Tài Liệu - Giáo Trình Cung Cấp Hệ Thống Điện - CATVANLOI.com

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS.
Quyeàn Huy AÙnh
CHÖÔNG I
TOÅNG QUAN VEÀ HEÄ THOÁNG CUNG CAÁP ÑIEÄN
1.1 Ñaëc ñieåm cuûa quaù trình saûn xuaát vaø phaân phoái ñieän naêng
Naêng löôïng ñieän laø daïng naêng löôïng phoå bieán do noù coù theå truyeàn taûi vôùi hieäu suaát cao vaø chi
phí hôïp lyù. Ngoaøi ra, do deã daøng chuyeån hoùa thaønh caùc daïng naêng löôïng khaùc (nhieät, cô, hoùa)
neân ñieän naêng ñöôïc söû duïng khaép moïi nôi töø saûn xuaát ñeán tieâu duøng.
Ñieän naêng trong quaù trình saûn xuaát vaø phaân phoái coù moät soá ñaëc ñieåm chuû yeáu sau :
 Ñieän naêng saûn xuaát ra, noùi chung, khoâng tích tröõ ñöôïc (tröø moät soá tröôøng hôïp caù bieät
vôùi coâng suaát nhoû nhö pin , accu ). Do ñoù taïi moïi thôøi ñieåm phaûi ñaûm baûo caân baèng
giöõa löôïng ñieän saûn xuaát vaø tieâu thuï, coù keå ñeán toån thaát do truyeàn taûi.
 Caùc quaù trình ñieän cô trong heä thoáng ñieän xaûy ra raát nhanh, ñoøi hoûi phaûi söû duïng
roäng raõi caùc thieát bò töï ñoäng trong coâng taùc vaän haønh, ñieàu ñoä heä thoáng ñieän nhaèm
ñaûm baûo heä thoáng laøm vieäc tin caäy vaø kinh teá.
 Coâng nghieäp ñieän löïc laø moät trong nhöõng ñoäng löïc cuûa nhieàu ngaønh kinh teá quoác
daân. Saûn löôïng ñieän haøng naêm theå hieän möùc ñoä phaùt trieån kinh teá cuûa ñaát nöôùc.
 Vieäc saûn xuaát, truyeàn taûi vaø cung caáp ñieän naêng luoân luoân ñöôïc thöïc hieän theo moät
keá hoaïch chung trong khuoân khoå heä thoáng ñieän.
Ñieän naêng ñöôïc saûn xuaát chuû yeáu döôùi daïng ñieän xoay chieàu vôùi taàn soá 60Hz (taïi Myõ vaø
Canada) hay 50Hz (taïi Chaâu Aâu vaø caùc nöôùc khaùc).
Nhìn chung, heä thoáng cung caáp ñieän bao goàm caùc khaâu : phaùt ñieän, truyeàn taûi, phaân phoái vaø
cung caáp ñeå ñöa ñieän töø nôi saûn xuaát ñeán caùc hoä tieâu thuï vaø söû duïng ñieän (hình 1.1).
1. Nhaø maùy phaùt ñieän

2. Ñöôøng daây truyeàn taûi
3. Traïm bieán aùp taêng aùp
4. Xí nghieäp coâng nghieäp
5. Traïm bieán aùp giaûm aùp
6. Ñöôøng daây phaân phoái
7. Caùp ngaàm
8. Hoä tieâu thuï
9. Ñöôøng daây treân khoâng
Hình 1.1. Sô ñoà nguyeân lyù heä thoáng cung caáp ñieän
Ñeå truyeàn taûi ñieän naêng ñi xa vôùi toån thaáp ñieän aùp vaø ñieän naêng thaáp thöôøng söû duïng ñieän
cao aùp xoay chieàu (ñeán 230kV) vaø sieâu cao (treân 230kV).
Ñeå truyeàn taûi ñieän naêng vôùi khoaûng caùch raát lôùn ( treân 500km), nhaèm ñaït ñöôïc hieäu quaû veà
kinh teá, ñieän aùp moät chieàu sieâu cao ñöôïc söû duïng. Tröôøng hôïp naøy phaûi söû duïng caùc boä bieán ñoåi
ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 2

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy AÙnh
AC/DC ôû ñaàu vaø cuoái ñöôøng daây. Truyeàn taûi baèng ñieän moät chieàu coù öu ñieåm laø ñöôøng daây moät
chieàu khoâng coù ñieän khaùng vaø coù khaû naêng truyeàn taûi moât löôïng coâng suaát lôùn hôn khi söû duïng
daây coù cuøng tieát dieän so vôùi truyeàn taûi baèng ñieän xoay chieàu. Truyeàn taûi baèng ñieän DC ñaëc bieät
hieäu quaû khi caàn keát noái caùc heä thoáng ñieän lôùn ôû caùch xa nhau. Nhöôïc ñieåm chính cuûa truyeàn taûi
baèng ñieän moät chieàu laø gaây ra caùc haøi baäc cao vaø caàn phaûi loïc vaø buø coâng suaát phaûn khaùng vôùi soá
löôïng lôùn ôû hai ñaàu ñöôøng daây.
Maïng lieân keát laøm cho vieäc saûn xuaát vaø truyeàn taûi ñieän trôû neân kinh teá vaø tin caäy hôn do
naêng löôïng ñieän coù theå truyeàn taûi nhanh choùng töø vuøng naøy sang vuøng khaùc.
1.2 Heä thoáng ñieän hieän ñaïi
Heä thoáng ñieän ngaøy nay laø moät maïng löôùi lieân keát phöùc taïp (hình 1.2) vaø coù theå chia ra laøm 4
phaàn:
 Nhaø maùy ñieän
 Maïng truyeàn taûi - truyeàn taûi phuï
 Maïng phaân phoái
 Phuï taûi ñieän
Nhaø maùy Nhaø maùy ñieän Nhaø maùy

nhieät ñieän nguyeân töû thuûy ñieän
Maïng truyeàn taûi

115kV – 765kV
Traïm
Taûi coâng
ñoùng ngaét
suaát raát lôùn
Traïm cao aùp Traïm cao Traïm cao aùp
Taûi coâng
suaát lôùn
Nhaø maùy phaùt

Maïng truyeàn taûi phuï Tuoác bin khí
69kV – 138kV Naêng löôïng gioù
Naêng löôïng thuûy trieàu
Traïm Traïm Traïm Naêng löôïng ñòa nhieät
phaân phoái phaân phoái phaân phoái
Maïng phaân phoái

4kV – 34.5kV
Taûi trung bình
Hình 1.2 Sô ñoà nguyeân lyù caùc thaønh phaàn cuûa heä thoáng

1.2.1 Nhaø maùy ñieän

1.2.1.1 Maùy phaùt vaø nhaø maùy ñieän
Maùy phaùt laø moät trong caùc thaønh phaàn chuû yeáu cuûa heä thoáng ñieän vaø thöôøng laø maùy phaùt ñieän
ñoàng boä xoay chieàu 3 pha. Caùc heä thoáng ngaøy nay söû duïng maùy phaùt ñieän xoay chieàu vôùi caùc boä
kích töø quay ( caùc boä kích töø khoâng coù choåi goùp). Heä thoáng kích töø maùy phaùt giuùp cho ñieän aùp
maùy phaùt khoâng ñoåi vaø ñieàu khieån coâng suaát phaûn khaùng. Caùc maùy phaùt ñieän xoay chieàu coù theå
phaùt coâng suaát lôùn ñieän aùp cao (ñeán 30kV) vaø coâng suaát ñôn vò maùy phaùt coù theå thay ñoåi töø
50MW ñeán 1500MW.
Tuøy theo daïng nguoàn naêng löôïng sô caáp maø coù caùc loaïi nhaø maùy ñieän khaùc nhau:
a. Nhaø maùy nhieät ñieän
Ñaây laø moät daïng nguoàn ñieän kinh ñieån, ñeán nay vaãn coøn chieám tæ leä quan troïng trong toång
coâng suaát nguoàn noùi chung.
Nguyeân lyù quaù trình saûn xuaát ñieän naêng trong nhaø maùy nhieät ñieän ñöôïc trình baøy nhö hình
1.3. Nhieân lieäu (than ñaù, daàu) ñöôïc ñoát chaùy trong buoàng khí ñoát nhaèm ñun soâi nöôùc ôû noài hôi.
Hôi nöôùc töø noài hôi vôùi nhieät ñoä vaø aùp suaát cao (khoaûng 500 C vaø 40 ata) ñöôïc daãn ñeán laøm
quay caùc caùnh tuoác bin vôùi toác ñoä töông ñoái cao (töø 1800v/p ñeán 3600v/p). Truïc cuûa tuoác bin gaén
vôùi truïc maùy phaùt ñieän, roâto cuûa maùy phaùt loaïi naøy thöôøng laø loaïi cöïc aån hai cöïc cho loaïi
3600v/p vaø 4 cöïc cho loaïi 1800v/p. Khi maùy phaùt ñieän quay seõ caûm öùng sinh ra ñieän. Nöôùc qua
tuoác bin seõ ngöng tuï ôû bình ngöng cuøng vôùi nöôùc boå sung ñöôïc bôm nöôùc ñöa trôû veà noài hôi.
1. Kho 13. Boä phaän haâm noùng nöôùc

2. Heä thoáng nghieàn naùt 14. Bôm nöôùc
3. Buoàng than caùm 15. Boä phaän khöû khí
4. Heä thoáng noài hôi 16. Loïc nöôùc
5. Buoàng ñoát 17. Bôm nöôùc
6. Bao hôi 18. Tuoác bin
7. Boä phaän taùi haâm nöôùc 19. Bình ngöng tuï
8. Boä phaän haâm nöôùc 20. Van khoaù
9. Boä phaân haâm noùng 21. Bôm nöôùc
10. Quaït 22. Bôm nöôùc
11. Quaït luøa 23. Maùy phaùt ñieän
12. Oáng khoùi 24. Maùy bieán aùp
Hình 1.3. Sô ñoà nguyeân lyù nhaø maùy nhieät ñieän
Nhaø maùy nhieät ñieän coù nhöõng ñaëc ñieåm sau :

 Thöôøng ñöôïc xaây döïng gaàn nguoàn nhieân lieäu vaø nguoàn nöôùc
 Tính linh hoaït trong vaän haønh keùm, khôûi ñoäng vaø taêng phuï taûi chaäm
 Hieäu suaát thaáp ( = 30-40 %)
 Khoái löôïng nhieân lieäu söû duïng lôùn, khoùi thaûi vaø oâ nhieãm moâi tröôøng .
b. Nhaø maùy thuûy ñieän
Nhaø maùy thuûy ñieän duøng naêng löôïng doøng chaûy cuûa nöôùc laøm quay tuoác bin nöôùc ñeå chaïy
maùy phaùt ñieän (hình 1.4). Tuoác bin nöôùc vaän haønh ôû aùp suaát thaáp vaø toác ñoä thaáp. Maùy phaùt cuûa
chuùng thöôøng laø loaïi cöïc loài coù nhieàu cöïc. Coâng suaát P (MW) cuûa nhaø maùy thuûy ñieän phuï thuoäc
chuû yeáu vaøo hai yeáu toá: löu löôïng nöôùc Q (m3 / s) vaø chieàu cao hieäu duïng cuûa coät nöôùc H (m).

P  9,81 Q . H {MW}
Nhaø maùy thuûy ñieän coù caùc ñaëc ñieåm sau:
 Xaây döïng gaàn nguoàn nöôùc neân thöôøng xa phuï taûi
 Voán ñaàu tö xaây laép ban ñaàu lôùn, chuû yeáu thuoäc veà caùc coâng trình nhö ñaäp chaén , hoà
chöùa ….
 Thôøi gian xaây döïng keùo daøi
 Chi phí saûn xuaát ñieän naêng thaáp
 Thôøi gian khôûi ñoäng maùy ngaén
 Hieäu suaát cao ( = 80-90 %)
 Tuoåi thoï cao
Vaøo muøa nöôùc luõ, coù khaû naêng khoâng khai thaùc heát nguoàn thuûy naêng vaø phaûi xaû qua ñaäp traøn
moät löôïng nöôùc lôùn dö thöøa do ñieän naêng chæ coù theå saûn xuaát theo yeâu caàu cuûa phuï taûi. Ñeå coù theå
taän duïng nguoàn naêng löôïng naøy caàn xaây döïng loaïi nhaø maùy thuûy ñieän tích naêng (hình 1.5). Vaøo
muøa nöôùc luõ khi khaû naêng phaùt ñieän cuûa heä thoáng ñieän dö thöøa, maùy phaùt ñieän cuûa nhaø maùy thuûy
ñieän tích naêng ñoùng vai troø nhö moät maùy bôm, bôm nöôùc leân hoà chöùa nöôùc vaø vaøo muøa nöôùc kieät
nöôùc laïi xaû nöôùc töø hoà chöùa nöôùc qua heä thoáng ñöôøng oáng laøm quay maùy phaùt ñieän, phaùt ñieän
hoaø vaøo heä thoáng.
1. Caàu truïc 6. Maùy phaùt

2. Ñaäp nöôùc 7. Thieát bò
3. Taám chaén 8. Hoäp kín daïng troøn
4. OÁng daãn 9. Oáng thaùo nöôùc
5. Tuoác bin nöôùc
Hình 1.4. Sô ñoà nguyeân lyù nhaø maùy thuûy ñieän
1. Hoà xaû 6. Buoàng maùy phaùt

2. OÁng daãn nöôùc chính 7. OÁng bôm nöôùc
3. Maùy bôm 8. Cöûa xaû nöôùc
4. Maùy bieán aùp 9. Hoà chöùa nöôùc
5. Maùy caét 10. Nhaø ñieàu haønh
Hình 1.5. Nhaø maùy thuûy ñieän tích naêng

c. Nhaø maùy tuoác bin khí

Nhaø maùy tuoác bin khí söû duïng naêng löôïng sô caáp laø khí ñoát thieân nhieân. Khí naøy ñöôïc daãn
tröïc tieáp ñeán nhaø maùy thoâng qua heä thoáng ñöôøng oáng vaø khi khoaûng caùch truyeàn taûi lôùn, khí ñoát
thieân nhieân ñöôïc hoaù loûng ôû nhieät ñoä –197oF. Ngaøy nay, caùc nhaø maùy tuoác bin khí thöôøng söû
duïng sô ñoà chu kyø keát hôïp vôùi hieäu suaát leân ñeán 60%. Chu kyø keát hôïp bao goàm chu kyø tuoác bin –
gas ( chu kyø Brayton) vaø chu kyø tuoác bin hôi ( chu kyø Rankine). Ñaàu tieân khí ñöôïc ñoát chaùy vaø
laøm quay tuoác bin – gas, sau ñoù khí ñöôïc ñoát noùng naøy ñöôïc thu hoài vaø ñi vaøo loø hôi, gia nhieät
nöôùc nhaèm cung caáp hôi aùp suaát cao ñeå laøm quay tuoác bin hôi (hình 1.6).
Nhaø maùy tuoác bin khí coù caùc ñaëc ñieåm sau:
 Thôøi gian xaây döïng ngaén ( khoaûng 2 naêm)
 Chi phí saûn xuaát ñieän naêng thaáp
 Thôøi gian khôûi ñoäng maùy ngaén
 Hieäu suaát cao ( = 80-90 %)
 Ít gaây oâ nhieãm moâi tröôøng
1. Buoàng ñoát 7. Hôi

2. Tuoác bin -gas 8. Tuoác bin hôi
3. Maùy phaùt ñieän 9. Maùy phaùt ñieän
4. Traïm ñieän 10. Traïm ñieän
5. Gas ñoát chaùy 11. Bình ngöng
6. Loø hôi
Hình 1.6. Sô ñoà nguyeân lyù nhaø maùy tuoác bin khí loaïi chu kyø keát hôïp
d. Nhaø maùy ñieän diesel

Nhaø maùy ñieän diesel söû duïng naêng löôïng sô caáp laø caùc ñoäng cô diesel. Caùc toå maùy phaùt
diesel coù coâng suaát ñôn vò khoâng lôùn ( töø haøng traêm KVA ñeán vaøi MVA) vaø thöôøng duøng laøm
nguoàn döï phoøng cho caùc taûi bình thöôøng söû duïng ñieän töø maïng ñòa phöông hay cung caáp ñieän cho
caùc phuï taûi coâng suaát nhoû ôû nhöõng nôi chöa coù maïng löôùi ñòa phöông. Nhaø maùy ñieän diesel coù
caùc ñaëc ñieåm chính nhö sau:
 Goïn nhoû, linh hoaït, tính cô ñoäng cao
 Thôøi gian khôûi ñoäng ngaén
 Giaù thaønh ñieän naêng cao
 Coâng suaát phaùt vöøa vaø nhoû
e. Caùc nhaø maùy ñieän naêng löôïng saïch
Ngaøy nay, khi vaán ñeà baûo veä moâi tröôøng ñöôïc nhaán maïnh, caùc nguoàn naêng löôïng khaùc ñaõ
ñöôïc xem xeùt vaø ñöa vaøo söû duïng nhö caùc nguoàn naêng löôïng saïch: naêng löôïng maët trôøi, naêng
löôïng ñiaï nhieät, naêng löôïng gioù, naêng löôïng thuûy trieàu vaø naêng löôïng sinh hoïc. Naêng löôïng ñöôïc
söû duïng vaø phaùt trieån maïnh trong töông lai gaàn laø naêng löôïng nguyeân töû.

 Nhaø maùy ñieän nguyeân töû

Nhaø maùy ñieän nguyeân töû saûn xuaát ñieän naêng töø nhieät naêng do phaûn öùng haït nhaân sinh ra.
Nhieân lieäu haït nhaân coù khaû naêng taïo nhieät naêng raát cao, thöôøng söû duïng ôû nhöõng nôi khan hieám
nhieân lieäu hay khoù vaän chuyeån nhieân lieäu tôùi.
ÔÛ nhaø maùy ñieän nguyeân töû, nhieät naêng thu ñöôïc trong quaù trình phaân huûy haït nhaân cuûa caùc
chaát Uranium, Plutonium,Thorium… trong loø phaûn öùng, duøng ñeå ñun noùng nöôùc. Nöôùc boác hôi leân
vaø tieáp tuïc laøm quay tuoác bin nhö trong tröôøng hôïp nhaø maùy nhieät ñieän. Loø phaûn öùng ñöôïc söû
duïng roäng raõi trong caùc nhaø maùy ñieän nguyeân töû laø loø phaûn öùng nöôùc nheï (loø phaûn öùng nöôùc aùp
löïc hoaù, loø phaûn öùng nöôùc soâi) do deã ñieàu khieån vaø trong moät soá tröôøng hôïp coù theå söû duïng
uranium thieân nhieân.
Hình 1.7 trình baøy sô ñoà nguyeân lyù cuûa nhaø maùy ñieän nguyeân töû loaïi loø phaûn öùng nöôùc aùp löïc
hoaù. Nguyeân lieäu ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp naøy laø oxyt uranium (U02) ôû daïng quaëng, tuông
thích vôùi thieát bò laøm laïnh baèng nöôùc. Quaëng nhieân lieäu ñöôïc chöùa trong caùc thanh nhieân lieäu maï
zircaloy. Nhieàu thanh nhieân lieäu ñöôïc phaân boá treân caùc löôùi hình vuoâng taïo thaønh moät toå hôïp
nhieân lieäu. Haøng traêm toå hôïp nhö vaäy taïo thaønh loõi phaûn öùng. Loõi phaûn öùng chöùa trong bình phaûn
öùng chòu aùp löïc cao baèng theùp, coù beà daày töø 8 ñeán 10 inch.
Hình 1.8 trình baøy sô ñoà nguyeân lyù cuûa nhaø maùy ñieän nguyeân töû loaïi loø phaûn öùng nöôùc soâi.
Voøng kín thöù nhaát goàm boä phaän phoùng xaï. Nhieät löôïng sinh ra do phaûn öùng haït nhaân ñöôïc
truyeàn cho nöôùc. Nöôùc boác hôi leân vaø tieáp tuïc laøm quay tuabin nhö ôû nhaø maùy nhieät ñieän.
Coâng suaát moät toå maùy phaùt nhaø maùy ñieän nguyeân töû seõ ñaït ñeán 500, 800 vaø 1200MW.
1. Caáu truùc baûo veä 7. OÁng hôi

2. Bình phaûn öùng 8. Tuoác bin
3. Loø phaûn öùng 9. Bôm caáp
4. Thanh ñieàu khieån 10. Nöôùc ngöng
5. Maùy bôm 11. Maùy phaùt ñieän
6. Noài hôi 12. Thaùp ngöng
Hình 1.7. Sô ñoà nguyeân lyù nhaø maùy ñieän nguyeân töû loaïi loø phaûn öùng nöôùc aùp löïc
1. Buoàng phaûn öùng 6. OÁng daãn hôi chính

2. Voû baûo veä 7. Bôm caáp nöôùc
3. Loõi phaûn öùng 8. Tuoác bin maùy phaùt
4. Thanh ñieàu khieån 9. Bình ngöng
5. Ñeá 11. Ñeán traïm ñieän
Hình 1.8. Sô ñoà nguyeân lyù nhaø maùy ñieän nguyeân töû loaïi loø phaûn öùng nöôùc soâi

Nhaø maùy ñieän nguyeân töû coù caùc ñaëc ñieåm sau:
 Coù theå xaây döïng gaàn trung taâm phuï taûi
 Voán ñaàu tö xaây laép ban ñaàu lôùn vaø thôøi gian xaây döïng keùo daøi
 Chi phí saûn xuaát ñieän naêng thaáp neân thöôøng laøm vieäc ôû ñaùy ñoà thò phuï taûi
 Thôøi gian söû duïng coâng suaát cöïc ñaïi lôùn khoaûng 7000giôø/naêm hay cao hôn
 Nhaø maùy naêng löôïng maët trôøi
Nhaø maùy naêng löôïng maët trôøi thöôøng coù hai loaïi nhö sau:
 Nhaø maùy pin quang ñieän: nhaø maùy loaïi naøy söû duïng caùc pin quang ñieän, döôùi hai
daïng tinh theå silicon hay phim moûng ñeå bieán ñoåi naêng löôïng aùnh saùng maët trôøi ra ñieän
naêng, vôùi hieäu suaát hieän nay khoaûng 30% vaø trong töông lai coù theå ñaït ñeán 40%. Caùc taám
pin quang ñieän ñöôïc cheá taïo ñeå coù theå saûn xuaát ra naêng löôïng ñieän DC töø vaøi watt ñeán
100 watt. Ñeå coù coâng suaát lôùn hôn caàn toå hôïp caùc taám pin quang ñieän naøy. Caùc thaønh
phaàn chính cuûa nhaø maùy naêng löôïng maët trôøi bao goàm: caùc taám pin quang ñieän, boä ñieàu
khieån naïp aéc qui, aéc qui, boä nghòch löu hay thieát bò ñieàu khieån coâng suaát (ñoái vôùi taûi xoay
chieàu), thieát bò ñoùng caét, baûo veä, maïch tieáp ñaát vaø daây noái. Chi phí saûn suaát ñieän naêng vaøo
khoaûng 0.2 ñeán 0.4 UDS/kWh, tuøy thuoäc vaøo chi phí laép ñaët, maät ñoä vaø thôøi gian coù aùnh
saùng maët trôøi taïi khu vöïc. Nguoàn ñieän loaïi naøy khoaûng haøng traêm kW vaø thöôøng ñöôïc
cung caáp cho caùc phuï taûi nhö: maùy bôm, thieát bò chieáu saùng, thieát bò vieãn thoâng, thieát bò
ñieän gia duïng,…
1. Haït photon 5. Maët sau

2. Nguyeân töû 6. Doøng electron
3. Electron 7. Bieán ñoåi naêng löôïng
4. Maët tröôùc 8. Traïm ñieän
Hình 1.9. Sô ñoà nguyeân lyù nhaø maùy pin quang ñieän
 Nhaø maùy nhieät maët trôøi: nhaø maùy loaïi naøy vaän haønh theo kieåu chu kyø naêng löôïng
nhieät, thoâng qua vieäc söû duïng heä thoáng göông hoäi tuï parabol (vôùi nhieät ñoä coù theå ñaït ñeán
möùc töø 150oC ñeán 800oC) hay moät daõy göông hoäi tuï ( hellostats, vôùi nhieät ñoä coù theå ñaït
ñeán möùc töø 250oC ñeán 1500oC) nhaèm taäp trung aùnh saùng maët trôøi. Heä thoáng göông naøy laø
phaàn ñaét nhaát trong chi phí xaây döïng vaø thöôøng chieám khoaûng 4050% chi phí toång. Nhaø
maùy söû duïng göông parabol thöôøng coù coâng suaát töø 5kW ñeán 25kW coøn nhaø maùy söû duïng
göông hellostats thöôøng coù coâng suaát töø 100kW ñeán 100MW.
Nhaø maùy naêng löôïng maët trôøi coù caùc ñaëc ñieåm nhö sau:
 Söû duïng nguoàn naêng löôïng khoâng caïn kieät

 Chi phí phaùt ñieän thaáp vaø ñaëc bieät hieäu quaû ôû caùc vuøng maø vieäc keùo caùc löôùi ñieän
quoác gia quaù ñaét
 Ñoä tin caäy vaän haønh cao
 Chi phí baûo trì ít
 Khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng
 Nhaø maùy naêng löôïng gioù
Söû duïng naêng löôïng gioù thöôøng ñöôïc chuù yù ôû caùc nôi coù maät ñoä naêng löôïng gioù cao (khoaûng
320 – 400W/m2 trôû leân) vaø vaän toác gioù trung bình ( khoaûng 5.8m/s). Thaønh phaàn chính cuûa nhaø
maùy phaùt ñieän söû duïng naêng löôïng gioù bao goàm: chong choùng quay, hoäp bieán toác,maùy phaùt ñieän,
heä thoáng aéc qui vaø thaùp. Ngaøy nay, caùc traïm phaùt ñieän söû duïng naêng löôïng gioù coù coâng suaát töø
5MW ñeán 50MW (laøng maùy phaùt) vôùi giaù thaønh saûn xuaát ñieän naêng vaøo khoaûng 0.05USD/kWh
vaø coù khaû naêng giaûm xuoáng möùc 0.04USD/kWh trong naêm 2000. Hieäu suaát cuûa caùc tuoác bin gioù
hieän ñaïi ñaït ñeán treân 40%. Khuynh höôùng phaùt trieån naêng löôïng gioù trong töông lai taäp trung vaøo
caùc höôùng nghieân cöùu nhö sau:
 Hieåu bieát toát hôn veà nguoàn naêng löôïng gioù, veà khí ñoäng hoïc
 Toái öu hoaù caáu truùc tuoác bin nhaèm ñaït hieäu suaát cao hôn
 Naâng cao chaát löôïng ñieàu khieån
 Trieån khai caùc moâ hình lyù thuyeát vaø moâ hình maùy tính phuïc vuï tính toaùn vaø thieát keá
Naêng löôïng gioù ñöôïc chuù yù söû duïng taïi caùc vuøng ven bieån, vuøng ñoài nuùi. Hieän coù treân 16.000
tuoác bin gioù ñaõ ñöôïc laép ñaët taïi bang California – USA vôùi toång coâng suaát ñaët khoaûng 1700MW.
Heä thoáng naøy phaùt naêng löôïng ñieän haøng naêm ñaït möùc 3 tyû kWh vaø theo döï baùo ñeán naêm 2010,
taïi Myõ, khoaûng 2% naêng löôïng ñieän ñöôïc cung caáp töø gioù.
 Nhaø maùy naêng löôïng thuûy trieàu
Nhaø maùy naêng löôïng thuûy trieàu ñöôïc xaây döïng taïi caùc nôi coù söï cheânh leäch lôùn veà ñoä cao cuûa
thuûy trieàu leân vaø xuoáng. Baèng caùch xaây caùc ñaäp ngaên caùch ôû caùc ngoõ vaøo ra cuûa thuûy trieàu coù theå
lôïi duïng söï leân xuoáng cuõa thuûy trieàu ñeå laøm quay tuoác bin thuûy löïc vaø ñeán naêm 1997 ñaõ xuaát
hieän loaïi tuoác bin thuûy löïc coù theå hoaït ñoäng theo caû hai chieàu. Tuoác bin naøy keùo moät maùy phaùt
ñieän, töø ñoù naêng löôïng thuûy trieàu bieán thaønh naêng löôïng ñieän. Nhaø maùy naêng löôïng thuûy trieàu La
Rance ñöôïc xaây döïng ñaàu tieân taïi Phaùp vaøo naêm 1966. Cho ñeán nay theo ñaùnh giaù cuûa caùc
chuyeân gia thì chæ coù khoaûng 2% naêng löôïng thuûy trieàu ( khoaûng 60GW) treân theá giôùi laø coù theå
ñöôïc duøng ñeå phaùt ñieän.
Hình 1.10. Nguyeân lyù nhaø maùy naêng löôïng thuûy trieàu Hình 1.11. Nhaø maùy naêng löôïng thuûy trieàu

Nhaø maùy naêng löôïng thuûy trieàu coù caùc ñaëc ñieåm nhö sau:
 Tuoåi thoï cao
 Chi phí phaùt ñieän thaáp
 Chi phí ñaàu tö, vaän haønh vaø baûo trì thaáp
 Khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng
 Nhaø maùy naêng löôïng ñòa nhieät
Nhaø maùy naêng löôïng ñòa nhieät söû duïng söùc noùng cuûa loøng ñaát ñeå gia nhieät laøm nöôùc boác hôi.
Hôi nöôùc vôùi aùp suaát cao laøm quay tuoác bin hôi nöôùc. Tuoác bin naøy keùo moät maùy phaùt ñieän, töø ñoù
naêng löôïng ñòa nhieät bieán thaønh naêng löôïng ñieän. Coù hai loaïi nhaø maùy naêng löôïng ñòa nhieät: loaïi
chu kyø keùp (hình 1.12) vaø loaïi phun hôi (hình 1.13). Nöôùc noùng ñòa nhieät coù nhieät ñoä vaøo khoaûng
350oF vaø aùp suaát khoaûng 16.000psi.
1. Hôi 9. Bình trao ñoåi nhieät

2. Tuoác bin 10. Nöôùc ngaàm nguoäi
3. Maùy phaùt 11. Nöôùc ngaàm noùng
4. Hôi 12. Bôm
5. Bình ngöng 13. Nöôùc leân
6. Khoâng khí 14. Vuøng ñòa nhieät
7. Nöôùc 15. Nöôùc xuoáng
8. Khoâng khí & hôi nöôùc
Hình 1.12. Sô ñoà nguyeân lyù nhaø maùy ñòa nhieät loaïi chu kyø keùp
1. Hôi 8. Khoâng khí & hôi nöôùc

2. Tuoác bin 9. Caáp nhieät
3. Maùy phaùt 10. Nöôùc thaûi
4. Hôi 11. Nöôùc ngaàm
5. Nöôùc 12. Nöôùc leân
6. Khoâng khí 13. Vuøng ñòa nhieät
7. Thaùp laøm laïnh 14. Nöôùc xuoáng
Hình 1.13. Sô ñoà nguyeân lyù nhaø maùy ñòa nhieät loaïi phun hôi
f. Tyû leä thaønh phaàn caùc nhaø maùy trong cô caáu phaùt ñieän
Vieäc söû duïng caùc daïng naêng löôïng khaùc nhau trong cô caáu saûn xuaát ñieän naêng tuøy thuoäc vaøo
tình hình taøi nguyeân vaø ñöôøng loái phaùt trieån naêng löôïng cuûa moãi nöôùc.
Theo soá lieäu naêm 1998, taïi Myõ, toång coâng suaát ñaët vaøo khoaûng 760.000MW, trong ñoù nhieät
ñieän chieám 63%, ñieän nguyeân töû chieám 14%, thuûy ñieän chieám 12%, tuoác bin khí chieám 8%, ñoäng
cô ñoát trong chieám 0.65% vaø caùc loaïi khaùc chieám 2.35%. Toåâng saûn löôïng haøng naêm vaøo khoaûng
3.550 tyû kWh.

Hieän nay, treân theá giôùi 79% toång saûn löôïng ñieän naêng saûn xuaát ra laø do caùc nhaø maùy nhieät
ñieän, 7% laø do caùc nhaø maùy thuûy ñieän vaø 14% laø do caùc nhaø maùy ñieän khaùc, trong ñoù ñieän
nguyeân töû chieám tyû leä lôùn.
Tuoác bin khí Loaïi khaùc Loaï i khaùc

8% 3% Thuûy ñieä n 14%
Nguyeân töû
14% 7%
Thuûy ñieän Nhieät ñieän

12% 63%
Nhieät ñieän
79%
Hình 1.14 Tyû troïng phaùt ñieän taïi Myõ naêm 1998 Hình 1.15 Tyû troïng phaùt ñieän cuûa theá giôùi naêm 1998
Taïi traïm ñieän moät vaøi maùy phaùt vaän haønh song song vôùi löôùi naêng löôïng ñeå cung caáp toång
coâng suaát caàn thieát. Chuùng ñöôïc noái vaøo moät ñieåm chung goïi laø thanh goùp.
1.2.1.2 Maùy bieán aùp
Moät phaàn quan troïng khaùc cuûa heä thoáng ñieän laø maùy bieán aùp. Noù chuyeån naêng löôïng vôùi hieäu
quaû raát cao töø möùc ñieän aùp naøy sang möùc ñieän aùp khaùc. Naêng löôïng phiaù thöù caáp gaàn nhö baèng
naêng löôïng phiaù sô caáp, neáu boû qua phaàn toån hao trong maùy bieán aùp. Vieäc naâng cao ñieän aùp
truyeàn taûi cho pheùp giaûm toån thaát ñieän naêng treân ñöôøng daây vaø cho pheùp taûi naêng luôïng ñi xa.
Caùc yeâu caàu veà caùch ñieän vaø caùc vaán ñeà thieát keá thöïc teá khaùc ñaõ giôùi haïn ñieän aùp maùy phaùt ôû giaù
trò thaáp, thöôøng ñeán 30kV. Do ñoù, vieäc söû duïng caùc maùy bieán aùp taêng aùp laø phoå bieán trong vieäc
truyeàn taûi naêng löôïng. ÔÛ cuoái ñöôøng daây truyeàn taûi, nôi nhaän, caùc maùy bieán aùp giaûm aùp ñöôïc söû
duïng ñeå giaûm ñieän aùp xuoáng möùc phuø hôïp vôùi maïng phaân phoái hay hoä tieâu thuï.
1.2.2. Maïng truyeàn taûi vaø truyeàn taûi phuï
Muïc ñích cuûa maïng truyeàn taûi treân khoâng laø truyeàn taûi naêng löôïng töø caùc nhaø maùy phaùt ôû caùc
nôi khaùc nhau ñeán maïng phaân phoái. Maïng phaân phoái laø nôi cuoái cuøng cung caáp ñieän naêng cho
caùc hoä tieâu thuï. Caùc ñöôøng daây truyeàn taûi cuõng noái keát caùc heä thoáng ñieän laân caän. Ñieàu naøy
khoâng nhöõng cho pheùp ñieàu phoái kinh teá naêng löôïng giöõa caùc vuøng trong quaù trình vaän haønh bình
thöôøng maø coøn cho pheùp chuyeån taûi naêng löôïng giöõa caùc vuøng trong ñieàu kieän söï coá.
Maïng truyeàn taûi coù ñieän aùp daây treân 60kV vaø ñöôïc tieâu chuaån hoaù laø 69kV, 115kV, 138kV,
161kV, 230kV, 345kV, 500kV vaø 765kV (tieâu chuaån ANSI). Ñieän aùp truyeàn taûi treân 230kV
thöôøng ñöôïc coi laø sieâu cao aùp.
Ñöôøng daây truyeàn taûi ñieän aùp cao keát thuùc baèng caùc traïm cao aùp (traïm nhaän, traïm sô caáp).
Nhieäm vuï cuûa moät vaøi traïm laø ñoùng caét maïch vaøo heä thoáng vaø chuùng ñöôïc coi laø traïm ñoùng caét.
Taïi traïm sô caáp, ñieän aùp ñöôïc giaûm töø caáp cao ñeán giaù trò phuø hôïp hôn vôùi phaàn keá tieáp cuûa haønh
trình ñeán taûi. Caùc hoä phuï taûi coù coâng suaát raát lôùn coù theå ñöôïc cung caáp töø heä thoáng truyeàn taûi.
Moät phaàn cuûa maïng truyeàn taûi, phaàn noái traïm cao aùp vôùi caùc maùy bieán aùp cuûa traïm phaân phoái,
ñöôïc goïi laø maïng truyeàn taûi phuï. ÔÛ ñaây khoâng coù ranh giôùi roõ raøng giöõa maïng truyeàn taûi vaø
truyeàn taûi phuï. Trong thöïc teá maïng truyeàn taûi phuï coù ñieän aùp töø 69kV ñeán 138kV. Moät vaøi hoä
tieâu thuï coù coâng suaát lôùn ñöôïc cung caáp töø maïng truyeàn taûi phuï. Tuï ñieän vaø cuoän khaùng ñöôïc laép
ñaët phoå bieán ôû caùc traïm ñeå ñieàu aùp ñöôøng daây truyeàn taûi.

1.2.3 Maïng phaân phoái

Maïng phaân phoái laø phaàn noái keát caùc traïm phaân phoái vôùi caùc hoä tieâu thuï. Caùc ñöôøng daây phaân
phoái sô caáp thöôøng ôû caáp ñieän aùp töø 4  34.5kV vaø cung caáp ñieän cho moät vuøng ñòa lyù ñöôïc xaùc
ñònh tröôùc. Moät vaøi phuï taûi coâng nghieäp nhoû ñöôïc cung caáp tröïc tieáp baèng ñöôøng daây caùp sô caáp.
Maïng phaân phoái thöù caáp giaûm ñieän aùp ñeå söû duïng cho caùc hoä phuï taûi daân duïng vaø kinh
doanh. Daây vaø caùp ñieän khoâng ñöôïc vöôït quaù vaøi traêm meùt chieàu daøi, sau ñoù cung caáp naêng
löôïng cho caùc hoä tieâu thuï rieâng bieät. Maïng phaân phoái thöù caáp cung caáp cho haàu heát caùc hoä tieâu
thuï ôû möùc 240/120V ba pha 4 daây, 400/240V ba pha 4 daây, hay 480/277V ba pha 4 daây. Ngaøy
nay, naêng löôïng cung caáp cho hoä tieâu thuï ñieån hình ñöôïc cung caáp töø maùy bieán aùp, giaûm ñieän aùp
cung caáp xuoáng 400/240V söû duïng ba pha 4 daây.
Maïng phaân phoái coù caû loaïi ñöôøng daây treân khoâng vaø ñöôøng daây caùp. Söï taêng tröôûng cuûa
maïng phaân phoái ngaàm ñaõ nhanh choùng vöôït leân vaø hôn 70% caùc coâng trình xaây môùi ôû caùc nöôùc
coâng nghieäp hoaù ñöôïc cung caáp baèng caùp ngaàm.
1.2.4 Phuï taûi
Phuï taûi trong heä thoáng naêng löôïng raát ña daïng vaø ñöôïc phaân thaønh nhieàu loaïi döôùi caùc khía
caïnh xem xeùt khaùc nhau:
a. Theo ngaønh ngheà, phuï taûi ñöôïc phaân laøm phuï taûi coâng nghieäp, kinh doanh vaø daân duïng.
 Phuï taûi coâng nghieäp laø daïng taûi phöùc hôïp maø taûi ñoäng cô caûm öùng chieám phaàn lôùn.
Caùc phuï taûi phöùc hôïp naøy laø haøm cuûa ñieän aùp vaø taàn soá vaø hình thaønh phaàn lôùn taûi
cuûa heä thoáng. Phuï taûi coâng nghieäp coù coâng suaát raát lôùn coù theå ñöôïc cung caáp töø
maïng truyeàn taûi. Phuï taûi coâng nghieäp lôùn ñöôïc cung caáp tröïc tieáp töø maïng truyeàn taûi
phuï vaø phuï taûi coâng nghieäp nhoû ñöôïc cung caáp töø maïng phaân phoái sô caáp.
 Phuï taûi kinh doanh vaø daân duïng bao goàm phaàn lôùn laø phuï taûi chieáu saùng, nhieät vaø
laïnh. Caùc phuï taûi naøy khoâng phuï thuoäc vaøo taàn soá vaø tieâu thuï khoâng ñaùng keå coâng
suaát phaûn khaùng.
b. Theo cheá ñoä laøm vieäc, phuï taûi ñöôïc phaân laøm phuï taûi laøm vieäc daøi haïn; ngaén haïn vaø ngaén
haïn laäp laïi.
 Phuï taûi laøm vieäc daøi haïn laø phuï taûi khoâng ñoåi hoaëc thay ñoåi raát ít, caùc thieát bò coù theå
laøm vieäc laâu daøi maø nhieät ñoä khoâng vöôït quaù giaù trò cho pheùp, chaúng haïn nhö :quaït
gioù, maùy bôm, ñoäng cô neùn khí ,…
 Phuï taûi laøm vieäc ngaén haïn laø phuï taûi maø trong thôøi gian laøm vieäc nhieät ñoä cuûa thieát
bò chöa ñaït ñeán giaù trò cho pheùp vaø trong thôøi gian nghæ, nhieät ñoä cuûa thieát bò ñaõ
giaûm xuoáng ngang nhieät ñoä cuûa moâi tröôøng xung quanh, chaúng haïn nhö: ñoäng cô
truyeàn ñoäng, caùc cô caáu phuï cuûa maùy caét kim loaïi, ñoäng cô ñoùng môû cuûa van thuûy
löïc …
P t P t P t
toâñ toâñ
txp txp
t t t
a. Cheá ñoä daøi haïn b. Cheá ñoä ngaén haïn c. Cheá ñoä ngaén haïn laäp laïi
Hình 1.16 Phaân loaïi phuï taûi theo cheá ñoä laøm vieäc

 Phuï taûi laøm vieäc ngaén haïn laäp laïi laø phuï taûi laøm vieäc laëp ñi laëp laïi. Giai ñoaïn laøm
vieäc vaø nghæ xen keõ laãn nhau vôùi thôøi gian raát ngaén. Trong thôøi gian laøm vieäc, nhieät
ñoä cuûa thieát bò chöa ñaït ñeán giaù trò cho pheùp vaø trong thôøi gian nghæ chöa giaûm ñeán
nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh, chaúng haïn nhö: caùc maùy naâng, thieát bò haøn …
c. Theo yeâu caàu lieân tuïc cung caáp ñieän, phuï taûi ñöôïc phaân laøm phuï taûi loaïi 1, loaïi 2, loaïi 3.
 Phuï taûi loaïi 1 laø nhöõng hoä phuï taûi maø khi ngöøng cung caáp ñieän seõ gaây ra nhöõng thieät
haïi lôùn veà kinh teá, ñe doïa tính maïng con ngöôøi, hoaëc aûnh höôûng ñeán tình hình chính
trò. Hoä loaïi 1 phaûi ñöôïc thieát keá cung caáp ñieän vôùi ñoä tin caäy cao, yeâu caàu coù nguoàn
döï phoøng, ñöôøng daây hai loä nhaèm giaûm xaùc suaát maát ñieän xuoáng raát nhoû, thôøi gian
cho pheùp maát ñieän laø thôøi gian töï ñoäng ñoùng nguoàn döï phoøng.
 Phuï taûi loaïi 2 laø nhöõng hoä tieâu thuï tuy coù taàm quan troïng lôùn nhöng neáu bò ngöøng
cung caáp ñieän chæ daãn ñeán nhöõng thieät haïi veà kinh teá do ngöøng treä saûn xuaát, hö hoûng
saûn phaåm, laõng phí söùc lao ñoäng. Phöông aùn cung caáp ñieän cho hoä loaïi 2 coù theå coù
hoaëc khoâng coù nguoàn döï phoøng, ñöôøng daây ñôn hoaëc keùp ... Nguoàn döï phoøng coù hay
khoâng laø keát quaû cuûa baøi toaùn so saùnh giöõa voán ñaàu tö phaûi taêng theâm vaø giaù trò thieät
haïi veà kinh teá do ngöøng cung caáp ñieän.
 Phuï taûi loaïi 3 laø nhöõng hoä cho pheùp maát ñieän trong thôøi gian söûa chöõa, thay theá thieát
bò bò söï coá nhöng thöôøng khoâng quaù moät ngaøy ñeâm. Phöông aùn cung caáp ñieän cho
hoä loaïi 3 coù theå duøng moät nguoàn , ñöôøng daây moät loä…
Coâng suaát thöïc cuûa taûi ñöôïc bieåu thò döôùi daïng kW hay MW. Ñoä lôùn cuûa taûi thay ñoåi theo
ngaøy vaø coâng suaát phaûi ñöôïc cung caáp cho hoä tieâu thuï theo nhu caàu. Ñoà thò phuï taûi ngaøy cuûa moät
hoä tieâu thuï laø quan heä cuûa coâng suaát theo thôøi gian P(t). Ñoà thò phuï taûi laø soá lieäu raát quan troïng,
töø ñaây coù theå xaùc ñònh :
 Phuï taûi cöïc ñaïi hay phuï taûi ñænh, Pmax
 Phuï taûi cöïc tieåu, Pmin
 Naêng löôïng ñieän tieâu thuï trong ngaøy, Ang
Ang= PiTi
 Phuï taûi trung bình, Ptb
Ptb = Ang/Ti
 Thôøi gian söû duïng coâng suaát cöïc ñaïi, Tmax
Tmax = Ang / Pmax
 Thôøi gian toån thaát coâng suaát cöïc ñaïi, max
max = f (Tmax, cos)
 Heä soá taûi Kt
Kt = Ptb/Pmax = Ang/24
 Heä soá ñieàn kín phuï taûi, ñk
ñk = Ptb/Pmax
 Soá ca laøm vieäc trong ngaøy
 Tính chaát hoä tieâu thuï
Moät heä thoáng naêng löôïng goïi laø hoaït ñoäng hieäu quaû khi heä soá taûi coù giaù trò cao. Ngaøy nay heä
soá taûi cuûa heä thoáng ñieån hình vaøo khoaûng 55% ñeán 70%.

1.3 Heä thoáng baûo veä

Ngoaøi caùc maùy phaùt ñieän, caùc ñöôøng daây taûi vaø caùc maùy bieán aùp, caàn coù caùc thieát bò khaùc ñeå
vaän haønh vaø baûo veä heä thoáng ñieän. Moät vaøi thieát bò baûo veä ñöôïc maéc tröïc tieáp vaøo maïch, vaø ñöôïc
goïi laø cô caáu chuyeån maïch. Chuùng bao goàm maùy caét, caàu dao ngaét maïch, caàu chì vaø thieát bò
choáng seùt. Caùc thieát bò naøy caàn thieát ñeå ngöng caáp naêng löôïng cho vaän haønh bình thöôøng hay khi
xuaát hieän söï coá. Caùc thieát bò ñieàu khieån vaø caùc rôle baûo veä ñöôïc laép ñaët treân baûng ñieàu khieån taïi
caùc traïm ñieàu khieån.
1.4 Trung taâm ñieàu ñoä heä thoáng ñieän
Ñeå vaän haønh tin caäy vaø kinh teá, heä thoáng ñieän caàn hieån thò nguyeân veïn heä thoáng taïi trung taâm
ñieàu ñoä heä thoáng ñieän. Trung taâm ñieàu ñoä heä thoáng ñieän hieän ñaïi ngaøy nay ñöôïc trang bò caùc
maùy tính tröïc tuyeán ñaûm baûo söû lyù taát caû caùc tín hieäu thoâng qua heä thoáng thu nhaän tín hieäu töø xa.
Caùc maùy tính vaän haønh theo caáu truùc phaân caáp nhaèm phoái hôïp moät caùch thích hôïp caùc yeâu caàu veà
chöùc naêng khaùc nhau trong ñieàu kieän vaän haønh bình thöôøng cuõng nhö trong ñieàu kieän khaån caáp.
Moãi trung taâm ñieàu ñoä heä thoáng ñieän coù moät baûng ñieàu khieån. Baûng naøy bao goàm phaàn töû hieån
thò, baøn phím, ñeøn baùo. Caùc maùy tính coù theå ñöa ra caùc caûnh baùo cho caùc ñieàu ñoä vieân khi coù söï
dòch chuyeån cheá ñoä heä thoáng ra khoûi cheá ñoä bình thöôøng. Ñieàu ñoä vieân tieán haønh caùc ñieàu chænh
vaø ra quyeát ñònh thöïc hieän chuùng vôùi söï giuùp ñôõ cuûa maùy tính. Caùc coâng cuï moâ phoûng vaø caùc
phaàn meàm troïn goùi, vieát vôùi ngoân ngöõ laäp trình cao, ñöôïc öùng duïng ñeå vaän haønh hieäu quaû vaø
ñieàu khieån tin caäy heä thoáng. Ñaây chính laø heä thoáng ñieàu khieån giaùm saùt vaø thu thaäp döõ lieäu
(SCADA - Supervisory Control And Data Acquisition ).
Hình 1.17 Quaûn lyù maïng baèng maùy vi tính
1.5 Heä thoáng ñieän Vieät Nam

1.5.1 Tình hình ñeán naêm 1999
Theo soá lieäu thoâng tin nguoàn ñieän vaøo 01/2000, toång coâng suaát laép ñaët cuûa caùc nhaø maùy ñieän
cuûa nöôùc ta laø 5710MW, coâng suaát khaû duïng hôn 5382MW, trong ñoù thuûy ñieän chieám 54%; nhieät
ñieän chieám 22%; diesel vaø tuoác bin khí 24%. Toång saûn löôïng cuûa caùc nhaø maùy ñieän naêm 1999 laø
23,738 tyû kWh, trong ñoù thuûy ñieän 58,7%; nhieät ñieän chieám 22,7%; diesel vaø tuoác bin khí 18,6%.
Danh muïc caùc nhaø maùy, tính ñeán thaùng 06/99 vaø döï truø phaùt trieån ñeán naêm 2005, ñöôïc trình
baøy trong baûng 1.1.

Tyû troïng tieâu thuï ñieän trong naêm 1999 nhö sau:
 Ñieän coâng nghieäp: 38,7%
 Ñieän noâng nghieäp: 3,0%
 Ñieän sinh hoaït: 51.1%
 Ñieän khaùc: 7,2%
Naêm 1999, tieâu thuï ñieän thöông phaåm toaøn quoác ñaït gaàn 19,6 tyû kWh, ñieän saûn xuaát ñaït hôn
23,7 tyûkWh. Döï kieán nhu caàu tieâu thuï ñieän cuûa naêm 2000 khoaûng 26 tyûkWh.
T a ûi
k h a ùc
Diesel - TBK 7% C o ân g
18% n g h ie äp
39%
S in h
Nhieät ñieän
h o a ït
23% N o ân g
Thuûy ñieän 51%
n g h ie äp
59%
3%
Hình 1.18 Tyû troïng phaùt ñieän trong naêm 1999 Hình 1. 19 Tyû troïng tieâu thuï ñieän trong naêm 1999
Baûng 1.1
T/T Teân nhaø maùy Coâng suaát ñaët (MW) Coâng suaát khaû duïng (MW)
5710 5382
I. Thuûy ñieän 2854 2866
1. Thaùc Baø 108 120
2. Hoaø Bình 1920 1920
3. Vónh Sôn 66 66
4. Ña Nhim 160 160
5. Trò An 400 400
6. Thaùc Mô 150 150
7. Thuûy ñieän nhoû 50 50
8. Yaly 4x180 Ñeán 2000
9. Soâng Hinh 3x35 Ñeán 2000
10. Haøm Thuaän 2x150 Ñeán 2001
11. Ñami 2x88.5 Ñeán 2001
12. Caån Ñôn 72 Ñeán 2003
13. Ñaïi Ninh 2x150 Ñeán 2005
II. Nhieät ñieän 1218 1163
1. Uoâng Bí 105 100
2. Ninh Bình 100 100
3. Phaû Laïi 400 400
4. Thuû Ñöùc (daàu) 165 156
5. Traø Noùc 33 32
6. Hieäp Bình Phöôùc 375 375
7. Phaû Laïi 2 2x300 Ñeán 2001
8. Na Döông 2x50 Ñeán 2001
9. Cao Ngaïn 2x50 Ñeán 2002
10. OÂ Moân 2x300 Ñeán 2004
11. Uoâng Bí môû roäng 300 Ñeán 2004

III. Tuoác bin khí 1249 1168

1. Thuû Ñöùc 128 100
2. Baø Ròa 328 296
3. Phuù Myõ 2.1 568 568
4. Traø Noùc 150 136
5. Caàn Thô 75 68
6. Phuù Myõ 1 3x240 Ñeán 2000
7. Phaàn hôi Phuù Myõ 1 1x370 Ñeán 2001
8. Phuù Myõ 2.2 720 Ñeán 2002
9. Phaàn hôi Phuù Myõ 2.1 2x140 Ñeán 2002
10. Phuù Myõ 3 720 Ñeán 2003
IV. Diesel 459 185
1. Nomura Haûi Phoøng 50 50
2. Mieàn Trung 190 65
3. Mieàn Nam 199 50
4. KCN Singapore 8 8
5. Amata 12 12
Döï baùo nhu caàu phuï taûi vaø thöïc teá (trieäu kWh) thöïc hieän ñöôïc töø naêm 1995 ñeán naêm 1999
trình baøy trong baûng 1.2.
Baûng 1.2
Chæ tieâu 1995 1996 1997 1998 1999 Toác ñoä
taêng bình
quaân
Ñieän Döï baùo 11459 13467 15778 18368 21489 17%
thöông phaåm Thöïc hieän 11198 13344 15323 17663 19592 15.0%
Ñieän Döï baùo 14571 16980 19732 22800 26318 16.1%
saûn xuaát Thöïc hieän 14636 16960 19165 21664 23739 13.0%
Ñeán nay löôùi ñieän quoác gia bao goàm löôùi mieàn Baéc (ñieån hình laø löôùi Haø Noäi), löôùi mieàn
Nam (ñieån hình laø löôùi Tp Hoà Chí Minh), löôùi mieàn Trung. Caùc löôùi naøy lieân keát vôùi nhau baèng
caùc tuyeán daây ñieän aùp 230kV vaø 500kV. Hieän taïi löôùi ñieän quoác gia ñaõ phaùt trieån ñeán taát caû caùc
tænh thaønh trong caû nöôùc vôùi hôn 69% soá hoä noâng thoân ñöôïc cung caáp ñieän. Muïc tieâu phaán ñaáu
ñeán naêm 2000 ñöa ñieän veà100% soá huyeän vaø 80% soá xaõ.
Toång hôïp khoái löôïng löôùi ñieän toaøn quoác trình baøy trong baûng 1.3.
Baûng 1.3
Caáp ñieän aùp Chieàu daøi ñöôøng daây Coâng suaát maùy bieán aùp
(Km) (MVA)
500 1514 2850
220 3732 5817
66 - 110 7851 7328
Trung theá 50464 10395

1.5.2 Döï baùo ñeán naêm 2020

Nhu caàu tieâu thuï ñieän giai ñoaïn ñeán naêm 2020 ñöôïc döï baùo theo phöông phaùp ñaøn hoài giöõa
nhòp ñoä taêng tröôûng nhu caàu ñieän naêng vaø taêng tröôûng kinh teá (GDP). Theo phöông aùn cô sôû döï
baùo nhu caàu tieâu thuï ñieän trình baøy trong baûng 1.4.
Baûng 1.4
Naêm 1995 2000 2005 2010 2015 2020 Taêng tröôûng
bình quaân %
Ñieän naêng 14.636 26.000 44.230 70.437 109.439 167.022 10.2
(GWh)
Coâng suaát (MW) 4.477 7.447 11.653 17.847 26.854
Bình quaân 198 306 490 734 1087 1.560
ñaàu ngöôøi
(kWh/ng.naêm)
Chöông trình phaùt trieån nguoàn töø ñaây ñeán naêm 2020 toång coâng suaát caùc nhaø maùy xaây môùi
khoaûng 33.000MW, trong ñoù thuûy ñieän hôn 9000MW ( thuûy ñieän Sôn La qui moâ 3600MW baét
ñaàu vaän haønh naêm 2012 vaø hoaøn thaønh xaây döïng vaøo naêm 2016), nhieät ñieän khí ( tuoác bin khí vaø
nhieät ñieän ngöng hôi) khoaûng 10.000MW, nhieät ñieän than khoaûng 4.000MW, ñòa nhieät khoaûng
200MW, ñieän nguyeân töû khoaûng 1200MW, trao ñoåi vôùi cac nöôùc laân caän khoaûng 4.000MW.
Neáu tính theo tyû leä thì thuûy ñieän chieám 38,6%, nhieät ñieän khí chieám 32,3%, nhieät ñieän than
13,2%, ñòa nhieät chieám 0,3%, ñieän nguyeân töû chieám 3,6% vaø ñieän nhaäp khaåu khoaûng 12,0%.
Chöông trình phaùt trieån maïng ñieän phaûi ñoàng boä vôùi vieäc phaùt trieån nguoàn ñieän. Heä thoáng
maïng 220kV-500kV caàn tieáp tuïc phaùt trieån maïnh nhaèm ñaûm baûo chuyeån taûi moät caùch an toaøn tin
caäy töø nguoàn ñeán caùc trung taâm tieâu thuï ñieän. Maïng ñieän 110kV cuõng ñöôïc phaùt trieån moät caùch
töông xöùng vaø daàn trôû thaønh maïng phaân phoái taïi caùc khu vöïc. Ñoái vôùi maïng trung aùp seõ coù keá
hoaïch töøng böôùc chuyeån daàn töø heä thoáng vôùi nhieàu caáp ñieän aùp (6, 10, 15, 22 vaø 35kV) nhö hieän
nay sang heä thoáng moät caáp ñieän aùp 22kV ôû caùc khu vöïc thaønh thò, ñoàng baèng vaø trung du vaø caáp
ñieän aùp 35kV ôû mieàn nuùi. Giaûm toån thaát ñieän naêng töø 16% hieän nay xuoáng coøn 10% vaøo naêm
2010 vaø khoaûng 8% vaøo naêm 2020.
Caùc khu vöïc bieân giôùi, haûi ñaûo, vuøng saâu vuøng xa nôi maømaïng ñieän quoác gia khoâng vöôn tôùi
ñöôïc seõ ñöôïc nghieân cöùu cung caáp ñieän baèng caùc traïm thuûy ñieän nhoû, caùc cuïm diesel côõ nhoû, daøn
pin maët trôøi, maùy phaùt ñieän gioù…
Ñeå khaéc phuïc tình traïng khoâng caân ñoái giöõa nguoàn vaø maïng ñieän, giöõa maïng truyeàn taûi vaø
maïng phaân phoái caàn chuù troïng vaø phaân boå thích ñaùng hôn nöõa cho phaùt trieån maïng ñieän ( theo
kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi, tyû leä ñaàu tö giöõa nguoàn vaø maïng thöôøng laø 50-50, coøn tyû
leä giöõa maïng truyeàn taûi vaø phaân phoái laø 30 – 70 hay 40 - 60).
Khoái löôïng maïng truyeàn taûi vaø phaân phoái döï kieán phaùt trieån trong töøng giai ñoaïn ñeán naêm
2020 trình baøy trong baûng 1.5.
1.6 Caùc yeâu caàu thieát keá cung caáp ñieän
Muïc tieâu cô baûn cuûa nhieäm vuï thieát keá cung caáp ñieän laø ñaûm baûo caáp ñuû ñieän naêng theo yeâu
caàu cuûa hoä phuï taûi vôùi chaát löôïng ñaûm baûo.
Moät phöông aùn cung caáp ñieän laø hôïp lyù khi thoûa maõn caùc chæ tieâu kinh teá vaø kyõ thuaät:

Baûng 1.5
T/T Danh muïc Ñôn vò 1999-2005 2006-2010 2011-2020
I Maïng truyeàn taûi
1 Ñöôøng daây Km 9055 17248 55160
500kV Km 831 2250 6000
220kV Km 4030 6382 20893
110kV Km 4194 8616 28267
2 Traïm bieán aùp 33988 202660 668428
500kV MVA 3450 175534 576253
220kV MVA 13051 12765 43015
110kV MVA 17487 14361 49160
II Maïng phaân phoái
1 Ñöôøng daây trung aùp Km 42632 43348 123472
2 Traïm phaân phoái MVA 62010 49317 114292
3 Ñöôøng daây haï aùp Km 38756 48617 145190
1.6.1 Chæ tieâu kyõ thuaät

Caùc chæ tieâu kyõ thuaät cuûa moät phöông aùn cung caáp ñieän bao goàm:
 Ñoä tin caäy cung caáp ñieän cao theo yeâu caàu cuûa loaïi hoä phuï taûi, theå hieän ôû trò soá nhoû
veà thieät haïi kinh teá haøng naêm do ngöøng cung caáp ñieän
 Chaát löôïng ñieän naêng ñaûm baûo, theå hieän chuû yeáu ôû ñoä leäch vaø ñoä dao ñoäng ñieän aùp
so vôùi ñieän aùp ñònh möùc cuûa thieát bò ñieän, ngoaøi ra coøn theå hieän ôû ñoä oån ñònh taàn soá
doøng ñieän.
 Tính linh hoaït cao, theå hieän qua tính ñôn giaûn trong vaän haønh ôû traïng thaùi bình
thöôøng cuõng nhö khi coù söï coá .
 An toaøn ñoái vôùi ngöôøi vaän haønh, coù lieân quan ñeán caáp ñieän aùp taûi ñieän , phöông thöùc
duøng tuyeán daây, boá trí löôùi ñieän.
 Coù xeùt ñeán khaû naêng phaùt trieån phuï taûi trong töông lai.
1.6.2 Chæ tieâu kinh teá
Caùc chæ tieâu kinh teá cuûa moät phöông aùn cung caáp ñieän bao goàm:
 Voán ñaàu tö nhoû bao goàm voán xaây döïng cô baûn vaø voán thieát bò
 Phí toån vaän haønh haøng naêm thaáp: chæ tieâu naøy phuï thuoäc nhieàu vaøo loaïi nguoàn ñieän
ñöôïc söû duïng (thuûy ñieän, nhieät ñieän, ñieän diesel). Ngoaøi ra coøn phuï thuoäc vaøo
khoaûn khaáu hao thieát bò, tu söûa ñònh kyø, traû löông vaø tieàn phí toån do toån thaát ñieän
naêng trong löôùi ñieän
 Chi phí tính toaùn haøng naêm thaáp: chæ tieâu naøy theå hieän chi phí voán ñaàu tö vaø chi phí
vaän haønh ñöôïc qui veà töøng naêm trong suoát thôøi gian hoaøn voán
Nhöõng chæ tieâu treân ñaây thöôøng maâu thuaãn nhau, chaúng haïn moät phöông aùn coù ñoä tin caäy cao
thöôøng phaûi coù voán ñaàu tö vaø phí toån vaän haønh haøng naêm lôùn …Tuy nhieân, phöông aùn hôïp lyù phaûi
ñöôïc löïa choïn treân quan ñieåm thoûa hieäp giöõa caùc chæ tieâu, tuøy thuoäc giai ñoaïn vaø hoaøn caûnh cuï
theå.

1.7 Caùc böôùc thieát keá heä thoáng cung caáp ñieän
Baûn thieát keá cung caáp ñieän thöôøng ñöôïc thöïc hieän theo caùc böôùc chuû yeáu sau :
 Laäp döï aùn khaû thi veà voán ñaàu tö, phöông aùn kyõ thuaät sô boä, caùc giai ñoaïn trieån
khai,…
 Xaùc ñònh nhu caàu ñieän cuûa phuï taûi vaø choïn phöông thöùc cung caáp ñieän
 Xaùc ñònh phöông aùn nguoàn ñieän : vò trí, coâng suaát, loaïi nguoàn ( nhaø maùy ñieän rieâng
hoaëc töø caáp ñieän töø heä thoáng quoác gia)
 Caân baèng coâng suaát taùc duïng vaø phaûn khaùng
 Löïa choïn caáp ñieän aùp truyeàn taûi vaø phaân phoái
 Vaïch caùc phöông aùn noái daây khaû thi
 Giaûi baøi toaùn phaân boá coâng suaát
 Löïa choïn tieát dieän daây
 Sô boä so saùnh caùc phöông aùn veà maët kinh teá
 Loaïi boû caùc phöông aùn coù chæ tieâu kyõ thuaät thaáp
 Tính toaùn löïa choïn chi tieát caùc thieát bò ñoäng löïc
 So saùnh chi tieát caùc phöông aùn veà maët kinh teá
 Choïn phöông aùn coù chæ tieâu kinh teá cao vaø thoaû caùc chæ tieâu kyõ thuaät
 Thieát keá kyõ thuaät chi tieát bao goàm caû caùc haïng muïc ñi keøm nhö : heä thoáng ño löôøng,
baûo veä rôle, choáng seùt, noái ñaát,….
 Xaùc ñònh caùc chæ tieâu kinh teá – kyõ thuaät
 Thieát keá thi coâng vaø laäp döï toaùn coâng trình
1.8 Phöông höôùng nghieân cöùu vaø phaùt trieån
Ngaønh ñieän löïc laø ngaønh coâng nghieäp kyõ thuaät cao, qui moâ heä thoáng cung caáp ñieän ngaøy caøng
lôùn vaø phöùc taïp, vaán ñeà phaùt trieån vaø vaän haønh toái öu nguoàn ñieän, maïng ñieän, yeâu caàu cung caáp
ñieän theo nhu caàu cuûa phuï taûi vôùi ñoä tin caäy vaø chaát löôïng cao luoân ñaët ra cho ngaønh ñieän löïc
ngoaøi caùc höôùng nghieân cöùu truyeàn thoáng nhö : toái öu hoaù qui hoaïch vaø vaän haønh, ñaùnh giaù traïng
thaùi heä thoáng, ñaùnh giaù ñoä tin caäy, naâng cao chaát löôïng ñieän naêng,….coøn caàn coù caùc höôùng nghieân
cöùu vaø öùng duïng caùc coâng ngheä tieân tieán nhaát, cuï theå nhö sau:
 ÖÙng duïng töï ñoäng thieát keá vôùi söï trôï giuùp cuûa maùy tính (CAD) vaø heä chuyeân gia trong
laõnh vöïc thieát keá maïng ñieän.
 ÖÙng duïng lyù thuyeát nhaän daïng, maïng neuron, heä chuyeân gia môø, ñieàu khieån môø trong
laõnh vöïc vaän haønh, nhaän daïng vaø xöû lyù söï coá trong heä thoáng ñieän.
 ÖÙng duïng caùc heä thoáng ñieàu khieån giaùm saùt vaø thu thaäp döõ lieäu, heä thoáng töï ñoäng ño
löôøng (AMR) trong ñieàu khieån vaø quaûn lyù heä thoáng.
 ÖÙng duïng caùc thaønh töïu cuûa coâng nghieäp ñieän töû trong vieäc saûn xuaát vaø söû duïng caùc
theá heä rô le ñieän töû, caùc maùy caét coù cô caáu nhaû ñieän töû (Electronic Trip), maùy caét
thoâng minh ( Intelligent Circuit Breaker),…
 ÖÙng duïng caùc thaønh töïu cuûa coâng ngheä thoâng tin ñeå xaây döïng caùc moâ hình toaùn hoïc
ñuû maïnh, coù möùc tieän ích cao phuïc vuï coâng taùc thieát keá vaø moâ phoûng caùc haønh vi cuûa
heä thoáng ñieän trong caùc ñieàu kieän laøm vieäc khaùc nhau.
 Ñieàu khieån heä thoáng ñieän trong thôøi gian thöïc treân cô sôû caùc thaønh töïu cuûa coâng ngheä
thoâng tin, coâng ngheä truyeàn thoâng vaø coâng ngheä ñieän töû .
 Quaûn lyù maïng baèng maùy vi tính thoâng qua caùc phaàn meàm quaûn lyù döõ lieäu keát hôïp vôùi
thoâng tin ñòa dö (MapInfo).

