Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 21

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/332656213

‫ ﻋﺮض ﻟﺒﻌﺾ‬- ‫ ﻣﻘﺎرﺑﺔ ﺟﺪﻳﺪة ﻟﻠﻤﺆﺳﺴﺔ ﺑﻴﻦ ﺿﺮورة اﻟﺘﺒﻨﻲ وﺗﺤﺪﻳﺎت اﻟﺘﻄﺒﻴﻖ‬:‫اﻻﺑﺘﻜﺎر اﻟﻤﻔﺘﻮح‬
‫اﻟﺘﺠﺎرب اﻟﺪوﻟﻴﺔ‬

Conference Paper · May 2018

CITATIONS READS

0 311

2 authors:

Abdelkader debbouche Noura Biri


Université 8 mai 1945 - Guelma Université 8 mai 1945 - Guelma
33 PUBLICATIONS 0 CITATIONS 33 PUBLICATIONS 0 CITATIONS

SEE PROFILE SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Abdelkader debbouche on 24 June 2024.

The user has requested enhancement of the downloaded file.


‫ر رة‬ ‫د‬
‫د وا ر و وم ا ر‬ ‫ا وم ا‬
‫د و وم ا ر‬ ‫ر ا وم ا‬
:‫ول‬ ‫ا دوة ا وط ا و‬
‫ؤ‬ ‫ا‬ ‫رة وا و ط و‬ ‫ا ؤ تا‬ ‫وح‬ ‫را‬ ‫ا‬
‫و وا ق ا ط ق‬ ‫ن !رورة ا‬

:‫وان‬ ‫دا‬
‫د ت ا ط ق‬$ ‫و‬ ‫ن !رورة ا‬ ‫ ؤ‬% ‫د دة‬ ‫ & ر‬:‫وح‬ ‫را‬ ‫ا‬
‫ض ا رب ا دو‬ ‫رض‬
‫ن !د م‬
% ‫ د‬$ ‫ ن‬$% .‫أ‬ ‫ري ورة‬ .‫د‬ ‫ د وش د ا & در‬.‫د‬
‫دأ‬ ‫أ ذ‬ ‫رب‬ ‫أ ذ‬ ‫رب‬ ‫أ ذ‬
‫ر‬ ‫ر و وم ا‬ ‫د وا‬ ‫ا وم ا‬ ‫د‬%‫م ا را‬ ‫وا‬ ‫ا ذا‬ ‫را‬ ‫د‬%‫م ا را‬ ‫وا‬ ‫ا ذا‬ ‫را‬
‫رة‬ ‫ر‬ ‫د‬ 1945 ‫ ي‬8 1945 ‫ ي‬8

:‫ص‬-%

‫ ت‬% ‫ ا‬-. ‫ و ؤ را‬،‫ل‬ ‫ أد ت إدارة ا‬-. ‫*ر ن ا ھ م‬ ‫ر ا ( وح‬ ‫ا‬


‫ ل‬.‫ول ض أ‬ ( ‫ !دم رؤى‬- ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ و !د ا دت ظم ا د ا ر إ درا‬. ‫ا‬
‫ ر ا ( وح‬4 ‫ و د و ا ھ ا زا دة‬.‫ؤ ت‬ ‫ر‬ ‫ ا را ت ا‬-. ‫ر ا ( وح‬ ‫ر تا‬
‫ر‬ ‫ول ا‬ ‫! ر دو‬ ‫ت‬ ‫إ‬ ‫ر ا‬ ‫ ت ا‬% -. - ‫طق‬
‫ت‬ ‫ ر ا ( وح ر ا ؤ ت وا‬4 ( ‫ص ا‬8 ‫ ا ھ ا زا دة وا‬9 ‫و‬ .‫ا ( وح‬
.‫وا دان‬
: $ ‫ ت‬%
، ‫ ؤ‬،‫ ا ر ( وح‬،‫ا ر‬

Résumé;
L'innovation ouverte a reçu beaucoup d'attention dans la littérature sur la gestion des affaires et,
récemment, dans les discussions sur les politiques. la plupart des preuves empiriques reposaient
sur des études de cas offrant des informations détaillées sur certaines des meilleures pratiques
d'innovation ouverte dans les stratégies d'innovation des entreprises. En particulier, l'importance
croissante de l'innovation ouverte à l'échelle mondiale dans les réseaux dits d'innovation
mondiaux exige des données internationalement comparables sur l'innovation ouverte, illustrant
l'importance croissante et les différentes caractéristiques de l'innovation ouverte dans les
entreprises, les industries et les pays.
Mots clé ;
Innovation, innovation ouverte, entreprise.

[1]
‫&د ‪:‬‬

‫ر‬ ‫ا ر‪:‬م ن أن ا‬ ‫‪.‬‬ ‫ر ا ( وح ‪ 8 %‬دا ‪ -.‬ا وات ا ! ا‬ ‫ط‪ 9‬ا‬ ‫أ ‪9‬‬


‫زا دة وراءه ‪ -.‬ا را‬ ‫ظ د‬ ‫و د ‪ -.‬م ‪ 2003‬ن ل ‪ ،Chesbrough‬إ أ‬
‫ا ر‪:‬م ن أ @ دأ‬ ‫‪ ،‬وھ ك ا * ر ن ا ھ م (>م ھذه ا ظ ھرة ‪ %‬ل أ‪ .‬ل‪.‬‬ ‫=د ت ذات ا‬
‫ر ا ( وح‪ ،‬م ن‬ ‫ن دراء ا ؤ ت‪ .‬ھذا ا و @ إ ا‬ ‫ط ن ‪!.‬ط ‪ -.‬ا دا ‪،‬‬ ‫و ‪@A‬‬
‫دول ا !د ‪ ،‬ذ ك‬ ‫‪ -.‬ا !درة ا ‪.‬‬ ‫أ ‪ 4 9‬ر‪8‬‬ ‫ر (‬ ‫و د ا د‪ ، .‬ث أن ا‬
‫ا ( ‪ .‬و‪ -.‬ا و ت‬ ‫را (‬ ‫ت وا د ت وا‬ ‫‪ .‬و‬ ‫ت ا دول ا ‪8%‬‬ ‫ر ن أ‬
‫ؤدي إ دورات ة‬ ‫و *( ‪ %‬ل زا د‪،‬‬ ‫ت‬ ‫ر‪ . . :‬أ‬ ‫( @‪ C ،‬ر ‪ 8‬ا‬
‫ط ق أو ‪ ،E‬ذ ك أ ‪9‬‬ ‫ت وو د‬ ‫ت ا ر‪ .‬أ *ر ددا ‪ -.‬ا‬ ‫‪ ،D‬وأ‬ ‫أ ر‬
‫د ا ؤ ت أ ب د دة‬ ‫طرة‪ .‬وا > ھذه ا د ت ا د دة‪،‬‬ ‫ر أ *ر ( وأ *ر‬ ‫ا‬
‫ن أ ل‬ ‫>م و ث ‪ %‬ل زا د ن ا ‪%‬ر ء ذوي ا رة ا‬ ‫ر ا‬ ‫را ت ا‬
‫رار ‪.‬‬ ‫‪> 9‬‬ ‫(‬ ‫ول > و ل و ول ا ر ‪ E‬إ ! ت‬ ‫ا‬

‫ل ا ر ‪ -.‬أن ا ؤ ت‬ ‫ر ‪ -.‬ا‬ ‫‪ -.‬ا را ت ا‬ ‫ھ ت ا ر‪8‬‬ ‫و *ل أ د ا‬


‫ت وا دو‬ ‫ت *ل و و ا و ت وا‬ ‫ر د > ‪ ،‬و س ‪!.‬ط ‪-.‬‬ ‫ت ا‬ ‫(‪9‬‬
‫ر ا ؤ ت " ‪ %‬ل ر ‪E "9‬‬ ‫ت أ رى‪.‬‬ ‫)ا و و ا و (‪ ،‬و ن ‪ %‬ل زا د ‪-.‬‬
‫دون ‪ %‬ل زا د‬ ‫ت‪ ،‬ھد ا وث و إ ذ ك‪ ،‬ث‬ ‫ا ‪4‬ء‪ ،‬ا ورد ن‪ ،‬ا ‪ .‬ن‪ ،‬ا‬
‫>‬ ‫ت ا د دة‪ .‬أ ‪ 9‬ا ون ا زا د ‪ -.‬ا و و و‬ ‫ت وا‬ ‫ر ا ر ‪ -. -‬ا‬ ‫ا‬
‫ا ر‪:‬م ن أن ھذا‬ ‫ا ر‪ .‬ن أ ل و د أ‪ .‬ر د دة و !د > ر إ ا وق‪.‬‬ ‫ول‬
‫‪ ،‬إ أ @ دث و رة أ رع * ر ا وم‪.‬‬ ‫س د دا‬ ‫ر ا *ر ا (‬ ‫ه وا‬ ‫ا‬

‫(>وم‬ ‫إ ! ء ا وء ‪-%‬ء ن ا ( ل‬ ‫>ذا ا رض‪ ،‬ول ن ‪4‬ل ھذه ا دا‬


‫ر ا ( وح‪ ،‬ن ‪4‬ل ا طرق إ أد @ ا ظر وا ط ! ‪ E ،‬رض ض ا رب ا دو >ذه‬ ‫ا‬
‫ا !ر ‪.‬‬

‫ر‬ ‫ا ‪$‬ور ا‪/‬ول‪ :‬د‪-‬ل إ ‪ 0‬ا‬

‫‪ 2 1.1‬د‬

‫ف دول ا م‪ ،‬ا رة > وا و ط وا ‪ C‬رة‪ ،‬أھ‬ ‫!د أدر ت ا د د ن ا ؤ ت ‪-.‬‬


‫> >دف ا ( ظ و طو ر ر زھ ‪ -.‬ا وق‪> .‬ذا ا >ت ھذه‬ ‫ر‬ ‫أ‬ ‫ر و‬ ‫ا‬
‫‪.‬‬ ‫ت ‪ I‬ھ >ذا ا‬ ‫رو‬ ‫ا ؤ ت إ ط ق دة ا را ت د م ا‬

‫‪5‬‬ ‫ر‪ ،‬أھ ‪ 5‬وأ‬ ‫‪ 2.1‬ر ف ا‬

‫ر‬ ‫‪ 1.2.1‬ر ف ا‬

‫ط‪9‬‬ ‫ر ر‬ ‫ر‪ % .‬ر إ أن ھذا ا ط ‪ 9‬ا ذي‬ ‫ل ا وض ‪ -.‬ر ف ا‬


‫ل ا را ت ا ‪ -‬د طر !> إ ا ط ق‪،‬‬ ‫وا‪ J‬ز ا ذي دل‬ ‫‪ -. Innovation‬ا ‪ C‬ا (ر‬
‫ر‪ ،‬ا‪ J‬داع وا راع‬ ‫ط تا‬ ‫أو د ‪ .‬أ ‪ -.‬ا ‪ C‬ا ر ‪ .‬د أن‬ ‫واء ت ‪،D‬‬
‫ر وا‪ J‬داع‪ -. ،‬ون ا‪ J‬داع *ل ا ( رة‬ ‫‪ : .‬ر أن ھ ك ن ز ن ا‬ ‫(س ا‬ ‫ل د‬
‫‪1‬‬
‫د ھذه ا ( رة ‪ -.‬ا وا ‪.E‬‬ ‫ر ھو‬ ‫ا د دة‪ -. ،‬ا ! ل‪ ،‬ا‬
‫]‪[2‬‬
‫رف ‪ " @ A‬و ل‬ ‫ر‪:‬‬ ‫ا ر‪:‬م ن دم و ود ر ف دد (ق @‪ ،‬إ أن ا‬ ‫و‬
‫ت وإ راءات ‪ C%‬ل د دة‪ ،‬و و >> إ‬ ‫تو‬ ‫و و ت دم ا ‪ %‬ط ا ري‪ ،‬و‬ ‫ا ر‪ .‬إ‬
‫ت أو ا ‪ C‬ء‬ ‫ضا‬ ‫ن‪ ،‬و ف ا ط ب‬ ‫ر‪ * -. ،‬ر ن ا‬ ‫ا وق" ‪ .‬و ‪ D‬ن ھذا ا‬
‫ؤدي إ د ول ‪%‬ر ت د دة‪ ،‬و روج ‪%‬ر ت أ رى‪ ،‬و م‬ ‫ت وإ راءات ‪ C%‬ل ‪، 8‬‬ ‫ن‬
‫‪2‬‬
‫(ت ‪%‬ر‪ E‬ر ‪.‬‬

‫ر !د م ن طر ق ا د د‪> ،‬دف !د م‬ ‫ر ب ‪" :@ A Drucker‬ا طو ر ا‬ ‫و رف ا‬


‫ط ب ‪ % 4‬وأ وا‬ ‫> ‪،‬إ‬ ‫ر‬ ‫ر ھذه‬ ‫ا‬ ‫ض ا ‪ %‬ء ا ‪ -‬ون أ‪ .‬ل"‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪.E‬‬ ‫ا‬ ‫( ن ا‪ J‬داع وا‪.‬ق ‪E‬‬

‫دة ن‬ ‫‪ %‬ف و م و ط ق ! ت أو ! ت د دة‬ ‫دا‪8‬‬ ‫رف ذ ك ‪" :@ A‬‬


‫أن ا !درة‬ ‫وا را ط ‪،‬‬ ‫ت ا را‬ ‫ن ا ! ت وا‬ ‫و‬ ‫د إ‬ ‫در د دة‪ .‬وھو‬
‫ا * وأداء‬ ‫ا‬ ‫‪ -‬وا‬ ‫*ل ا ظ م ا‬ ‫ظروف ر‬ ‫ن أن ‪*A‬ر أ‬ ‫ؤ‬ ‫ا وو‬
‫‪4‬‬
‫أ واق رأس ا ل‪".‬‬

‫أو د (‪،‬‬ ‫ن ر ‪) D -.‬‬ ‫ر ‪ " :@ A‬ق أو‬ ‫‪ 2005‬ا‬ ‫رف د ل ‪OSLO‬‬


‫د دة ‪ -.‬ا ر ت ا ر ‪ ،‬ظ م ا ل أو‬ ‫ظ‬ ‫د دة‪ ،‬أو طر !‬ ‫و!‬ ‫‪ ،‬أو طر !‬ ‫أو‬
‫‪5‬‬
‫ا ‪ 4‬ت ا ر "‪.‬‬

‫‪ .‬وا د‬ ‫رات ا‬ ‫ن ا‬ ‫ر ھذا ا ر ف و ‪ 4 E‬ر‪ .‬ث ‪ %‬ل و وا‬


‫ب أن ون‬ ‫‪ ،‬طر ! ا و ق أو ا طر ! ا ظ‬ ‫ر ھو أن ا ‪ ،D‬ا‬ ‫ن ط تا‬ ‫ا د‬
‫ب ا ‪ -‬ون ا ؤ‬ ‫ت وا‬ ‫ت وا‬ ‫ت ‪ %‬ل وظ( ؤ ‪ .‬وھذا ‪ %‬ل ا‬ ‫د دة )أو‬
‫‪6‬‬
‫ھ‪ -‬ا و ا ‪ -‬ا د > ل ا ؤ ت أو ا ظ ت ا رى‪.‬‬

