do período de
xiadas.

10
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Mapa fitoclimático de la España Peninsular

(Gonzalo Jiménez 2010)

- Utiliza diferentes valores termométricos,

nº de meses con seca e duración do
período de xeadas.

Clasificación de Allué Andrade (1990).

11
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Clasificación ombrotérmica de
Galicia (Mtnez. Cortizas & Pérez
Alberti 1999, coords.)

- Utiliza os valores medios anuais de

temperatura e precipitación

12
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Tipología bioclimática de España.

“Memoria del Mapa de Series de
Vegetación de España”
(MAPA 1987)

Publicación
obsoleta!!!!!

13
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Clasificación bioclimática mundial

S. Rivas-Martínez (2007)

https://floramontiberica.files.wordpress.com
/2013/01/itinerageobotanica_17_2007.pdf

Versión actualizada

https://www.researchgate.net/publication/23
4015449_Worldwide_Bioclimatic_Classificat
ion_System

14
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

A “Clasificación bioclimática mundial (Rivas Martínez 2007)”

aplicada a Galicia:
macroclimas, bioclimas, termotipos e ombrotipos.

Rodríguez Guitián, M.A. & Ramil Rego, P. (2007):

Revisión de las clasificaciones climáticas
aplicadas al territorio gallego desde una
perspectiva biogeográfica. Recursos Rurais
1(3): 31-53.

Acceso libre en internet na dirección:

http://www.ibader.gal/ficha/128/89/No-3.-Decembro-
2007.html

15
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

“Clasificación bioclimática mundial” (Rivas Martínez 2007)

Establece cinco tipos de Macroclimas ou Climas Zonais:

- Tropical (0º-23º N e S)
- Temperado (23º-52º N e S)
- Mediterráneo (23º-52º N e S, discontinuo intercalado no temperado)
- Boreal (45º-52º N e S)
- Polar (>52º N e S)

Utiliza catro tipos de índices matemáticos básicos para establecer a tipoloxía

bioclimática dunha localidade:

- Índice Ombrotérmico Anual (Io) e Estival (Io2)

- Índices Ombrotérmicos Estivais Compensables (Ios2, Ios3, Ios4)
- Índice de Continentalidade (Ic)
- Índice de Termicidade Compensado (Itc)

16
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

http://www.globalbioclimatics.org
17
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Tipos de macroclimas terrestres: clima mediterráneo

Máis de 2 meses “secos”

http://www.geo.hunter.cuny.edu/tbw/soils.veg.fall.2016/lecture.outlines/ecology.chap.24/mediterranean.shrublands/mediterranean_climates.htm 18
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Diagramas ombrotérmicos de Galicia

Climograma Climograma
Climograma
A Coruña Fragavella (Mondoñedo)
Fragavella (Abadín)
70 140 110 220
100 200
60 120
90 180

50 100 80 160
1 mes seco Sen mes seco
70 140
40 80

P (mm)

P (mm)
60 120
t (ºC

t (ºC
30 60 50 100
H. Gaussen 40 80
20 40 30 60
20 40
10 20
10 20
0 0 0 0
X F M A M X XL A S O N D X F M A M X XL A S O N D

Climograma Climograma
Ourense Puente de Domíngo Flórez (León)
60 120 50 100

45 90
50 100 40 80
2 meses secos 35 3 meses secos 70
40 80
30 60

P (mm)
P (mm)

t (ºC
t (ºC

30 60 25 50

20 40
20 40
15 30

10 20
Criterio de mes seco 10 20

de Gaussen: 5 10

0
X F M A M X XL A S O N D
0
P(mm)<2t(ºC) 0
X F M A M X XL A S O N D
0

19
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Clasificación bioclimática mundial (Rivas Martínez 2007, http://www.globalbioclimatics.org/form/maps.htm)

20
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Clasificación bioclimática mundial (Rivas Martínez 2007, http://www.globalbioclimatics.org/form/maps.htm)

21
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Clasificación bioclimática mundial (Rivas Martínez 2007, http://www.globalbioclimatics.org/form/maps.htm)

22
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Clasificación bioclimática mundial (Rivas Martínez 2007, http://www.globalbioclimatics.org/form/maps.htm)

23
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Clasificación bioclimática mundial (Rivas Martínez 2007, http://www.globalbioclimatics.org/form/maps.htm)

24
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Macroclimas Período de seca P<2t

- Se P ≤ 2 meses  temperado

- Se P > 2 meses  mediterráneo

Temperado típico
(sen seca no verán)
Rodríguez Guitián, M.A. & Ramil Rego, P. (2007):
Revisión de las clasificaciones climáticas aplicadas al
territorio gallego desde una perspectiva biogeográfica.
Recursos Rurais 1(3): 31-53.
(http://www.ibader.gal/ficha/128/90/No-4.-Decembro-
2008.html)

Mediterráneo
(con seca marcada no verán)

Temperado submediterráneo
(con seca débil no verán)
25
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Bioclimas Grao de continentalidade (Ic):

Ic = tC-tf

Hiperoceánico
subhiperoceánico
(Ic= >8,0-11,0)

Oceánico
semihiperoceánico
(Ic= >11,0-14,0)

Oceánico
euoceánico
(Ic= >14,0-17,0)

Oceánico
semicontinental
(Ic= >17,0-21,0)

26
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Termotipos Termotipos (Itc)

Termotemperado sup.
(Itc= 290-350)