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS. TS. Quyeàn Huy AÙnh
CHÖÔNG II
ÑAÙNH GIAÙ KINH TEÁ KYÕ THUAÄT TRONG THIEÁT KEÁ

CUNG CAÁP ÑIEÄN
2.1. Khaùi nieäm chung
Caùc phöông aùn phaùt trieån nguoàn vaø löôùi ñieän luoân ñi ñoâi vôùi söï phaùt trieån lieân tuïc cuûa phuï
taûi. Moät phöông aùn ñöôïc coi laø hôïp lyù phaûi thoûa maõn caùùc yeâu caàu kyõ thuaät ñaõ ñeà ra, laïi vöøa thaáp
veà voán ñaàu tö vaø chi phí vaän haønh. Thoâng thöôøng toàn taïi maâu thuaån giöõa caùc chæ tieâu kinh teá vaø
kyõ thuaät, cho neân tính toaùn chæ môùi laø caên cöù quan troïng chöù chöa phaûi laø quyeát ñònh cuoái cuøng.
Ñeå löïa choïn phöông aùn cung caáp ñieän caàn phaûi caân nhaéc nhieàu maët khaùc nhau nhö: ñöôøng loái,
toác ñoä vaø quy moâ phaùt trieån kinh teá, khaû naêng huy ñoäng voán, tình hình cung caáp thieát bò vaät tö,
trình ñoä quaûn lyù thi coâng vaø vaän haønh.
2.2. Caùc chæ tieâu kyõ thuaät cuûa phöông aùn cung caáp ñieän
Caùc chæ tieâu kyõ thuaät cuûa moät phöông aùn cung caáp ñieän bao goàm:
2.2.1 Chaát löôïng ñieän naêng
Ñaûm baûo chaát löôïng ñieän naêng trong ñaùnh giaù kyõ thuaät laø chuû yeáu ñaûm baûo ñoä leäch, ñoä dao
ñoäng ñieän aùp vaø taàn soá naèm trong phaïm vi giaù trò cho pheùp so vôùi ñònh möùc.
1. Chaát löôïng taàn soá
Chaát löôïng taàn soá ñöôïc ñaùnh giaù baèng:
a. Ñoä leäch taàn soá laø hieäu trung bình trong voøng 10 phuùt giöõa trò soá thöïc teá cuûa taàn soá cô baûn
vôùi giaù trò danh ñònh cuûa noù:
 f = f - fñm (Hz) (2.1)
Ñoä leäch taàn soá coù theå ñöôïc trình baøy döôùi daïng töông ñoái:
f  fñm
 f% = .100 (%) (2.2)
fñm
Ñoä leäch taàn soá cho pheùp  fcp theo tieâu chuaån GOCT-13109-87 laø  0,2Hz, theo tieâu chuaån
Vieät Nam vaø Singapor laø  0,5 Hz.
b. Ñoä dao ñoäng taàn soá laø hieäu soá giöõa giaù trò lôùn nhaát vaø nhoû nhaát cuûa taàn soá cô baûn khi toác ñoä
thay ñoåi cuûa taàn soá lôùn hôn 0,2 Hz trong moät giaây.
Ñoä dao ñoäng taàn soá cho pheùp khoâng ñöôïc vöôït quaù 0,2 Hz.
Hieän nay, ñeå giöõ ñoä dao ñoäng taàn soá trong heä thoáng ñieän, thöôøng söû duïng thieát bò töï ñoäng sa
thaûi phuï taûi khi xuaát hieän söï coá theo taàn soá.
2. Chaát löôïng ñieän aùp
Chaát löôïng ñieän aùp bao goàm:
a. Ñoä leäch ñieän aùp laø hieäu giöõa trò soá thöïc teá cuûa ñieän aùp U vôùi giaù trò danh ñònh Uñm phaùt sinh
khi thay ñoåi cheá ñoä laøm vieäc töông ñoái chaäm (döôùi 1% trong moät giaây):
 U = U – Uñm (V) (2.3)
Thöôøng ñoä leäch ñieän aùp ñöôïc bieåu dieãn döôùi daïng töông ñoái:
ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 20

U  U ñm
 U= . 100 (%) (2.4)
U ñm
 U phaûi thoûa maõn ñieàu kieän:  U-   U   U+
ÔÛ ñaây:  U-,  U+ laø giôùi haïn treân vaø döôùi cuûa ñoä leäch ñieän aùp.
Tieâu chuaån ñoä leäch ñieän aùp cuûa moät soá nöôùc nhö sau:
 Tieâu chuaån Nga: -2,5 ñeán + 5% cho chieáu saùng coâng nghieäp vaø coâng sôû; 5% ñeán +10%
cho ñoäng cô vaø  5% cho caùc phuï taûi coøn laïi. Caùc chæ tieâu naøy phaûi ñöôïc thoûa maõn
vôùi xaùc suaát 95%. Noùi chung laø  5%, sau söï coá laø  10%
 Tieâu chuaån Phaùp:  5% cho löôùi trung vaø haï aùp,  7% cho löôùi trung aùp treân khoâng
vaø  10% cho löôùi haï aùp treân khoâng
 Tieâu chuaån Singapor:  6%
 Tieâu chuaån Vieät Nam: -10% vaø +5%.
b. Ñoä dao ñoäng ñieän aùp laø hieäu giöõa trò soá hieäu duïng lôùn nhaát Umax vaø nhoû nhaát Umin cuûa ñieän
aùp trong quaù trình thay ñoåi khaù nhanh thoâng soá cuûa cheá ñoä khi toác ñoä thay ñoåi cuûa ñieän aùp khoâng
döôùi 1% trong moät giaây:
U max  U min
V = .100 (%) (2.5)
U ñm
Dao ñoäng ñieän aùp gaây dao ñoäng aùnh saùng, gaây haïi cho maét ngöôøi, gaây nhieãu radio, nhieãu TV
vaø nhieãu caùc thieát bò ñieän töû,…
Dao ñoäng ñieän aùp cho pheùp theo tieâu chuaån moät soá nöôùc nhö sau:
 Tieâu chuaån Nga quy ñònh dao ñoäng ñieän aùp treân cöïc caùc thieát bò chieáu saùng:
 V = 1 + 6/n = 1 +  t/10 (2.6)
ÔÛ ñaây: n laø soá dao ñoäng trong moät giôø,  t laø thôøi gian trung bình giöõa hai dao ñoäng trong moät
giôø coù ñôn vò laø phuùt.
Theo tieâu chuaån naøy, neáu moät giôø coù moät dao ñoäng thì bieân ñoä cho pheùp laø 7%. Ñoái vôùi caùc
thieát bò coù söï bieán ñoåi ñoät ngoät coâng suaát trong vaän haønh, chæ cho pheùp  V ñeán 1,5%.
Coøn ñoái vôùi caùc phuï taûi khaùc khoâng ñöôïc chuaån hoùa, nhöng neáu  V lôùn hôn 15% seõ daãn ñeán
hoaït ñoäng sai cuûa khôûi ñoäng töø, vaø caùc thieát bò ñieàu khieån.
 Tieâu chuaån Phaùp qui ñònh ñöôøng cong quan heä giöõa  V vaø taàn suaát xuaát hieän. Theo ñoù
neáu coù moät dao ñoäng trong moät giôø thì  V cho pheùp laø 10%.
Caùc nguyeân nhaân cô baûn gaây neân ñoä leäch vaø ñoä dao ñoäng ñieän aùp quaù möùc cho pheùp laø:
 Trình ñoä quaûn lyù, khai thaùc löôùi ñieän thaáp
 Maïng haï aùp bò quaù taûi
 Khoâng coù caùc thieát bò ñieàu chænh ñieän aùp taïi choã.
Ñeå haïn cheá ñoä leäch vaø ñoä dao ñoäng ñieän aùp thöôøng aùp duïng caùc bieän phaùp sau:
 Söû duïng caùc thieát bò buø töï ñoäng
 Söû duïng caùc maùy bieán aùp ñieàu aùp döôùi taûi vaø ngoaøi taûi
 Ñoùng caét chuyeån taûi ñöôøng daây hay MBA
 Söû duïng caùc nguoàn ñieän döï phoøng.
c. Ñoä khoâng ñoái xöùng: phuï taûi caùc pha khoâng ñoái xöùng daãn ñeán ñieän aùp caùc pha khoâng ñoái
xöùng. Möùc khoâng ñoái xöùng cuûa ñieän aùp daây chæ do ñieän aùp thöù töï nghòch U2 quyeát ñònh, coøn möùc
khoâng ñoái xöùng ñieän aùp pha thì phuï thuoäc caû ñieän aùp thöù töï khoâng U0 vaø thöù töï nghòch U2.

Ñieän aùp khoâng ñoái xöùng laøm giaûm hieäu quaû coâng taùc vaø giaûm tuoåi thoï cuûa thieát bò duøng ñieän,
giaûm khaû naêng taûi cuûa löôùi ñieän vaø taêng toån thaát ñieän naêng.
Tieâu chuaån Nga quy ñònh: treân löôùi sinh hoaït U2 khoâng ñöôïc vöôït quaù giaù trò laøm cho ñieän aùp
thöïc treân cöïc thieát bò duøng ñieän thaáp hôn giaù trò cho pheùp. Treân cöïc thieát bò duøng ñieän 3 pha ñoái
xöùng, U2 khoâng ñöôïc vöôït quaù 2% Uñm. Treân cöïc caùc ñoäng cô khoâng ñoàng boä, U2 cho pheùp ñöôïc
xaùc ñònh rieâng theo ñieàu kieän phaùt noùng vaø coù theå lôùn hôn 2%.
d. Ñoä khoâng sin: caùc thieát bò duøng ñieän coù ñaëc tính phi tuyeán nhö MBA khoâng taûi, boä chænh
löu, thyristor… laøm bieán daïng ñöôøng ñoà thò ñieän aùp, khieán cho daïng ñieän aùp khoâng coøn laø hình sin
nöõa. Xuaát hieän caùc soùng haøi baäc cao Uj, Ij. Caùc soùng haøi baäc cao naøy goùp phaàn laøm giaûm ñieän aùp
treân ñeøn ñieän vaø thieát bò sinh nhieät, laøm taêng theâm toån thaát saét töø trong ñoäng cô, toån thaát ñieän
moâi trong caùch ñieän, taêng toån thaát trong löôùi ñieän vaø thieát bò duøng ñieän, giaûm chæ tieâu kinh teá kyõ
thuaät cuûa heä thoáng cung caáp ñieän, gaây nhieãu radio, TV vaø caùc thieát bò ñieän töû, ñieàu khieån khaùc…
Tieâu chuaån Nga quy ñònh:
13
U iΣ  U
j3,5...
2
j  5%U 1 (2.7)
ÔÛ ñaây: U1 laø trò hieäu duïng soùng haøi baäc nhaát cuûa ñieän aùp.
Ñeå khaéc phuïc caùc haøi baäc cao trong maïng ñieän coù theå aùp duïng caùc bieän phaùp sau:
 Taêng soá pha chænh löu leân ñeán p =12 hay nhieàu hôn
 Söû duïng boä loïc ngang: ñaây laø moät maïch voøng bao goàm cuoän ñieän caûm vaø tuï ñieän maéc
noái tieáp, ñöôïc chænh ñònh theo moät taàn soá naøo ñoù cuûa haøi baäc cao. Caùc boä loïc ngang coù
theå ñaáu vaøo choã phaùt sinh haøi baäc cao hay taïi choã maø ôû ñoù haøi baäc cao coù theå ñöôïc
taêng cöôøng hay coù theå coù coäng höôûng doøng ñieän
 Söû duïng caùc boä loïc doïc: boä loïc doïc coù theå ñaáu noái tieáp vaøo nhaùnh caàn haïn cheá doøng
haøi baäc cao nhöng seõ laøm taêng doøng naøy ôû caùc nhaùnh khaùc.
2.2.2 Ñoä tin caäy cung caáp ñieän
Ñoä tin caäy cung caáp ñieän theå hieän qua khaû naêng lieân tuïc cung caáp ñieän. Ñoä lieân tuïc cung caáp
ñieän tính baèng thôøi gian maát ñieän trung bình naêm cho moät hoä tieâu thuï vaø caùc chæ tieâu khaùc, ñaït
giaù trò hôïp lyù chaáp nhaän ñöôïc cho caû phía ngöôøi söû duïng ñieän vaø ngaønh ñieän.
Ñoä tin caäy cung caáp ñieän caøng cao thì khaû naêng maát ñieän caøng thaáp vaø ngöôïc laïi.
Ñoä tin caäy cung caáp ñieän ñöôïc ñaûm baûo nhôø keát caáu hôïp lyù cuûa maïng cung caáp ñieän trong
quy hoaïch thieát keá. Thoâng thöôøng, maïng cung caáp ñieän ñaûm baûo ñoä tin caäy raát cao ôû caùc nuùt
chính cuûa heä thoáng (coù lieân laïc vôùi nhieàu nguoàn) vaø ôû caùc nuùt ñòa phöông (coù ít nhaát hai nguoàn).
Sau ñoù, töø caùc nuùt naøy caáu truùc löôùi ñieän truyeàn taûi vaø löôùi phaân phoái trung aùp phuï thuoäc vaøo yeâu
caàu cuûa phuï taûi.
Theo chæ tieâu ñoä tin caäy, phuï taûi ñöôïc chia laøm hai loaïi: phuï taûi coù tính chaát chính trò xaõ hoäi
cao ñöôïc ñaûm baûo ñoä tin caäy ñaëc bieät hoaëc raát cao vaø caùc phuï taûi khaùc ñöôïc phaân loaïi theo thieät
haïi kinh teá khi maát ñieän tính baèng ñ/kWh maát ñieän. Giaù tieàn maát ñieän naøy do ngaønh ñieän xaùc
ñònh, theo ñoù caùc cô quan thieát keá löïa choïn sô ñoà cung caáp ñieän.
2.2.3 Tính ñôn giaûn trong laép ñaët, vaän haønh vaø baûo trì
Ñôn giaûn trong laép ñaët taïo ñieàu kieän ñaåy nhanh tieán ñoä thi coâng, sôùm ñöa coâng trình vaøo khai
thaùc, vaän haønh. Ñôn giaûn trong vaän haønh taïo ñieàu kieän cho ñieàu ñoä vieân, nhaân vieân vaän haønh
thao taùc vaø ra quyeát ñònh chính xaùc trong thôøi gian ngaén nhaát, goùp phaàn naâng cao tính oån ñònh vaø

an ninh löôùi ñieän. Ñôn giaûn trong baûo trì laøm giaûm chi phí thueâ chuyeân gia baûo trì, ruùt ngaén thôøi
gian baûo trì, naâng cao hieäu suaát khai thaùc thieát bò.
2.2.4 Tính linh hoaït
Tính linh hoaït theå hieän ôû khaû naêng môû roäng, phaùt trieån trong töông lai vaø phuø hôïp vôùi söï thay
ñoåi nhanh choùng cuûa coâng ngheä.
2.2.5 An toaøn ñieän
An toaøn ñieän bao goàm: an toaøn ñieän aùp chuaån, choáng nguy cô chaùy noå, nguy cô aên moøn vaø
ñaûm baûo haønh lang an toaøn.
2.2.6 Tính töï ñoäng hoùa cao
Vì caùc quaù trình cô ñieän dieãn ra trong heä thoáng ñieän xaûy ra trong thôøi gian raát ngaén neân vieäc
ñöa ra caùc quyeát ñònh vaø thao taùc caàn thieát ñeå ñaûm baûo an ninh vaø cheá ñoä vaän haønh oån ñònh cuûa
löôùi ñieän caàn coù söï trôï giuùp cuûa caùc heä thoáng giaùm saùt vaø töï ñoäng hoùa cao.
2.3. Chæ tieâu kinh teá cuûa phöông aùn cung caáp ñieän
Toång chi phí cuûa moät phöông aùn cung caáp ñieän baát kyø naøo cuõng goàm hai phaàn: toång voán ñaàu
tö ban ñaàu V vaø chi phí vaän haønh haøng naêm C. Trong hai thaønh phaàn naøy, voán ñaàu tö ban ñaàu
ñöôïc boû ra trong thôøi gian ngaén trong khi ñoù chi phí vaän haønh haøng naêm thì phaân boá trong nhieàu
naêm.
1. Toång voán ñaàu tö ban ñaàu V
Vieäc xaùc ñònh toång voán ñaàu tö ban ñaàu V haàu nhö döïa hoaøn toaøn vaøo caùc öôùc löôïng. Caùc döõ
lieäu trong quaù khöù cuõng nhö döõ lieäu hieän taïi chæ giuùp taêng cöôøng ñoä tin caäy, naâng cao ñoä chính
xaùc ñeán möùc coù theå vì luoân coù söï thay ñoåi cuûa giaù caû vaø söï tieán boä trong coâng ngheä.
Toång voán ñaàu tö ban ñaàu bao goàm caùc chi phí nhö sau:
 Chi phí mua môùi thieát bò vaø chi phí xaây döïng tröïc tieáp: V1
 Chi phí toàn kho cho caùc thieát bò vaø vaät tö ñöôïc söû duïng cho xaây döïng môùi: V2
 Chi phí xaây döïng giaùn tieáp V3 bao goàm: chi phí cho lao ñoäng giaùn tieáp, chi phí cho
giaùm saùt coâng trình, chi phí baûo hieåm, chi phí veà thueá vaø caùc chi phí khaùc.
V = V 1 + V 2 + V3 (ñ) (2.8)
2. Chi phí vaän haønh haøng naêm C
Chi phí vaän haønh haøng naêm bao goàm caùc chi phí nhö sau:
 Chi phí vaän haønh veà coâng baûo quaûn C1 nhö: chi phí traû löông tröïc tieáp, thueá treân quaûn
lyù, chi phí cho nghæ pheùp, beänh hoaïn,…
C1 = Kbq . V (ñ) (2.9)
ÔÛ ñaây: Kbq laø heä soá baûo quaûn, V laø toång voán ñaàu tö ban ñaàu.
 Chi phí veà vaät tö ñöôïc yeââu caàu cho vaän haønh vaø baûo quaûn C2 nhö: chi phí mua vaät tö,
chi phí veà söû duïng vaø toàn tröõ.
C2 = Kvt .V (ñ) (2.10)
ÔÛ ñaây: Kvt laø heä soá vaät tö, V laø toång voán ñaàu tö ban ñaàu.
 Chi phí khaáu hao C3:

C3 = Kkh .V (ñ) (2.11)

ÔÛ ñaây: Kkh laø heä soá khaáu hao, V laø toång voán ñaàu tö ban ñaàu.
 Chi phí do toån thaát ñieän naêng C4:
C4 = C0 . A (ñ) (2.12)
ÔÛ ñaây: C0 laø chi phí saûn xuaát ra 1kWh ñieän naêng, A laø toån thaát ñieän naêng haøng naêm.
A = Pmax .  (kWh) (2.13)
ÔÛ ñaây: Pmax laø toån thaát coâng suaát cöïc ñaïi (kW),  laø thôøi gian toån thaát coâng suaát cöïc ñaïi (h).
n Pij2  Q 2ij
∆Pmax    R ij (2.14)
i j U2
Vôùi: Pij, Qij laø coâng suaát taùc duïng vaø phaûn khaùng cöïc ñaïi ñi treân nhaùnh ij, U laø ñieän aùp daây
ñònh möùc cuûa maïng ñieän, Rij laø ñieän trôû cuûa nhaùnh ij, n laø soá nhaùnh trong maïng ñieän.
 Chi phí maát ñieän C5:
Chi phí do ngöøng cung caáp ñieän C5 bao goàm hai thaønh phaàn: toån thaát tröïc tieáp C51 vaø toån thaát
giaùn tieáp C52.
a. Toån thaát tröïc tieáp C51 bao goàm: toån thaát do giôø cheát cuûa coâng nhaân neáu soá coâng nhaân
khoâng chuyeån ñöôïc hoaøn toaøn hay moät phaàn sang caùc coâng vieäc khaùc, giaûm tuoåi thoï maùy moùc,
gaây ra pheá phaåm vaø giaûm chaát löôïng saûn phaåm, taêng chi phí lao ñoäng, nguyeân vaät lieäu vaø naêng
löôïng cho moät ñôn vò saûn phaåm.
Toån thaát tröïc tieáp C51 ñöôïc xaùc ñònh theo caùc soá lieäu thoáng keâ coù quan heä tôùi nguyeân nhaân
gaây maát ñieän nhö: xaùc suaát maát ñieän qmñ, phuï taûi bò maát ñieän pmñ vaø thôøi gian maát ñieän tmñ, cuøng
vôùi xaùc suaát toån thaát q1, q2, q3,…
Toån thaát tröïc tieáp C51 ñöôïc tính theo moät trong caùc bieåu thöùc sau:
C51 = q1 . A . qmñ
C51 = q2 . pmñ
C51 = q3 . tmñ
ÔÛ ñaây: q1 laø suaát toån thaát tính cho moät kWh ñieän khoâng ñöôïc cung caáp ñieän, (ñoàng/kWh); q2
laø suaát toån thaát tính cho moät kW phuï taûi bò ngöøng cung caáp ñieän, (ñoàng/kW); q3 laø suaát toån thaát
tính cho moät giôø maát ñieän, (ñoàng/giôø); A laø ñieän naêng tieâu thuï cuûa cô sôû saûn xuaát trong traïng thaùi
vaän haønh bình thöôøng (kWh); pmñ laø giaù trò trung bình cuûa phuï taûi bò maát ñieän, (kW); qmñ laø xaùc
suaát maát ñieän; tmñ laø thôøi gian maát ñieän (giôø), bao goàm thôøi gian ngöøng cung caáp ñieän, söûa chöõa
thay theá thieát bò vaø hieäu chænh quaù trình coâng ngheä ñeå phuïc hoài saûn xuaát.
b. Toån thaát giaùn tieáp C52 bao goàm: giaù trò soá saûn phaåm bò hao huït do ngöøng saûn xuaát vì maát
ñieän.
Toån thaát giaùn tieáp C52 ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
m
C52 = s
1
t
o  mñ (2.15)
ÔÛ ñaây: m laø giaù trò trung bình soá laàn ngöng cung caáp ñieän trong naêm, tmñ laø thôøi gian trung
bình moät laàn maát ñieän (giôø), so laø giaù trò soá saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát trong moät giôø ôû cheá ñoä laøm
vieäc bình thöôøng (ñoàng/giôø).

Toån thaát kinh teá do ngöøng cung caáp ñieän ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
C5 = C51 + C52
Toån thaát kinh teá do ngöøng cung caáp ñieän phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá vaø tính toaùn khaù phöùc
taïp. Vì vaäy, thöôøng chæ tính ñeán noù trong tröôøng hôïp thaät caàn thieát nhö vôùi caùc coâng trình quan
troïng, saûn xuaát lieân tuïc, quaù trình phuïc hoài sau khi maát ñieän keùo daøi, nhöõng quaù trình coâng ngheä
tieâu thuï nhieàu ñieän naêng nhö ñieän phaân, luyeän nhoâm…
Löu yù raèng toån thaát kinh teá do ngöøng cung caáp ñieän chuû yeáu ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù tính kinh
teá ñoái vôùi phuï taûi loaïi hai.
Toùm laïi, chi phí vaän haønh haøng naêm C ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
C = C1 + C2 + C3 + C4 + C5
3. Phöông phaùp thu hoài voán ñaàu tö
Trong tính toaùn kinh teá, phöông phaùp thu hoài voán ñaàu tö coù theå vieát döôùi daïng ban ñaàu (2.16)
cuûa noù hay vieát döôùi daïng chi phí qui ñoåi tính toaùn (2.17):
Vpa1  Vpa 2
T (2.16)
C pa 2  C pa 1
ÔÛ ñaây: Vpa1, Vpa2, Cpa1, Cpa2 laàn löôït laø voán ñaàu tö vaø chi phí vaän haønh haøng naêm cuûa phöông
aùn moät vaø phöông aùn hai.
Chi phí tính toaùn qui ñoåi ñöôïc trình baøy döôùi daïng sau:
Ztt = añm .V + C (2.17)
ÔÛ ñaây: añm laø heä soá ñònh möùc hieäu quaû kinh teá.
1
añm =
Tñm
Vôùi: Tñm laø thôøi haïn tieâu chuaån thu hoài voán ñònh möùc, ñoái vôùi heä thoáng cung caáp ñieän thöôøng
laáy laø 7 naêm.
Sau ñaây, seõ phaân tích tính kinh teá ñoái vôùi moät soá tröôøng hôïp cô baûn:
a. Tröôøng hôïp coù hai phöông aùn
Neáu T < Tñm thì phöông aùn moät kinh teá hôn phöông aùn hai, vì thôøi gian caàn thieát ñeå thu laïi soá
voán ñaàu tö (do tieát kieäm ñöôïc chi phí vaän haønh haøng naêm) cuûa phöông aùn moät nhoû hôn thôøi haïn
cho pheùp laø Tñm.
Neáu T > Tñm thì phöông aùn hai kinh teá hôn phöông aùn moät.
Khi so saùnh hai phöông aùn khoâng nhaát thieát luùc naøo cuõng phaûi caên cöù vaøo giaù trò cuûa T ñeå löïa
choïn. Ví duï, neáu Vpa1 < Vpa2 vaø Cpa1 < Cpa2 tính kinh teá cuûa phöông aùn moät ñaõ roõ raøng.
Ngoaøi ra, khi Vpa1 = Vpa2 vaø Cpa1 lôùn hôn hay nhoû hôn Cpa2 hay Cpa1 = Cpa2 vaø Vpa1 lôùn hôn
hay nhoû hôn Vpa2 thì cuõng khoâng caàn tính ñeán thôøi haïn thu hoài voán T theo bieåu thöùc (2.16).
Phöông phaùp tính thôøi haïn thu hoài voán theo bieåu thöùc (2.16) coù nhöõng nhöôïc ñieåm sau:
 Khoái löôïng tính toaùn töông ñoái lôùn khi toå hôïp töøng caëp phöông aùn trong tröôøng hôïp coù
nhieàu phöông aùn khaùc nhau.
 Heä soá hieäu quaû kinh teá töông ñoái a = 1/T seõ khoâng phaûn aûnh ñuùng thöïc chaát khi voán
ñaàu tö ban ñaàu hay phí toån vaän haønh haøng naêm cuûa hai phöông aùn cheânh leäch nhau
khoâng nhieàu.
Khi coù hai phöông aùn coù Vpa1 = 20 trieäu, Vpa2 = 19,5 trieäu, Cpa1 = 2 trieäu/naêm, Cpa2 = 2,01
trieäu/naêm thì:

Vpa1  Vpa 2 20  19,5

T = = 50 (naêm)
C pa 2  C pa 1 2,01  2
Ñieàu naøy coù nghóa neáu choïn phöông aùn moät thì sau 50 naêm môùi thu hoài ñöôïc söï cheânh leäch
veà voán ñaàu tö ñoù. Nhö vaäy, phöông aùn moät coù tính kinh teáù raát thaáp so vôùi phöông aùn hai.
Nhöng trong thöïc teá thì hai phöông aùn naøy töông ñöông nhau veà kinh teá do caùc soá lieäu veà voán ñaàu
tö vaø chi phí vaän haønh ñeàu naèm trong giôùi haïn cho pheùp.
b. Tröôøng hôïp coù ba hay nhieàu phöông aùn
Tröôøng hôïp naøy, neáu söû duïng bieåu thöùc (2.16) ñeå tieán haønh so saùnh veà kinh teá thì seõ gaëp nhieàu
khoù khaên. Khi ñaàu tö cô baûn cuøng moät luùc (thôøi gian xaây döïng döôùi moät naêm) vaø phí toån vaän
haønh haøng naêm laø coá ñònh thì neân söû duïng bieåu thöùc (2.17), töùc laø söû duïng chi phí tính toaùn qui
ñoåi.
Ztt1 = añm .Vpa1 + Cpa1
Ztt2 = añm .Vpa2 + Cpa2
Neáu Ztt1<Ztt2 thì phöông aùn moät kinh teá hôn phöông aùn hai vaø ngöôïc laïi neáu Ztt1>Ztt2 thì
phöông aùn hai kinh teá hôn phöông aùn moät.
Khi thôøi gian xaây döïng lôùn hôn moät naêm thì giaû thieát toaøn boää voán ñaàu tö ñöôïc ñaët vaøo moät
naêm (naêm hoaøn thaønh coâng trình) vaø chi phí vaän haønh haøng naêm giöõa caùc naêm laø khoâng ñoåi
khoâng coøn phuø hôïp nöõa. Khi ñoù, caàn xeùt ñeán hieäu quaû cuûa voán ñaàu tö trong caùc giai ñoaïn khaùc
nhau vaø söï bieán ñoåi cuûa chi phí vaän haønh qua caùc naêm, coù nghóa laø phaûi xeùt ñeán yeáu toá thôøi gian
trong khi tính toaùn so saùnh kinh teá cuûa caùc phöông aùn.
Thöïc teá, thieát keá vaø xaây döïng cho thaáy: ñaàu tö voán vaøo coâng trình vaøo nhöõng naêm cuoái cuøng
cuûa thôøi kyø xaây döïng seõ coù lôïi hôn so vôùi tröôøng hôïp ñaàu tö voán vaøo thôøi kyø ñaàu xaây döïng.
Ñoái vôùi nhieàu coâng trình sau khi keát thuùc xaây döïng ñi vaøo vaän haønh phaûi maát moät thôøi gian
môùi ñaït coâng suaát thieát keá. Do ñoù, chi phí vaän haønh haøng naêm cuûa heä thoáng cung caáp ñieän thay
ñoåi haøng naêm laø ñieàu taát nhieân.
Thôøi haïn ñeå tính toaùn ñöôïc keå töø naêm baét ñaàu xaây döïng cho ñeán khi coâng trình ñaït coâng suaát
thieát keá, töùc laø vaøo thôøi ñieåm chi phí vaän haønh haèng naêm ñaït giaù trò oån ñònh. Trong thôøi gian ñoù,
voán ñaàu tö V vaøø chi phí vaän haønh C cuûa töøng naêm thay ñoåi. Ñeå tieän so saùnh, thöôøng quy ñoåi V vaø
C veà moät thôøi ñieåm nhaát ñònh, thôøi ñieåm naøy coù theå choïn baát kyø, nhöng ñeå tieän vieäc tính toaùn
thöôøng choïn thôøi ñieåm keát thuùc xaây döïng vaø coâng trình ñi vaøo vaän haønh.
Giaû söû ôû naêm ñaàu, voán ñaàu tö laø Vt. Heát naêm thöù nhaát Vt coøn ñoïng laïi trong caùc coâng trình
ñang xaây döïng. Nhö vaäy sang naêm thöù hai Vt coi nhö taêng theâm moät löôïng Kt .Vt, vôùi Kt laø heä soá
keå ñeán toån thaát do voán bò öù ñoïng.
Ñoái vôùi heä thoáng cung caáp ñieän thöôøng choïn Kt = 0.08, vì theá voán ñaàu tö ôû naêm thöù hai laø:
Vt + K .Vt = Vt . (1 + Kt )
Töø ñoù, tính ñeán naêm keát thuùc coâng trình laø T, voán ñaàu tö seõ laø:
Vt . (1 + Kt )T-1
Nhö vaäy, toång soá voán ñaàu tö quy ñoåi veà naêm keát thuùc coâng trình xaây döïng laø:
T
V   Vt .(1  K t ) T t (2.18)
t 1
ÔÛ ñaây: Vt laø voán ñaàu tö ôû naêm thöù t, T laø thôøi gian töø naêm baét ñaàu ñeán naêm keát thuùc coâng
trình.

Ñoái vôùi chi phí vaän haønh haøng naêm phaûi quy ñoåi chi phí ôû nhöõng naêm sau veà naêm thöù T laø
naêm keát thuùc coâng trình vaø baét ñaàu vaän haønh. Vì chi phí vaän haønh ôû nhöõng naêm sau maø quy ñoåi
veà nhöõng naêm tröôùc ñoù neân phaûi xem laø chi phí ñöôïc giaûm ñi (quy ñoåi töø naêm ñaït coâng suaát thieát
keá veà naêm baét ñaàu vaän haønh).
Laäp luaän töông töï nhö vôùi voán ñaàu tö, chi phí vaän haønh ôû naêm thöù t laø Cvht. Neáu quy ñoåi veà
tröôùc moät naêm thì giaûm ñi moät löôïng (1+Kt).
Do ñoù, toång chi phí vaän haønh haøng naêm quy ñoåi veà thôøi ñieåm T, naêm baét ñaàu vaän haønh seõ laø:
T
C vh   C vht .(1  K t ) T  t (2.19)
t 1
ÔÛ ñaây: Cvht laø chi phí vaän haønh ôû naêm thöù t; T’laø thôøi gian keå töø naêm baét ñaàu xaây döïng ñeán
naêm coâng trình ñaït coâng suaát thieát keá, nhö vaäy T’> T.
Chi phí tính toaùn trong tröôøng hôïp coù keå ñeán yeáu toá thôøi gian laø:
T
Z tt   (añm .Vt  C vht ).(1  K t ) T t (2.20)
t 1
Vôùi T  t  T’.
Löu yù raèng, khi caùc giaù trò cuûa Ztt1 vaø Ztt2 cheânh leäch nhau khoâng quaù 5% thì hai phöông aùn
ñöôïc coi laø töông ñöông nhau veà maët kinh teá vaø phöông aùn ñöôïc choïn laø phöông aùn coù chæ tieâu kyõ
thuaät vöôït troäi hôn. Ñieàu naøy laø do caùc thoâng tin vaø soá lieäu ban ñaàu ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh Ztt
ñeàu laø caùc thoâng tin sô boä, mang tính döï baùo vaø khoâng oån ñònh theo thôøi gian.
2.4. Caùc böôùc so saùnh kinh teá kyõ thuaät
So saùnh kinh teá kyõ thuaät ñöôïc tieán haønh theo caùc böôùc nhö sau:
 Phaân tích vaø loaïi caùc phöông aùn khoâng thoûa maõn caùc yeâu caàu kyõ thuaät ñaõ ñaët ra
 Löïa choïn caùc phöông aùn ñaït yeâu caàu kyõ thuaät ñeà ra ñeå so saùnh
 Tính chi phí tính toaùn Ztt cho töøng phöông aùn
 Choïn phöông aùn coù chi phí tính toaùn Ztt => min.
Moät soá tröôøng hôïp khoâng phaûi tieán haønh so saùnh kinh teá ñoù laø:
 Söû duïng nguyeân vaät lieäu vaø thieát bò ñieän ñaõ coù quy ñònh ñaëc bieät cuûa nhaø nöôùc nhö:
duøng daây daãn baèng nhoâm cho caùc coâng trình daân duïng, duøng coät beâ toâng coát theùp hay
ñaët coät theùp ôû maïng ñieän ñòa phöông,…
 ÖÙng duïng nhöõng bieän phaùp ñeå ñaûm baûo cung caáp ñieän lieân tuïc cho caùc hoä tieâu thuï ñaëc
bieät nhö: phoøng chaùy, phoøng noå, baûo veä moâi tröôøng soáng,…
 Döïa vaøo kinh nghieäm caùc phöông aùn töông töï cuûa nhöõng coâng trình ñaõ coù.

CHÖÔNG III
XAÙC ÑÒNH NHU CAÀU ÑIEÄN

Khi thieát keá cung caáp ñieän cho moät hoä phuï taûi, nhieäm vuï ñaàu tieân laø xaùc ñònh nhu caàu ñieän
cuûa hoää phuï taûi ñoù. Tuøy theo quy moâ cuûa hoä phuï taûi maø nhu caàu ñieän phaûi ñöôïc xaùc ñònh theo phuï
taûi thöïc teá hoaëc phaûi döï kieán ñeán khaû naêng phaùt trieån phuï taûi trong töông lai 5 naêm, 10 naêm hoaëc
laâu hôn nöõa. Nhö vaäy, xaùc ñònh nhu caàu ñieän laø giaûi baøi toaùn döï baùo phuï taûi ngaén haïn hoaëc daøi
haïn.
Döï baùo phuï taûi ngaén haïn töùc laø xaùc ñònh phuï taûi cuûa coâng trình ngay sau coâng trình ñi vaøo
hoaït ñoäng, ñi vaøo vaän haønh. Phuï taûi ñoù laø thöôøng ñöôïc goïi laø phuï taûi tính toaùn. Phuï taûi tính toaùn
ñöôïc söû duïng ñeå choïn caùc thieát bò ñieän nhö: maùy bieán aùp, daây daãn, caùc thieát bò ñoùng caét, baûo
veä... , ñeå tính caùc toån thaát coâng suaát, toån thaát ñieän aùp ñeå choïn caùc thieát bò buø ...
Nhö vaäy, phuï taûi tính toaùn laø moät soá lieäu quan troïng ñeå thieát keá cung caáp ñieän.
Phuï taûi tính toaùn phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö coâng suaát vaø soá löôïng thieát bò, cheá ñoä vaän
haønh cuûa chuùng, quy trình coâng ngheä saûn xuaát, trình ñoä vaän haønh cuûa coâng nhaân… Vì vaäy, xaùc
ñònh chính xaùc phuï taûi tính toaùn laø moät nhieäm vuï khoù khaên nhöng raát quan troïng. Neáu phuï taûi tính
toaùn ñöôïc xaùc ñònh nhoû hôn phuï taûi thöïc teá thì seõ laøm giaûm tuoåi thoï cuûa thieát bò ñieän, coù khi daãn
ñeán chaùy, noå nguy hieåm. Coøn neáu phuï taûi tính toaùn lôùn hôn phuï taûi thöïc teá nhieàu thì caùc thieát bò
ñieän choïn seõ quaù lôùn so vôùi yeâu caàu, do ñoù gaây laõng phí...
3.2. Ñoà thò phuï taûi
1. Ñònh nghóa
Ñoà thò phuï taûi laø quan heä cuûa coâng suaát phuï taûi theo thôøi gian vaø ñaëc tröng cho nhu caàu ñieän
cuûa töøng thieát bò, nhoùm thieát bò, phaân xöôûng hay xí nghieäp.
2. Phaân loaïi
Theo loaïi coâng suaát, ñoà thò phuï taûi goàm coù:
 Ñoà thò phuï taûi coâng suaát taùc duïng: P = f(t)
 Ñoà thò phuï taûi coâng suaát phaûn khaùng: Q = g(t)
 Ñoà thò phuï taûi coâng suaát bieåu kieán: S = h(t)
Theo daïng ñoà thò, ñoà thò phuï taûi goàm coù:
 Ñoà thò phuï taûi thöïc teá: ñaây laø daïng ñoà thò phaûn aùnh quy luaät thay ñoåi thöïc teá cuûa coâng
suaát theo thôøi gian (Hình 3.1).
 Ñoà thò phuï taûi naác thang: ñaây laø daïng ñoà thò quy ñoåi töø ñoà thò phuï taûi thöïc teá veà daïng
naác thang. Nguyeân taéc quy ñoåi laø trong caùc thôøi khoaûng khaûo saùt, giaù trò coâng suaát
thay ñoåi thöïc teá ñöôïc quy veà giaù trò khoâng ñoåi vaø baèng vôùi giaù trò coâng suaát trung bình.
Ñoà thò phuï taûi naác thang coù öu ñieåm laø ñôn giaûn vaø thuaän tieän cho tính toaùn (Hình
3.2).

P (kW) P (kW)
24 t(giôø) 24 t(giôø)
Hình 3.1. Ñoà thò phuï taûi haøng ngaøy Hình 3.2. Ñoà thò phuï taûi haøng ngaøy
daïng thöïc teá daïng naác thang
Theo thôøi gian khaûo saùt, ñoà thò phuï taûi goàm coù:
 Ñoà thò phuï taûi haøng ngaøy: ñaây laø daïng ñoà thò phuï taûi ñöôïc xaây döïng vôùi thôøi gian khaûo
saùt laø 24 giôø. Nghieân cöùu ñoà thò phuï taûi haøng ngaøy, coù theå bieát ñöôïc tình traïng laøm
vieäc cuûa caùc thieát bò. Töø ñoù, coù theå ñònh ra quy trình vaän haønh hôïp lyù nhaát nhaèm ñaït
ñöôïc ñoà thò phuï taûi töông ñoái baèng phaúng. Khi ñoù seõ ñaït ñöôïc muïc ñích giaûm ñöôïc
coâng suaát cöïc ñaïi maø nguoàn phaûi cung caáp, giaûm coâng suaát ñaët cuûa maùy bieán aùp vaø
ñôn giaûn trong vaän haønh. Ngoaøi ra, ñoà thò phuï taûi haøng ngaøy cuõng laø döõ lieäu ñeå choïn
caùc thieát bò ñieän, tính ñieän naêng tieâu thuï.
 Ñoà thò phuï taûi haøng thaùng: ñaây laø ñoà thò phuï taûi ñöôïc xaây döïng theo phuï taûi trung bình
haøng thaùng. Nghieân cöùu ñoà thò phuï taûi haøng thaùng coù theå bieát ñöôïc nhòp ñoä laøm vieäc
cuûa hoä phuï taûi, töø ñoù ñònh ra lòch vaän haønh, söûa chöõa caùc thieát bò ñieän hôïp lyù ñaùp öùng
ñöôïc caùc yeâu caàu saûn xuaát (Hình 3.3)
 Ñoà thò phuï taûi haøng naêm: ñaây laø ñoà thò phuï taûi ñöôïc xaây döïng caên cöù vaøo ñoà thò phuï
taûi ñieån hình cuûa moät ngaøy muøa ñoâng vaø moät ngaøy muøa heø. Giaû söû muøa heø goàm n1
ngaøy vaø muøa ñoâng goàm n2 ngaøy. ÔÛ ñoà thò Hình3.4a, möùc P2 toàn taïi trong khoaûng thôøi
gian t2 + t2’; coøn ôû ñoà thò Hình3.4b, möùc P2 toàn taïi trong khoaûng t2’’. Vaäy trong moät
naêm, möùc phuï taûi P2 toàn taïi trong khoaûng thôøi gian laø:
T2 = (t2 + t2’).n2 +t2’’.n1
Töông töï, trong moät naêm, möùc phuï taûi P1 toàn taïi trong khoaûng thôøi gian laø:
T1 = (t1 + t1’).n2
ÔÛ ñaây: n1, n2 laàn löôït laø soá ngaøy muøa heø vaø muøa ñoâng trong moät naêm.
Ñoà thò phuï taûi haøng naêm tieän lôïi trong vieäc döï baùo nhu caàu veà ñieän naêng trong naêm, vaø veà
hieäu quaû kinh teá trong cung caáp ñieän.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 t (thaùng)
Hình 3.3. Ñoà thò phuï taûi haøng thaùng
P (kW) P (kW) P (kW)
P1
P2
t2 t’’2
t’2
0 24 (giôø)0 24 (giôø) T1 T2 8760 (giôø)
a. b. c.
Hình 3.4. Ñoà thò phuï taûi haøng naêm
a. Ñoà thò phuï taûi ñieån hình cuûa moät ngaøy muøa ñoâng
b. Ñoà thò phuï taûi ñieån hình cuûa moät ngaøy muøa heø
c. Ñoà thò phuï taûi haøng naêm
3. Caùc ñaëc tröng cuûa ñoà thò phuï taûi
Caùc ñaëc tröng cuûa ñoà thò phuï taûi ñöôïc theå hieän qua caùc heä soá vaø caùc ñaïi löôïng nhö sau:
a. Coâng suaát cöïc ñaïi Pmax laø giaù trò coâng suaát cöïc ñaïi trong khoaûng thôøi gian khaûo saùt.
b. Coâng suaát trung bình Ptb laø ñaëc tröng tónh cô baûn cuûa phuï taûi trong khoaûng thôøi gian
khaûo saùt.
T
1
T 0
Ptb  P(t )dt
(3.1)
A
 T
T
ÔÛ ñaây: AT laø ñieän naêng tieâu thuï trong khoaûng thôøi gian khaûo saùt T.
c. Coâng suaát cöïc tieåu Pmin laø giaù trò coâng suaát cöïc tieåu trong khoaûng thôøi gian khaûo saùt.
d. Ñieän naêng tieâu thuï AT theå hieän qua phaàn dieän tích giôùi haïn bôûi ñöôøng cong ñoà thò phuï
taûi vaø caùc heä truïc toïa ñoä

n
 T   Pi t i (3.2)
i 1
ÔÛ ñaây: Pi laø coâng suaát trong thôøi ñoaïn khaûo saùt thöù i, ti laø giaù trò cuûa thôøi ñoaïn khaûo saùt thöù i,
T laø thôøi gian khaûo saùt, Pmax laø coâng suaát cöïc ñaïi trong khoaûng thôøi gian khaûo saùt.
e. Heä soá ñieàn kín phuï taûi Kñk laø tyû soá giöõa coâng suaát trung bình vaø coâng suaát cöïc ñaïi.
Ptb
K đk  (3.3)
Pmax
Ñoái vôùi ñoà thò phuï taûi haøng ngaøy, Kñk ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
A24
K đk  (3.4)
24.Pmax
Thöôøng Kñk < 1 , Kñk =1 thì ñoà thò phuï taûi coù daïng baèng phaúng.
g. Thôøi gian söû duïng coâng suaát cöïc ñaïi Tmax laø
P
khoaûng thôøi gian lyù thuyeát maø khi söû duïng coâng suaát Pmax
khoâng ñoåi thì trong khoaûng thôøi gian naøy löôïng ñieän naêng Pmax
A baèng ñuùng löôïng ñieän naêng tieâu thuï thöïc teá. Neáu thôøi
gian t1 caøng keùo daøi hôn thôøi gian t2 thì Tmax caøng lôùn, A
tröôøng hôïp t1=T thì Tmax cuõng baèng T. Tmax phuï thuoäc vaøo Pmin
tính chaát cuûa phuï taûi, qui trình cuûa caùc xí nghieäp coâng
nghieäp vaø coù theå tham khaûo töø caùc soå tay thieát keá cung Tmax t
caáp ñieän. t1 t2 T
Tmax 
Pt i i

AT Hình 3.5. Ñoà thò phuï taûi hai caáp
Pmax Pmax
4. Taàm quan troïng cuûa ñoà thò phuï taûi
Ñoà thò phuï taûi laø soá lieäu ban ñaàu raát quan troïng trong thieát keá cung caáp ñieän. Ngoaøi caùc soá lieäu vaø
ñaïi löôïng tính ñöôïc töø ñoà thò phuï taûi neâu ôû phaàn treân. Ñoà thò phuï taûi haøng ngaøy coøn cung caáp moät
soá thoâng tin nhö:
 Soá ca laøm vieäc trong ngaøy
 Tính chaát cuûa phuï taûi: phuï taûi coâng nghieäp, phuï taûi daân duïng, …
 Tính hôïp lyù trong vieäc tieâu thuï ñieän cuûa phuï taûi nhaèm ñeà ra bieän phaùp giaûm chi phí
tieàn ñieän cho saûn xuaát, …
3.3. Caùc ñaïi löôïng cô baûn
1. Coâng suaát ñònh möùc Pñm
Coâng suaát ñònh möùc laø coâng suaát cuûa thieát bò duøng ñieän ñöôïc ghi treân nhaõn maùy hay trong lyù
lòch maùy, ñöôïc bieåu dieãn baèng coâng suaát taùc duïng P (ñoái vôùi ñoäng cô, loø ñieän trôû, boùng ñeøn, …)
hoaëc bieåu dieãn baèng coâng suaát bieåu kieán S (ñoái vôùi maùy bieán aùp haøn, loø ñieän caûm öùng, …). Coâng
suaát ñònh möùc ñöôïc tính vôùi thôøi gian laøm vieäc laâu daøi.
Ñoái vôùi ñoäng cô ñieän, coâng suaát ghi treân nhaõn maùy chính laø coâng suaát cô ñònh möùc treân truïc.
Do coù toån hao neân coâng suaát ñieän ñònh möùc phaûi lôùn hôn vaø ñöôïc xaùc ñònh bôûi bieåu thöùc:

Pñm .cô
Pñm .ñieän  (3.5)

ÔÛ ñaây:  laø hieäu suaát cuûa ñoäng cô thöôøng  = (0,85  0,87).
Ñoái vôùi thieát bò ñieän laøm vieäc ôû cheá ñoä ngaén haïn laëp laïi nhö caàu truïc, thang maùy, maùy bieán
aùp haøn thì khi xaùc ñònh coâng suaát ñieän ñònh möùc phaûi qui veà coâng suaát ñònh möùc laøm vieäc ôû cheá
ñoä daøi haïn:
%
 Ñoái vôùi ñoäng cô: Pñm
  Pñm (3.6)
100
%
 Ñoái vôùi maùy bieán aùp haøn: Sñm  Sñm (3.7)
100
ÔÛ ñaây: % laø heä soá ñoùng ñieän, thöôøng coù giaù trò tieâu chuaån laø15, 25, 40 hay 60%.
Coâng suaát ñònh möùc cuûa moät nhoùm thieát bò ba pha baèng toång coâng suaát cuûa caùc thieát bò trong
nhoùm:
2
n n Pñm  Q 2ñm
Pñm   p ñmi ; Q ñm   q ñmi ; I ñm  (3.8)
i 1 i 1 3 U ñm
Neáu trong maïng ñieän coù caùc thieát bò moät pha thì phaûi phaân boá caùc thieát bò ñoù leân ba pha sao
cho coâng suaát khoâng caân baèng laø nhoû nhaát. Sau ñaây laø moät soá chæ daãn:
a. Neáu taïi moät ñieåm cung caáp (tuû phaân phoái, ñöôøng daây chính) phaàn coâng suaát khoâng caân
baèng nhoû hôn 15% toång coâng suaát (1 pha vaø 3 pha) taïi ñieåm ñoù thì caùc thieát bò moät pha söû duïng
ñieän aùp pha ñöôïc coi nhö thieát bò 3 pha coù coâng suaát töông ñöông.
Pñm 3 pha   Ptb 3 phai   Ptb1phaj
i j
ÔÛ ñaây: Ptb3phai laø coâng suaát ñònh möùc cuûa thieát bò 3 pha thöù i, Ptb1phaj laø coâng suaát ñònh möùc
cuûa thieát bò 1 pha thöù j; Pñm3pha laø coâng suaát ñònh möùc qui veà 3 pha cuûa nhoùm thieát bò.
b. Neáu phaàn coâng suaát khoâng caân baèng lôùn hôn 15% toång coâng suaát caùc thieát bò taïi thôøi ñieåm
ñang xeùt thì qui ñoåi veà phuï taûi ñònh möùc 3 pha cuûa caùc thieát bò nhö sau:
Tröôøng hôïp caùc thieát bò moät pha söû duïng ñieän aùp pha cuûa maïng:
Pñm 3 pha   Ptb3 phai  3Pñm1pha(max)
i
ÔÛ ñaây: Pñm1pha(max) laø toång coâng suaát ñònh möùc cuûa caùc thieát bò moät pha noái vaøo pha mang taûi
lôùn nhaát.
2. Coâng suaát trung bình Ptb
Coâng suaát trung bình laø ñaëc tröng tónh cuûa phuï taûi trong moät khoaûng thôøi gian khaûo saùt ñöôïc
xaùc ñònh baèng bieåu thöùc sau:
T T
 P.dt Ap  Q.dt AQ
Ptb  0
 ; Q tb  0
 (3.9)
T T T T
ÔÛ ñaây: AP (kW/h), AQ (kVARh) laàn löôït laø ñieän naêng taùc duïng vaø phaûn khaùng tieâu thuï trong
khoaûng thôøi gian khaûo saùt; T laø thôøi gian khaûo saùt (giôø).

Phuï taûi trung bình cuûa nhoùm thieát bò ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
n n
Ptb   Ptbi ; Q tb   Q tbi (3.10)
i 1 i 1
Phuï taûi trung bình laø cô sôû ñaùnh giaù möùc ñoä söû duïng thieát bò vaø laø soá lieäu quan troïng ñeå xaùc
ñònh phuï taûi tính toaùn. Thöôøng phuï taûi trung bình ñöôïc xaùc ñònh öùng vôùi thôøi gian khaûo saùt laø moät
ca laøm vieäc, moät thaùng hoaëc moät naêm.
3. Coâng suaát cöïc ñaïi Pmax
Coâng suaát cöïc ñaïi cuûa thieát bò (hay nhoùm thieát bò) pmax (Pmax) laø trò soá lôùn nhaát trong caùc trò
soá trung bình coù ñöôïc trong moät khoaûng thôøi gian khaûo saùt. Theo khoaûng thôøi gian khaûo saùt, phaân
bieät hai loaïi coâng suaát cöïc ñaïi:
a. Coâng suaát cöïc ñaïi daøi haïn laø coâng suaát trung bình lôùn nhaát trong thôøi gian töông ñoái ngaén
(thöôøng laáy baèng 5, 10 hoaëc 30 phuùt) öùng vôùi ca laøm vieäc coù phuï taûi lôùn nhaát trong ngaøy. Coâng
suaát cöïc ñaïi ñöôïc söû duïng ñeå tính toån thaát coâng suaát cöïc ñaïi, toån thaát ñieän naêng, choïn tieát dieän
daây daãn vaø caùp theo maät ñoä doøng kinh teá.
b. Coâng suaát cöïc ñaïi ngaén haïn hay coøn goïi laø coâng suaát ñænh nhoïn: ñaây laø coâng suaát cöïc ñaïi
trong thôøi gian 1 -2 giaây. Coâng suaát ñænh nhoïn ñöôïc söû duïng ñeå kieåm tra dao ñoäng ñieän aùp trong
löôùi ñieän, kieåm tra ñieàu kieän töï môû maùy cuûa ñoäng cô coâng suaát lôùn, choïn daây chaûy cuûa caàu chì,
tính doøng ñieän khôûi ñoäng cuûa rôle baûo veä, …
4. Coâng suaát tính toaùn Ptt
Coâng suaát tính toaùn Ptt laø coâng suaát giaû thieát laâu daøi khoâng ñoåi, töông ñöông vôùi coâng suaát thöïc
teá bieán ñoåi gaây ra cuøng moät hieäu öùng nhieät treân daây daãn vaø thieát bò ñieän.
Quan heä giöõa coâng suaát tính toaùn vôùi caùc coâng suaát khaùc ñöôïc neâu trong baát ñaúng thöùc sau:
Ptb  Ptt  Pmax
Do quaù trình phaùt noùng cuûa daây daãn coù quaùn tính nghóa laø doøng ñieän chaïy qua daây daãn phaûi
qua moät thôøi gian T nhaát ñònh thì nhieät ñoä daây daãn môùi ñaït ñeán nhieät ñoä oån ñònh. Vôùi daây daãn
thoâng duïng, thöôøng T khoaûng 30 phuùt. Do ñoù, thöôøng laáy giaù trò trung bình cuûa coâng suaát cöïc ñaïi
xuaát hieän trong 30 phuùt ñeå laøm coâng suaát tính toaùn.
Toùm laïi, phuï taûi tính toaùn theo phaùt noùng ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
 Khi ñoà thò phuï taûi thay ñoåi: phuï taûi tính toaùn laø phuï taûi trung bình lôùn nhaát trong
khoaûng thôøi gian: 0.5, 0.75, 1, 1.5 hay 2 giôø (tuøy theo côõ daây vaø caùch boá trí)
 Khi ñoà thò phuï taûi ít thay ñoåi hoaëc khoâng ñoåi: phuï taûi tính toaùn laáy baèng phuï taûi trung
bình
6. Thí duï tính toaùn
Ví duï 1: Haõy xaùc ñònh caùc heä soá vaø ñaïi löôïng coù theå suy töø ñoà thò phuï taûi haøng ngaøy ñieån hình
trình baøy ôû Hình 3.6.
Giaûi:
1. Caùc coâng suaát vaø ñieän naêng tieâu thuï
Pmax = 200 kW
Pmin = 100 kW

P kW
200 Pmax
Ptbbp
150 Ptb
100 pmin
50
6 12 18 24 [giôø]
Hình 3.6. Ñoà thò phuï taûi haøng ngaøy
  100  6  200  6  150  12

tb    150 kW
24 24
Ptt = Pmax30 = 200 kW
A24 = 100  6  200  6  150  12 = 3600 kWh
2. Caùc ñaïi löôïng khaùc
A24 3600
K đk    0,75
24.Pmax 24.200
A 24 3600
Tmax  365.  365.  6570 giôø
Pmax 200
3.5. Caùc heä soá tính toaùn
1. Heä soá söû duïng ksd
Heä soá söû duïng cuûa thieát bò ñieän ksd, hay cuûa moät nhoùm thieát bò Ksd laø tyû soá giöõa coâng suaát tính
toaùn vaø coâng suaát ñònh möùc:
p k p sdi ñmi
k sd  tt ; K sd  i
(3.11)
p ñm p i
ñmi
Heä soá söû duïng ñaëc tröng cho cheá ñoä laøm vieäc cuûa phuï taûi theo coâng suaát vaø theo thôøi gian vaø
laø soá lieäu ñeå xaùc ñònh phuï taûi tính toaùn.
Töø ñònh nghóa treân coù theå phaân bieät heä soá söû duïng theo coâng suaát taùc duïng, coâng suaát phaûn
khaùng vaø theo doøng ñieän.

Baûng 1.1. Heä soá söû duïng

Taûi Ku
Maùy coâng cuï 0,8
Loø 1
Quaït 1
Ñeøn huyønh quang 1
OÅ caém ngoaøi 1
2. Heä soá ñoùng ñieän kñ

Heä soá ñoùng ñieän kñ cuûa thieát bò laø tyû soá giöõa thôøi gian ñoùng ñieän trong chu trình vôùi toaøn boä
thôøi gian cuûa chu trình tct.
Thôøi gian ñoùng ñieän tñ goàm thôøi gian laøm vieäc mang taûi tlv vaø thôøi gian chaïy khoâng taûi tkt ,
nhö vaäy:
t  t kt
kñ  lv (3.12)
t ct
Heä soá ñoùng ñieän cuûa moät nhoùm thieát bò ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
k p ñi ñmi
Kñ  i
(3.13)
p i
ñmi
Heä soá ñoùng ñieän phuï thuoäc vaøo qui trình coâng ngheä.
3. Heä soá phuï taûi kpt
Heä soá phuï taûi coâng suaát taùc duïng cuûa thieát bò coøn goïi laø heä soá mang taûi laø tyû soá cuûa coâng suaát
taùc duïng maø thieát bò tieâu thuï trong thöïc teá (coâng suaát trung bình Ptb trong thôøi gian ñoùng ñieän tñ)
vaø coâng suaát ñònh möùc:
p
k pt  tb.ñ (3.14)
p ñm
4. Heä soá ñoàng thôøi Kñt
Heä soá ñoàng thôøi laø tyû soá giöõa coâng suaát tính toaùn cöïc ñaïi toång cuûa moät nuùt trong heä thoáng
cung caáp ñieän vôùi toång caùc coâng suaát tính toaùn cöïc ñaïi cuûa caùc nhoùm thieát bò coù noái vaøo nuùt ñoù.
P
K ñt  n n (3.15)
 Ptt.i
i 1
Heä soá ñoàng thôøi theå hieän tính chaát khoâng cuøng xaûy ra ôû moät thôøi ñieåm coâng suaát tính toaùn cöïc
ñaïi cuûa caùc nhoùm thieát bò, Kñt  1.
Heä soá ñoàng thôøi cho phaân xöôûng coù nhieàu nhoùm thieát bò:
Ptt .px
K ñt .px  n (3.16)
 Ptt.nhoùm.i
i 1
Heä soá ñoàng thôøi cuûa traïm bieán aùp nhaø maùy cung caáp ñieän cho nhieàu phaân xöôûng:

Ptt .nm
K ñt .nm  n
(3.17)
P
i 1
tt . px .i
Heä soá ñoàng thôøi ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh coâng suaát tính toaùn toång taïi moïi nuùt cuûa heä thoáng
cung caáp ñieän.
Baûng 1.2. Heä soá ñoàng thôøi cho tuû phaân phoái
Soá maïch Heä soâ ñoàng thôøi Ks
2 vaø 3 0.9
4 vaø 5 0.8
Tuû ñöôïc kieåm nghieäm toaøn boä
6 vaø 9 0.7
10 vaø lôùn hôn 0.6
Tuû ñöôïc kieåm nghieäm töøng phaàn trong moãi tröôøng hôïp 1
Neáu maïch chuû yeáu laø chieáu saùng thì coù theå coi Ks gaàn baèng 1.
Baûng 1.3. Heä soá ñoàng thôøi theo chöùc naêng cuûa maïch
Chöùc naêng maïch Heä soá ñoàng thôøi Ks
Chieáu saùng 1
Söôûi vaø maùy laïnh 1
OÅ caém ngoaøi 0.1  0.4 (1)
Thang maùy (2) Ñ/cô coù coâng suaát lôùn thöù nhaát 1
Ñ/cô coù coâng suaát lôùn thöù hai 0.75
Caùc ñoäng cô khaùc 0.6
(1): Trong vaøi tröôøng hôïp, nhaát laø trong coâng nghieäp, heä soá naøy coøn coù theå lôùn hôn
(2): Doøng ñöôïc löu yù baèng doøng ñònh möùc cuûa ñoäng cô vaø taêng theâm moät trò baèng 1/3 doøng khôûi ñoäng cuûa noù
Baûng 1.4. Heä soá ñoàng thôøi trong toøa nhaø daân cö
Soá hoä tieâu thuï Heä soá ñoàng thôøi Ks
2-4 1
5-9 0,78
10-14 0,63
15-19 0,53
20-24 0,49
25-29 0,46
30-34 0,44
35-39 0,42
40-49 0,41
50 hay lôùn hôn 0,40
7. Heä soá phaân taùn Kpt

Heä soá phaân taùn laø tyû soá cuûa toång caùc coâng suaát cöïc ñaïi rieâng leû cuûa töøng nhoùm phuï taûi vôùi
coâng suaát cöïc ñaïi cuûa toaøn heä thoáng.

K pt 
P max i

1
(3.18)
Pmax K ñt
ÔÛ ñaây: Pmaxi laø toång coâng suaát cöïc ñaïi rieâng leû cuûa töøng nhoùm phuï taûi thöù i, Pmax laø coâng
suaát cöïc ñaïi ñoàng thôøi cuûa toaøn heä thoáng (nuùt heä thoáng, nôi caùc nhoùm phuï taûi i noái vaøo), Kñt laø heä
soá ñoàng thôøi.
Heä soá phaân taùn cuõng coù theå ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
K pt 
P max i
(3.19)
C P
i
i max i
ÔÛ ñaây: Pmaxi laø coâng suaát cöïc ñaïi cuûa phuï taûi thöù i, Ci laø heä soá goùp phaàn cuûa phuï taûi thöù i
8. Heä soá goùp phaàn Ci
Heä soá goùp phaàn Ci laø tyû soá giöõa coâng suaát yeâu caàu cuûa nhoùm thöù i vaøo thôøi ñieåm phuï taûi ñænh
cuûa heä thoáng vôùi coâng suaát cöïc ñaïi khoâng ñoàng thôøi cuûa nhoùm:
Pycit max
Ci  (3.20)
Pmax i
ÔÛ ñaây: Pycitmax laø coâng suaát yeâu caàu cuûa nhoùm thöù i vaøo thôøi ñieåm tmax, khi xuaát hieän phuï taûi
ñænh cuûa heä thoáng; Pmaxi laø coâng suaát cöïc ñaïi cuûa nhoùm thöù i.
3.7. Caùc phöông phaùp xaùc ñònh coâng suaát tính toaùn
1. Phöông phaùp coâng suaát tính toaùn theo heä soá söû duïng vaø heä soá ñoàng thôøi
Theo phöông phaùp naøy, khi heä soá coâng suaát cuûa caùc phuï taûi khaùc nhau thì coâng suaát tính toaùn
cuûa nhoùm n thieát bò ñöôïc xaùc ñònh theo caùc bieåu thöùc sau:
n
Ptt  K dt  k sdi .Pñmi (kW) (3.21)
i 1
n
Qtt  K dt  k sdi .Qñmi (kVar) (3.22)
i 1
S tt  Ptt2  Q 2tt (kVA) (3.23)

ÔÛ ñaây: ksdi laø heä soá söû duïng cuûa thieát bò thöù i; Pñmi laø coâng suaát ñònh möùc cuûa thieát bò thöù i; n
laø soá thieát bò trong nhoùm.
Heä soá söû duïng cuûa caùc thieát bò khaùc nhau coù theå tra ôû soå tay thieát keá.
Tröôøng hôïp coi heä soá coâng suaát cuûa caùc thieát bò khoâng khaùc nhau nhieàu thì thì coâng suaát tính
toaùn cuûa nhoùm n thieát bò ñöôïc xaùc ñònh theo caùc bieåu thöùc sau:
n
S tt  K dt  k sdi .S ñmi (3.24)
i 1
Phöông phaùp naøy tính toaùn ñôn giaûn, thuaän tieän vaø cho keát quaû khaù chính xaùc.
2. Phöông phaùp coâng suaát tính toaùn theo suaát phuï taûi treân moät ñôn vò dieän tích saûn xuaát
Vôùi caùc phaân xöôûng saûn xuaát coù thieát bò phaân boá ñeàu treân dieän tích saûn xuaát nhö phaân xöôûng
may, phaân xöôûng deät, … thì coâng suaát tính toaùn coù theå xaùc ñònh theo bieåu thöùc:

Ptt =p0.F (kW) (3.25)
Hay Stt=s0.F (kVA) (3.26)

ÔÛ ñaây: p0, s0 laàn löôït laø suaát phuï taûi taùc duïng treân treân moät ñôn vò dieän tích saûn xuaát (kW/m2)
vaø suaát phuï taûi bieåu kieán treân treân moät ñôn vò dieän tích saûn xuaát (kVA/m2); F laø dieän tích saûn
xuaát (m2).
Giaù trò p0 vaø s0 ñöôïc ñöa ra döïa treân kinh nghieäm vaän haønh vaø thoáng keâ. Phöông phaùp naøy chæ
cho keát quaû gaàn ñuùng vaø thöôøng ñöôïc duøng trong giai ñoaïn thieát keá sô boä.
Baûng 1.5. Chæ tieâu caáp ñieän cho saûn xuaát coâng nghieäp, kho taøng
TT Loaïi coâng nghieäp Chæ tieâu (kW/ha)
1 Coâng nghieäp naëng (luyeän gang, luyeän theùp, saûn xuaát oâtoâ, saûn xuaát 350
maùy caùi, coâng nghieäp hoùa daàu, hoùa chaát, phaân boùn), saûn xuaát xi
maêng
2 Coâng nghieäp vaät lieäu xaây döïng khaùc, cô khí 250
3 Coâng nghieäp cheá bieán löông thöïc, thöïc phaåm, ñieän töû, vi tính, deät 200
4 Coâng nghieäp giaày da, may maëc 160
5 Cuïm coâng nghieäp nhoû, tieåu coâng nghieäp 140
6 Caùc cô sôû saûn xuaát thuû coâng nghieäp 120
7 Kho taøng 50
Baûng 1.6. Chæ tieâu ñieän sinh hoaït (theo hoä)

Ñaëc ñieåm khu daân cö Chæ tieâu (kW/hoä)
Khu nhaø ôû thaáp taàng (1÷2 taàng) caûi taïo hoaëc xaây môùi 2
Khu nhaø lieàn keà hoaëc khu chung cö cao 45 taàng 3
Khu nhaø chung cö cao taàng (9 taàng) 4
Khu nhaø ôû bieät thöï 5
Baûng 1.7. Suaát phuï taûi

Chieáu saùng baèng ñeøn huyønh quang (buø cos=0,86)
Daïng taûi Suaát taûi (VA/m2) Möùc chieùu saùng
Ñeøn tuyùt vôùi maùng ñeøn coâng trung bình
nghieäp (khoâng keå Ballast) (Lux)
Ñöôøng vaø xa loä, kho, coâng vieäc khoâng 7 150
lieân tuïc
Coâng vieäc naëng nhö: cheá taïo vaø laép raép 14 300
thieát bò coù kích thöôùc lôùn
Coâng vieäc haønh chính: Vaên phoøng 24 500
Coâng vieäc chính xaùc: 41 800
- Veõ thieát keá
- Cheá taïo, laép raùp chính xaùc cao

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS. TS. Quyeà
Q n Huy AÙnh
Maïch ñoäng löïc Suaát phuï

u taûi (VA/m2
2)
Daï
ang taûi
Traaïm bôm khí neùn 3-6
Qu
uaït 23
Loø söôûi: nhaø riieâng 11
15-146
caên hoä
h 90
Vaê
an phoøng 25
Xö
öôûng kho baõi 50
Xö
öôûng laép raùp 70
Xö
öôûng cheá taïo maùy 300
Xö
öôûng sôn 350
Xö
öôûng söû lyù nh
hieät 700
3.9. Xaùc ñònh coâng suaát tính toaùn ôû caùc caáp trong
g maïng ñieän
Phuï taûi tính toaù
aùn ôû moät nuuùt trong maïaïng phaân phoái ñieän baè
aèng toång ph
huï taûi tính toaùn cuûa nh
hoùm
thieát bò noái vaøo nuù
uùt ñoù nhaân vôù
v i heä soá ñoång thôøi.
Ví duï: Xaù
X c ñònh ph t n ôû caùc caáp trong maï
huï taûi tính toaù m ng phaân phoái cuûa m
moät xí nghieä
eäp sau:
ĐH Sư phạm
p Kỹ thu
uật Tp HCM
M feeee.hcmute.eedu.vn 39
3.10. Döï baùo phuï taûi ñieän

Döï baùo phuï taûi ñieän laø baøi toaùn cô baûn khi qui hoaïch heä thoáng ñieän phaân phoái. Neáu döï baùo
phuï taûi ñieän quaù thöøa so vôùi nhu caàu thöïc teá thì seõ gaây laõng phí, coøn neáu döï baùo quaù nhoû so vôùi
nhu caàu thöïc teá thì seõ daãn ñeán tình traïng thieáu nguoàn ñieän, aûnh höôûng ñeán toác ñoä phaùt trieån cuûa
neàn kinh teá quoác daân.
Thoâng thöôøng coù ba loaïi döï baùo chuû yeáu:
 Döï baùo taàm ngaén : Khoaûng 1 ñeán 2 naêm
 Döï baùo taàm vöøa : Khoaûng 3 ñeán 10 naêm
 Döï baùo taàm xa : Khoaûng 15 ñeán 20 naêm hoaëc daøi hôn.
Taàm döï baùo caøng ngaén thì ñoä chính xaùc ñoøi hoûi caøng cao. Döï baùo taàm ngaén cho pheùp sai soá
khoaûng 5  10%, döï baùo taàm vöøa vaø xa cho pheùp sai soá khoaûng 10 ñeán 20 %. Coù nhieàu phöông
phaùp ñeå döï baùo phuï taûi ñieän nhö: phöông phaùp tính heä soá vöôït tröôùc, phöông phaùp tính tröïc tieáp,
phöông phaùp ngoaïi suy theo thôøi gian…Phöông phaùp ñôn giaûn döïa vaøo suaát taêng tröôûng haøng naêm
cuûa phuï taûi:
Pn = P0 (1 + a)n
ÔÛ ñaây: Pn laø phuï taûi ñieän vaøo cuoái naêm thöù n; P0 laø phuï taûi ñieän ban ñaàu, a laø suaát taêng tröôûng
haøng naêm cuûa phuï taûi, n laø soá naêm khaûo saùt.