‫ر‬ ‫ا‬ ‫‪ 2.2.1‬أھ‬

‫ل ا م وا و و‬ ‫ر دى ا !دم ا ذي رزه ‪ -.‬ل ا‬ ‫ر ا‬ ‫وة ا م ! س ‪-.‬‬


‫‪E‬‬ ‫م *م‬ ‫ن ذ ك‪> . ،‬زة وا و ‪8‬ل‬ ‫‪.‬‬ ‫دي وا ر‪ .‬ھ ا‬ ‫>دف ! ق ا ر ء ا‬
‫د أو و و ‪ .‬و ن ث ا ‪:‬راض‪ . ،‬ن‬ ‫ب د ون ا‬ ‫ب وأ‪:‬راض ددة‪ .‬ن ث ا‬
‫‪7‬‬
‫ا ‪:‬‬ ‫ذ ر ا *‪ *4‬ا‬

‫؛‬ ‫‪ C %‬ون ‪ -.‬ظروف‬ ‫د‬ ‫>م‬ ‫(فأ‬ ‫ل أو‬ ‫دة ا‬ ‫‪-‬‬

‫(؛‬ ‫ر تا‬ ‫ن ‪ -.‬ودة ا‬ ‫‪-‬ا‬

‫أو درة أو ( ءة‪.‬‬ ‫دال و ‪8‬ل ا‪ J‬ج و ‪8‬ل أ رى أ *ر ر‬ ‫رورة ا‬ ‫‪ -‬ر‪ :‬أو‬

‫ا‪J‬‬ ‫د ‪!. .‬د ‪ ،‬ن ‪4‬ل > ن آ* ر‬ ‫ا‬ ‫رھ أ سا‬ ‫إن ا !دم وا‬
‫و * ‪-. > 4‬‬ ‫و ت د ـل دد ن ا دان ا‬ ‫‪ ! -.‬رب‬ ‫دي‪ ،‬دورا‬ ‫وا و ا‬
‫د‬ ‫ؤول إ‬ ‫ف و رة ا ق ر ب ا و و‬ ‫‪ .‬و ! ل‪ ،‬ن ا !ول ‪A‬ن‬ ‫د تا‬ ‫ا‬
‫ا ‪ -‬أ ‪>. 9‬‬ ‫ا دان ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫ر ن ‪ :‬ب ھذا ا !ـ رب ‪ -.‬ـ ا د د ن ا دان ا‬
‫ر ظل‬ ‫أ م ا ‪ -‬د ‪ -.‬و > ا > ‪ .-‬د أن ا داء ا !وي ‪ -.‬ل ا‬ ‫ر د أ‬ ‫ا‬
‫دي‪.-‬‬ ‫ت ا ظم ا‬ ‫ن‬ ‫را‬ ‫ر ‪>.‬‬ ‫( ن ا دان ‪!.‬ط ‪-‬وھ‪ -‬ا دان ا ‪ -‬أ ‪ 9‬ا‬
‫]‪[3‬‬
‫ت ا‪. 8 J‬‬ ‫ت ا (!راء د وھر‬ ‫و > أ *ر‬ ‫ر‬ ‫و ! ـ‪%‬ر ا !ـدرات ا‬
‫أ ل ا ـدان وا‪ .‬د أن ا دان‬ ‫دودة دا ‪-.‬‬ ‫ر‬ ‫و و وا‬ ‫ا و ول إ ا‬ ‫و ظل إ‬
‫ذات‬ ‫ـ ‪ -.‬أ ‪%‬ط ‪ %‬ت ا‪ J‬ج ا‬ ‫د >ـ‬ ‫ن درا >‬ ‫إ‬ ‫ج دورھ‬ ‫ا و ط اد ل‬
‫>‪..‬‬ ‫درات‪ ،‬وز دة ا وى ا ر‪-.‬‬ ‫ن ـ وى طـور ا‬ ‫‪ .‬ا ـ ‪،‬و ـ‬ ‫ا! ا‬
‫‪8‬‬
‫ن ‪ O.‬ا د ل ا و ط‪.‬‬ ‫و‪.‬ر طر ! روج‬ ‫>ذه ا دان‪ ،‬ن ‪ 4‬ر أن‬

‫‪.‬و دا ؤ ت‬ ‫دي وا‬ ‫ر ا رك ا ر‪ - 8‬و ا‬ ‫را‬ ‫ھذا ا س‪،‬‬


‫‪ -.‬م @ و ا و ‪ -.‬ظل‬ ‫ن درا > ا ‪.‬‬ ‫ر وا * رات ا ر ط @‬ ‫ا‬
‫( ف ن دة ض ا ‪ %‬ل ا ‪ -‬ظ>ر ‪-.‬‬ ‫ر و‬ ‫و‪.‬ر ا‬ ‫ت‪.‬‬ ‫دورات ة أ ر‬
‫د واء‪ .‬و ن *م‪،‬‬ ‫وا ط وا ‪ 8‬ا ‪ -‬وا >> ل ن ا دان ا ‪ :‬وا *ر ‪!.‬را‬ ‫ط تا‬
‫دي‪.‬‬ ‫و ف وأن >‪D‬‬ ‫ر ‪ -C‬أن ون ن ا > م ا دا‪ 8‬ا ‪-‬‬ ‫وا‪8‬ق ا‬ ‫‪P.‬ن ا ‪ C‬ب‬
‫ا( ر‬ ‫ر ذا > ودور ا‬ ‫ا‬ ‫ري‪ ،‬و‬ ‫‪%‬ط أ‬ ‫‪ -.‬ا و ت ( @‪ 4 ،‬ظ أن در ا‬
‫ر ‪4‬ل‬ ‫ر‪ .‬وھ ك ض ا وا ل ا ‪ -‬أ*رت ‪ % -.‬ط ا‬ ‫‪C‬ر‬ ‫‪-.‬‬ ‫‪ -.‬إط ر ك ا‬
‫د ا ‪ ،-‬وا و @ ا طرد‬ ‫‪ -.‬ا‬ ‫ل ا * ل‪ ،‬ا و ت ا >‬ ‫ن‪ ،‬ذ ر > ‪،‬‬ ‫ا !د ن ا‬
‫‪9‬‬
‫و ا و ‪ ،‬و زا د ا ر ن وا > >م طرق وأ ب د دة ‪ 4‬ر‪.‬‬

‫ر‬ ‫‪5‬ا‬ ‫‪ 3.2.1‬أ‬

‫ﻴﻤﻜن ﺘﻘﺴﻴم اﻻﺒﺘﻜﺎر ﺤﺴب ﻋدة ﻤﻌﺎﻴﻴر ﻨذﻜر ﻤﻨﻬﺎ‪:‬‬

‫أوﻻ‪ :‬ﻤﻌﻴﺎر طﺒﻴﻌﺔ اﻻﺒﺘﻜﺎر‬


‫‪10‬‬
‫ﻴﺼﻨف اﻻﺒﺘﻜﺎر ﺤﺴب دﻝﻴل ‪ OCDE‬ﻝﺴﻨﺔ ‪ 2005‬إﻝﻰ أرﺒﻌﺔ أﺼﻨﺎف ﻫﻲ‪:‬‬

‫أ‪ -‬اﻻﺒﺘﻜﺎر ﻓﻲ ﻤﻨﺘﺞ‪ :‬اﺒﺘﻜﺎر اﻝﻤﻨﺘﺞ ﻫو إدﺨﺎل ﻤﻨﺘﺞ ﺠدﻴد أو ﺘﺤﺴﻴن ﺒﺸﻜل ﻤﻠﺤوظ ﻓﻴﻤﺎ ﻴﺘﻌﻠق ﺒﺨﺼﺎﺌﺼﻪ‬
‫أو اﻻﺴﺘﺨداﻤﺎت اﻝﻤﻘﺼودة‪ .‬وﻫذا ﻴﺸﻤل ﺘﺤﺴﻴﻨﺎت ﻜﺒﻴرة ﻓﻲ اﻝﻤواﺼﻔﺎت اﻝﻔﻨﻴﺔ واﻝﻤﻜوﻨﺎت واﻝﻤواد‪ ،‬واﻝﺒرﻤﺠﻴﺎت‬
‫اﻝﻤدﻤﺠﺔ‪ ،‬وﺴﻬوﻝﺔ اﻻﺴﺘﺨدام وﻏﻴرﻫﺎ ﻤن اﻝﻤﻴزات اﻝوظﻴﻔﻴﺔ‪.‬‬

‫ب‪ -‬اﻻﺒﺘﻜﺎر ﻓﻲ اﻝﻌﻤﻠﻴﺎت‪ :‬ﺘﺘﻤﺜل ﻓﻲ ﺘﻨﻔﻴذ طرﻴﻘﺔ ﺠدﻴدة أو ﺘﺤﺴﻴن ﻜﺒﻴر ﻓﻲ ﻋﻤﻠﻴﺔ اﻹﻨﺘﺎج أو اﻝﺘوزﻴﻊ‬
‫وﻴﺸﻤل ذﻝك ﺘﻐﻴﻴرات ﻫﺎﻤﺔ ﻓﻲ اﻝﺘﻜﻨوﻝوﺠﻴﺎ واﻝﻤﻌدات و‪/‬أو اﻝﺒرﻤﺠﻴﺎت‪.‬‬

‫ج‪ -‬اﻻﺒﺘﻜﺎر اﻝﺘﺴوﻴﻘﻲ‪ :‬اﻻﺒﺘﻜﺎر اﻝﺘﺴوﻴﻘﻲ ﻫو ﺘﻨﻔﻴذ طرﻴﻘﺔ ﺘﺴوﻴﻘﻴﺔ ﺠدﻴدة ﺘﻨطوي ﻋﻠﻰ ﺘﻐﻴﻴرات ﻜﺒﻴرة ﻓﻲ‬
‫ﺘﺼﻤﻴم اﻝﻤﻨﺘﺠﺎت أو اﻝﺘﻌﺒﺌﺔ واﻝﺘﻐﻠﻴف‪ ،‬وﻀﻊ اﻝﻤﻨﺘﺞ‪ ،‬اﻝﺘروﻴﺞ ﻝﻠﻤﻨﺘﺠﺎت أو اﻝﺘﺴﻌﻴر‪.‬‬

‫د‪ -‬اﻻﺒﺘﻜﺎر اﻝﺘﻨظﻴﻤﻲ‪ :‬ﻫو ﺘطﺒﻴق طرﻴﻘﺔ ﺘﻨظﻴﻤﻴﺔ ﺠدﻴدة ﻓﻲ ﻤﻤﺎرﺴﺎت اﻝﺸرﻜﺔ اﻝﺘﺠﺎرﻴﺔ‪ ،‬ﺘﻨظﻴم ﻤﻜﺎن اﻝﻌﻤل‬
‫أو اﻝﻌﻼﻗﺎت اﻝﺨﺎرﺠﻴﺔ‪.‬‬

‫ﺜﺎﻨﻴﺎ‪ :‬ﻤﻌﻴﺎر اﻝداﻓﻊ إﻝﻰ اﻻﺒﺘﻜﺎر‬


‫‪11‬‬
‫(نھ ‪:‬‬ ‫ز ن‬ ‫ن أن‬ ‫ر‬ ‫ب ھذا ا‬

‫د دة‬ ‫ت د دة أو ! ت إ ج أو أ ط إدار‬ ‫ق‬ ‫ر ا ‪ 7‬ن ا ‪ : $‬وا ذي ر ن‬ ‫أ‪ -‬ا‬


‫ار ( ع‬ ‫ر دا‪8‬ل ا رو ت‬ ‫ھو ا ل‬ ‫‪،‬‬ ‫أو ظروف‬ ‫وا > ‪ %‬ل‬
‫]‪[4‬‬
‫رھ ‪ ،‬و ذ ك‬ ‫ن ا م وز دة أ‬ ‫ص م ھذه ا ط‬ ‫ا وث ا ‪ -8‬و ذ ك دا‪8‬ل ا ط ا (ط‬
‫‪.‬‬ ‫را ‪ D‬نا‬ ‫ا ر ا دو وا ! ت د ظ>ور ا رض‪ ،‬ل ھذه أ * ن ا‬

‫ت أو ! ت أو أ ط إدار‬ ‫ز دة ا ءة‪ :‬ا ذي ر ن ق‬ ‫ر ا ‪ 7‬ن ا ر‪:‬‬ ‫ب‪ -‬ا‬


‫تا‬ ‫ل‬ ‫‪ ،‬و ن أ * ذ ك‪ ،‬ا طو ر ا ذي‬ ‫تا‬ ‫د دة د ز دة ( ءة ا ظم أو ا‬
‫> ك ذ ك‪،‬‬ ‫د‬ ‫د ‪ ،‬أي ر‪ %‬د ا ط ت ا ‪4‬ز ‪ ، > J‬و > أ *ر ا‬ ‫د > أ *ر ا‬
‫ز دة ( ءة ا ل‪،‬‬ ‫*‪ ،4‬وا ر ظم إ ج أ *ر أ‬ ‫و ت ا >‪4‬ك ‪ D‬ن ط‬ ‫(ض‬
‫أ ن و >‪.‬‬ ‫س إ ز دة ( ءة ا ظم ا‬ ‫رات ا ‪> -‬دف‬ ‫و‪ :‬رھ ن ا‬

‫ر‬ ‫ا‬ ‫ر در‬ ‫; ;‪:‬‬

‫ز‬ ‫ث‬ ‫ھ‪ -‬أ س ھذا ا ! م‪،‬‬ ‫ر ‪ -.‬ا ؤ‬ ‫د*> ا‬ ‫و ق ا ‪ C‬رات ا ‪-‬‬ ‫د در‬
‫‪12‬‬
‫ن‪:‬‬

‫ن ا ‪ D‬أو طر ! ا ل ا !‬ ‫(‬ ‫‪4‬‬ ‫ر ا ذري‪ :‬ھو ‪ C‬ر ‪ D -.‬أو طر !‬ ‫أ‪ -‬ا‬


‫ن ا دورة ا ! ن ث‬ ‫و ن ‪4‬ل ھذا ا ‪ C‬ر ا ذري !ق دورة ا ر @ د دة ذات وى أ‬
‫!د م‬ ‫را د‬ ‫‪ E‬و ‪.‬و دا‬ ‫و د‪ E.‬ا !دم ‪ -.‬ا‬ ‫ا ( ءة ؤدي إ ر‪ . E.‬ا ؤ‬
‫‪ -‬ق ھذا ا ‪ D‬وق ص @‪.‬‬ ‫ا ؤ ت ! ده و‬ ‫ب‬ ‫ت‬ ‫وع ص ن ا‬

‫ن‬ ‫رة‬ ‫ن و إد ل ‪ C‬رات ‪ C‬رة و‬ ‫ر ا در ‪ :‬ھذا ا وع و ل إ @ ن ‪4‬ل ا‬ ‫ب‪ -‬ا‬


‫ل‬ ‫‪-.‬‬ ‫و >ل ا ! د‬ ‫ن طو ر ا ‪ D‬و ‪ 84‬ا دا @‪ : ،‬ر أن ھذا ا وع ل ا‬
‫ھذا ا ‪.D‬‬ ‫ا‪ J‬ل ا ر‬