Mesotemperado inf.
(Itc= 240-289)
Mesotemperado sup.
(Itc= 190-239)
Supratemperado inf.
(Itc= <190)
Supratemperado sup.
(Tp= 1.100-1.400)
Mesomediterráneo sup.
Itc= 220-285)

Orotemperado
(Tp= <1.100)

27
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Ombrotipos Ombrotipos (Io)

Subhúmido superior
(Io= >4,8-6,0)
Húmido inferior
(Io= >6,0-9,0)

Húmido superior
(Io= >9,0-12,0)
Hiperhumido inferior
(Io= >12,0-18,0)
Hiperhúmido superior
(Io= >18,0-24,0)
Subhúmido inferior
(Io= >3,6-4,8)

Ultrahiperhúmido
(Io= >24,0)

28
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Caso práctico: determinación da tipoloxía bioclimática de Lugo

Ficha climática da estación de Lugo (454 m)
(tomada de Carballeira et al. (1983): “Bioclimatología de Galicia”)

Xan Feb Mar Abr Mai Xun Xul Ago Sep Out Nov Dec Med. mes máis frío: xaneiro (t=5,6)
t 5,6 5,8 8,5 10,4 12,6 15,8 18,5 18,6 16,7 13,4 8,8 6,1 11,7 mes máis cálido: agosto (t=18,6)
t (tmedia anual)=11,7
tm 2,3 1,9 3,4 5,2 7,7 10,6 12,5 12,8 11,1 8,3 4,8 2,8 7,0
tM (tmax mes frío)=8,9
tM 8,9 9,7 13,6 15,7 17,5 21,1 24,5 24,3 22,4 18,5 12,8 9,4 16,5
tm (tmín mes frío)=2,3
Tm -4,1 -4,1 -1,7 0,2 2,1 5,5 7,8 8,2 5,4 1,5 -1,7 -3,4 1,3
Tp (Σtmensuais)x10=1408
TM 14,4 15,5 20,2 23,5 26,6 29,4 33,0 32,5 30,0 25,7 18,1 14,4 23,6
P 138 98 112 91 80 51 26 34 57 81 114 140 1022 Pp(ΣPmensuais)x10 =1022

Tipo de Macroclima

Para establecer se estamos no macroclima temperado ou mediterráneo, calcúlase o Ios2:

Ios2: Pxul+Pago/txul+tago = (26 + 34)/(18,5 + 18,6) = 60/37,1 = 1,61
Como o valor de Ios2 é inferior a 2, poderíamos estar dentro do macroclima mediterráneo; non obstante
pode existir unha compensación hídrica coa precipitación dos meses precedentes (maio e xuño). Para
verificalo, calcúlanse os outros índices ombrotérmicos estivais, Ios3 e Ios4:
Ios3: (51+26+34)/(15,8+18,5+18,6) = 111/52,9 = 2,09
Ios4: (80+51+26+34)/(12,6+15,8+18,5+18,6) = 181/65,5 = 2,76
Io = (Pp/Tp) x 10 = (1022/1408) x 10 = 7,2
Como o Io é maior de 6,0 e se superan os valores de 1,5 no Ios2, 1,8 no Ios3 e 2,0 no Ios4, a estación de
Lugo cumple os requisitos para ser considerada como temperada de carácter submediterráneo.

29
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Tipo de Bioclima Diagrama ombrotérmico

Ic = 18,6 - 5,6 = 13,0; como Ic>11  Bioclima semihiperoceánico 160
Estación: Lugo (454 m); P: 1.048; t: 11,9 ºC.
80,0
75,0
140 70,0
65,0

Termotipo 120 60,0

55,0

Como o bioclima é semihiperoceánico, Itc = It 100 50,0

45,0
Itc=It = (T + M + m) x 10 = (11,7 + 8,9 + 2,3) x 10 = 229

P (mm)

t (ºC)
80 40,0
35,0
Co valor obtido do Itc estamos dentro do rango do termotipo 60 30,0

mesotemperado superior
25,0
40 20,0
15,0
20 10,0
5,0
0 0,0

Ombrotipo
X F M A M X Xl A S O N D
meses
P t
Cun valor do Io de 7,2 atopámonos dentro do tipo húmido inferior

Diagnose bioclimática final

Segundo a clasificación empregada, Lugo é unha localidade coa seguinte tipoloxía bioclimática:

temperado (submediterráneo) semihiperoceánico mesotemperado superior húmido inferior.

30
Botánica Forestal: Caracterización bioclimática de Galicia

Principais tendencias bioclimáticas do territorio galego:

 Unha parte importante do S de Galicia presenta un certo nivel de seca na

época estival (variante submediterránea do macroclima temperado); sen
embargo, soamente os dous terzos orientais da cunca do Río Sil inclúense
dentro do macroclima mediterráneo. O resto de Galicia atopase dentro do
macroclima temperado típico.

 O tipo de bioclima máis representado é o de tipo oceánico

semihiperoceánico, aínda que cara a costa aparece o hiperoceánico e no
extremo SE, o semicontinental.

 As áreas costeiras e interiores de baixa altitude inclúense no termotipo

termotemperado; o interior de A Coruña, Lugo e Ourense pertencen á
mesotemperado e os principais macizos montañosos septentrionais e orientais
inclúense dentro do supratemperado. Soamente os cumios principais de
Ancares (Lugo-León), Queixa (Ourense) e Trevinca (Ourense-León-Zamora)
sitúanse no orotemperado. O extremo oriental do val do Sil está incluído no piso
mesomediterráneo.
31