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS. Quyeàn Huy Aùnh
CHÖÔNG IV
TÍNH TOAÙN ÑIEÄN MAÏNG PHAÂN PHOÁI
4.1. Khaùi quaùt

Ñieän naêng ñöôïc taûi töø phía thöù caáp traïm bieán aùp phaân phoái cuûa caáp truyeàn taûi phuï hay traïm
bieán aùp trung gian cuûa caáp truyeàn taûi ñeán caùc maùy bieán aùp phaân phoái qua phaùt tuyeán sô caáp ñieän
aùp töø 10kV ñeán 69kV. Maùy bieán aùp phaân phoái giaûm aùp ñeå cung caáp cho maïng phaân phoái thöù caáp
(haï aùp) ñieän aùp töø 110 V ñeán 660 V.
Maïng phaân phoái coù caáu truùc hình tia, maïch voøng kín (thöôøng vaän haønh hôû) vaø phöùc taïp hôn laø
caáu truùc löôùi hay caáu truùc maïng phaân phoái sô caáp vaø thöù caáp khi vuøng cung caáp lôùn vôùi nhieàu loaïi
phuï taûi vaø yeâu caàu tính lieân tuïc cung caáp ñieän.
Maïng phaân phoái sô caáp vaø thöù caáp phaûi phaân phoái ñeán taän nôi tieâu thuï neân toång chieàu daøi
lôùn neân vaán ñeà chaát löôïng ñieän aùp luoân ñöôïc quan taâm vaø chuû yeáu khi thieát keá ñöôøng daây phaûi
ñaûm baûo ñoä suït aùp cho pheùp.
Trong tính toaùn maïng phaân phoái, caàn ñöa ra moät soá giaû thieát sau:
 Do ñieän aùp thaáp so vôùi ñieän aùp truyeàn taûi, chieàu daøi töøng ñöôøng daây ngaén neân khoâng
xeùt aûnh höôûng cuûa ñieän dung ñöôøng daây. Ngoaïi tröø, ñoái vôùi caùp ngaàm coù chieàu daøi lôùn
vì luùc naøy coâng suaát khaùng do ñieän dung phaùt ra laø khaù lôùn.
PX  QR
 Boû qua thaønh phaàn vuoâng goùc trong coâng thöùc tính suït aùp vì thaønh phaàn
U
naøy seõ khoâng ñaùng keå khi ñieän trôû lôùn vaø heä soá coâng suaát thaáp.
 Duøng ñieän aùp ñònh möùc Uñm trong coâng thöùc tính suït aùp vaø toån thaát coâng suaát.
4.2. Sô ñoà thay theá löôùi ñieän
1. Ñöôøng daây
Moâ hình ñaày ñuû ñöôøng daây phaân phoái ñöôïc ñaëc tröng bôûi caùc thoâng soá nhö: ñieän trôû, ñieän
khaùng, ñieän dung vaø ñieän daãn. Ñieän khaùng vaø ñieän dung laø do aûnh höôûng cuûa töø tröôøng vaø ñieän
tröôøng quanh daây daãn. Ñieän daãn shunt giaûi thích doøng roø chaûy qua caùch ñieän vaø ion hoùa khoâng
khí.
Tính toaùn chính xaùc möùc ñoä aûnh höôûng cuûa caùc thoâng soá ñöôøng daây khaù phöùc taïp neân trong
thöïc teá tuøy theo yeâu caàu veà möùc ñoä chính xaùc cuûa moâ hình vaø muïc ñích nghieân cöùu maø coù theå söû
duïng moâ hình ñöôøng daây hình  (Hình 4.1.a) hay moâ hình ñöôøng daây ñôn giaûn hoaù.
Zl  rl  jx l  ro  jx o .l
 (4.1)
Yl  g l  jb l  g o  jb o .l
ÔÛ ñaây: rl, xl, gl vaø bl laàn löôït laø ñieän trôû, caûm khaùng, ñieän daãn vaø dung daãn cuûa ñöôøng daây; ro,
xo, go vaø bo laàn löôït laø ñieän trôû, caûm khaùng, ñieän daãn vaø dung daãn treân moät ñôn vò chieàu daøi (km);
l laø chieàu daøi daây daãn (km). Soá lieäu ñònh höôùng cho xo vaø bo trình baøy ôû baûng 4.1.
D
x 0  0.145 lg( )  0.0157 (/km)
r
D=0,5; 1,5; 2,5; 5; 8; 14m (0,4; 15; 22; 110; 220; 500kV)

Ñoái vôùi maïng ñieän khu vöïc ñieän aùp ñeán 110kV do ñaõ chuù yù ñeán tieát dieän toái thieåu haïn cheá
vaàng quang ñieän, treân sô ñoà thay theá thöôøng boû qua thoâng soá ñieän daãn gl (Hình 4.1.b), coøn maïng
ñieän ñòa phöông chieàu daøi ñöôøng daây khoâng vöôït quaù 100km vaø ñieän aùp ñöôøng daây khoâng vöôït
quaù 69 kV thöôøng boû qua toång daãn (Hình 4.1.c). Rieâng vôùi ñöôøng daây caùp ñieän aùp Uñd töø (6 ÷ 10)
kV vaø thaáp hôn cuõng nhö ñoái vôùi maïng ñieän moät chieàu (xo= 0, bo= 0) neân sô ñoà thay theá laø thuaàn
trôû (Hình 4.1.d).
Baûng 4.1. Soá lieäu ñònh höôùng cho xo vaø bo
Ñieän aùp, kV xo Ω/km bo 10-6, 1/Ωkm Q0 kVar/km
22 - Treân khoâng 0.40 2.8 -
- Caùp 0.11 100
35 - Treân khoâng 0.40 2.75 -
- Caùp 0.125 100
110 - Treân khoâng 0.40 2.75 35
- Caùp 0.17 140
rl xl rl xl
1 2 1 2
gl bl gl bl bl bl
2 2 2 2 2 2
a. b.
rl xl rl
1 2 1
c. d.
Hình 4.1. Moâ hình ñöôøng daây thoâng soá taäp trung
2. Maùy bieán aùp
Caùc maùy bieán aùp thöôøng ñöôïc söû duïng trong caùc traïm laø maùy bieán aùp hai cuoän daây, maùy bieán
aùp ba cuoän daây vaø maùy bieán aùp töï ngaãu. Ñoâi khi trong maïng ñieän coøn coù caùc maùy bieán aùp ñieàu
chænh boå sung. Caùc maùy bieán aùp naøy ñöôïc söû duïng ñeå toái öu hoaù cheá ñoä laøm vieäc cuûa maïng vaø heä
thoáng ñieän.
a. Moâ hình maùy bieán aùp hai cuoän daây
Ñoái vôùi maùy bieán aùp ba pha hai cuoän daây khi tính toaùn thöôøng duøng sô ñoà thay theá hình 
vôùi boán thoâng soá ñaëc tröng cho quaù trình taûi ñieän qua noù laø ñieän trôû rT, caûm khaùng xT, ñieän daãn
gT vaø caûm daãn bT, trong ñoù:
Toång trôû maùy bieán aùp ZT phaûn aùnh hieän töôïng toån thaát coâng suaát taùc duïng do hieäu öùng Joule
vaø hieän töôïng toån thaát coâng suaát phaûn khaùng do toån töø trong hai cuoän daây:
ZT = rT + jxT (4.2)
ÔÛ ñaây: rT = r1 + r’2; (4.3)
xT = x1 + x’2; (4.4)
Vôùi: r’2 vaø x’2 laàn löôït laø ñieän trôû vaø caûm khaùng cuûa cuoän thöù caáp 2 ñaõ qui ñoåi veà cuoän sô
caáp 1.
Toång daãn YT phaûn aùnh hieän töôïng toån thaát coâng suaát trong loõi theùp maùy bieán aùp: phaùt noùng
do doøng Foucault vaø toån hao goâng töø.
YT = gT + jbT (4.5)
Vôùi: gT vaø bT laàn löôït laø ñieän daãn vaø dung daãn cuûa maùy bieán aùp.
kT kT
1 ZT 2 1 rT xT 2
YT  S0
a. b.
Hình 4.2 Moâ hình maùy bieán aùp tuyeán tính hai cuoän daây

Coù theå thay toång daãn YT baèng phuï taûi  S 0

 S0  P0  jQ 0
Vôùi: P0 laø toån hao khoâng taûi do doøng Foucault vaø Q0 laø toån hao goâng töø.
Caùc thoâng soá neâu treân cuûa maùy bieán aùp, xaùc ñònh töø thí nghieäm ngaén maïch (vôùi doøng ñònh
möùc), vaø thí nghieäm khoâng taûi (vôùi aùp ñònh möùc), bao goàm: toån thaát ngaén maïch  PN, toån thaát
khoâng taûi  Po, ñieän aùp ngaén maïch UN vaø doøng ñieän khoâng taûi Io .
S 2ñm
2
PN  3I .rT  2 .rT
ñm (4.6)
U ñm
Suy ra:
PN [kW].U 2ñm [kV 2 ].10 3
rT  [] (4.7)
S 2ñm [kVA 2 ]
Ñoái vôùi maùy bieán aùp rT << xT, do ñoù coù theå boû qua rT, vì theá:
I dm .x T
UN oo  .100 (4.8)
U dm / 3
Töø ñoù:
UN o
o.U 2ñm [kV 2 ].10
xT  ( ) (4.9)
Sñm [kVA ]
Toång daãn maùy bieán aùp xaùc ñònh theo caùc löôïng toån hao khoâng taûi:
Q 0
bT  (4.10)
U 2ñm
ÔÛ ñaây, Q0 laø toån thaát coâng suaát phaûn khaùng khoâng taûi.
I 0 o o .Sñm
Q 0  ( kVAR ) (4.11)
100
Tyû soá bieán aùp kT:

U 1dm  U 1
kT  (4.12)
U 2dm
Vôùi U1 coù giaù trò phuï thuoäc ñaàu phaân aùp cuûa maùy bieán aùp.
Ñoái vôùi maùy bieán aùp coâng suaát lôùn YT = 0, bôûi vì toån thaát khoâng taûi nhoû.
b. Maùy bieán aùp ba cuoän daây

Sô ñoà thay theá maùy bieán aùp ba cuoän daây (Hình 4.3.a) coù daïng hình sao. Khi caàn tính ñeán
löôïng toån thaát trong theùp thì moâ hình coù daïng Hình 4.3.c.
Khi xaùc ñònh caùc heä soá bieán aùp caàn chuù yù ñeán söï hieän höõu cuûa söï ñieàu chænh ñieän aùp baèng caùc
ñaàu phaân aùp.
U 1ñm  U 1 
k T12 
U 2  U 2 

 (4.13)
U  U 1 
k T13  1ñm 
U 3 ñm 
ÔÛ ñaây: U1, U2 laàn löôït laø ñieän aùp ñieàu chænh khi chuyeån caùc ñaàu phaân aùp phía cao aùp vaø
trung aùp; daáu  tuyø thuoäc vaøo ñaàu phaân aùp giaûm aùp hay taêng aùp. 2
kT1-2
UC 1 1
r2
x2
UT 1 x1
r1
2 2 x3
r3
S0
kT1-3
UH 3 3
a. b. c.
3
Hình 4.3 Moâ hình maùy bieán aùp ba cuoän daây vaø töï ngaãu
Töø caùc ñaïi löôïng cho tröôùc nhö: coâng suaát ñònh möùc maùy bieán aùp (Sñm), ñieän aùp ñònh möùc caùc
cuoän daây cao aùp, trung aùp, haï aùp (U1ñm, U2ñm, U3ñm), doøng ñieän khoâng taûi (Io%), toån thaát ngaén
maïch ( P12 , P13 , P23 ), ñieän aùp ngaén maïch (U12%, U23%, U13%), laàn löôït xaùc ñònh toån thaát
ngaén maïch ñoái vôùi töøng cuoän daây:
1 
P1  P12  P13  P23  
2 
P2  P12  P1  (4.14)
P3  P13  P1 


Ñieän aùp ngaén maïch ñoái vôùi töøng cuoän daây:

1
U1 o o  U12 o o  U13 o o  U 23 o o 
2

U 2 o  U 12 o o  U 1 o o
o
 (4.15)
U 3 o  U 13 o  U 1 o
o o o 


Töø ñaây, coù theå xaùc ñònh ñöôïc caùc thoâng soá maùy bieán aùp ba cuoän daây (Z1, Z2, Z3) theo caùc
coâng thöùc (4.7) vaø (4.9) gioáng nhö maùy bieán aùp hai cuoän daây, vôùi löu yù raèng Uñm laø ñieän aùp ñònh
möùc cuûa caáp ñieän aùp maø ñieän trôû hay ñieän khaùng cuûa maùy bieán aùp ñöôïc tính qui ñoåi veà caáp ñieän
aùp naøy.
c. Maùy bieán aùp töï ngaãu
Maùy bieán aùp töï ngaãu ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû löôùi ñieän töø 110 kV trôû leân. Trong caùc maùy bieán
aùp töï ngaãu coâng suaát caùc cuoän cao aùp vaø cuoän trung aùp baèng nhau vaø baèng coâng suaát ñònh möùc
cuûa maùy bieán aùp. Coøn coâng suaát cuoän haï aùp nhoû hôn cuoän cao aùp. Maùy bieán aùp töï ngaãu coù hai
ñaïi löôïng coâng suaát ñaëc tröng laø coâng suaát ñònh möùc Sñm vaø coâng suaát maãu Sm. Sñm laø coâng suaát
lôùn nhaát cho pheùp ñi qua cuoän cao aùp. Sm laø coâng suaát duøng ñeå thieát keá caû ba cuoän daây. Giöõa hai
coâng suaát naøy coù quan heä nhö sau:
Sm = α Sñm (4.16)
ÔÛ ñaây: α laø heä soá coù lôïi vaø α = (1-U2/U1), vôùi U1 vaø U2 laàn löôït laø ñieän aùp cuoän cao vaø trung
aùp.
Ñoái vôùi caùc maùy bieán aùp töï ngaãu, caùc nhaø cheá taïo thöôøng cung caáp: coâng suaát ñònh möùc maùy
bieán aùp (Sñm), coâng suaát caùc cuoän daây cao, trung vaø haï aùp tính theo phaàn traêm coâng suaát ñònh
möùc cuûa maùy bieán aùp (S1, S2, S3), ñieän aùp ñònh möùc caùc cuoän daây cao aùp, trung aùp, haï aùp (U1ñm,
U2ñm, U3ñm), doøng ñieän khoâng taûi (Io%) so vôùi doøng ñieän ñònh möùc, toån thaát coâng suaát khi khoâng
taûi ( P0 ), toån thaát coâng suaát giöõa cuoän cao aùp vaø cuoän trung aùp khi ngaén maïch tính theo dung
löôïng ñònh möùc ( P12 ), toån thaát coâng suaát giöõa cuoän cao aùp vaø haï aùp, giöõa cuoän trung aùp vaø haï
aùp tính theo coâng suaát maãu ( P13' , P23' ), ñieän aùp ngaén maïch (U12%, U23%, U13%). Ñeå tính ñieän
trôû töøng cuoän daây, phaûi qui ñoåi toån thaát coâng suaát trong caùc cuoän cao aùp vaø haï aùp, trong caùc cuoän
trung aùp vaø haï aùp veà coâng suaát ñònh möùc. Sau ñoù xaùc ñònh toån thaát ngaén maïch ñoái vôùi töøng cuoän
daây
P13  P13' (Sdm / Sm ) 2  P13' /  2 (4.17)
P23  P23' (S dm / S m ) 2  P23' / α 2
1 
P1  P12  P13  P23  
2 
P2  P12  P1  (4.18)
P3  P13  P1 


Ñieän aùp ngaén maïch ñoái vôùi töøng cuoän daây

1
U1 o o  U12 o o  U13 o o  U 23 o o 
2

U 2 o  U 12 o o  U 1 o o
o
 (4.19)
U 3 o  U 13 o  U 1 o
o o o 


Töø ñaây, coù theå xaùc ñònh ñöôïc caùc thoâng soá maùy bieán aùp ba cuoän daây (Z1, Z2, Z3) theo caùc
coâng thöùc (4.7) vaø (4.9) gioáng nhö maùy bieán aùp hai cuoän daây, vôùi löu yù raèng Uñm laø ñieän aùp ñònh
möùc cuûa caáp ñieän aùp maø ñieän trôû hay ñieän khaùng cuûa maùy bieán aùp ñöôïc tính qui ñoåi veà caáp naøy
vaø Sñm laø coâng suaát ñònh möùc cuûa maùy bieán aùp.
Trong tröôøng hôïp maùy bieán aùp töï ngaãu, neáu caùc ñaàu phaân aùp ñöôïc boá trí ôû cuoän cao vaø trung
aùp thì:
U1ñm  U1 
k T12  
U 2 ñm  U 2 


U 2ñm  U1 
k T 2 3   (4.20)
U 3ñm 


U1ñm  U1 
k T13 
U 3ñm 

4.3. Tính toaùn maïng hôû caáp phaân phoái
Ñoái vôùi maïng ñieän phaân phoái, khi xaùc ñònh ñoä leäch ñieän aùp so vôùi ñieän aùp ñònh möùc thöôøng
boû qua ñieän dung cuûa ñöôøng daây, ñieän aùp taïi moãi nuùt baèng ñieän aùp ñònh möùc vaø khoâng xeùt ñeán
toån thaát coâng suaát trong maïng ñieän.
1. Tröôøng hôïp ñöôøng daây hình tia phuï taûi taäp trung
Xeùt ñöôøng daây hình tia coù ñieän aùp ñònh möùc Uñm (kV), chieàu daøi laø l (km), ñieän trôû r0 (/km),
caûm khaùng x0 (/km) treân moät ñôn vò chieàu daøi, coâng suaát taùc duïng P (kW), coâng suaát phaûn
khaùng Q(kVar) thì toån thaát ñieän aùp U(V) ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
R+jX
Z3
Hình 4.4 Sô ñoà moät phuï taûi
a. Xaùc ñònh toån thaát ñieän aùp:

 Ñoái vôùi ñöôøng daây ba pha
Toån thaát ñieän aùp:
PR  QX
U  (4.21)
U ñm
Suït aùp tính theo phaàn traêm:
PR  QX PR  QX
U%  2
.100%  2 % (4.22)
U ñm 1000 U ñm .10
ÔÛ ñaây: R = r0. l () ; X = x0.l (); P (kW); Q (kVAR); S (kVA); Uñm (kV); U (V).

Coù theå vieát:

S( r0 cos   x 0 sin ).l
U%  .% (4.23)
U 2ñm .10
Ñaët:
( r0 cos   x 0 sin )
K%  .% / kVA.km (4.24)
U 2ñm .10
K% laø haèng soá suït aùp, ñöôïc ñònh nghóa laø phaàn traêm suït aùp cho moãi kVA coâng suaát, moãi km
chieàu daøi ñöôøng daây vôùi heä soá coâng suaát, côõ daây, caùch boá trí ñöôøng daây vaø ñieän aùp ñònh möùc cho
tröôùc. Coù theå laäp baûng tính tröôùc haèng soá suït aùp vaø töø ñoù tính nhanh choùng phaàn traêm suït aùp
ñöôøng daây:
U%  K%.S.l (4.25)
ÔÛ ñaây: S (kVA), l(km).
Neáu tính theo doøng ñieän I (A) thì suït aùp ñöôøng daây cho bôûi:
U  3I(R cos   X sin )  3I.l.( r0 cos   x 0 sin ) (4.26)
b. Xaùc ñònh toån thaát coâng suaát
Toån thaát coâng suaát taùc duïng:
P2  Q2 S2
P  3RI  2
R 2 R (4.27)
U 2ñm U ñm
ÔÛ ñaây: P (kW), Q (kVAR), S (kVA), Uñm(kV),  P (W)
Toån thaát coâng suaát phaûn khaùng:
P2  Q2 S2
Q  3XI 2  X  X (4.28)
U 2ñm U 2ñm
ÔÛ ñaây: P (kW), Q (kVar), S (kVA), Uñm(kV),  Q (Var)
 Ñoái vôùi ñöôøng daây moät pha hai daây:
Coâng thöùc tính suït aùp vaø toån thaát coâng suaát töông töï nhö ñöôøng daây ba pha vôùi Uñm laø ñieän aùp
ñònh möùc giöõa hai daây cuï theå nhö sau:
PR  QX
U  vôùi R = 2r0l; X = 2x0l (4.29)
U ñm
U  I(R cos   X sin )  I.2l.( r0 cos   x 0 sin ) (4.30)
P2  Q2 S2
P  RI 2  R  R (4.31)
U 2ñm U 2ñm
P2  Q2 S2
Q  XI 2  X  X (4.32)
U 2ñm U 2ñm
ÔÛ ñaây: R vaø X laø ñieän trôû vaø caûm khaùng cuûa caû hai daây ñi vaø veà.
c. Xaùc ñònh toån thaát ñieän naêng
∆A = ∆P.  (kWh) (4.33)
ÔÛ ñaây: ∆P laø toån thaát coâng suaát (kW),  laø thôøi gian toån thaát coâng suaát cöïc ñaïi (h) phuï thuoäc
thôøi gian söû duïng coâng suaát cöïc ñaïi Tmax vaø heä soá coâng suaát trung bình cos (Hình 4. 5).
 cuõng coù theå xaùc ñònh theo quan heä sau :
 = (0,124 + Tmax.10-4)2.8760 (4.34)

2. Tröôøng hôïp ñöôøng daây lieân thoâng phuï taûi taäp trung
Xeùt moät maïng ñieän phaân phoái daïng lieân thoâng coù sô ñoà trong hình 4.6, vôùi pi, qi laø coâng suaát
phuï taûi nuùt thöù i; Pi, Qi laø coâng suaát ñi treân ñoaïn ñöôøng daây thöù i; ri , x i laø ñieän trôû vaø caûm khaùng
ñoaïn thöù i; R i , X i laø ñieän trôû, caûm khaùng tính töø ñaàu nguoàn A ñeán nuùt thöù i.
Do boû qua toån thaát coâng suaát, deã daøng xaùc ñònh coâng suaát ñi treân moãi ñoaïn:
S3 = P3 + jQ3 = p3 + jq3
S2 = P2 + jQ2 = (p2 + p3) + j(p2 + q3)
S1 = P1 + jQ1 = (p1 + p2 + p3) + j(q1 + q2 + q3)
R3 = r1 + r2 + r3, X3 = x1 + x2 + x3
R2 = r1 + r2, X2 = x1 + x2
R1 = r1, X1 = x1
A 1 2 3
p1 + jq1 p2 + jq2
p3+ jq3
r1 + jx1 r2 + jx2 r3 + jx3
P1 + jQ1 P2 + jQ2 P3 + jQ3

p1 + jq1 p2 + jq2
R1, X1 p3+ jq3
R2, X2
R3, X3
Hình 4.5. Quan heä  = f (Tmax, cos) Hình 4.6. Sô ñoà ñöôøng daây lieân thoâng
Coâng suaát ñi treân ñoaïn thöù i:

n n
S i  Pi  jQ i  m i
p m  j q m
m i
(4.35)
ÔÛ ñaây: m laø chæ soá nuùt

Toån thaát ñieän aùp treân ñoaïn ñöôøng daây thöù i:
P r  Qi x i
ΔU i  i i (4.36)
U ñm
Suït aùp töø ñaàu nguoàn A ñeán phuï taûi cuoái ñöôøng daây:
Pi ri  Q i x i P2 r2  Q 2 x 2 P3 r3  Q 3 x 3
ΔU    (4.37)
Uñ m U ñm U ñm
Toång quaùt, suït aùp töø ñaàu nguoàn ñeán phuï taûi nhöõng cuoái ñöôøng daây:
1 n
ΔU  . (Pi ri  Q i x i ) (4.38)
U ñm i 1
ÔÛ ñaây: i laø chæ soá ñoaïn

Maët khaùc:
n n
Pi   p m vaø Q i   q m
m i m i
Thay vaøo bieåu thöùc ΔU vaø bieán ñoåi coù bieåu thöùc töông ñöông:
1 n
ΔU  . (p i R i  q i X i ) (4.39)
U ñm i 1
ÔÛ ñaây: i laø chæ soá nuùt.
Tröôøng hôïp ñöôøng daây coù cuøng tieát dieän vaø cuøng caùch boá trí daây daãn treân truï, nghóa laø coù
cuøng thoâng soá r0, x0 treân moãi km chieàu daøi ñöôøng daây, thì:
1  n n

ΔU   r0  Pi l i  x 0  Q i l i  (4.40)
U ñm  i  L ii 
ÔÛ ñaây: li laø chieàu ñaøi ñoaïn thöù i.
Hay:
1  n n

ΔU   r0  p i L i  x 0  q i L i  (4.41)
U ñm  i  l ii 
ÔÛ ñaây: Li laø khoaûng caùch töø ñaàu ñöôøng daây ñeán nuùt thöù i.
Neáu bieát ñieän aùp UA ôû ñaàu ñöôøng daây thì ñieän aùp Un ôû cuoái ñöôøng daây cho bôûi:
Un = UA -  U (4.42)
Suït aùp tính theo phaàn traêm:
UA  Un ∆U
∆U%   100%  100 (4.43)
Un U ñm
Ñoä leäch ñieän aùp ôû cuoái ñöôøng daây:
U  U ñm
U% = n 100% (4.44)
U ñm
3. Tröôøng hôïp ñöôøng daây phaân nhaùnh phuï taûi taäp trung (Hình 4.7)
Toån thaát ñieän aùp lôùn nhaát trong maïng ñieän coù theå laø  UA3 hoaëc  UA4 tuyø theo trò soá tính
ñöôïc laø lôùn hôn.
4
 S4
A  1  2  3
   
  
S1 S2 S3
Hình 4.7. Sô ñoà ñöôøng daây phaân nhaùnh
Ñieän aùp cuoái ñöôøng daây vaø suït aùp töø ñaàu nguoàn ñeán caùc taûi ôû cuoái ñöôøng daây ñöôïc xaùc ñònh
bôûi caùc bieåu thöùc sau:
 UA3 =  UA1 +  U12 +  U23

 UA4=  UA1 +  U12 +  U24

U4 = UA -  UA4
U3 = UA -  UA3
Khi caàn tính toån thaát coâng suaát trong maïng ñieän phaân phoái, coù theå duøng coâng thöùc ñôn giaûn
sau ñaây:
1 n
∆S 
U 2ñm
 (P
i 1
i
2
 Q 2i )(ri  jx i ) (4.45)
vôùi i = 1,..,n laø chæ soá ñoaïn.

Toån thaát coâng suaát taùc duïng:
1 n
∆P 
U 2ñm
 (P
i 1
i
2
 Q 2i )ri (4.46)
Toån thaát coâng suaát phaûn khaùng:

1 n
∆Q 
U 2ñm
 (P
il
i
2
 Q 2i )x i (4.47)
Toån thaát ñieän naêng:

∆A = ∆P.  (kWh) (4.48)
Ví duï 4.1: Xeùt maïng ñieän coâng nghieäp 10 kV (Hình 4.8), toaøn boä ñöôøng daây söû duïng daây
nhoâm A-95 vôùi khoaûng caùch trung bình Dtb = 1m. Xaùc ñònh toån thaát ñieän aùp lôùn nhaát vaø toån thaát
coâng suaát trong maïng ñieän. Neáu ñieän aùp nguoàn UA = 11 kV, xaùc ñònh ñieän aùp taïi nuùt coù ñieän aùp
thaáp nhaát.
Giaûi:
Toång trôû treân moät ñôn vò chieàu daøi ñöôøng daây z 0  r0  jx 0  0,33  j0,332 Ω/km
Toång trôû moãi ñoaïn löôùi:
Z1  0,165  j0,166 Ω
Z 2  Z 4  0,66  j0,664 Ω
Z 3  0,33  j0,332 Ω
A 1 2 3
  
1 km 2 km 1 km
(2 + j1) MVA
2 km

(1 + j0,5) MVA (1 + j0,5) MVA
4 (2 + j2) MVA
Hình 4.8. Maïng phaân phoái ñieän
Coâng suaát treân töøng ñoaïn löôùi:

S4 = 2+j2 (MVA), S3 = 1+j0.5 (MVA)
S2 = 2+j1 (MVA), S1 = 6+j4 (MVA)

Toån thaát coâng suaát treân toaøn maïng ñieän:

1

6 2  4 2 0,165  j0,166   2 2  1 2 0,66  j0,664 
.
ΔS 
10 2
 1 2  0,5 2 0,33  j0,332   2 2  2 2 0,66  j0,664 ]

.
Δ S  0,175 j0,180 MVA
Toån thaát coâng suaát taùc duïng vaø phaûn khaùng tính theo phaàn traêm:
ΔP 0,175
ΔP%   100%   100%  2,92%
Σpi 6
ΔQ 0,180
ΔQ%  100%  100%  4,5%
Σqi 4
Toån thaát ñieän aùp töø A ñeán phuï taûi 3:
1
U A3   6  0,165  2  0,66  1  0,33  4  0,166  1  0,664  0,5  0,332
10
 0,413kV 
Toån thaát ñieän aùp töø A ñeán phuï taûi 4:
1
U A4   6  0,165  2  0,66   4  0,166  2  0,664 
10
= 0,43 (kV)
Nhö vaäy, toån thaát ñieän aùp lôùn nhaát ΔU A4  0,43 kV vaø ñieåm 4 coù ñieän aùp thaáp nhaát:
U4 = UA -  UA4 = 11 – 0,43 = 10,57 (kV)
4. Tröôøng hôïp ñöôøng daây coù phuï taûi phaân boá ñeàu
Xeùt ñöôøng daây coù phuï taûi phaân boá ñeàu (Hình 4.9).
Is U l Is Ix dx
x
p1  jq 1 p n  jq n p x  jq x
Hình 4.9. Ñöôøng daây coù phuï taûi phaân boá ñeàu
Goïi Is laø doøng ñieän ôû ñaàu ñöôøng daây, Ix laø doøng ñieän taïi ñieåm x treân ñöôøng daây, l laø chieàu daøi
ñöôøng daây, z laø toång trôû moät ñôn vò chieàu daøi ñöôøng daây thì ñoä suït aùp vi caáp dU treân ñoaïn vi caáp
dx ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
x
dU  I x zdx  I s z(1  dx)
l
Ñoä suït aùp taïi ñieåm x:
x x
x x
U x   dU   I s z(1  )dx  I s zx(1  )
0 0
l 2l
Ñoä suït aùp treân toaøn boä ñöôøng daây öùng vôùi x=l;
1
U l  I s zxl (4.49)
2

n n
( p i ) 2  ( q i ) 2
i 1 i 1
ÔÛ ñaây: Is 
3U
Toån thaát coâng suaát vi caáp:
x
dP  I 2x rdx  [I s (1  )]2 rdx
l
Toån thaát coâng suaát treân toaøn ñöôøng daây:
l
1
P   dP  I s2 rl (4.50)
0
3
Nhö vaäy, ñoái vôùi ñöôøng daây coù phuï taûi phaân boá ñeàu thì ñoä suït aùp töông töông vôùi taûi taäp trung
1 1
taïi khoaûng caùch x  l coøn toån thaát coâng suaát töông ñöông vôùi taûi taäp trung taïi x  l .
2 3
4.4. Tính toaùn maïng kín ñôn giaûn
Xeùt maïng ñieän kín ñôn giaûn goàm moät nguoàn vaø hai phuï taûi noái theo maïch voøng kín coù sô ñoà
thay theá trình baøy ôû Hình 4.10. Caàn xaùc ñònh phaân boá coâng suaát trong caùc ñoaïn löôùi vôùi giaû
thuyeát giaù trò ñieän aùp laáy baèng trò soá ñònh möùc vaø boû qua toån thaát coâng suaát treân caùc ñoaïn löôùi.
PA+jQA
A . . . . . .
SA1, IA1 S12, I12 SA2, IA2
A1 1 2 A2
Z1
Z1 Z2 Z3
. .
S1=P1+jQ1 S2=P2+jQ2
P1+jQ1 P2+jQ2
1 2
Z2
Hình 4.10. Maïng ñieän kín cung caáp töø moät nguoàn
Taùch ñaàu nguoàn A laøm hai ñaàu nguoàn cung caáp A1 vaø A2, coù ñieän aùp baèng nhau veà trò soá vaø
goùc pha.
Qui öôùc chieàu coâng suaát treân ñöôøng daây nhö hình veõ, theo ñònh luaät Kirchoff, vieát ñöôïc
phöông trình caân baèng ñieän aùp:
I A1Z1  I12 Z2  I A2 Z3  0
* * *
SA1 S12 SA2
Z1  Z2  Z3  0
3U ñm 3U ñm 3U ñm
ÔÛ ñaây: daáu * chæ soá phöùc lieân hôïp.
. . .
SA1Z1  S12 Z2  SA2 Z3  0 (4.51)
Vì boû qua toån thaát coâng suaát neân :
S  S  S
12 A1 1 (4.52)
. . . .
S A2  S1  S2  S A1 (4.53)
Thay (4.52) vaø (4.53) vaøo (4.51):

       
S A1 Z1   S A1  S1  Z 2   S1  S2  S A1  Z 3  0
   
  
Hay: S A1 Z1  Z 2  Z 3   S1 Z 2  Z 3   S 2 Z 3  0
 
 S1 Z 2  Z 3   S2 Z 3
Neân: S A1  = PA1 - jQ A1 (4.54)
Z1  Z 2  Z 3
 
 S1 Z1  S2 Z1  Z2 
Töông töï : SA2  = PA2-jQA2 (4.55)
Z1  Z2  Z3
Xi
Ñoái vôùi maïng kín ñoàng nhaát thì tyû soá k  laø haèng soá treân taát caû caùc ñoaïn löôùi:
Ri
Xi
Zi = R i + jX i = R i (1 + )  kR i
Ri
Nhö vaäy, thay vì xaùc ñònh phaân boá coâng suaát treân caùc ñoaïn löôùi theo toång trôûõ, coù theå xaùc ñònh
phaân boá coâng suaát theo ñieän trôûû:
S R + R 3  + S 2 R 3
S A1 = 1 2 (4.56)
R1 + R 2 + R 3
S R + R 2  + S 1 R1
S A2 = 2 1 (4.57)
R1 + R 2 + R 3
Neáu taát caû ñoaïn löôùi coù cuøng moät tieát dieän daây vaø caùch boá trí caùc pha thì coù theå xaùc ñònh phaân
boá coâng suaát theo chieàu daøi :
S (l + l 3 ) + S 2 l 3
S A1 = 1 2 (4.58)
l1 + l 2 + l 3
S l + l  + S 1 l1
S A2 = 2 1 2 (4.59)
l1 + l 2 + l3
. . .
Sau khi tính ñöôïc S A1  PA1  jQ A1 , coù theå tính SA 2  PA 2  jQ A 2 vaø S12  P12  jQ12 theo caùc
bieåu thöùc sau:
. . .
S12  P12  jQ12  SA1  S1  (PA1  P1 )  j(Q A1  Q1 ) (4.60)
. . .
SA 2  PA 2  jQ A 2  S2  S12  (P2  P12 )  j(Q 2  Q12 ) (4.61)
Löu yù raèng: neáu P12 >0 vaø Q12 >0 thì chieàu thöïc cuûa P12 vaø Q12 laø chieàu qui öôùc nhö treân Hình
4.11 vaø neáu giaù trò coâng suaát naøo aâm thì chieàu thöïc cuûa coâng suaát ñoù laø ngöôïc vôùi chieàu qui öôùc
ñöôïc löïa choïn ban ñaàu.
.
Tröôøng hôïp, maïng kín coù n phuï taûi, coâng suaát S A1 ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
n n
.
 Si (  l j )
i 1 j  i 1
SA1  PA1  jQ A1  n
(4.62)
l
i 1
i

.
Sau khi xaùc ñònh ñöôïc coâng suaát S A1 ñaàu nguoàn coù theå tính ñöôïc coâng suaát treân caùc ñoaïn löôùi
baèng caùch aùp duïng ñònh luaät Kirchoff veà doøng ñieän taïi caùc nuùt.
Nuùt coù luoàng coâng suaát ñi ñeán töø hai phía goïi laø ñieåm phaân coâng suaát, kyù hieäu  . Ñaây chính
laø ñieåm coù ñieän aùp thaáp nhaát treân ñöôøng daây (treân Hình 4.11, ñieåm phaân coâng suaát laø nuùt 2).
Suït aùp lôùn nhaát trong maïng ñieän kín trong tröôøng hôïp naøy laø:
P R  Q A2 X3
U max  U 2  A 2 3
U
Tuy nhieân, caàn löu yù raèng ñieåm phaân coâng suaát coâng suaát taùc duïng vaø coâng suaát phaûn khaùng
coù theå khaùc nhau. Tröôøng hôïp naøy caàn phaûi kieåm tra suït aùp taïi caû hai ñieåm naøy ñeå xaùc ñònh ñieåm
coù ñieän aùp thaáp nhaát.
Sau khi tính ñöôïc luoàng coâng suaát treân caùc ñoaïn löôùi, toån thaát coâng suaát vaø toån thaát ñieän naêng
treân caùc ñoaïn löôùi ñöôïc xaùc ñònh theo caùc coâng thöùc (4.31), (4.32) vaø (4.33).
Toång toån thaát coâng suaát vaø ñieän naêng trong toaøn maïng kín:
k
P   Pm
m 1
A   P 
ÔÛ ñaây: m laø soá ñoaïn löôùi trong maïng kín
Ví du 4.2: Xeùt maïng kín 22kV (Hình 4.11) cung caáp töø nguoàn A cho 4 phuï taûi (coâng suaát tính
baèng MVA, chieàu daøi tính baèng km). Toaøn boä maïng ñieän söû duïng daây nhoâm traàn A-95. coù
khoaûng caùch trung bình giöõa caùc pha Dtb = 1,5m. Tính suït aùp lôùn nhaát trong maïng luùc bình thöôøng
vaø söï coá (  U%)
Giaûi:
Toång trôû moãi km ñöôøng daây:
z0= 0,33 + j0,332/km
Do maïng kín cuøng tieát dieän neân phaân boá luoàng coâng suaát treân caùc ñoaïn löôùi coù theå xaùc ñònh
theo chieàu daøi vôùi phuï taûi 4 taäp trung veà nuùt 1:
A
3 6
4 1+j1 1 3
3
6 3
1+j1 3+j2 2+j2

2
1+j1
Hình 4.11. Maïng ñieän kín vôùi 4 phuï taûi
S A1 =
4 + j36 + 3 + 6 + 1 + j13 + 6 + 2 + j26
3+ 6+3+ 6
= 4.5+j3.67 (MVA)
S A3 =
2 + j23 + 6 + 3 + 1 + j13 + 6 + 4 + j33
3+ 6+3+ 6
= 2,5+j2,33 (MVA)
. .
Töø giaù trò SA1 , SA 3 xaùc ñònh luoàng coâng suaát ñi treân caùc ñoaïn löôùi coøn laïi. Keát quaû tính toaùn
ghi treân Hình 4.11. Nuùt 2 laø ñieåm phaân coâng suaát (taùc duïng vaø phaûn khaùng) neân nuùt 2 coù ñieän aùp
thaáp nhaát trong maïch voøng vaø khaû naêng nuùt 4 coù ñieän aùp thaáp nhaát trong toaøn maïng.
Toån thaát ñieän aùp treân ñoaïn A -1:
4,5 × 0.33x3 + 3,67 × 0,332x3
ΔU A1 0 0 = .100 0 0  1,68%
22 2
Toån thaát ñieän aùp treân ñoaïn 1 -2:
0,5 × 0.33 × 6 + 0,67 × 0,332 × 6
ΔU 12 0 0 = .100 0 0  0,48%
22 2
Toån thaát treân ñoaïn 1-4:
1 × 0.33x3 + 1 × 0,332x3
ΔU 14 0 0 = .100 0 0  0,42%
22 2
Toån thaát ñieän aùp lôùn nhaát trong toaøn maïng:
ΔU A2 % = 1,68% + 0,48% = 2,16%
Tröôøng hôïp söï coá, suït aùp lôùn nhaát xaûy ra khi ñöùt ñoaïn löôùi A1, maïng trôû thaønh hôû cung caáp
theo ñöôøng A–3–2–1-4 (Hình 4.12), trong ñoù nuùt 4 coù ñieän aùp lôùn nhaát:
A 6km 3 3km 2 6km 1 3km 4
7+j6 5+j4 4+j3 1+j1
2+ j2 1+j1 3+ j2 1+j1
Hình 4.12. Sô ñoà phaân phoái khi ñöùt ñoaïn löôùi A-1
 7  0,33  6  5  0,33x3  4  0,33x6  1  0,33x1

U A 4 0 0  
 22 2

6  0,332  6  4  0,332x3  3  0,332  6  1  0,332x3 .100%

22 2 
 10,4%

CHÖÔNG V
MAÏNG PHAÂN PHOÁI ÑIEÄN

5.1. Maïng phaân phoái cao aùp
Toàn taïi nhieàu caáu truùc maïng phaân phoái cao aùp khaùc nhau, döôùi ñaây seõ trình baøy caùc caáu truùc
phoå bieán nhaát vaø phaïm vi öùng duïng.
1. Caùc sô ñoà maïng tieâu chuaån
a. Maïng hình tia (Hình 5.1)
Maïng hình tia noái traïm bieán aùp vôùi caùc hoä tieâu thuï. Ñaây laø loaïi maïng coù caáu hình ñôn giaûn,
neân ñöôïc söû duïng raát roäng raõi. Tuy nhieân maïng hình tia coù ñoä tin caäy cung caáp ñieän thaáp.
b. Maïng voøng sô caáp (Hình 5.2)
Maïng voøng sô caáp coøn ñöôïc goïi laø maïng voøng môû hay ñoùng. Maïng naøy ñöôïc khuyeán duøng
cho caùc maïng traûi raát roäng, coù döï kieán phaùt trieån trong töông lai, …. Thöôøng khuyeán caùo vaän haønh
hôû maïng voøng.
HV
LV LV LV
Hình 5.1. Maïng hình tia Hình 5.2. Maïng voøng sô caáp
c. Maïng choïn loïc sô caáp (Hình 5.3)

Maïng choïn loïc sô caáp coøn ñöôïc goïi laø maïng caáp ñieän ñoâi hình tia. Maïng naøy ñöôïc khuyeán
duøng cho caùc maïng traûi raát roäng vôùi khaû naêng môû roäng bò haïn cheá vaø yeâu caàu ñoä tin caäy cung caáp
ñieän cao.
HV HV
LV
LV
LV
Hình 5.3. Maïng choïn loïc sô caáp LV Hình 5.4. Maïng caáp ñieän ñôn

d. Maïng caáp ñieän ñôn (Hình 5.4)

Maïng naøy ñôn giaûn coù chi phí thaáp, ñöôïc khuyeán duøng khi yeâu caàu veà ñoä lieân tuïc cung caáp
ñieän khoâng cao hay khi qui moâ ñoäi vaän haønh vaø baûo döôõng nhoû. Maïng caáp ñieän ñôn thöôøng ñöôïc
söû duïng ñeå caáp ñieän cuûa caùc nhaø maùy xi maêng.
e. Maïng caáp ñieän ñoâi (Hình 5.5)
Maïng naøy ñöôïc khuyeán duøng khi yeâu caàu veà ñoä lieân tuïc cung caáp ñieän cao hay khi ñoäi vaän
haønh vaø baûo döôõng nhoû. Ñaây laø loaïi maïng thöôøng ñöôïc söû duïng trong coâng nghieäp theùp vaø daàu
khí.
HV
HV
LV Hình 5.5. Maïng caáp ñieän ñoâi Hình 5.6. Sô ñoà maïch löôùi
f. Maïng löôùi (Hình 5.6)

Maïng löôùi keát noái daïng löôùi caùc ñieåm cuûa maïng vaø cung caáp ñieän cho caùc hoä tieâu thuï töø
nhieàu höôùng. Ñaây laø loaïi maïng coù ñoä tin caäy cung caáp ñieän cao, nhöng coù doøng ngaén maïch lôùn.
g. Maïng thanh goùp keùp (Hình 5.7)
Maïng naøy ñöôïc khuyeán duøng khi yeâu caàu veà ñoä tin caäy cung caáp ñieän raát cao hay khi coù söï
thay ñoåi lôùn cuûa taûi. Taûi coù theå ñöôïc caáp ñieän töø moät trong hai thanh goùp khi moät thanh goùp bò hö
hoûng.
h. Maïng vôùi maùy phaùt döï phoøng (Hình 5.8)
Ñaây laø caáu truùc ñôn giaûn nhaát vaø vì vaäy thöôøng ñöôïc söû duïng.
Ñöôøng daây vaøo
Thanh A
Thanh B
Hình 5.8. Maïng vôùi maùy phaùt döï phoøng
Ñöôøng daây ra
Hình 5.7. Maïng thanh goùp keùp

i. Maïng vôùi nguoàn thay theá vaø taûi phaân caùch (Hình 5.9)
Ñaây laø tröôøng hôïp ñieån hình cuûa moät maïng coâng nghieäp vôùi yeâu caàu lieân tuïc cung caáp ñieän
raát cao khi nguoàn ñieän caáp laø nguoàn ñôn vaø laáy ñieän töø löôùi coâng coäng.
nguoàn döï
nguoàn chính G phoøng
taûi khoâng quan troïng taûi quan troïng
Hình 5.9. Maïng vôùi nguoàn thay theá vaø taûi phaân caùch
2. Sô ñoà caáp ñieän cuï theå

Hình 5.10 trình baøy sô ñoà thieát keá vaø trieån khai maïng cung caáp ñieän cho khu moû kim loaïi ôû
Moroccan. Maïng naøy bao goàm nhieàu caáu truùc maïng khaùc nhau. Ñieän naêng ñöôïc cung caáp ñeán
caùc nôi laøm vieäc khaùc nhau baèng maïng voøng, maïng caáp ñieän ñoâi hay nguoàn ñieän chính vaø nguoàn
thay theá.
63 kV
Nguoàn döï phoøng

G
10 MVA 2 MVA 10 MVA
20 kV
Coâng tröôøng Nghieàn

khai thaùc chính
5 kV
Xöû lyù Nghieàn
LV LV 5 kV
Coâng tröôøngkhai thaùc 1
Coâng tröôøng khai thaùc 2

Hình 5.10. Caáu truùc maïng ñieän cuûa moû kim loaïi ôû Moroccan

3. Löïa choïn thieát bò

Moät khi caáu truùc ñaõ ñöôïc löïa choïn, caùc thieát bò ñieän phaûi phuø hôïp vôùi:
 Caùc tieâu chuaån hieän haønh
 Caùc ñaëc tính cuûa maïng ñieän:
 Ñieän aùp, doøng ñieän ñònh möùc
 Doøng ngaén maïch (ñeå kieåm tra khaû naêng caét, ñieàu kieän oån ñònh ñoäng vaø oån ñònh nhieät)
 Caùc chöùc naêng theo yeâu caàu (caét ngaén maïch, ñoùng/ caét trong vaän haønh, ñieàu khieån taàn soá,
coâ laäp maïch ñieän, …)
 Yeâu caàu cung caáp ñieän lieân tuïc
 Trình ñoä cuûa ñoäi nguõ vaän haønh vaø baûo trì (khoùa lieân ñoäng, caùc möùc ñoä khaùc nhau cuûa töï
ñoäng ñieàu khieån, kyõ thuaät caét ñöôïc yeâu caàu trong baûo trì hay baûo trì tröïc tuyeán, …)
 Caùc yeâu caàu lieân quan ñeán baûo trì vaø khaû naêng môû roäng (môû roäng vôùi khoaûng caùch lôùn
trong töông lai, heä thoáng modun, …)
4. Vaän haønh toái öu
Vaän haønh toái öu heä thoáng cung caáp ñieän nhaèm thoûa caùc yeâu caàu:
 Ñaûm baûo möùc lieân tuïc cung caáp ñieän ôû möùc cao nhaát
 Cöïc tieåu hoùa toån thaát naêng löôïng
 Toái öu hoùa vieäc vaän haønh vaø baûo trì trong caû hai cheá ñoä xaùc laäp vaø quaù ñoä.
Giaûi phaùp vaän haønh toái öu heä thoáng cung caáp ñieän lieân quan ñeán vieäc öùng duïng heä thoáng
quaûn lyù naêng löôïng ñieän cho toaøn theå maïng ñieän
Caùc heä thoáng quaûn lyù naêng löôïng ñieän ngaøy nay thöôøng coù caáu taïo laø caùc boä vi xöû lyù. Caùc boä
vi xöû lyù naøy ñöôïc tích hôïp taïi choã, trong caùc trung taâm quaûn lyù ôû xa vaø trong caùc cô caáu ñieàu
khieån - baûo veä. Ñaây laø luaän ñieåm cô baûn cuûa khaùi nieäm “phaân taùn hoùa trí tueä” coù nghóa laø caùc
trung taâm ñieàu khieån vaø caùc thieát bò töï ñoäng thöïc hieän caùc ñaùnh giaù ôû möùc quaûn lyù cuûa chuùng
(khoâng coù baát kì söï can thieäp naøo cuûa con ngöôøi) vaø khoâng coù yeâu caàu trôï giuùp cuûa caáp cao hôn
ngoaïi tröø tröôøng hôïp xuaát hieän hö hoûng. Heä thoáng chæ thò vaø ñieàu khieån töø xa lieân tuïc thoâng baùo
caùc thay ñoåi cho ngöôøi quaûn trò maïng hay ngöôøi söû duïng. Ñieàu naøy giaûi thích taàm quan troïng cuûa
caáu truùc phaân caáp maïng moät caùch roõ raøng
a. Moâ taû heä thoáng quaûn lyù naêng löôïng
Heä thoáng quaûn lyù naêng löôïng coù boán möùc trình baøy ôû Hình 5.11
 Möùc 0: caùc caûm bieán (vò trí, bieán ñoåi ñieän, v. v…) vaø caùc boä taùc ñoäng (caùc cô caáu nhaû, caùc
cuoän daây, …)
 Möùc 1: caùc phaàn töû baûo veä vaø ñieàu khieån (caùc maùy caét haï aùp chính, …)
 Möùc 2: maïng caùc traïm quaûn lyù ñòa phöông (maïng caùc trung taâm ñieàu khieån)
 Möùc 3: ñieàu khieån töø xa cuûa moät maïng ñieän toaøn theå
Taát caû caùc thieát bò ôû möùc 1 vaø 3, ñeàu ñöôïc lieân keát baèng caùc keânh thoâng tin soá (maïng maø treân
ñoù caùc thoâng tin ñöôïc truyeàn taûi)
b. Ñaùnh giaù caùc khaû naêng thöïc hieän cuûa caùc heä quaûn lyù naêng löôïng
 Quaûn lyù vieäc cung caáp vaø tieâu thuï naêng löôïng töông öùng vôùi:
 Coâng suaát tieâu thuï cuûa phuï taûi
 Giaù tieàn ñieän
 Khaû naêng phaùt ñieän cuûa caùc maùy döï phoøng taïi choã
 Caùc yeâu caàu cuûa quaù trình coâng nghieäp

 Ñaûm baûo lieân tuïc cung caáp naêng löôïng ñieän:

 Baûo veä phaân bieät vaø taùc ñoäng nhanh (heä thoáng phaân bieät luaän lyù)
 Töï ñoäng chuyeån ñoåi nguoàn ñieän
 Leân keá hoaïch vaø taùi keát noái taûi moät caùch hieäu quaû, caùc thoâng soá naøy coù theå caøi ñaët
thoâng qua giao dieän cuûa ngöôøi/ maùy
 Taùi khôûi ñoäng moät caùch tuaàn töï
 Ñieàu chænh ñieän aùp, heä soá coâng suaát, …
 Duy trì vieäc cung caáp ñieän cho caùc taûi quan troïng trong quaù trình maát ñieän löôùi coâng
coäng baèng maùy phaùt döï phoøng
Möùc 3
Ñieàu khieån töø xa vaø
heä thoáng hieån thò
Möùc 2
Trung taâm ñieàu khieån
maïng
Möùc 1
Caùc phaàn töû baûo veä
vaø ñieàu khieån
Möùc 0
Caùc caûm bieán vaø caùc
boä taùc ñoäng
Hình 5.11. Moâ taû heä thoáng quaûn lyù naêng löôïng ñieän
 Thöïc hieän ñoái thoaïi ngöôøi/ maùy

 Hieån thò trong thôøi gian thöïc maïng ñieän vaø traïng thaùi thieát bò thoâng qua caùc sô ñoà hieån
thò (caùc sô ñoà ñôn tuyeán, caùc sô ñoà chi tieát, caùc ñöôøng ñaëc tuyeán, …)
 Ñieàu khieån töø xa caùc thieát bò ñoùng caét
 Ghi cheùp caùc soá lieäu ño vaø döõ lieäu
 Ghi nhaän söï coá vaø baùo ñoäng
 Löu tröõ caùc hieän töôïng
 Ño löôøng vaø thoáng keâ
 Löu tröõ
Taát caû caùc döõ lieäu naøy ñöôïc söû duïng vaøo muïc ñích toå chöùc caùc coâng taùc baûo döôõng ñònh kyø
 Ñònh ra quaù trình “höôùng daãn ngöôøi söû duïng”, ví duï:
 Khôûi ñoäng töøng phaàn caùc ñoäng cô töông öùng vôùi khaû naêng phaùt coâng suaát cuûa traïm
phaùt ñieän, thôøi gian hay möùc ñoä öu tieân cuûa caùc ñoäng cô
 Höôùng daãn söû duïng caùc caáu hình maïng caáp ñieän cao aùp (caáp nguoàn song song)

 Ñeà xuaát quaù trình phuïc hoài thích hôïp nhaát khi coù söï coá nghieâm troïng trong maïng caáp
ñieän chính hay söï coá maùy phaùt.
 Ñeà xuaát caùc thuû tuïc vaän haønh vaø caùc hoaït ñoäng baûo trì (ñieän, cô, …)
c. Caùc lôïi ñieåm cuûa caùc heä thoáng quaûn trò naêng löôïng
Vieäc trieån khai ôû möùc 1 caùc heä thoáng ñieàu khieån vaø baûo veä soá vaø söï gia taêng nhanh choùng
trong tyû soá hieäu quaû/ chi phí cuûa möùc hai, caùc phaàn cöùng vaø phaàn meàm cung caáp cho caùc nhaân
vieân ñieàu haønh caùc lôïi ñieåm veà kinh teá vaø kyõ thuaät nhö sau:
 Gia taêng khaû naêng ñoäc laäp trong vaän haønh
 Cung caáp moät soá löôïng lôùn caùc haøm coù chöùc naêng truy caäp döõ lieäu, baûo trì vaø ñieàu khieån
töø xa
 Deã daøng ñeà ra caùc phöông thöùc vaän haønh hieäu quaû
Söï ña daïng cuûa caùc haøm chöùc naêng, ñöôïc cung caáp bôûi caùc heä thoáng naøy, cung caáp khaû naêng
môùi cho vieäc töï hieäu chænh hay töï chaån ñoaùn söï coá vaø hieån thò, cuõng nhö cung caáp giao dieän ñoái
thoaïi ngöôøi/ maùy thaân thieän giuùp cho ngöôøi ñieàu haønh hoaït ñoäng hieäu quaû vaø chuù taâm hôn. Ngöôøi
ñieàu haønh maïng ñieän can thieäp toát hôn trong vieäc vaän haønh maïng ñieän, toái öu hoùa, hieån thò töø xa
vaø ñieàu khieån, baûo trì vaø phuïc hoài caùc thieát bò ñieän.
5.2. Keát caáu cuûa maïng phaân phoái cao/ trung aùp
1. Ñöôøng daây treân khoâng
Caùc phaàn töû chuû yeáu cuûa ñöôøng daây treân khoâng laø daây daãn, daây choáng seùt, coät, caùch ñieän vaø
phuï kieän ñöôøng daây.
a. Daây daãn vaø daây choáng seùt: caùc daây nhoâm, daây nhoâm loõi theùp vaø daây hôïp kim nhoâm ñöôïc
duøng phoå bieán nhaát ôû caùc ñöôøng daây treân khoâng. Daây daãn coù theå laø loaïi moät sôïi hay nhieàu sôïi.
Daây daãn nhieàu sôïi goàm coù nhieàu sôïi daây treân rieâng bieät xoaén vôùi nhau theo töøng lôùp, soá löôïng
caùc sôïi daây taêng khi taêng tieát dieän daây daãn, soá löôïng caùc sôïi daây ôû caùc lôùp keá tieáp khaùc nhau 6
sôïi (daây nhoâm tieát dieän 35 mm2 coù 7 sôïi, daây nhoâm tieát dieän 185 mm2 coù 19 sôïi). Daây daãn moät
sôïi reû hôn daây nhieàu sôïi, nhöng daây moät sôïi coù ñoä beàn cô thaáp vaø khoâng meàm deûo baèng daây
nhieàu sôïi. Daây nhoâm loõi theùp coù loõi theùp ñeå taêng cöôøng ñoä beàn cô cuûa daây, coøn phaàn nhoâm ñeå
daãn ñieän; tyû soá caùc tieát dieän nhoâm vaø theùp thöôøng laø 6:1 hay 8:1. Caùc daây choáng seùt thöôøng ñöôïc
söû duïng hieän nay laø daây nhoâm loõi theùp taêng cöôøng coù tyû soá tieát dieän nhoâm, theùp laø 1:1 hay 1:1.5
(Hình 5.12).
Hình 5.12. Caáu taïo daây daãn

 Coät cuûa ñöôøng daây treân khoâng ñöôïc phaân loaïi nhö sau:
 Theo chöùc naêng: coät trung gian, coät neùo, coät goùc, coät cuoái vaø coät ñaëc bieät (coät vöôït vaø
coät hoaùn vò)
 Theo caáu truùc: coät trung gian vaø coät neùo

Caùc coät trung gian ñöôïc boá trí ôû caùc ñoaïn thaúng cuûa ñöôøng daây. Vì caùc löïc keùo cuûa daây daãn
vaø daây choáng seùt ôû hai phía coät trung gian coù giaù trò baèng nhau neân ñieàu naøy cho pheùp cheá taïo coät
trung gian coù caáu truùc ñôn giaûn vaø giaù thaønh haï. Caùc coät trung gian thöôøng chieám 60 – 80% toång
soá coät ñöôøng daây treân khoâng. Caùc coät neùo ñöôïc duøng ñeå keùo caêng daây daãn vaø keïp chaët daây daãn ôû
caùc vò trí quan troïng ñaëc bieät cuûa ñöôøng daây treân khoâng neân coät neùo coù caáu taïo phöùc taïp vaø ñaét
hôn coät trung gian. Coät goùc ñaët ôû caùc vò trí reõ ngoaët cuûa ñöôøng daây. Caùc coät hoaùn vò duøng ñeå thay
ñoåi thöù töï boá trí caùc daây daãn cuûa caùc pha treân coät ñoái vôùi ñöôøng daây coù caáp ñieän aùp töø 110 kV trôû
leân vaø coù chieàu daøi lôùn hôn 100 km. Sau khi hoaùn vò thì ñieän caûm, ñieän dung cuûa 3 pha coù giaù trò
nhö nhau.
 Theo vaät lieäu: coät goã, coät beâ toâng coát theùp, coät theùp (coät laù theùp vaø coät oáng theùp). Coät
goã troøn ñaõ qua xöû lyù choáng muïc, moái, …, thöôøng ñöôïc söû duïng cho ñöôøng daây treân khoâng ñieän aùp
ñeán 110 kV. Öu ñieåm chính cuûa coät goã laø giaù thaønh haï, cheá taïo ñôn giaûn, deã thi coâng vaø baûo
quaûn. Tuy nhieân, tuoåi thoï coät goã chæ vaøo khoaûng 20  40 naêm.
Coät beâ toâng coát theùp ñöôïc söû duïng cho ñöôøng daây ñieän aùp ñeán 500 kV. Coät beâ toâng coát theùp
beàn hôn coät goã, söû duïng ít kim loaïi, ñôn giaûn trong vaän haønh vaø giaù thaønh haï nhöng coù nhöôïc
ñieåm lôùn laø troïng löôïng lôùn vaø ñoä beàn uoán nhoû. Hieän nay, coät beâ toâng coát theùp ñöôïc söû duïng raát
roäng raõi.
Coät theùp ñöôïc söû duïng cho caùc ñöôøng daây treân khoâng ñieän aùp töø 35 kV trôû leân. Coät theùp coù
öu ñieåm laø ñoä beàn cô toát, thôøi haïn phuïc vuï laâu nhöng caàn nhieàu kim loaïi vaø phaûi maï keõm hay sôn
ñeå choáng aên moøn trong quaù trình vaän haønh.
Coät laù theùp ñöôïc cheá taïo töø caùc thanh theùp vaø lieân keát vôùi nhau baèng caùch haøn hay baèng
buloâng. Coät laù theùp coù sô ñoà caáu truùc raát ña daïng.
Coät oáng theùp ñöôïc cheá taïo töø oáng theùp roãng coù tieát dieän troøn hay ña giaùc. Coät oáng theùp coù giaù
thaønh cao hôn coät laù theùp nhöng coù ñoä thaåm myõ, ñoä tin caäy cao trong quaù trình vaän haønh. Khaû
naêng ñoå coät xaûy ra raát haõn höõu khi baõo maïnh.
Phaïm vi öùng duïng, khoaûng vöôït vaø daïng cuûa caùc loaïi coät vaø trình baøy ôû Baûng 5.1 vaø Baûng
5.2.
Baûng 5.2. Khoaûng vöôït vaø phaïm vi öùng duïng caùc daïng coät
Heä thoáng phaân phoái
Loaïi maïng Ñieän aùp ñònh Loaïi coät Khoaûng ÖÙng duïng
möùc (kV) vöôït (m)
Maïng ñieän 0.4 Goã oáng theùp, beâ 40  80 Cung caáp ñieän cho caùc khu vöïc daân
aùp thaáp toâng coát theùp duïng, thöông maïi vaø coâng nghieäp
Maïng trung 10  30 OÁng theùp, beâ 100 220 Cung caáp ñieän cho caùc nhaø maùy, nhaø
aùp toâng coát theùp cao taàng, caùc traïm ñieän ñòa phöông
Maïng cao 60  110 Laù theùp, theùp 200  300 Cung caáp ñieän cho caùc nhaø maùy
aùp oáng, coät beâ toâng coâng nghieäp lôùn, caùc thaønh phoá lôùn,
coát theùp …
Maïng sieâu 220  380 Laù theùp theùp oáng 300  360 Cung caáp ñieän cho caùc maïng quoác
cao aùp gia (heä thoáng phaân phoái tích hôïp)

Baûng 5.1. Caùc daïng coät, khoaûng vöôït vaø phaïm vi öùng duïng
Daïng cöïc cho caùc caùp trung vaø haï aùp vôùi coät ñôõ caùch ñieän vaø thieát bò caùch ñieän
Coät goã 0.4 kV, cao khoaûng 12 m, choân saâu 1/6 toång Coät beâ toâng coát theùp 20 kV, cao khoaûng 14m,
chieàu cao coät vaø khoâng nhoû hôn 1.6 m moùng beâ toâng
Coät theùp cho caùc ñöôøng daây cao aùp vôùi thieát bò caùch ñieän vaø caùc daây ñaát
Coät theùp laù 110 kV, ñöôøng daây hai loä, cao khoaûng 27 m
Coät cho caùc ñöôøng daây sieâu cao aùp vôùi thieát bò caùch ñieän vaø caùc daây ñaát
Coät ñôõ laù theùp 380 kV, ñöôøng daây x loä hay 1 loä, chieàu cao khoaûng 47 m hay 36 m
b. Caùch ñieän vaø phuï kieän ñöôøng daây: caùch ñieän ñöôøng daây duøng ñeå caùch ly caùc daây daãn vôùi
coät. Caùch ñieän thoâng thöôøng ñöôïc cheá taïo baèng söù hay thuûy tinh nung, phaûi coù ñaëc tính ñieän vaø
cô toát.
Döïa vaøo caáu truùc caùc caùch ñieän ñöôïc chia thaønh caùch ñieän ñöùng vaø caùch ñieän treo. Caùch ñieän
ñöùng duøng cho caùc ñöôøng daây coù ñieän aùp ñeán 35 kV. Ñoái vôùi ñöôøng daây ñieän aùp döôùi 15 kV
thöôøng söû duïng caùch ñieän ñöùng coù moät phaàn töû (Hình 5.13a), coøn ñoái vôùi caùc ñöôøng daây 22 kV 
35 kV caùch ñieän ñöùng coù hai phaàn töû (Hình 5.13b).