‫ر‬ ‫در ا‬ ‫ر‬ ‫را ‪:‬‬

‫در إ ‪:‬‬ ‫ب ھذا ا‬ ‫ر‬ ‫ن أن ! م ا‬

‫م‬ ‫ت م‬ ‫دام واردھ ‪ ،‬ث أن ا ؤ‬ ‫و‬ ‫ر ‪ @ .‬دا ل ا ؤ‬ ‫ا‬ ‫أ‪ -‬ا ر ‪%‬ق‪ :‬م‬
‫‪ %‬ط> ‪.‬‬ ‫و وا‬ ‫‪ .‬ا ؤ‬ ‫أداء ھذه ا وظ ( ‪ C‬ا ( ظ‬ ‫ل‬ ‫ا وث وا طو ر ا ذي‬

‫ر ا ( وح‪ .‬أ* ء‬ ‫ا‬ ‫ر ا ‪ C‬ق إ إ را‬ ‫ب‪ -‬ا ر وح‪ :‬و ت ا د د ن ا ؤ ت ن ا‬


‫ت د دة د د وا دام ا ! ت ا ر‬ ‫(ذ‬ ‫رز ا ؤ ت‬ ‫ھذا ا ‪ C‬ر‪: ،‬‬
‫ط> ‪ ،‬ھذا ط دون إ‪ (:‬ل‬ ‫ل > ن‬ ‫‪ E‬ا رف ا ‪ -‬ن أن‬ ‫وا واق ا د دة‪ ،‬و ذا‬
‫ر‪.‬‬ ‫ا‬ ‫ول‬ ‫ا رف ا دا ‪ C ،‬ا‬

‫وح‬ ‫را‬ ‫‪:‬ا‬ ‫ا ‪$‬ور ا ;‬

‫‪ 2 1.2‬د‬

‫‪ .‬و د ‪%‬ر ت‬ ‫ث ا‬ ‫ل وا‬ ‫أ ر ‪ -.‬أد ت إدارة ا‬ ‫ر ا ( وح‬ ‫‪C%‬ل ا‬


‫ف ‪ E‬ا ‪ C‬رات‬ ‫ر‬ ‫ول *! ‪ -. -.‬ا‬ ‫ت رة‪* ،‬ل ‪ Xerox ، IBM‬و‪ :‬رھ ‪ ،‬إ‬ ‫ؤ‬
‫*ل ا و ‪ ،‬و ( رأس ا ل‪ ،‬و*ورة ا ر‪ ، .‬و !ل ا وارد ا ‪%‬ر ‪،‬‬ ‫د ا>‬ ‫‪-‬ا‬ ‫ا‬

‫]‪[5‬‬
‫ا رت ‪%‬ر ت أ رى *ل ‪Ford Motor Company ، Procter & Gamble‬و ‪- ، NASA‬‬
‫درج و وط ‪ 4‬ر ا ( وح ن أ ل ! ق و ز ز ر >م ا رة‪.‬‬

‫وح‬ ‫را‬ ‫‪ 2.2‬ر ف ا‬

‫ؤ ت ا ‪ -‬ون ‪ E‬ؤ ت‬ ‫ر ‪A‬داة ر ط‬ ‫ا ‪ 4‬ت ا زا دة ا‬ ‫!د ‪.‬ر ت ط‬


‫> ‪ .‬إن ا ؤ ت ا رة ن‬ ‫‪ 4‬راق وا ( ذ ‪-.‬‬ ‫و‬ ‫أ رى‪>. ،‬و د ا زء ا *ر ا (‬
‫ر‪.‬‬ ‫در ر‬ ‫د أ *ر‬ ‫‪!.‬ط‪ ،‬و ن‬ ‫ر‪ >.‬و درا > ا دا‬ ‫د‬ ‫ا در أن‬
‫رو‪ %‬ل‬ ‫ت ا ؤ ت ا وم ك ا د د ن ا ‪ 4‬ت ا ر ‪ -.‬ل ا وث وا‬ ‫وا ث‪ .‬وأ‬
‫وى ا ! و ن‬ ‫ر‬ ‫‪%‬طا‬ ‫ف و ت وظ ( ا ث وا طو ر‪ ،‬و‬ ‫‪ %‬ت !دة‬
‫‪13‬‬
‫ر ا ( وح‪.‬‬ ‫ت ا ‪ -‬ون ‪ -.‬إط ر وذج ا‬ ‫ا طن أ ‪ .‬وھ‪ -‬ا‬

‫‪ ،2003‬م ط ق ھذا ا ط ‪9‬‬ ‫ر ا ( وح ‪-. Open Innovation‬‬ ‫ط‪ 9‬ا‬ ‫و د ظ>ر‬


‫ا ر‪:‬م ن‬ ‫وذج طو ر ا ‪* ،D‬م ذب اھ م ا * ر ن ا ؤ ت وا ؤ ت ا رة‪ .‬و‬ ‫أو‬
‫ض ا ھ م >ذا ا ط ‪ ،9‬إ أن ھ ك دد ل دا ن ا درا ت ا ‪ -‬اھ ت @‪!. ،‬د ذ ر‪Van de ،‬‬
‫‪ ،2010‬أ @ م ‪%‬ر ‪!. ! 88‬ط ن ‪2003 -‬‬ ‫‪ Vanhaverbeke ،Vrande‬و‪Gassmann‬‬
‫إ ‪ 21 -. 2008‬دور ) وث و طو ر‪ ،‬طور ! ‪...،-‬ا ‪ 33 .(O‬ن ھذه ا ! ت ھ‪ -‬ظر ‪55 ،‬‬
‫‪ .‬م د د درا ن‬ ‫‪ % -.‬ل درا ت‬ ‫( أ رتأ‬ ‫! ل م درا ت ط ! ‪ 34 > ،‬درا‬
‫‪14‬‬
‫‪!.‬ط رج ا و ت ا دة وأورو ‪.‬‬

‫ر ا ( وح‪ ،‬وھو‬ ‫@ا‬ ‫رض أول دئ‬ ‫‪ -.‬م ‪% ، 2003‬ر ‪Chesbrough‬‬


‫> ‪ -.‬ا دول‬ ‫ر ا ‪ C‬ق وا ( وح‪ ،‬ا ‪-‬‬ ‫ر ا ‪ C‬ق‪ .‬ث رض ‪ @ .‬و ‪ -‬ا‬ ‫ا ر رض ا‬
‫ر م )‪.(1‬‬

‫وح وا ‪%‬ق‬ ‫را‬ ‫صا‬ ‫دول ر م )‪ :(1‬أھم ‪-‬‬

‫وح‬ ‫را‬ ‫ا‬ ‫‪%‬ق‬ ‫را‬ ‫ا‬

‫‪.‬‬ ‫‪ -.‬أ‬ ‫ون وا‬ ‫! ن ا ‪ %‬ص ا‬ ‫ص ‪% -.‬ر‬ ‫‪.‬ر ق‬ ‫د‬


‫ل أو‬ ‫د دھم ود و >م‬ ‫إ‬ ‫ن‬ ‫ً ! ق أھدا‪. .‬‬
‫‪.‬‬ ‫ا ون‬

‫ا ث وا طو ر ا ذي م @ ا ‪%‬ر ء ن أن‬ ‫>ود‬ ‫‪ - A‬أ ظم ‪.‬وا‪8‬د ا ث وا طو ر ن‬


‫د ا ث وا طو ر ا دا ‪-‬‬ ‫رة‪.‬‬ ‫ق‬ ‫‪ %‬ف و طو ر و و ق أ ( ‪.‬‬
‫ا ! ط ض ھذه ا ! ‪.‬‬

‫ع‬ ‫‪4‬‬ ‫إ دة ا راع ا‬ ‫ن‬ ‫ون أول ن‬ ‫‪ %‬ف‪،‬‬ ‫أول ن !وم‬ ‫إذا‬
‫( ‪ .‬ن ا ن ا ( دة @ إذا‬ ‫‪.%‬ت ا‬ ‫و @‪.‬‬
‫ت ا وق‪.‬‬ ‫ر‪ .‬ف د ل ‪ -.‬د‬

‫ن ن أن‬ ‫رأ‬ ‫را > ھ‪ -‬إن طو ر وذج أ ل أ‪ .‬ل‬ ‫د أول ن !دم ا‬ ‫إن ا ‪%‬ر ا ‪-‬‬
‫ون ا ول ‪ -.‬ا وق‪.‬‬ ‫ا ‪. .‬‬ ‫ا ‪ .‬ل ‪C‬ب‬

‫]‪[6‬‬
‫رف ( ا ‪4C‬ل أ‪ .‬ر وأو ‪8‬ك‬ ‫إذا‬ ‫ون د‬ ‫أ‪ .‬ل ا ‪ .‬ر‪ . ،‬وف‬ ‫إذا ن د‬
‫ا و ن‪ . ،‬وف ون د ا ق ‪ -.‬ا ‪. .‬‬ ‫‪. .‬‬ ‫ا ق ‪ -.‬ا‬

‫ا( ر‬ ‫ا ( دة ن‬ ‫ب‬ ‫ا( ر‬ ‫م د ‪-.‬‬ ‫ب أن‬


‫زز و ‪%‬ط‬ ‫ا( ر ‪ S‬رن‬ ‫وا ب ا‬ ‫‪.‬‬ ‫( د ‪ .‬و ن أ‪ .‬ر أو ن‬
‫ا ص‪.‬‬ ‫وذج أ‬

‫در‪:‬‬ ‫ا‬
‫‪Chesbrough Henry, open Innovation: The New Imperative for Creating and Profiting from Technology,‬‬
‫‪Harvard Business Press, 2003, p XXVI.‬‬

‫ت ن دئ ا ود ا ر و ك ا و ودة ‪ -.‬ا ود‬ ‫‪ 4‬ظ ن ‪4‬ل ا دول ر م )‪ (1‬ا‬


‫د‬ ‫= لا ر‬ ‫ر ز ا ذا ‪ ،-‬أي ا !درة ا ‪.‬‬ ‫ا ن‪ ->. ،‬ز‬ ‫ا ن‪ .‬و ‪ %‬ل أ ‪،-‬‬
‫ر‪ ،‬رف ا ‪%‬ر ( > ! و ‪ %‬ر ا‪ T‬ر ن ‪* ،‬م‬ ‫‪ -.‬ا ود ا‬ ‫>ودھ ‪،‬‬ ‫‪%‬لأ ‪-‬‬
‫أدر ت ‪ -.‬وذج أ > ‪.‬‬

‫ر ا ( وح‪ ،‬ث أ دث *ورة ن ‪4‬ل ؤ ( @‪،‬‬ ‫و د ‪ Chesbrough‬أول ن طرح (>وم ا‬


‫@ ا ون ـ‪Open Innovation: The New Imperative for Creating And :‬‬ ‫دا ن‬
‫ر ا ذي ن ا ؤ ت‪،‬‬ ‫‪ ،2003‬ث ر‪ " :@ A @.‬وذج ا‬ ‫‪Profiting from Technology‬‬
‫و ق دا‬ ‫دم‬ ‫وا ‪ .‬ر ا ر ‪ ،‬و ذا ا >‪ D‬ا‬ ‫و (رض > ‪ ،‬ا دام ا ‪ .‬ر ا طورة دا‬
‫ر ا ( وح ھذه ا ‪ .‬ر ا د دة‬ ‫"‪ .‬د ‪ D‬ا‬ ‫!دم ‪ -.‬و و > ا‬ ‫‪> 9‬‬ ‫و ر ‪،‬‬
‫‪15‬‬
‫ل ا ر ‪ -.‬وذج أ ل د د ظم وأ *ر ‪4‬ء ‪.‬‬ ‫وا طرق ا د دة ر ا‬

‫‪،2008‬‬ ‫‪ ،2003‬ظ>رت ر ( ت أ رى ‪ 4‬ر ا ( وح‪ .‬ر > ظ ‪OCDE‬‬ ‫و ذ‬


‫ن‬ ‫ر ا ( وح ‪ " :@ A‬و‬ ‫‪ 2006‬ا‬ ‫ث رف ‪ Vanhaverbeke ،Chesbrough‬و‪West‬‬
‫ر‪ ،‬و ذ ك وذج إدرا ‪ % J -‬ء ھذه ا ر ت و ( رھ وا ث ‪." > .‬‬ ‫ر ت ‪ ( 4‬دة ن ا‬ ‫ا‬
‫ن‬ ‫و وا‬ ‫ر ا ( وح ‪ %‬ل ظم‬ ‫‪ E % " :@ A 2006‬ا‬ ‫ر‪ West @.‬و‪Gallagher‬‬ ‫و‬
‫‪ %‬ف !درات و وارد‬ ‫ر و ‪ ، >(%‬و د ‪ D‬و ‪ -‬ذ ك ا‬ ‫(رص ا‬ ‫وا ر‬ ‫در ا دا‬ ‫ا‬
‫ر‬ ‫‪ 2006‬ا‬ ‫رف ‪Henkel‬‬ ‫ط ق وا ‪ E‬ر وات ددة"‪.‬‬ ‫‪ ،‬و ‪C‬ل ھذه ا (رص‬ ‫*‬
‫ر إ أ د ن ا دل و ط ا وق‪ ،‬ث م ا ل ‪E‬‬ ‫تا‬ ‫( وح ‪ " :@ A‬ل ا ( ح ‪-.‬‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬د ل‬ ‫داول ن ‪%‬راؤھ و > ‪ -.‬ا وق ‪ -.‬ظل ظروف‬ ‫رھ‬ ‫وو‬ ‫ا‬
‫‪16‬‬
‫>ور ن أ ل ذب ا ون ا وي‪".‬‬ ‫و‪.‬رة‬ ‫ؤ ت ا وو‬ ‫ا‬

‫دام‬ ‫ر ا ( وح ‪" :@ A‬ا‬ ‫‪ 2009‬ا‬ ‫س ا م وا و و ا دي‬ ‫و د رف ذ ك‬


‫ب وز ‪E‬‬ ‫‪%‬ر ‪ ،‬وا ‪ %‬ر وات ا وز ‪E‬‬ ‫ا زا د وا ‪ E‬و در ا و ت وا ر‪ .‬ا ر‬
‫ر‪ .‬ھذه ا ر ت ا د دة ؤدي إ ز دة ‪ -.‬ا ( ‪4‬ت ن‬ ‫لا‬ ‫نأ ل‬ ‫أ و> ‪:‬ر ا و‬
‫ر ا ( وح ل‬ ‫ف أ‪ %‬ل ا ون وا ‪ %‬ت"‪ .‬ھذا ا ر ف ؤ د أن ا‬ ‫ن ‪4‬ل‬ ‫ا >ت ا(‬
‫ر ا و !‪ -‬وا ظ ‪ ،-‬ن ‪4‬ل إ دة‬ ‫ھ ‪ -.‬ا ( ‪4‬ت وا م ن ا > ت ا ( ‪ ،‬و ‪ %‬ل ا‬
‫ر ا ‪ C‬ق‪>. .‬و د ‪ . D‬رة‬ ‫نا‬ ‫ر أ *ر أھ‬ ‫‪ E‬ا زات ا و ودة‪ .‬و ر ھذا ا ف ن ا‬
‫‪17‬‬
‫د ن و ‪> 8‬م‪.‬‬ ‫ر ‪ -.‬ز ‪ ،‬ل ( ل ‪ E‬ا ؤ ت ا رى وا‬ ‫أن ا ؤ ت‬

‫]‪[7‬‬
‫ب د ‪4‬ت د دة و !د > ن ا ر‪ .‬أو‬ ‫‪ %‬ل م ‪ % ،‬ر ‪ E‬ا ر ( ت إ أن ا ؤ‬
‫ب‪.‬‬ ‫نا‬ ‫ف طو ر ا ‪ ! ،D‬ر و ت ا و ق و‬ ‫ا رض‪ ! ،‬ل‬ ‫ا رة ن أ ل ز دة‬
‫ر ا ( وح ‪ -.‬ا ‪ %‬ل ر م )‪.(1‬‬ ‫‪ ،2006‬وذج ا‬ ‫و د رض ‪Chesbrough‬‬

‫وح ‪ $‬ب ‪Chesbrough‬‬ ‫را‬ ‫> ل ر م )‪ :(1‬وذج ا‬

‫در‪:‬‬ ‫ا‬
‫‪Chesbrough Henri, Open Innovation and Open Business Models: A new approach to industrial‬‬
‫‪innovation, Paper in Conference on Globalization and Open Innovation, Dutch Ministry of‬‬
‫‪Economic Affairs, 2006, p 4.‬‬

‫دم‬ ‫و ‪ 9‬ا ‪ %‬ل ر م )‪ (1‬أن ا >دف ا ر‪ 4 - 8‬ر ا ( وح ھو ا و ‪ -. E‬ا وق‪ ،‬ث‬


‫>دف ق ا ! ‪ E ،‬د د ا‪ T‬ت‬ ‫د ا واء ‪ E‬ا ‪ .‬ر ا ر‬ ‫ل ا ‪ .‬ر ا دا‬ ‫وذج ا‬
‫! ق زء ن ك ا ! ‪ ،‬و م ا دام ا د‪ !.‬ت ا واردة وا درة ن ا رف ر ‪ E‬و رة‬ ‫ا ‪4‬ز‬
‫‪9‬‬ ‫ر ا ( وح‪،‬‬ ‫دام ا ر ‪ 4 -‬ر‪ -. .‬ظل ا‬ ‫ر ا دا ‪ -‬و و ‪ E‬ا واق >دف ا‬ ‫ا‬
‫ف وا ل ‪ E‬ا طراف ا ر ‪ ،‬إ ‪ .‬إ ھذا ا وذج‬ ‫‪9‬‬ ‫(ذ‬ ‫دود ا ؤ‬
‫در‬ ‫واء ن ا‬ ‫ا ‪ -‬ذل ن ل ا ؤ‬ ‫>ود ا و ق ا‬ ‫ا د ث‪ ،‬ؤ د ‪Chesbrough‬‬
‫‪18‬‬
‫أو ا ر وا ‪4 -‬ءم ‪ E‬وذج أ > ‪.‬‬ ‫ا دا‬

‫‪ 4‬ر ا ( وح‪ .‬ق ا ب ا دا ل )‪(Inbound‬‬ ‫ذ ك‪ ،‬ن ز ا* ن ن ا ت ا ر‪8‬‬


‫ث‬ ‫تو ظ تا‬ ‫ر ا ( وح ور د ا و و وا ر‪ .‬ن ا ‪%‬ر ء ا ر ن *ل ا‬ ‫نا‬
‫ر ا ( وح )‪ (Outbound‬د * و د دا‬ ‫وا ‪ .‬ن وا ورد ن وا ‪4‬ء‪ .‬ر ا ب ا رج ن ا‬
‫‪8‬د ن ا ر‪ .‬ا دا‬ ‫ول‬ ‫أ *ر ن ذي ل‪ ،‬ث ر‪:‬ب ا ؤ ت ‪ %‬ل زا د ‪ -.‬ا‬
‫دا ت ا د وا ر‬ ‫ا طورة ا ‪ -‬م م و !> د‪ .‬ث ا ؤ ت ‪ %‬ل زا د ن ا‬
‫]‪[8‬‬
‫ا( ر إ‬ ‫طور ن ا‬ ‫ا( ر‬ ‫د (‪ ،‬و ‪ 4‬ظ أن ا‬ ‫ا ( ر )‪ :‬ر ا‬ ‫(ظ ا‬
‫زال ھ ك وا ز > ‪-.‬‬ ‫ا ( ر ‪ %‬ل ر‪ ،‬و ن‬ ‫ا ‪%‬را ا ( ر ‪ .‬و د ازدادت ‪8‬دات ا‬
‫ا ( ر ؛ ث م دل ‪!. ٪15‬ط ن ا راءات ‪ -.‬ھذا ا وق‪ -. ،‬ن م ا دام ‪٪50‬‬ ‫وق ا‬
‫‪19‬‬
‫> ‪!.‬ط دا ل ا ؤ ‪.‬‬

‫وح‬ ‫را‬ ‫ا‬ ‫‪ 3.2‬أھ‬

‫س إدارة‬ ‫م ن طرف‬ ‫ھ‬ ‫ر ا ( وح ن أ *ر ا ذج ا ‪-‬‬ ‫أ ‪ 9‬وذج ا‬


‫وى ا م‬ ‫ؤ ت‬ ‫تا‬ ‫ل‪ .‬وأ‬ ‫ل إدارة ا‬ ‫‪-.‬‬ ‫ا ؤ ت و ذا ا دارس ا‬
‫> ن ا ب‬ ‫ا ‪-‬‬ ‫ف ا طراف ا ر‬ ‫‪ -‬أھ و رورة طو ر ‪ %‬ت ا ون ‪E‬‬
‫طراف ن ا ‪4C‬ل د >‬ ‫ن ھ‪ -‬دورھ ك ا‬ ‫ت د دة‪،‬‬ ‫رف د دة ھم ‪ -.‬طو ر‬
‫‪20‬‬
‫إ ‪. .‬‬ ‫ن أ‪ .‬ر و رف ن أن ( دھم‪ ،‬د !ق > أر‬

‫ر‬ ‫وذج ا‬ ‫( ض ا در ‪-‬‬ ‫ھ ت ا د د ن وا ل ا ‪ V‬ل ‪ -.‬ا‬ ‫و‪ !.‬ـ ‪،Chesbrough‬‬


‫‪21‬‬
‫ا ‪ C‬ق وھ‪:-‬‬

‫ت وا ت در ب ‪ 8‬ت ا‪ T‬ف ن‬ ‫و !ل ا ل ا >رة‪ -. .‬ل م ‪! ،‬وم ا‬ ‫‪ -‬وا‪.‬ر دد أ ر‬


‫>م إ أ‪ .‬ل ا ر ن )ا م ن طر ق وظ (>م(‪ .‬إن رة " د أ‪ .‬ل ا * ن"‬ ‫ا ‪ %‬ب !د م د‬
‫زال ط ‪ E‬ا ط‬ ‫‪ ،-‬ھ‪ -‬ا ‪%‬ر ا ‪-‬‬ ‫د‬ ‫ظر ا *ر !‪ -. .4‬ا‬ ‫ھ‪ -‬ا‪T‬ن و > ا‬
‫* ن ‪ -.‬ل ؟؛‬ ‫( ظ> ‪ E A‬ا‬

‫‪ -.‬ا و ت ا دة‬ ‫‪ -‬ا طور ا ر رأس ا ل ا * ري أو وق رأس ا ل ا * ري‪ ،‬و‬


‫رات ن طر ق‬ ‫ا ر ‪% ،‬ر ت رأس ا ل ا * ري ھ‪4 -‬ت ‪ 4‬ر‪> ->. ،‬م ‪% -.‬ر ا‬
‫)‪(Spin-offs‬؛‬ ‫!ن ا وارد ‪ -.‬ا ‪ %‬ر ‪ E‬ا ‪ (start-up) 8%‬و‪ /‬أو ا (‬

‫ر‬ ‫ر ‪%‬ر‪ E‬ا‬ ‫د!(‪:‬‬ ‫د )ا ر‪ - ،‬ا‬ ‫‪ .‬ر ر ت ‪:‬ر‬ ‫‪ -‬و ود رات ر‬


‫أ‪>%‬ر ‪ %‬ل‬ ‫ز > ‪ %‬ل ط ‪ -‬ض ا و ت‪ .‬و ‪ E‬ذ ك‪P. ،‬ن ‪ A‬ر إط‪4‬ق ا ‪%‬روع‬ ‫‪P.‬ن ا ‪%‬ر‬
‫>د دا ‪%‬ر ؛‬

‫ت‬ ‫‪ -‬طور درات ا ث وا طو ر ورد ن‪ E .‬رور ا و ت‪ ،‬أ ‪ 9‬ل ا ورد ن ‪ E -‬ا‬


‫‪ -‬زون ( ءة‪ .‬وا ر ا *ر أھ ا‪T‬ن دى ا ؤ ت ھو را ز ا ث وا طو ر ا‬
‫ا ‪%‬ر ‪.‬‬ ‫م ا ‪ %‬رك و‪/‬أو طق ا‬ ‫طو ر ا ون ‪ -.‬ل ا‬ ‫‪ 9‬ؤ تا‬ ‫>‪،‬‬
‫زا أ م ا د ول‪.‬‬ ‫‪%‬ر ت ا رة‪ ،‬م د د ‪ D‬أ ‪%‬ط ا ث وا طو ر ‪ %‬ل‬ ‫‪ -.‬ا وا ‪،E‬‬

‫د ‪4‬ت و ! ت د دة ن‬ ‫ول‬ ‫ت‬ ‫در ا ‪%‬ر ت ددة ا‬ ‫ذ ك‪!. ،‬د زا دت‬


‫ا د ت‪،‬‬ ‫تا و و‬ ‫ا‪ J‬ج ‪ -.‬ا‬ ‫ورد ن ن ‪ E‬أ ء ا م‪ .‬و س ھذا (‬
‫د ‪E‬‬ ‫ل‪.‬‬ ‫ددة‬ ‫أ س إ ج زء ن ( ذ >‬ ‫ا و ا‬ ‫‪ E‬زا د ‪ -.‬ا‬
‫در ر ‪ .‬و‬ ‫ت او ط ‪ ،‬و د ت ا‬ ‫أ زاء أ رى و ن ا ‪ D‬ا > ‪ ،-8‬وا‬
‫ر ھذه‬ ‫ر‪ .‬و د ‪ D‬ن ‪ %‬ت ا‬ ‫‪ X‬ج وا‬ ‫ذ ك‪ % ،‬رك دد أ ر ن ا دان ‪ -.‬ا ‪ %‬ت ا‬
‫ن‬ ‫ا> ل ا ظ ‪ .‬ن ل ا‬ ‫ا ط‪4‬ع‪ ،‬و م ا ظ ا و و ‪ ،‬وا رف‬ ‫و‪ .‬ر إ‬
‫‪22‬‬
‫‪.‬‬ ‫ؤدي إ ا >وض‬ ‫وا در ن‪،‬‬

‫]‪[9‬‬
‫ر ا ( وح ث أ > و ‪ % E‬ل ر ن ا ر‬ ‫‪ %‬ل ر طق ا‬ ‫و !د ‪ :‬رت ا و‬
‫‪ - .‬ا ؤ ت ‪ %‬ل زا د ‪ %‬ت ن‬ ‫را‬ ‫أدى إ طو ر ‪ %‬ت ا‬ ‫ن‪،‬‬ ‫ا ‪%‬ر ء ا‬
‫وا ( دة ن ا ر‪ .‬ا‬ ‫ن أ ل ‪>.‬م ا ھ ت ا واق ا‬ ‫ا ث وا طو ر ا وز‬
‫ر ن ا ‪4‬ء‬ ‫ا‬ ‫و و ا د دة‪ .‬و ن أ ل وا ا ط ب ا زا د‬ ‫در أ رى‬ ‫و و‪ .‬ر‬
‫ا ؤ ت )ا رة( ‪ %‬ل زا د‬ ‫وا ورد ن و إ ذ ك ‪ E‬ا‪ J‬داد ا ‪ -‬وم وا و و ‪،‬‬
‫ر ھذه ‪ E‬ا ‪ %‬ص‬ ‫‪ 4‬ر ر ا دان‪ .‬ر ط ا ؤ ت ‪ % -.‬ت ا‬ ‫ظ ا‪ J‬و و‬
‫ل‬ ‫(‬ ‫‪ ،‬إ ‪ (O‬و‪ :‬رھ ن ا ؤ ت ‪ -.‬ا دان ا‬ ‫ت وا > ‪ 8‬ت ا و‬ ‫وا ؤ ت )ا‬
‫ا ‪4 %‬ت وإ د ا ‪ .‬ر‪ . J .‬إ ا دد ا زا د ن را‪.‬ق ا ث وا طو ر ‪ -.‬ا رج‪ % ،‬رك‬
‫ت( ‪ %‬ل زا د ‪ -.‬ا ر ت ا و ا دو ‪.‬‬ ‫و @ ا د د ا ‪%‬ر ت ددة ا‬ ‫ا ؤ ت )و‬
‫> ‪ -.‬ا رج ‪ . J‬إ ا ون ‪E‬‬ ‫را‪.‬ق ا ث وا طو ر ا‬ ‫را‬ ‫و‪ %‬ل ‪ %‬ت ا‬
‫(ون ‪ -.‬أدوار‬ ‫> ا ‪%‬ر ء ا‬ ‫ا رة ا ‪-‬‬ ‫دون‬ ‫ا ‪%‬ر ء وا ورد ن ا ر ن‪ ،‬ث‬
‫ن ‪4‬ل ا ( ت ا دو ا د *ل‬ ‫ا و و وا ر‪ .‬ا‬ ‫ول‬ ‫ددة‪ .‬م ا‬
‫ؤ ت‪. J ،‬‬ ‫ث وا طو ر‪ ،‬وا و و ا ( ‪!8‬‬ ‫!ود ا ث وا طو ر‪ ،‬وا ( ت ا ‪ %‬ر‬
‫‪ 4‬ت‬ ‫إ‬ ‫> ‪ -.‬ا رج‪ .‬ل ا ؤ ت ‪ %‬ل زا د‬ ‫را‪.‬ق ا ث وا طو ر ا‬ ‫إ‬
‫ر‬ ‫ا‬ ‫ت‪ ،‬و إ ذ ك زء ن إ را‬ ‫*ل ا ورد ن وا ‪4‬ء وا‬ ‫ون ‪ E‬أطراف ر‬
‫‪23‬‬
‫>م‪.‬‬ ‫ا‬

‫‪5‬‬ ‫‪$‬‬ ‫وح وا ‪ %‬ت ا‬ ‫را‬ ‫‪ 4.2‬ط ق ا‬

‫ث‬ ‫ر ا ( وح‪ ،‬وھ‪ -‬راوح ن ا و و وا‬ ‫( ط ق ا‬ ‫د ت دة أد ت طرق‬


‫ر‬ ‫‪ -.‬ا‬ ‫ل‪ ،‬و ( !ل ا ر‪ .‬ا د دة‪ ،‬و س ا‪J‬دارات ا‬ ‫وا طو ر و ذج ا‬
‫ت‬ ‫‪ %‬ر ‪ ،‬وا ‪ %‬ف !‬ ‫أو ‪%‬‬ ‫ا ( وح‪ ،‬و ‪ *A‬ر ا ‪ %‬ر ن أو ا و ط ء‪ .‬ا دام ا و ب‬
‫م‬ ‫ر ا ( وح ‪ -.‬ا ر ا‪J‬دار‬ ‫‪ E‬ھذه ا درا ت أن ( ذ ذج ا‬ ‫د دة وا ‪ . > 4C‬ظ>ر‬
‫ر‪،‬‬ ‫ا ل ‪ -.‬ا و ت ا‬ ‫‪ E‬ا ر ت‪،‬‬ ‫د ون‬ ‫‪ %‬ل در ‪ -‬و ز‪ .-8‬و رة أ رى‪،‬‬
‫أر‬ ‫ر ا ( وح‬ ‫‪P. ،2008‬ن ‪ -‬ا‬ ‫‪ .‬وو‪ !.‬ـ ‪Lichtenthaler‬‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫رة ن‬
‫‪24‬‬
‫‪8‬ص ر > ‪ -.‬ا دول ر م )‪.(2‬‬ ‫ث ز ن‬ ‫ز‪ -8‬و ( وت ن ‪%‬ر إ أ رى‪.‬‬