Caùch ñieän treo kieåu baùt ñöôïc söû duïng phoå bieán cho caùc ñöôøng daây coù ñieän aùp töø 35 kV trôû
leân. Chuoãi caùch ñieän coù nhieàu caùch ñieän baùt vôùi soá löôïng baùt phuï thuoäc vaøo ñieän aùp ñöôøng daây
(Hình 5.13c).
Caùch ñieän thanh treo duøng cho caùc ñöôøng daây coù ñieän aùp cao vôùi caùc öu ñieåm laø ñoä beàn ñieän
vaø ñoä tin caäy cao, nheï vaø reû tieàn (Hình 5.13d).
Ngaøy nay, ngoaøi vaät lieäu söù vaø thuûy tinh coøn söû duïng caùc vaät lieäu môùi laø epoxy vaø polyester
ñeå cheá taïo caùc caùch ñieän. Caùc loaïi vaät lieäu naøy cho pheùp giaûi quyeát ñôn giaûn caùc vaán ñeà veà hình
daùng, caáu truùc vaø ñoä beàn cuûa caùch ñieän.
a. b. c. d.
a.Caùch ñieän ñöùng 1 phaàn töû, b. Caùch ñieän ñöùng 2 phaàn töû, c. Chuoãi caùch ñieän, d. Söù treo
Hình 5.13. Caùc daïng söù

2. Ñöôøng daây caùp
Daây caùp coù moät hay nhieàu loõi caùch ñieän vôùi nhau. Loõi caùp baèng ñoàng hay nhoâm, ñoàng thôøi loõi
caùp coù theå coù moät hay nhieàu sôïi.
Daây caùp ba loõi thöôøng duøng trong maïng xoay chieàu ñieän aùp ñeán 22kV. Caùc daây caùp 110kV vaø
cao hôn coù moät loõi.
Caùch ñieän ñöôïc cheá taïo baèng giaáy caùp taåm daàu khoaùng chaát, baèng cao su hay baèng polyester.
Caùc voû baûo veä caùch ñieän ñöôïc cheá taïo baèng chì, nhoâm hay polyclovinyl. Ñeå caùp khoâng bò phaù
hoaïi veà cô caùc voû baûo veä ñöôïc boïc theùp.
5.3. Maïng phaân phoái haï aùp
Maïng phaân phoái haï aùp ñöôïc duøng ñeå truyeàn taûi ñieän naêng töø caùc thanh goùp haï aùp cuûa caùc
traïm bieán aùp xí nghieäp, traïm bieán aùp phaân xöôûng ñeán caùc thieát bò tieâu thuï ñieän, khoaûng caùch
truyeàn taûi cuûa caùc maïng phaân phoái khoâng lôùn. Tieâu chuaån quoác teá veà ñieän aùp cho löôùi haï theá 3
pha 4 daây theo IEC 38 1983 laø 230V/400V
1. Caùc maïch phaân phoái haï theá chính
Trong maïng ñieän haï theá tieâu bieåu, caùc maïch phaân phoái chính baét nguoàn töø moät tuû phaân phoái
chính (MDB) töø ñoù daây caùp ñöôïc ñaët trong caùc ñöôøng haøo, maùng caùp, ... ñeå caáp ñieän cho caùc tuû
khu vöïc hay tuû phuï (DB). Vieäc saép xeáp caùc nhoùm daây daãn, caùc caùch coá ñònh chuùng caàn ñaûm baûo
yeâu caàu baûo veä traùnh caùc hö hoûng cô hoïc, ñaûm baûo an toaøn vaø thaåm myõ.
Caùc maïch ñieän trong maïng phaân phoái haï aùp ñöôïc phaân ra nhieàu loaïi:
- Caùc maïch ñoäng löïc cho truyeàn ñoäng ñieän
- Caùc maïch cho caùc taûi nhieät (ñieàu hoaø, söôûi aám)
- Caùc maïch cung caáp ñieän cho thieát bò phuï trôï (hieån thò vaø ñieàu khieån)
- Caùc maïch cho caùc thieát bò chieáu saùng
- Caùc maïch cho oå laáy ñieän coá ñònh hay di ñoäng
- Caùc maïch trong heä thoáng an toaøn (chieáu saùng söï coá, choáng chaùy, …) caàn tuaân thuû theo
caùc qui ñònh hieän haønh.

Vôùi caùc maïch ñieän coù caùc chöùc naêng khaùc nhau caàn taïo ra caùc maïch ñieän ñoäc laäp. Ñieàu naøy
cho pheùp:
- Haïn cheá caùc haäu quaû trong tröôøng hôïp bò söï coá treân maïch ñieän
- Ñôn giaûn hoaù vieäc xaùc ñònh moät maïch ñieän hoûng hoùc
- Vieäc baûo trì cuõng nhö môû roäng maïch ñieän coù theå thöïc hieän maø khoâng aûnh höôûng tôùi
phaàn coøn laïi cuûa heä thoáng ñieän
Maïng phaân phoái haï theá thöôøng ñöôïc thöïc hieän theo sô ñoà noái daây chính nhö sau:
a. Sô ñoà phaân nhaùnh hình tia
Maïch phaân phoái naøy raát thoâng duïng vaø phoå bieán, trong ñoù kích côõ daây daãn giaûm daàn taïi caùc
ñieåm phaân nhaùnh.
Öu ñieåm cuûa sô ñoà naøy laø: ñoä tin caäy cung caáp ñieän cao do chæ coù nhaùnh söï coá bò coâ laäp (baèng
caàu chì hay maùy caét); ñôn giaûn trong vieäc xaùc ñònh söï coá, baûo trì hay môû roäng; kích thöôùc daây
daãn coù theå choïn phuø hôïp vôùi möùc giaûm daàn cho tôùi cuoái maïch.
Nhöôïc ñieåm cuûa sô ñoà naøy laø: söï coá xaûy ra trong ñöôøng caáp ñieän töø tuû ñieän chính seõ caét taát caû
caùc maïch vaø tuû ñieän phía sau.
Ñoái vôùi sô ñoà phaân nhaùnh hình tia, thöôøng coù ba caùch saép xeáp:
- Maïng phaân nhaùnh hình tia vôùi caùch ñi daây thoâng thöôøng ôû 3 möùc (Hình 5.14). Caùch saép xeáp
naøy thöôøng söû duïng vaät daãn laø caùp caùch ñieän vaø coù öu ñieåm laø khoâng haïn cheá veà khoâng gian cho
ñöôøng maùng, oáng daãn caùp. Sô ñoà naøy thöôøng aùp duïng cho caùc khu vöïc coù caùc thieát bò tieâu thuï ñieän
coâng suaát lôùn vaø phaân boá treân phaïm vi roäng.
Tuû phaân phoái chính
Tuû phaân phoái

xöôûng A
Tuû phaân phoái phuï
ïcho chieáu saùng vaø
söôûi aám
Hình 5.14. Maïng phaân nhaùnh hình tia vôùi caùch ñi daây thoâng thöôøng ôû 3 möùc
- Maïng phaân nhaùnh hình tia söû duïng caùc thanh daãn ñieän laép gheùp (BTS) ôû möùc phaân phoái
thöù hai (Hình 5.15). Öu ñieåm cuûa caùch saép xeáp naøy laø thuaän lôïi trong laép ñaët cho caùc khu vöïc roäng
khoâng coù vaùch ngaên, linh hoaït trong vieäc caûi taïo maïng phaân phoái khi coù nhu caàu taùi boá trí vò trí caùc
thieát bò tieâu thuï ñieän. Sô ñoà naøy thöôøng aùp duïng cho caùc khu vöïc coù caùc thieát bò coù cuøng chöùc naêng
boá trí theo töøng nhoùm, doïc theo moät truïc chính, thieát bò coù coâng suaát trung bình nhoû vaø coâng suaát
caùc thieát bò trong nhoùm khoâng cheânh leäch nhieàu.

- Maïng phaân nhaùnh hình tia söû duïng caùc thanh daãn ñieän laép gheùp vaø daây daãn ôû cuoái löôùi
(Hình 5.16). Öu ñieåm cuûa caùch saép xeáp naøy laø ñaûm baûo myõ thuaät, deã söû duïng ôû nôi coù vaùch ngaên,
coù theå thay ñoåi theo yeâu caàu cuûa hoä tieâu thuï ñieän.
Tuû phaân phoái

chieáu saùng
Thanh daãn laép gheùp thöù caáp Ray daãn cho ñeøn
Thanh daãn laép gheùp
Thanh daãn laép gheùp

5.15. Maïng phaân nhaùnh hình tia söû duïng Hình 5.16. Maïng phaân nhaùnh hình tia söû duïng
caùc thanh daãn ñieän laép gheùp ôû möùc phaân phoái thöù caáp thanh daãn laép gheùp vaø daây daãn ôû cuoái löôùi
b. Sô ñoà hình tia khoâng phaân nhaùnh

Maïch phaân phoái naøy ñöôïc duøng ñeå ñieàu khieån taäp trung löôùi hay moät qui trình ñaëc bieät, ñieàu
khieån, baûo trì vaø giaùm saùt heä thoáng .
Öu ñieåm sô ñoà naøy laø: ñoä tin caäy cung caáp ñieän cao do chì coù laép moät maïch khi xuaát hieän söï
coá treân maïch naøy.
Khuyeát ñieåm sô ñoà naøy laø: sô ñoà trôû neân phöùc taïp khi coù moät soá löôïng lôùn maïch, ñaëc tuyeán
baûo veä cuûa thieát bò ñoùng caét maïch chính seõ ôû möùc cao nhaèm ñaûm baûo tính baûo veä choïn loïc.
2. Tuû phaân phoái haï theá chính
Ñieåm khôûi ñaàu cho thieát keá cuûa heä thoáng ñieän vaø cho söï saép ñaët cuûa caùc tuû phaân phoái chính
cuõng nhö phuï laø vieäc phaân taûi theo vò trí, ñöôïc chæ ra treân baûng veõ maët baèng.
Traïm ñieän, traïm maùy phaùt vaø tuû phaân phoái haï theá chính vì lí do kyõ thuaät cuõng nhö kinh teá,
neân ñöôïc ñaët gaàn taâm taûi caøng toát.
Tuû phaân phoái coù theå ñöôïc caáp ñieän töø moät nguoàn hay hai nguoàn coù döï phoøng.
Trong tuû phaân phoái thöôøng ñaët MCCB toång vaø caùc MCCB nhaùnh.
5.4. Keát caáu maïng phaân phoái haï aùp
1. Heä thoáng daây daãn vaø caùp laép ñaët trong nhaø
Coù nhieàu phöông phaùp löïa choïn heä thoáng daây vaø phöông phaùp laép ñaët daây trong nhaø. Sau ñaây
trình baøy tieâu chuaån IEC 364-5-52 (1993) qui ñònh vieäc choïn vaø laép ñaët heä thoáng daây daãn döïa
treân caùc nguyeân taéc lieân quan ñeán caùp vaø daây daãn, caùch ñaáu noái, giaù ñôõ hay caùp treo. Baûng 5.3
vaø baûng 5.4 trình baøy caùc heä thoáng daây vaø phöông phaùp laép ñaët.
Ñeå choïn caùc phöông thöùc ñi daây vaø tieán haønh ñi daây, tham khaûo nhöõng con soá ghi trong Baûng
5.3 töông öùng vôùi phöông phaùp laép ñaët daây ñaõ ñöôïc trình baøy ôû Baûng 5.4 (vôùi Qc laø quy chuaån).
Ví duï: Con soá 11 ghi trong baûng 5.3 töông öùng vôùi phöông thöùc ñi daây: coá ñònh tröïc tieáp, tieán
haønh ñi daây: loä roõ. Ñeå xem tieáp caùch ñaët daây thì xem baûng 5.4 vôùi con soá quy chuaån (QC) laø 11
cho bieát ñöôïc caùp moät hay nhieàu sôïi coù boïc saét hoaëc khoâng laép ñaët treân töôøng.

Hình 5.17. Maïch phaân phoái hình tia khoâng phaân nhaùnh Hình 5.18. Tuû phaân phoái haï theá
Baûng 5.3. Caùc caùch ñi daây vaø tieán haønh ñi daây theo tieâu chuaån IEC 364-5-52 (1993)
Caùc phöông thöùc ñi daây
Caùch laép ñaët daây daãn
Ñöôøng daãn (treo
Thang caùp, khay

vaø caùp
Khoâng coá ñònh
treân meùp nhaø)
caùp, congxom
Coá ñònh tröïc
Ñöôøng oáng
Maùng caùp
Treân söù
Daây ñôõ
tieáp
Daây traàn - - - - - - + -
Daây boïc caùch ñieän - - + + + - + -
Daây boïc voû (saét vaø caùch
ñieän baèng khoaùng chaát)
 Caùp nhieàu loõi + + + + + + 0 +
 Caùp moät loõi 0 + + + + + 0 -
Tieán haønh ñi daây
Khoâng coù coâng trình 21, 25 0 22 - 23 12, 13 - -
xaây döïng
73, 74 73,74 14, 15, 16
OÁng caùp 43 43 41, 42 31, 32 4, 24 12, 13 - -
14, 15, 16
Choân ngaàm 62, 63 0 61 - 61 0 - -
Giaù trong coâng trình 52, 53 51 1, 2, 5 33 24 0 - -
Loä roõ - 11 3 31, 32 4 12, 13 18 -

71, 72 14, 15, 16
Treân khoâng - - 0 34 - 12, 13 18 17
14, 15, 16
Ngaàm 81 81 0 - 0 0 - -
Ghi chuù: +: cho pheùp; --: khoâng cho pheùp; 0: khoâng aùp duïng hoaëc söû duïng trong thöïc teá

Baûng 5.4. Caùc phöông phaùp laép ñaët daây daãn
Ví duï Moâ taû Qc Ví duï Moâ taû Qc

Daây caùch ñieän naèm Caùp moät hoaëc nhieàu
trong oáng ñaët treân vaùch 1 sôïi coù hoaëc khoâng coù
phoøng caùch nhieät. voû boïc saét.
Caùp nhieàu sôïi trong oáng  Ñaët treân töôøng 11
2
ñaët treân vaùch caùch  Ñaët döôùi traàn 11A
nhieät.
phoøng  Ñaët treân tuyeán caùp 12
Daây moät hoaëc nhieàu hoaëc taám khoâng coù loã
sôïi, trong oáng, boá trí loä 3
 Ñaët treân tuyeán caùp 13
roõ.
coù taám khoan loã naèm
Caùp caùch ñieän trong 3A doïc hoaëc naèm ngang
hoäp, boá trí loä roõ.
 Ñaët treân giaù 14
Daây caùch ñieän trong 4  Coá ñònh treân moùc 15
hoäp, boá trí loä roõ.
caùp vaø gaén treân
Caùp moät hoaëc nhieàu sôïi thaønh
4A
trong hoäp, boá trí loä roõ.
 Treân thang caùp 16
Daây caùch ñieän trong 5
oáng, naèm trong vaùch.
Caùp moät hoaëc nhieàu 17
Caùp moät hoaëc nhieàu sôïi
5A sôïi treân ñôõ caùp.
trong oáng naèm trong
vaùch. Daây traàn hoaëc caùch 18
ñieän treân söù caùch
ñieän.
Caùp nhieàu sôïi ñaët tröïc 51

tieáp treân vaùch caùch
nhieät. Daây caùch ñieän trong
oáng hoaëc caùp nhieàu 41
sôïi trong raõnh kín, ñaët
Caùp moät hoaëc nhieàu sôïi naèm ngang hoaëc
52
ñaët tröïc tieáp treân vaùch thaúng ñöùng.
khoâng coù baûo veä cô hoïc
Daây caùch ñieän trong
boå sung. 42
oáng ñaët thaúng ñöùng
Caùp moät hoaëc nhieàu sôïi trong raõnh.
ñaët tröïc tieáp treân vaùch 53
Caùp moät hoaëc nhieàu
coù baûo veä cô hoïc boå
sôïi trong raõnh hôû hoaëc 43
sung.
thoâng gioù.
Caùp ngaâm trong nöôùc 81

Caùp moät hoaëc nhieàu sôïi 21 Daây caùch ñieän hoaëc

ñaët trong choã roãng coâng caùp moât hoaëc nhieàu
trình. sôïi, trong raõnh coá ñònh
Daây caùch ñieän trong treân vaùch:
22
oáng, ñaët trong choã roãng  Theo ñöôøng naèm 31
coâng trình. ngang
Daây moät hoaëc nhieàu sôïi
ñaët trong oáng, trong choã 22A  Theo ñöôøng thaúng 32
roãng coâng trình. ñöùng
Daây caùch ñieän ñaët trong
hoäp, trong choã roãng 23
coâng trình.
23A Daây caùch ñieän trong 33
trong hoäp, trong choã
roãng coâng trình. raõnh coù naép.
Daây caùch ñieän trong

hoäp, chìm trong coâng 24 Caùp moät hay nhieàu sôïi 33A
trình. trong raõnh coù naép.
Caùp moät hoaëc nhieàu sôïi 24A
trong hoäp, chìm trong Daây caùch ñieän trong 34
coâng trình. hoäp treo.
Caùp moät hoaëc nhieàu 25 Caùp moät hoaëc nhieàu 34A
sôïi: sôïi trong hoäp treo.
 Trong traàn giaû
 Trong traàn treo
Daây caùch ñieän trong 71

Caùp moät hoaëc nhieàu raõnh.
sôïi trong oáng hoaëc 61
trong raõnh ngaàm. Daây caùch ñieän hoaëc 72
caùp moät hoaëc nhieàu
Caùp moät hoaëc nhieàu sôïi sôïi trong raõnh choân
choân trong ñaát khoâng töôøng.
coù baûo veä cô hoïc boå 62 Daây caùch ñieän trong
sung. oáng hoaëc caùp moät 73
hoaëc nhieàu sôïi trong
khung
choân trong ñaát coù baûo 63 Daây caùch ñieän trong
veä cô hoïc boå sung. oáng hoaëc caùp moät
74
hoaëc nhieàu sôïi trong
khung cöûa soå.
2. Heä thoáng thanh daãn ñieän
Trong thoáng phaân phoái haï aùp hieän ñaïi, thöôøng söû duïng thanh daãn ñeå daãn ñieän. Coù nhieàu
phöông phaùp ñeå laép raùp thanh daãn ñieän nhöng phaûi tuøy vaøo tröôøng hôïp cuï theå ñeå tieán haønh cho
phuø hôïp. Ñeå laép raùp ñuùng theo yeâu caàu veà kyõ thuaät, thöôøng theo caùc phöông phaùp sau:
 Caùc thanh daãn ñieän ñöôïc baét vaøo daây caùp baèng giaù treo chuyeân duøng (1), baét vaøo coät baèng
giaù (6). Daây caùp (2) ñöôïc baét vaøo caùc coät baèng voøng oâm (5), ñaàu keïp caùp (3), taêng ñô (4). Trong

tröôøng hôïp khoaûng caùch giöõa caùc coät quaù 6m thì caàn phaûi coù caùc coät ñôõ boå sung ñeå giöõ hoäp thanh
daãn.
 Thanh daãn ñöôïc baét vaøo töôøng nhôø giaù ñôõ ñeå coù theå cung caáp ñieän cho caùc taûi ôû moïi vò trí
khaùc nhau
Hình 5.19. Phöông phaùp keïp giöõ thanh daãn ñieän Hình 5.20. Thanh daãn baét vaøo töôøng
 Söû duïng caùc giaøn giaùo töï haønh ñöôïc boá trí ôû beân caïnh thanh daãn ñaõ ñöôïc laép raùp. Naâng
thanh daãn ñeán ñoä cao caàn thieát roài baét chaët thanh daãn vaøo keát caáu vaø tieán haønh noái caùc thanh daãn
laïi vôùi nhau, phöông phaùp naøy ñoøi khoâng gian nôi laép ñaët phaûi roäng.
Hình 5.21. Giaøn giaùo töï haønh Hình 5.22. Ñöôøng daây daãn ñieän ngoaøi trôøi
3. Ñöôøng daây daãn ñieän ngoaøi trôøi
Ñöôøng daây daãn ñieän duøng ñeå ñaët ôû phía ngoaøi töôøng nhaø vaø caùc coâng trình, treân caùc coät.
Ñöôøng daây ñieän ngoaøi trôøi coù theå ñi töø daây taûi ñieän treân khoâng ñeán nhaø hoaëc coâng trình xaây
döïng. Ñöôøng daây naøy coøn ñöôïc noái phaân nhaùnh töø ñöôøng daây taûi ñieän treân khoâng vôùi ñöôøng daây
noäi tuyeán baét ñaàu töø söù caùch ñieän ôû beân ngoaøi maët töôøng, maùi nhaø hay coâng trình ñeán ñaàu keïp
daây cuûa keát caáu ñöa ñöôøng daây ñieän vaøo thöôøng duøng caùp traàn hay caùp boïc.
Hình 5.23. Daây traàn vaø daây boïc caùch ñieän ñaët treân söù

Neáu ñöôøng daây ñieän ngoaøi trôøi ñöôïc ñaët baèng daây ñieän traàn thì chuùng phaûi ñöôïc boá trí hay
baûo veä sao cho daây daãn ñieän khoâng chaïm tôùi ngöôøi ñöôïc vaø trong phaïm vi an toaøn cho pheùp.
Caùp moät sôïi hoaëc nhieàu sôïi ñaët ngoaøi trôøi ñöôïc treo treân daây ñôõ
Hình 5.24. Caùp ñöôïc treo treân giaù ñôõ
Caùc ñaàu daây daãn ñieän vaøo nhaø ñöôïc thöïc hieän xuyeân qua töôøng trong caùc oáng caùch ñieän,
nhöng cho pheùp thöïc hieän caùc ñaàu daãn daây trong caùc oáng theùp vaø xuyeân qua maùi nhaø.
Caàn phaûi duy trì khoaûng caùch caàn thieát giöõa baûn thaân caùc daây daãn ñaët song song vôùi nhau.

CHÖÔNG VI
TRAÏM BIEÁN AÙP
6.1. Choïn soá löôïng vaø coâng suaát cuûa traïm bieán aùp
Voán ñaàu tö cuûa traïm bieán aùp chieám moät phaàn raát quan troïng trong toång soá voán ñaàu tö cuûa heä
thoáng ñieän. Vì vaäy, vieäc choïn vò trí, soá löôïng vaø coâng suaát ñònh möùc cuûa maùy bieán aùp laø vieäc laøm
raát quan troïng. Ñeå choïn traïm bieán aùp caàn ñöa ra moät soá phöông aùn coù xeùt ñeán caùc raøng buoäc cuï
theå vaø tieán haønh tính toaùn so saùnh kinh teá - kyõ thuaät ñeå choïn phöông aùn toái öu.
1. Choïn vò trí traïm bieán aùp
Ñeå xaùc ñònh vò trí hôïp lyù cuûa traïm bieán aùp caàn xem xeùt caùc yeâu caàu sau:
 Gaàn trung taâm phuï taûi
 Thuaän tieän cho caùc ñöôøng daây vaøo/ra
 Thuaän lôïi trong quaù trình laép ñaët vaø thi coâng xaây döïng
 Thao taùc, vaän haønh, söûa chöõa, quaûn lyù deã daøng
 Phoøng chaùy, noå, aåm öôùt, buïi baëm vaø khí aên moøn toát
 An toaøn cho ngöôøi vaø thieát bò.
Trong thöïc teá, vieäc ñaït taát caû caùc yeâu caàu treân laø raát khoù khaên. Do ñoù, caàn xem xeùt vaø caân
nhaéc caùc ñieàu kieän thöïc teá ñeå coù theå choïn phöông aùn hôïp lyù nhaát.
2. Choïn soá löôïng vaø chuûng loaïi maùy bieán aùp
Coù nhieàu phöông phaùp ñeå xaùc ñònh soá löôïng vaø chuûng loaïi maùy bieán aùp, nhöng thöôøng vaãn
phaûi döïa vaøo nhöõng nguyeân taéc chính sau ñaây:
 Chuûng loaïi maùy bieán aùp trong moät traïm bieán aùp neân ñoàng nhaát (hay ít chuûng loaïi), ñeå
giaûm soá löôïng maùy bieán aùp döï phoøng trong kho vaø thuaän tieän trong laép ñaët, vaän haønh.
 Soá löôïng maùy bieán aùp trong traïm bieán aùp phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö: yeâu caàu veà
lieân tuïc cung caáp ñieän cuûa hoä phuï taûi, yeâu caàu veà löïa choïn dung löôïng maùy bieán aùp
hôïp lyù, yeâu caàu veà vaän haønh kinh teá traïm bieán aùp … Ñoái vôùi hoä phuï taûi loaïi moät,
thöôøng choïn hai maùy bieán aùp trôû leân. Ñoái vôùi hoä phuï taûi loaïi hai, soá löôïng maùy bieán
aùp ñöôïc choïn coøn tuøy thuoäc vaøo vieäc so saùnh caùc hieäu quaû veà kinh teá – kyõ thuaät. Tuy
nhieân, ñeå ñôn giaûn trong vaän haønh, soá löôïng maùy bieán aùp trong moät traïm bieán aùp
khoâng neân quaù ba maùy vaø caùc maùy bieán aùp naøy neân coù cuøng chuûng loaïi vaø coâng suaát.
3. Xaùc ñònh coâng suaát maùy bieán aùp
Hieän nay, coù nhieàu phöông phaùp ñeå xaùc ñònh dung löôïng maùy bieán aùp, nhöng vaãn phaûi döïa
theo nguyeân taéc chính sau ñaây:
 Choïn theo ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng coù xeùt ñeán quaù taûi cho pheùp (quaù taûi bình
thöôøng). Möùc ñoä quaù taûi phaûi ñöôïc tính toaùn sao cho hao moøn caùch ñieän trong khoaûng
thôøi gian xem xeùt khoâng vöôït quaù ñònh möùc töông öùng vôùi nhieät ñoä cuoän daây laø 98oC.
Khi quaù taûi bình thöôøng, nhieät ñoä ñieåm noùng nhaát cuûa cuoän daây coù theå lôùn hôn (nhöõng
giôø phuï taûi cöïc ñaïi) nhöng khoâng vöôït quaù 140oC vaø nhieät ñoä lôùp daàu phía treân khoâng
vöôït quaù 95oC.
 Kieåm tra theo ñieàu kieän quaù taûi söï coá (hö hoûng moät trong nhöõng maùy bieán aùp laøm vieäc

song song) vôùi moät thôøi gian haïn cheá ñeå khoâng giaùn ñoaïn cung caáp ñieän.
a. Phöông phaùp coâng suaát ñaúng trò
Heä soá quaù taûi thöôøng xuyeân coù theå ñöôïc xaùc ñònh töø ñoà thò khaû naêng taûi cuûa MBA. Ñoù laø quan
heä giöõa heä soá quaù taûi cho pheùp K2cp, heä soá phuï taûi baäc moät K1 vaø thôøi gian quaù taûi t2. Ñeå söû duïng
phöông phaùp naøy caàn phaûi bieán ñoåi ñoà thò phuï taûi nhieàu baäc cuûa MBA thaønh ñoà thò phuï taûi hai
baäc ñaúng trò.
Coâng suaát ñaúng trò cuûa MBA trong khoaûng thôøi gian xem xeùt ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
n
S t 2
i i
Sñt  i 1
n
(6.1)
t
i 1
i
ÔÛ ñaây: Si laø phuï taûi cuûa MBA ôû thôøi khoaûng ti .

Khi bieán ñoåi thaønh ñoà thò phuï taûi hai baäc ñaúng trò coù theå coù caùc tröôøng hôïp sau:
- Ñoà thò phuï taûi nhieàu baäc cuûa MBA coù moät cöïc ñaïi vaøo buoåi chieàu (Hình 6.1.a):
Theo bieåu thöùc (6.1), tính Sñt2 vôùi thôøi gian luùc quaù taûi laø t2 vaø tính Sñt1 vôùi thôøi gian tröôùc
luùc quaù taûi laø 10 h (t1=10h).
- Ñoà thò quaù taûi nhieàu baäc cuûa MBA coù moät cöïc ñaïi vaøo buoåi saùng (Hình 6.1.b):
Tính Sñt2 vôùi thôøi gian quaù taûi laø t2, tính Sñt1 vôùi thôøi gian sau khi keát thuùc quaù taûi laø10 h.
- Neáu ñoà thò phuï taûi cuûa MBA coù hai cöïc ñaïi trong moät ngaøy (Hình 6.1.c) thì phuï taûi ñaúng
trò baäc hai ñöôïc tính ñoái vôùi cöïc ñaïi naøo coù toång Siti ñaït trò soá lôùn nhaát. Khi ñoù, choïn ñöôïc Sñt2 ,
coøn Sñt1 seõ tính nhö moät trong hai tröôøng hôïp neâu treân.
Neáu Sñt2 < 0,9 Smax thì choïn Sñt2 = 0,9 Smax. Thôøi gian caáp thöù hai ñöôïc tính nhö sau:
t’2 = ( Sñt2 )2 t2/(0.9Smax)2 (6.2)
S S
S’ñt2
Sñm Sñm
S’ñt1
t2
t1=10 h t2 t1=10 h
0 6 12 18 24 t 0 6 12 18 24 t
S a. S b.
Sñm t2 Sñm
10 h
0 6 12 18 24 t 0 6 12 18 24 t
c. d.
Hình 6.1. Ñoà thò phuï taûi cuûa maùy bieán aùp

Ñoà thò phuï taûi ñaúng trò hai baäc ñöôïc bieåu dieãn ôû (Hình 6.1d).
Trong tröôøng hôïp MBA laøm vieäc vôùi ñoà thò phuï taûi hai baäc (hoaëc ñoà thò phuï taûi nhieàu baäc ñaõ
bieán ñoåi veà ñoà thò phuï taûi hai baäc ñaúng trò) thì trình töï xaùc ñònh quaù taûi cho pheùp cuûa MBA theo
ñöôøng cong khaû naêng taûi ñöôïc tieán haønh nhö sau:
Tính K1 = Sñt1/Sñm, K2 = Sñt2 /Sñm
Töø K1 vaø t2, tra caùc ñöôøng cong quaù taûi cho pheùp cuûa maùy bieán aùp ñeå tìm K2cp vaø so saùnh vôùi
K2. Neáu K2  K2cp thì maùy bieán aùp ñaõ choïn laø chaáp nhaän ñöôïc, ngöôïc laïi caàn thay ñoåi coâng suaát
maùy.
Trong tröôøng hôïp khoâng coù ñöôøng cong quaù taûi cho pheùp cuûa MBA, coù theå xaùc ñònh heä soá
quaù taûi bình thöôøng theo qui taéc 3%:
Kqt = 1 +(1-Kñk).0,3 (6.3)
ÔÛ ñaây: Kñk laø heä soá ñieàn kín cuûa ñoà thò phuï taûi.
Khi traïm coùù 2 maùy, caàn löu yù tôùi khaû naêng quaù taûi söï coá cuûa maùy. Khaû naêng quaù taûi naøy ñöôïc
xaùc ñònh theo haõng cheá taïo. Neáu khoâng coù thoâng tin cuï theå coù theå chaáp nhaän 140% cho caùc maùy
Lieân Xoâ vôùi ñieàu kieän heä soá taûi tröôùc ñoù khoâng ñöôïc vöôït quaù 0,93 vaø 130% cho caùc maùy cuûa
caùc haõng khaùc theo IEC 354. Khi aáy, dung löôïng MBA coù theå choïn theo bieåu thöùc sau:
Sñm  Smax/(n-1)Kqtsc (6.4)
ÔÛ ñaây: Smax laø phuï taûi cöïc ñaïi, Kqtsc laø heä soá quaù taûi söï coá cho pheùp cuûa maùy bieán aùp, n laø soá
löôïng MBA trong traïm.
Khaû naêng quaù taûi bình thöôøng maùy bieán aùp cuûa haõng ABB ñöôïc bieåu dieãn ôû Hình 6.2.
Löu yù: Neáu nhieät ñoä trung bình haøng naêm tb lôùn hôn nhieät ñoä trung bình haøng naêm ñònh möùc
ñm cuûa maùy bieán aùp thì coâng suaát ñònh möùc cuûa maùy bieán aùp phaûi ñieàu chænh theo bieåu thöùc sau:
 θ  θ ñm 
S 'ñm  S ñm  1  tb  (6.5)
K2  K2 100 
1 .6 1 ,6
t = 0,5h
1 .5 t = 0,5h÷1h 1 ,5
t = 1h
t = 2h 1 ,4
1 .4 t = 2h
1 ,3
1 .3 t = 4h
t = 4h
1 ,2
1 .2
t = 8h 1 ,1 t = 8h
1 .1
1
t = 24h t = 24h
1 0 ,9
0 .2 5 0 .5 0 .7 0 .8 0 .9 1 K1 0 ,2 5 0 ,5 0 ,7 0 ,8 0 ,9 1 K1
K2
a. b.
1,6
t = 0,5h
1,4
t = 1h
a. ñm=20oC, b. ñm=30oC,
1,2 t = 2h c. ñm=40oC
1 t = 4h
Hình 6.2. Ñöôøng cong quaù taûi cho pheùp
0,8 cuûa MBA ABB
K1
0,25 0,5 0,7 0,8 0,9 1
c.
Khaû naêng quaù taûi maùy bieán aùp Lieân Xoâ ñöôïc bieåu dieãn ôû Hình 6.3.
a. b. c. d.
MBA
a. Daàu vaø khí ñoái löu töï nhieân S <1MVA
b. Daàu vaø khí ñoái löu töï nhieân S <32MVA
c. Daàu ñoái löu töï nhieân vaø khí ñoái löu cöôõng böùc S<32MVA
d. Daàu ñoái löu töï nhieân vaø khí ñoái löu cöôõng böùc S<63MVA
e. Daàu vaø khí ñoái löu cöôõng böùc S <125MVA
f. Daàu vaø khí ñoái löu cöôõng böùc S >125MVA
e. f.
Hình 6.3. Ñöôøng cong quaù taûi cho pheùp cuûa maùy bieán aùp Lieân Xoâ vôùi ñm=30oC
6.2. Sô ñoà noái daây traïm bieán aùp

1. Sô ñoà noái daây cuûa traïm bieán aùp
Sô ñoà noái daây cuûa traïm bieán aùp phaûi ñaùp öùng caùc yeâu caàu veà chæ tieâu kinh teá – kyõ thuaät, cuï
theå laø:
- Ñaûm baûo lieân tuïc cung caáp ñieän theo yeâu caàu cuûa phuï taûi
- Sô ñoà noái daây ñôn giaûn, thuaän lôïi trong vaän haønh vaø xöû lyù luùc söï coá
- An toaøn trong vaän haønh vaø söûa chöõa
- Hôïp lyù veà maët kinh teá treân cô sôû ñaûm baûo caùc yeâu caàu veà maët kyõ thuaät
2. Traïm bieán aùp trung gian 110/15 (22) kV
Trong thöïc teá, ñoái vôùi caùc traïm bieán aùp trung gian coù coâng suaát nhoû (< 40 MVA), ñieän aùp
110/22 kV (15 kV) thöôøng ñöôïc söû duïng sô ñoà noái daây vôùi caùc löu yù sau ñaây:
- Ñoái vôùi traïm bieán aùp coù moät maùy bieán aùp, phía sô caáp thöôøng khoâng söû duïng thanh
goùp maø keát noái tröïc tieáp vôùi ñöôøng daây treân khoâng vaø phía thöù caáp söû duïng sô ñoà
thanh goùp khoâng phaân ñoaïn

- Ñoái vôùi traïm bieán aùp coù hai maùy bieán aùp, phía sô caáp thöôøng söû duïng sô ñoà thanh goùp
coù phaân ñoaïn hay sô ñoà hai thanh goùp coù maùy caét voøng vaø phía thöù caáp söû duïng sô ñoà
thanh goùp coù phaân ñoaïn
- Caùc tuyeán daây vaøo/ra traïm neáu laø ñöôøng daây treân khoâng ñeàu ñöôïc trang bò thieát bò
choáng seùt
- Ñoái vôùi caùc tuyeán caùp ngaàm ñöôøng daây vaøo/ra traïm thöôøng khoâng caàn trang bò thieát bò
choáng seùt
- Ñeå baûo veä choáng quaù ñieän aùp lan truyeàn vaøo traïm söû duïng hai choáng seùt ñaët ôû hai phía
cao vaø haï aùp cuûa maùy bieán aùp
- Trong tröôøng hôïp caùc tuyeán daây vaøo/ra laø caùp ngaàm thì caùc maùy caét ñaët treân caùc tuyeán
naøy thöôøng laø caùc maùy caét kieåu hôïp boä, ñaët trong nhaø
- Caùc dao noái ñaát ñöôïc trang bò nhaèm tieáp ñaát thieát bò ñaõ coâ laäp khoûi maïng, ñaûm baûo an
toaøn cho ngöôøi söûa chöõa. Moät soá dao noái ñaát coù lieân ñoäng cô khí vôùi dao caùch ly (dao
noái ñaát ñoùng thì dao caùch ly môû vaø ngöôïc laïi) nhaèm traùnh söï coá do thao taùc nhaàm laãn
- Caùc traïm bieán aùp ñeàu ñöôïc trang bò maùy bieán aùp ño löôøng VT vaø CT phuïc vuï cho baûo
veä rôle vaø ño löôøng
- Caùc traïm bieán aùp trung gian ñeàu coù trang bò bieán aùp töï duøng nhaèm cung caáp ñieän cho
phaàn ñieàu khieån, baûo veä, ño löôøng vaø sinh hoaït
- Caùc maùy bieán aùp phaân phoái thöôøng ñöôïc baûo veä bôûi heä thoáng baûo veä rôle, coøn maùy
bieán aùp töï duøng do coù coâng suaát nhoû chæ caàn ñoùng caét vaø baûo veä baèng dao caét keøm caàu
chì töï rôi (FCO).
Döôùi ñaây giôùi thieäu moät sô ñoà vaøi traïm ñieån hình cuûa löôùi ñieän thaønh phoá Hoà Chí Minh:
a. Traïm An Khaùnh (Hình 6.3)
Traïm An Khaùnh ñöôïc cung caáp nguoàn töø hai ñöôøng daây 66 kV Saøi Goøn vaø Chaùnh Höng. Phía
sô caáp MBA 3 cuoän daây 40 MVA 115/23/10 kV  /Y/Y noái keát vôùi ñöôøng daây baèng maùy caét ñaët
ngoaøi trôøi (731). Phía thöù caáp laø thanh caùi TC51 vaø 4 loä ra coù trang bò caùc maùy caét hôïp boä ñaët
trong nhaø. Traïm ñöôïc cung caáp ñieän töï duøng qua maùy bieán aùp 2T 100 kVA, bieán aùp naøy ñöôïc baûo
veä vaø ñoùng caét bôûi dao caét keøm caàu chì (FCO). Caùc thieát bò choáng seùt LA ñeå baûo veä quaù aùp lan
truyeàn theo ñöôøng daây vaøo traïm vaø caùc dao noái ñaát ñeå tieáp ñaát caùc thieát bò ñaûm baûo an toaøn cho
ngöôøi söûa chöõa. Ñeå ñieàu chænh ñieän aùp phía thöù caáp, söû duïng caùc ñaàu phaân aùp sô caáp
 (9x1,78%).
b. Traïm An Nghóa (Hình 6.4)
Traïm An Nghóa coù sô ñoà töông töï nhö traïm An Khaùnh, nhöng caùc loä ra phía thöù caáp laø ñöôøng
daây treân khoâng neân ñöôïc trang bò loaïi maùy caét ñaët ngoaøi trôøi vaø coù caùc thieát bò choáng seùt treân caùc
tuyeán daây naøy. Do maùy bieán aùp cuûa traïm laø loaïi maùy bieán aùp hai cuoän daây 11,5 MVA 115/15 kV
(22 kV) Y/  neân ñeå taïo trung tính phía thöù caáp, traïm phaûi söû duïng bieán aùp noái ñaát 1500 kVA
15/5,5/0,4 kV Y/  .
c. Traïm Saøi Goøn (Hình 6.5)
Traïm Saøi Goøn ñöôïc trang bò moät MBA 3 cuoän daây 40MVA 115/15/6,6 kV Y/Y/  vaø moät maùy
bieán aùp hai cuoän daây 20MVA 115/15 kV  /Y. Phía sô caáp söû duïng heä thoáng hai thanh goùp (TC
71 vaø TC 72) cuøng vôùi dao caét voøng (733-1, 733-2 vaø 734-1, 734-2). Heä thoáng thanh goùp kieåu
naøy cho pheùp söûa chöõa moät thanh goùp maø khoâng ngöøng cung caáp ñieän. Hai ñaàu maùy bieán aùp coù

thieát bò hai maùy caét ñeå ñoùng caét maùy bieán aùp khi caàn thieát. Phía thöù caáp söû duïng sô ñoà thanh goùp
coù phaân ñoaïn, bình thöôøng maùy caét phaân ñoaïn 500 ôû traïng thaùi môû (NO) nhaèm haïn cheá doøng
ngaén maïch khi xuaát hieän söï coá ngaén maïch treân moät trong hai phaân ñoaïn. Caùc ñöôøng daây ra keát
noái vôùi caùc phaân ñoaïn thanh goùp ñeàu laø ñöôøng daây treân khoâng, söû duïng maùy caét ñaët ngoaøi trôøi.
GT1, GT2, GT3 laø caùc maùy phaùt ñieän tuoácbin khí ñeå cung caáp ñieän vaøo heä thoáng theo keá hoaïch
ñieàu ñoä chung cuûa ñieàu ñoä löôùi.
Hình 6.3. Sô ñoà nhaát thöù traïm An Khaùnh

Hình 6.4. Sô ñoà nhaát thöù traïm An Nghóa

 

Hình 6.5. Sô ñoà nhaát thöù traïm Saigon
3. Traïm bieán aùp phaân phoái 22 kV(15 kV)/0,4 kV

Caùc traïm bieán aùp phaân phoái 22 kV(15 kV)/0,4 kV thöôøng laø caùc traïm coâng suaát nhoû coù coâng
suaát maùy bieán aùp ñeán 400 kVA. Loaïi traïm bieán aùp naøy coù theå coù caùc sô ñoà ñaáu daây nhö sau:
a. Sô ñoà ñôn
DAÂY TRUNG THEÁ 15kV
3 LA-12 kV
3FCO 24 kV-100A
Fuse: 20kA
3CT: 24 kV-10/5A
Ñieän keá 208/120V-5A
Wh
3VT: 8400/120V-5A
3xM25 boïc 24 kV
MBT 3P- 315 kVA

15/0,4 kV
Caùp ngaàm haï theá XLPE

2x(3M240 + M120)
5x CB 100A - 500V
PHUÏ TAÛI
Hình 6.6. Sô ñoà nguyeân lyù traïm 3 pha 315kVA

Traïm ñöôïc caáp nguoàn baèng moät daây reõ töø maïng phaân phoái trung theá. Ñeå thöïc hieän chöùc naêng
ñoùng caét vaø baûo veä maùy bieán aùp, thöôøng ñöôïc trang bò dao caét taûi (LBS), caàu chì töï rôi (FCO),
dao caét taûi keøm caàu chì (LBFCO), hay dao caùch ly vaø caàu chì (DS+F). ÔÛ moät soá quoác gia, ñoái vôùi
traïm bieán aùp coù coâng suaát nhoû hôn 160 kVA vaø coù keát caáu daïng treo thì phía trung aùp maùy bieán
aùp khoâng trang bò LBS/LBFCO/FCO. Trong tröôøng hôïp naøy, caùc thieát bò baûo veä vaø ñoùng caét ñaët ôû
xa vaø thöôøng ñieàu khieån ñöôøng daây treân khoâng truïc chính cung caáp ñieän cho caùc traïm.
b. Sô ñoà ñoâi (Hình 6.7)
Traïm ñöôïc cung caáp baèng hai daây reõ töø maïng phaân phoái trung theá. Hai daây naøy ñöôïc keát noái
vaøo thanh caùi qua dao caùch ly DS. Maùy bieán aùp ñöôïc noái vaøo thanh caùi qua caàu chì töï rôi FCO,
phía haï theá maùy bieán aùp ñöôïc trang bò maùy caét haï aùp hay caàu dao haï theá. Caùc ñöôøng daây cung
caáp cho caùc phuï taûi thöôøng ñöôïc baûo veä baèng caàu chì.
c. Sô ñoà maïch voøng (Hình 6.8)
Maïch voøng (RMU – Ring Main Unit) laø moät truïc phaân phoái lieân tuïc coù daïng maïch kín vôùi
ñieåm baét ñaàu vaø keát thuùc ñeàu ôû treân cuøng moät thanh goùp. Moãi ñaàu cuûa noù ñöôïc ñieàu khieån bôûi
moät maùy caét rieâng. Maïch voøng thöôøng ñöôïc keát noái ñeå taïo voøng chính hay truïc phaân phoái - lieân
laïc, thanh goùp cuûa noù seõ chòu doøng cuûa toaøn voøng hay toaøn boä söï lieân laïc giöõa hai traïm.
Moãi maïch voøng chöùa ba lieân keát:
- Hai lieân keát ñeán, moãi caùi chöùa LBS/dao caùch ly vaø moät dao tieáp ñaát
- Moät lieân keát ra vaø ngaên baûo veä chung coù chöùa caàu chì/LBS hay toå hôïp maùy caét vôùi
dao tieáp ñaát.
Sô ñoà maïch voøng cho pheùp hoä phuï taûi söû duïng hai nguoàn cung caáp, naâng cao ñoä tin caäy cung
caáp ñieän. Kieåu sô ñoà naøy thöôøng ñöôïc duøng trong löôùi caùp ngaàm phaân phoái trung aùp ôû ñoâ thò.
120/208V  30
5A
Wh
VT
8400/120V
Thanh goùp 24kV
CT 24 kV
DS-24 kV - 3Þ - 600A (....)/5A DS - 24 kV - 3Þ - 600A
Ñaàu caùp 24 kV XLPE Sñm  1000kVA

15  220/0,4 kV
CB haï aùp
Phuï taûi
TRAÏM BIEÁN AÙP Sñm < 1000 kVA - 2 ñaàu caùp
Hình 6.7. Sô ñoà ñoâi

RMU
Sñm < 300 kVA

15 - 22/0,4 kV
CT - 1000V Wh 220/380V
…./ 5A 5A
CB Haï aùp
Phuï taûi
Hình 6.8. Sô ñoà maïch voøng
d. Sô ñoà truïc phaân phoái song song

Trong sô ñoà truïc phaân phoái song song, phía trung theá coù hai daây hay caùp ngaàm cuøng xuaát phaùt
töø moät thanh goùp. Söï khaùc bieät chuû yeáu cuûa sô ñoà truïc phaân phoái song song vôùi sô ñoà maïch voøng
laø hai lieân keát thöôøng coù khoùa lieân ñoäng. Khi lieân keát naøy ñoùng thì lieân keát kia môû. Khi cung caáp
ñieän bò giaùn ñoaïn treân lieân keát ñoùng thì thieát bò ñoùng caét seõ taùc ñoäng caét maïch vaø lieân keát coøn laïi
seõ ñoùng vaøo hoaëc töï ñoäng hoaëc baèng tay.
Sô ñoà naøy thöôøng ñöôïc söû duïng ôû caùc nôi coù maät ñoä phuï taûi cao, phuï taûi yeâu caàu ñoä tin caäy
cung caáp ñieän cao vaø ñöôïc caáp ñieän baèng caùp ngaàm.
22 kV
FCO
MBA
22/0,4kV
Caùp ngaàm song song
CB Haï aùp
0,4 kV
Phuï taûi
Hình 6.9. Sô ñoà truïc phaân phoái song song
6.3. Ño löôøng vaø kieåm tra trong traïm bieán aùp

1. Nguyeân taéc chung
Thieát bò ño löôøng vaø kieåm tra trong traïm bieán aùp nhaèm caùc muïc ñích sau:
- Ño löôøng caùc ñaïi löôïng ñieän (V, I, P, Q, A…)
- Giaùm saùt tình traïng vaän haønh thieát bò vaø phaùn ñoaùn traïng thaùi vaän haønh traïm
Caùc yeâu caàu caàn ñaït ñöôïc laø:
- Caùc thieát bò ño löôøng vaø kieåm tra phaûi ñaït ñoä chính xaùc vaø tin caäy caàn thieát
- Caùc thieát bò ño löôøng vaø kieåm tra caàn ñaët ôû vò trí deã quan saùt
- Soá löôïng thieát bò ño löôøng caàn ñaët ít nhaát nhöng ñaûm baûo theo doõi vaän haønh toát…
2. Ño löôøng vaø kieåm tra trong traïm trung gian
a. Sô ñoà ñöôøng daây maùy bieán aùp (Hình 6.10)
- Phía sô caáp maùy bieán aùp trang bò moät ñoàng hoà Ampe vaø coâng taéc chuyeån maïch
- Phía thöù caáp maùy bieán aùp trang bò moät ñoàng hoà Ampe A vaø coâng taéc chuyeån maïch
H
AS , moät ñoàng hoà V keøm coâng taéc chuyeån maïch VS , ñoàng hoà ño coâng suaát taùc duïng
HH,
W ñoàng hoà ño coâng suaát phaûn khaùng Var , ñieän naêng keá
- Caùc tuyeán daây phuïï taûi trang bò ñieän naêng keá KWh , ñoàng hoà Ampe keá A keøm coâng
taéc chuyeån maïch AS
- Caùc maùy bieán doøng ñieän CT vaø maùy bieán ñieän aùp VT ñöôïc söû duïng ñeå bieán tín hieäu
doøng vaø aùp veà giaù trò thích hôïp vôùi caùc cô caáu ño (5 A vaø 120 V).
b. Sô ñoà coù thanh goùp phaân ñoaïn (Hình 6.11)
- Neáu hai ñöôøng daây ñeán hai phaân ñoaïn tôùi töø hai nguoàn khaùc nhau thì caàn trang bò ñoàng
hoà V , taàn soá keá f , ñoàng hoà hoaø ñoàng boä Syn
- Phía sô caáp maùy bieán aùp trang bò ñoàng hoà Ampe keá A , coâng taéc chuyeån maïch AS .
- Phía thöù caáp maùy bieán aùp trang bò A , keøm coâng taéc chuyeån maïch AS , ñieän naêng keá
KWh .
3. Ño löôøng trong traïm phaân phoái
Ño löôøng trong traïm phaân phoái coù theå thöïc hieän ôû trung aùp hoaëc haï aùp. Thöôøng chæ caàn coù
ñoàng hoà ñieän naêng keá KWh , neáu caàn thì boå sung theâm ñoàng hoà V , keøm chuyeån maïch VS , ñeå
bieát chaát löôïng ñieän aùp, ño cos ñeå coù theå coù giaûi phaùp naâng cao cos, ñoàng hoà A , keøm chuyeån
maïch VS , ñeå theo doõi tình hình taûi cuûa maùy bieán aùp vaø ñöôøng daây.
6.4. Baûo veä ñieän traïm bieán aùp

Maïng ñieän vaø caùc thieát bò trong traïm phaûi ñöôïc baûo veä sao cho tình traïng quaù doøng vaø quaù aùp
phaûi ñöôïc nhanh choùng loaïi ra khoûi heä thoáng tröôùc khi gaây ra nguy hieåm vaø hö hoûng.
Quaù doøng do quaù taûi thöôøng cho pheùp keùo daøi laâu hôn quaù doøng do ngaén maïch vaø thieát bò baûo
veä ñöôïc thieát keá laøm vieäc theo söï taêng toác ñoä taêng cuûa doøng (ví duï ñaëc tuyeán thôøi gian -
nghòch/doøng cuûa rôle quaù doøng).
1. Baûo veä quaù taûi

Quaù taûi laøm taêng nhieät ñoä cuûa caùc daây daãn vaø cuûa maùy bieán aùp. Ñieàu naøy laøm taêng toác ñoä giaø
coãi cuûa caùch ñieän, giaûm tuoåi thoï cuûa thieát bò. Thieát bò choáng quaù taûi thöôøng ñöôïc ñaët ôû phía sau
maùy bieán aùp ñoái vôùi traïm bieán aùp khaùch haøng, nhöng thöôøng ñöôïc ñaët ôû phía tröôùc caùc traïm bieán
aùp coâng coäng.
Ñoái vôùi maùy bieán aùp: thoâng thöôøng baûo veä choáng quaù taûi ñöôïc thöïc hieän baèng caùch söû duïng
rôle quaù taûi coù treã (hoaëc laø loaïi rôle nhieät coù thanh löôõng kim hoaëc thieát bò ñieän töû). Baûo veä naøy
seõ taùc ñoäng caét maïch phía ñaàu ra cuûa maùy bieán aùp. Thôøi gian treã naøy nhaèm baûo ñaûm khoâng caét
nhaàm maùy bieán aùp trong tröôøng hôïp quaù taûi ngaén haïn. Tuy nhieân, coøn toàn taïi caùc hình thöùc baûo
veä khaùc:
- Ñoái vôùi loaïi maùy bieán aùp kieåu treo, rôle nhieät thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå caûm nhaän nhieät ñoä
cuoän daây MBA vôùi möùc chính xaùc ñuû ñeå ñaûm baûo an toaøn cho caùch ñieän
- Ñoái vôùi maùy bieán aùp khoâ thöôøng söû duïng boä caûm bieán nhieät ñoä ñöôïc caøi ôû phaàn noùng nhaát
cuûa caùch ñieän caùc cuoän daây ñeå baùo tín hieäu vaø taùc ñoäng caét maùy bieán aùp.
Caùc maùy bieán aùp laøm maùt baèng daàu coù coâng suaát lôùn thöôøng coù caùc thermostat vôùi hai chæ soá
ñaët, moät ñeå baùo tín hieäu vaø moät ñeå caét maùy bieán aùp.
110 kV
DS
CB
LA
CT AS A
25MVA
110/15kV
DS DS
LA
CB CB CB
V V
CT AS A A AS CT
CT AS MW Mvar KWh
Syn
VS VS
A f
VS V DS DS
DS V
CB DS
15 kV
FCO DS DS T1 T2
CB CB
FCO
CT KWh AS A CB CB
CT KWh AS A
DS DS
A A
CT AS KWh KWh AS CT
Töï duøng Phuï taûi 1 Phuï taûi 2
Hình 6.10. Sô ñoà ño löôøng ñöôøng daây traïm bieán aùp Hình 6.11. Sô ñoà ño löôøng traïm coù thanh goùp phaân ñoaïn

2. Baûo veä söï coá beân trong maùy bieán aùp

Baûo veä maùy bieán aùp choáng caùc daïng söï coá beân trong thuøng daàu maùy bieán aùp ñöôïc thöïc hieän
ñoái vôùi maùy bieán aùp coù thuøng daàu phuï vaø thöôøng söû duïng rôle cô loaïi Buchholz. Caùc rôle naøy coù
theå kieåm tra söï tích tuï chaäm hôi do daàu maùy bieán aùp boác do hoà quang xuaát hieän choã chaïm caùc
cuoän daây do hö hoûng caùch ñieän, hoaëc do söï xaâm nhaäp cuûa khoâng khí khi daàu bò roø.
Khaû naêng kieåm tra ñoät bieán veà söï boác hôi cuûa daàu maùy bieán aùp trong rôle Buchholz cho pheùp
caét maùy caét naèm phía sô caáp maùy bieán aùp moät caùch töùc thôøi neáu xung daàu xaûy ra trong oáng noái
thuøng daàu phuï vaø chính.
Vôùi loaïi maùy bieán aùp coâng suaát lôùn  10MVA hieän nay, heä thoáng taûn nhieät, laøm maùt ñöôïc
thieát keá kieåu ñoái löu. Do ñoù, söï daõn daàu seõ khoâng gaây neân taêng aùp suaát, nhôø caùc caùnh taûn nhieät
(xem hình 6.12). Trong tröôøng hôïp naøy, rôle hôi kieåu Buchholz khoâng aùp duïng ñöôïc, maø phaûi söû
duïng thieát bò baûo veä “DGPT” goàm caùc chöùc naêng:
- Kieåm tra löôïng hôi boác ra
- Kieåm tra quaù aùp suaát
- Kieåm tra quaù nhieät ñoä.
Hai ñieàu kieän ñaàu seõ taùc ñoäng maùy caét phía sô caáp bieán aùp coøn ñieàu kieän thöù ba seõ caét maùy
caét phía thöù caáp.
3. Baûo veä ngaén maïch
Baûo veä choáng chaïm ñaát coù ñoä nhaïy vaø toác ñoä cao ñöôïc coi laø tieâu chuaån ñoái vôùi phía sô caáp
cuûa maùy bieán aùp phaân phoái coâng coäng vaø bieán aùp phaân phoái khaùch haøng. Sô ñoà treân hình 6.13 coù
theå aùp duïng ñoái vôùi maùy bieán aùp coù cuoän sô caáp noái tam giaùc hoaëc sao trung tính khoâng noái ñaát.
Sô ñoà naøy ñöôïc goïi laø “Baûo veä choáng chaïm ñaát coù giôùi haïn” (Restricted Earth Fault-REF).
Trung theá Haï theá

1 1
2 2
3 3
N
E/F relay
Hình 6.12. Baûo veä choáng chaïm ñaát phía cuoän daây sô caáp
Sô ñoà REF seõ phaùt hieän söï coá chaïm ñaát chæ khi naøo coù söï coá naøy xaûy ra ôû cuoän sô caáp hay ôû
phía sau cuûa bieán doøng tôùi ñaàu cuoän daây.
Öu ñieåm cuûa sô ñoà baûo veä naøy laø:
- Ñôn giaûn vaø giaù thaønh laép ñaët thaáp
- Taùc ñoäng töùc thôøi
- Ñoä nhaïy cao
- Haïn cheá tôùi möùc thaáp nhaát moái nguy hieåm cuûa ñieän aùp lan truyeàn (do taùc ñoäng caét maïch
töùc thôøi)

- Khoâng caàn phaûi phoái hôïp vôùi caùc baûo veä phía sau söï coá chaïm ñaát xaûy ra phía haï aùp coi
nhö ngaén maïch treân pha - pha phía sô caáp. Do ñoù, baûo veä REF seõ khoâng laøm vieäc.
Thöôøng treân maïng coâng coäng khoâng coù maùy caét phía haï aùp (CB) maø chæ ñôn giaûn laø caàu dao
phuï taûi LBS (Load Break Switch). Rôle baûo veä quaù doøng (chæ caàn 2 boä) ñöôïc noái noái tieáp vôùi caùc
bieán doøng treân maïch noái REF, nhö hình veõ phaàn ñöùt neùt ôû treân Hình 6.12. Nhöõng rôle quaù doøng
naøy ñaûm baûo nhieäm vuï choáng ngaén maïch vaø quaù taûi phía sau cuûa maùy bieán doøng. Tuy nhieân, caàn
phaûi phoái hôïp chaët cheõ vôùi caùc thieát bò baûo veä quaù doøng phía haï aùp.
4. Choïn thieát bò baûo veä ñaët phía tröôùc maùy bieán aùp cho traïm bieán aùp
Theo tieâu chuaån cuûa moät vaøi quoác gia, söï löïa choïn naøy ñöôïc thöïc hieän theo giaù trò doøng
chuaån Ib. Giaù trò cuûa noù seõ laø:
- Neáu ñöôïc ño phía thöù caáp, ñaây seõ laø doøng ñònh möùc thoâng thöôøng cuûa maùy bieán aùp
- Neáu ñöôïc ño phía sô caáp, doøng naøy seõ laø toång cuûa doøng ñònh möùc thoâng thöôøng cuûa maùy
bieán aùp vaø cuûa caùc maùy moùc khaùc laøm vieäc ôû möùc ñieän aùp trung aùp khaùc (ví duï caùc ñoäng
cô, ...), giaù trò nhoû nhaát cuûa doøng ngaén maïch 3 pha trung aùp taïi ñieåm laép ñaët.
Khi doøng chuaån nhoû hôn 45A vaø chæ coù moät maùy bieán aùp, coù theå thöïc hieän baûo veä baèng caàu
chì hoaëc maùy caét
Khi doøng chuaån baèng hoaëc lôùn hôn 45A hoaëc khi coù nhieàu maùy bieán aùp, seõ caàn phaûi söû duïng
maùy caét ñeå thöïc hieän nhieäm vuï baûo veä.
a. Baûo veä baèng caàu chì
- Khi traïm chæ coù moät maùy bieán aùp, doøng ñònh möùc cuûa caàu chì In phaûi thoûa maõn caùc quan
heä sau:
I
I n  1,4I b vaø I n  c
6
ÔÛ ñaây: In, Ib, Ic laàn löôït laø doøng ñònh möùc cuûa caàu chì; doøng ñònh möùc sô caáp cuûa bieán aùp;
doøng nhoû nhaát phía sô caáp khi coù ngaén maïch treân ñaàu cuoän thöù caáp.
- Khi traïm ñöôïc cung caáp baèng ñöôøng daây treân khoâng, hoaëc khi maïng haï aùp raát nhaïy vôùi
ñieàu kieän aùp bò maát ñoái xöùng (khi maïng coù nhieàu taûi ñoäng cô ba pha, khi xaûy ra hö hoûng
cuûa moät caàu chì neân caét caû ba pha nhôø taùc ñoäng cuûa heä thoáng töï ñoäng caét maïch cuûa LBS
trung aùp (ví duï toå hôïp dao caét - caàu chì).
Caàn chuù yù laø sau khi coù moät hoaëc vaøi caàu chì taùc ñoäng caét ngaén maïch hoaëc quaù taûi, caû ba caàu
chì treân ba pha neân ñöôïc thay vì coù theå caùc caàu chì khoâng ñöùt trong quaù trình xaûy ra söï coá ñaõ bò
xuoáng caáp do phaûi chòu doøng ñieän lôùn ñi qua.
b. Baûo veä baèng maùy caét
Neáu traïm ñöôïc caáp nguoàn thoâng qua moät maùy caét trung aùp caàn phaûi ñaûm baûo laø caùc ñieàu kieän
baát thöôøng (söï coá ngaén maïch hay quaù taûi ) trong maïch haï aùp seõ khoâng laøm caùc rôle baûo veä treân
maïng cung caáp taùc ñoäng nhaàm. Nguyeân taéc baûo veä caên baûn phaûi tuaân theo laø maùy caét gaàn nguoàn
nhaát seõ coù thôøi gian caét ngaén maïch laâu nhaát, trong tröôøng hôïp ñang phaân tích, ñaây laø maùy caét
phía trung aùp cuûa maùy bieán aùp.
Tuy nhieân, thôøi gian caét laâu nhaát naøy khoâng ñöôïc vöôït quaù trò soá ñöôïc ngaønh ñieän löïc cung
caáp.
Khi thöïc hieän baûo veä choáng chaïm ñaát nhö ñaõ trình baøy, khoâng caàn phoái hôïp thôøi gian taùc
ñoäng vôùi caùc baûo veä khaùc khi phía sô caáp cuûa maùy bieán aùp noái tam giaùc hoaëc noái sao trung tính

khoâng noái ñaát. Lyù do vì khi coù chaïm ñaát moät pha phía haï aùp, doøng xuaát hieän treân hai pha phía sô
caáp gioáng tình traïng ngaén maïch pha - pha taïi ñaây. Söï coá chaïm ñaát taïi phía trung theá cuûa traïm coù
theå ñöôïc loaïi boû töùc thôøi nhôø sô ñoà baûo veä REF.
Ñeå caét töùc thôøi söï coá ngaén maïch pha - pha xaûy ra ôû phía sô caáp, coù theå söû duïng caùc thieát bò
baûo veä ñôn giaûn töông töï nhö caùc rôle “trò soá ñaët cao”.
Nguyeân taéc “trò soá ñaët cao” döïa treân yeáu toá neáu doøng ñi qua thieát bò baûo veä ñuû lôùn hôn trò soá
taùc ñoäng cuûa thieát bò naøy thì söï coá aét haún ñöôïc xaûy ra treân phía sô caáp vì khi ngaén maïch phía haï
aùp hoaëc treân caùc cuoän daây, doøng ngaén maïch seõ khoâng ñuû lôùn, laøm cho caùc rôle phía sô caáp khoâng
taùc ñoäng ñöôïc.
Caùc rôle quaù doøng coù trò soá ñaët cao naøy (2 hoaëc 3 caùi nhö ñöôïc ghi chuù trong phaàn “baûo veä
choáng ngaén maïch”) seõ ñöôïc noái tieáp vôùi moät rôle quaù doøng coù ñaëc tuyeán thôøi gian phuï thuoäc (t =
f(I)), phaàn naøy ñöôïc veõ baèng neùt ñöùt treân hình 6.13. Ñoái vôùi maùy bieán aùp loaïi phaân phoái, caùc rôle
naøy thöôøng ñöôïc chænh ñònh doøng ñaët baèng 25 laàn doøng ñaày taûi cuûa maùy bieán aùp. Baèng caùc bieän
phaùp ñôn giaûn neâu treân, vieäc loaïi boû töùc thôøi söï coá ngaén maïch xaûy ra ôû phía sô caáp cuûa maùy bieán
aùp coù theå ñöôïc thöïc hieän maø khoâng aûnh höôûng tôùi vieäc phoái hôïp giöõa caùc thieát bò baûo veä phía haï
aùp.
Tuy nhieân, khi coù söï khaùc nhau giöõa möùc ñoä cuûa doøng ngaén maïch cöïc ñaïi vaø cöïc tieåu raát lôùn,
caàn thieát phaûi söû duïng sô ñoà baûo veä so leäch cho maùy bieán aùp.
Baûo veä so leäch döïa treân nguyeân taéc so saùnh doøng ñi vaøo cuoän sô caáp cuûa maùy bieán aùp vôùi
doøng ñi ra khoûi cuoän thöù caáp (sau khi ñaõ quy ñoåi thoâng qua caùc bieán doøng ñeå chuùng cuøng ñoä lôùn
vaø goùc pha). Khi coù söï cheâch leäch ñaùng keå giöõa hai trò soá doøng naøy, rôle seõ taùc ñoäng caét maùy caét
noái vaøo maùy bieán aùp.
Maïch baûo veä nhö vaäy seõ cung caáp ñoä nhaïy thích hôïp vôùi toác ñoä caét söï coá cao vaø seõ khoâng
aûnh höôûng tôùi söï phoái hôïp baûo veä cuûa caùc thieát bò phía haï aùp.
Caàn phaûi ghi nhôù raèng caùc rôle taùc ñoäng nhanh ñöôïc söû duïng trong caùc sô ñoà baûo veä REF,
baûo veä trò soá ñaët cao, baûo veä so leäch phaûi ñöôïc oån ñònh hoùa nhaèm traùnh taùc ñoäng sai do söï baûo
hoøa cuûa caùc bieán doøng (ví duï khi ñoùng maùy bieán aùp).
Thoâng thöôøng, baûo veä REF, baûo veä quaù doøng coù trò soá ñaët cao vaø baûo veä so leäch ñöôïc ñaët
trong cuøng moät hoäp rôle.
5. Choïn thieát bò baûo veä phía sau maùy bieán aùp
Thieát bò baûo veä maùy caét haï aùp (CB) hoaëc caàu chì - caàu dao ñaët sau maùy bieán aùp phaûi tuaân thuû
caùc yeâu caàu sau:
- Phaûi coù dao caùch ly (nhaèm ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi), dao naøy coù tieáp ñieåm khi môû taïo
khoaûng hôû coù theå nhìn thaáy moät caùch roõ raøng
- Coù doøng ñònh möùc töông öùng vôùi maùy bieán aùp lieân quan
- Coù doøng caét ñònh möùc phuø hôïp vôùi doøng ngaén maïch 3 pha phía thöù caáp
- Coù soá cöïc phuø hôïp vôùi kieåu sô ñoà noái ñaát cuûa maïng: 4 cöïc, ñoái vôùi sô ñoà noái ñaát kieåu IT
coù daây trung tính, sô ñoà TT vaø TN – S; 3 cöïc, ñoái vôùi sô ñoà IT khoâng coù daây trung tính vaø
maïng TN - C.