‫ر‬ ‫فا‬ ‫ص‬ ‫دول ر م )‪- :(2‬‬

‫‪8‬ص‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫فا‬


‫ء‬ ‫دودة أو دو‬ ‫ا ‪ J -‬را‬ ‫رات ‪Closed innovators ! C‬‬ ‫ا‬
‫وا ‪4C‬ل ا و و ت ا ر‬
‫ا وو‬ ‫واذ ا !وي‬ ‫ا‬ ‫ا ر ز‬ ‫‪Absorbing innovators‬‬ ‫و‬ ‫رات‬ ‫ا‬
‫ن ا وق‬ ‫ب ا د ا د‬ ‫ا ر‬
‫ا ري‬
‫طو ر و و ت د دة ‪ -.‬ا و ‪E‬‬ ‫ا ر ز‬ ‫‪Desorbing innovators‬‬ ‫رو‬ ‫رات‬ ‫ا‬
‫>‪: ،‬‬ ‫ث !وم و !> (س طر !‬
‫‪ % -.‬ل را ص‬
‫( ا و ودة ‪-.‬‬ ‫ا ب وا ‪4C‬ل ا ! ت ا‬ ‫‪Balanced innovators‬‬ ‫رات واز‬ ‫ا‬
‫ا وق‬
‫ا ب ا ر‪ .‬وا و و ت‬ ‫ا ر ز‬ ‫‪Open innovators‬‬ ‫رات ( و‬ ‫ا‬
‫و و >م و ر‪>.‬م‬ ‫وق‬ ‫‪E‬‬ ‫ا ر‬
‫]‪[10‬‬
‫وو‬ ‫ا‬
‫در‪:‬‬ ‫ا‬
‫‪Denis Remon, Innovation ouverte, capacités et innovations organisationnelles –Examen de la‬‬
‫‪documentation 2003-2010, Cahier de recherche N° 2, 2011, p 9.‬‬
‫ن أن !ق‬ ‫ر ا ( وح ھو أن ا ‪ .‬ر وا را ت‬ ‫ن ‪-‬ا‬ ‫إن ا >دف ا ر‪- 8‬‬
‫أ را > ‪ ،‬و ن‬ ‫ر ا ‪ .‬ر د‬ ‫ت ! ! ‪ ،‬وا ( ظ‬ ‫و > إ‬ ‫م م‬ ‫ؤ‬ ‫‪.‬‬
‫ل وا ر ن‬ ‫ا ‪4C‬ل ھذه ا ‪ .‬ر‪ ،‬ث د أن ا ز ن ‪ -.‬ل ا‬ ‫ا ھم ن ذ ك ھو ا !درة‬
‫ون‬ ‫>م‪>. ،‬م‬ ‫ؤ‬ ‫ء ذج أ ل‬ ‫ھم ر ن ‪ -.‬ا ‪> 4C‬‬ ‫‪ -.‬و د ا ‪ .‬ر‪! ،‬در‬
‫ا وارد ا دا‬ ‫و‪ .‬ر‬ ‫ت د دة ‪ -.‬ا واق و‬ ‫‪ 9‬طرح‬ ‫ا‬ ‫رؤ ا ر‬ ‫ا !درة‬
‫راء و ؤ ت‬ ‫أو إ‪%‬راك‬ ‫‪.‬ر أ‬ ‫ب‬ ‫ر‪ ،‬واء ق ا ر‬ ‫ھذا ا‬ ‫وا ر‬
‫‪@ 8‬‬ ‫ط‬ ‫ر ا ( وح ب‬ ‫رھ و ر‪ . >.‬و ف ر ت ا‬ ‫أ‪.‬‬ ‫د‬ ‫وا‬ ‫ر‬
‫‪25‬‬
‫ث د‪:‬‬

‫‪E‬‬ ‫در ا ر‬ ‫‪ 4‬ت ‪ E‬ا‬ ‫ن ‪J @4‬‬ ‫ا ؤ‬ ‫ر ا وح ا در‪:‬‬ ‫‪ -‬ا‬


‫إ ا ‪4C‬ل ‪E‬‬ ‫ا ؤ ت ا ‪-‬‬ ‫ا و و ت ا ‪( -‬ظ > وا ‪ ، > 4C‬و ‪4‬ءم ھذه ا‬
‫‪% E‬ر ء‬ ‫ز‪ % .‬ر‬ ‫ل *ل ھذه ا ر ت ذ ر‪ :‬أ ‪%‬ط ‪ %‬ر ‪E‬‬ ‫أ‪ .‬رھ ‪ -.‬ا وق‪.‬‬
‫ت أ ل ‪%‬ر ‪9 ،‬‬ ‫ت وق ھزة‪ ،‬ا ‪ %‬ر ‪ -.‬ا ! س ا م‪ ،‬إ‬ ‫ر ن‪E ،‬‬
‫وا ! م أو ا ( ل‬ ‫ت ا ( ر و ‪ E‬راءات ا راع‪ 9 ،‬ا > ت > ت ‪ :‬ر ا ر‬ ‫را ص ا‬
‫أ رى )‪.(Spin-offs‬‬ ‫‪ %‬ل ؤ‬ ‫زء ن ا ؤ‬

‫أ‪ .‬ر‬ ‫دام‬ ‫و ‪ E‬دة ر‪>.‬‬ ‫إ‬ ‫ر ا وح ا وارد‪ :‬م ن طرف ا ؤ ت ا ‪-‬‬ ‫‪-‬ا‬
‫ث‪،‬‬ ‫ت‪ ،‬ا ظ ت ا و‬ ‫)ا ‪4‬ء‪ ،‬ا > ن‪ ،‬ا ورد ن‪ ،‬ا‬ ‫در ا ر‬ ‫و و ت ا‬
‫ون‬ ‫‪ .‬ن(‪ .‬وذ ك ن ‪4‬ل‪ :‬ق ا‬ ‫ر ‪ ،‬ا ‪ %‬ر ن ا ر ن وا‬ ‫ا !و ن و ‪ -‬ا ‪%‬ر‪ E‬ا‬
‫دات‬ ‫‪،‬ا ل ‪E‬ا‬ ‫وث ا‬ ‫‪9 ،‬ا‬ ‫ا‪ %‬ت ‪:‬ر ار‬ ‫د‬ ‫‪ E‬ا ز ‪8‬ن ا > ن‪ ،‬ا‬
‫‪ .‬ر‬ ‫!ت ا‬ ‫ث وا طو ر‪ ،‬إ‬ ‫ث وا طو ر‪ ،‬ا د ‪! E‬د ‪ -‬ا د ت ا ر‬ ‫ا و‬
‫‪V.‬ت‬ ‫ا ( ر و ‪ 9‬وا‪8‬ز و‬ ‫را ص ا‬ ‫ر وأ‪ .‬ر دء ‪ %‬ر ‪ E‬د دة‪ ،‬ا زة‬ ‫ا‬
‫ر ن ا (رد ن‪.‬‬

‫ا ( ر ‪ -.‬و ت وا د‬ ‫إ‪%‬ء ا‬ ‫ن‬ ‫ر ا ( وح إ‬ ‫ا ؤ ت ن ‪4‬ل ا‬


‫ن ‪4‬ل ‪%‬راء راءات ا راع أو ‪%‬راء ا را ص‪ -. ،‬ا و ت ا ذي‬ ‫ن طر ق ا ب ا ر‪ .‬ر‬
‫م ا ( ظ > ‪-.‬‬ ‫‪ -.‬ذ ك و‪ .‬ر ا را ت ا ‪-‬‬ ‫‪،‬‬ ‫> ا( ر ا‬ ‫‪ @.‬إ‬
‫> ‪ .‬و د ا دت ا د د ن ا ؤ ت ا رى ذ ‪ .‬رة طو ا ز د ن ا ر ت ا ( و ‪.‬‬ ‫ا را‬
‫و إدارة أ و >‬ ‫ر ‪ -.‬وا >‬ ‫ا‬ ‫(‪9‬‬ ‫أ ا ؤ ت ا ‪ C‬رة وا و ط ‪ ->.‬أ ل ا‬
‫‪ :‬ر ا و ‪ %‬ل ‪ .‬ل ب واردھ ا دودة و طر >ب ا ‪ .‬ر ا د دة ن ل آ ء أ و ء ‪.‬و‬
‫أي ل ‪!. ،‬د طورت ا ؤ ت ا رة ‪ ،‬ا رة وا ‪ C‬رة ‪ ( ،‬ل ددا ن ا ر ت ا ( و ‪،‬‬
‫‪26‬‬
‫ا رھ ‪.‬‬ ‫ا ‪ E‬أو ا ‪E‬‬

‫‪ %‬ل إدار ‪ -. .‬ا و ت ا ذي‬ ‫و‬ ‫ت‬ ‫ر ا (و ا ‪ -‬م ر >‬ ‫ر ت ا‬


‫ر ا ( وح زال !دا و د ون‬ ‫رة‪P. ،‬ن ‪ -‬و ط ق دئ ا‬ ‫ر ا ( وح ‪%‬‬ ‫ب‪@.‬ا‬
‫ر‬ ‫ا ر ط‬ ‫ا ر‪8‬‬ ‫‪ .‬و و ‪ 9‬ا دول ر م )‪ (3‬ا !‬ ‫طوات ! ق ذ ك زأة أو ‪ :‬ر‬
‫ا ( وح‪.‬‬
‫]‪[11‬‬
‫وح‬ ‫را‬ ‫ط قا‬ ‫ا ر ط‬ ‫ ا وا ق ا ر‬:(3) ‫دول ر م‬

‫ب‬ ‫ا‬ 8‫ق ا ر‬8‫ا وا‬


Chesbrough (2006), Chesbrough et Schwartz (2007), Ghaziani ‫ل‬ ‫وذج ا‬
et Ventresca (2005), Santos, Spector et Van der Hayden
(2009), Shafer, Smith et Linder (2005), Van der Meer (2007)
Chesbrough et Crowther (2006), Chesbrough et Schwartz ‫ا ھداف‬ ‫ن‬ ‫ت‬4 ‫ا را‬
(2007), Van der Meer (2007) ‫وا را ت‬
Christensen, Olesen et Kjær (2005), Keupp et Gassmann ‫ت‬4 ‫ف‬
(2009)
Chesbrough (2003), Hogan (2005), Laursen et Salter (2006), ‫>ددة‬ ‫ر‬.
Van de Vrande, de Jong, Vanhaverbeke et de Rochemont
(2008, 2009)
de Wit, Dankbaar et Vissers (2007) ‫رة ا دى‬ ‫وث و طو ر‬
Blackwell et Fazzina (2008), Elmquist, Fredberg, et Ollila ‫ووط‬ ‫ ظ‬. !*
(2009), Fredberg, Elmquist, et Ollila (2008), Van de Vrande,
de Jong, Vanhaverbeke et de Rochemont (2008, 2009),
Witzeman, Slowinski, Dirkx, Gollob, Tao, Ward et Miraglia
(2006)
Christensen, Olesen et Kjær (2005), Van de Vrande, de Jong, ‫*ل وة ا ( وض‬ ‫دم‬
Vanhaverbeke et de Rochemont (2008, 2009)
Kolk et Püümann (2008), Teece, Pisano et Shuen (1997) ‫اد‬ ‫ا‬
Kolk et Püümann (2008) ‫ر ا رف‬
Christensen, Olesen et Kjær (2005), de Wit, Dankbaar et ‫و ل ا رف‬
Vissers (2007)
:‫در‬ ‫ا‬
Denis Remon, Innovation ouverte, capacités et innovations organisationnelles –Examen de la
documentation 2003-2010, Cahier de recherche N° 2, 2011, p 10.
-. . ( ‫ر ا ( وح د * دا و زال‬ ! ‫و ا رف ا‬ ‫ رأ أن‬،‫ ل م‬%
IBM ‫=ز ت *ل‬ ‫ ف أن ض ا ؤ ت ا ر‬9 ‫ و‬- ‫ت ا‬ ‫ن أن ھ ك و ( ض ا‬
‫ ا ( ھ م ا د ! ؤ ( ن *ل‬.‫ر ا ( وح‬ ‫ول ا‬ ‫ ا د ت ا‬-. ‫ و د إط ر‬. ‫د و دت ن ر دھ‬
> . ‫ و دت‬- ‫ھ ل وذج د د ( رة ا‬A ‫ ا ر وا ن ھذا ا و وع‬،2006 Chesbrough et al
‫ ن ھذا‬. * A @ ‫د‬ - ‫ ظ>ر > ا ؤ ت ا‬- ‫ ا‬8 ‫ر ف ا‬ ‫و‬ ، ‫رات ا ( و‬ ‫ا‬
@ ‫ د أ‬،‫ إذا ظر ن *ب‬،‫ ا وات ا رة‬-. ‫ه‬ ‫و ن ا ر د ذب ا‬ . 8 ‫ا ر دو‬
‫ ( ل‬P. ،‫ ذ ك‬.‫ن ا دب ا ذي >دف ا > ن أو ا ر ن‬ ‫ضا * ر‬ ‫ إ‬،‫ ا س‬-.
27
. ‫ أو ا ( ( وا ر‬،‫ر ا ( وح ن ث ط !@ وذج و س ن ث ا (>وم‬ ‫ا دث ن ا‬

.‫را وا ون‬% ‫ آ ر‬E.‫ وھو دا‬،‫زا د‬ ‫ ل‬% ‫طر‬ ‫ر ل ف و (وف‬ ‫و را‬


‫ ن أن ا ؤ ت‬-. ، . ‫!درة ا‬ ! ‫ا‬ ‫ ا ر‬-. ‫ذ ك د ون ن ا >ل إ رام ا ( ت‬
‫ ا و أن ون أ*!ل‬E ‫ ر‬% ‫ن‬ ‫ ذ ك‬. ‫ت ا د دة و دھ‬ ‫وق ا‬ 9 ‫ا ر‬ ‫!وم‬
‫ؤھ‬ ‫ر وة‬.‫ وا‬-. ‫دي ا *ل‬ ‫ر ا ( وح ا‬ ‫ل ا‬% . > ‫دار‬J ‫رق و أطول‬C ‫و‬
‫ل إد ل ر ت ا ر د دة أ *ر‬ ‫ و ن ا‬،‫ر‬ ‫لا‬ -. . ‫ و در در‬، ‫در‬
،- ‫ وز دة ا ل ا‬،‫زا د ا طرة‬ 8% ‫ل ا د دة ا‬ ‫ن ذج ا‬ .‫ ن ا ل‬-. (‫ا‬

[12]
‫ن ن‬ ‫م ا دد ن ا‬ ‫(‬ ‫وا ز د ن ا !‪ ، 4‬وز دة ‪ %‬ر ا وظ( ن ‪ % -.‬ت‬
‫ت ‪ -.‬وا > ا د د ن ا ! ت ا ! ر ‪.28‬‬ ‫فا‬

‫ن ول ‪ D8‬ا ‪ . %‬ت‪،‬‬ ‫ر ا ( وح ‪ E‬أ ل ا ر ا ظ ‪ * -.‬ر ن ا‬ ‫رض ا‬


‫ا( ر‬ ‫ا‬ ‫زال ر ‪ . 8 %‬دو أن ا !درة‬ ‫ا ر‪:‬م ن أن ا ر ا‬
‫ل >ذه ا طر ! أو ( !ر إ ا وارد وا رات‬ ‫إ ‪%‬ر‬ ‫‪ % %‬ل ‪ %‬ر‪8‬‬ ‫ا‬
‫ب >‪D‬‬ ‫ت ا ‪-‬‬ ‫ا ‪4‬ز ‪J‬دارة ‪ . ( > 8‬و ص ا دول ر م )‪ (4‬ض ا زا وا‬
‫ر ا ( وح‪.‬‬ ‫ا‬

‫وح‬ ‫را‬ ‫دول ر م )‪ :(4‬ا زا وا ‪ %‬ت ا ر‬

‫ت ا ر‪8‬‬ ‫ا‬ ‫ا زا ا ر‪8‬‬


‫ا( ر‬ ‫•ا (ت ن ا‪J‬دارة ا (‬ ‫ا ( دة ن ا ث وا طو ر‬ ‫•ا !درة‬
‫ون ‪ E‬ا ‪%‬ر ء ا ر ن‬ ‫• فإ ‪.‬‬ ‫زا ‪ %‬ص آ ر‬ ‫و ت‬
‫• ! د إدارة ا د د ن ا ‪%‬را ت‬ ‫ا ‪ .‬ر‬ ‫• و ‪ E‬ا و ول وا !درة‬
‫د وا ف‬ ‫•ا ‪ ! .‬ر إ ا طرة وا‬ ‫وا و و ت ا د دة‬
‫ا ‪%‬ر ء ا ر ن‬ ‫•‪.‬ر ‪ J‬دة ر ز ض ا وارد ا دا‬
‫ت ا وط‬ ‫ا !ر ب ‪ ،‬وا ري ‪ ،‬وإدارة ا ( ذ ) ن ا >م دم • دم واء ا !وا ن وا‬
‫دن‬ ‫وك ا ‪ C‬ر‬ ‫• دم ا ! ن ا ر ط‬ ‫و @ >د د وارد ا دا (‬
‫ا ث وا طو ر ا دا ‪ -‬ا ر‪ 8‬ن‬ ‫ن ا رداد‬ ‫•‬
‫ا( ر ‪:‬ر‬ ‫ن ‪4‬ل ‪ E‬أو ر ص ا‬
‫د‬ ‫ا‬
‫و ت ا دا‬ ‫•‪ %‬ور أ ر ‪ J‬ح دى ا‬
‫ا ‪ .‬ر أو ا و و )ا د > أو‬ ‫ل‬
‫ر>(‬
‫إ راء رب إ را‬ ‫•ا !درة‬
‫و ت أ ل ن ا طر وا وارد ‪. E ،‬ر‬
‫در د دة‬ ‫وإ ‪ %‬ء‬ ‫لا‬ ‫و ‪E‬ا‬
‫و‬
‫ق *! ‪ .‬أ *ر ا را‪،‬‬ ‫• ‪ E‬رور ا و ت‪. ،‬ر‬
‫ر‬ ‫ن " رج" ن ‪4‬ل ا رض ا‬
‫وا ‪ 4‬ت ‪ E‬ا ر ن ا ر ن‬
‫ا در‪:‬‬
‫‪Conseil de la science et de la technologie, innovation ouvert, Enjeux et défis pour la Québec,‬‬
‫‪Rapport de conjoncture, 2009, p 10.‬‬
‫‪ 4‬ر ا ( وح ‪ -.‬ا دول ر م )‪ (4‬أ د أ *ر ا (وا‪8‬د ا د >‬ ‫م رد ض ن ا زا ا ر‪8‬‬
‫د > د‪ E.‬ا و ا دا ‪.-‬‬ ‫‪ 4‬ر ا ( وح ھو ا ! دة ا رة =‪ .‬ر وا و و ت ا ‪ -‬ن ا‬
‫‪%‬ف‬ ‫ر ا ( وح ‪A‬داة إ را‬ ‫ذ ك‪ ،‬رف ا ؤ ت ا را‪8‬دة أ‬ ‫و ن ‪4‬وة‬
‫د ا!‬ ‫د ‪! ،‬وم ا ؤ ت ‪!.‬ط‬ ‫طر أ ل‪ .‬و‪ -.‬إ راج ا ‪ .‬ر ‪ :‬ر ا‬ ‫‪.‬رص و د دة‬
‫دا @ أو‬ ‫"‬ ‫و ت ا دا‬ ‫"‪ %‬ورا ‪ J‬ح" > ن ل ا‬ ‫د ن ا ‪ .‬ر‪ ،‬ل ق أ‬ ‫ا‬
‫‪29‬‬
‫‪.‬‬ ‫دا‬ ‫قا ر ! تا‬ ‫‪!.‬دا @" د‬

‫وح‬ ‫را‬ ‫رب ا‬ ‫ا ‪$‬ور ا ; ث‪ :‬رض ض ا‬


‫]‪[13‬‬
‫‪ 2 1.3‬د‬

‫(‬ ‫ر ا ( وح‪ ،‬ث أ ‪ 9‬ا ث ا ‪-‬‬ ‫زا د ط ق ا‬ ‫د د ن ا درا ت‬ ‫أ رزت ا‬


‫ف ا ؤ ت ز دة روا ط> ا * ن‬ ‫‪ -‬و‪.‬ر ا ‪ .‬ر‪ ،‬ت‬ ‫وراء ا واق ا‬ ‫أ *ر را ط ‪ .‬و‬
‫ر ا ( وح‬ ‫ر ا‬ ‫و ل أ‪ .‬ر و ‪ %‬ر ‪ . * E‬و ‪ A‬د أھ‬ ‫أو‬ ‫ت‬ ‫‪4‬ل إ ‪ %‬ء ؤ‬
‫ور ض ا رب ‪ -.‬ھذا ا دد‪.‬‬ ‫رض ‪4‬ل ھذا ا‬ ‫‪ -.‬ا ؤ ت‪،‬‬

‫ر‬ ‫ا‬ ‫أظ‬ ‫‪ 2.3‬زا د ا روا ط‬

‫زم ا ـ ون ـ‪% E‬ـر ء ر ن و ‪E‬‬ ‫را (و ‪،‬ا ‪-‬‬ ‫دام ا زا د ذج ا‬ ‫إن ا‬


‫د ا ‪.-‬‬ ‫ا‬ ‫ـ ر ‪ -.‬ا ون‬ ‫‪%‬ر ت و د > ن ـ‪4‬ل ا ـ ر‪،‬‬ ‫ا زا ا ‪.‬‬
‫ث وا طو ر ‪ %‬ل زا د ‪ ! -.‬ط‬ ‫ت‪ ،‬و @ ص‪ ! ،‬م أ ‪%‬ط > ا !‬ ‫‪% .‬ر ت ددة ا‬
‫ر ا ذي م رج دود ا ؤ ‪ .‬و زا د‬ ‫و د ـ ا‬ ‫طول ‪ 4‬ل ا ! ا‬ ‫(‬
‫ر ‪ %‬ل را ‪-‬‬ ‫ت ا م وا و و وا‬ ‫زم ـ م‬ ‫ر‬ ‫ل‬ ‫ون ا‬ ‫ا ط ‪ E‬ا دو ‪-‬‬
‫وو‬ ‫إ ا ‪ %‬ر ‪%‬روط وا ‪ -.‬ا ‪ %‬ت ا دو‬ ‫س ‪!.‬ط ا ق ا وط ‪ -‬وإ ـ أ ـ ا‬
‫ـ‬ ‫ـ‬ ‫ر‪ .‬و ن ا >ـ م ‪ -.‬ھذا ا ق إدراك و ود ( وت ‪ -.‬درات ا ؤ ت د و ـ‪E‬‬ ‫وا‬
‫م وا و و وا ـ ر أن ـ ھم ‪ -.‬ز ز‬ ‫ا‬ ‫ر‪ .‬و ‪-C‬‬ ‫ـم وا و و وا‬
‫‪ %‬رك إ ‪ -.‬ا واق‬ ‫ا ؤ ت ا ‪ -‬ك درات ا ‪ %‬ر ‪ -.‬ا ‪ %‬ت ا دو وا ؤ ت ا ‪-‬‬
‫‪30‬‬
‫ب أ رى *ل ا و @ ا و ‪.-‬‬ ‫ب در > ا و و أو‬ ‫ا‬

‫‪ E -.‬أ ء‬ ‫و ن ث دو ل ا وم‪>% ،‬دت ا !ود ا رة ز دة رة ‪ -.‬ا‪ J‬دارات ا‬


‫ظم‬ ‫وھ د‬ ‫ا م‪ ،‬د ا ذي ‪C‬ت @ ‪ -.‬م ‪ ،2008‬وا ‪ 1.5 -‬ون ! ‪ -.‬و و ت‬
‫ن ا ر م ا ذي ل ‪ -.‬م‬ ‫ا ز ل و ! ت د ن ا ران ن إ ج ‪ 218‬دا‪ ،‬وھو أ‬ ‫را‬
‫د ا‪ J‬ج ا ‪-. -‬‬ ‫ا ر‪:‬م ن ا رار‬ ‫ف‪ .‬و‬ ‫‪ 2000‬وا ذي ‪ I‬أ ل ن ون ! وإ دار‬
‫د ت ر ( ا د ل‪ ،‬إ أن ‪ %‬ط‬ ‫د ت و ط ا د ل ن ا وى ا !ق ‪ -.‬ا دان ذات ا‬ ‫ا‬
‫د ر ن ل دد ل ن ا دان *ل ا > د وا ن‪ .‬و ‪E‬‬ ‫ؤ را‪ ،‬ن د‪.‬و إ‬ ‫ا ‪%‬ر ‪>%‬د ار (‬
‫ن دان أ رى‪ ،‬إ أن ا ! ت ا‬ ‫ا ر‪:‬م ن ‪ -‬ب ا ‪ %‬را ت ‪ -.‬ا ‪4‬ت ا‬ ‫ذ ك‪ ،‬و‬
‫‪ >% 4‬د > ‪-.‬‬ ‫راءة و ظ ‪A‬‬ ‫‪A. E‬‬ ‫ن ا دان ر ( ا د ل ھ‪ -‬ا ‪-‬‬
‫‪31‬‬
‫ا درا ت ا * ‪.‬‬

‫ر ‪ -.‬ا ؤ ت وإ و ـد روا ط أ‬ ‫وا دو‬ ‫را‬ ‫ا روا ط ن وا ل ا‬


‫‪ %‬ل ا( ت‬ ‫ثأ د ن‬ ‫ل ا * ل‪ ،‬م ا ‪ %‬ت ا دو‬ ‫ر ا رى‪. .‬‬ ‫ن وا ل ا‬
‫ون ‪ D‬ن ا * ر ا دان‬ ‫در ھ م آ ر‬ ‫ت و را ز ا ث‪ .‬و*‬ ‫ون ؤ ‪ -‬ن ا‬
‫‪ -.‬ا وارد ا ‪%‬ر ن ‪4‬ل د م ا ط ـ ـن أ ل ا درا ‪ -.‬ا رج‪ .‬و ! د ن ھذه ا درات‬ ‫ا‬
‫ز ز ا !درات ا ‪%‬ر و ـذا ر ـ إ ‪ %‬ء ‪ %‬ت ن أن ز د ن >ود ا ون ا *‪ -. -‬ا دان‬
‫ا وط ‪ 4‬ر ـ‪ E‬ھـذا ا ر و ا ‪،Y%‬‬ ‫ر فا‬ ‫‪ .‬و‪ -.‬ن ط ب دو ل ظم ا‬ ‫ا‬
‫ر ا ( و ‪-.‬‬ ‫ل ا *ـ ل‪ ! ،‬ـل إدراج ذج ا‬ ‫رورة ‪ C‬را ذر ‪. .‬‬ ‫زم‬ ‫‪P.‬ن ھذا‬
‫ت‬ ‫!د م ا د م ا م‬ ‫وا‬ ‫إ‬ ‫‪ -‬ا م م وا و و وا ـ ر ـن ا‬ ‫ا‪J‬ط ر ا‬
‫ر ا ( و ‪ .‬و‪-.‬‬ ‫أن ھذه ا ؤ ت ب دورا ھ ‪ -.‬ا را ت ا‬ ‫‪،‬‬ ‫و را ز ا ث ا‬
‫‪ -‬ا ‪%‬ر ذي ا‬ ‫ذب ا * ر ا‬ ‫ا و ت ذا @‪ E ،‬ا ـراف ـدرة ا وارد وا ‪ .‬ا >‬

‫]‪[14‬‬
‫درة‬ ‫إ‬ ‫> ‪E‬ا‬ ‫ت‬ ‫ا دان أن وازن >ودھ ا * ‪-.‬‬ ‫ب‬ ‫ث وا طو ر‪،‬‬
‫‪32‬‬
‫ت‪.‬‬ ‫نا‬ ‫و‬ ‫‪ .‬ـ ‪-.‬‬ ‫ا‬

‫وح‬ ‫را‬ ‫لا‬ ‫رب ا‬ ‫‪ 3.3‬ض ا‬

‫‪Renault-Nissan-Mitsubishi B‬‬ ‫ر‬ ‫‪1.3.3‬‬

‫‪،2017‬‬ ‫ا رات‬ ‫ف ‪ Renault-Nissan-Mitsubishi‬ا را‪8‬د ‪-.‬‬ ‫أ ن‬


‫* ر‬ ‫ن د‪ %‬ن ‪ ،Alliance Ventures‬وھو دوق د د رأس ا ل ا * ري ‪%‬ر ت طط‬
‫ر ا ( وح ‪4‬ل ا وات ا س ا ! ‪ .‬و و ‪ E‬أن * ر‬ ‫ر دو ر د م درات ا‬ ‫لإ‬
‫ر ا ( وح‬ ‫ا دوق ‪4‬ل ا م ا ول ن إط‪ 200 @ 4‬ون دو ر ‪ -.‬ا ؤ ت ا ‪ 8%‬و‪%‬را ت ا‬
‫و ‪8‬ل ا !ل ا د دة‪* ،‬ل ا رات‬ ‫ب ا ‪%‬رو ت ا و و ‪ ،‬ا ذ ن ر ز ا را >م‬ ‫‪ E‬أ‬
‫ل وا ذ ء ا ط ‪ .-‬و د رح ر وس ‪ :‬ن ر‪ 8‬س س‬ ‫ا >ر ‪ 8‬وا ظم ذا ا ‪ C%‬ل وا‬
‫ف ‪ -. Renault-Nissan-Mitsubishi‬ھذا ا دد‪ " :‬وف ‪9‬‬ ‫ا‪J‬دارة وا ر‪ 8‬س ا ( ذي‬
‫ب ا ‪%‬رو ت ا و و‬ ‫ر ا ( وح ا * ر وا ‪%‬را ت ‪ E‬ا ؤ ت ا ‪ 8%‬وأ‬ ‫> ‪ -.‬ا‬
‫ا ( ر‬ ‫و‪.‬ره ا دوق ا د د ن روح ا ون وط‬ ‫ف‪،‬‬ ‫(دن ن ا‪ %‬ا‬
‫ل‬ ‫درھ ‪ 14‬ون و دة ‪ P‬رادات و‬ ‫ا ر د ‪ ،‬وھذا ن ا و ‪ E‬أن ل ‪ - P‬و دات‬
‫‪33‬‬
‫‪".2022‬‬ ‫إ ‪ 240‬ر دو ر ول‬