6.5. Keát caáu traïm bieán aùp phaân phoái vaø baûng keâ vaät lieäu chi tieát
1. Traïm bieán aùp treo
Traïm bieán aùp treo (Hình 6.13) laø kieåu traïm maø toaøn boä caùc thieát bò cao haï aùp vaø maùy bieán aùp
ñeàu ñöôïc treo treân coät.MBA thöôøng laø loaïi moât pha hoaëc toå ba maùy bieán aùp moät pha.Tuû haï aùp
ñöôïc ñaët treân coät.Traïm naøy thöôøng raát tieát kieäm ñaát neân thöôøng ñöôïc duøng laøm traïm coâng coäng
ñoâ thò cung caáp cho moät vuøng daân cö.Maùy bieán aùp cuûa traïm treo thöôøng coù coâng suaát nhoû(  3 x
75 kVA),caáp ñieän aùp 15 22 / 0,4 kV,phaàn ño ñeám ñöôïc trang bò phía haï aùp. Tuy nhieân loaïi traïm
naøy thöôøng laøm maát myõ quan thaømh phoá neân veà laâu daøi loaïi traïm naøy khoâng ñöôïc khuyeán khích
duøng ôû ñoâ thò.
TT CHÆ DAÃN SL
1 Ñaø L.75x75x8 - 2,4 m 2
2 Thanh choáng 60x6 - 0,92 m 4
3 Söù ñöùng 24 kV 2
4 U clevis vaø oáng chæ 1
5 Söùtreo 24 kv polymer 3
6 Khoen neo 6
7 Keïp caêng daây 3
8 LA 12KV 3
9 FCO 24KV - Côû thích hôïp 3
10 Maùy bieán theá 1 22/ 0,4 kV 3
11 Giaù chuøm treo maùy bieán theá 1
12 OÁng PVC 114 5
13 Co oáng PVC 114 1
14 Keïp oáng PVC 114 3
15 Thuøng ñieän keá 1
16 Thuøng thieát bò haï theá ñôn 1
17 Keïp vaø coïc tieáp ñòa 2,4 m 2
18 Keïp noái eùp - côû thích hôïp 8
19 Keïp quai - côû thích hôïp 3
20 Keïp hotline - côû thích hôïp 3
21 Chaèng truï 1
22 Buloâng 20x800 ven raêng 3
Long ñeàn vuoâng 22 6
23 Buloâng 16x250 5
25 Buloâng maét 16x300 3
26 Buloâng 16x400 VRS 4
Long ñeàn vuoâng 18 28
29 Daây ñoàng boïc 24 kV 25 mm2
30 Caùp xuaát haï theá - côû thích hôïp
31 Daây ñoàng traàn 25 mm2
Hình 6.13. Traïm treo – Sñm  3 x 75 kVA

2. Traïm bieán aùp giaøn

Traïm giaøn (Hình 6.14) laø loaïi traïm maø toaøn boä caùc trang thieát bò vaø maùy bieán aùp ñeàu ñöôïc
ñaët treân caùc giaù ñôõ baét giöõa hai coät.Traïm ñöôïc trang bò ba maùy bieán aùp moät pha (  3 x 75 kVA)
hay moät maùy bieán aùp ba pha(  400 kVA),caáp ñieän aùp 15  22 kV /0,4 kV.Phaàn ño ñeám coù theå
thöïc hieän phía trung aùp hay phía haï aùp.Tuû phaân phoái haï aùp ñaët treân giaøn giöõa hai coät ñöôøng daây
ñeán coù theå laø ñöôøng daây treân khoâng hay ñöôøng caùp ngaàm. Traïm giaøn thöôøng cung caáp ñieän cho
khu daân cö hay caùc phaân xöôûng.
TT CHÆ DAÃN SL
1 ÑaØ L.75x75x8 - 2,4 m 3
2 Thanh choáng 60x6 - 0,92 m 6
3 ÑaØ L.75x75x8 - 3,2 m 4
4 ÑaØ U.160x68x5 - 3,4 m 2
5 Ñaø U .100x46x4,5 - 0,5 m 4
6 ÑaØ U .100x46x4,5 - 1,1 m 2
7 Söù ñöùng 24 Kv 6
8 U Clevis vaø söù oáng chæ 1
9 Söù treo 24 kV Polymer 3
10 Khoen neo 6
11 Keïp caêng daây 3
12 LA 12 kV 3
13 FCO 24 kV - Côõ thích hôïp 3
14 Maùy bieán theÁ 3 22 /0,4 kV 1
15 OÁng PVC 114 4
16 Co oáng PVC 114 2
17 Keïp oáng PVC 114 2
18 Thuøng ñieän keá vaø 1
thieát bò haï theá ñoâi
19 Keïp, coïc tieáp ñòa 2,4 m 4
20 Chaèng truï 1
21 Keïp Splitbolt 16
22 Keïp quai 3
Keïp Hotline 3
25 Buloâng 16x350 10
Buloâng 16x300 VRS 2
27 Long ñeàn vuoâng 18 54
28 Buloâng 20x800 ven raêng 6
29 Buloâng 12x40 2
30 Buloâng 12x120 6
31 Long ñeàn vuoâng 14 12
32 Daây ñoàng traàn 25 mm2
33 Caùp xuaát haï theá
34 ÑaØ L.75x75x8 - 2,4 m 3
35 Thanh choáng 60x6 -0,92 m 6
Hình 6.14. Traïm giaøn – Sñm  400 kVA, ño ñeám haï theá 36 ÑaØ L.75x75x8 - 3,2 m 4
3. Traïm neàn
Traïm neàn thöôøng ñöôïc duøng ôû nhöõng nôi coù ñieàu kieän ñaát ñai nhö ôû vuøng noâng thoân, cô quan,
xí nghieäp nhoû vaø vöøa.Ñoái vôùi loaïi traïm neàn.thieát bò cao aùp ñaët treân coät, maùy bieán aùp thöôøng laø toå
ba maùy bieán aùp moät pha hay moät maùy bieán aùp ba pha ñaët beät treân beä ximaêng döôùi ñaát, tuû phaân
phoái haï aùp ñaët trong nhaø. Xung quanh traïm coù xaây töôøng raøo baûo veä (Hình 6.15).Ñöôøng daây ñeán

coù theå laø caùp ngaàm hay ñöôøng daây treân khoâng,phaàn ño ñeám coù theå thöïc hieän phía trung aùp hay
phía haï aùp.
TT CHÆ DAÃN SL TT CHÆ DAÃN SL

1 Ñaø L.75x75x8 - 2,4 m 7 15 Chaèng truï 1
2 Thanh choáng 60x6 - 0,92 m 14 16 Keïp quai 3
3 Söù ñöùng 24 kV 6 17 Keïp Hotline 3
4 U Clevis vaø söù oáng chæ 1 18 Keïp Splitbolt 5
5 Söù treo 24 kV Polymer 3 19 Buloâng 16x250 5
6 Khoen neo 6 20 Buloâng 16x300 2
7 Keïp caêng daây 3 21 Buloâng 16x300 VRS 6
8 LA 12 kV 3 22 Buloâng 16x350 2
9 FCO 24 kV - Côû thích hôïp 3 Long ñeàn vuoâng 18 30
10 Daây ñoàng traàn 25 mm 23 Buloâng 20x800 ven raêng 6
11 Caùp xuaát haï theá 24 Long ñeàn vuoâng  22 12
12 Maùy bieán theá 3 pha 1 25 Buloâng 12x40 14
13 Thuøng ñieän keá vaø thieát bò haï theá 1 26 Long ñeàn vuoâng 14 28
ñoâi Ñaø L.75x75x8 - 2,4 m 7
14 Keïp vaø coïc tieáp ñòa 2,4 m 4 27 Thanh choáng 60x6 - 0,92 m 14
28 Söù ñöùng 24 kV 6
Hình 6.15. Traïm neàn MBA 3 pha, ño ñeám haï theá

4. Traïm kín
Traïm kín laø loaïi traïm maø caùc thieát bò ñieän vaø maùy bieán aùp ñöôïc ñaët trong nhaø.Traïm kín
thöôøng ñöôïc phaân laøm traïm coâng coäng vaø traïm khaùch haøng.
Traïm coâng coäng thöôøng ñöôïc ñaët ôû khu ñoâ thò hoùa,khu daân cö môùi ñeå ñaûm baûo myõ quan vaø an
toaøn cho ngöôøi söû duïng.
Traïm khaùch haøng thöôøng ñöôïc ñaët trong khuoân vieân cuûa khaùch haøng khuynh höôùng hieän nay
laø söû duïng boä maïch voøng chính(Ring Main Unit) thay cho keát caáu thanh caùi,caàu dao,coù bôï chì vaø
caàu chì oáng ñeå baûo veä maùy bieán aùp coù coâng suaát nhoû hôøn 1000 kVA.Ñoái vôùi loaïi traïm kieåu naøy
caùp vaøo vaø ra thöôøng laø caùp ngaàm .Caùc cöûa thoâng gioù ñeàu phaûi coù löôùi ñeà phoøng chim ,raén ,chuoät
vaø coù hoá daàu söï coá.
5. Traïm troïn boä
Ñoái vôùi nhieàu traïm phöùc taïp ñoøi hoûi söû duïng caáu truùc noái maïng nguoàn kieåu voøng hoaëc tuû
ñoùng caét chöùa nhieàu maùy caét, goïn, khoâng chòu aûnh höôûng cuûa thôøi tieát vaø chòu ñöôïc va ñaäp, trong
nhöõng tröôøng hôïp naøy caùc traïm troïn boä kieåu kín ñöôïc söû duïng. Caùc khoái ñöôïc cheá taïo saün seõ
ñöôïc laép ñaët treân neàn nhaø beâ toâng vaø ñöôïc söû duïng ñoái vôùi traïm ôû ñoâ thò cuõng nhö traïm ôû noâng
thoân .
Caùc öu ñieåm cuûa traïm kieåu naøy laø :
+ Toái öu hoùa veà vaät lieäu vaø söï an toaøn
+ Giaûm thôøi gian nghieân cöùu vaø thieát keá,giaûm chi phí laép ñaët
+ Ñôn giaûn trong laép ñaët thieát bò vaø keát noái.
+ Caùc traïm kieåu naøy chaéc chaén,goïn ñeïp thöôøng ñöôïc duøng ôû caùc nôi quan troïng nhö cô quan
ngoaïi giao,vaên phoøng,khaùch saïn….
Hieän nay, ñoái vôùi traïm bieán aùp trung gian cao/trung aùp coøn coù xu höôùng söû duïng traïm troïn
boä caùch ñieän baèng khí SF6 goïi laø traïm phaân phoái kín “GIS”.Ñaëc ñieåm cuûa traïm loaïi naøy laø dieän
tích xaây döïng traïm nhoû hôn khoaûng vaøi chuïc laàn so vôùi traïm ngoaøi trôøi.
Hình 6.16. Traïm bieán aùp phaân phoái kieåu troïn boä

6.6. LAÄP BAÙO CAÙO NGHIEÂN CÖÙU KHAÛ THI THIEÁT KEÁ TRAÏM BIEÁN AÙP
Döôùi ñaây lieät keâ caùc böôùc thöïc hieän khi trieån khai laäp baùo caùo nghieân cöùu khaû thi moät döï aùn
xaây döïng traïm bieán aùp:
1. Coâng taùc chuaån bò ñi thöïc ñòa
Tröôùc heát laø chuaån bò baûn ñoà khu vöïc döï kieán thieát keá traïm. Chuû nhieäm ñeà aùn keát hôïp vôùi boä
phaän khaûo saùt, ñi khaûo saùt sô boä ngoaøi thöïc ñòa ñeå xaùc ñònh vò trí döï kieán ñaët traïm bieán aùp. Böôùc
tieáp theo laø thoaû thuaän vôùi ñòa phöông veà caùc phöông aùn vò trí traïm. Trong giai ñoaïn naøy, cuõng
caàn phaûi xin ñöôïc caùc vaên baûn thoaû thuaän cuûa UBND tænh vaø caùc ngaønh lieân quan nhö quy hoaïch,
giao thoâng khi phaïm vi ñeà aùn thieát keá giao cheùo vôùi ñöôøng saét, ñöôøng soâng…
2. Laäp ñeà cöông yeâu caàu khaûo saùt
Keát thuùc chuyeán coâng taùc thöïc ñòa, chuû nhieäm ñeà aùn caàn laäp ñeà cöông yeâu caàu khaûo saùt (ñòa
hình vaø ñòa chaát) keøm theo baûn ñoà theå hieän vò trí traïm, vò trí caùc hoá khoan, caùc yeâu caàu kyõ thuaät
ñaëc bieät khaùc neáu traïm coù thöïc hieän ñaáu noái vaøo löôùi ñieän hieän höõu.
Moät soá yeâu caàu cuï theå coù theå lieät keâ nhö sau:
- Thu nhaäp caùc thoâng tin döõ lieäu veà vò trí ñòa lyù, daân sinh kinh teá, nhu caàu söû duïng ñieän,
ñieàu kieän khí töôïng thuyû vaên khu vöïc thöïc hieän döï aùn (nhieät ñoä, ñoä aåm, gioù möa gioâng seùt, möïc
nöôùc luõ…
- Ño ñaït bình ñoà khu vöïc, vò trí ñaët traïm ñeå laøm cô sôû tính toaùn khoái löôïng san neàn, ñòa hình
ñòa vaät xung quanh vò trí traïm, keå caû caùc tuyeán ñöôøng daây hieän höõu, tuyeán giao thoâng coâng trình
ngaàm…ñeå laäp bieän phaùp toå chöùc thi coâng
- Thaêm doø thaønh phaàn hoaù hoïc caùc maãu nöôùc, caùc chæ tieâu cô lyù ñaát ñeå laøm cô sôû tính toaùn
moùng cho caùc giaûi phaùp xaây döïng traïm
- Giaù trò ñieän trôû ñaát ñeå tính toaùn noái ñaát choáng seùt cho traïm
- Caùc vaên baûn thoaû thuaän vôí ñòa phöông hay caùc ngaønh chöùc naêng trong vuøng aûnh höôûng
cuûa döï aùn ñeå laøm cô sôû phaùp lyù cho vieäc thöïc hieän döï aùn
- Caùc ñieàu kieän veà moâi tröôøng xung quanh ñeå laäp baùo caùo ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng
- Soá lieäu veà nguoàn voán ñaàu tö, laõi suaát vay, ñieàu kieän cho vay
- Moät soá döõ lieäu khaùc tuyø ñaëc ñieåm cuï theå cuûa coâng trình.
3. Khaûo saùt
Boä phaän khaûo saùt seõ trieån khai caùc coâng taùc ngoaøi thöïc ñòa döïa treân yeâu caàu cuûa chuû nhieäm ñeà
aùn. Quaù trình naøy bao goàm caû coâng taùc ñòa hình, ñòa chaát vaø thu thaäp caùc soá lieäu khí töôïng thuûy
vaên, goïi chung laø coâng taùc ngoaïi nghieäp (ngoaøi trôøi). Böôùc tieáp theo sau khi coù soá lieäu ño ñaïc,
thu thaäp, keát quaû phaân tích laø phaûi theå hieän nhöõng thoâng tin ñoù treân baûn veõ vaø laäp thaønh moät baùo
caùo: coâng taùc naøy goïi laø noäi nhgieäp (trong phoøng). Coù theå hieåu nhö sau:
Boä phaän khaûo saùt phaûi ño ñaïc ñöôïc taát caû caùc ñòa hình ñòa vaät xung quanh vaø ngay caû caùc vò trí
döï kieán ñaët traïm, khoan moät soá vò trí ñeå laáy maãu nöôùc, ñaát ñaù…, ñieàu tra thu thaäp taát caû caùc döõ
lieäu veà khí töôïng thuûy vaên chuû nhieäm ñeà aùn ñaõ yeâu caàu trong ñeà cöông khaûo saùt. Taäp hôïp taát caû
nhöõng keát quaû ñoù laäp neân moät baùo caùo khaûo saùt vaø caùc baûn veõ (ñòa hình, ñòa chaát vaø khí töôïng
thuyû vaên).
4. Thieát keá
Keát quaû khaûo saùt (baùo caùo vaø caùc baûn veõ) ñöôïc xem laø döõ lieäu ñaàu vaøo cho quaù trrình thieát keá.
Giai ñoaïn thieát keá bao goàm hai noäi dung chính laø kyõ thuaät vaø kinh teá. Trong yeáu toá kyõ thuaät thì
quan troïng nhaát vaãn laø caùc giaûi phaùp coâng ngheä chính (ñieän vaø xaây döïng). Phaïm truø kinh teá cuûa
döï aùn ñeà caäp ñeán nguoàn voán thöïc hieän döï aùn, phaân tích kinh teá taøi chính caùc nguoàn voán vay… vaø
toång giaù trò ñaàu tö coâng trình.

Sau ñaây, ñeå giuùp hình dung roõ hôn nhöõng coâng vieäc thöïc hieän, giôùi thieäu bieân cheá moät ñeà aùn
maãu.
5. Bieân cheá moät ñeà aùn maãu trong thöïc teá
Ñeå hieåu theâm veà quaù trình thieát keá hay nhöõng noäi dung cuï theå, trích daãn bieân cheá moät hoà sô
thieát keá traïm bieán aùp töø 110 kV trôû leân. Trong thöïc teá, tuyø theo ñaëc ñieåm coâng trình cuï theå maø coù
theå thay ñoåi cho phuø hôïp. Thoâng thöôøng, moät hoà sô baùo caùo nghieân cöùu khaû thi traïm bieán aùp coù
caáp ñieän aùp töø 110 kV trôû leân ñöôïc bieân cheá thaønh ba taäp nhö sau:
- Taäp 1: thuyeát minh - lieät keâ thieát bò vaät lieäu – caùc baûn veõ
- Taäp 2: toång möùc ñaàu tö
- Taäp 3: Baùo caùo khaûo saùt sô boä.

CHÖÔNG 9
LÖÏA CHOÏN THIEÁT BÒ MAÏNG PHAÂN PHOÁI CAO & HAÏ AÙP
A. LÖÏA CHOÏN THIEÁT BÒ PHAÂN PHOÁI CAO AÙP

9.1 Thieát bò ñoùng caét
9.1.1 Maùy caét (CB)
Maùy caét ñieän laø thieát bò ñöôïc söû duïng trong maïng ñieän cao aùp ñeå ñoùng, caét doøng ñieän phuï taûi
vaø caét doøng ñieän ngaén maïch. Ñaây laø loaïi thieát bò ñoùng caét laøm vieäc tin caäy, ñaûm baûo an toaøn
trong vaän haønh löôùi ñieän. Song do giaù thaønh cao neân maùy caét ñieän chæ thöôøng ñöôïc duøng ôû
nhöõng nôi quan troïng.
 Lieân quan ñeán söï vaän haønh cuûa löôùi ñieän, yeâu caàu cô baûn cuûa maùy caét laø ñoä tin caäy
ñaëc bieät cao trong taát caû caùc cheá ñoä vaän haønh coù theå coù.
 Lieân quan ñeán cheá ñoä ngaén maïch, ñoái vôùi heä thoáng laø cheá ñoä naëng neà nhaát, maùy caét
phaûi ngaét maïch trong thôøi gian ngaén nhaát. Caùc maùy caét hieän ñaïi cho pheùp caét 10 laàn
doøng ñieän ngaén maïch ôû coâng suaát ñònh möùc maø khoâng caàn kieåm tra hay söûa chöõa.
Maùy caét coù theå ñöôïc vaän haønh bôûi boä truyeàn ñoäng baèng tay, ñieàu khieån baèng ñieän hay thoâng
qua heä thoáng ñieàu khieån töø xa ñeå ñoùng caét maïng ñieän.
1. Caáu taïo
Nhaèm choáng laïi taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng, voû vaø naép maùy ñöôïc laøm baèng caùc loaïi theùp khoâng
gæ vaø ñöôïc bao phuû baèng moät lôùp sôn. Maùy caét coøn ñöôïc trang bò theâm moät soá chaân, moät soá boä
phaän coù theå ñieàu chænh ñöôïc.
Caáu taïo maùy caét bao goàm caùc thaønh phaàn chính nhö sau: ñaàu treân, buoàng ñoùng caét, ñaàu
döôùi, cuoän haõm, loø xo neùn, thanh noái, loø xo môû, thanh dòch chuyeån vaø cô caáu ñieàu khieån.
2. Phaân loaïi
Theo moâi tröôøng daäp hoà quang maùy caét ñöôïc phaân thaønh: maùy caét chaân khoâng, maùy caét
khoâng khí, maùy caét daàu, maùy caét ñieän töø, maùy caét SF6,…
Theo toác ñoä caét maùy caét ñöôïc phaân thaønh: maùy caét toác ñoä nhanh, toác ñoä vöøa vaø toác ñoä chaäm
Theo vò trí laép ñaët maùy caét ñöôïc phaân thaønh: maùy caét ngoaøi trôøi, maùy caét trong nhaø.
a. Maùy caét chaân khoâng
Ñaây laø loaïi maùy caét maø khi ngaét maïch, caùc tieáp ñieåm môû ra döôùi ñieàu kieän chaân khoâng (aùp
suaát baèng 10-4pa). Do quaù trình khueách taùn caùc ñieän tích trong chaân khoâng, hoà quang sinh ra
nhanh choùng bò daäp taét. Caáu taïo maùy caét chaân khoâng loaïi VBL, VD4 cuûa haõng ABB (Thuïy
Ñieån) ñöôïc theå hieän ôû Hình 9.1.
Cô caáu beân trong cuûa maùy caét chaân khoâng bao goàm: buoàng daäp hoà quang ñöôïc ñaët giöõa hai
söù caùch ñieän, moät tieáp ñieåm ñöôïc ñaët coá ñònh beân trong oå ñôõ coøn tieáp ñieåm kia chuyeån ñoäng.
OÁng kim loaïi cho pheùp tieáp ñieåm chuyeån ñoäng vaø taïo ra ñoä kín giöõa phaàn beân ngoaøi vaø phaàn
beân trong buoàng daäp hoà quang. Ngoaøi ra, maùy caét chaân khoâng coøn coù boä phaän tích tröõ naêng
löôïng baèng loø xo, khí neùn hay thuyû löïc vaø coù cô caáu ñieàu khieån.
b. Maùy caét khoâng khí
Ñaây laø loaïi maùy caét söû duïng khí neùn laøm moâi tröôøng daäp hoà quang, aùp suaát bình chöùa töø 1
ñeán 5Mpa. Khi ngaét, khoâng khí neùn ñöôïc ñöa töø bình chöùa vaøo buoàng daäp hoà quang. Hoà quang
ÑH Sö phaïm Kyõ thuaät Tp HCM www.quyenhuyanh.com 141

hình thaønh trong buoàng daäp hoà quang bò thoåi bôûi luoàng khí neùn ra beân ngoaøi. Caùch ñieän giöõa caùc
thaønh phaàn daãn ñieän ñöôïc thöïc hieän baèng caùch ñieän raén vaø khoâng khí.
Hình 9.1. Caáu taïo maùy caét chaân khoâng
c. Maùy caét SF6

Ñaây laø loaïi maùy caét coù caáu taïo vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng töông töï vôùi maùy caét khoâng khí,
nhöng coù moâi tröôøng daäp hoà quang laø khí ñaëc bieät SF6. SF6 laø loaïi khí trô tinh khieát khoâng maøu,
khoâng muøi, khoâng daãn ñieän, khoâng baét chaùy, beàn vöõng ñeán nhieät ñoä 1800C, khoâng coù taùc duïng
gaây haïi ñoái vôùi kim loaïi vaø vôùi caùc vaät lieäu keát caáu khaùc. Tuy nhieân, do taùc ñoäng cuûa hoà quang
ôû nhieät ñoä cao, söï phaân huyû SF6 vôùi hôi kim loaïi coù theå saûn sinh taïp chaát. Ñeå loaïi boû taïp chaát
naøy, thöôøng söû duïng chaát xuùc taùc laø oâxíùt nhoâm vaø ñeå laøm saïch beà maët tieáp ñieåm thì maùy caét SF6
phaûi söû duïng theâm caùc tieáp ñieåm coù taùc ñoäng tröôït.
a.Traïng thaùi ñoùng b. Traïng thaùi ñang môû c. Traïng thaùi môû
Hình 9.2. Caáu taïo maùy caét khí SF6
Caùc loaïi maùy caét SF6 ñöôïc cheá taïo cho caùc traïm ñoùng caét cao aùp vaø trung aùp. Loaïi maùy caét
cuûa haõng ABB coù ñieän aùp ñònh möùc ñeán 36kV vaø doøng ñieän laøm vieäc ñònh möùc ñeán 4000A,
doøng ñieän caét ngaén maïch ñònh möùc ñeán 50kA vaø heä soá quaù ñieän aùp raát thaáp. Caùc loaïi maùy caét
naøy thích hôïp ñeå ñoùng caét ñoäng cô, maùy bieán aùp vaø noái shunt khaùng ñieän.

d. Maùy caét daàu

Ñaây laø loaïi maùy caét duøng daàu laøm moâi tröôøng daäp hoà quang. Hoà quang sinh ra giöõa hai tieáp
ñieåm chaùy trong daàu bieán aùp, döôùi taùc duïng cuûa naêng löôïng do hoà quang sinh ra, daàu bò phaân
huyû hình thaønh khí vaø hôi ñeå daäp taét hoà quang. Maùy caét daàu ñöôïc phaân thaønh maùy caét ít daàu vaø
maùy caét nhieàu daàu:
+ Maùy caét ít daàu
Hình 9.3. Caáu taïo maùy caét ít daàu
Lôùp caùch ñieän ôû giöõa caùc thaønh phaàn daãn ñieän vôùi nhau vaø giöõa chuùng vôùi ñaát ñöôïc thöïc
hieän baèng caùch ñieän raén. Daàu ôû ñaây chuû yeáu laøm nhieäm vuï daäp hoà quang. Hieän nay, maùy caét ít
daàu ñöôïc thay theá baèng maùy caét chaân khoâng vaø maùy caét khí SF6.
+ Maùy caét nhieàu daàu
Hình 9.4. Caáu taïo maùy caét nhieàu daàu
Lôùp caùch ñieän giöõa caùc thaønh phaàn daãn ñieän vôùi nhau vaø giöõa chuùng vôùi ñaát ñöôïc thöïc hieän
baèng daàu bieán aùp. Ñoàng thôøi ôû ñaây daàu cuõng laø moâi tröôøng daäp hoà quang.
Khuyeát ñieåm cuûa maùy caét daàu laø:
 Hoà quang coù theå gaây chaùy
 Daàu gaây oâ nhieãm neân phaûi giöõ kín

 Ñoä beàn caùch ñieän cuûa daàu bò giaûm do bò carbon hoaø bôûi hoà quang neân phaûi ñònh kyø
thay daàu.
e. Maùy caét ñieän töø
Ñaây laø loaïi maùy caét coù buoàng daäp hoà quang theo kieåu raõnh heïp. Söï daäp hoà quang ñöôïc thöïc
hieän baèng caùch laøm taêng ñieän trôû hoà quang nhôø keùo daøi vaø laøm nguoäi noù nhanh choùng.
Trong caùc loaïi maùy caét noùi treân, maùy caét chaân khoâng coù caùc öu ñieåm vöôït troäi so vôùi caùc loaïi
maùy caét khaùc nhö sau:
 Khoâng caàn coù baát kyø loaïi khí hay chaát loûng naøo ñeå phuï giuùp daäp taét hoà quang, khoâng
taïo ra ngoïn löûa gaây nguy haïi vaät lieäu xung quanh
 Tuoåi thoï buoàngï daäp hoà quang cao vaø khoâng ñoøi hoûi giaùm saùt hay baûo trì
 Khaû naêng ñoùng caét lôùn
 Coâng suaát truyeàn ñoäng nhoû
 Hoaït ñoäng khoâng gaây tieáng oàn
Vì caùc öu ñieåm naøy maø maùy caét chaân khoâng ngaøy caøng ñöôïc phaùt trieån. Nhöôïc ñieåm chính
cuûa maùy caét chaân khoâng laø giaù thaønh cao.
3. Caùc thoâng soá kyõ thuaät
Caùc thoâng soá kyõ thuaät chuû yeáu cuûa maùy caét laø:
 Ñieän aùp ñònh möùc vaø doøng ñieän ñònh möùc
 Taàn soá ñònh möùc
 Doøng ñieän caét ngaén maïch ñònh möùc
 Ñieän aùp laøm vieäc cuoän ñoùng /cuoän caét
 Soá tieáp ñieåm phuï
 Doøng ñieän oån ñònh nhieät vaø doøng ñieän oån ñònh ñoäng
 Thôøi gian caét vaø thôøi gian môû
9.1.2. Maùy caét töï ñoùng laïi (ACR)
Maùy caét töï ñoùng laïi laø thieát bò baûo veä quaù doøng hay ngaén maïch raát tin caäy. Noù coù theå caûm
nhaän hieän töôïng quaù doøng ñieän, töï caét maïch vaø sau ñoù töï ñoùng laïi ñeå nhanh choùng taùi laäp söï
cung caáp ñieän neáu laø söï coá thoaùng qua.
Neáu coù söï coá vónh vieãn, maùy caét töï ñoùng laïi seõ töï ñoäng khoaù laïi sau 2, 3, 4 laàn ñoùng laïi theo
söï caøi ñaët ban ñaàu cuûa ngöôøi vaän haønh. Maùy caét töï ñoùng laïi coù theå ñoùng caét baèng tay nhôø saøo
caùch ñieän.
Hoaït ñoäng cuûa maùy caét töï ñoùng laïi ñöôïc thöïc hieän nhôø boä ñieàu khieån laäp trình coùù ñaëc tính
caét theo soá laàn ñaët tröôùc vaø thôøi gian töï ñoäng ñoùng laïi chính xaùc. Ñieàu naøy cho pheùp phoái hôïp
chaët cheõ vôùi caùc thieát bò baûo veä khaùc trong heä thoáng ñieän. Khi yeâu caàu baûo veä heä thoáng ñieän
thay ñoåi, coù theå deã daøng chænh ñònh caùc giaù trò caøi ñaët cho chöông trình.
1.Caáu taïo
Veà cô baûn, caùc maùy caét töï ñoùng laïi cuûa caùc haõng ñeàu coù caáu taïo töông töï. Caáu taïo maùy caét töï
ñoùng laïi loaïi Useries cuûa haõng Nulec ñöôïc theå hieän ôû Hình 9.5.
Moät chöùc naêng raát quan troïng ñoái vôùi ACR laø chöùc naêng ñieàu khieån. Thöôøng chöùc naêng ñieàu
khieån coù ba möùc truy caäp cho ngöôøi söû duïng:
 Möùc ngöôøi vaän haønh cho pheùp thöïc hieän caùc thao taùc cô baûn nhö: ñoùng caét vaø hieån thò
caùc thoâng soá ñieän aùp, doøng ñieän, coâng suaát …

 Möùc kyõ thuaät vieân cho pheùp baûo veä chöông trình caøi ñaët baèng maät maõ theo yù ngöôøi söû
duïng
 Möùc kyõ sö cho pheùp truy caäp qua maùy tính
Hình 9.5. Caáu taïo maùy caét töï ñoùng laïi

2. Phaân loaïi
Maùy caét töï ñoùng laïi coù theå phaân laøm hai loaïi chính laø:
 ACR daàu söû duïng daàu laøm moâi tröôøng daäp hoà quang. Naêng löôïng hoà quang ñöôïc haïn
cheá khi giaù trò doøng söï coá taêng.
 ACR chaân khoâng söû duïng chaân khoâng laøm moâi tröôøng daäp nhanh choùng hoà quang ôû
möùc naêng löôïng thaáp, keùo daøi tuoåi thoï cuûa tieáp ñieåm vaø buoàng caét.
Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa ACR cuõng gioáng nhö cuûa maùy caét. Tuy nhieân, noù coøn coù caùc thoâng
soá chính cuûa tuû ñieàu khieån, ñoù laø:
Chöùc naêng vaø boä phaän caøi ñaët (chöùc naêng baøn phím hay maùy tính)
 Ñaëc tuyeán baûo veä
 Soá laàn ñoùng laïi vaø khoaûng thôøi gian ñoùng laïi
 Thôøi gian trôû veà
 Caùc thoâng soá ño löôøng vaø löu tröõ
9.1.3. Maùy caét phuï taûi (LBS)
Maùy caét phuï taûi laø thieát bò ñoùng caét chæ coù theå ñoùng caét ñöôïc doøng phuï taûi nhöng khoâng theå
caét doøng ngaén maïch. Ñeå caét doøng ngaén maïch, caàn keát hôïp söû duïng theâm caùc caàu chì. Thöôøng
heä thoáng tieáp ñieåm cuûa maùy caét phuï taûi ñöôïc ñaët trong moâi tröôøng khí SF6 nhôø ñoù hoà quang bò
daäp taét nhanh choùng khi caét coù taûi. Moät soá loaïi maùy caét phuï taûi ñöôïc trang bò theâm boä phaän töï
ngaét doøng ñieän khi coù söï coá, nhöng maùy caét phuï taûi khoâng theå töï ñoùng laïi sau khi caét maïch. Maùy
caét phuï taûi ñöôïc vaän haønh ñoùng caét baèng tay thoâng qua saøo caùch ñieän.
1. Caáu taïo
Caáu taïo maùy caét phuï taûi laø moät thieát bò ba cöïc, ñöôïc ñaët trong bình kín laøm baèng theùp khoâng
gæ, beân trong thuøng chöùa ñaày khí SF6 vaø chaát khí naøy laøm moâi tröôøng daäp hoà quang khi ngaét
doøng ñieän coù cöôøng ñoä lôùn. Ngoaøi ra, maùy caét phuï taûi coøn coù theå ñöôïc gaén theâm moät soá thieát bò

khaùc nhö: thieát bò noái ñaát, thieát bò choáng seùt, boä phaän theo doõi aùp suaát khi SF6 ñeå ñaûm baûo ñoùng
caét an toaøn.
Hình 9.6. Maùy caét phuï taûi

2. Phaân loaïi
Vieäc phaân loaïi maùy caét phuï taûi chuû yeáu laø döïa vaøo caùc thoâng soá ñònh möùc nhö: ñieän aùp ñònh
möùc, doøng ñieän ñònh möùc vaø doøng ñieän caét ñònh möùc.
Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa maùy caét phuï taûi cuõng töông töï nhö cuûa maùy caét.
9.1.4. Dao caùch ly (DS)
Dao caùch ly laø khí cuï ñieän duøng ñeå caét maïch khi khoâng taûi vaø thöôøng ñöôïc trang bò trong caùc
traïm cuõng nhö treân caùc coät ñieän.
Nhieäm vuï chuû yeáu cuûa dao caùch ly laø khi môû seõ taïo ra moät khoaûng caùch hôû troâng thaáy giöõa
phaàn mang ñieän vaø phaàn caét ñieän nhaèm ñaûm baûo an toaøn vaø taïo ra caûm giaùc an taâm cho nhaân
vieân söûa chöõa khi laøm vieäc treân löôùi ñieän. Vì vaäy, ôû nhöõng nôi caàn söûa chöõa thöôøng xuyeân vaø
trong caùc traïm ñoùng caét luoân ñaët dao caùch ly ñi keøm vôùi caùc thieát bò ñoùng caét.
Thoâng thöôøng, dao caùch ly khoâng coù boä phaän daäp hoà quang neân chæ ñöôïc söû duïng ñeå ñoùng
caét khi khoâng coù doøng ñieän chaïy qua. Tuy nhieân, moät soá dao caùch ly ñöôïc trang bò theâm boä phaän
daäp hoà quang, nhôø ñoù coù theå caét caùc doøng taûi nhoû.
1. Caáu taïo
Caáu taïo cuûa dao caùch ly bao goàm caùc thaønh phaàn chính nhö sau:
 Beä ñôõ baèng kim loaïi ñeå coá ñònh dao caùch ly treân coät vaø söù caùch ñieän ñeå caùch ly phaàn
daãn ñieän vôùi coät
 Ñaàu noái ñeå baét daây
 Caùc tieáp ñieåm vaø dao daãn ñieän thöïc hieän chöùc naêng ñoùng caét
 Boä ngaét coù taùc duïng daäp hoà quang (chæ coù ôû moät soá loaïi dao caùch ly)
2. Phaân loaïi
Caùc loaïi dao caùch ly ñöôïc phaân loaïi nhö sau:
 Theo höôùng di chuyeån: dao caùch ly di chuyeån theo phöông ngang vaø dao caùch ly di
chuyeån theo phöông ñöùng
 Theo coâng cuï thao taùc ñoùng caét: loaïi ñoùng caét baèng saøo caùch ñieän vaø loaïi ñoùng caét
baèng heä thoáng lieân ñoäng

 Theo keát caáu: dao caùch ly khoâng coù boä daäp hoà quang vaø loaïi coù boä phaän daäp hoà
quang.
 Theo soá pha: dao caùch ly 1 pha vaø dao caùch ly 3 pha
Caùc thoâng soá chính cuûa dao caùch ly bao goàm:
 Ñieän aùp ñònh möùc vaø doøng ñieän ñònh möùc
 Doøng ñieän oån ñònh nhieät vaø doøng ñieän oån ñònh ñoäng
 Ñoä beàn ñieän aùp taêng cao ôû taàn soá coâng nghieäp
 Ñoä beàn xung seùt
Hình 9.7. Caáu taïo dao caùch ly 3 pha

9.1.5. Thieát bò caét pha taïo khoaûng caùch (LTD)
Thieát bò caét pha taïo khoaûng caùch laø thieát bò ñoùng caét moät pha coù daïng gioáng dao caùch ly,
ñöôïc duøng caét rieâng cho töøng pha. LTD ñöôïc gaén tröïc tieáp treân ñöôøng daây ñieän trung theá ñeå khi
caét taïo ra khoaûng hôû troâng thaáy treân ñöôøng daây, taïo caûm giaùc an toaøn cho nhaân vieân söûa chöõa
löôùi ñieän. LTD chæ ñöôïc pheùp caét khoâng taûi. Thao taùc ñoùng caét ñöôïc thöïc hieän töø döôùi ñaát thoâng
qua saøo caùch ñieän, LTD khoâng töï caét maïch khi coù söï coá xaûy ra.

1. Caáu taïo
Caáu taïo cuûa thieát bò caét pha taïo khoaûng caùch bao goàm caùc thaønh phaàn chính nhö sau:
 Thanh söù ñôõ vôùi ñaàu noái ñeå baét daây ôû hai ñaàu
 Tieáp ñieåm vaø dao daãn ñieän
 Moùc ñeå caét maïch baèng saøo caùch ñieän
 Caùc maù daäp hoà quang ñoái vôùi loaïi cho pheùp caét doøng taûi nhoû
2. Phaân loaïi
Caùc thieát bò caét pha taïo khoaûng caùch coù caáu taïo vaø caùch laép ñaët ñôn giaûn neân vieäc phaân loaïi
chuû yeáu döïa vaøo caùc giaù trò ñònh möùc nhö: doøng ñieän ñònh möùc, ñieän aùp xung seùt...
Ngoaøi ra coù theå phaân loaïi döïa theo khaû naêng caét taûi goàm: loaïi caét doøng khoâng taûi vaø loaïi caét
doøng coù taûi.
Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa thieát bò caét pha taïo khoaûng caùch cuõng töông töï nhö dao caùch ly.
9.2. Löïa choïn thieát bò ñoùng caét maïng phaân phoái
9.2.1. Ñieàu kieän chung ñeå löïa choïn thieát bò
Trong ñieàu kieän vaän haønh, caùc thieát bò ñieän coù theå coù moät trong ba cheá ñoä cô baûn sau: cheá ñoä
laøm vieäc laâu daøi, cheá ñoä quaù taûi hay cheá ñoä ngaén maïch.
Ngoaøi ra coøn coù cheá ñoä laøm vieäc khoâng ñoái xöùng maø ôû ñaây khoâng xeùt.
Trong cheá ñoä laøm vieäc laâu daøi, caùc thieát bò ñieän seõ laøm vieäc tin caäy neáu chuùng ñöôïc choïn
theo ñuùng ñieän aùp vaø doøng ñieän ñònh möùc.
Trong cheá ñoä quaù taûi, doøng ñieän qua thieát bò ñieän lôùn hôn so vôùi doøng ñieän ñònh möùc nhöng
neáu giaù trò quy ñoåi cuûa doøng ñieän naøy veà caùc ñieàu kieän ñònh möùc khoâng vöôït quaù giôùi haïn cho
pheùp quy ñònh bôûi nhaø cheá taïo thì thieát bò vaãn laøm vieäc an toaøn.
Trong ñieàu kieän ngaén maïch, caùc thieát bò ñieän khoâng bò phaù hoûng neáu quaù trình löïa choïn
chuùng coù kieåm tra caùc ñieàu kieän oån ñònh ñoäng vaø oån ñònh nhieät. Dó nhieân, ñeå haïn cheá taùc haïi cuûa
doøng ngaén maïch caàn phaûi nhanh choùng caùch ly söï coá ra khoûi maïng ñieän.
Ñoái vôùi maùy caét ñieän, maùy caét phuï taûi, caàu chì töï rôi, caàu chì caét coù taûi coøn theâm ñieàu kieän
veà khaû naêng caét doøng ngaén maïch cuûa chuùng.
Ngoaøi ra, coøn phaûi chuù yù ñeán caùch laép ñaët thieát bò ñieàu kieän moâi tröôøng laøm vieäc thöïc teá ñeå
coù caùc hieäu chænh caàn thieát.

Khi thaønh laäp sô ñoà thay theá ñeå tính doøng ñieän ngaén maïch nhaèm tìm ra caùc thieát bò ñieän caàn
phaûi xaùc ñònh ñieåm ngaén maïch tính toaùn öùng vôùi tình traïng laøm vieäc nguy hieåm nhaát (phuø hôïp
vôùi ñieàu kieän thöïc teá).
Cuoái cuøng, vieäc löïa choïn thieát bò ñieän phaûi xem xeùt caùc yeâu caàu hôïp lyù veà kinh teá vaø kyõ
thuaät.
1. Choïn theo ñieàu kieän laøm vieäc laâu daøi
a. Choïn theo ñieän aùp ñònh möùc
Ñieän aùp ñònh möùc Uñm cuûa thieát bò ñöôïc ghi treân nhaõn maùy phuø hôïp vôùi caáp caùch ñieän cuûa
noù. Maët khaùc, khi thieát keá cheá taïo caùc thieát bò ñieän ñeàu coù döï tröõ ñoä beàn veà ñieän, neân cho pheùp
chuùng laøm vieäc laâu daøi khoâng haïn cheá vôùi ñieän aùp laøm vieäc cao hôn ñieän aùp ñònh möùc (töø 10
 15)% vaø goïi laø ñieän aùp laâu daøi cöïc ñaïi cuûa thieát bò ñieän.
Nhö vaäy, trong ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng, vieäc choïn thieát bò ñieän phaûi thoûa maõn ñieàu
kieän ñieän aùp sau ñaây:
Uñm + Uñm  Uñm maïng + Umaïng (9.1)
ÔÛ ñaây: Uñm laø ñieän aùp ñònh möùc cuûa thieát bò ñieän, Uñm laø ñoä taêng ñieän aùp cho pheùp cuûa
thieát bò ñieän, Uñm maïng laø ñieän aùp ñònh möùc cuûa maïng ñieän nôi thieát bò ñieän laøm vieäc, Umaïng laø
ñoä leäch ñieän aùp coù theå coù cuûa maïng ñieän so vôùi ñieän aùp ñònh möùc trong ñieàu kieän vaän haønh.
Trò soá ñoä taêng ñieän aùp cho pheùp ñöôïc quy ñònh bôûi nhaø saûn xuaát.
b. Choïn theo doøng ñieän ñònh möùc
Doøng ñieän ñònh möùc cuûa thieát bò ñieän Iñm laø doøng ñieän ñi qua thieát bò trong thôøi gian khoâng
haïn cheá vôùi nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh laø ñònh möùc. Choïn thieát bò ñieän theo doøng ñònh möùc
seõ ñaûm baûo cho caùc boä phaän cuûa caùc thieát bò ñieän khoâng bò ñoát noùng nguy hieåm trong tình traïng
laøm vieäc laâu daøi ñònh möùc.
Ñieàu kieän choïn thieát bò ñieän theo doøng ñieän ñònh möùc:
Iñmtb  Ilv max (9.2)
ÔÛ ñaây: Iñmtb laø doøng ñieän ñònh möùc cuûa thieát bò, Ilv max laø doøng ñieän laøm vieäc cöïc ñaïi ñi qua
thieát bò.
Doøng ñieän laøm vieäc cöïc ñaïi ñi qua thieát bò ñieän ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
 Doøng luùc caét moät trong hai ñöôøng daây laøm vieäc song song, ñöôøng daây coøn laïi phaûi
gaùnh toaøn boä phuï taûi.
 Doøng ñieän ñi qua thieát bò ñieän hay caùp/daây daãn coù xeùt ñeán khaû naêng quaù taûi cho pheùp
quy ñònh bôûi nhaø saûn xuaát.
Do caùc thieát bò ñieän ñöôïc cheá taïo vôùi nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh ñònh möùc (xqñm) neân
neáu nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh (xq) khaùc vôùi nhieät ñoä ñònh möùc thì phaûi hieäu chænh doøng
ñieän cho pheùp cuûa thieát bò ñoù theo bieåu thöùc nhö sau:
(θ cp  θ xq )
I’ñm = Iñm (9.3)
(θ cp  θ xqñm )
ÔÛ ñaây: θ xq laø nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh thöïc teá taïi nôi laép ñaët thieát bò ñoùng caét; θ cp laø
nhieät ñoä phaùt noùng cho pheùp cuûa thieát bò ñoùng caét; I’ñm laø doøng ñieän ñònh möùc cuûa thieát bò quy ñoåi
veà ñieàu kieän laép ñaët thöïc teá; θ xqñm laø nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh ñònh möùc.

2 . Kieåm tra thieát bò theo ñieàu kieän oån ñònh ñoäng vaø oån ñònh nhieät
a. Kieåm tra oån ñònh löïc ñieän ñoäng
Giöõa caùc boä phaän mang ñieän coù löïc taùc ñoäng töông hoã goïi laø löïc ñieän ñoäng. Löïc ñieän ñoäng
phuï thuoäc nhieàu yeáu toá nhö: hình daùng, kích thöôùc caùc vaät mang doøng ñieän, khoaûng caùch giöõa
chuùng, tính chaát moâi tröôøng vaø trò soá doøng ñieän qua.
Trong ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng, do doøng ñieän laøm vieäc nhoû neân löïc ñieän ñoäng khoâng
gaây taùc haïi. Nhöng khi coù ngaén maïch, doøng ñieän raát lôùn do ñoù löïc ñieän ñoäng seõ raát lôùn coù theå
gaây neân bieán daïng thanh daãn, phaù vôõ söù caùch ñieän, laøm hö hoûng caùc cuoän daây… Vì vaäy, khi thieát
keá löïa choïn caùc thieát bò ñieän vaø caùc boä phaän daãn ñieän khaùc caàn phaûi kieåm tra oån ñònh löïc ñieän
ñoäng ñeå ñaûm baûo an toaøn cho thieát bò ñieän vaø caùc phaàn coù doøng ñieän ñi qua.
Khi kieåm tra oån ñònh ñoäng, caàn xeùt ñeán doøng ngaén maïch coù giaù trò lôùn nhaát. Ñoái vôùi maïng
phaân phoái thöôøng laø doøng ngaén maïch 3 pha.
Ñieàu kieän kieåm tra oån ñònh ñoäng cuûa thieát bò ñieän laø:
imax  ixk (9.4)
ÔÛ ñaây : imax laø trò soá bieân ñoä cuûa doøng ñieän cöïc ñaïi cho pheùp cuûa thieát bò ñieän; ixk laø trò soá
bieân ñoä cuûa doøng ñieän ngaén maïch xung kích.
b. Kieåm tra oån ñònh nhieät
Döôùi taùc duïng cuûa doøng ñieän ngaén maïch, thieát bò ñieän bò noùng leân vaø khi nhieät ñoä cuûa thieát
bò ñieän vöôït quaù möùc cho pheùp thì thieát bò ñieän seõ hö hoûng hay tuoåi thoï bò suy giaûm. Vì vaäy, caàn
phaûi kieåm tra ñieàu kieän oån ñònh nhieät.
Ñoái vôùi thieát bò ñieän, khaû naêng oån ñònh nhieät ñöôïc ñaëc tröng bôûi doøng ñieän oån ñònh nhieät ñònh
möùc Iñm nh vaø thôøi gian oån ñònh nhieät ñònh möùc tñm nh (quy ñònh bôûi nhaø cheá taïo).
Kieåm tra ñieàu kieän oån ñònh nhieät cuûa thieát bò theo bieåu thöùc sau:
I2ñmnh.tñmnh  BN (9.5)
2 2
Hay: I ñmnh.tñmnh  I t
oâñ qñ (9.6)
t qñ
Iñmnh  I oâñ (9.7)
t ñmnh
ÔÛ ñaây: Iñmnh laø doøng oån ñònh nhieät ñònh möùc töông öùng vôùi thôøi gian oån ñònh nhieät ñònh möùc;
tñmnh thôøi gian oån ñònh nhieät ñònh möùc; BN laø xung löôïng nhieät ñaëc tröng cho löôïng nhieät toûa ra
treân thieát bò ñieän trong thôøi gian xaûy ra ngaén maïch; laø doøng ñieän ngaén maïch oån ñònh (khi ngaén
maïch trong maïng phaân phoái, xa nguoàn Ioâñ = I (N3) ); tqñ laø thôøi gian taùc ñoäng quy ñoåi cuûa doøng ñieän
ngaén maïch khi kieåm tra oån ñònh nhieät cuûa thieát bò ñieän. Thôøi gian naøy laø toång thôøi gian taùc ñoäng
cuûa baûo veä chính vôùi thôøi gian taùc ñoäng toaøn phaàn cuûa maùy caét ñoù.
Moät caùch gaàn ñuùng, thôøi gian quy ñoåi tqñ phuï thuoäc thôøi gian toàn taïi ngaén maïch tN vaø tyû soá
I ''
”= , nghóa laø tqñ = (tN , ”). Quan heä tqñ = (tN , ”), ñöôïc trình baøy ôû Hình 9.10.
I oâñ
tqñ = tgtck = f(tN, ’’)
tN = tbv + tc
ÔÛ ñaây: tbv laø thôøi gian taùc ñoäng cuûa cuûa rôle baûo veä, tc laø thôøi gian caét cuûa thieát bò ñoùng caét,
I” laø doøng ñieän ngaén maïch sieâu quaù ñoä.
Caùc ñöôøng cong tqñ = f(tN, ’’) chæ veõ vôùi thôøi gian toàn taïi ngaén maïch tN  5s. Neáu thôøi gian
toàn taïi ngaén maïch tN  5s thì tqñ seõ ñöôïc tính nhö sau:

tqñ( 5s) = tqñ(=5s) +( tN - 5) (9.8)

Chuù yù: Nhöõng tröôøng hôïp sau ñaây khoâng caàn kieåm tra ñieàu kieän oån ñònh nhieät:
 Thieát bò ñieän coù doøng ñieän ñònh möùc lôùn hôn 1000A
 Thieát bò ñieän ñöôïc baûo veä baèng caàu chì vôùi baát kyø doøng ñieän ñònh möùc naøo
 Maùy caét vaø dao caùch ly thöôøng thoûa maõn ñieàu kieän oån ñònh nhieät khi ñaõ thoûa maõn
ñieàu kieän oån ñònh ñoäng
a. Maùy phaùt coù boä AVR b. Maùy phaùt khoâng coù boä AVR
Hình 9.10. Quan heä tqñ = (tN , ”)
9.2.2. Löïa choïn thieát bò ñoùng caét

Caùc ñieàu kieän chung ñeå choïn vaø kieåm tra thieát bò ñoùng caét loaïi trong nhaø vaø loaïi ngoaøi trôøi
coù ñieän aùp cao hôn 1000V ñöôïc trình baøy cuï theå trong Baûng 9.1.
Baûng 9 .1. Ñieàu kieän chung cho vieäc löïa choïn vaø kieåm tra khí cuï ñieän
TT Thoâng soá Kyù hieäu Coâng thöùc kieåm tra
1 Ñieän aùp ñònh möùc, kV Uñmtb Uñmtb  Uñm maïng
2 Doøng ñieän ñònh möùc, A Iñm tb Iñm tb  IIv max
3 Taàn soá ñònh möùc, Hz fñmtb fñmtb = fñm maïng
4 Doøng ñieän caét ñònh möùc, kA ICñm ICñm  I’’
5 Coâng suaát caét ñònh möùc, MVA SCñm SCñm  S’’
6 Doøng ñieän oån ñònh ñoäng, kA imax imax  ixk
t qñ
7 Doøng ñieän oån ñònh nhieät, kA Iñmnh I ñmnh  I oâñ
t ñmnh
ÔÛ ñaây:Uñmtb laø ñieän aùp ñònh möùc cuûa thieát bò; Uñmmaïng laø ñieän aùp ñònh möùc cuûa maïng ñieän;
Ilvmax laø doøng ñieän laøm vieäc lôùn nhaát ñi qua thieát bò caàn kieåm tra; Ioâñ, I’’ laàn löôït laø doøng ñieän
ngaén maïch oån ñònh vaø doøng ñieän ngaén maïch sieâu quaù ñoä, ixk laø doøng ñieän xung kích:
ixk=Kxk 2 I " ; S’’ laø coâng suaát ngaén maïch: S’’= 3 .U tb .I '' ; tñmnh laø thôøi gian oån ñònh nhieät ñònh
möùc; tqñ laø thôøi gian quy ñoåi. Löu yù, khi ngaén maïch trong maïng phaân phoái, xa nguoàn: Ioâñ =I’’= I (N3)

1. Choïn maùy caét

Maùy caét ñöôïc choïn vaø kieåm tra theo caùc ñieàu kieän 1-2 -3 -4 -5 -6 -7, trình baøy trong Baûng
9.1.
Ngoaøi nhöõng ñieàu kieän treân, maùy caét coøn ñöôïc choïn vaø kieåm tra theo caùc ñieàu kieän sau:
 Loaïi maùy caét
 Khoaûng caùch roø ñieän
 Ñoä beàn ñieän aùp ôû taàn soá coâng nghieäp: khoâ trong 1 phuùt, öôùt trong 10 giaây
 Caùc ñieàu kieän veà soá pha, thôøi gian caét, thôøi gian môû, tieáp ñieåm phuï vaø caùc phuï kieän
ñöôïc choïn theo yeâu caàu söû duïng
2. Choïn maùy caét töï ñoùng laïi
Maùy caét töï ñoùng laïi (AVR) ñöôïc choïn vaø kieåm tra theo caùc ñieàu kieän 1-2 -3 -4 -5 -6 -7, trình
baøy trong Baûng 9.1.
Ngoaøi ra, AVR coøn ñöôïc choïn theo caùc ñieàu kieän sau:
 Loaïi AVR
 Caùc yeâu caàu ñieàu khieån ño löôøng vaø baûo veä.
 Soá pha, khoaûng thôøi gian ñoùng laïi (laàn 1; 2; 3…), thôøi gian trôû veà, ñaëc tuyeán baûo veä vaø
caùc phuï kieän ñöôïc choïn theo yeâu caàu söû duïng
3. Choïn vaø kieåm tra maùy caét phuï taûi
Choïn vaø kieåm tra maùy caét phuï taûi (LBS) loaïi trong nhaø vaø loaïi ngoaøi trôøi theo caùc ñieàu kieän
1 -2 - 5 - 6 - 7, trình baøy trong Baûng 9.1.
Ngoaøi ra, LBS coøn ñöôïc choïn vaø kieåm tra theo caùc ñieàu kieän sau:
 Loaïi LBS
 Doøng caét maùy bieán theá khoâng taûi
 Doøng caét ñöôøng daây khoâng taûi
4. Choïn vaø kieåm tra dao caùch ly
Choïn vaø kieåm tra dao caùch ly (DS) theo caùc ñieàu kieän 1 - 2 - 5 - 6 - 7, trình baøy trong Baûng
9.1.
Ngoaøi caùc ñieàu kieän treân, DS coøn ñöôïc choïn theo caùc ñieàu kieän sau:
 Loaïi DS
 Soá pha, caùc phuï kieän theo yeâu caàu söû duïng
5. Choïn vaø kieåm tra caét pha taïo khoaûng caùch
Choïn vaø kieåm tra caét pha taïo khoaûng caùch (LTD) theo caùc ñieàu kieän 1 - 2 - 5 - 6 - 7, trình
baøy trong Baûng 9.1.
Ngoaøi ra, LTD coøn ñöôïc choïn theo caùc ñieàu kieän sau:

 Loaïi LTD
 Soá pha, caùc phuï kieän choïn theo yeâu caàu söûû duïng
9.3. Thieát bò baûo veä
9.3.1. Caàu chì töï rôi (FCO)
Caàu chì töï rôi laø loaïi caàu chì ñôn giaûn vaø ñaûm baûo caùch maïch chính xaùc, an toaøn. Thöôøng
caàu chì töï rôi ñöôïc laép veà phía sô caáp cuûa traïm bieán aùp coâng suaát nhoû vôùi muïc ñích ñeå baûo veä
caùc söï coá nhö quaù taûi phía thöù caáp hay ngaén maïch trong caùc cuoän daây maùy bieán aùp.
1. Caáu taïo
Hình 9.11. Caàu chì töï rôi FCO

Caáu taïo cuûa caàu chì töï rôi bao goàm:
 OÁng caàu chì ñöôïc giöõ chaët vôùi tieáp ñieåm treân baèng moät caùi choát. Choát naøy ñöôïc maï
baïc vaø laøm nhoâ leân ñeå ñaûm baûo söï tieáp xuùc toát cho tieáp ñieåm, nhôø ñoù ñieän trôû tieáp
xuùc giöõa oáng chì vaø tieáp ñieåm giaûm ñeán moät giaù trò toái thieåu
 Daây chaûy ñöôïc keùo caêng khi laép raùp neân khi daây chaûy ñöùt thì oáng caàu chì töï rôi xuoáng
 Heä thoáng loø xo buùng coù toác ñoä cao giuùp ngaét maïch ñieän nhanh choùng khi xuaát hieän söï
coá vaø taïo ra ñoä an toaøn cao
2. Phaân loaïi
Vieäc phaân loaïi FCO chuû yeáu döïa vaøo ñieän aùp ñònh möùc, doøng ñieän taûi ñònh möùc, khaû naêng
caét doøng ngaén maïch vaø ñaëc tuyeán baûo veä cuûa daây chaûy. Hieän nay, tuyø theo ñaëc tuyeán baûo veä,
FCO ñöôïc chia laøm nhieàu loaïi döïa treân tyû soá taùc ñoäng (k):
 Loaïi taùc ñoäng nhanh :k=6  8
 Loaïi taùc ñoäng trung bình : k = 7  11
 Loaïi taùc ñoäng chaäm : k = 10  13
 Loaïi taùc ñoäng raát chaäm : k = 20
 Loaïi taùc ñoäng ñaëc bieät chaäm : k = 32
Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa FCO bao goàm:
 Ñieän aùp ñònh möùcvaø doøng ñieän ñònh möùc

 Doøng ñieän caét ñònh möùc

 Tyû soá taùc ñoäng
3. Ñieàu kieän löïa choïn caàu chì töï rôi
+ Ñieän aùp ñònh möùc
UFCO ≥ Un (9.9)
ÔÛ ñaây: UFCO, Un laàn löôït laø ñieän aùp daây ñònh möùc cuûa caàu chì; ñieän aùp ñònh möùc cuûa maïng
ñieän.
+ Doøng ñieän ñònh möùc IFCO
I FCO  1,4I b (9.10)
Ic
I FCO  (9.11)
6
ÔÛ ñaây: IFCO, Ib, Ic laàn löôït laø doøng ñònh möùc cuûa daây chaûy caàu chì; doøng ñònh möùc sô caáp cuûa
bieán aùp; doøng ngaén maïch phía sô caáp khi coù ngaén maïch treân ñaàu cuoän thöù caáp.
+ Doøng caét ngaén maïch cöïc ñaïi
ICFCO ≥ IN (9.12)
ÔÛ ñaây: ICFCO, IN laàn löôït laø doøng caét ngaén maïch cöïc ñaïi cuûa caàu chì; doøng ngaén maïch ba pha
phía cao aùp khi xuaát hieän ngaén maïch ôû ngoõ ra caàu chì.
Ngoaøi ra, FCO coøn ñöôïc choïn vaø kieåm tra theo caùc ñieàu kieän sau:
 Khaû naêng caét taûi (ñoái vôùi loaïi FCO), caùc phuï kieän ñöôïc choïn theo yeâu caàu söû duïng
9.3.2. Caàu chì caét coù taûi (LBFCO)
Caàu chì caét coù taûi laø thieát bò moät pha laép veà phía sô caáp cuûa traïm bieán aùp. Noù coù chöùc naêng
baûo veä choáng söï coá phía thöù caáp töông töï nhö caàu chì töï rôi nhöng caàu chì caét coù taûi coù theå caét
doøng taûi nhoû.
Hình 9.12. Caàu chì caét coù taûi LBFCO

1. Caáu taïo
Veà baûn chaát thì caáu taïo LBFCO gaàn gioáng caàu trì töï rôi, nhöng LBFCO ñöôïc trang bò theâm
maù daäp hoà quang. Trong quaù trình ñoùng caét doøng taûi nhoû, hoà quang sinh ra ñöôïc maù daäp hoà
quang daäp taét.