‫‪34‬‬
‫‪:2022‬‬ ‫ول‬ ‫! ق ا ھداف ا‬ ‫وات د دة‬ ‫ت‬ ‫ود مو ‪ E‬ط‬

‫ت‬ ‫‪ -.‬ا‬ ‫و‬ ‫) دد ا ر ت ا‬ ‫ت ‪%‬ر‬ ‫ن ‪4‬ل أر ‪E‬‬ ‫‪ E -‬أ *ر ن ‪ 4 9‬ن ر‬


‫‪(2016‬؛‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫‪ 2 I‬ون‬ ‫ا ‪%‬ر‬

‫*‪ *4‬أر ع؛‬ ‫‪ (2016‬إ‬ ‫ن ا*ث )‬ ‫ر تا ‪%‬ر‬ ‫ا‬ ‫‪ -‬ز دة‬

‫! و ص ذ ر‪:‬‬ ‫ا‬ ‫وو‬ ‫ت وا‬ ‫ل ا >ر ء‪ ،‬ا‬ ‫‪ -‬ز دة ا ل ا ‪ %‬رك ‪-.‬‬

‫‪2020‬؛‬ ‫ول‬ ‫ر ت وا ط ر ت ا >ر ‪8‬‬ ‫ف دد نا‬ ‫‪E‬‬ ‫* م‬

‫ول ‪2022‬؛‬ ‫ل ا ط ر ت (وق ‪ 600‬م ن ا ر‬ ‫* ز دة دة ا‬

‫‪(2016‬؛‬ ‫‪ .‬ا ر ‪ 90‬م‬ ‫ول ‪I ) 2022‬‬ ‫ر ‪ 230‬م‬ ‫دة ‪ %‬ن ا ط ر‬ ‫* ‪ 15‬د !‬

‫رات؛‬ ‫ما‬ ‫و وا ب ط ت‬ ‫ا‬ ‫(ظ‬ ‫‪9‬‬ ‫و*‬ ‫ط‬ ‫‪ E‬طر ت‬ ‫*‬

‫رات ا >ر ‪ 8‬؛‬ ‫ف نا‬ ‫‪ -‬إط‪4‬ق ‪12‬‬

‫‪:‬‬ ‫ر ا را ل ا‬ ‫‪autonomous drive‬‬ ‫رات ا ! دة ا ذا‬ ‫ف ن‬ ‫‪ -‬إط‪4‬ق ‪40‬‬

‫رة ن ل ا ‪8‬ق؛‬ ‫طا‬ ‫دا‪8‬‬ ‫ا ! دة ‪ -.‬ا طر ق ا ر ‪ ،E‬ط ب‬ ‫رة ذا‬ ‫‪:2018‬‬ ‫*‬

‫رة ن ل ا ‪8‬ق؛‬ ‫طا‬ ‫دا‪8‬‬ ‫ا ! دة ‪ -.‬ا د ‪ ،‬ط ب‬ ‫رة ذا‬ ‫‪:2020‬‬ ‫*‬

‫]‪[15‬‬
‫رة ن ل‬ ‫طا‬ ‫‪ :‬ر دا‪8‬‬ ‫ا ! دة ‪ -.‬ا طر ق ا ر ‪ ،E‬ط ب‬ ‫رة ذا‬ ‫‪:2020‬‬ ‫*‬
‫ا ‪8‬ق؛‬

‫ج أي د ل ن ا ‪8‬ق‪.‬‬ ‫رة ذا‬ ‫‪ ،2022‬أول‬ ‫*‬

‫رات آ‬ ‫دام‬ ‫ب ا ط ب ‪ride-hailing services‬‬ ‫ا !ل‬ ‫ل د‬ ‫ل ‪-.‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪-‬‬


‫‪.robo-vehicle‬‬

‫و‪.‬ر‬ ‫و ن ا !رر أن * ر دوق ‪ Alliance Ventures‬ا د د ‪ -.‬ا ؤ ت ا ‪ 8%‬ا ‪-‬‬


‫* رات ا را‬ ‫!وم ا دوق‬ ‫ن ‪8‬د ‪ -‬دل‪.‬‬ ‫ف ‪E‬‬ ‫ل ا د دة‬ ‫ا ! ت وا‬
‫ل ا رات‬ ‫ل ا دد ‪-.‬‬ ‫نر لا‬ ‫ت ھذه ا ؤ ت‪ ،‬و وف‬ ‫‪ E‬را ل دء‬ ‫‪-.‬‬
‫و و ‪ A‬س ‪%‬را ت د دة‪ .‬و !وم ا دوق ‪A‬ول (! @ وھ‪ -‬ا * ر ا را ‪% -. -‬ر‬
‫‪ -.‬إ ج ا واد‬ ‫"أ و ك ر ز"‪ ،‬ا ‪%‬ر ا د دة ا ‪ -‬ذ ن ا و ت ا دة !را > ا‬
‫أ >م ھذه ا ‪%‬ر‬ ‫واذ‬ ‫ا ط ر ت‪ .‬و زا ن ا‬ ‫د ‪-.‬‬ ‫نا و تا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ل ا ث وا طو ر‪ .‬و دد ا دوق‬ ‫طو ر ‪ %‬رك ‪ E‬ا ف >دف ا ون ‪-.‬‬ ‫‪( E‬ذ ا(‬
‫ث ا و ودة‬ ‫ا !د وا‬ ‫دة ا (رق ا > د‬ ‫ر وا واق ا ‪C‬را‪ * 4 .‬ر‪،‬‬ ‫ت ا‬
‫‪35‬‬
‫‪.‬‬ ‫ن راء ‪ -.‬رأس ا ل ا * ري طو ر ا‬ ‫ل‬ ‫( ل‪ ،‬و‬

‫ر‬ ‫‪ %‬ك ا ‪$‬د دة ا‬ ‫ب ا وط‬ ‫ر ا‬ ‫‪2.3.3‬‬

‫'ھ ون'‪ ،‬ت‬ ‫ر ا ( وح ا‬ ‫ك ا د د ا ‪C‬ر ر ‪ D‬ا‬ ‫أط ق ا ب ا وط ‪-‬‬


‫‪E‬‬ ‫ن أ ل !‪4‬ت ا ‪C‬د" وذ ك ‪ -.‬ا ( رة ا دة ن ‪ 25-23‬رس ‪ ،2018‬ث‬ ‫‪ %‬ر" ر‬
‫ون‪ -. ...‬إط ر‬ ‫ون و ون‪ ،‬ء ور ل ا و ق وا وا ل‪،‬‬ ‫رون‪،‬‬ ‫! و ت ‪C‬رى‪،‬‬
‫ن ھذا ا دث ‪ -.‬ظ م ! ء‬ ‫ك ا د د ‪ .‬و *ل ا ‪C‬‬ ‫ب ا وط ‪-‬‬ ‫ھذا ا ر ‪ D‬ا ول ن و @‬
‫رة ول و وع " ر ا ز ون‬ ‫‪> -‬دف إ داع د ت‬ ‫ر اذ ء ا‬ ‫‪ E‬ھذه ا واھب‬
‫ب )‪ ،(#ONCFDIGITAL‬ث‬ ‫ن ‪%‬روع ا ول ا ر ‪-‬‬ ‫ا ‪.‬ر"‪ .‬و درج ھذا ا ر ‪D‬‬
‫ب و ھ ھذه ا واھب ‪ -.‬ا ر ول و ط ! ت ن ‪ > A%‬ا ر ! ء ودة‬ ‫ر‬
‫وا ‪-‬‬ ‫رف ‪ %‬ر‬ ‫ز ون‪ .‬وا د ر ذ ر أن ھذا ا دث ‪ %‬ل أر‬ ‫ا !د‬ ‫ا د تا‬
‫دون و ف ‪ -.‬إط ر‬ ‫ب‪ ،‬وا ‪C % -‬ل دة ‪48‬‬ ‫‪ 100‬ن ا واھب ا ‪ -. %‬أول "ھ ون"‬
‫ء ا ء‪ .‬و د م ا ر ھذه ا واھب د‬ ‫ن ط ر ص و ف ط ا دارا‬ ‫ب دث‬
‫> ل إ ج ا ول ا رة‬ ‫د‬ ‫! ‪ ! 4‬ء‪ ،‬و ‪ %‬ر > ‪ -.‬ور‪ %‬ت ‪ > X‬م وا در ب‬ ‫را ل‬
‫و در ا‪ %J‬رة إ أن ظ م ھذا 'ا > ون' د طر ! د دة‬ ‫و وع ا طر >ذا ا دث ا ز‪.‬‬
‫وا ا !(زة ا و ا ‪ -‬ر‪>.‬‬ ‫ر ‪ E‬و* رة ا ول ا ر ‪ -‬ا ذي ا رط ‪ @ .‬ا ب را‪ .‬أ‬
‫ا ‪-‬هي‬ ‫ا >‬ ‫‪%‬ر‪ E‬ا‬ ‫ا ر‬ ‫‪4 -‬د ‪ E‬دا ا ‪4C‬ل ‪4‬ل ا‬ ‫ا !ط ع ا‬
‫‪ -.‬طور > أ‪ ، > C%‬وذ ك ن ‪4‬ل و ت د دة ن ث و ‪ E‬ا روض و و د ا د ت‬
‫!‪4‬ت‬ ‫أ ل و @ ‪ E‬ا طور ا وا ل ر‪ :‬ت ا ز ون و ‪ -‬ا ھ ‪ -.‬ا ر ر‬ ‫‪%‬‬
‫‪36‬‬
‫ا ‪C‬د‪.‬‬

‫‪Goldcorp‬‬ ‫ؤ‬ ‫ر‬ ‫‪3.3.3‬‬

‫‪ E‬أوا‪8‬ل ‪ 2007‬ا ت ‪%‬ر ‪ Goldcorp‬ا د –ا ‪ -‬د * ث أ ر ‪ D‬ذھب ‪ -.‬أ ر‬


‫– زو ن ا ذھب أ *ر ن ا و ود ‪ -.‬ك دا ( @‪ .‬ف دث ھذا؟ ل ذ ك ا ر ‪% O‬ر‬ ‫ا‪%‬‬
‫]‪[16‬‬
‫فا !ب‬ ‫م ا ‪%‬ر – ر ( ع‬ ‫د ا ر ت إ‪4:‬ق م ر د ك –أ ر‬ ‫وات‪ ،‬ت ا‪J‬دارة ا‬
‫‪4‬ن طو > ا ‪ C‬ر؛ ‪ -(.‬م‬ ‫و د ‪ -‬ا و ت >ذا ا م ا !د م‪ .‬و ن ل ن ا‪J‬دارة وا ظ ھ‬
‫د ‪ Rob McEwen‬د ر ( ذي د د‪ .‬و د ن ھذا‬ ‫‪ 1998‬ا م إ ا ‪%‬ر ‪ %‬ص د @ رؤ *‬
‫ل ‪ -.‬ل ا د ن‪ .‬و‪ -.‬م ‪2000‬‬ ‫ا ر ل إ ً و ( ‪ 48‬و ن ؤ ن ‪A‬ن ھ ك ً أ ب د دة‬
‫ن ”ا ظم ا ( و “ وھو أ > @ ث رر‬ ‫وو‬ ‫‪%‬و س‬ ‫ر ‪ McEwen‬ؤ را ‪> -.‬د‬
‫ا د ن وا ‪-‬‬ ‫‪-.‬‬ ‫ا ! د ا‬ ‫!ض ا‬ ‫م ر د ك“ أ م ا م ‪ .‬و‬ ‫طرح ” ‪%‬‬
‫م ”ر د ك“‬ ‫و ر ‪!. ،‬د م ‪%‬ر ‪ .‬ا ت ا و و‬ ‫أن ا ت د أ *ر ا وارد‬ ‫ص‬
‫و@ا م ن‬ ‫ا‪ J‬ر ت و م ا‪4 J‬ن ن ‪8‬زة !د =‪.‬راد ا ذ ن و ون ‪ .‬ل !د رات‬
‫ت و و و ون و *ون‬ ‫ءر‬ ‫ذ ك ‪!.‬د ا > ت ا ‪ .‬ر‪ ،‬و‪ %‬رك ‪ -.‬ھذا ا ‪%‬روع‬ ‫ذھب‪ .‬و‬
‫‪ E‬ا (‪ 8‬ت ن أ *ر ن ‪ 50‬دو ‪ .‬وا ط ع‬ ‫و ط ن ا ش و ‪ 8‬ون و > د ون وأ‪ %‬ص ن‬
‫ا ‪ %‬ر ون د د ‪ 110‬و ً ذھب ‪” -.‬ر د ك“ وا ‪ -‬م ن د م د د ‪ > %50‬وا ط وظ(‪-‬‬
‫ت ھ ‪ 8‬ن ا ذھب‪.‬‬ ‫”ر د ك“ ن ل‪ .‬و د أ* رت أ *ر ن ‪ %80‬ن ا ھداف ا د دة ن ا ‪ %‬ف‬
‫وات ن و ت ا ! ب ا دي و !ت‬ ‫د و‪.‬رت *‪*4‬‬ ‫و رح ‪ McEwen‬أن ھذه ا‬
‫‪%‬ر “ و د ورب“ ‪ 100 I‬ون دو ر أ ر ‪-‬‬ ‫أ > >‪ .‬و ت‬ ‫‪%‬ر ” و د ورب“ و‬
‫ر دو ر أ ر ‪ ،-‬و د‬ ‫وي أ *ر ن ‪9‬‬ ‫ت ا ‪%‬ر‬ ‫‪ -.‬م ‪ .1999‬و ول م ‪ ،2008‬أ‬
‫‪37‬‬
‫أ ر ‪.‬س > ‪.‬‬ ‫ا د ت در > ذ ذ ك ا ن ‪ 4‬واذ‬

‫وح‬ ‫را‬ ‫ر ت‬ ‫د ‪ 2‬أ !ل ا‬ ‫تا‬ ‫ضا ؤ‬ ‫‪ 4.3.3‬رض‬

‫ر‬ ‫ر ت ‪4‬‬ ‫ت د > أ‪ .‬ل ا‬ ‫ؤ‬ ‫ض ا *‬ ‫رض ن ‪4‬ل ا دول ر م )‪(5‬‬


‫(‪.‬‬ ‫ا ( وح وا @ ا‬

‫ر ا ( وح‬ ‫ر ا‬ ‫ا ‪%‬ط‬ ‫م‬ ‫ا‬


‫رال إ ر ك ‪ E‬ا ؤ ت ور ل‬ ‫وا ل ‪> .‬‬ ‫و‪ .‬ر‬ ‫ا >ر ء‬ ‫‪GE‬‬
‫ول‬ ‫ل وا د ن وا ط‪4‬ب ا ذ ن د >م أ‪ .‬ر را‪8‬‬ ‫ا‬
‫اط ‪.‬‬
‫ا ق وا ون‬ ‫رات ‪HP‬‬ ‫ر ا ( وح ‪-.‬‬ ‫ل ‪.‬ر ق ا‬ ‫ا‪4 J‬م ا‪- T‬‬ ‫‪HP‬‬
‫وا و و ط ع‬ ‫ل ‪ -.‬ا دوا‪8‬ر ا د‬ ‫‪ E‬ا * ن ور ل ا‬
‫ل‪.‬‬ ‫ا‬
‫و‪.‬ر ر ا ! ت‬ ‫‪ Open-Xerox‬وھ‪-‬‬ ‫و‪ .‬ر‬ ‫اط ت‬ ‫‪Xerox‬‬
‫رات ‪ Xerox‬ول ا م‪.‬‬ ‫ا ‪ -‬م طو رھ ‪-.‬‬
‫إ ‪ %‬ء ‪%‬ر ن ‪ > A%‬ز ز طو ر د ت ا رات‬ ‫رات‬ ‫‪Volvo‬‬
‫ت‬ ‫رو و ول ا‪ J‬ر ت و‪ :‬رھ ن ا‬ ‫‪ %‬ت ا‪4 J‬م !دم ا ‪ %‬ا ! ‪8‬‬ ‫‪Cisco‬‬
‫‪ E‬أ ء‬ ‫ت و و و ا و ت ‪-.‬‬ ‫ا‬ ‫ا !‬ ‫ا‪- T‬‬
‫ا م‪.‬‬
‫وا ‪C‬ذ وا رو ت‬ ‫رة زرا‬ ‫ت و د ت‬ ‫!دم‬ ‫ء‬ ‫‪DuPont‬‬
‫وا وت وا ء وا !ل وا ‪ 4‬س‪.‬‬ ‫ت وا ‪ 4‬وا‬ ‫وا‬
‫> ا( ر = ب‬ ‫ا‪4 J‬م ا‪ - T‬ا ‪%‬ر ا ‪ >%‬رة ا ‪ -‬ر ص‬ ‫‪IBM‬‬
‫ت وا ‪ %‬ت‬ ‫ت ا و ر وا‬ ‫[‪ E‬ر‬ ‫ا‪4 J‬م ا‪- T‬‬ ‫‪Intel‬‬
‫( د ‪ Lucent‬ن زا‬ ‫ن أن‬ ‫م ا ر‬ ‫ن ‪4‬ل ا‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫‪Lucent‬‬
‫ا ‪%‬روع ا ‪ %‬رك‬
‫ل ‪% E‬ر ء ر ن‬ ‫زم‬ ‫ا‪ J‬رو ك‬ ‫‪Philips‬‬
‫]‪[17‬‬
‫رة‬ ‫‪ -‬ا‬ ‫ر ‪ .‬رة ‪ My-Starbuks‬وا دة ن ا >دات ا‬ ‫د ت إط م‬ ‫‪Starbucks‬‬
‫ا ‪ -‬ظ ت ھ م وا ‪ E‬ا ط ق‬ ‫و ‪%‬رو ت‬
‫@ إ ا > ن ‪% E‬روع أ‪ .‬رھم‬ ‫ا ‪%‬ر‬ ‫ھ ف !ل‬ ‫‪Nokia‬‬
‫‪ E %‬ر ‪ Game Changer D‬ا ر ن رج ا ‪%‬ر ودا >‬ ‫ط‬ ‫‪Shell‬‬
‫ا ر أ‪ .‬ر إ دا ‪ .‬م ‪ C%‬ل ا ر ‪ D‬ن ل أ‪ %‬ص‬ ‫‪Game‬‬
‫ل ا ‪ %‬ء دث‬ ‫ظ ء ر‪.‬ون (‬ ‫‪Changer‬‬
‫ا در‪:‬‬
‫‪Shiva Ghaffari Balaneji, Ali Turkyilmaz, Leyla Temizer and Muhammet Enis Bulak,‬‬
‫‪ANALYSIS OF OPEN INNOVATION SYSTEMS, Paper in international conference on Active‬‬
‫‪citizenship by knowledge management & innovation, Zadar, Croitia, 19-21 Juin 2013, pp 733-‬‬
‫‪734.‬‬
‫و‪-.‬‬ ‫ف ا ؤ ت ا‬ ‫‪ -.‬ا دول ر م )‪ (5‬أن‬ ‫ا ؤ ت ا رو‬ ‫ؤد‬
‫ر ا ( وح‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ت‬ ‫واء ت أو ‪ * ،‬و أو * * ‪ ،‬أ‬ ‫د‬ ‫ف ا !ط ت ا‬
‫> ‪ -.‬ا وق‪.‬‬ ‫رار وا ( ظ‬ ‫ن > ا‬ ‫أ‪ .‬ل ا ‪ .‬ر ا ‪-‬‬ ‫ول‬ ‫طر !‬

‫‪:‬‬ ‫‪-‬‬

‫!ط ب و و د ا ‪ .‬ر ا د دة‪ ،‬ث ‪ %‬ر‬ ‫ر ا ( وح و‬ ‫!ر ا‬ ‫د ت ھذه ا دا‬


‫ر‪ % .‬ل م‪ ،‬ا ؤ ت ر‬ ‫ر ا ( وح ن ا‬ ‫إ و @ دو ‪ -‬زا د ذ ا‬ ‫ا تا‬
‫د ‪،‬‬ ‫ف ا !ط ت ا‬ ‫ر >م‬ ‫‪ %‬ل زا د ‪ E‬ا ‪%‬ر ء ا ر ن‪ .‬ذ ك د أن ا ون ‪ -.‬ا‬
‫رات ا د ‪ ،‬و و ا و ت‬ ‫‪ 8‬وا‬ ‫ت *ل ا واد ا‬ ‫ا ر‪:‬م ن أن ا‬
‫ر ا ( وح‪ .‬ذ ك ظ>ر ا ت‬ ‫نا‬ ‫ت ) ‪ -.‬ذ ك ا ر ت( ظ>ر دة و ت أ‬ ‫وا‬
‫ن ا ؤ ت ا ‪ C‬رة وا و ط ‪ .‬ھذه ا ‪ % D8‬ر إ‬ ‫أن ا ؤ ت ا رة ر ‪ %‬ل أ *ر ‪4‬‬
‫ر‬ ‫أن ا وارد ا دودة د ول دون م ا ‪ %‬ر ‪ E‬ا ‪ C‬رة وا و ط ا م ‪%‬ر ر ت ا‬
‫ط ق دو ‪.-‬‬ ‫ط ق أو ‪ E‬و‬ ‫ا (و‬

‫ا را ‪:E‬‬

‫ة ‪ ،2009-1996‬أط و‪!,‬‬ ‫لا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ما ط‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫‪ -1‬دو*) ‪ '("#‬ا & ‪ "# ،%‬و !‬
‫د‪ 3‬راه‪ !0# 1 ،‬ور‪ ،2012 !./‬ص ‪.3‬‬
‫ر‪ 678 91 # ،‬ذ‪ 3‬ه‪ ،‬ص ‪.23‬‬ ‫‪ -2‬ا *‪ ، 7‬ا ‪ ;1‬ا ( ‪:‬‬
‫‪ B C* D -3‬ط‪ (/ '("# ،‬م‪ ،‬وا‪ 9/‬ا‪ A‬ر وا@ ره ا (?‪ >8‬ت ا <‪ :‬ة وا ( ‪ ! , – !&8‬ا ا ‪'# ،‬ا ‪!.‬‬
‫ا (‪ E .‬ا ‪ (.0‬ا 'و ‪ ,‬ل‪ :‬ا (?‪ !>8‬ا‪ < /A‬د*! ا ا *! وا‪ A‬ر ظ‪ H‬ا‪ ! G‬ا ‪،2008 7( @ 17-16 # * ،!F F‬‬
‫‪ ،!( / !0# 1‬ا ا ‪ ،‬ص ‪.17‬‬
‫‪4‬‬
‫‪- Rao S., Ahmad A., Horsman A. et Kaptein-russel P. Importance de l’ innovation pour la‬‬
‫‪productivité, Observateur International de la productivité, n°2, 2001, p11.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪-OCDE, Oslo Manual, Guidelines for collecting and interpreting innovation data, OECD‬‬
‫‪Publishing, France, 2005, p 46.‬‬
‫* دة > ! ا < ‪ J‬ت ا <‪ :‬ة وا ( ‪ !&8‬ا ا *!‪،‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ -6‬د ش ‪ '7J‬ا در‪ ،‬ي @ رة‪ ،‬ا ( و ! وا‪' L‬اع ا‬
‫‪'#‬ا ‪ !.‬ا (‪ E .‬ا ط ‪ ,‬ل‪ ! > :‬ا < ‪ J‬ت ا <‪ :‬ة وا ( ‪ !&8‬ا ا *! ظ‪ H‬ا ‪ :‬ات ا 'و ! وا‪،! ( ./L‬‬
‫‪ # 8 !0# 1‬ي ‪ ،2017 ،!( / 1945‬ص ‪.118‬‬
‫‪ ، 1‬د* ان ا (&‪ J 7‬ت ا ‪ ،1994 ،! 0#‬ص ص ‪.6-5‬‬ ‫‪ ' 08 '("# -7‬أو‪ ،H 3‬إ‪ < /‬د و > ا‪' L‬اع ا‬

‫]‪[18‬‬
! 8 > ‫دوات ا‬G‫ و & ر ا‬،! 8 > ‫ـ! ا‬R 7 ‫ وا‬،‫ر‬ A‫ وا‬1 ‫ وا‬.0 ! .0 ( ‫ ات ا 'رات ا‬:F ‫ ا‬،‫و@ د‬G‫ ا‬-8
.3 ‫ ص‬،2014 ،C 1 ،‫ ا ( "'ة‬#G‫ ا‬،!#‫ ا ( ! ا (> 'ا‬6 "
.23 ‫ ص‬،2011 ، 7* ‫< ت ا‬,‫ < د* ت وإ‬/‫! ا‬.>.8 ،‫ر‬ : ( ‫; ا‬1 ‫ ا‬، 7* ‫ ا‬-9
10
- OCDE, Op-cit, pp 48-51.
! , E ‫ رة إ‬DL S .J ‫ ة > ! وا " ظ‬# ! 0 ‫> ب ا ( (! ا‬3‫ ر إ‬A‫ دور ا‬،‫ ھ'ي‬# V ،‫ @ ري‬# -11
-16 # * ،!F F ‫ ! ا‬G‫ ا‬H‫ ر ظ‬A‫ < د*! ا ا *! وا‬/A‫>! ا‬8?( ‫ ا‬:‫ ل‬, ‫( ا 'و‬.0 ‫ ا‬E .( ‫! ا‬. ‫'ا‬# ، ‫ا ا‬
.227 ‫ ص‬، ‫ ا ا‬،!( / !0# 1 ،2008 7( @ 17
،2012 ، ‫ ا ا‬،3 ‫! ا ا‬0# 1 ، >1 # ‫ ة‬3W# ، ‫ ! ا ا‬J < ‫ ا ( ! ا‬J‫ ر د‬A‫ دور ا‬،‫ ان‬X‫ دل ر‬J -12
.9 ‫ص‬
‫ ر‬A‫ ل ا‬Y# J ( 1A‫ < دي وا‬/A‫ ا‬Z "( ‫! وا‬0# ‫ ا‬Y !3‫ ا ا‬H 0 ،‫ رار ا*( ن‬، 8‫ ; آ‬D ،! 3‫ ي ز‬# -13
.198 ‫ ص‬،2016 ، 0 ‫ ا‬.0 ‫ دة ا‬1 ‫ ! ^( ن‬0 ‫! ا‬. ( ‫ ا‬،! @‫ 'ا‬# !8‫ا ( ح – درا‬
14
- Denis Remon, Innovation ouverte, capacités et innovations organisationnelles –Examen de la
documentation 2003-2010, Cahier de recherche N° 2, 2011, p 1.
15
- Chesbrough Henry, open Innovation: The New Imperative for Creating and Profiting from
Technology, Harvard Business Press, 2003, p XXIV.
16
- Denis Remon, Op-cit, p 8.
17
- Conseil de la science et de la technologie, innovation ouvert, Enjeux et défis pour la Québec,
Rapport de conjoncture, 2009, p 7.
.199 ‫ ص‬،‫ ه‬3‫ ذ‬678 91 # ،‫ وآ ون‬،! 3‫ ي ز‬# -18
19
- De Backer Koen, Lopez-Bassols Vladimir, Martinez Catalina, Open innovation in a global
perspective – what do existing data tell us?, OCDE Working Paper, N° 4, 2008, p 8.
.199 ‫ ص‬،‫ ه‬3‫ ذ‬678 91 # ،‫ وآ ون‬،! 3‫ ي ز‬# -20
21
- Isckia Thierry, Lescop Denis, Essai sur les fondements de l’innovation ouverte,
communication dans XIXème Conférence de l'AIMS, du 01 au 04 Juin 2010, Luxembourg, p 6.
.29 ‫ ص‬،‫ ه‬3‫ ذ‬678 91 # ، 7* ‫ ا‬-22
23
- De Backer Koen, et al, Op-cit, pp 8-9.
24
- Denis Remon, Op-cit, pp 8-9.
.201-200 ‫ ص ص‬،‫ ه‬3‫ ذ‬678 91 # ،‫ وآ ون‬،! 3‫ ي ز‬# -25
26
- Conseil de la science et de la technologie, Op-cit, p 8.
27
- Denis Remon, Op-cit, p 10.
28
- Conseil de la science et de la technologie, Op-cit, pp 8-9.
29
- Docherty Michael, Primer on open innovation : Principles and practice , Research-
Technology Management, 2006, juillet-août, p 14.
.16 ‫ ص‬،‫ ه‬3‫ ذ‬678 91 # ،‫و@ د‬G‫ ا‬-30
.37 ‫ ص‬،‫ ه‬3‫ ذ‬678 91 # ، 7* ‫ ا‬-31
.17-16 ‫ ص ص‬،‫ ه‬3‫ ذ‬678 91 # ،‫و@ د‬G‫ ا‬-32
https://ar.nissanoman.com/experience-nissan/news-and- :9/ ( ‫ ا‬،‫( ن‬J ‫ @ > ن‬-33
.2018-04-22 :‫ط ع‬L‫ ر*_ ا‬events/latestnews/alliance-ventures.html
34
- Renault-Nissan-Mitsubishi, COMMUNIQUẾ DE PRESSE – Paris/Tokyo , 15 septembre
2017, site ; https://www.alliance-2022.com/wp-content/uploads/2017/09/Press-Release-Alliance-
2022-plan-FR.pdf, consulté le 22-04-2018.

https://ar.nissanoman.com/experience-nissan/news-and- :9/ ( ‫ ا‬،‫( ن‬J ‫ @ > ن‬-35


.2018-04-22 :‫ط ع‬L‫ ر*_ ا‬events/latestnews/alliance-ventures.html
:9/ ( ‫ ا‬،‫ ا "'*'ة‬a >. ‫ ا ط‬% ( ‫ ا‬-36
_*‫ ر‬http://www.oncf.ma/AR/Pages/Actualite/LancementProgrammeOpenInnov-VA.aspx
.2018-04-22 :‫ط ع‬L‫ا‬

[19]
:9/ ( ‫ ورة أم ^ رب؟ ا‬X – ! . 0 ‫ ت ا‬3 ‫ ر ا ( ح ا‬A‫ ا‬،‫ وات‬b !. # -37
-04-18 :‫ط ع‬L‫ ر*_ ا‬/http://www.familybusinessarabia.com/open-innovation-family-businesses
.2018

[20]

View publication stats

You might also like