2. Phaân loaïi
Vieäc phaân loaïi vaø caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa LBFCO töông töï nhö cuûa FCO.
9.3.3. Thieát bò choáng seùt (LA – Lightning Arrester)
Caáu taïo thieát bò choáng seùt lan truyeàn goàm moät choàng ñóa MOV vôùi hai ñieän cöïc ôû hai ñaàu.
Toaøn boä caùc ñóa ñöôïc boïc RCO epoxy gia cöùng baèng sôïi thuyû tinh. Sau khi ñöôïc gia nhieät ñeå
thaønh moät khoái vöõng chaéc veà maët cô hoïc ñeå coù theå chòu ñöïng caùc öùng suaát cô, ñieän trong caùc
moâi tröôøng khaét khe.
Trong ñieàu kieän laøm vieäc bình thöôøng, ñieän aùp treân thieát bò choáng seùt lan truyeàn laø ñieän aùp
pha cuûa löôùi ñieän. Khi xuaát hieän quaù ñieän aùp do seùt, thieát bò choáng seùt lan truyeàn laäp töùc giôùi
haïn quaù ñieän aùp ôû möùc baûo veä caàn thieát ñeå khoâng gaây nguy hieåm cho caùc thieát bò ñieän treân löôùi
phaân phoái baèng caùch giaûm thaáp noäi trôû ñeå daãn doøng xung seùt xuoáng ñaát. Khi tình traïng quaù aùp
ñaõ qua, thieát bò choáng seùt lan truyeàn quay veà tình traïng nhö tröôùc vaø chæ daãn doøng roø raát nhoû.
Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa thieát bò choáng seùt lan truyeàn bao goàm:
 Ñieän aùp ñònh möùc
 Ñieän aùp vaän haønh cöïc ñaïi (MCOV)
 Doøng xung seùt daïng soùng 8/20s vaø daïng soùùng 4/10s
 Khaû naêng chòu doøng ngaén maïch 0.2 s
 Ñieän aùp dö öùng vôùi xung seùt chuaån
Hình 9.13. Thieát bò choáng seùt van
Thieát bò choáng seùt lan truyeàn treân maïng phaân phoái thöôøng ñöôïc trang bò treân caùc ñöôøng daây
treân khoâng ñi vaøo traïm ñieän vaø ñöôïc löïa choïn theo caùc ñieàu kieän nhö sau:
 Xaùc ñònh ñieän aùp pha ñònh möùc cuûa maïng ñieän:
U
Up  n (9.13)
3
 Xaùc ñònh ñieän aùp vaän haønh cöïc ñaïi cuûa heä thoáng Um:
U m  U n  U (9.14)
Vôùi U laø ñoä giao ñoäng ñieän aùp cho pheùp cuûa maïng ñieän.
 Xaùc ñònh heä soá chaïm ñaát Ke:
Heä thoáng ba pha ba daây, noái ñaát coù toång trôû nhoû Ke = 1,4.
 Xaùc ñònh giaù trò quaù ñieän aùp taïm thôøi UTOV :

Um
U TOV  K e  (9.15)
3
 Xaùc ñònh ñieän aùp cöïc ñaïi vaän haønh lieân tuïc UMCOV:
U
U MCOV  m (9.16)
3
 Ñieàu kieän löïa choïn choáng seùt van:
+ Ñieän aùp ñònh möùc choáng seùt van : U nLA  U p .
+ Ñieän aùp laøm vieäc lieân tuïc lôùn nhaát : U MCOV  LA  U MCOV .
+ Quaù ñieän aùp taïm thôøi : U TOV  LA  U TOV .
+ Doøng phoùng ñieän ñònh möùc : IS daïng soùng 8/20μs.
Ñoái vôùi thieát bò choáng seùt treân maïng phaân phoái trung aùp, doøng taûn xung seùt ñònh möùc thöôøng
laø 3, 5, 10, 20 vaø 40kA daïng soùng 8/20 μs (daïng soùng xung do seùt lan truyeàn) vaø daïng soùng
4/10 μs (xung do ñoùng caét ñöôøng daây).
9.4. Thieát bò bieán ñoåi doøng aùp
9.4.1. Maùy bieán doøng
Maùy bieán doøng (CT – Current Transformer) laø maùy bieán ño löôøng ñöôïc söû duïng ñeå cung caáp
doøng coù giaù trò ñöôïc giaûm xuoáng töông thích vôùi caùc doøng danh ñònh cuûa cô caáu ño, rôle baûo veä
vaø caùc thieát bò ño löôøng khaùc. Maùy bieán doøng coù cuoän thöû ñöôïc caùch ly vôùi phía sô caáp cao aùp
neân coù theå noái ñaát thöù caáp vôùi muïc ñích an toaøn.
Haàu heát caùc maùy bieán doøng ñeàu coù doøng ñaày taûi phía thöù caáp laø 5A. Ñaây chính laø giaù trò
doøng chæ thò ñaày khung cuûa caùc thieát bò ño doøng, ño coâng suaát vaø rôle baûo veä. Ngoaøi ra cuõng coù
loaïi maùy bieán doøng ñöôïc cheá taïo vôùi doøng ñaày taûi phía thöù caáp laø 1A, ñöôïc söû duïng cho caùc thieát
bò chuyeân duøng.
Caùc thoâng soá chuû yeáu cuûa maùy bieán doøng ñieän bao goàm:
 Tyû soá bieán doøng: ñaây laø tyû soá giöõa doøng sô caáp vaø doøng thöù caáp (50/5, 60/5, 75/5,
120/5, 150/5, 200/5, …)
 Cöïc tính: cuoän sô vaø thöù caáp
 Caáp chính xaùc (1%, 2%, 3%, …)
 Taûi phía thöù caáp (0.1, 0.2, 1.0, 2.0, 4.0, 8…)
1.Ñaàu cöïc trung aùp, 2. Cuoän sô caáp, 3. Maïch töø, 4. Cuoän daây thöù caáp,
5. Keo epoxy, 6. Ñaàu cöïc thöù caáp, 7. Ñeá, 8. Voû che, 9. Baûn teân
a. Bieán doøng (CT) b. Bieán ñieän aùp (VT)
Hình 9.14. Caáu taïo maùy bieán ñieän ño löôøng
Maùy bieán doøng ñieän choïn theo caùc ñieàu kieän sau:

Maùy bieán doøng ñöôïc choïn theo ñieän aùp, doøng ñieän phuï taûi phía thöù caáp, caáp chính xaùc, kieåu
loaïi. Maùy bieán doøng ñöôïc kieåm tra theo caùc ñieàu kieän oån ñònh löïc ñieän ñoäng vaø oån ñònh nhieät
khi coù doøng ñieän ngaén maïch chaïy qua. Cuï theå :
+ Ñieän aùp ñònh möùc : U ñm .BI  U ñm .maïng (9.17)
+ Doøng ñieän sô caáp ñònh möùc : I 1ñmBI  I lv max (9.18)
+ Phuï taûi ñònh möùc ôû phía thöù caáp : S2 ñmBI  S 2 tt (9.19)
ÔÛ ñaây : S2ñm.BI laø phuï taûi ñònh möùc cuûa cuoän daây thöù caáp cuûa maùy bieán doøng ñieän, tính baèng
VA; Stt laø phuï taûi tính toaùn cuûa cuoän daây thöù caáp cuûa maùy bieán doøng trong tình traïng laøm vieäc
bình thöôøng, tính baèng VA.
S2 ñmBI  I 22 ñm .Z 2 ñm (9.20)
ÔÛ ñaây: I2ñm laø doøng ñieän ñònh möùc cuûa cuoän daây thöù caáp BI; Z2ñm laø ñieän trôû cho pheùp toaøn
phaàn cuûa maïch ngoaøi, xaùc ñònh nhö sau:
z 2 ñm   rdc  rdd  rtx (9.21)
ÔÛ ñaây: r dc laø toång ñieän trôû caùc cuoän daây cuûa duïng cuï ño vaø rôle; rdd laø ñieän trôû daây daãn
noái töø thöù caáp cuûa BI ñeán caùc duïng cuï ño; rtx laø ñieän trôû cuûa caùc choã tieáp xuùc (thöôøng laáy baèng
0,05  0,1 ).
Tieát dieän beù nhaát cuûa daây daãn:
l tt
Fmin   (9.22)
rdd
Vôùi:  laø ñieän trôû suaát cuûa daây daãn, ñoái vôùi ñoàng CU  0,0175m/mm2 vaø nhoâm
 AL  0,0283 m/mm2; ltt laø chieàu daøi tính toaùn cuûa daây daãn töø nôi ñaët maùy bieán doøng ñieän ñeán
caùc duïng cuï ño vaø ñöôïc xaùc ñònh tuyø theo sô ñoà noái daây. Cuï theå nhö sau:
+ Vôùi sô ñoà hình sao hoaøn toaøn ltt = l
+ Vôùi sô ñoà hình sao khoâng hoaøn toaøn l tt  3.l
+ Khi duøng moät maùy bieán doøng ltt = 2l
ÔÛ ñaây: l laø chieàu daøi daây daãn noái töø maùy bieán doøng ñieän ñeán caùc duïng cuï ño. Ñeå ñaûm baûo ñoä
beàn cô hoïc, ngöôøi ta qui ñònh tieát dieän beù nhaát cuûa maïch thöù caáp maùy bieán doøng laø 2,5mm2 ñoái
vôùi daây daãn nhoâm vaø 1,5mm2 ñoái vôùi daây daãn ñoàng.
Khi caàn choïn maùy bieán doøng ñieän, caên cöù vaøo vò trí ñaët, ñieän aùp ñònh möùc cuûa maïng ñieän,
doøng ñieän laøm vieäc lôùn nhaát, caáp chính xaùc caàn thieát, choïn moät maùy bieán doøng. Sau ñoù, döïa vaøo
sô ñoà noái daây vaø caùc duïng cuï ño maéc vaøo thöù caáp cuûa maùy bieán doøng ñeåø kieåm tra xem phuï taûi
thöù caáp coù vöôït quaù phuï taûi thöù caáp ñònh möùc khoâng, cuoái cuøng kieåm tra oån ñònh ñoäng vaø oån
ñònh nhieät khi coù doøng ñieän ngaén maïch qua.
Löïc ñieän ñoäng cuûa maùy bieán doøng ñieän ñöôïc ñaëc tröng bôûi heä soá oån ñònh löïc ñieän ñoäng kñ :
i xk
kñ  (9.23)
2I 1ñmBI
Heä soá naøy do nhaø maùy cheá taïo quy ñònh.
Löïc cho pheùp taùc duïng leân ñaàu söù cuûa maùy bieán doøng ñöôïc cung caáp bôûi nhaø cheá taïo. Löïc
naøy phaûi ñöôïc kieåm tra thoaû maõn löïc taùc duïng leân ñaàu söù cuûa maùy bieán doøng khi coù ngaén maïch,
töùc laø:

l
Fcp  Ftt  0,88.10 2 i xk
2
kG (9.24)
a
ÔÛ ñaây: a laø khoaûng caùch giöõa caùc pha, cm; l laø khoaûng caùch töø maùy bieán doøng ñieän ñeán söù ñôõ
gaàn nhaát, cm.
OÅn ñònh nhieät cuûa maùy bieán doøng ñieän ñöôïc ñaëc tröng bôûi heä soá oån ñònh nhieät koâñn vaø ñöôïc
kieåm tra nhö sau:
I oâñ t gt
k oâñn  (9.25)
I1ñmBI t ñmnh
9.4.2. Maùy bieán ñieän aùp
Maùy bieán ñieän aùp coù nhieäm vuï bieán ñoåi ñieän aùp töø trò soá cao xuoáng trò soá thaáp phuïc vuï cho
ño löôøng, baûo veä rôle vaø töï ñoäng hoaù. Ñieän aùp thöù caáp cuûa maùy bieán ñieän aùp ñöôïc chuaån hoaù laø
100V hay 100 / 3V vôùi moïi caáp ñieän aùp ñònh möùc sô caáp.
Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa maùy bieán ñieän aùp cuõng töông töï nhö maùy bieán aùp ñieän löïc thoâng
thöôøng, chæ khaùc laø coâng suaát cuûa noù raát nhoû chæ haøng chuïc ñeán haøng traêm VA. Ñoàng thôøi toång
trôû maïch ngoaøi cuûa thöù caáp maùy bieán ñieän aùp raát lôùn, do ñoù coù theå xem nhö maùy bieán ñieän aùp
thöôøng xuyeân laøm vieäc khoâng taûi.
Maùy bieán ñieän aùp thöôøng ñöôïc cheá taïo thaønh loaïi moät pha, ba pha, ba pha naêm truï, caáp ñieän
aùp 6, 10, 22, 110, 220 kV v.v…, coù loaïi coù daàu vaø loaïi khoâ. Ñeå kieåm tra caùch ñieän cuûa maïng 6 –
10 kV, thöôøng duøng maùy bieán aùp ño löôøng ba pha naêm truï vôùi caùch noái daây Y / Y0 /  . Phía thöù
caáp cuûa maùy bieán ñieän aùp coù hai cuoän daây quaán ñaáu sao vaø tam giaùc hôû. Khi xaûy ra ngaén maïch
khoâng ñoái xöùng (moät pha, hai pha), ôû hai ñaàu daây quaán tam giaùc hôû xuaát hieän ñieän aùp. Nhôø ñoù
coù theå kieåm tra ñöôïc tình traïng caùch ñieän cuûa maïng.
a. Bieán doøng (CT) b. Bieán ñieän aùp (VT)

Hình 9.15. Maùy bieán ñieän ño löôøng
Maùy bieán aùp ño löôøng ñöôïc choïn theo ñieän aùp (sô caáp), caáp chính xaùc, phuï taûi thöù caáp vaø
kieåu loaïi.
Maùy bieán aùp ño löôøng ñöôïc baûo veä baèng caàu chì (tröø loaïivôùi U  110 kV) , neân khoâng caàn
kieåm tra noù theo ñieàu kieän ngaén maïch (töùc laø theo ñieàu kieän oån ñònh ñoäng vaø oån ñònh nhieät).
Tuøy theo nhieäm vuï thieát keá maø choïn sô ñoà noái daây cho phuø hôïp. Caên cöù vaøo vò trí ñaët maùy
bieán ñieän aùp treân löôùi ñieän, caáp chính xaùc theo yeâu caàu ñeå choïn maùy bieán ñieän aùp ño löôøng. Sau
ñoù, caàn kieåm tra ñieàu kieän coâng suaát thöù caáp khoâng ñöôïc vöôït quaù coâng suaát ñònh möùc.
Phuï taûi thöù caáp maùy bieán ñieän aùp ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:

S2 tt   P    Q 
2
dc
2
dc (9.26)
ÔÛ ñaây:  Pdc   Sdc . cos  dc laø toång coâng suaát taùc duïng cuûa caùc duïng cuï noái vaøo thöù caáp;
Q dc   Sdc . sin  dc laø toång coâng suaát phaûn khaùng cuûa caùc duïng cuï noái vaøo maïch thöù caáp.
Ñieàu kieän kieåm tra:
S2 tt  S 2 ñm (9.27)
Vôùi S2ñm laø coâng suaát ñònh möùc cuûa maùy bieán ñieän aùp.
Tieát dieän daây daãn töø maùy bieán ñieän aùp ñeán caùc duïng cuï phaûi choïn sao cho toån thaát ñieän aùp
trong maïng khoâng lôùn hôn 0,5% ñieän aùp ñònh möùc. Theo ñieàu kieän ñoä beàn cô hoïc thì tieát dieän
naøy khoâng ñöôïc beù hôn 1,5mm2 ñoái vôùi daây ñoàng vaø 2,5mm2 ñoái vôùi daây nhoâm.
Caùc ñieàu kieän choïn maùy bieán aùp ño löôøng bao goàm:
+ Ñieän aùp ñònh möùc : U 1ñm  U ñmmaïng (9.28)
+ Phuï taûi moät pha (VA) : S2 ñmfa  S2 ttfa (9.29)
+ Sai soá : % ≤ cp% (9.30)
B. LÖÏA CHOÏN THIEÁT BÒ PHAÂN PHOÁI HAÏ AÙP

9.5 Maùy caét haï aùp
Maùy caét haï aùp (CB - Circuit Breaker) laø loaïi khí cuï ñieän ñieàu khieån baèng tay nhöng coù
khaû naêng töï ñoäng caét maïch khi maïng ñieän bò ngaén maïch, quaù taûi hoaëc suït aùp v.v… Hieän nay, maùy
caét haï aùp ñöôïc söû duïng roäng raõi trong caùc heä thoáng ñieän haï aùp thuoäc lónh vöïc coâng nghieäp, daân
duïng… vaø ñang ñöôïc thay theá daàn caàu chì.
1. Caáu taïo
Caáu taïo cuûa CB goàm caùc thaønh phaàn chính nhö sau:
 Voû cuûa CB coù chöùc naêng ñaûm baûo an toaøn cho ngöôøi khi söû duïng vaø thao taùc ñoùng caét
treân CB.
 Cô caáu ñoùng ngaét ñaûm baûo taát caû caùc cöïc cuûa CB ñöôïc ñoùng ngaét cuøng moät luùc vaø
chính xaùc.
 Cô caáu ngaét ñieän töø coù boä phaän cô baûn laø cuoän daây.Cuoän daây coù moät loõi saét coá ñònh
vaø loõi chuyeån ñoäng. Neáu doøng ñieän vöôït quaù moät giaù trò xaùc ñònh tröôùc, cuoän daây sinh
ra moät löïc ñieän töø ñuû maïnh ñeå thaéng löïc giöõ cuûa loø xo vaø huùt phaàn öùng. Cô caáu ñoùng
ngaét luùc ñoù ñöôïc taùc ñoäng baèng moät caàn ñoùng ngaét laøm tieáp ñieåm cuûa CB nhanh choùng
môû ra.
 Cô caáu nhieät baûo veä quaù taûi baèng thanh löôõng kim. Ñoä cong cuûa noù phuï thuoäc vaøo
cöôøng ñoä doøng ñieän vaø thôøi gian doøng ñieän chaïy qua. Sau khi cong ñeán moät möùc ñoä
xaùc ñònh (hay nhieät ñoä nhaát ñònh) thanh löôõng kim seõ taùc ñoäng tôùi cô caáu ñoùng caét.
 Tieáp ñieåm goàm coù tieáp ñieåâm hoà quang, tieáp ñieåm ñoäng, tieáp ñieåm tónh. Do yeâu caàu
tieáp ñieåm phaûi coù ñieän trôû tieáp xuùc nhoû vaø vaät lieäu laøm tieáp ñieåm phaûi chòu nhieät khi
ngaén maïch neân ñoøi hoûi tieáp ñieåm phaûi laøm baèng chaát lieäu ñaëc bieät.
 Heä thoáng daäp hoà quang goàm hai phaàn: ngaên daãn hoà quang vaø buoàng daäp hoà quang. Hoà
quang khi vöøa phaùt sinh ngay laäp töùc bò doàn vaøo buoàng daäp hoà quang qua ngaên daãn hoà

quang. Quaù trình daäp taét hoà quang xaûy ra trong buoàng daäp hoà quang theo nguyeân taéc
haïn cheá doøng ñieän.
1. Ñaàu vaøo. 1 6
2. Ñaàu ra.
3. Cô caáu ñoùng ngaét: taùc ñoäng ñeå 10
ñoùng hoaëc môû tieáp ñieåm. 7
4. Vaän haønh ñoùng ngaét baèng tay: 3
söû duïng nhö caàu dao. 7
Heä
5. Cô caáu ngaét ñieän töø.
6. Cô caáu nhieät baûo veä baèng
7
thanh löôõng kim nhieät.
7. Tieáp ñieåm: goàm coù tieáp ñieåm hoà 4
quang, tieáp ñieåm ñoäng, tieáp ñieåm tónh. 8
8. Heä thoáng daäp hoà quang.
9. Khoaù raùp: duøng ñeå laép ñaët CB 5
leân thanh caùi.
10. Phuï kieän boå xung: goàm chuïp ñaàu noái,
khoaù moùc, naép chuïp vít v.v…
2 9
Hình 9.16. Caáu taïo cuûa CB
2. Phaân loaïi CB
a. Loaïi MCB (Miniature Circuit Breakers) thöôøng ñöôïc söû duïng trong coâng nghieäp thöông
maïi, thieát bò trong nhaø vaø trong daân duïng. Do ñoù, MCB coù kích thöôùc cuõng nhö doøng ñònh möùc
nhoû, neân noù phuø hôïp cho vieäc baûo veä caùp, baûo veä thieát bò chieáu saùng, maïch nung (loø söôûi, baøn uûi)
cuõng nhö ñieàu khieån vaø baûo veä caùc ñoäng cô coù coâng suaát nhoû.
Caùc thoâng soá ñaëc tröng cuûa MCB laø:
 Soá cöïc: 1P, 1P+N, 2P, 3P vaø 4P;
 Doøng ñieän ñònh möùc: 6 -63A;
 Ñieän aùp ñònh möùc: 220 - 415VAC, 60 -110VDC;
 Khaû naêng caét doøng ngaén maïch: 3, 4.5, 6, 10 vaø 15kA;
 Laép treân thanh ray;
 Tieâu chuaån aùp duïng: IEC 60898.
b. MCCB (Moulded Case Circuit Breakers), veà cô baûn cuõng gioáng nhö MCB nhöng coù moät soá
khaùc bieät sau:
 Soá cöïc 3P, 4P.
 MCCB coù caùc giaù trò ñònh möùc cao hôn neân noù thöôøng ñöôïc ñaët caùc heä thoáng phaân
phoái ñieän gaàn nguoàn hôn MCB. Caùc giaù trò ñieän aùp ñònh möùc cao hôn coù theå leân ñeán
1000VAC hay 1200VDC;
 Doøng ñònh möùc: l00A coù theå ñeán 1000A, hay lôùn hôn;
 Khaû naêng ngaét doøng ngaén maïch: töø 25kA ñeán 35kA hay lôùn hôn;
 Laép coá ñònh trong tuû ñieän
 Tieâu chuaån aùp duïng: IEC 947-2.
c. ACB (Air Circuit Breaker) laø loaïi maùy caét khoâng khí haï aùp vôùi caùc ñaëc tính cô baûn nhö
sau:
 Soá cöïc: 3P, 4P;
 ACB thöôøng laép ñaët ôû tuû ñoùng-caét toång cuûa nhaø maùy, coâng trình;

 Giaù trò doøng ñònh möùc lôùn hôn 1000A coù theå leân ñeán 3000A hay lôùn hôn;
 Khaû naêng ngaét doøng ngaén maïch: töø 35 ñeán 50kA hay hôn nöõa;
 Laép ñaët trong ngaên tuû loaïi ñaåy keùo;
 Tieâu chuaån aùp duïng: IEC 947-2.
3. Chöùc naêng cuûa CB
Maùy caét haï theá, vôùi vai troø cuûa moät thieát bò ñoùng caét, coù caùc chöùc naêng cô baûn nhö sau:
 Baûo veä ñieän: choáng doøng quaù taûi, doøng ngaén maïch vaø hö hoûng caùch ñieän;
 Caùch ly an toaøn;
 Ñieàu khieån: ñieàu khieån vaän haønh, caét khaån caáp, döøng khaån caáp vaø caét vì lyù do baûo
döôõng cô hoïc;
 Baûo veä choáng quaù aùp vaø choáng thaáp aùp, ñi keøm vôùi rôle quaù aùp vaø thaáp aùp;
 Baûo veä phaùt hieän doøng roø, ñi keøm vôùi thieát bò phaùt hieän doøng roø;
 Baûo veä choáng chaïm ñaát, ñi keøm
4. Thoâng soá cuûa CB
Caùc thoâng soá chính cuûa CB bao goàm:
a. Soá cöïc: 1P, 1P+N, 2P, 3P vaø 4P;
b. Ñieän aùp ñònh möùc (Ue);
c. Ñieän aùp caùch ñieän (Ui);
d. Ñieän aùp thöû nghieäm xung (Uimp);
e. Ñieän aùp laøm vieäc cöïc ñaïi (UBmax);
f. Ñieän aùp laøm vieäc cöïc tieåu (UBmin);
g. Doøng ñieän ñònh möùc (In);
h. Doøng taùc ñoäng cuûa cô caáu nhieät (Ir=Kr.In)
i. Doøng taùc ñoäng cuûa cô caáu töø (Im)
j. Doøng caét ngaén maïch ñònh möùc (Icu)
k. Doøng caét ngaén maïch thao taùc (Ics)
l. Taàn soá laøm vieäc;
m. Loaïi ñaëc tuyeán ngaét doøng: B, C, D, K, Z vaø MA;
n. Doøng roø ñònh möùc (In), neáu coù chöùc naêng choáng doøng roø.
5. Ñaëc tính ngaét doøng
Chöùc naêng quan troïng nhaát cuûa CB laø baûo veä heä thoáng ñieän ví duï nhö caùp vaø daây daãn choáng
laïi hieän töôïng phaùt noùng do quaù taûi hay ngaén maïch, vì vaäy CB phaûi nhaûy chính xaùc trong giôùi
haïn nhieät ñoä caùch ñieän cuûa daây daãn. Trong moät soá tröôøng hôïp öùng duïng nhaát ñònh neân coù CB ñaëc
thuø ñeå baûo veä thieát bò baùn daãn, moâ tô, bieán aùp …
Ñöôøng cong ñaëc tính ngaét doøng bao goàm hai phaàn: thôøi gian nghòch vaø caét töùc thôøi. Ñaëc tính
thôøi gian nghòch laø haøm soá cuûa nhieät sinh ra baèng bình phöông cuûa cöôøng ñoä doøng ñieän nhaân vôùi
thôøi gian, coù nghóa laø doøng ñieän caøng lôùn thì thôøi gian caàn thieát ñeå ngaét caøng nhoû (Hình 9.17).
CB ñöôïc thieát keá nhieàu ñaëc tính ngaét doøng khaùc nhau ñaùp öùng nhieàu heä tieâu chuaån khaùc nhau
(Baûng 9.2).

Baûng 9.2 Ñaëc tính ngaét cuûa CB

Möùùc
Tieâu chuaån Ñaëc tuyeán taùc ñoäng ÖÙng duïng
B 3-5In Baûo veä thoáng ñieän daân duïng noùi chung.
Baûo veä heä thoáng nôi taûi coù tính caûm khaùng cao nhö maùy bieán
C 5-10In
IEC 898 aùp vaø ñeøn cao aùp caûm öùng.
DIN VDE 0641/A4 D ÖÙng duïng trong coâng nghieäp (töông töï nhö loaïi 4 trong heä tieâu
10-14In
BS3871 Phaàn 1 chuaån BS).
Baûo veä boä khôûi ñoäng ñoäng cô vaø caùc thieát bò chuyeân duïng
MA 12In (khoâng baûo veä quaù taûi).
K 10-14In Baûo veä moâtô vaø maùy bieán aùp.

DIN VDE 0660
Z 2,4-3,6In Baûo veä maïch baùn daãn vaø maïch ñieän töû.
DIN VDE 0641/T3 Baûo veä heä thoáng ñieän daân duïng noùi chung (coù theå thay theá
L 3,5-5,25In
OEVE – SN 52 moät phaàn baèng loaïi B).
CEE 19 II Baûo veä heä thoáng ñieän daân duïng noùi chung (chæ duøng thoâng
U 6-12In
duïng ôû caùc nöôùc nhö Phaùp, Bæ, Aùo, YÙ).
Baûo veä heä thoáng laép ñaët vaø thieát bò coù ñaëc tính laø khi ñoùng
Loaïi 1 2,7-4In
ngaét ít coù hieän töôïng taêng doøng ñoät ngoät.
Baûo veä heä thoáng daây vaø thieát bò gia duïng noùi chung (töông töï
Loaïi 2 3-5In
loaïi B).
BS 3871 Phaàn 1 Baûo veä heä thoáng ñieän nôi phuï taûi caûm öùng cao nhö ñeøn cao
Loaïi 3 5-10In
aùp, ñeøn huyønh quang vaø bieán aùp (töông töï loaïi C).
Chuû yeáu baûo veä trong heä thoâng coâng nghieäp chaúng haïn nhö
Loaïi 4 10-14In thieát bò haøn, moâtô, maùy X-quang v.v…, tuy nhieân ngöôøi ta
khoâng chæ ra giôùi haïn ñoùng caét treân (töông töï nhö loaïi D).
a. Cô caáu baûo veä kieåu töø nhieät b. Cô caáu baûo veä kieåu ñieän töû
Hình 9.17 Ñaëc tính ngaét doøng cuûa CB
6. Phoái hôïp baûo veä

Caùc CB trong maïng phaân phoái haï aùp phaûi taùc ñoäng khi xuaát hieän traïng thaùi baát thöôøng moät
caùch coù choïn loïc. Ñieàu naøy coù nghóa laø khi xaûy ra moät söï coá ôû baát kyø moät ñieåm naøo cuûa heä thoáng,
söï coá ñoù phaûi ñöôïc loaïi tröø bôûi CB ñaët ngay phía tröôùc ñieåm söï coá, coøn caùc CB khaùc khoâng taùc
ñoäng. Choïn loïc cuûa baûo veä coù theå laø tuyeät ñoái hoaëc töøng phaàn vaø ñöôïc döïa treân nguyeân lyù möùc
doøng, thôøi gian treã hoaëc phoái hôïp caû hai. Baûng 9.3 trình baøy moät soá phöông phaùp chính thöôøng
ñöôïc söû duïng ñeå thieát laäp tính choïn loïc giöõa caùc CB.

Baûng 9.3. Caùc phöông phaùp söû duïng ñeå thieát laäp tính choïn loïc
1. Choïn loïc theo möùc doøng: döïa treân vieäc choïn loïc
ngöôõng doøng taùc ñoäng cuûa caùc rôle, töø rôle cuoái
nguoàn ñeán ñaàu nguoàn theo baäc. Tính choïn loïc coù
theå laø tuyeät ñoái hay töøng phaàn.
2. Choïn loïc theo thôøi gian treã kieåu baäc thang: döïa
treân söï cheânh leäch veà thôøi gian taùc ñoäng sao cho
CB gaàn nguoàn coù thôøi gian taùc ñoäng lôùn vaø caøng
xa nguoàn thì caøng nhoû. CB A ôû phía treân coù theå söû
duïng ñoä treã ñuû ñeå ñaït ñöôïc tính choïn loïc tuyeät ñoái
khi phoái hôïp vôùi CB B.
3. Choïn loïc hoãn hôïp: moät boä laøm treã thôøi gian
kieåu cô hoïc goùp phaàn caûi thieän ñaëc tính cuûa choïn
loïc theo taùc ñoäng doøng.
Choïn loïc laø tuyeät ñoái neáu ISCB < IrmA (giaù trò töùc
thôøi).
CB ôû phía tröôùc coù theå söû duïng hai ngöôõng taùc
ñoäng:
- Giaù trò treã IrmA hoaëc boä taïo treã kieåu ñieän töû SD
(Short Delay);
Bò treã Töùc thôøi
- Giaù trò töùc thôøi Irm A chuaån
4. Löïa choïn döïa treân möùc naêng löôïng hoà quang:

cho pheùp choïn loïc tuyeät ñoái giöõa hai CB coù cuøng
doøng söï coá. Ñieàu naøy ñaït ñöôïc nhôø söû duïng CB
Ñaëc tuyeán taùc ñoäng
haïn cheá doøng vaø taùc ñoäng CB nhôø caûm öùng aùp suaát töùc thôøi kieåu töø
trong buoàng hoà quang cuûa CB. Möùc aùp suaát khoâng (truyeàn thoáng)
khí bò noùng leân tuøy thuoäc vaøo möùc naêng löôïng cuûa Ñaëc tuyeán taùc ñoäng
hoà quang. töùc thôøi kieåu töø nhôø
aùp suaát
7. Ñieàu kieän löïa choïn CB

CB haï aùp thöôøng ñöôïc löïa choïn theo caùc ñieàu kieän nhö sau:
 Caùc ñaëc tính ñieän cuûa löôùi ñieän maø CB ñöôïc ñaët vaøo:
+ Ñieän aùp ñònh möùc
Ue + Ue  Uñm maïng + Umaïng (9.31)

ÔÛ ñaây: Ue laø ñieän aùp ñònh möùc cuûa CB, Ue laø ñoä taêng ñieän aùp cho pheùp cuûa CB, Uñm maïng laø
ñieän aùp ñònh möùc cuûa maïng ñieän nôi thieát bò vaø CB ñöôïc laép ñaët, Umaïng laø ñoä leäch ñieän aùp coù
theå coù cuûa maïng so vôùi ñieän aùp ñònh möùc trong ñieàu kieän vaän haønh.
+ Doøng ñieän ñònh möùc:
Kr In  Ilv max (9.32)
ÔÛ ñaây: In laø doøng ñieän ñònh möùc cuûa CB, Ilv max laø doøng ñieän laøm vieäc laâu daøi cöïc ñaïi cuûa phuï
taûi, Kr laø heä soá hieäu chænh (Kr = 0,8÷1 ñoái vôùi cô caáu nhaû nhieät, Kr=0,4÷1 ñoái vôùi cô caáu nhaû ñieän
töû).
+ Taàn soá:
fn  fmaïng (9.33)
 Khaû naêng caét doøng ngaén maïch:
Icu (hoaëc Icn)  I 3N (9.34)
ÔÛ ñaây: Icu laø doøng caét ngaén maïch ñònh möùc ñoái vôùi CB coâng nghieäp vaø Icn laø doøng caét ngaén
maïch ñònh möùc ñoái vôùi CB daân duïng.
 Ñaëc tuyeán ngaét doøng: phuø hôïp vôùi thieát bò ñöôïc baûo veä
 Moâi tröôøng söû duïng:nhieät ñoä xung quanh, laép ñaët trong/ngoaøi tuû, caùc ñieàu kieän khí haäu
 Caùc yeâu caàu khai thaùc: tính choïn loïc, caùc yeâu caàu nhö ñieàu khieån töø xa, caùc coâng taéc tô
phuï, caùc cuoän daây taùc ñoäng phuï, coù ñöa theâm vaøo heä thoáng maïng tín hieäu noäi boä
(thoâng tin, ñieàu khieån vaø chæ thò…)
9.6 Caàu chì haï aùp
Hình 9.18. Caàu chì HRC

Caàu chì laø thieát bò baûo veä baèng caùch chaûy moät hoaëc nhieàu daây chaûy ñeå ngaét maïch vaø caét
doøng neáu doøng vöôït quaù giaù trò caøi ñaët trong khoaûng thôøi gian cho pheùp.
Caùc thaønh phaàn chính cuûa caàu chì HRC laø: voû caàu chì keøm caùc ñaàu noái, daây chaûy caàu chì, vaät
lieäu daäp hoà quang (thöôøng laø caùt thaïch anh), ñeá caàu chì keøm ngaøm keïp, nieâm chì baùo tình traïng
caàu chì vaø tay keïp caàu chì cho pheùp thay noùng caàu chì khi hö hoûng.
Tieâu chuaån aùp duïng cuûa caàu chì haï aùp coù ñieän aùp ñeán 1000VAC vaø 1500V DC laø tieâu chuaån
IEC 60269, cuï theå:
 Tieâu chuaån IEC 60269-1: Qui ñònh chung
 Tieâu chuaån IEC 60269-2: Qui ñònh cho caàu chì coâng nghieäp
 Tieâu chuaån IEC 60269-3: Qui ñònh cho caàu chì daân duïng
Caùc maõ hieäu vaø phaïm vi öùng duïng cuûa caàu chì haï aùp theo tieâu chuaån IEC 60269 bao goàm:

Baûng 9.4. Maõ hieäu vaø phaïm vi öùng duïng cuûa caàu chì haï aùp
Maõ hieäu Phaïm vi aùp duïng
gG Caàu chì phoå duïng baûo veä daây/caùp
gM Caàu chì phoå duïng baûo veä ñoäng cô
aM Caàu chì chæ baûo veä ngaén maïch ñoäng cô
aR Caàu chì baûo veä thieát bò baùn daãn
gTr Caàu chì baûo veä maùy bieán aùp
gR, gS Caàu chì baûo veä thieát bò baùn daãn vaø daây daãn
gL, gF, gI Caàu chì thay theá caàu chì gG ñeå baûo veä daây daãn
Loaïi caàu chì ñöôïc söû duïng ñeå choáng quaù taûi vaø ngaén maïch trong maïng haï aùp daân duïng coù ñaëc
tính gG phuø hôïp vôùi IEC 60269-3. Loaïi naøy coù hai doøng qui öôùc ñöôïc tieâu chuaån hoaù goàm:
 Doøng khoâng noùng chaûy Inf: ñaây laø giaù trò doøng maø caàu chì coù theå chòu ñöôïc maø khoâng
bò noùng chaûy trong thôøi gian qui ñònh. Ví duï: caàu chì coù doøng ñònh möùc 32A chòu ñöôïc
doøng 40A (1,25In) maø khoâng noùng chaûy trong khoaûng thôøi gian nhoû hôn 1h (Baûng 4.2).
 Doøng noùng chaûy If: ñaây laø giaù trò doøng gaây ra hieän töôïng noùng chaûy caàu chì tröôùc khi
keát thuùc khoaûng thôøi gian qui ñònh. Ví duï: caàu chì coù doøng ñònh möùc 32A khi chòu
doøng 52,1A (1,6In) phaûi noùng chaûy trong khoaûng thôøi gian nhoû hôn 1h (Baûng 4.2).
Caùc thí nghieäm tieâu chuaån cuûa IEC 269-1 yeâu caàu ñaëc tính caàu chì naèm giöõa hai ñöôøng cong
giôùi haïn cho caàu chì ñöôïc xem xeùt (Hình 9.18). Töø ñaëc tính mieàn chaûy vaø khoâng chaûy cuûa caàu chì
nhaän thaáy caàu chì khoâng thích hôïp ñeå baûo veä choáng quaù taûi ôû möùc thaáp. Do ñoù caàn söû duïng daây
daãn coù tieát dieän lôùn hôn nhaèm traùnh haäu quaû quaù taûi keùo daøi (trong tröôøng hôïp xaáu nhaát quaù taûi
60% trong 1h).
Trong maïng haï aùp coâng nghieäp, loaïi caàu chì coù ñaëc tính gM (baûo veä ñoäng cô khi khôûi ñoäng
laãn khi ngaén maïch nhöng khoâng baûo veä quaù taûi) vaø loaïi caàu chì coù ñaëc tính aM keát hôïp vôùi rô le
nhieät baûo veä choáng quaù taûi coù möùc quaù taûi <4In. Ñaëc tính cuûa hai loaïi caàu chì naøy phuø hôïp vôùi
IEC 60269-1 vaø IEC 60269-2.
Ñaëc tröng cho loaïi caàu chì gM vaø aM laø: doøng ñònh möùc cuûa daây chì vaø voû caàu chì In vaø ñaëc
tuyeán I/t (Ich -characteristic). Maõ caàu chì loaïi gM ñöôïc theå hieän nhö sau: InMIch vôùi In chæ ñaëc tính
nhieät ôû taûi thöôøng vaø Ich lieân quan ñeán ñaëc tính ngaén haïn (khôûi ñoäng). Hình 9.19 trình baøy vuøng
noùng chaûy tieâu chuaån hoaù cho caàu chì aM, vôùi löu yù raèng ñaëc tuyeán ñeå thí nghieäm caùc caàu chì aM
ñöôïc cho giaù trò töø 4In trôû ñi vaø caùc caàu chì theo IEC 60269 ñöôïc duøng phaûi coù ñaëc tuyeán naèm
trong vuøng toâ môø.
Baûng 9.5. Doøng chaûy vaø khoâng chaûy cuûa caàu chì
Loaïi Doøng ñònh möùc (*) Doøng qui öôùc Doøng qui öôùc Thôøi gian
In (A) khoâng chaûy Inf (A) chaûy If (A) qui öôùc (h)
gG In ≤ 4A 1,5In 2,1In 1
gM 4 <In ≤ 16A 1,5In 1,9In 1
16 <In ≤ 63A 1,25In 1,6In 1
63 <In ≤ 160A 1,25In 1,6In 2
(*)
Ich cho caàu 160 <In ≤ 400A 1,25In 1,6In 3
chì gM 400 <In 1,25In 1,6In 4
Ñaëc tính baûo veä ñieån hình cuûa moät soá caàu chì haï aùp, trình baøy ôû Hình 9.20.

Ñöôøng cong thôøi gian toái Ñöôøng cong thôøi gian toái
thieåu tieàn hoà quang thieåu tieàn hoà quang
1h
Ñöôøng cong thôøi gian

ñöùt chì
Ñöôøng cong thôøi gian
ñöùt chì
Inf If I 4In I
Hình 9.18. Mieàn chaûy vaø khoâng chaûy Hình 9. 19.Vuøng noùng chaûy tieâu chuaån
cuûa caàu chì gG vaø gM hoaù cuûa caàu chì aM
Caàu chì gG baûo veä daây daãn
aM
Baûo veä ñoäng cô
aR
Baûo veä thieát bò baùn daãn
Hình 9. 20. Ñaëc tuyeán baûo veä gR

cuûa caàu chì Baûo veä thieát bò baùn daãn & Daây daãn

Caùc caàu chì ngaøy nay coù khaû naêng caét doøng ngaén maïch lôùn raát nhanh nhôø toác ñoä noùng chaûy
nhanh cuûa daây chaûy. Doøng ngaén maïch seõ bò caét tröôùc khi ñaït giaù trò ñænh (Hình 9.21). Söï giôùi haïn
doøng ngaén maïch laøm giaûm öùng löïc nhieät vaø cô gaây ra bôûi doøng ngaén maïch. Do ñoù, laøm giaûm
nguy cô hö hoûng khi xuaát hieän ngaén maïch.
Giaù trò doøng caét ngaén maïch cuûa caàu chì döïa treân giaù trò hieäu duïng cuûa thaønh phaàn xoay chieàu
trong doøng söï coá. Hình 9.22 trình baøy giaù trò doøng ñænh giôùi haïn so vôùi giaù trò hieäu duïng thaønh
phaàn xoay chieàu cho caàu chì haï aùp. Ví duï trong ñoà thò naøy, caàu chì 100A seõ caét doøng hieäu duïng
söï coá 2kA vaø giôùi haïn doøng ñænh ôû 5kA, caét doøng hieäu duïng söï coá 20kA vaø giôùi haïn doøng ñænh ôû
10kA. Neáu khoâng coù caàu chì giôùi haïn doøng, giaù trò ñænh coù theå ñaït ñeán 50kA.
Tf -thôøi gian chaûy tieàn hoà quang; Ta -thôøi gian Iscpeak –Doøng ñænh söï coá giaû ñònh; Iscrms – Doøng
coù hoà quang; Ttc -thôøi gian toång caét doøng söï coá hieäu duïng xoay chieàu
Hình 9.21. Doøng giôùi haïn bôûi caàu chì Hình 9.22. Doøng ñænh giôùi haïn so vôùi
doøng söï coá hieäu duïng xoay chieàu
Löu yù: Trong coâng nghieäp loaïi caàu chì haï aùp maõ hieäu HRC laø loaïi caàu chì coù khaû naêng caét
doøng ngaén maïch cao-ñeán 120kA.
Caàu chì haï aùp ñöôïc löïa choïn theo caùc ñieàu kieän sau:
+ Ñieän aùp ñònh möùc Un:
U n  U max (9.35)
+ Doøng ñònh möùc In
IB  In  IZ (9.36)
I 2  1,45I Z (9.37)
ÔÛ ñaây: Umax laø ñieän aùp lôùn nhaát cuûa maïng ñieän; IB laø doøng ñieän laøm vieäc lôùn nhaát treân daây
daãn; IZ laø doøng phaùt noùng cho pheùp cuûa daây daãn ñaõ keå ñeán ñieàu kieän laép ñaët trong thöïc teá; I2 laø
doøng taùc ñoäng ngaét quaù taûi trong thôøi gian qui öôùc cuûa caàu chì (Baûng 9.5).
Tröôøng hôïp nhieät ñoä moâi tröôøng  > 40oC hay nôi laép caàu chì coù laép ñaët thoâng gioù vôùi toác ñoä
gioù V>0m/s thì caàn hieäu chænh doøng ñònh möùc cuûa caàu chì:
IBnew=(K/KV)IB (9.38)

+ Doøng caét ngaén maïch ñònh möùc Icu

I cu  I N (9.39)
ÔÛ ñaây: Icu laø doøng ñieän caét ngaén maïch ñònh möùc cuûa caàu chì; IN laø doøng ngaén maïch 3 pha tính
toaùn taïi nôi ñaët caàu chì.
+ Loaïi caàu chì: baûo veä chung, baûo veä ñoäng cô, baûo veä thieát bò ñieän töû,…
Baûng 9.6. Heä soá K vaø KV
 (oC) K V(m/s) KV
40 1 0 1
45 1.03 1 1.05
50 1.07 2 1.10
55 1.11 3 1.15
60 1.16 4 1.20
65 1.21 5 1.25
70 1.27 >5 1.25
9.7. Tuû ñieän

Tuû phaân phoái laø nôi nguoàn cung caáp ñi vaøo vaø ñöôïc chia ra thaønh caùc maïch nhaùnh, moãi maïch
ñöôïc ñieàu khieån vaø baûo veä bôûi caàu chì hoaëc CB. Ñieän nguoàn ñöôïc noái vaøo thanh caùi qua moät
thieát bò ñoùng caét chính (CB hoaëc boä caàu dao-caàu chì). Thoâng thöôøng tuû phaân phoái hay ngaên tuû phaân
phoái coù caáu taïo bao goàm caùc thaønh phaàn trình baøy ôû Hình 9.24. Caùc thieát bò ñieän löïc nhö CB vaø caàu
chì thöôøng naèm treân moät giaøn khung lui veà phía sau cuûa tuû. Caùc thieát bò hieån thò vaø ñieàu khieån
(ñoàng hoà ño, ñeøn, nuùt nhaán v.v..) ñöôïc laép ôû maët tröôùc cuûa tuû.
Tuû thöôøng ñöôïc boïc voû baèng kim loaïi nhaèm ñeå baûo veä caùc phaàn töû beân trong nhö: maùy caét,
ñoàng hoà chæ thò, rôle, caàu chì, choáng va ñaäp cô hoïc, rung vaø nhöõng taùc ñoäng ngoaïi lai coù theå aûnh
höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa heä (nhieãm ñieän töø, buïi, aåm…), ñoàng thôøi baûo veä ngöôøi traùnh ñieän giaät.
Hieän nay, tuû ñieän ñöôïc thieát keá phaûi thoûa tieâu chuaån IEC 60439-1 vaø coù caùc loaïi nhö sau:
+ Tuû ñoùng caét chính (EMSB): thöôøng laép ñaët ngay phía haï aùp cuûa traïm bieán aùp phaân phoái, vaø caáp
ñieän cho tuû phaân phoái chính.ï
+ Tuû phaân phoái chính (MDB): nhaän ñieän töø tuû doùng caét chính vaø phaân phoái cho caùc tuû phaân phoái.
Caùc tuû phaân phoái chính thöôøng laø tuû ñieän taàng, tuû ñieän phaân xöôûng,…
+ Tuû phaân phoái (DB): nhaän ñieän töø tuû phaân phoái chính vaø caáp ñieän tröïc tieáp cho caùc phuï taûi. Ñaây
laø loaïi tuû thöôøng ñöôïc duøng cho nhöõng öùng duïng ñaëc thuø nhö: tuû ñieàu khieån ñoäng cô, tuû chieáu
saùng…
Tuøy theo möùc ñoä ngaên caùch noäi boä baèng löôùi chaén hay vaùch ngaên cuûa caùc phaàn töû maø chia
laøm 4 daïng laép raùp (Form tuû):
+ Daïng 1: Khoâng ngaên caùch;
+ Daïng 2: Ngaên caùch thanh caùi vôùi caùc ñôn vò (thaønh phaàn);

+ Daïng 3: Ngaên caùch thanh caùi vôùi caùc ñôn vò vaø ngaên caùch taát caû caùc ñôn vò vôùi nhau, ngoaïi
tröø ñaàu ra cuûa chuùng;
+ Daïng 4: Gioáng daïng 3 nhöng bao goàm caû caùc ñaàu ra cuûa caùc ñôn vò.
Daïng 1 thöôøng ñöôïc söû duïng cho ngaên tuû tuï buø. Daïng 2 giuùp cho thao taùc treân thieát bò vaø
maïch ñaáu daây ra an toaøn hôn so vôùi daïng 1. Daïng 3 vaø 4 ñöôïc duøng khi khoâng gian cho moãi ñôn
vò coù haïn vì raát khoù thao taùc hay baûo trì neáu khoâng ngaên caùch caùc ñôn vò, tröø khi phaûi caét ñieän
toaøn tuû.
Hình 9.23. Caùc loaïi daïng tuû phaân phoái

Tuû ñieän thöôøng ñöôïc choïn theo caùc ñieàu kieän nhö sau:
 Chöùc naêng tuû.
 Sô ñoà boá trí caùc thieát bò trong tuû.
 Ñieän aùp hoaït ñoäng cuûa caùc thieát bò ñoùng-caét
 Doøng ñònh möùc cuûa caùc thieát bò ñoùng-caét
 Khaû naêng chöùa CB.
 Phuï kieän keøm theo.
 Ñoä kín cuûa tuû thoâng qua chæ soá baûo veä IP-baûo veä choáng xaâm nhaäp cuûa vaät theå raén vaø
nöôùc. Chæ soá baûo veä IP caøng cao thì tuû caøng kín (Baûng 9. 7).
 Kích thöôùc tuû: chieàu daøi, chieàu roäng, chieàu cao.
Baûng 9.7. Maõ chæ soá baûo veä IP
IP
Chöõ soá Choáng xaâm nhaäp cuûa vaät raén Chöõ soá Choáng xaâm nhaäp cuûa nöôùc
ñaàu thöù hai
0 (khoâng ñöôïc baûo veä ) 0 (khoâng ñöôïc baûo veä )
1 - Ñöôøng kính 50mm 1 - Gioït ñöùng
2 - Ñöôøng kính 50mm 2 - Nhoû gioït
3 - Ñöôøng kính 50mm 3 - Buïi nöôùc
4 - Ñöôøng kính 50mm 4 - Baén nöôùc
5 - Baûo veä buïi baån 5 - Voøi phun
6 - Baûo veä choáng buïi moät 6 - Phun maïnh
caùch hoaøn toaøn 7 - Ngaâm taïm thôøi
8 - Ngaâm lieân tuïc

1. Maët sau, 2. Maët hoâng, 3.Maët treân, 4. Cöûa phaàn daønh cho thanh goùp/caùp, 5. Cöûa trong suoát, 6. Ñeá, 7. Giaù ñôõ
phía treân, 8. Khay ñeá, 9. Ngaên thieát bò ño, 10. Giaù gaù laép vaø naép che CB, 11. Naép che, 12. Giaù ñôõ gaù laép thanh
goùp, 13. Thanh ñôõ thanh goùp, 14. Heä thoáng thanh thaúng ñöùng, 15. Thanh ngang ñeå gaù thieát bò kieåu hai haøng, 16.
Thanh ngang ñeå gaù thieát bò kieåu moät haøng, 17. Thanh ñôõ, 18. CB.
Hình 9.24. Caáu taïo tuû phaân phoái ñieän chính

CHÖÔNG 10
CHIEÁU SAÙNG DAÂN DUÏNG &COÂNG NGHIEÄP

10.1. AÙnh saùng vaø maøu saéc
Moïi vaät theå ôû nhieät ñoä lôùn hôn khoâng ñoä tuyeät ñoái (0K) seõ khoâng ngöøng böùc xaï naêng löôïng
vaøo khoâng gian chung quanh noù döôùi daïng soùng ñieän töø .
Tuy nhieân, chæ coù moät phaàn böùc xaï trong moät phaïm vi böôùc soùng raát heïp töø 380mm ñeán
780mm môùi gaây ra trong maét ngöôøi caûm giaùc saùng vaø ñöôïc goïi laø aùnh saùng.
Maét con ngöôøi gioáng nhö moät thieát bò thu nhaän aùnh saùng theo caûm giaùc maøu saéc khaùc nhau
chuyeån ñoåi voâ cuøng tinh teá töø ñoû sang tím, maø raát khoù chæ ñònh chính xaùc böôùc soùng giôùi haïn giöõa
chuùng.
Döôùi ñaây laø moät soá ñònh nghóa caùc aùnh saùng khaùc nhau theo phoå cuûa chuùng:
 AÙnh saùng chæ goàm coù moät böôùc soùng goïi laø aùnh saùng ñôn saéc, töông öùng vôùi caùc böôùc
soùng khaùc nhau laø caùc maøu khaùc nhau.
 AÙnh saùng pha troän lieân tuïc cuûa taát caû caùc böôùc soùng (trong phaïm vi 780 -380 mm) vôùi lieàu
löôïng khaùc nhau töông öùng vôùi aùnh saùng lieân tuïc. Treân hình 3-1a bieåu dieãn phoå lieân tuïc
cuûa ñeøn nung saùng.
 Phoå cuûa moät aùnh saùng cuõng coù theå khoâng lieân tuïc, hay goïi laø phoå vaïch, ví duï nhö aùnh
saùng cuûa moät loaïi ñeøn phoùng ñieän Hình.10.1b.
Hình 10.1.a. Quang phoå lieân tuïc Hình 10.1.b. Quang phoå giaùn ñoaïn
10.2. Maét ngöôøi vaø söï caûm thuï aùnh saùng, maøu saéc
10.2.1. Maét ngöôøi
Maét ngöôøi laø cô quan caûm thuï aùnh saùng coù khaû naêng chuyeån ñoåi khoâng tuyeán tính vaø thay ñoåi
theo thôøi gian caùc kích thích quang hoïc thaønh caùc tín hieäu ñieän ñeå truyeàn leân naõo vaø taïo neân ôû ñoù
moät hieän töôïng goïi laø “söï nhìn”.
10.2.2. Ñoä nhaïy caûm theo böôùc soùng
Ñoä nhaïy caûm aùnh saùng cuûa maét ngöôøi trong phoå aùnh saùng khoâng ñeàu nhau theo caùc böôùc soùng
khaùc nhau. Trong aùnh saùng ban ngaøy, maét nhaïy caûm lôùn nhaát vôùi tia vaøng luïc (böôùc soùng

=555mm) vaø giaûm daàn veà hai phía tím vaø ñoû. Trong aùnh saùng ban ñeâm hay hoaøng hoân ñoä nhaïy
caûm lôùn nhaát cuûa maét ngöôøi laïi laø tia xanh luïc (= 510 mm) vaø cuõng giaûm daàn ñeán tím vaø cam.
Hình 10.2. Caáu taïo maét ngöôøi

10.2.3. Tröôøng nhìn
Tröôøng nhìn cuûa maét ngöôøi xaùc ñònh ñöôïc nhö sau:
 Tröôøng nhìn ngang: khoaûng 1800C
 Tröôøng nhìn ñöùng: khoaûng 1300C
Nhöng tröôøng nhìn trung taâm chæ coù khoaûng 20 (Hình 10.4)
Hình 10.3. Ñoä nhaïy caûm töông ñoái cuûa maét ngöôøi Hình 10.4. Tröôøng nhìn cuûa maét ngöôøi
10.3. Caùc ñôn vò cô baûn
10.3.1. Quang thoâng F
Quang thoâng laø coâng suaát saùng cuûa nguoàn saùng vaø ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc (10.1):
λ2
F   kWλ υ λ dλ (10.1)
λ1
ÔÛ ñaây: Wλ laø haøm phaân boá phoå cuûa naêng löôïng böùc xaï; υ λ laø haøm soá ñoä nhaïy caûm töông ñoái,
k laø heä soá chuyeån ñoåi ñôn vò, λ1 = 380 nm, λ 2 = 780 nm.

λ2
F  683  Wλ υ λ dλ (10.2)
λ1
Quang thoâng coù ñôn vò ño laø lumen (lm). Quang thoâng cuûa caùc loaïi ñeøn ñöôïc cho bôûi nhaø saûn
xuaát.
10.3.2. Cöôøng ñoä aùnh saùng I
Hình 10.5. Cöôøng ñoä saùng Hình 10.6. Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng
Cöôøng ñoä saùng laø maät ñoä khoâng gian cuûa quang thoâng do nguoàn saùng böùc xaï vaø ñöôïc xaùc
ñònh theo bieåu thöùc:
dF
I OA  lim (10.3)
dΩ  0 d Ω
Ñôn vò cuûa cöôøng ñoä saùng laø candela (cd).

Moät trong nhöõng soá lieäu quan troïng nhaát cuûa moät loaïi ñeøn laø “Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä
saùng”. Ñöôøng cong naøy cho bieát giaù trò cuûa cöôøng ñoä saùng theo taát caû caùc höôùng khoâng gian, tính
töø ñieåm goác laø taâm quang hoïc cuûa nguoàn.
Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng ñöôïc cho öùng vôùi quang thoâng chuaån laø 1000 lm. Ñoái vôùi
loaïi ñeøn coù quang thoâng ñ khaùc 1000 lm thì cöôøng ñoä saùng theo höôùng  ñöôïc quy ñoåi theo
bieåu thöùc:

I  I  . ñ (10.4)
1000
10.3.3. Ñoä roïi E
Ñoä roïi laø maät ñoä quang thoâng treân beà maët ñöôïc chieáu saùng.
F
E (10.5)
S
Ñôn vò ñoä roïi laø lux (lx).
Heä soá ñoàng ñeàu ñoä roïi laø tyû soá giöõa ñoä roïi toái thieåu vaø ñoä roïi trung bình treân maët phaúng laøm
vieäc.
Quan heä giöõa ñoä roïi, cöôøng ñoä vaø khoaûng caùch
Xeùt moät nguoàn ñieåm O, böùc xaï quang thoâng vôùi cöôøng ñoä I tôùi moät vi phaân dieän tích ds ôû
khoaûng caùch r so vôùi nguoàn thì quan heä giöõa ñoä roïi, cöôøng ñoä vaø khoaûng caùch laø:

I cos 
E (10.6)
r2
Coâng thöùc (10.6) coøn ñöôïc goïi laø ñònh luaät bình phöông nghòch ñaûo khoaûng caùch cuûa ñoä roïi.
10.3.4. Ñoä choùi L
Ñoä choùi L cuûa moät beà maët phaùt saùng dS theo moät höôùng khaûo saùt laø tyû soá giöõa cöôøng ñoä saùng
I α theo höôùng ñoù Hình.10.7.
I
L  (10.7)
dS cos 
Ñôn vò ñoä choùi laø cd/m2.
Hình 10.7. Ñoä choùi L

10.3.5. Heä soá phaûn xaï, xuyeân thaáu vaø haáp thuï aùnh saùng
a. Phaûn xaï ñònh höôùng, b. Phaûn xaï khueách taùn hoaøn toaøn, c. Phaûn xaï hoãn hôïp ñònh höôùng
d. Phaûn xaï hoaøn toaøn, e. Xuyeân thaáu hoaøn toaøn
Hình 10.8. Ñaëc ñieåm phaûn xaï vaø xuyeân thaáu cuûa vaät lieäu
Neáu coù moät löôïng quang thoâng Fi ñi tôùi moät beà maët vaät lieäu thì seõ coù theå xaûy ra caùc tröôøng
hôïp sau:
 Moät phaàn cuûa quang thoâng tôùi seõ phaûn xaï töø beà maët ñoù, kyù hieäu F ;
 Moät phaàn cuûa quang thoâng tôùi seõ bò vaät lieäu haáp thuï, kyù hieäu F ;
 Moät phaàn cuûa quang thoâng tôùi seõ xuyeân qua vaät lieäu, kyù hieäu Fτ .
Heä soá phaûn xaï aùnh saùng laø tyû soá giöõa Fρ vaø Fi :

F

Fi
Heä soá haáp thuï aùnh saùng laø tyû soá giöõa F vaø Fi :
F

Fi
Heä soá xuyeân saùng laø tyû soá giöõa Fτ vaø Fi :
Fτ
τ
Fi
Caùc heä soá , ,  tuyø thuoäc vaøo vaät lieäu, tính beà maët cuûa vaät lieäu vaø maøu saéc cuûa vaät lieäu.
Giöõa chuùng coù quan heä nhö sau:
 1 (10.8)
10.4. Tieän nghi nhìn

10.4.1. Moät soá ñaëc ñieåm sinh lyù cuûa söï nhìn
1. Khaû naêng phaân bieät cuûa maét ngöôøi: Xaùc ñònh baèng goùc maø ngöôøi quan saùt coù theå phaân
bieät ñöôïc hai ñieåm hoaëc hai vaïch ñaët gaàn nhau.
2. Ñoä töông phaûn C
Ñoä töông phaûn C ñöôïc xaùc ñònh baèng bieåu thöùc:
L  L n ΔL
C v  (10.9)
Ln Ln
ÔÛ ñaây: Lv, Ln laàn löôït laø ñoä choùi cuûa vaät caàn nhìn vaø cuûa neàn treân ñoù ñaët vaät.
Ñoä töông phaûn laø yeáu toá caàn thieát ñeå phaân bieät caùc vaät vaø hình daïng cuûa chuùng.
10.4.2. Söï choùi loaù
1. Choùi loaù nhieãu: laø söï choùi loaù laøm giaûm khaû naêng nhìn do noù laøm taêng ngöôõng ñoä choùi
töông phaûn.
2. Choùi loaù maát tieän nghi: xaûy ra khi coù moät söï vaät coù ñoä choùi cao naèm trong tröôøng nhìn cuûa
maét.
10.4.3. Ñoä roïi yeâu caàu
Ñoä roïi yeâu caàu Eyc laø ñoä roïi trung bình treân maët phaúng laøm vieäc (thöôøng naèm ngang), caàn
thieát ñeå tieán haønh toát nhaát coâng vieäc.
10.4.4. Nhieät ñoä maøu vaø tieän nghi moâi tröôøng saùng
Nhieät ñoä maøu laø ñaëc tröng maøu saéc cuûa nguoàn saùng, kyù hieäu Tm’ ñôn vò laø ñoä Kelvin (0K).
 2500  3000oK: maët trôøi laën, ñeøn nung saùng, aùnh saùng “noùng” (giaøu böùc xaï ñoû)
 4500  5000oK: aùnh saùng ban ngaøy khi trôøi saùng, aùnh saùng “ aám”
 6000 8000oK: aùnh saùng ngaøy trôøi ñaày maây, aùnh saùng “laïnh” (giaøu böùc xaï xanh da
trôøi).
Caùc nguoàn saùng coù nhieät ñoä maøu thaáp chæ duøng thích hôïp cho nhöõng nôi coù yeâu caàu ñoä roïi
thaáp.
Ngöôïc laïi nhöõng nôi coù yeâu caàu ñoä roïi cao laïi ñoøi hoûi caùc nguoàn saùng coù nhieät ñoä maøu lôùn.
Bieåu ñoà Kruithof (Hình 10.9) cho quan heä giöõa nhieät ñoä maøu vaø ñoä roïi yeâu caàu ñeå ñaït ñöôïc
moâi tröôøng aùnh saùng tieän nghi trong noäi thaát.

Hình 10.9. Bieåu ñoà Kruithof

10.4.5. Chæ soá hoaøn maøu
Chaát löôïng cao cuûa aùnh saùng theå hieän ôû chaát löôïng nhìn maøu, nghóa laø khaû naêng phaân bieät
chính xaùc caùc maøu saéc trong aùnh saùng.
Ñeå ñaùnh giaù khaû naêng hoaøn maøu cuûa ñeøn so vôùi nguoàn saùng chuaån thöôøng söû duïng chæ soá
hoaøn maøu (CRI – Color Rendering Index).
Chæ soá hoaøn maøu thay ñoåi töø 0 ñoái vôùi aùnh saùng ñôn saéc, ñeán 100 ñoái vôùi aùnh saùng traéng. Chæ
soá hoaøn maøu caøng cao thì chaát löôïng aùnh saùng ñöôïc xem laø caøng toát.
Trong kyõ thuaät chieáu saùng, thöôøng chia chaát löôïng aùnh saùng laøm ba möùc ñoä sau ñaây:
 IRC  66 - chaát löôïng keùm, duøng trong coâng nghieäp khoâng ñoøi hoûi phaûi phaân bieät
maøu saéc.
 IRC  85 - chaát löôïng trung bình, duøng cho caùc coâng vieäc bình thöôøng, khi chaát
löôïng nhìn maøu khoâng thaät ñaëc bieät.
 IRC  95 - chaát löôïng cao, duøng cho caùc coâng vieäc ñaëc bieät cuûa ñôøi soáng vaø coâng
nghieäp.
10.5. Nguoàn chieáu saùng nhaân taïo
10.5.1. Boùng ñeøn
Hieän nay coù raát nhieàu loaïi boùng ñeøn phuø hôïp vôùi caùc öùng duïng khaùc nhau. Tuy nhieân, ba loaïi
boùng ñeøn ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát ñoù laø: boùng ñeøn nung saùng, boùng ñeøn phoùng ñieän vaø boùng
ñeøn huyønh quang.
Thöôøng söû duïng caùc tham soá sau ñaây ñeå ñaùnh giaù caùc loaïi boùng ñeøn vaø aùnh saùng do chuùng
phaùt ra:
 Coâng suaát ñôn vò (W)
 Hieäu suaát saùng, ño baèng tyû soá giöõa quang thoâng do ñeøn phaùt ra vaø coâng suaát ñieän tieâu
thuï, ñôn vò laø lumen/oat (lm/W).
 Nhieät ñoä maøu Tm’ (0K) duøng ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä tieän nghi moâi tröôøng saùng.
 Chæ soá hoaøn maøu CRI, cho bieát chaát löôïng aùnh saùng, ñaùnh giaù theo söï caûm thuï chính
xaùc caùc maøu saéc.
 Tuoåi thoï cuûa boùng ñeøn.

1. Boùng ñeøn nung saùng

Caáu taïo ñeøn nung saùng theå hieän ôû Hình 10.10.
Hình 10.10. Caáu taïo boùng ñeøn nung saùng
Ñeøn nung saùng coù tim laø nguoàn saùng thoâng duïng nhaát trong chieáu saùng daân duïng. AÙnh saùng
phaùt ra bôûi boùng ñeøn nung saùng töø tim ñeøn ñöôïc ñoát noùng bôûi doøng ñieän ñi qua noù. Tim ñeøn
thöôøng laøm baèng tungstene vaø ñöôïc ñaët trong moät boùng thuyû tinh chöùa ñaày khí trô (azoât, argon,
krypton) ôû aùp suaát nhoû. Khí trô coù taùc duïng giaûm bôùt aùp suaát trong vaø ngoaøi boùng ñeøn vaø giaûm söï
boác hôi cuûa tim ñeøn, phía döôùi ñeøn coù ñuoâi ñeøn ñeå laép boùng ñeøn vaøo löôùi ñieän.
Haïn cheá cuûa loaïi ñeøn naøy laø tuoåi thoï ngaén vaø hieäu suaát saùng thaáp. Ñeøn nung saùng ñöôïc söû
duïng cho chieáu saùng daân duïng, trang trí vaø thöông maïi. Hieäu suaát saùng thay ñoåi tuyø theo coâng
suaát ñôn vò vaø loaïi tim ñeøn, nhöng coù giaù trò trong khoaûng töø 15 ñeán 25lm/W.
Tuy nhieân, ñeøn nung saùng saûn sinh aùnh saùng aám, coù chæ soá hoaøn maøu cao vaø khoâng yeâu caàu söû
duïng keøm vôùi cuoän chaán löu. Ñeøn nung saùng coøn coù theå ñieàu chænh ñoä saùng baèng thieát bò töông
ñoái ñôn giaûn, coù nhieàu loaïi hình daïng khaùc nhau vaø do kích thöôùc nhoû neân thöôøng ñöôïc söû duïng
trong chieáu saùng trang trí noäi thaát.
2. Boùng ñeøn phoùng ñieän HID
Hình 10.11. Caáu taïo boùng phoùng ñieän
Boùng ñeøn phoùng ñieän coù caáu taïo goàm moät oáng thuyû tinh beân trong coù hai ñieän cöïc Anode (A)
vaø Catode (K), vaø moät loaïi hôi kim loaïi.
Khi ñaët moät ñieän theá cao giöõa hai ñieän cöïc, seõ taïo thaønh moät daûi saùng doïc oáng: ñoù laø doøng hoà
quang phoùng ñieän, nhöng laø moät daûi ñôn saéc thöôøng ôû vuøng cöïc tím, chöa phaûi laø aùnh saùng.
Ñeå taïo ra aùnh saùng caàn phaûi coù hôi kim loaïi. Tuyø theo loaïi hôi kim loaïi maø coù caùc loaïi ñeøn
phoùng ñieän khaùc nhau.

Thöïc nghieäm cho thaáy, muoán ñaït ñöôïc phoùng ñieän taïo ra aùnh saùng caàn:
 Taïo ñieän aùp ñuû lôùn giöõa hai ñieän cöïc ñeå moài ñeøn;
 Giaûm ñieän aùp ñeå giöõ aùnh saùng oån ñònh vaø khoâng laøm hoûng ñeøn.
Caùc loaïi ñeøn phoùng ñieän thöôøng coù coâng suaát cao neân thöôøng ñöôïc duøng ôû nhöõng nôi caàn aùnh
saùng roäng, phuø hôïp kinh teá.
a. Boùng ñeøn hôi natri
Hình 10.12. Caáu taïo boùng ñeøn hôi natri
Ñeøn hôi natri ñöôïc chia laøm hai loaïi: loaïi aùp suaát thaáp vaø loaïi aùp suaát cao.
 Ñeøn hôi natri aùp suaát thaáp: coù aùnh saùng vaøng – cam. Ñeøn hôi natri aùp suaát thaáp ñöôïc
duøng nhieàu trong chieáu saùng caùc loaïi ñöôøng giao thoâng: xa loä, ñöôøng cao toác, ñöôøng
haàm, caùc baõi ñaäu xe lôùn …
 Ñeøn hôi natri aùp suaát cao: coù aùnh saùng traéng. Ñeøn hôi natri aùp suaát cao thöôøng duøng
cho chieáu saùng caùc khu vöïc caàn vaän chuyeån, caùc ñòa ñieåm coâng nghieäp, caàu taøu, beán
baõi, caùc trung taâm thöông maïi, saân theå thao, beân trong caùc toaø nhaø hay caùc xöôûng
coâng nghieäp naëng.
b. Boùng ñeøn hôi thuyû ngaân cao aùp
Hình 10.13. Caáu taïo boùng ñeøn hôi thuûy ngaân cao aùp

Ñeøn thuyû ngaân cao aùp laø loaïi ñeøn phoùng ñieän ñöôïc cheá taïo ñaàu tieân, nhaèm ñaùp öùng yeâu caàu
caàn coù loaïi ñeøn coù hieäu suaát cao, kích thöôùc nhoû vaø coâng suaát ñôn vò lôùn. Khi môùi ñöôïc cheá taïo,
nhöôïc ñieåm chính cuûa loaïi ñeøn naøy laø chæ soá hoaøn maøu thaáp. Tuy nhieân, cuøng vôùi söï xuaát hieän
cuûa ñeøn thuyû ngaân cao aùp coù vaùch trong cuûa boùng ñöôïc phuû moät lôùp phosphor, maøu saéc trôû neân
traéng hôn vaø ñöôïc caûi thieän raát nhieàu.
Ñeøn thuyû ngaân cao aùp coù hai loaïi:
 Loaïi duøng theâm chaán löu, khi laëp ñaët phaûi coù chaán löu rieâng tuyø theo ñieän theá vaø coâng
suaát cuûa moãi loaïi boùng. Loaïi naøy baét saùng raát chaäm nhöng raát oån ñònh.
 Loaïi khoâng caàn chaán löu vì beân trong boùng ñöôïc maéc noái tieáp oáng phoùng ñieän vôùi moät
tim sôïi ñoát Wolfram phaùt saùng khi ñoát noùng. Loaïi naøy baét saùng nhanh nhöng khi noùng
leân, boùng hay bò taét, nguoäi boùng môùi baät saùng leân laïi. Boùng noái tröïc tieáp vaøo löôùi ñieän.
Tuoåi thoï cuûa ñeøn thuyû ngaân cao aùp trung bình vaøo khoaûng 24000 giôø cho haàu heát caùc ñeøn
coâng suaát lôùn. Tuy nhieân, do quang thoâng ñeøn giaûm nhanh theo thôøi gian neân trong thöïc teá thôøi
gian vaän haønh ñeøn thöôøng ngaén hôn. Hieäu suaát saùng vaøo khoaûng töø 40 ñeán 60lm/W vaø ñeøn coù
coâng suaát ñôn vò caøng lôùn thì hieäu suaát saùng caøng cao.
Cuõng nhö haàu heát caùc loaïi ñeøn phoùng ñieän khaùc, ñeøn thuyû ngaân cao aùp khoâng theå khôûi ñoäng
töùc thôøi. Thôøi gian khôûi ñoäng ngaén, tuy nhieân caàn vaøo khoaûng 47 phuùt ñeå ñaït coâng suaát saùng cöïc
ñaïi vaø ñieàu naøy coøn phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh.
Ñeøn hôi thuûy ngaân cao aùp ñöôïc khuyeán khích duøng chieáu saùng cho caùc toaø nhaø coù yeâu caàu
duøng nhieàu ñeøn: nhaø haùt, khaùch saïn, caùc phoøng coâng coäng. Ngoaøi ra ngöôøi ta coøn öùng duïng ñeå
chieáu saùng beân ngoaøi caùc toaø nhaø, caùc khu vöïc daønh rieâng cho ngöôøi ñi boä, quaûng tröôøng, vöôøn
hoa…
c. Boùng ñeøn Metal Halide
Hình 10.14. Caáu taïo boùng ñeøn Metal Halide
Ñeøn Metal Halide coù caáu taïo töông töï nhö ñeøn thuyû ngaân cao aùp nhöng coù theâm vaøo moät vaøi
phaàn töû kim loaïi trong oáng phoùng ñieän. Caùc öu ñieåm chuû yeáu cuûa vieäc thay ñoåi naøy laø gia taêng
hieäu suaát saùng töø 60 ñeán 100lm/W vaø caûi thieän chæ soá hoaøn maøu tôùi möùc ñaït yeâu caàu chieáu saùng

cho caùc khu thöông maïi. Vieäc ñieàu khieån aùnh saùng cuûa ñeøn Metal Halide cuõng deã daøng vaø chính
xaùc hôn so vôùi ñeøn thuyû ngaân cao aùp do aùnh saùng ñöôïc phaùt ra töø moät oáng phoùng khí nhoû, maø
khoâng phaûi toaøn voû boïc cuûa ñeøn.
Nhöôïc ñieåm cuûa ñeøn Metal Halide laø tuoåi thoï ngaén (töø 12000 ñeán 20000 giôø) so vôùi ñeøn thuyû
ngaân vaø ñeøn sodium cao aùp. Thôøi gian khôûi ñoäng cuûa ñeøn Metal Halide cuõng gaàn nhö ñeøn thuyû
ngaân cao aùp. Söï baät saùng laïi, sau khi söï suït giaûm ñieän aùp laøm taét ñeøn, veà caên baûn laø laâu hôn vaøo
khoaûng 10 ñeán 12 phuùt, tuyø thuoäc vaøo thôøi gian laøm nguoäi ñeøn.
d. Boùng ñeøn hôi Sodium
Ñeøn hôi sodium coù 2 loaïi
 Boùng ñeøn hôi Sodium aùp suaát cao: Vaøo thaäp nieân 70 söï gia taêng giaù naêng löôïng ñaõ ñaët ra
taàm quan troïng cuûa vieäc naâng cao hieäu suaát ñeøn, ñeøn sodium cao aùp (ñöôïc trieån khai vaøo
naêm1960) ñaõ coù caùc öùng duïng raát roäng raõi. Vôùi hieäu suaát saùng vaøo khoaûng töø 80 ñeán 140lm/W,
caùc ñeøn naøy coù hieäu suaát saùng gaáp 7 laàn boùng ñeøn nung saùng coù cuøng coâng suaát vaø gaáp ñoâi so vôùi
moät vaøi loaïi ñeøn thuyû ngaân vaø ñeøn huyønh quang. Hieäu suaát saùng khoâng chæ laø öu ñieåm duy nhaát
cuûa loaïi ñeøn naøy. Ñeøn Sodium cao aùp coøn coù tuoåi thoï cao nhaát 24000 giôø, vaø coù caùc ñaëc tính duy
trì quang thoâng toát nhaát so vôùi taát caû caùc loaïi ñeøn phoùng ñieän. Maøu chuû yeáu cuûa ñeøn sodium cao
aùp laø maøu vaøng. Ñaây laø maøu lyù töôûng cho haàu heát caùc öùng duïng chieáu saùng coâng nghieäp vaø ngoaøi
nhaø.
 Boùng ñeøn hôi Sodium aùp suaát thaáp: Ñeøn sodium haï aùp coù hieäu suaát saùng ban ñaàu cao nhaát
trong taát caû caùc ñeøn phoùng ñieän coù treân thò tröôøng ngaøy nay vaøo khoaûng töø 100 ñeán 180 lm/W.
Maëc duø vaäy, do haàu heát caùc ñeøn sodium haï aùp ñeàu coù phaàn saéc vaøng trong phoå nhìn thaáy neân coù
chæ soá hoaøn maøu raát thaáp. Ngoaøi ra, vieäc ñieàu khieån aùnh saùng ñeøn loaïi naøy cuõng khoù khaên hôn
caùc ñeøn phoùng ñieän khaùc do kích thöôùc lôùn cuûa oáng phoùng ñieän. Tuoåi thoï trung bình cuûa ñeøn
sodium haï aùp vaøo khoaûng 18000 giôø.
Hình 10.15. Caáu taïo boùng ñeøn Sodium cao aùp Hình 10.16. Caáu taïo boùng ñeøn Sodium haï aùp
3. Boùng ñeøn huyønh quang

Nguyeân taéc phaùt saùng cuûa ñeøn huyønh quang cuõng theo nguyeân lyù cuûa ñeøn phoùng ñieän.
Ñeøn huyønh quang saûn sinh aùnh saùng baèng caùch taùc ñoäng leân lôùp phosphor ñöôïc löïa choïn boïc ôû
maët trong cuûa thaønh oáng vôùi naêng löôïng cuûa tia cöïc tím, ñöôïc saûn sinh bôûi phoùng ñieän hôi thuyû
ngaân. Maøu cuûa aùnh saùng phaùt ra phuï thuoäc löôïng vaø chaát huyønh quang vaø aùp suaát trong oáng. Do

caùc ñaëc tính cuûa söï phoùng ñieän trong chaát khí neân cuoän chaán löu caàn ñöôïc söû duïng ñeå khôûi ñoäng
vaø vaän haønh ñeøn huyønh quang.
Tuyø theo cheá ñoä baät saùng ñeøn huyønh quang ñöôïc chia laøm 2 loaïi:
 Loaïi baät saùng baèng taécte (Stater) vaø caáp ñieän baèng chaán löu (Ballast) thöôøng
 Loaïi baät saùng töùc thôøi khoâng caàn ñoát noùng tröôùc.
Hình 10.17. Caáu taïo boùng ñeøn huyønh quang
Caùc öu ñieåm cuûa boùng ñeøn huyønh quang bao goàm vieäc gia taêng hieäu suaát saùng vaø coù tuoåi thoï
daøi hôn ñeøn nung saùng. Hieäu suaát saùng cuûa ñeøn huyønh quang vaøo khoaûng töø 45 ñeán 90 lm/W. Do
coù ñoä saùng thaáp cuûa beà maët phaùt saùng vaø ít phaùt nhieät neân ñeøn huyønh quang laø loaïi ñeøn lyù töôûng
ñeå chieáu saùng cho khu vöïc vaên phoøng, tröôøng hoïc, caùc nôi maø vaán ñeà phaùt nhieät vaø tieän nghi nhìn
laø quan troïng.
Caùc nhöôïc ñieåm cuûa ñeøn huyønh quang laø kích thöôùc lôùn, khoù ñieàu khieån aùnh saùng, quang
thoâng vaø ñieàu kieän vaän haønh phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä moâi tröôøng xung quanh.
4. Nhöõng loaïi boùng ñeøn môùi
a. Boùng ñeøn Halogen
Ñaây laø boùng ñeøn nung saùng chöùa hôi halogen, cho pheùp naâng cao nhieät ñoä nung saùng cuûa tim
ñeøn, nhôø ñoù naâng cao chaát löôïng aùnh saùng maø giaûm ñöôïc söï boác hôi tim ñeøn tungstene laøm ñen
daàn boùng ñeøn. So vôùi ñeøn nung saùng bình thöôøng, boùng ñeøn hallogen coù nhöõng öu ñieåm hôn.
Hình 10.18. Caáu taïo boùng ñeøn huyønh quang

b. Boùng ñeøn compacte

Ñaây laø moät daïng môùi cuûa boùng ñeøn huyønh quang, coù caáu taïo vaø nguyeân lyù hoaït ñoäng gioáng
nhö ñeøn huyønh quang. Tuy nhieân, kích thöôùc boùng nhoû hôn, khaû naêng sinh nhieät thaáp, coâng suaát
tieâu thuï nhoû hôn.
Hình 10.19.Ñeøn compact

c. Boùng ñeøn caûm öùng ñieän töø
Ñaây laø loaïi boùng ñeøn theá heä môùi nhaát, döïa treân nguyeân lyù caûm öùng ñieän töø, khoâng coù tim ñeøn,
vôùi öu ñieåm noåi baät veà tuoåi thoï (leân tôùi 60000 giôø).
10.5.2. Thoâng soá kyõ thuaät vaø phaïm vi öùng duïng cuûa caùc loaïi boùng ñeøn
Thoâng soá kyõ thuaät cuûa caùc loaïi boùng ñeøn trình baøy ôû Baûng 10.1 vaø phaïm vi öùng duïng cuûa caùc
loaïi boùng ñeøn trình baøy ôû Baûng 10.2.
10.5.3. Ñeøn chieáu saùng
Ñeøn chieáu saùng bao goàm boùng ñeøn vaø caùc phuï tuøng ñi theo ñeøn.
1. Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng
Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng laø ñöôøng cong bieåu dieãn cöôøng ñoä saùng theo moïi höôùng
trong khoâng gian.
Ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng cuûa ñeøn phaùt saùng ñieåm (boùng ñeøn nung saùng) ñöôïc bieåu
dieãn treân moät maët phaúng chöùa truïc xoay cuûa ñeøn. Ñoái vôùi ñeøn duøng boùng ñeøn coù daïng oáng (boùng
ñeøn huyønh quang), ñöôøng cong naøy ñöôïc laäp treân hai maët phaúng vuoâng goùc vôùi ñeøn, theo phöông
doïc vaø theo phöông ngang.
Baûng 10.4 trình baøy ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng cuûa moät soá loaïi ñeøn thoâng duïng.
2. Caùc kieåu chieáu saùng
Theo phaân boá quang thoâng cuûa ñeøn trong khoâng gian, thöôøng chia thaønh naêm kieåu chieáu saùng
nhö sau (Baûng 10.3):
a. Kieåu chieáu saùng tröïc tieáp:khi coù treân 90% quang thoâng do ñeøn böùc xaï höôùng xuoáng phía
döôùi.
 Tröïc tieáp heïp khi quang thoâng taäp trung chính vaøo maët phaúng laøm vieäc, khi ñoù caùc
töôøng beân ñeàu bò toái.
 Tröïc tieáp roäng khi quang thoâng phaân boá roäng hôn trong nöûa khoâng gian phía döôùi, khi
ñoù caùc töôøng beân cuõng ñöôïc chieáu saùng.

Kieåu chieáu saùng nöûa tröïc tieáp khi coù töø 60 ñeán 90% quang thoâng böùc xaï höôùng xuoáng phía
döôùi. Khi ñoù caùc töôøng beân vaø caû traàn cuõng ñöôïc chieáu saùng, boùng toái giaûm ñi. Moâi tröôøng saùng
trong tröôøng hôïp naøy seõ tieän nghi hôn. Kieåu chieáu saùng naøy thích hôïp trong caùc nhaø vaên phoøng,
nhaø ôû, phoøng traø, phoøng aên.
b. Kieåu chieáu saùng hoãn hôïp: khi coù töø 40 ñeán 60% quang thoâng böùc xaï höôùng xuoáng döôùi. Khi
ñoù caùc töôøng beân, ñaëc bieät laø traàn ñöôïc chieáu saùng nhieàu hôn.
Caùc kieåu hoãn hôïp thöôøng ñöôïc aùp duïng trong khoâng gian coù traàn vaø töôøng phaûn xaï maïnh aùnh
saùng.
c. Kieåu chieáu saùng nöûa giaùn tieáp: khi coù töø 10 ñeán 40% quang thoâng böùc xaï höôùng xuoáng phía
döôùi.
d. Kieåu chieáu saùng giaùn tieáp: khi coù treân 90% quang thoâng böùc xaï höôùng leân phía treân.
Khi aùp duïng caùc kieåu chieáu saùng giaùn tieáp vaø nöûa giaùn tieáp seõ ñöôïc moät khoâng gian chieáu
saùng khueách taùn hoaøn toaøn hoaëc moät phaàn, vì theá moâi tröôøng saùng caøng ñaït ñöôïc tieän nghi cao
hôn. Hai kieåu chieáu saùng naøy thöôøng söû duïng cho caùc phoøng khaùn giaû, caùc nhaø haøng, nhaø aên …
3. Hieäu suaát chieáu saùng cuûa ñeøn
Hieäu suaát chieáu saùng cuûa ñeøn laø tyû soá (theo phaàn traêm) giöõa quang thoâng thoaùt ra khoûi ñeøn vaø
quang thoâng do ñeøn böùc xaï ra, kyù hieäu 
Fd
 .100 % (10.10)
Fb
ÔÛ ñaây: Fb laø quang thoâng böùc xaï cuûa boùng ñeøn; Fd laø quang thoâng thoaùt ra khoûi ñeøn.
10.6. Kyõ thuaät chieáu saùng noäi thaát
10.6.1. Caùc baøi toaùn trong kyõ thuaät chieáu saùng noäi thaát
Kyõ thuaät chieáu saùng noäi thaát nhaèm ñaït ñöôïc söï phaân boá aùnh saùng tieän nghi phuø hôïp vôùi yeâu
caàu söû duïng cuûa noäi thaát.
Moät phöông aùn boá trí ñeøn coù theå gaây choùi loaù, maát tieän nghi cho ngöôøi laøm vieäc trong phoøng
hay khoâng phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá sau ñaây:
 Chöùc naêng söû duïng cuûa phoøng
 Ñoä roïi yeâu caàu treân maët phaúng laøm vieäc
 Vò trí cuûa ñeøn trong tröôøng nhìn cuûa moät ngöôøi quan saùt
 Ñoä choùi cuûa ñeøn döôùi caùc goùc quan saùt khaùc nhau
Moät phöông aùn thieát keá chieáu saùng noäi thaát hoaøn haûo phaûi giaûi quyeát toát 3 baøi toaùn cô baûn sau
ñaây:
 Baøi toaùn coâng naêng: baøi toaùn naøy nhaèm ñaûm baûo ñuû tieâu chuaån ñoä roïi treân maët phaúng
laøm vieäc cho caùc coâng vieäc cuï theå, phuø hôïp vôùi chöùc naêng noäi thaát. Ñaây laø baøi toaùn
thieân veà kyõ thuaät chieáu saùng.
 Baøi toaùn ngheä thuaät kieán truùc: baøi toaùn naøy ñoøi hoûi ngöôøi thieát keá phaûi keát hôïp kheùo
leùo aùnh saùng vôùi khoâng gian, hình daïng, trang trí ñieâu khaéc vaø maøu saéc noäi thaát, vôùi
taâm sinh lyù con ngöôøi ñeå taïo neân hieäu quaû ngheä thuaät haøi hoaø, töùc laø nhaèm taïo ñöôïc
moät aán töôïng thaåm myõ cuûa ngheä thuaät kieán truùc vaø caùc vaät tröng baøy trong noäi thaát.
 Baøi toaùn kinh teá: baøi toaùn naøy nhaèm xaùc ñònh caùc phöông aùn toái öu thoaû maõn caû coâng
naêng, ngheä thuaät kieán truùc, voán ñaàu tö vaø chi phí vaän haønh.

Baûng 10.1. Thoâng soá caùc loaïi boùng ñeøn

Boùng ñeøn nung saùng tieâu chuaån ñieän aùp 220V
Coâng suaát ñeøn W 25 40 60 75 100 150 200 300 500 1000
Quang thoâng Lm 230 430 730 960 1380 2220 3150 5000 8400 18800
Chieàu daøi mm 105 118 160 189 240 274
Ñeá ñeøn E 27 E 27, 40 E 40
Boùng ñeøn Krypton Boùng ñeøn hình oáng
Coâng suaát ñeøn W 25 40 60 75 100 35 60 120 35 60
Quang thoâng Lm 235 475 800 1030 1500 220 420 840 240 420
Chieàu daøi mm 88 88 88 96 96 300 500 1000 300 500
Ñeá ñeøn E27 2xS14s 1xS14d
Boùng ñeøn huyønh quang tieâu chuaån Boùng ñeøn huyønh quang 3 haøng
Coâng suaát cuûa Quang thoâng, lm Quang thoâng, lm Coâng suaát
Ñeøn Cuoän daây Chieàu daøi Aùnh saùng Aùnh saùng Aùnh saùng Aùnh saùng Aùnh saùng Aùnh saùng cuûa ñeøn
W W (mm)
traéng traéng nheï maøu aám ban ngaøy traéng maøu aám W
20 5 590 1050 1200 1200 1300 1450 1450 18
40 10 1200 2500 3200 3200 3250 3450 3450 36
65 13 150 4000 5100 5100 5200 5400 5400 58
Boùng ñeøn huyønh quang compact vôùi ballast ôû trong
Hình xuyeán ñeá ñeøn loaïi E 27 Hình troøn (laêng truï) ñeá ñeøn: E27 Hình chöõ U (ñeá ñeøn :G13)
Coâng Ñöôøng Chieàu Coâng Chieàu Coâng Chieàu Ñöôøng
Quang Quang Ñöôøng Quang
suaát kính cao suaát cao suaát cao Kính
thoâng Lm thoâng lm kính mm thoâng Lm
W mm mm W mm W mm mm
9 425 148 72 5 250 82 27
12 700 165 100
13 600 158 72 7 400 112 27
18 1000 165 100
18 900 168 72 9 600 144 27
24 1450 216 100
25 1200 178 72 11 900 212 27
Boùng ñeøn hôi thuûy ngaân cao aùp Boùng ñeøn thuûy ngaân ballast töï thaân
Coâng suaát, W 50 80 125 250 400 700 1000 160 250 500 1000
Quang thoâng , Lm 1800 3800 6300 13000 22000 40000 58000 3100 5600 14000 32500
Chieàu daøi , mm 130 156 156 226 290 330 390 177 226 275 315
Ñeá ñeøn E 27 E 40 E 27 E 40
Boùng ñeøn hôi sodium cao aùp Boùng ñeøn Metal Halide
Coâng Quang thoâng Lm Chieàu daøi mm Coâng Chieàu
Quang thoâng
Suaát suaát daøi Ñeá ñeøn Kieåu boá trí
Hình ellip Hình oáng Hình ellip Hình oáng Lm
W W mm
5.600 6.500 156 156 75 5.000 114 R73 p45
70
95.000 10.000 186 211 150 11.250 132 R7s p45
100
15.500 17.000 226 211 250 20.000 163 Fc2 p45
150
25.000 25.500 226 257 360 25.000 206 Fc2 p45
250
47.000 48.000 290 285 1.000 90.000 260 Fc2 p45
120.000 130.000 400 400 2.000 170.000 490 E40 p60
Kieåu boá trí: baát kyø, ñeá ñeøn: E40 3.500 300.000 490 E40 p60
Ñeøn hôi sodium haï aùp Kieåu boá trí
Coâng suaát ñeøn, W 18 35 55 90 135 180

Quang thoâng, Lm
1.800 4.800 8.000 13.500 22.500 33.000
216 310 425 528 775 1.120
Chieàu daøi, mm
Kieåu boá trí p20
h 150 h110 h110 p20 p20

Baûng 10.2. Phaïm vi öùng duïng cuûa caùc loaïi boùng ñeøn
Loaïi ñeøn
Phaïm vi öùng duïng Thuyû
Metal Sodium Sodium Natri Natri haï
ngaân cao
Halide haï aùp cao aùp cao aùp aùp
aùp
Chieáu saùng trong nhaø
Deät, giaáy, coâng nghieäp len vaø da thuoäc 
Coâng nghieäp ñieän, cô khí chính xaùc 
Coâng nghieäp xe hôi, cô khí cheá taïo maùy  
Hoaù hoïc, coâng nghieäp nhöïa  
Khuoân ñuùc, luyeän kim, nhaø maùy xi maêng    
Nhaø maùy nhieät ñieän     
Xöôûng in 
Vaên phoøng lôùn, phoøng thính giaû 
Cöûa haøng, sieâu thò 
Phoøng chôø xe  
Phoøng trieån laõm, phoøng tröng baøy 
Chieáu saùng ngoaøi trôøi, ñöôøng phoá
Ñöôøng ñaëc tröng, khu daïo boä  
Loái thoaùt chính, ñöôøng cao toác     
Quaûng tröôøng, caàu      
Ñöôøng ngaàm, chaân caàu   
Khu qua ñöôøng   
Giao loä     
Keânh, choát   
Ñöôøng ñua    
Ñöôøng noâng thoân   
Chieáu saùng saân bay   
Khu coâng nghieäp
Kho, baõi ñoå xe      
Caàu taøu vaø beán taøu     
Haàm moû, kho chöùa than    
Coâng trình
Saân vaän ñoäng, ñeøn pha     
Chieáu saùng cao toác, bia töôûng nieäm     
Chieáu saùng coâng vieân, baõi coû     
10.6.2. Caùc thuaät chieáu saùng noäi thaát

a. Phaân boá ñoä choùi hôïp lyù
Ñaëc ñieåm cuûa chieáu saùng töï nhieân tröôùc heát laø ñaëc ñieåm cuûa söï phaân boá ñoä choùi trong tröôøng
nhìn cuûa ngöôøi: thöôøng ñoä choùi giaûm daàn töø phaàn baàu trôøi (cao nhaát), chaân trôøi (trung bình) vaø
maët ñaát (thaáp nhaát). Ñem phaân boá ñoä choùi naøy vaøo noäi thaát seõ taïo ñöôïc caûm giaùc töï nhieân, quen
thuoäc, yeân tónh raát caàn thieát cho caùc phoøng laøm vieäc, lôùp hoïc, nhaø taäp luyeän vaø thi ñaáu theå thao,
beänh vieän.v.v.
Ñoái vôùi nhöõng khoâng gian coù yeâu caàu ñoä roïi cao (töø 700 ñeán 1200lx) coù theå taïo ra moät traàn
saùng. Khi ñoù, seõ gaây ñöôïc caûm giaùc chan hoaø aùnh saùng, khoâng khí trang troïng vaø nghi leã. Khi aùp
duïng trong chieáu saùng coâng nghieäp coù theå loaïi boû ñöôïc caûm giaùc naëng neà cuûa keát caáu maùi. Aùp
duïng giaûi phaùp naøy cho caùc coâng trình ngaàm (nhö meâtro, ñöôøng ngaàm…) cuõng ñaït hieäu quaû töông
töï.
Nhöng khi aùp duïng phöông thöùc chieáu saùng naøy trong caùc saûnh nhaø coâng coäng, phoøng khaùn
giaû seõ laøm maát ñi khaû naêng caûm nhaän nhöõng neùt ñieâu khaéc gôïi caûm cuûa taïo hoaù treân khuoân maët

con ngöôøi. Ñeå khaéc phuïc tình traïng naøy, coù theå boá trí theâm caùc nguoàn ñieåm coù ñoä choùi cao saép
xeáp theo moät nhòp ñieäu xaùc ñònh.
Baûng 10.3. Caùc kieåu chieáu saùng
Kieåu chieáu saùng %chieáu leân treân % chieáu xuoáng döôùi Ñöôøng phaân boá
Tröïc tieáp 0 – 10% 100 – 90%
Nöûa tröïc tieáp 10 – 40% 90 – 60%
Hoãn hôïp 40 – 60% 60 – 40%
Hoãn hôïp khueách taùn 40 – 60% 60 – 40%
Nöûa giaùn tieáp 60 – 90% 40 – 10%
Giaùn tieáp 90 – 100% 10 – 0%
b. Chieáu saùng theo höôùng phuø hôïp

Moät ñaëc ñieåm coù yù nghóa quan troïng cuûa aùnh saùng töï nhieân laø tính ñònh höôùng cuûa noù: aùnh
saùng luoân tôùi töø phía treân. Bôûi vaäy, neáu noäi thaát ñöôïc chieáu saùng töø treân xuoáng seõ taïo ñöôïc caûm
giaùc töï nhieân. Theo caùc chuyeân gia aùnh saùng, neân chieáu aùnh saùng töø treân xuoáng, taïo thaønh goùc
nghieâng töø 450 ñeán 600 so vôùi maët phaúng ngang.
Nhôø tính coù höôùng, aùnh saùng seõ taïo ra caùc nhòp ñieäu saùng toái treân moïi vaät. Ñoä choùi ñoàng ñeàu
treân voû (hoaëc voøm) laøm maát ñi söùc bieåu hieän gôïi caûm cuûa chuùng vaø ñoä saâu cuûa khoâng gian.
Muoán taïo ñöôïc söï lieân töôûng chuùng vôùi baàu trôøi, caàn thieát keá sao cho ñoä choùi cuûa noù taêng daàn töø
chaân tôùi ñænh.
c. Taïo ñoä töông phaûn caàn thieát
Ñoä töông phaûn aùnh saùng khoâng chæ laø moät yeáu toá caàn thieát ñeå phaân bieät chi tieát maø coøn thuoäc
phaïm truø thaåm myõ. Trong noäi thaát, neân söû duïng aùnh saùng sao cho taïo tyû leä saùng toái töông töï nhö
tyû leä quen thuoäc trong töï nhieân cuûa ñòa phöông mình.
Giaûi phaùp “hieäu quaû saân khaáu” thích hôïp cho caùc phoøng thi ñaáu theå thao: ñoä roïi cao nhaát ôû
saøn ñaáu, nhoû nhaát ôû khaùn ñaøi. Söï phaân boá khoâng ñeàu ñoä choùi cuõng ñöôïc aùp duïng cho caùc phoøng
trieån laõm, nhaø baûo taøng, nhaø haùt,…. Khi ñoù, phaûi baûo ñaûm ñoä roïi toát nhaát ôû khu vöïc tröng baøy, ôû
saân khaáu, coøn ôû vuøng ngöôøi xem ñoä roïi phaûi nhoû ñeå ñaït ñöôïc söï thích öùng cuûa thò giaùc. Khi muoán
nhaán maïnh chaát lieäu, chi tieát trang trí, neân duøng aùnh saùng tröôït treân beà maët vaät lieäu ñoù.

Baûng 10.4. Ñaëc tuyeán phaân boá cöôøng ñoä saùng moät soá ñeøn thoâng duïng
Ñaëc tuyeán phaân boá Heä soá phaûn xaï Caùc loaïi ñeøn
cöôøng ñoä saùng vôùi ñeøn Traàn 0.8 0.5 0.3
coù quang thoâng chuaån Töôøng 0.5 0.3 0.5 0.3 0.3 Kieåu choaù Ghi chuù LB
1000Lm Saøn 0.3 0.1 0.3 0.1 0.3 0.1 0.3 0.1 0.1 ñeøn
Chæ Choaù 60
soá Heä soá söû duïng (%) phaûn chieáu
phoøng Chuøm
saùng heïp
0.6 61 58 54 52 59 57 53 51 51 Choaù phaûn 80
1.0 80 75 73 36 76 73 70 68 67 chieáu
Ñeøn ñôn
1.5 95 86 88 82 90 84 84 80 79
2.0 102 91 96 87 95 89 91 86 84 75
3.0 111 97 106 95 103 95 99 92 91 Choaù troøn
5.0 119 102 115 100 109 98 106 97 96
Chæ 65
soá Heä soá söû duïng (%) Choaù phaúng
phoøng
0.6 52 49 43 42 49 48 42 41 41 45
1.0 73 67 64 60 69 65 61 59 58 Choaù phaúng coù
vaùch ngaên caùch
1.5 89 81 81 75 83 78 77 73 72
2.0 97 86 89 81 90 83 84 79 78
3.0 107 94 101 90 99 91 94 88 86 Choaù phaûn 75
chieáu nhieàu ñeøn
5.0 116 100 111 97 106 96 102 94 93
Chæ Choaù kính 50
soá Heä soá söû duïng (%) traéng ñuïc
phoøng
0.6 41 39 31 30 37 35 29 28 27 Boä ñeøn kieãu 65
1.0 59 55 49 46 52 50 44 43 41 laêng truï
1.5 74 67 64 60 66 61 58 55 52
2.0 83 74 73 67 73 68 66 62 59 Ñeøn boùng 70
3.0 95 83 87 77 83 76 77 71 68 thuõy tinh
5.0 106 91 99 86 91 83 87 80 76
Chæ Phaân boá aùnh 90

soá Heä soá söû duïng (%) saùng töï do
phoøng
0.6 36 34 27 26 29 28 23 22 19 Maøng 82
1.0 52 48 43 40 41 39 35 33 29 Laminate
1.5 65 59 56 52 52 49 45 43 38
2.0 74 66 65 59 58 54 52 49 43 Kính traéng ñuïc 80
3.0 84 74 77 68 66 61 61 57 50
5.0 94 81 88 77 74 67 70 64 56
Chæ Traéng roäng 70
soá Heä soá söû duïng (%)
phoøng
0.6 15 15 9 10 11 12 6 8 5
1.0 28 27 20 19 18 19 13 13 8

1.5 41 39 31 30 26 25 20 19 13 Traéng heïp 50

2.0 51 48 41 40 32 30 26 25 16
3.0 65 58 55 52 39 37 34 32 20
5.0 77 68 70 63 45 43 42 39 24
10.7. Kyõ thuaät chieáu saùng coâng nghieäp

10.7.1. Caùc khaùi nieäm trong chieáu saùng coâng nghieäp
1. Hieän tröôøng
Hieän tröôøng laø tình traïng, vò trí cuûa moät maët baèng laøm vieäc, nôi tröïc tieáp dieãn ra lao ñoäng saûn
xuaát, taïo saûn phaåm cho xaõ hoäi. Hieän tröôøng coâng nghieäp coù theå chia laøm 2 loaïi:
a. Loaïi traàn thaáp
Ñaây laø caùc nhaø xöôûng coù ñoä cao cuûa traàn ñeán maët saøn nhoû hôn 6m. Tröôøng hôïp naøy, thöôøng
duøng caùc boä ñeøn HID coù coâng suaát ñôn vò nhoû hay trung bình vaø coù ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä
saùng kieåu roäng. Ñieàu naøy cho pheùp khoaûng caùch giöõa 2 ñeøn baèng hay lôùn hôn chieàu cao treo ñeøn
tính toaùn. Tröôøng hôïp naøy, ñeå traùnh choùi ñoâi luùc phaûi duøng choaù.
b. Loaïi traàn cao
Ñaây laø caùc nhaø xöôûng coù ñoä cao töø traàn ñeán saøn treân 6m. Tröôøng hôïp naøy thöôøng duøng caùc boä
ñeøn HID coù coâng suaát ñôn vò lôùn, coù ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng kieåu trung bình vaø heïp.
Ñeøn ñöôïc treo cao vaø khoaûng caùch giöõa hai boä ñeøn khoaûng (0,8  1,5) chieàu cao treo ñeøn tính
toaùn.
2. Moâi tröôøng
Moâi tröôøng coâng nghieäp coù theå ñöôïc chia laøm caùc loaïi nhö sau:
a. Moâi tröôøng bình thöôøng
Ñaây laø moâi tröôøng coù ít buïi, nhieät ñoä moâi tröôøng trung bình khoaûng 400C. Caùc boä ñeøn coù theå
treo töø thaáp ñeán cao vaø caùc daõy ñeøn coù theå boá trí theo haøng ngang hay haøng doïc. ÔÛ ñaây, coù theå
dieãn ra nhöõng hoaït ñoäng phöùc taïp vaø naëng neà. Do ñoù, ñoä roïi caàn ñaït möùc cao, maøu saéc vaø ñoä
töông phaûn cuõng ñoùng vai troø raát quan troïng.
b. Moâi tröôøng naëng
Ñaây laø moâi tröôøng coù buïi baån ôû möùc trung bình, ñoä aåm cao cuøng vôùi söï toàn taïi cuûa nhöõng
rung ñoäng, heä soá phaûn xaï thaáp, nhieät ñoä moâi tröôøng coù theå leân tôùi treân 400C. Caùc boä ñeøn coù theå
ñöôïc treo cao hôn ôû nhöõng khu vöïc saûn xuaát naëng, cuõng coù theå treo thaáp hôn taïi nhöõng khu vöïc
tieán haønh caùc hoaït ñoäng kieåm tra vaø hoaøn thieän saûn phaåm. Trong moâi tröôøng naëng, coâng vieäc
thöôøng ñöôïc tieán haønh treân maët thaúng ñöùng cuõng nhö yeâu caàu veà chieáu saùng cho nhöõng ñoái
töôïng 3 chieàu.
Caùc boä ñeøn huyønh quang caàn coù nhöõng maùng treo chaéc chaén vaø coù ñoä phaûn xaï cao ñeå thuaän
tieän cho vieäc treo ñeøn vaø ñònh höôùng aùnh saùng tôùi maët phaúng laøm vieäc.
Caùc boä ñeøn HID ñöôïc löïa choïn chuyeân bieät vaø caùc phuï kieän coù theå ñöôïc yeâu caàu laép ñaët rieâng
ñeå chòu ñöôïc caùc taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng.
c. Moâi tröôøng ñaëc bieät
Ñaây laø moâi tröôøng ñoøi hoûi söï xem xeùt ñaëc bieät vì tính chaát cuûa moâi tröôøng xung quanh vaø
nhöõng hoaït ñoäng dieãn ra trong khu vöïc laøm vieäc. Tuy moâi tröôøng naøy khoâng phaûi laø moâi tröôøng
nguy hieåm nhöng caàn phaûi löïa choïn vaø laép ñaët caùc ñeøn chieáu saùng chuyeân duøng.
Ñaëc tröng cuûa moâi tröôøng naøy laø caùc nhaø maùy saûn xuaát thöïc phaåm, saûn xuaát giaáy, phoøng X
quang, phoøng voâ truøng …

d. Moâi tröôøng nguy hieåm

Ñaây laø moâi tröôøng toàn taïi nhöõng chaát khí, chaát loûng hay buïi baån lô löûng trong khoâng khí vaø raát
coù theå chuùng seõ baét chaùy khi toàn taïi vôùi soá löôïng lôùn. Ñaêïc tröng cuûa moâi tröôøng naøy laø caùc ngaønh
thuoäc coâng nghieäp daàu moû, khai khoaùng, cheá bieán goã…
10.7.2. Caùc yeâu caàu cuûa chieáu saùng coâng nghieäp
1. Phuø hôïp vôùi moâi tröôøng laøm vieäc
Moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng cuûa thieát keá chieáu saùng laø söï phaân tích chi tieát moâi tröôøng
beân trong cuûa khoâng gian coâng nghieäp. Nhöõng phaàn töû chöùc naêng taùc ñoäng ñeán thieát keá chieáu
saùng vaø aûnh höôûng ñeán keát quaû nhaän ñöôïc bao goàm: chieàu cao traàn nhaø, ñoä boùng beà maët phoøng,
nhöõng cöûa soå, aùnh saùng maët trôøi vaø caáu truùc hình hoïc cuûa khu vöïc caàn chieáu saùng.
Nhöõng ñieàu kieän nhö: buïi vaø chaát baån, hôi nöôùc, nhöõng vò trí aåm öôùt, khu vöïc coù ñaøi phun
nöôùc. Nhöõng vuøng coù saâu boï - coân truøng, khu vöïc coù theå xaûy ra nhöõng rung ñoäng, va chaïm baát
ngôø, nhöõng khu vöïc ñaëc bieät nhö: cheá bieán thöïc phaåm… coù yù nghóa quan troïng trong vieäc löïa choïn
caùc loaïi ñeøn thích hôïp.
2. Tính tieän nghi cao
Heä thoáng chieáu saùng coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán taâm lyù ngöôøi lao ñoäng. Neáu chieáu saùng ñaït
ñöôïc möùc tieän nghi cao thì seõ daãn ñeán:
 Taêng naêng suaát lao ñoäng
 Giaûm pheá phaåm
 Giaûm taàn soá xuaát hieän tai naïn lao ñoäng
 Taïo ñieàu kieän toát cho vieäc ñaûm baûo caùc ñieàu kieän veä sinh, söùc khoûe chung
Ñeå ñaït ñöôïc möùc tieän nghi cao, heä thoáng chieáu saùng caàn ñaûm baûo:
 Ñoä roïi treân toaøn maët phaúng laøm vieäc phaûi ñaït giaù trò toái thieåu theo yeâu caàu
 Maøu saéc aùnh saùng phaûi phuø hôïp vôùi tính chaát coâng vieäc
 Khoâng gaây choùi
3. Tính meàm deûo cuûa heä thoáng chieáu saùng
Hieän nay, trong moâi tröôøng coâng nghieäp, lao ñoäng saûn xuaát ngaøy caøng phaùt trieån, ñeå hoaït
ñoäng saûn xuaát ñöôïc phuø hôïp thì vieäc môû roäng nhaø xöôûng, taùi boá trí laïi caùc daây chuyeàn thieát bò laø
ñieàu taát yeáu. Khi ñoù, heä thoáng chieáu saùng phaûi ñöôïc boá trí laïi. Trong tröôøng hôïp naøy, söû duïng heä
thoáng daây caáp ñieän meàm deûo vaø coù döï tröõ toû ra ñaëc bieät hieäu quaû, maët khaùc cuõng giaûm ñöôïc chi
phí laép ñaët theâm vaø taùi boá trí ñeøn trong töông lai.
4. Tính an toaøn cao
Tính an toaøn theå hieän qua caùc yeáu toá sau:
 Cöïc tieåu hoùa thôøi gian ngöng laøm vieäc
 Traùnh hieän töôïng hoaït nghieäm khi söû duïng ñeøn huyønh quang baèng caùch boá trí ñeøn treân
caùc pha khaùc nhau (nhaát laø caùc boä ñeøn coù 2 hay 3 boùng) hay coù theå söû duïng chaán löu
ñieän töû ñöa taàn soá töø 50Hz leân 20.000Hz.
 Giaûm söï hö hoûng gaây nguy hieåm cho ngöôøi vaø thieát bò.
 Ñaët caùc thieát bò baûo veä choáng roø (ELCB), choáng xaûy ra chaïm chaäp, chaùy noå cuõng nhö
ñieän giaät.
 Phaûi coù heä thoáng chieáu saùng söï coá, chieáu saùng khaån caáp khi xaûy ra hoûa hoaïn hoaëc

thieáu nguoàn. Heä thoáng naøy phaûi ñaûm baûo chieáu saùng caùc baûng chæ daãn vaø caùc loái thoaùt
hieåm, thaäm chí caû trong moâi tröôøng coù khoùi.
5. Yeâu caàu veà laép ñaët vaø baûo trì
Yeâu caàu naøy raát quan troïng trong vieäc löïa choïn phöông aùn chieáu saùng coâng nghieäp, löïa choïn
thieát bò vaø boá trí caùc boä ñeøn phaûi ñaûm baûo khoâng gaëp khoù khaên khi laép ñaët vaø baûo trì.
Trong nhieàu tröôøng hôïp, caùc boä ñeøn chieáu saùng coâng nghieäp treo raát cao, tröïc tieáp treân caùc coã
maùy hay ôû nhöõng vò trí ñoøi hoûi caùc thieát bò ñaëc bieät ñeå coù theå vöôn tôùi caùc boä ñeøn. Khi löïa choïn
caùc boä ñeøn caàn cöïc tieåu hoùa vieäc thi coâng, laép ñaët baûo trì.
Caùc ñeøn laép ñaët caàn choïn loaïi toát, tuoåi thoï cao, caùc daây daãn kieåu moâñun ñaáu nhanh. Vôùi vieäc
söû duïng caùc kieåu noái naøy, thôøi gian ñaáu ñeøn seõ giaûm nhieàu so vôùi caùch söû duïng daây cöùng, ñoàng
thôøi cuõng cho pheùp taùi boá trí ñeøn moät caùch nhanh choùng deã daøng.
6. Yeâu caàu veà tieát kieäm ñieän
Chieáu saùng coâng nghieäp laø moät trong nhöõng nguoàn naêng löôïng chính trong saûn xuaát coâng
nghieäp. Do ñoù, vieäc löïa choïn hôïp lyù caùc boä ñeøn seõ giaûm ñöôïc chi phí vaän haønh.
Caùc chæ tieâu thieát keá ñöôïc xem xeùt laø giaù tieàn ñieän taïi ñòa phöông, thôøi löôïng söû duïng aùnh
saùng trong ngaøy vaø khaû naêng öùng duïng caùc coâng ngheä tieát kieäm naêng löôïng hieän coù.
Ñeå tieát kieäm ñieän naêng caàn thöïc hieän caùc yeâu caàu:
 Phaân boá ñeøn hôïp lyù
 Choïn loaïi ñeøn coù: hieäu suaát phaùt saùng cao, coâng suaát treân moät ñôn vò ñeøn lôùn, tuoåi thoï
ñeøn cao
 Taän duïng toái ña aùnh saùng töï nhieân
 Naâng cao heä soá coâng suaát ñeøn nhö maéc tuï song song vôùi ñeøn huyønh quang
ÖÙng duïng caùc coâng ngheä töï ñoäng tieân tieán, caùc heä thoáng ñieàu khieån coù theå laø caûm bieán ñoäng,
caûm bieán aùnh saùng ban ngaøy, caùc heä thoáng ñieàu khieån theo thôøi gian vaø caùc heä thoáng ñieàu phoái
naêng löôïng, cho pheùp vaän haønh heä thoáng chieáu saùng moät caùch hôïp lyù nhaát cuõng nhö giaûm moät
caùch ñaùng keå löôïng ñieän naêng tieâu thuï. Hieän nay, khi söû duïng caùc heä thoáng tieát kieäm naêng löôïng
coù theå giaûm ñeán 30% löôïng ñieän naêng söû duïng.
7. Yeâu caàu veà chi phí
Chi phí chung cuûa heä thoáng chieáu saùng coâng nghieäp phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá: chi phí vaän
haønh vaø baûo trì, ñieän naêng söû duïng cho heä thoáng chieáu saùng, chi phí ñaàu tö mua saém thieát bò.
Trong ba thaønh phaàn treân, chi phí ñieän naêng chieám tyû leä lôùn nhaát. Vì vaäy, vieäc gia taêng chi phí
khoâng ñaùng keå ñeå mua caùc thieát bò tieát kieäm naêng löôïng thöôøng ñöôïc hoaøn voán raát nhanh. Vieäc
söû duïng caùc boä ñeøn toát coù theå gia taêng voán ñaàu tö ban ñaàu nhöng ñoàng thôøi mang laïi caùc lôïi ích
nhö: chæ soá hoaøn maøu cao, ñôn giaûn trong vaän haønh vaø baûo trì, chi phí vaän haønh thaáp.
Moät ñieàu caàn quan taâm laø hieäu quaû voán ñaàu tö ñöôïc theå hieän qua chaát löôïng chieáu saùng. Chaát
löôïng chieáu saùng caøng cao thì giuùp naâng cao naêng suaát, giaûm tyû leä pheá phaåm, chaát löôïng saûn
phaåm toát vaø gia taêng söï tin caäy cuûa khaùch haøng. Chaát löôïng chieáu saùng cao, coù theå giaûm tyû leä
pheá phaåm xuoáng 25%.
10.7.3. Caùc heä thoáng chieáu saùng trong coâng nghieäp
1. Chieáu saùng chung
Chieáu saùng chung laø hình thöùc chieáu saùng taïo ñoä roïi ñoàng ñeàu treân toaøn dieän tích chieáu saùng
cuûa phaân xöôûng, baèng caùch treo ñeøn theo moät quy luaät nhaát ñònh.

Chieáu saùng chung thöôøng ñöôïc duøng trong caùc phaân xöôûng coù dieän tích laøm vieäc roäng, coù yeâu
caàu veà ñoä roïi gaàn nhö nhau taïi moïi ñieåm treân beà maët laøm vieäc. Chieáu saùng chung coøn söû duïng
phoå bieán taïi nhöõng nôi maø ôû ñoù quaù trình coâng ngheä khoâng ñoøi hoûi maét phaûi laøm vieäc caêng thaúng.
Trong chieáu saùng chung, ñeøn thöôøng ñöôïc phaân boá theo hai caùch:
 Phaân boá ñeàu: ñeøn ñöôïc phaân boá ñeàu ñeå ñaït ñöôïc ñoä roïi treân toaøn dieän tích, thöôøng
duøng cho caùc phaân xöôûng coù thieát bò gioáng nhau vaø phaân boá ñeàu treân toaøn phaân
xöôûng.
 Phaân boá choïn loïc: ñeøn ñöôïc boá trí ôû nhöõng nôi thích hôïp ñeå taïo ra aùnh saùng coù lôïi nhaát
cho ngöôøi coâng nhaân vaän haønh ôû caùc cuïm maùy taäp trung. Caùch naøy thöôøng duøng trong
caùc phaân xöôûng coù maùy moùc phaân boá khoâng ñeàu hoaëc coù caùc maùy quaù cao gaây neân
caùc khoaûng toái trong phaân xöôûng.
2. Chieáu saùng cuïc boä
Chieáu saùng cuïc boä laø hình thöùc chieáu saùng cho nhöõng nôi caàn quan saùt chính xaùc, tæ mæ caùc saûn
phaåm khoù phaân bieät nhö: vaät coù kích thöôùc raát nhoû, vaät caàn coù ñoä roïi cao môùi phaân bieät ñöôïc.
Chieáu saùng cuïc boä thöôøng söû duïng caùc nguoàn saùng boå sung ñaët taïi caùc vò trí rieâng trong heä thoáng
chieáu saùng.
3. Chieáu saùng chung cuïc boä
Chieáu saùng chung cuïc boä laø hình thöùc chieáu saùng bao goàm chieáu saùng chung keát hôïp vôùi
chieáu saùng cuïc boä. Heä thoáng chieáu saùng chung cuïc boä ñöôïc söû duïng khi ñoái töôïng ñöôïc chieáu
saùng ñoøi hoûi ñoä roïi lôùn hôn do heä thoáng chieáu saùng chung cung caáp. ÔÛ khu vöïc naøy, coù theå söû
duïng gia taêng soá löôïng nguoàn saùng, taêng soá löôïng boùng ñeøn cho moãi nguoàn saùng hay söû duïng
boùng ñeøn coù coâng suaát cao hôn.
4. Chieáu saùng döï phoøng
Chieáu saùng döï phoøng duøng ñeå thay theá heä thoáng chieáu saùng naøy bò söï coá. Chieáu saùng döï
phoøng cho pheùp caùc hoaït ñoäng haøng ngaøy dieãn ra moät caùch bình thöôøng, tuyø thuoäc vaøo quy caùch
thieát keá ban ñaàu, vaø vaøo möùc ñoä hoûng hoùc cuûa heä thoáng chieáu saùng chung. Khi heä thoáng chieáu
saùng döï phoøng gaëp söï coá phaûi töï ñoäng chuyeån qua heä thoáng chieáu saùng khaån caáp.
5. Chieáu saùng khaån caáp
Chieáu saùng khaån caáp nhaèm ñaûm baûo cho ngöôøi deã daøng thoaùt ra khoûi ñòa ñieåm xaûy ra nguy
hieåm, trong tröôøng hôïp heä thoáng chieáu saùng bình thöôøng bò söï coá. Hôn nöõa, chieáu saùng khaån caáp
phaûi thoaû ñaùng ñeå cho pheùp tieán haønh baát kyø thao taùc an toaøn caàn thieát naøo taïi hieän tröôøng.
Chieáu saùng khaån caáp thöôøng taäp trung vaøo caùc bieån baùo chæ höôùng vaø loái thoaùt hieåm khaån caáp.
Ñoä roïi cuûa heä thoáng chieáu saùng khaån caáp thöôøng lôùn hôn 10% ñoä roïi cuûa heä thoáng chieáu saùng
bình thöôøng.
Nguoàn ñieän cung caáp cho heä thoáng chieáu saùng khaån caáp phaûi coù khaû naêng duy trì naêng löôïng
cung caáp cho taát caû caùc ñeøn trong ñieàu kieän baát lôïi nhaát coù theå xaûy ra, trong khoaûng thôøi gian caàn
thieát ñeå ñaûm baûo di taûn an toaøn cho toaøn boä khu vöïc.
10.7.4. Caùc thuaät chieáu saùng coâng nghieäp
 Ñeå ñaït ñöôïc ñoä chieáu saùng ñoàng ñeàu, khoâng neân treo ñeøn vöôït quaù ñoä cao qui ñònh bôûi
nhaø saûn xuaát. Khi ñoä ñoàng ñeàu giaûm thì maét seõ bò caêng thaúng vaø moûi meät.
 Khi boá trí ñeøn hôïp lyù thì khoaûng caùch toái ña giöõa töôøng vaø haøng ñeøn ñaàu tieân thöôøng baèng
½ khoaûng caùch giöõa caùc daõy ñeøn.
 Khi trong phaân xöôûng coù caùc thieát bò coù chieàu cao lôùn, ñeå choáng taïo boùng leân beà maët laøm

vieäc coù theå söû duïng caùc heä thoáng chieáu saùng boå sung vôùi caùc boä ñeøn coù goùc chieáu saùng
roäng ñeå chieáu caùc maët phaúng thaúng ñöùng.
 Ñeå giaûm ñoä choùi coù theå thöïc hieän caùc bieän phaùp nhö sau:
- Gia taêng ñoä saùng cuûa traàn baèng caùch söû duïng boä ñeøn coù kieåu phaân boá aùnh saùng kieåu hoãn
hôïp.
- Söû duïng caùc loaïi choaù coù kính môø, coù vaùch ngaên
- Löïa choïn caùc boä ñeøn coù coâng suaát ñôn vò nhoû
 Khi duøng nguoàn saùng laø ñeøn huyønh quang thì caùc boä ñeøn naøy caàn phaûi boá trí song song vôùi
daây chuyeàn saûn xuaát.
 Khi chieáu saùng moät vuøng, khu vöïc roäng lôùn thì neân duøng boä ñeøn coâng suaát lôùn vaø treo cao.
 Ñoái vôùi moät soá khu vöïc coâng nghieäp caàn ñoä roïi cao nhö khu laép raùp maùy, khu kieåm tra
caàn taêng soá löôïng boä ñeøn, soá boùng trong moät boä, hay caùc ñeøn coù coâng suaát lôùn ñeå cung
caáp theâm löôïng aùnh saùng boå sung.
 Löïa choïn caùc boä ñeøn coù kieåu thoâng gioù toát vì noù cho pheùp cuoän chaán löu ñeøn vaän haønh ôû
nhieät ñoä thaáp hôn, keùo daøi ñöôïc tuoåi thoï.
 Thöôøng xuyeân lau ñeøn, coù theå gia taêng löôïng aùnh saùng khoaûng 20% hoaëc hôn vaø laøm taêng
hieäu quûa söû duïng.
 Xaùc ñònh chính xaùc heä soá phaûn xaï, heä soá maát maùt aùnh saùng trong thieát keá, neáu khoâng seõ
gaây neân söï sai bieät lôùn giöõa ñoä roïi thieát keá vaø ñoä roïi thöïc teá sau khi laép ñaët.
10.8. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán thieát keá chieáu saùng
Ñeå thieát keá heä thoáng chieáu saùng cao caáp caàn phaûi löïa choïn phöông thöùc chieáu saùng thích hôïp
cuõng nhö hieåu roõ nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán chaát löôïng chieáu saùng nhö: heä soá maát maùt aùnh
saùng, ñoä töông phaûn, tyû soá ñoä roïi, möùc ñoä ñoàng ñeàu, phaân boá aùnh saùng, boùng vaø ñoä choùi.
1 Heä soá maát maùt aùnh saùng (LLF)
Heä soá maát maùt aùnh saùng ñöôïc xeùt ñeán do tuoåi thoï cuûa ñeøn giaûm daàn daãn tôùi quang thoâng cuûa
ñeøn bò suy giaûm. Ngoaøi ra coøn phaûi keå tôùi caùc yeáu toá khaùc nhö: caùc boä ñeøn bò baùm baån, aûnh
höôûng cuûa caùc loaïi ballast khaùc nhau treân hieäu saùng phaùt saùng vaø tuoåi thoï cuûa ñeøn.
2. Ñoä töông phaûn
Trong thöïc teá, moãi moät chi tieát cuûa vaät theå ñöôïc chieáu saùng ñeàu coù yeâu caàu veà ñoä roïi vaø maøu
saéc khaùc nhau töø neàn cuûa chuùng. Khaû naêng nhaän bieát toát nhaát khi ñoä töông phaûn giöõa vaät vaø neàn
cuûa noù caøng cao. Neáu ñoä töông phaûn thaáp, coù theå khaéc phuïc baèng caùch söû duïng heä thoáng chieáu
saùng boå sung.
3. Tyû soá ñoä roïi
Ñeå maét ñöôïc laøm vieäc moät caùch deã chòu vaø hieäu quaû thì ñoä roïi giöõa vaät ñöôïc chieáu saùng vôùi
caùc vaät xung quanh phaûi töông ñoái ñoàng ñeàu. Ngöôøi thöôøng xuyeân nhìn vaøo vaät ñöôïc chieáu saùng
nhöng hoï cuõng coù theå nhìn sang nhöõng vaät theå khaùc. Neáu ñoä roïi khoâng ñeàu, khi thay ñoåi höôùng
nhìn töø vuøng saùng ñeán vuøng toái hoaëc ngöôïc laïi, maét cuûa ngöôøi phaûi thöôøng xuyeân ñieàu tieát daãn
ñeán söï meät moûi, giaûm hieäu suaát lao ñoäng vaø tai naïn lao ñoäng coù theå xaûy ra. Vì theá caùc ñoä roïi
trong tröôøng nhìn phaûi ñöôïc kieåm soaùt moät caùch caån thaän.
4. Ñoä ñoàng ñeàu
Ñoä ñoàng ñeàu cuûa ñoä roïi ñaït ñöôïc khi ñoä roïi cöïc ñaïi khoâng vöôït quaù 1.6 laàn ñoä roïi trung bình
vaø ñoä roïi cöïc tieåu thì khoâng thaáp hôn 1.6 laàn ñoä roïi trung bình.

E max
 1,6
E avg
E avg
 1,6
E min
Ñeå baûo ñaûm ñoä roïi ñoàng ñeàu coù theå söû duïng caùc ñeøn coù coâng suaát gioáng nhau, thay ñoåi soá
löôïng vaø khoaûng caùch giöõa caùc ñeøn, ñeå ñaït ñöôïc söï phaân boá ñeøn ñeàu treân maët phaúng laøm vieäc.
5. Tyû soá khoaûng caùch
Vôùi muïc ñích ñaït ñöôïc ñoä roïi ñoàng ñeàu treân maët phaúng laøm vieäc thì caùc nhaø saûn xuaát ñöa ra
heä soá khoaûng caùch giöõa caùc ñeøn vôùi ñoä cao treo ñeøn quy ñònh tröôùc.
Ñeå bieát ñöôïc khoaûng caùch giöõa hai ñeøn toái ña cho pheùp thì ngöôøi thieát keá seõ nhaân heä soá naøy
vôùi ñoä cao treo ñeøn tôùi ñieåm laøm vieäc. Caùc boä ñeøn coù heä soá khoaûng caùch nhoû thì boá trí gaàn nhau
ñeå ñaït ñöôïc ñoä roïi ñoàng ñeàu. Caùc boä ñeøn coù heä soá khoaûng caùch cao, do coù ñöôøng cong phaân boá
cöôøng ñoä saùng roäng caàn boá trí hai ñeøn xa hôn.
Ví duï: Ñoä cao treo ñeøn laø 7.5m, tyû soá khoaûng caùch laø 0.7 thì khoaûng caùch toái ña giöõa caùc ñeøn
laø: 7.5m * 0.7 = 5.25m.
5.25
1.5
5.25
9.85
7.5
0.85
Hình 10.20. Caùc khoaûng caùch treo ñeøn
Hình 10.21.Caùc loaïi ñeøn vaø tyû soá khoaûng caùch töông öùng
6. Söï phaân phoái
Ñoä roïi treân maët ñöùng laø moät trong caùc chæ tieâu caàn xem xeùt trong haàu heát caùc moâi tröôøng
coâng nghieäp vì raát nhieàu daây chuyeàn saûn xuaát nhö daây chuyeàn saûn xuaát maùy, baêng chuyeàn ñieàu

khieån, baêng chuyeàn laép raùp… thöôøng ñöôïc boá trí theo maët phaúng ñöùng. Maët khaùc, caùc maùy hay
thieát bò coù theå che chaén löôïng aùnh saùng vaø gaây neân caùc boùng toái treân maët phaúng laøm vieäc.
Ñeå chieáu saùng maët phaúng ñöùng caàn öùng duïng nhöõng heä thoáng chieáu saùng thích hôïp cuõng nhö
löu yù ñeán vieäc löïa choïn boä ñeøn vaø vò trí ñaët boä ñeøn. Caùc boä ñeøn coù ñöôøng cong phoái quang theo
dieän roäng coù theå ñöôïc duøng trong heä thoáng chieáu saùng boå sung nhaèm thu ñöôïc löôïng aùnh saùng
caàn thieát treân beà maët phaúng ñöùng vaø khaéc phuïc nhöõng trôû ngaïi do noù gaây ra.
7. Boùng
Boùng coù theå ñöôïc loaïi tröø nhôø söû duïng nhieàu loaïi ñeøn khaùc nhau hoaëc caùc loaïi ñeøn coù ñöôøng
cong phoái quang theo dieän roäng. Tuy nhieân, vieäc loaïi tröø caùc boùng môø cuõng gaëp nhieàu khoù khaên.
Muoán giaûm toái thieåu caùc boùng môø coù theå duøng caùc heä thoáng chieáu saùng boå sung kieåu chieáu
saùng tröïc tieáp.
8. Ñoä choùi
Choùi coù theå gaây ra moûi meät, nhöùc ñaàu, caûm giaùc thieáu tieän nghi… choùi laøm giaûm naêng suaát do
giaûm hieäu quaû nhìn.
Choùi tröïc tieáp Choùi giaùn tieáp

Hình 10.22.Caùc loaïi choùi
Coù 2 loaïi choùi:

 Choùi tröïc tieáp: ñöôïc gaây neân bôûi löôïng aùnh saùng trong tröôøng nhìn ñöôïc chieáu tröïc tieáp tôùi
maét ngöôøi. Ñeå giaûm ñoä choùi tröïc tieáp, caàn aùp duïng caùc bieän phaùp sau:
- Duøng caùc boä ñeøn vôùi choùa kieåu saâu ñeå bao boïc ñeøn trong tröôøng nhìn hay löïa choïn caùc
boä ñeøn coù kính môø.
- Giaûm ñoä saùng baèng caùch duøng ñeøn coâng suaát thaáp vaø giaûm khoaûng caùch giöõa hai ñeøn.
- Sôn traàn maøu traéng vaø löïa choïn caùc boä ñeøn coù töø 15  20% löôïng aùnh saùng chieáu leân
nhaèm giaûm ñoä töông phaûn cao giöõa nguoàn saùng coù ñoä saùng cao vaø neàn saäm.
 Choùi giaùn tieáp: gaây neân do aùnh saùng phaûn chieáu töø boä ñeøn ñeán maët phaúng laøm vieäc hoaëc
caùc vaät khaùc vaø ñi vaøo maét. Ñeå giaûm ñoä choùi do phaûn xa,ï coù theå aùp duïng caùc bieän phaùp
sau:
- Löïa choïn caùc boä ñeøn coù kieåu phaân boá aùnh saùng roäng duøng cho traàn thaáp vaø caùc boä ñeøn
huyønh quang coù choùa kieåu boïc kín.
- Giaûm coâng suaát cuûa ñeøn vaø khoaûng caùch giöõa hai ñeøn.
- Ñònh vò caùc boä ñeøn ngay treân daây chuyeàn saûn xuaát.
10.9. Caùc phöông phaùp tính toaùn chieáu saùng
10.9.1 Phöông phaùp quang thoâng
Phöông phaùp quang thoâng thöôøng ñöôïc söû duïng cho tröôøng hôïp chieáu saùng chung ñeàu, coù keå
ñeán aùnh saùng phaûn xaï cuûa traàn, töôøng vaø saøn nhöng khoâng thích hôïp ñeå tính toaùn cho chieáu saùng
cuïc boä vaø chieáu saùng cho caùc maët phaúng laøm vieäc khoâng phaûi laø naèm ngang.

1. Tröôøng hôïp choïn tröôùc loaïi vaø soá ñeøn

Theo phöông phaùp quang thoâng, ñoä roïi treân maët phaúng laøm vieäc naèm ngang do heä thoáng chieáu
saùng chung ñeàu cung caáp ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
n .n .F .CU.LLF
E yc  b ñ b (10.11)
Sp
ÔÛ ñaây: nb laø soá boùng trong moät boä ñeøn; Fb laø quang thoâng ban ñaàu cuûa boùng ñeøn, lm; nñ laø soá
boä ñeøn söû duïng; CU laø heä soá söû duïng; LLF laø heä soá maát maùt aùnh saùng; Sp laø dieän tích ñöôïc chieáu
saùng, lm.
Heä soá maát maùt aùnh saùng ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
LLF = LLD.LDD.BF.RSD (10.12)
ÔÛ ñaây: LLD laø heä soá suy hao quang thoâng theo thôøi gian söû duïng; LDD laø heä soá suy hao
quang thoâng do buïi; BF laø heä soá cuoän chaán löu; RSD laø heä soá suy hao phaûn xaï cuûa phoøng do buïi.
Heä soá söû duïng phuï thuoäc vaøo kieåu boä ñeøn, chæ soá phoøng, heä soá phaûn xaï cuûa traàn, töôøng vaø
saøn.
Chæ soá phoøng ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
Sp
i (10.13)
H tt D1  D 2 
ÔÛ ñaây: Sp laø dieän tích phoøng ñöôïc chieáu saùng, m2; Htt laø ñoä cao treo ñeøn tính toaùn; D1, D2 laàn
löôït laø chieàu daøi, chieàu roäng cuûa phoøng, m,
2. Tröôøng hôïp bieát tröôùc ñoä roïi yeâu caàu vaø soá ñeøn söû duïng
Quang thoâng cuûa ñeøn ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc sau:
E yc .S p
Fñ  n b .Fb  (10.14)
n ñ .CU.LLF
10.9.2 Phöông phaùp ñieåm
Phöông phaùp chieáu saùng ñieåm ñaëc bieät höõu duïng ñeå xaùc ñònh söï thay ñoåi cuûa caùc möùc ñoä roïi
vaø möùc ñoä ñoàng ñeàu cuûa ñoä roïi ñöôïc cung caáp bôûi heä thoáng chieáu saùng. Phöông phaùp naøy thöôøng
ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp nguoàn saùng laø daïng ñieåm vaø söï phaûn chieáu aùnh saùng coù theå boû
qua.
Phöông phaùp tính toaùn ñieåm tính chính xaùc möùc ñoä roïi taïi baát kyø moät ñieåm cho tröôùc naøo baèng
caùch coäng taát caû ñoä roïi taïi ñieåm naøy do taát caû caùc boä ñeøn trong heä thoáng chieáu saùng cung caáp. Ñeå
ñaït ñöôïc möùc tính toaùn chính xaùc thì khoaûng caùch töø nguoàn saùng ñeán ñieåm ñang xeùt, neân coù giaù
trò toái thieåu baèng 5 laàn kích thöôùc lôùn nhaát cuûa boä ñeøn. Söû duïng ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä
saùng cuûa boä ñeøn xaùc ñònh cöôøng ñoä saùng theo höôùng  (I), giaù trò ñoä roïi cuûa ñieåm caàn kieåm tra
treân maët phaúng naèm ngang ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
I . cos 
E  2 (10.15)
D
ÔÛ ñaây: E laø ñoä roïi taïi moät ñieåm ñang xeùt; I  laø cöôøng ñoä saùng cuûa nguoàn saùng theo höôùng ;
D laø khoaûng caùch töø nguoàn ñeán ñieåm ñang xeùt;  laø goùc hôïp bôûi caïnh D vaø ñöôøng vuoâng goùc vôùi
maët phaúng naèm ngang taïi ñieåm ñang xeùt.
Ví duï: ñeøn HPS coù coâng suaát ñôn vò 400W vaø coù ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä saùng ôû Hình
10.6. Ñeøn treo cao so vôùi maët phaúng laøm vieäc laø 6m. Tìm ñoä roïi taïi ñieåm A caùch taâm nguoàn saùng
laø 3m (Hình 10.23).


h = 6m 
a = 3m
Hình 10.23.Phöông phaùp ñieåm
Khoaûng caùch D töø nguoàn saùng ñeán ñieåm xem xeùt:
D  a 2  h 2  6 2  32  6,7m
Goùc  ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
a a 3
tg     arctg  arctg  26,6 0
h h 6
Töø ñöôøng cong phaân boá cöôøng ñoä tìm ñöôïc cöôøng ñoä saùng I  = 2100cd.
Ñoä roïi taïi ñieåm C caàn kieåm tra:
I  cos  21000. cos 26,6 0
E   418,4lux
D2 6,7 2
Khi tính ñoä roïi cho nhieàu ñieåm khaùc nhau, thöïc hieän bieán ñoåi coâng thöùc cô baûn thaønh coâng
thöùc coâng duïng hôn:
I  cos 3 
E (10.16)
h2
Coâng thöùc naøy bieán ñoåi chæ yeâu caàu giaù trò I  , goùc cöôøng ñoä saùng  vaø chieàu cao treo ñeøn h
maø khoâng caàn xaùc ñònh khoaûng caùch D.
Phöông phaùp ñieåm coù theå söû duïng ñöôøng cong ñaúng ñoä roïi ñeå xaùc ñònh ñoä roïi taïi ñieåm caàn
kieåm tra. Caùch tính naøy caàn tính tyû soá giöõa khoaûng caùch naèm ngang töø ñeøn ñeán ñieåm kieåm tra vaø
ñoä cao treo ñeøn. Sau ñoù, so saùnh giaù trò tyû soá naøy vôùi giaù trò tyû soá treân bieåu ñoà. Neáu chieàu cao
treo ñeøn thöïc teá (MHA) khaùc vôùi chieàu cao treo ñeøn cho tröôùc öùng vôùi ñöôøng cong ñaúng ñoä roïi
cuûa nhaø saûn xuaát (MHC) thì caàn xaùc ñònh heä soá hieäu chænh theo bieåu thöùc:
MH 2A
K (10.17)
MH 2C
10.10. Yeâu caàu chieáu saùng cuûa moät soá xí nghieäp coâng nghieäp
1. Xí nghieäp luyeän kim
Ñaëc ñieåm cuûa xí nghieäp luyeän kim laø dieän tích saûn xuaát lôùn, nhaø xöôûng cao, trong phaân xöôûng
thöôøng coù kim loaïi noùng chaûy phaùt ra aùnh saùng, khoâng ñoøi hoûi maét phaûi phaân bieät nhöõng chi tieát
tæ mæ. Vì theá yeâu caàu veà chieáu saùng khoâng cao laém, thöôøng duøng phöông phaùp chieáu saùng chung
toaøn phaân xöôûng vôùi ñoä roïi tieâu chuaån trung bình.
Vì nhaø xöôûng cao neân thöôøng duøng loaïi ñeøn “chieáu saâu”. Taïi nhöõng nôi caàn thieát nhö saân ra
gang cuûa loø cao, coù theå duøng ñeøn chieáu. Noùi chung, caùc phaân xöôûng trong xí nghieäp luyeän kim

coù nhieàu buïi baëm, neân thöôøng duøng loaïi ñeøn phoøng buïi, phoøng aåm. ÔÛ caùc caàu truïc lôùn neân coù
ñeøn chieáu saùng ñeå traùnh tình traïng caàu truïc döøng gaây ra boùng toái trong phaân xöôûng. Nhöõng nôi
laøm vieäc ngoaøi trôøi nhö baõi quaëng, kho ngoaøi trôøi… neân duøng ñeøn chieáu.
2. Xí nghieäp cô khí
Yeâu caàu veà chieáu saùng ôû xí nghieäp cô khí cao hôn ôû xí nghieäp luyeän kim. Trong phaân xöôûng
gia coâng kim loaïi, ngoaøi chieáu saùng chung coøn chieáu saùng cuïc boä taïi maùy vôùi ñoä roïi yeâu caàu töø
150 ñeán 300lx. ÔÛ nhöõng phaân xöôûng coù maùy cô naêng, trong chieáu saùng chung neân duøng hình thöùc
phaân boá ñeøn coù choïn loïc ñeå taêng ñoä saùng cho coâng nhaân laøm vieäc.
Caùc phaân xöôûng cô khí thöôøng duøng loaïi ñeøn “vaïn naêng”, neáu nhaø xöôûng cao thì duøng loaïi
ñeøn “chieáu saâu”.
Yeâu caàu chieáu saùng cho phaân xöôûng moäc thaáp hôn phaân xöôûng gia coâng kim loaïi, nhöng phaân
xöôûng moäc coù nhieàu voû baøo, maït cöa deã chaùy neân caàn taêng cöôøng caùc bieän phaùp baûo veä.
Vôùi caùc phaân xöôûng laép raùp caàn aùnh saùng ñeàu neân duøng chieáu saùng chung. Ñoàng thôøi phaûi söû
duïng heä thoáng chieáu saùng cuïc boä, neân duøng loaïi ñeøn “vaïn naêng”, neáu nhaø xöôûng cao thì duøng
ñeøn “chieáu saâu”.
Phaân xöôûng ñuùc coù nhieàu buïi neân duøng loaïi ñeøn phoøng aåm, ôû boä phaän laøm khuoân, ngoaøi chieáu
saùng chung coøn phaûi coù chieáu saùng cuïc boä vaø thöôøng laø loaïi di ñoäng.
Phaân xöôûng daäp thöôøng duøng chieáu saùng chung, phaân xöôûng nguoäi ngoaøi chieáu saùng chung
phaûi coù chieáu saùng cuïc boä, vôùi phaân xöôûng gia coâng noùng ngoaøi chieáu saùng laøm vieäc coøn coù
chieáu saùng söï coá.
3. Xí nghieäp deät
Phaân xöôûng deät coù nhieàu maùy ñaët haøng loaït trong nhaø xöôûng. ÔÛ ñaây coâng nhaân caàn quan saùt
chính xaùc chaát löôïng vaûi. Vì vaäy, yeâu caàu chieáu saùng cuûa caùc phaân xöôûng deät khaù cao. Maët khaùc,
ñaây laø moâi tröôøng deã chaùy neân duøng loaïi ñeøn kín vaø thöôøng söû duïng ñeøn huyønh quang ñeå chieáu
saùng.
10.11 Thieát keá chieáu saùng coâng nghieäp
Thieát keá chieáu saùng nhaân taïo caàn phaûi ñaùp öùng yeâu caàu veà ñoä roïi, tieän nghi nhìn, giaûm thieåu
caùc chi phí baûo döôõng – vaän haønh, thaåm myõ, tieát kieäm naêng löôïng vaø giaù caû hôïp lyù.
Caùc böôùc cô baûn thieát keá heä thoáng nhaân taïo goàm:
1. Thu thaäp caùc thoâng tin ban ñaàu
 Thoâng tin veà keát caáu coâng trình bao goàm: kích thöôùc hình hoïc (daøi, roäng, cao), vaät lieäu
vaø maøu saéc cuûa traàn, töôøng, saøn, …
 Thoâng tin veà tính chaát coâng vieäc: loaïi saûn phaåm, kích côõ saûn phaåm, yeâu caàu veà ñoä
phaân bieät maøu saéc, thôøi gian laøm vieäc trong ngaøy, möùc ñoä quan troïng, …
 Thoâng tin veà moâi tröôøng: ít, nhieàu buïi, ñoä aåm, ñoä rung, nhieät ñoä moâi tröôøng, yeâu caàu
choáng chaùy, noå, …
 Thoâng tin veà ngöôøi lao ñoäng: ñoä tuoåi ngöôøi lao ñoäng
 Thoâng tin khaùc: caùc yeâu caàu ñaëc bieät, yeâu caàu thaåm myõ, yeâu caàu tieát kieäm ñieän, …
2. Xaùc ñònh caùc heä soá phaûn xaï cuûa traàn, töôøng, saøn
Caùc heä soá phaûn xaï coù theå tra ôû Baûng 10.5
Baûng 10.5. Caùc heä soá phaûn xaï
Caùc heä soá phaûn xaï Thöông nghieäp Coâng nghieäp nheï Coâng nghieäp naëng
Traàn 80% 50% 0%

Töôøng 50% 30% 30%

Saøn 20% 10% 10%
3. Choïn boä ñeøn

Choïn boä ñeøn bao goàm:
 Choïn loaïi boùng ñeøn: nung saùng, huyønh quang, HID
 Choïn kieåu choaù ñeøn: kieåu choaù ñeøn phuï thuoäc ñoä cao cuûa traàn, yeâu caàu ñoái töôïng
ñöôïc chieáu saùng, ñaëc ñieåm caáu truùc nôi ñöôïc chieáu saùng, söï phaân boá thieát bò, …
 Choïn coâng suaát ñôn vò vaø soá boùng ñeøn trong boä ñeøn
Töø ñaây, xaùc ñònh ñöôïc quang thoâng ban ñaàu cuûa boä ñeøn:
Fñ  n b Fb
ÔÛ ñaây: nb laø soá boùng trong moät boä ñeøn; Fb laø quang thoâng ban ñaàu cuûa moät boùng ñeøn.
Hình 10.24.Caáu taïo moät boä ñeøn
4. Choïn ñoä cao treo ñeøn tính toaùn

Ñoä cao treo ñeøn tính toaùn Htt laø khoaûng caùch tính töø ñaùy döôùi ñeøn ñeán maët phaúng laøm vieäc.
Ñoä cao treo ñeøn hôïp lyù phuï thuoäc loaïi ñeøn, coâng suaát ñeøn vaø kieåu phaân boá cöôøng ñoä saùng vaø
thöôøng ñöôïc caùc nhaø saûn xuaát cung caáp. Neáu khoâng coù thoâng tin cuï theå coù theå tham khaûo ñoä cao
treo ñeøn ôû Baûng 10.6.
Baûng 10.6. Ñoä cao treo ñeøn
Coâng suaát boùng ñeøn Pñ (W) Ñoä cao treo ñeøn Htt (m)
Pñ ≤75 1,5 ≤ Htt ≤ 3
75 < Pñ ≤ 150 3 < Htt ≤ 4,5
150 < Pñ ≤ 250 4,5 < Htt ≤ 6
Ñeøn HID
250 < Pñ ≤ 400 6 < Htt ≤ 12
400 < Pñ ≤ 1000 12 < Htt ≤ 13,5
Pñ > 1000 Htt >13,5
Pñ ≤ 20 1,5 < Htt ≤ 3,5
Ñeøn Huyønh Quang 20 < Pñ ≤ 65 3,5 < Htt ≤ 6,5
Pñ > 65 HH > 6,5

5. Xaùc ñònh heä soá söû duïng CU

Heä soá söû duïng CU phuï thuoäc vaøo: chæ soá phoøng, loaïi boä ñeøn vaø caùc heä soá phaûn xaï cuûa traàn,
töôøng, saøn.
Chæ soá phoøng i:
S
i (10.18)
H tt D1  D 2 
ÔÛ ñaây: D1, D2, S laàn löôït laø chieàu roäng, chieàu daøi vaø dieän tích khu vöïc ñöôïc chieáu saùng; Htt laø
chieàu cao treo ñeøn tính toaùn.
Heä soá söû duïng CU coù theå tra ôû Baûng 10.4.
6. Xaùc ñònh heä soá maát maùt aùnh saùng LLF
Heä soá maát maùt aùnh saùng phuï thuoäc vaøo: loaïi boùng ñeøn, loaïi boä ñeøn, cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa boä
ñeøn, tính chaát moâi tröôøng, cheá ñoä baûo trì ñeøn, …
Heä soá maát maùt aùnh saùng coù theå tra ôû Baûng 10.7.
Baûng 10.7. Heä soá maát maùt aùnh saùng
MOÂI TRÖÔØNG CHEÁ ÑOÄ BAÛO TRÌ
LOAÏI ÑEØN
SÖÛ DUÏNG 6th 12th 18th 24th 36th
Raát saïch 0,76 0,74 0,73 0,71 0,7
Saïch 0,74 0,7 0,68 0,66 0,64
Huyønh quang Trung bình 0,7 0,66 0,63 0,61 0,57
tieâu chuaån Baån 0,67 0,62 0,58 0,56 0,51
Raát baån 0,64 0,58 0,54 0,5 0,45
Raát saïch 0,82 0,79 0,78 0,77 0,75
Saïch 0,79 0,76 0,73 0,71 0,69
Nung saùng Trung bình 0,76 0,71 0,68 0,65 0,61
tieâu chuaån Baån 0,72 0,67 0,63 0,6 0,55
Raát baån 0,69 0,63 0,58 0,54 0,48
Raát saïch 0,91 0,88 0,87 0,85 0,84
Saïch 0,88 0,84 0,82 0,8 0,77
Halogen Trung bình 0,84 0,8 0,76 0,73 0,68
Baån 0,81 0,75 0,7 0,67 0,61
Raát baån 0,77 0,7 0,64 0,6 0,54
Raát saïch 0,7 0,68 0,67 0,66 0,64
Saïch 0,68 0,65 0,63 0,61 0,5
Metal Halide Trung bình 0,65 0,61 0,58 0,56 0,53
Baån 0,62 0,58 0,54 0,52 0,47
Raát baån 0,59 0,54 0,5 0,47 0,41
Raát saïch 0,82 0,79 0,78 0,77 0,75
Saïch 0,79 0,76 0,73 0,71 0,69
Sodium Trung bình 0,76 0,71 0,68 0,65 0,61
cao aùp Baån 0,72 0,67 0,63 0,6 0,55
Raát baån 0,69 0,63 0,58 0,54 0,48
7. Choïn ñoä roïi yeâu caàu Eyc
Ñoä roïi tieâu chuaån Eyc phuï thuoäc tính chaát coâng vieäc vaø ñoä tuoåi ngöôøi lao ñoäng. Eyc coù theå tra ôû
Baûng 10.8.

Baûng 10.8. Ñoä roïi yeâu caàu

Ñoái töôïng Chaâu AÂu Myõ Phaùp Lieân Xoâ Vieät Nam
Haønh chính:
- Haønh chính, ñaùnh maùy, maùy tính 500 500 -1000 500 300 200-300
- Phoøng veõ thieát keá 750 500 -1000 1000 500 400
- Phoøng hoïp hoäi nghò 500 500 -1000 750 - 1000 200 150
Tröôøng hoïc:
- Phoøng hoïc, giaûng ñöôøng 300 200 -500 300 300 200
- Thí nghieäm, thö vieän, phoøng hoïc 500 500 -1000 500 300 200
Cöûa haøng, kho, trieån laõm:
- Cöûa haøng 300 200 - 500 300 300 150
- Phoøng tröng baøy 750 500 -1000 500 300 200
- Kho 500 - 150 75 75
Toaø nhaø coâng coäng:
- Phoøng xem phim 50 200 – 500 50 75 75
- Phoøng thính thò 150 - 100 150 100
- Phoøng giaûi lao - - 150 750 100
- Phoøng xem kòch - - - 300 100
- Phoøng thính thò 100 - 100 150 75
- Phoøng giaûi lao 200 - 150 200 75
- Vieän baûo taøng, phoøng tranh 150 - 300 - 500 500 200
Nhaø ôû:
- Phoøng khaùch 10 – 0 50-200 300-750 100 75
- Phoøng ñoïc, khaâu vaù 500 500-1000 200 200-300 200
- Phoøng nguû 50 -200 100-200 - 100 30
- Nhaø taém 100 100-200 - 50 30
- Trang ñieåm 500 200-500 300 200 200
- Nhaø beáp 300 200-500 300 100 75
Khaùch saïn:
- Tieàn saûnh - - 200 150 150
- Phoøng aên 300 300 500 - 100
- Beáp 200 200 - 200 75
Nôi coâng coäng:
- Nôi ñi laïi, haønh lang 100 100-200 100-300 50-75 50
- Caàu thang, thang maùy, P veä sinh 150 100-200 150 50-100 50
Phaân xöôûng laép raùp cô khí:
- Chi tieát lôùn 300 200-500 300 200 100
- Chi tieát trung bình 500 500-1000 500 200 150
- Chi tieát nhoû 750 1000-2000 750 200 150
- Caùc chi tieát nhoû, tinh vi 1500 2000-5000 1500-2000 750 300
Coâng ngheä hoaù hoïc:
- Phoøng laøm vieäc chung 300 200-500 300 100 50

- Quaù trình töï ñoäng 150 200-500 150 100-200 100

- Phoøng ñieàu khieån, thí nghieäm 500 500-1000 500 300 -
- Phoøng kieåm tra 750 1000-2000 500 300 -
- Phoøng pha cheá maøu 1000 1000-2000 1000 300 -
Xí nghieäp may maëc:
- Khaâu vaù 750 2000-5000 1000 600 300
- Kieåm tra 1000 2000-5000 1000 750 300
Coâng ngheä ñieän:
- Saûn xuaát caùp 300 200-500 300 300 150
- Cuoän laïi 500-750 500-1000 300 300 150
- Laép raùp chính xaùc caùc chi tieát ñieän 1500 1000-2000 500-700 200-300 200-300
Xöôûng ñuùc:
- Gian nhaø ñuùc 200 200-500 200 200 50
- Laøm khuoân, loõi 300 200-500 300 300 100
- Laøm mòn khuoân, maãu kieåm tra 500 1000-2000 500 400 150
Coâng ngheä thuyû tinh ñoà goám:
- Phoøng nung 150 100-200 150 100 50
- Troän, khuoân, loø 300 100-200 300 200 200-300
- Veõ leân men, ñaùnh boùng 500 - 500 300 500
- Maøu, trang trí 420 - 500 300 200-300
- Taùn nghieàn, ñaùnh boùng 1000 500-1000 500 300 -
- Kieåm tra, khaéc - 1000-2000 500 300 -
Coâng ngheä ñoàng theùp:
- Saûn xuaát töï ñoäng thænh thoaûng
can thieäp vaøo 100 50-100 100 50 50
- Saûn xuaát 150 50-100 150 150 100
- Choã laøm vieäc cuûa coâng nhaân 300 200-500 300 200 -
- Ñieàu khieån vaø kieåm tra 500 500-1000 500 300 200-300
Coâng ngheä da:
- Laøm saïch, thuoäc da 300 200-500 500 100 50
- Laøm laùng 750 1000-2000 500 200-300 150-500
- May vaù 1000-1500 2000-5000 1000 500 150-1000
Xöôûng giaáy:
- Laøm giaáy vaø bìa cöùng 300 200-500 300 200 100
- Quaù trình töï ñoäng 200 200-500 200 150 150
- Kieåm tra, phaân loaïi 500 1000-2000 500 300 200-300
Xöôûng in vaø ñoùng saùch:
- Xöôûng in 500 500-1000 300 200 100
- Saép chöõ, in thöû 750 1000-2000 500 200 150
- In chính xaùc, söûa trang, khaéc 1000 1000-2000 750 300 200
- Sao cheùp vaø in 1500 1000-2000 1000 300 -
- Ñoùng saùch 500 200-500 500 200 150-300
- Caét xeùn, chaïm noåi 750 100-2000 500 300 300
Coâng nghieäp deät:
- Môû kieän, chaûi, veõ 300 200-500 300 100 50

- Xe chæ, cuoán, chaûi nhuoäm 500 500-1000 500 200-300 100

- Cuoän chæ, deät 7500 500-1000 750 500-750 100-500
- Khaâu vaù, kieåm tra 1000 1000-2000 1000 600 200-300
Nhaø maùy vaø xöôûng goã:

- Cöa goã, coâng vieäc thoâ 200-300 200-500 150 200 150
- Baøo mòn, laép raùp - 200-500 300 300 200-300
- Laøm laùng, keát thuùc 500-750 500-1000 500-750 300 200-300
8. Xaùc ñònh soá boä ñeøn caàn söû duïng

E yc S
nñ  (10.19)
Fñ .CU.LLF
9. Phaân boá caùc boä ñeøn
Caùch thöùc phaân boá caùc boä ñeøn thöôøng caên cöù vaøo:
 Ñaëc ñieåm kieán truùc vaø söï phaân boá thieát bò
 Ñaûm baûo ñoä roïi ñoàng ñeàu vaø traùnh choùi baèng caùch phaân boá ñeøn sao cho thoaû maõn caùc
yeâu caàu veà khoaûng caùch toái ña giöõa caùc ñeøn vaø giöõa ñeøn vôùi töôøng.
Tieâu chuaån kieåm tra ñoä ñoàng ñeàu:
Neáu L laø khoaûng caùch giöõa 2 ñeøn, Htt laø chieàu cao treo ñeøn vaø Dt laø khoaûng caùch giöõa caùc daõy
ñeøn vaø töôøng thì ñeå ñaûm baûo tính ñoàng ñeàu, caàn kieåm tra caùc tyû soá sau:
L
 Tyû soá   neân laáy trong phaïm vi:
H tt
-   1,5 ñoái vôùi ñeøn huyønh quang
-   0,8  1,8 ñoái vôùi ñeøn HID - traàn cao
-   2  2,6 ñoái vôùi ñeøn HID - traàn thaáp
Dt
 Tyû soá   neân laáy trong phaïm vi:  = 0,3  0,5.
L
Neáu khoâng thoaû ñieàu kieän thì ñieàu chænh: khoaûng caùch giöõa 2 ñeøn, ñoä cao treo ñeøn, hoaëc choïn
ñeøn coù coâng suaát khaùc ñeå ñaït ñöôïc tính ñoàng ñeàu.

CHÖÔNG 11
NAÂNG CAO HEÄ SOÁ COÂNG SUAÁT VAØ LOÏC SOÙNG HAØI

Trong quaù trình truyeàn taûi vaø phaân phoái ñieän naêng, coù khoaûng töø 8 ñeán 10% naêng löôïng ñieän
toån thaát treân löôùi ñieän. Do ñoù, vieäc giaûm toån thaát vaø thöïc hieän tieát kieäm ñieän coù yù nghóa raát quan
troïng, ñem laïi lôïi ích raát lôùn cho ngaønh ñieän vaø neàn kinh teá quoác daân.
Heä soá coâng suaát cos  laø moät chæ tieâu ñaùnh giaù khaû naêng söû duïng ñieän hôïp lyù vaø tieát kieäm cuûa
hoä phuï taûi. ÔÛ moät soá nöôùc, giaù tieàn ñieän ñöôïc tính theo giaù trò cuûa cos  . ÔÛ nöôùc ta, heä soá coâng
suaát cos  cuûa caùc hoä phuï taûi coøn thaáp, caàn phaán ñaáu ñeå naâng cao daàn leân treân 0,9.
Vieäc thöïc hieän tieát kieäm ñieän vaø vieäc naâng cao heä soá cos  khoâng phaûi laø bieän phaùp taïm thôøi
ñoái phoù vôùi tình traïng thieáu ñieän, maø coøn phaûi coi ñoù laø moät chuû tröông laâu daøi gaén lieàn vôùi muïc
ñích phaùt huy hieäu quaû cao nhaát ñoái vôùi caùc quaù trình saûn xuaát, phaân phoái vaø söû duïng ñieän naêng.
11.1.1. Ñònh nghóa cos
Heä soá coâng suaát laø tyû soá giöõa coâng suaát taùc duïng P vaø coâng suaát bieåu kieán. Vôùi cuøng moät giaù
trò S, cos  cao thì P lôùn vaø ñieàu naøy caøng coù lôïi.
P
cos   (11.1)
S
S
Q

P
Hình 11.1. Tam giaùc coâng suaát
1. Heä soá coâng suaát töùc thôøi

Heä soá coâng suaát töùc thôøi laø heä soá coâng suaát taïi moät thôøi ñieåm naøo ñoù, ño ñöôïc nhôø duïng cuï
ño cos hoaëc nhôø caùc duïng cuï ño coâng suaát, ñieän aùp vaø doøng ñieän.
P
cos  
3UI
Do phuï taûi luoân luoân bieán ñoäng neân cos töùc thôøi cuõng luoân bieán ñoåi theo. Vì theá, cos töùc
thôøi khoâng coù giaù trò trong tính toaùn.
2. Heä soá coâng suaát trung bình
Heä soá coâng suaát trung bình laø giaù trò trung bình cuûa cos trong khoaûng thôøi gian khaûo saùt (1
ca, 1 ngaøy ñeâm, 1 thaùng…).
T
1
cos t dt
T 0
cos  tb  (11.2)
ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM www.quyenhuyanh.com 204

Heä soá costb ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä söû duïng ñieän tieát kieäm vaø hôïp lyù cuûa xí nghieäp.
11.1.2. Caùc tính chaát cuûa cos 
1. Tính tyû leä nghòch cuûa cos  theo coâng suaát phaûn khaùng
Q
cos   cos[arctg ] (11.3)
P
Töø bieåu thöùc 11.3 nhaän thaáy vôùi P khoâng ñoåi, khi Q giaûm thì cos taêng. Ñieàu naøy coù nghóa laø
muoán naâng cao cos taïi moät ñieåm phaûi giaûm löôïng coâng suaát phaûn khaùng Q ñi qua noù.
2. Tính cuïc boä cuûa heä soá cos
Xeùt maïng ñieän coù hai nuùt phuï taûi 1 vaø 2 trình baøy ôû Hình 11.2.
0 (P1 + P2) + j(Q1 + Q2 – Qb) P2 + jQ2 2

1
Qb
P1 + jQ1 P2 + jQ2
Hình 11.2. Sô ñoà maïng ñieän vôùi thieát bò buø boá trí ôû nuùt 1
Giaù trò cos tröôùc vaø sau khi buø ñöôïc trình baøy ôû Baûng 11.1.
Baûng 11.1. Giaù trò cos tröôùc vaø sau khi buø
TT Tröôùc khi buø Sau khi buø Nhaän xeùt
  Q  Q 2    Q  Q 2  Q b 
1 cos 1t  cos artg 1  cos 1s  cos arctg 1  cos 1s  cos 1t
  P1  P2    P1  P2 
  Q    Q 
2 cos 2t  cos arctg 1  cos s2  cos arctg 2  cos s2  cos 1t
  P2    P1 
Töø keát quaû tính toaùn, nhaän thaáy raèng: khi buø taïi moät ñieåm khoâng coù nghóa laø taát caû cos  taïi
caùc ñieåm trong maïng ñieän ñeàu ñöôïc naâng leân. Ñaây chính laø tính cuïc boä cuûa cos.
11.1.3. YÙù nghóa cuûa vieäc naâng cao heä soá cos
Xeùt maïng ñieän trình baøy ôû Hình 11.3.
0 R + jX U 1
P +j(Q – Qb)
Qb
P + jQ
Hình 11.3. Sô ñoà maïng ñieän vôùi moät nuùt phuï taûi
Doøng ñieän, toån thaát coâng suaát, toån thaát ñieän naêng treân ñoaïn löôùi 01 tröôùc vaø sau khi buø ñöôïc
trình baøy ôû Baûng 11.2.

Baûng 11.2. Keát quaû tính U, I, P vaø A

TT Tröôùc khi buø Sau khi buø Nhaän xeùt
PR  QX PR  Q  Q b X
1 U t  U s  U s  U t
U U
P 2  Q  Q b 
2
t P2  Q2
2 I  s
I  Is  It
3U 3U
P 2  Q  Q b 
2
P2  Q2
3 P t  R P  s
R U s  U t
U2 U2
4 A t  P t . A s  P s . A s  A t
Töø keát quaû so saùnh neâu treân, vieäc naâng cao cos  ñem laïi caùc lôïi ích nhö sau:
1. Lôïi ích veà maët kyõ thuaät
 Giaûm toån thaát ñieän aùp treân ñöôøng daây töùc laø naâng cao chaát löôïng ñieän naêng.
 Giaûm doøng ñieän ñi treân daây daãn töùc laø taêng khaû naêng mang taûi cuûa ñöôøng daây trong
quaù trình vaän haønh hay giaûm tieát dieän daây daãn trong giai ñoaïn thieát keá.
2. Lôïi ích veà maët kinh teá
 Giaûm P vaø A trong maïng ñieän töùc laø giaûm chi phí vaän haønh hay noùi khaùc ñi laø naâng
cao chæ tieâu kinh teá.
 Giaûm giaù tieàn ñieän: hieän nay ôû moät soá nöôùc, giaù tieàn ñieän ñöôïc tính theo giaù trò cos.
Cos caøng cao thì giaù tieàn ñieän caøng thaáp vaø ngöôïc laïi. Thöôøng giaù trò cos = 0,9 ñöôïc
söû duïng laøm cô sôû ñeà ra chính saùch giaù tieàn ñieän.
11.2. Caùc bieän phaùp naâng cao heä soá coâng suaát cos
Caùc bieän phaùp naâng cao heä soá coâng suaát cos ñöôïc chia laøm 2 höôùng chính:
 Giaûm löôïng yeâu caàu tieâu thuï coâng suaát phaûn khaùng cuûa hoä tieâu thuï. Ñaây chính laø bieän
phaùp buø töï nhieân.
 Phaùt löôïng coâng suaát phaûn khaùng taïi choã. Ñaây chính laø bieän phaùp buø nhaân taïo.
1. Bieän phaùp buø töï nhieân
Caùc bieän phaùp buø töï nhieân bao goàm:
 Thay ñoåi vaø caûi tieán quy trình coâng ngheä ñeå caùc thieát bò ñieän laøm vieäc ôû cheá ñoä hôïp lyù
nhaát.
 Thay theá nhöõng ñoäng cô khoâng ñoàng boä laøm vieäc non taûi baèng nhöõng ñoäng cô coù coâng
suaát nhoû hôn.
Coâng suaát phaûn khaùng cuûa ñoäng cô khoâng ñoàng boä khi laøm vieäc non taûi
Q  Q 0  Q ñm  Q 0 K 2pt
ÔÛ ñaây: Q0, Qñm laàn löôït laø coâng suaát phaûn khaùng luùc ñoäng cô laøm vieäc khoâng taûi vaø ñònh möùc,
Kpt laø heä soá phuï taûi.
Heä soá coâng suaát cos  cuûa ñoäng cô ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:

P 1
cos   
S  Q 0  Q ñm  Q 0 K 2pt 
2
1  
 Pñm .K pt 
 
Töø bieåu thöùc treân, neáu ñoäng cô laøm vieäc non taûi cos cuûa ñoäng cô seõ thaáp.
Thöôøng caên cöù vaøo giaù trò Kpt ñeå coù höôùng söû lyù thích hôïp: Kpt < 0,45 neân thay theá ñoäng cô,
0.45 < Kpt < 0.7 thì caàn so saùnh kinh teá - kyõ thuaät, Kpt > 0,7 khoâng neân thay theá ñoäng cô.
 Giaûm ñieän aùp cuûa nhöõng ñoäng cô laøm vieäc non taûi
Vì coâng suaát phaûn khaùng maø ñoäng cô khoâng ñoàng boä tieâu thuï tyû leä vôùi U2, neân neáu giaûm U thì
Q giaûm ñi roõ reät, do ñoù cos ñöôïc naâng leân. Ñeå giaûm ñieän aùp ñaët vaøo ñaàu cöïc ñoäng cô coù theå
thöïc hieän caùc bieän phaùp nhö: ñoåi noái daây quaán stator töø  sang  hay thay ñoåi caùch phaân nhoùm
cuûa cuoän daây stator .
 Haïn cheá ñoäng cô chaïy khoâng taûi
ÔÛ caùc maùy coâng cuï thoâng thöôøng thôøi gian chaïy khoâng taûi chieám (3565)% thôøi gian laøm
vieäc. Cho neân, haïn cheá ñoäng cô chaïy non taûi laø moät trong nhöõng bieän phaùp toát ñeå naâng cao heä soá
coâng suaát.
 Thay ñoäng cô ñoàng boä thay theá ñoäng cô khoâng ñoàng boä
Ñoäng cô ñoàng boä coù öu ñieåm laø khoâng yeâu caàu nguoàn cung caáp coâng suaát phaûn khaùng maø
ngöôïc laïi coøn coù theå phaùt coâng suaát phaûn khaùng vaøo maïng ñieän. Tuy nhieân, nhöôïc ñieåm chính
cuûa ñoäng cô ñoàng boä laø caáu taïo phöùc taïp vaø giaù thaønh ñaét.
 Naâng cao chaát löôïng söûa chöõa ñoäng cô
Neáu chaát löôïng ñoäng cô khoâng toát thì toån thaát trong ñoäng cô taêng leân vaø cos giaûm. Vì theá,
caàn naâng cao chaát löôïng söûa chöõa ñoäng cô.
 Thay theá maùy bieán aùp laøm vieäc non taûi baèng nhöõng maùy coù dung löôïng nhoû hôn
Maùy bieán aùp thöôøng tieâu thuï löôïng coâng suaát phaûn khaùng raát lôùn. Neáu heä soá phuï taûi cuûa maùy
bieán aùp nhoû hôn 0,3 thì neân thay maùy coù coâng suaát nhoû hôn. Hoaëc neáu coù nhieàu maùy vaän haønh thì
trong thôøi gian non taûi neân caét bôùt soá löôïng maùy bieán aùp ñöa vaøo vaän haønh. Bieän phaùp naøy cuõng
coù taùc duïng lôùn ñeå naâng cao heä soá cos töï nhieân cuûa xí nghieäp.
2. Bieän phaùp buø nhaân taïo
Sau khi ñaõ aùp duïng caùc bieän phaùp buø töï nhieân maø heä soá cos vaãn coøn thaáp hoaëc khi khoâng
theå thöïc hieän caùc bieän phaùp ñoù ñöôïc thì phaûi söû duïng caùc thieát bò buø coâng suaát phaûn khaùng. Hieän
nay thieát bò buø chuû yeáu laø: tuï ñieän tónh, maùy buø ñoàng boä vaø thieát bò buø tónh (SVC).
a. Tuï buø
Hieän nay, thöôøng baûn thaân moät ñôn vò tuï ñieän ñöôïc caáu taïo töø caùc phaàn töû tuï ñieän con ñöôïc
maéc noái tieáp vaø song song. Ñieän moâi cuûa tuï ñieän thöôøng laø caùc lôùp maøng polypropylene, ngaên
caùch caùc laù nhoâm ñieän cöïc moûng, toaøn boä caùc boä phaän treân ñöôïc boá trí trong chaát loûng ñieän moâi.
Khaùc vôùi vôùi ñieän moâi theo coâng ngheä cuõ laø giaáy kraft hay propylene-giaáy kraft, khi coù söï coá xaûy
ra, lôùp maøng ñieän moâi seõ khoâng sinh hoà quang vaø bò chaùy maø seõ haøn dính vôùi nhau vaø noái taét tuï
ñieän bò hoûng. Caùc tuï ñieän con coøn laïi trong ñôn vò tuï coøn laïi vaãn tieáp tuïc laøm vieäc bình thöôøng.
Do lôùp maøng ñieän moâi raát moûng, ñoàng nhaát neân toån thaát coâng suaát cuûa tuï raát thaáp khoaûng
0,5w/kVar ôû taàn soá 50Hz. Beân trong tuï thöôøng coù boá trí ñieän trôû phoùng ñieän beân trong nhaèm giaûm
thieåu ñieän aùp dö ôû hai ñaàu cöïc cuûa tuï xuoáng nhoû hôn 50V trong voøng 5 phuùt. Caùc ñôn vò tuï
thöôøng ñöôïc cheá taïo ôû ñieän aùp ñònh möùc töø 240V ñeán 24940V, dung löôïng ñònh möùc thöôøng töø

0,5  25kVAr ñoái vôùi tuï haï aùp vaø töø 2,5  1000kVAr ñoái vôùi tuï cao vaø trung aùp, theo caùc tieâu
chuaån IEEE Std 18-1992 vaø Std 1036-1992. Tuï coù voû thöôøng baèng hôïp kim nhoâm, coù buloâng vaø
ñai oác ñeå coá ñònh tuï vaø noái voû vôùi ñaát. Tuï ñöôïc thieát keá theo kieåu tuï 3 pha vaø 1 pha. Thöôøng giaù
thaønh 1kVAr cuûa tuï ñieän trung aùp chæ chieám 30% so vôùi giaù thaønh 1kVAr cuûa tuï ñieän haï aùp, neân
vieäc ñaët tuï ôû haï aùp khoâng phaûi luùc naøo cuõng coù lôïi hôn ñaët tuï ôû phía trung aùp hay cao aùp.
Tuï thöôøng ñöôïc baûo veä baèng caàu chì vaø ñöôïc ñoùng caét baèng coâng taéc tô hay dao caét taûi.
Hình 11.4. Tuï buø haï aùp Hình 11.5. Tuû tuï buø
Caùc thoâng soá chính cuûa tuï ñieän laø:
 Dung löôïng ñònh möùc (kVAr)
 Ñieän aùp ñònh möùc (V, kV)
 Sai soá ñieän dung (%)
 Toån thaát ñieän moâi (W/kVAr)
 Doøng ñieän laøm vieäc cöïc ñaïi (A)
 Ñieän aùp thöû nghieäm giöõa 2 cöïc vaø giöõa cöïc vôùi voû (kV)
Tuï buø coù caùc öu ñieåm nhö sau:
 Giaù thaønh thaáp
 Vaän haønh vaø laép ñaët ñôn giaûn
 Toån thaát coâng suaát trong tuï ñieän raát nhoû, khoaûng 0,5 W/kVAr
 Coù theå ñaët ôû nhieàu nôi vaø ôû caáp ñieän aùp baát kyø
Tuï buø coù caùc nhöôïc ñieåm nhö sau:
 Coâng suaát phaûn khaùng phaùt ra phuï thuoäc vaøo ñieän aùp ñaët vaøo tuï: Q  .C.U 2
 Khoâng coù khaû naêng ñieàu chænh trôn dung löôïng buø (ñieàu chænh theo töøng caáp coá ñònh)
 Tuoåi thoï ngaén (8  10 naêm) vaø ñoä beàn keùm (deã hö hoûng)
 Coù khaû naêng phaùt ra coâng suaát phaûn khaùng maø khoâng coù khaû naêng tieâu thuï coâng suaát
phaûn khaùng
b. Maùy buø ñoàng boä

Maùy buø ñoàng boä thöïc chaát laø ñoäng cô ñoàng boä laøm vieäc ôû cheá ñoä khoâng taûi. ÔÛ cheá ñoä quaù
kích thích, maùy buø seõ phaùt ra coâng suaát phaûn khaùng cung caáp cho maïng, coøn ôû cheá ñoä thieáu kích
thích, maùy buø tieâu thuï coâng suaát phaûn khaùng cuûa maïng. Maùy buø laø thieát bò raát toát ñeå ñieàu chænh
ñieän aùp, noù thöôøng ñöôïc ñaët ôû nhöõng ñieåm caàn ñieàu chænh ñieän aùp trong heä thoáng ñieän.
Hieän nay, maùy buø ñoàng boä thöôøng ñöôïc cheá taïo vôùi coâng suaát ñònh möùc töø vaøi traêm kVAr ñeán
haøng MVAr.
Maùy buø ñoàng boä coù öu ñieåm nhö sau:
 Coâng suaát phaûn khaùng phaùt ra khoâng phuï thuoäc ñieän aùp cuûa maïng
 Coù theå ñieàu chænh trôn coâng suaát phaûn khaùng baèng caùch thay ñoåi giaù trò doøng kích töø
 Ñoä beàn cô, nhieät cao
 Coù theå phaùt hay thu coâng suaát phaûn khaùng
Maùy buø ñoàng boä coù nhöôïc ñieåm nhö sau:
 Toån thaát coâng suaát trong maùy buø khaù lôùn (15  35)W/kVAr
 Chæ ñaët ñöôïc ôû caáp trung aùp vì maùy buø thöôøng ñöôïc cheá taïo vôùi caáp ñieän aùp naøy.
 Ñaét vaø vaän haønh phöùc taïp
c. Thieát bò buø tónh (SVC – Static Var Compensator)
Ngaøy nay, vôùi söï phaùt trieån cuûa kyõ thuaät baùn daãn coâng suaát lôùn, ngöôøi ta ñaõ ñöa öùng duïng
trong heä thoáng ñieän haøng loaït caùc thieát bò buø tónh vôùi caáu truùc ña daïng, coù theå phaùt vaø thu coâng
suaát phaûn khaùng vôùi toác ñoä nhanh, ñaùp öùng vieäc ñieàu khieån coâng suaát phaûn khaùng töùc thôøi.
Caáu taïo cuûa thieát bò buø tónh goàm caùc phaàn nhö sau:
 Caùc maïch loïc coäng höôûng (Harmonic Filter) LC töông öùng vôùi caùc soùng haøi baäc cao
cuûa doøng ñieän nhö baäc 5, 7, 13; ñoái vôùi thaønh phaàn soùng haøi cô baûn, heä thoáng maïch
loïc coäng höôûng taùc ñoäng nhö tuï buø coâng suaát phaûn khaùng
 Phaàn töû ñieàu chænh coâng suaát phaûn khaùng TCR (Thyristor Controlled Reactor) bao
goàm: maùy bieán aùp giaûm ñieän theá, cuoän khaùng buø vôùi boä bieán ñoåi baùn daãn duøng SCR
 Phaàn töû buø coâng suaát ñieàu chænh daïng nhaûy caáp TSC (Thyristor Switched Capacitor)
 Phaàn töû buø coá ñònh (Fixed Capacitor)
Hình 11.6. Phaàn töû ñieàu chænh TSC Hình 11.7. Phaàn töû ñieàu chænh TCR
vaø phaàn töû buø coá ñònh
Caùc thieát bò buø tónh coù caùc öu ñieåm chính laø:
 Coù khaû naêng phaùt, thu, ñieàu chænh nhuyeãn coâng suaát phaûn khaùng taïi nuùt maø noù noái vaøo

 Coù khaû naêng ñieàu chænh coâng suaát khaû naêng rieâng reõ töøng pha, nhôø ñoù SVC ñaùp öùng
nhieàu chöùc naêng ñoái xöùng hoaù heä thoáng trong cheá ñoä taûi khoâng ñoái xöùng, caûn dòu caùc
quaù trình dao ñoäng vôùi taàn soá coâng nghieäp hoaëc taàn soá cao
 Giöõ ñieän aùp coá ñònh nhôø phaùt vaø thu Q ñuùng luùc, ñuùng thôøi ñieåm caàn. SVC tham gia
höõu hieäu vaøo vieäc giaûi quyeát vaán ñeà giöõ oån ñònh tónh, oån ñònh ñoäng cuõng nhö caùc vaán
ñeà quaù aùp trong heä thoáng
Tuy nhieân khi söû duïng caùc boä nguoàn coâng suaát tónh cuõng coøn toàn taïi nhieàu vaán ñeà kyõ thuaät
caàn nghieân cöùu hoaøn chænh.
11.3. Phaân phoái dung löôïng buø
11.3.1. Xaùc ñònh dung löôïng buø
Dung löôïng buø ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
Q b  P tg1  tg 2   P.K kVAr 
ÔÛ ñaây: P laø coâng suaát taùc duïng tính toaùn cuûa hoä tieâu thuï ñieän (kW); tg 1 , tg  2 laàn löôït laø
tang cuûa goùc pha tröôùc vaø sau khi buø; K laø heä soá buø coù theå tra ôû Baûng 11.4.
11.3.2. Vò trí laép ñaët thieát bò buø
Sau khi xaùc ñònh ñöôïc dung löôïng buø vaø choïn thieát bò buø sao cho ñaït hieäu quaû kinh teá nhaát,
caàn xaùc ñònh vò trí laép ñaët thieát bò buø. Thieát bò buø coù theå ñaët ôû phía cao aùp hoaëc ôû phía haï aùp theo
nguyeân taéc boá trí tuï buø sao cho ñaït ñöôïc chi phí tính toaùn nhoû nhaát.
Maùy buø ñoàng boä coù coâng suaát lôùn neân thöôøng ñöôïc ñaët taäp trung ôû nhöõng ñieåm quan troïng
cuûa heä thoáng ñieän. ÔÛ xí nghieäp lôùn, maùy buø ñoàng boä thöôøng ñöôïc ñaët ôû phía thanh goùp cao aùp
cuûa traïm bieán aùp.
1. Tuï buø cao aùp
Tuï buø cao aùp ñöôïc ñaët taäp trung ôû thanh goùp cuûa traïm bieán aùp trung gian, hoaëc traïm phaân
phoái. Do ñoù, vieäc theo doõi vaän haønh caùc tuï ñieän vaø khaû naêng thöïc hieän töï ñoäng hoaù ñieàu chænh
dung löôïng buø seõ deã daøng hôn. Buø taäp trung ôû maïng ñieän ñieän aùp cao coù öu ñieåm laø taän duïng heát
khaû naêng buø cuûa tuï ñieän, vaän haønh lieân tuïc neân chuùng phaùt ra coâng suaát buø toái ña. Nhöôïc ñieåm
cuûa phöông phaùp naøy laø khoâng buø ñöôïc coâng suaát phaûn khaùng ôû maïng ñieän aùp thaáp.
2. Tuï buø haï aùp
Tuï buø haï aùp ñöôïc phaân phoái theo ba caùch: buø taäp trung, buø nhoùm vaø buø rieâng leû
a. Buø taäp trung
Buø taäp trung laø buø taïi thanh goùp haï aùp traïm bieán aùp. Buø taäp trung ñöôïc aùp duïng khi taûi oån
ñònh vaø lieân tuïc.
Buø taäp trung coù öu ñieåm laø: giaûm tieàn phaït do heä soá cos  thaáp, giaûm coâng suaát bieåu kieán yeâu
caàu, do ñoù taêng khaû naêng mang taûi cho maùy bieán aùp.
Nhöôïc ñieåm cuûa buø taäp trung laø:khoâng caûi thieän ñöôïc kích côõ cuûa daây daãn vaø toån thaát coâng
suaát trong maïng haï aùp.

Q
P
Hình 11.8. Sô ñoà buø taäp trung

b. Buø nhoùm
Buø nhoùm laø buø taïi caùc tuû phaân phoái ñieän. Buø nhoùm ñöôïc söû duïng khi maïng ñieän quaù lôùn vaø
khi cheá ñoä tieâu thuï theo thôøi gian cuûa caùc tuû phaân phoái thay ñoåi khaùc nhau.
Buø nhoùm coù öu ñieåm laø: giaûm tieàn phaït do cos  thaáp, taêng khaû naêng mang taûi cuûa maùy bieán
aùp, taêng khaû naêng mang taûi cuûa caùc caùp noái töø traïm bieán aùp ñeán caùc tuû phaân phoái, giaûm toån thaát
coâng suaát trong maùy bieán aùp vaø treân caùc tuyeán caùp naøy.
Nhöôïc ñieåm cuûa buø nhoùm laø khoâng giaûm ñöôïc doøng ñieän phaûn khaùng tieáp tuïc ñi vaøo taát caû
caùc daây daãn xuaát phaùt töø tuû phaân phoái ñeán caùc thieát bò.
c. Buø rieâng leû
Buø rieâng leû laø maéc boä tuï tröïc tieáp vaøo ñaàu daây noái cuûa thieát bò duøng ñieän coù tính caûm (chuû
yeáu laø ñoäng cô). Buø rieâng chæ ñöôïc xeùt ñeán khi coâng suaát cuûa ñoäng cô ñaùng keå so vôùi coâng suaát
cuûa maïng ñieän.
Öu ñieåm chính cuûa buø rieâng leû laø caùc doøng ñieän phaûn khaùng coù giaù trò lôùn seõ khoâng coøn toàn
taïi trong maïng ñieän.
Q
P
C C
Hình 11.9. Sô ñoà buø nhoùm

Tuy nhieân, khi buø taïi ñaàu cöïc ñoäng cô caàn chuù yù ñeán caùc ñieåm sau:
 Khoâng buø taïi ñaàu cöïc caùc ñoäng cô ñaëc bieät nhö: ñoäng cô thöôøng xuyeân ñaûo chieàu
quay, ñoäng cô böôùc,…
 Ñeå traùnh hieän töôïng quaù aùp do töï kích thích, dung löôïng buø taïi ñaàu cöïc ñoäng cô khoâng
ñöôïc vöôït quaù giaù trò Qbmax
Q b max  0,9I 0 .U n . 3

ÔÛ ñaây: Io laø doøng khoâng taûi cuûa ñoäng cô, Un laø ñieän aùp daây ñònh möùc cuûa ñoäng cô.
Do boä tuï buø thöôøng ñöôïc maéc sau thieát bò ñoùng/caét ñieàu khieån ñoäng cô, cho neân ñeå ñaûm baûo
hieäu quaû baûo veä cuûa caùc thieát bò naøy, caàn chænh ñònh doøng baûo veä quaù taûi theo bieåu thöùc:
 cos  t 
I s  I t  
 cos s 
ÔÛ ñaây: It, Is laàn löôït laø doøng qua thieát bò baûo veä tröôùc vaø sau khi buø; cos  t , cos  s laàn löôït laø
cos  tröôùc vaø sau khi buø.
Q
P
C C C C
Hình 11.10. Sô ñoà buø rieâng leû

11.3.2. Phaân phoái toái öu dung löôïng buø
1. Maïng hình tia
Xeùt maïng hình tia coù n nhaùnh, toång dung löôïng buø laø Qb, caàn phaân boá dung löôïng buø treân caùc
nhaùnh sao cho toån thaát coâng suaát taùc duïng do coâng suaát phaûn khaùng gaây ra laø nhoû nhaát, nghóa laø
hieäu quaû buø ñaït ñöôïc lôùn nhaát.
Giaû söû dung löôïng buø ñöôïc phaân phoái treân caùc nhaùnh laø Qb1, Qb2 … Qbn vaø r1, r2 … rn laø ñieän trôû
caùc nhaùnh (Hình 11.11).
Q
Qb
r1 r2 rn
Q1 Q2 Qn
Qb1 Qb2 Qbn
Hình 11.11. Phaân phoái dung löôïng buø trong maïng hình tia
Vôùi ñieàu kieän raøng buoäc veà caân baèng coâng suaát buø, toån thaát coâng suaát taùc duïng do coâng suaát
phaûn khaùng gaây ra laø:
P 
Q1  Q b1 2 r  Q 2  Q b2 2 r Q n  Q bn 2 r
1 2  ...  n
U2 U2 U2
Q b1 , Q b 2 ,.., Q bn   Q b1  Q b 2  ...  Q bn  Q b  0

Ñeå tìm cöïc tieåu haøm nhieàu bieán P = (Qb1, Qb2, …, Qbn), söû duïng phöông phaùp nhaân töû
Lagrange. Choïn nhaân töû  :
2L
 2
U
Vôùi L laø haèng soá seõ ñöôïc xaùc ñònh sau.
Ñieàu kieän ñeå P coù cöïc tieåu laø caùc ñaïo haøm rieâng cuûa haøm F ñeàu baèng khoâng. Vôùi haøm F
ñöôïc xaùc ñònh bôûi bieàu thöùc:
F = f(Qb1, Qb2,…, Qbn) +  (Qb1, Qb2,…, Qbn)
F 2(Q 1  Q b1 ) 2L
 r1  2  0
Q b1 U 2
U
F 2(Q 2  Q b 2 ) 2L
 r2  2  0 (11.1)
Q b2 U 2
U
------------------------------------
F 2(Q n  Q bn ) 2L
 rn  2  0
Q bn U 2
U
Giaûi heä phöông trình (11.1), tìm ñöôïc:
1 1 1
L = [(Q1 + Q2 +… + Qn)–(Qb1 + Qb2 + … + Qbn)] (   ...  ) 1
r1 r2 rn
Vaäy coù theå vieát:
L = (Q – Qb) Rtñ
Thay L vaøo heä phöông trình (11.1), tìm ñöôïc dung löôïng buø toái öu cuûa caùc nhaùnh:
(Q  Q b )
Qb1 = Q1 - R tñ
r1
(Q  Q b )
Qb2 = Q2 - R tñ
r2
---------------------------
(Q  Q b )
Qbn = Qn - R tñ
rn
Ñeå thuaän tieän trong vaän haønh vaø giaûm bôùt thieát bò ñoùng caét, ño löôøng cho caùc nhoùm tuï, thöôøng
quy ñònh neáu dung löôïng buø toái öu cuûa moät nhaùnh naøo ñoù nhoû hôn 30kVar thì khoâng neân ñaët tuï
ñieän ôû nhaùnh ñoù nöõa maø neân phaân phoái sang nhaùnh laân caän.
Ví duï: Moät maïng hình tia coù 4 nhaùnh, ñieän aùp 6kV. Ñieän trôû vaø phuï taûi phaûn khaûng cuûa töøng
nhaùnh nhö sau:
r1  0,1 , Q1 = 400kVAr
r2  0,05 , Q2 = 600kVAr
r3  0,06 , Q3 = 500kVAr
r4  0,2 , Q4 = 200kVAr
Dung löôïng buø Qb = 1200kVAr. Haõy xaùc ñònh dung löôïng buø toái öu cuûa töøng nhaùnh.
Giaûi:

Toång phuï taûi phaûn khaùng cuûa maïng:

Q = Q1 + Q2 + Q3 + Q4 = 400 + 600 + 500 + 200 = 1700kVAr
Ñieän trôû töông ñöông cuûa maïng:
1 1
1 1 1 1  1 1 1 1 
R td              0,0194
r r r r
 1 2 3 4  0,1 0,05 0,06 0,2 
Dung löôïng buø toái öu cuûa töøng nhaùnh:
0,0194
Q b1  400  1700  1200   303kVAr
0,1
0,0194
Q b 2  600  1700  1200   406 kVAr
0,05
0,0194
Q b3  500  1700  1200   338kVAr
0,05
0,0194
Q b 4  200  1700  1200   153kVAr
0,2
b. Maïng phaân nhaùnh
Maïng phaân nhaùnh (Hình 11.12) thöïc chaát laø nhieàu maïng hình tia gheùp vôùi nhau. Ví duï, taïi
ñieåm 3 coù hai maïng hình tia coù ñieän trôû laàn löôït laø r3 vaø (r34+ r4), taïi ñieåm 2 coù hai nhaùnh hình tia
coù ñieän trôû laàn löôït laø r2 vaø [r23 + r3//(r34+ r4)].
Dung löôïng buø Qbnk cuûa nhaùnh thöù k ñöôïc tính theo bieåu thöùc sau:
Q bnk  Q k 
Q k1k  Q bk .R tñk
rk
ÔÛ ñaây: Qk laø phuï taûi phaûn khaùng cuûa nhaùnh thöù k; Qbk laø dung löôïng buø ñaët taïi ñieåm k; Q(k-1)k
laø phuï taûi phaûn khaùng chaïy treân ñoaïn töø ñieåm (k-1) tôùi ñieåm k; Rtñk laø ñieän trôû töông ñöông cuûa
maïng keå töø ñieåm k trôû veà sau.
Q
Qb
0 Q01 1 Q12 2 Q23 3 Q34 4
r01 r12 r23 r34
r1 r2 r3 r4
Q1 Q2 Q3 Q4
Hình 11.12. Phaân phoái dung löôïng buø trong maïng phaân nhaùnh
11.4. Ñieàu chænh dung löôïng buø
11.4.1.Buø neàn
Khi dung löôïng buø nhoû hay khi coâng suaát phaûn khaùng cuûa phuï taûi ít bieán ñoäng theo thôøi gian
thì thöôøng söû duïng giaûi phaùp buø neàn. Tröôøng hôïp naøy, caùc boä tuï buø ñöôïc ñoùng thöôøng tröïc vaøo
maïng ñieän.
11.4.2. Buø öùng ñoäng
Khi coâng suaát phaûn khaùng cuûa phuï taûi bieán ñoäng nhieàu theo thôøi gian hay dung löôïng buø lôùn
thì coù theå söû duïng giaûi phaùp buø öùng ñoäng. Tröôøng hôïp naøy dung löôïng buø seõ ñöôïc ñieàu chænh cho

phuø hôïp vôùi taûi phaûn khaùng ñeå ñaït ñöôïc giaù trò cos  mong muoán taïi moïi thôøi khoaûng. Vieäc ñieàu
chænh dung löôïng buø thöôøng ñöôïc thöïc hieän vôùi söï trôï giuùp cuûa caùc boä caûm bieán (hay caùc rô le),
caùc boä ñieàu khieån laäp trình vaø caùc boä phaän chaáp haønh (Hình 11.13).
TR : Bieán aùp cao/haï aùp

QF : Thieát bò ñoùng caét
FU1FU6 : Caùc caàu chì baûo veä tuï
C1C6 : Caùc boä tuï buø
KM1KM6 : Caùc cuoän daây coâng taéc tô
1 : Nguoàn caáp cho caùc cuoän daây coâng
taéc tô
PLC : Boä ñieàu khieån laäp trình
S1, S2 : Tín hieäu doøng cung caáp cho PLC
0, 230 : Tín hieäu aùp cung caáp cho PLC
Caùc kieåu ñieàu khieån laäp trình
Laäp trình 1:1:1. Trong tröôøng hôïp naøy, taát caû caùc caáp
cuøng dung löôïng vaø baèng toång dung löôïng cuûa tuû chia
ñeàu cho caùc caáp cuûa boä ñieàu khieån tuï buø.
LAÄP TRÌNH 1:2:2. Trong tröôøng hôïp naøy, tuï buø ôû caáp
thöù 2 coù dung löôïng gaáp ñoâi caáp thöù nhaát.
LAÄP TRÌNH 1:2:4. Trong tröôøng hôïp naøy, tuï buø caáp
thöù hai coù dung löôïng gaáp ñoâi caáp thöù nhaát, vaø caáp thöù
3 trôû ñi coù dung löôïng gaáp 4 laàn caáp thöù nhaát. Boä ñieàu
khieån seõ phaân tích caùc thoâng soá cuûa taûi ñeå ñoùng caét
PLC
töøng caáp tuï moät caùch toái öu nhaát.
Hình 11.13. Ñieàu khieån caùc boä tuï buø baèng boä ñieàu khieån laäp trình
1. Ñieàu chænh dung löôïng buø theo nguyeân taéc thôøi gian
Phöông phaùp naøy ñöôïc thöïc hieän khi ñoà thò phuï taûi Q haèng ngaøy bieán ñoåi theo moät quy luaät
nhaát ñònh vaø ngöôøi vaän haønh naém vöõng ñoà thò ñoù. Döïa vaøo söï bieán ñoåi cuûa phuï taûi phaûn khaùng
trong moät ngaøy ñeâm maø ngöôøi vaän haønh ñònh ra cheá ñoä ñoùng theâm hoaëc ngaét bôùt tuï ñieän theo caùc
thôøi khoaûng ñònh tröôùc.
2. Ñieàu khieån dung löôïng buø theo nguyeân taéc ñieän aùp
Caên cöù vaøo giaù trò ñieän aùp taïi nuùt khaûo saùt ñeå tieán haønh ñieàu chænh töï ñoäng dung löôïng buø vôùi
phaàn töû ño löôøng laø caùc rô le ñieän aùp. Neáu ñieän aùp cuûa nuùt khaûo saùt giaûm thaáp töùc laø maïng thieáu
coâng suaát phaûn khaùng, caàn ñoùng theâm tuï ñieän ñeå laøm vieäc. Ngöôïc laïi, khi ñieän aùp vöôït quaù giaù
trò ñònh möùc caàn phaûi ngaét bôùt tuï ñieän vì khi ñoù maïng thöøa coâng suaát phaûn khaùng. Phöông phaùp
naøy vöøa giaûi quyeát ñöôïc nhu caàu buø coâng suaát phaûn khaùng, naâng cao heä soá coâng suaát cos  vöøa
coù taùc duïng oån ñònh ñieän aùp neân ñöôïc duøng phoå bieán.
3. Ñieàu chænh dung löôïng buø theo nguyeân taéc doøng ñieän
Nguyeân taéc doøng ñieän ñöôïc duøng khi phuï taûi thöôøng bieán ñoåi ñoät ngoät. Khi doøng ñieän phuï taûi
taêng thì ñoùng theâm tuï vaøo laøm vieäc, ngöôïc laïi khi doøng ñieän phuï taûi giaûm thì caét bôùt tuï ñieän.

4. Ñieàu chænh dung löôïng buø theo nguyeân taéc coâng suaát phaûn khaùng
Nguyeân taéc naøy thöôøng ñöôïc söû duïng trong tröôøng hôïp traïm bieán aùp ôû cuoái ñöôøng daây vaø xa
nguoàn. Khi phuï taûi caàn coâng suaát phaûn khaùng cuûa nguoàn, caàn ñoùng theâm tuï ñieän vaøo laøm vieäc,
neáu ngöôïc laïi phaûi caét bôùt tuï ñieän.
11.5. Ñònh möùc dung löôïng buø khi xeùt ñeán aûnh höôûng cuûa soùng haøi
Ngaøy nay, caùc thieát bò ñieän töø coâng suaát ñöôïc söû duïng roäng raõi trong coâng nghieäp ñeå ñieàu
chænh ñieän aùp, ñieàu chænh toác ñoä, thay ñoåi taàn soá vaø bieán ñoåi coâng suaát, do chuùng coù giaù thaønh
thaáp, hieäu quaû cao vaø ít phaûi baûo döôõng. Tuy nhieân, caùc thieát bò ñieän töû coâng suaát naøy laïi laø caùc
nguoàn gaây ra soùng haøi treân löôùi ñieän.
Caùc tuï ñieän thöôøng raát nhaïy caûm vôùi caùc soùng haøi do dung khaùng cuûa tuï ñieän giaûm khi taàn soá
taêng leân. Trong tröôøng hôïp naøy, doøng ñieän qua tuï ñieän coù giaù trò cao laøm noùng quaù möùc tuï ñieän
khieán chaát löôïng ñieän moâi giaûm vaø heä quaû keùo theo laø hoûng tuï.
Caùc bieän phaùp haïn cheá taùc ñoäng cuûa soùng haøi bao goàm:
 Khi thieát keá laáy töø doøng hieäu duïng cuûa tuï baèng 1,3 laàn doøng ñònh möùc vaø taát caû caùc
thieát bò ñoùng caét…cuõng phaûi ñöôïc thieát keá trong khoaûng töø 1,3 ñeán 1,5 laàn doøng ñònh
möùc
 Taêng giaù trò ñieän aùp ñònh möùc cuûa tuï leân 10%
 Söû duïng caùc boä loïc soùng haøi maéc shunt hay cuoän khaùng haïn cheá soùng haøi maéc noái tieáp
vaøo maïch
Goïi GH (kVA) laø coâng suaát toång cuûa caùc thieát bò gaây neân soùng haøi ñöôïc maéc vaøo vò trí thanh
caùi coù ñaáu tuï buø, Ssc (kVA) laø coâng suaát ngaén maïch ba pha taïi vò trí ñaáu tuï, Sn (kVA) laø coâng suaát
toång cuûa taát caû caùc maùy bieán aùp cung caáp nguoàn cho thanh goùp ñang xeùt thì caùc giaûi phaùp thích
öùng nhaèm haïn cheá aûnh höôûng cuûa soùng haøi ñöôïc trình baøy ôû Baûng 11.3.
Baûng 11.3 Chæ daãn caùc giaûi phaùp thích hôïp öùng vôùi tröôøng hôïp cuï theå
Tuï maéc phía haï aùp cuûa maùy bieán aùp
Quy taéc chung aùp duïng vôùi coâng suaát baát kyø cuûa maùy bieán aùp
GH ≤SSC /120 SSC/120 ≤ GH ≤ SSC/70 GH  SSC/70
Ñieän aùp ñònh möùc cuûa tuï taêng leân Ñieän aùp ñònh möùc cuûa tuï taêng leân 10%
Tuï chuaån
10% (ngoaïi tröø loaïi 230V) + cuoän khaùng trieät soùng haøi
Quy taéc ñôn giaûn khi coâng suaát maùy bieán aùp Sn  2 MVA
GH ≤ 0.15Sn 0.15Sn  GH ≤ 0.25Sn 0.25Sn GH ≤ 0.60Sn GH > 0.60Sn
Ñieän aùp ñònh möùc cuûa tuï

Ñieän aùp ñònh möùc cuûa tuï taêng theâm Maïch loïc
Tuï chuaån taêng leân 10 % + cuoän
10 % (Ngoaïi tröø loaïi 230 V) LC thaáp qua
khaùng trieät soùng haøi

cos  2
Baûng 11.4. Heä soá K tính coâng suaát tuï buø

cos1
0,80 0,86 0,90 0,91 0,92 0,93 0,94 0,95 0,96 0,97 0,98 0,99 1,00
cos2
0,50 0,982 1,232 1,248 1,267 1,303 1,337 1,369 0,403 1,441 1,481 1,529 1,590 1,732
0,51 0,936 1,087 1,202 1,23 1,257 1,291 1,323 1,357 1,395 1,435 1,483 1,544 1,686
0,52 0,894 1,087 1,160 1,188 1,215 1,249 1,281 1,315 1,353 1,393 1,441 1,502 1,644
0,53 0,850 1,043 1,116 1,144 1,171 1,205 1,237 1,271 1,309 1,349 1,397 1,458 1,600
0,54 0,809 1,000 1,075 1,103 1,130 1,164 1,196 1,230 1,268 1,308 1,356 1,417 1,559
0,55 0,769 0,959 1,035 1,063 1,090 1,124 1,156 1,190 1,228 1,268 1,316 1,377 1,519
0,56 0,73 0,918 0,996 1,024 1,051 1,085 1,117 1,151 1,189 1,229 1,277 1,338 1,480
0,57 0,692 0,879 0,598 0,986 1,013 1,047 1,079 1,113 1,151 1,191 1,239 1,300 1,442
0,58 0,665 0,841 0,921 0,949 0,976 1,010 1,042 1,076 1,114 1,154 1,202 1,263 1,405
0,59 0,618 0,805 0,884 0,912 0,939 0,973 1,005 1,039 1,077 1,117 1,165 1,226 1,368
0,60 0,584 0,768 0,849 0,878 0,905 0,939 0,971 1,005 1,043 1,083 1,131 1,192 1,334
0,61 0,549 0,733 0,815 0,843 0,870 0,904 0,936 0,970 1,008 1,048 1,096 1,157 1,299
0,62 0,515 0,699 0,781 0,809 0,836 0,870 0,902 0,936 0,974 1,014 1,062 1,123 1,256
0,63 0,483 0,665 0,749 0,777 0,804 0,838 0,870 0,904 0,942 0,982 1,300 1,091 1,233
0,64 0,450 0,633 0,716 0,744 0,771 0,805 0,837 0,871 0,909 0,949 0,997 1,058 1,200
0,65 0,419 0,601 0,685 0,713 0,740 0,774 0,806 0,840 0,878 0,918 0,966 1,007 1,169
0,66 0,388 0,569 0,654 0,682 0,709 0,743 0,775 0,809 0,847 0,887 0,935 0,996 1,138
0,67 0,358 0,538 0,624 0,652 0,679 0,713 0,745 0,779 0,817 0,857 0,905 0,966 1,108
0,68 0,329 0,508 0,595 0,623 0,650 0,684 0,716 0,750 0,788 0,828 0,876 0,937 1,079
0,69 0,299 0,478 0,565 0,593 0,620 0,654 0,686 0,720 0,758 0,798 0,840 0,907 1,049
0,70 0,270 0,449 0,536 0,564 0,591 0,625 0,657 0,691 0,729 0,796 0,811 0,878 1,020
0,71 0,242 0,42 0,508 0,536 0,563 0,597 0,629 0,663 0,701 0,741 0,783 0,850 0,992
0,72 0,213 0,392 0,479 0,507 0,534 0,568 0,600 0,634 0,672 0,712 0,754 0,821 0,963
0,73 0,186 0,364 0,452 0,480 0,507 0,541 0,573 0,607 0,645 0,685 0,727 0,794 0,936
0,74 0,159 0,336 0,425 0,453 0,480 0,514 0,546 0,580 0,618 0,658 0,700 0,767 0,909
0,75 0,132 0,309 0,398 0,426 0,453 0,487 0,519 0,553 0,591 0,631 0,673 0,740 0,882
0,76 0,105 0,282 0,371 0,399 0,426 0,460 0,492 0,526 0,564 0,604 0,652 0,713 0,855
0,77 0,079 0,255 0,345 0,373 0,400 0,434 0,466 0,500 0,538 0,578 0,620 0,687 0,829
0,78 0,053 0,229 0,319 0,347 0,374 0,408 0,440 0,474 0,512 0,552 0,594 0,661 0,803
0,79 0,026 0,202 0,292 0,320 0,347 0,381 0,413 0,447 0,485 0,525 0,567 0,634 0,776
0,80 0,176 0,266 0,294 0,321 0,355 0,387 0,421 0,459 0,499 0,541 0,608 0,750
0,81 0,150 0,240 0,268 0,295 0,329 0,361 0,395 0,433 0,473 0,515 0,582 0,724
0,82 0,124 0,214 0,242 0,269 0,303 0,335 0,369 0,407 0,447 0,489 0,556 0,698
0,83 0,098 0,188 0,216 0,243 0,277 0,309 0,343 0,381 0,421 0,463 0,530 0,672
0,84 0,072 0,162 0,19 0,217 0,251 0,283 0,317 0,355 0,395 0,437 0,504 0,645
0,85 0,046 0,136 0,164 0,191 0,225 0,257 0,291 0,329 0,369 0,417 0,478 0,620
0,86 0,02 0,109 0,14 0,167 0,198 0,23 0,264 0,301 0,343 0,390 0,450 0,593
0,87 0,083 0,114 0,141 0,172 0,204 0,238 0,275 0,317 0,364 0,424 0,567
0,88 0,054 0,085 0,112 0,143 0,175 0,209 0,246 0,288 0,335 0,395 0,538
0,89 0,028 0,059 0,086 0,117 0,149 0,183 0,230 0,262 0,309 0,369 0,512
0,90 0,031 0,058 0,089 0,121 0,153 0,192 0,234 0,281 0,341 0,484

Tài Liệu - Giáo Trình Cung Cấp Hệ Thống Điện - CATVANLOI.com

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Tài Liệu - Giáo Trình Cung Cấp Hệ Thống Điện - CATVANLOI.com

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tài Liệu - Giáo Trình Cung Cấp Hệ Thống Điện - CATVANLOI.com

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Giaùo trình cung caáp ñieän PGS.TS.

Quyeàn Huy AÙnh

TOÅNG QUAN VEÀ HEÄ THOÁNG CUNG CAÁP ÑIEÄN

1. Nhaø maùy phaùt ñieän

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 2

Nhaø maùy Nhaø maùy ñieän Nhaø maùy

Maïng truyeàn taûi

Traïm cao aùp Traïm cao Traïm cao aùp

Nhaø maùy phaùt

Maïng phaân phoái

Taûi trung bình

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 3

1.2.1 Nhaø maùy ñieän

1. Kho 13. Boä phaän haâm noùng nöôùc

Hình 1.3. Sô ñoà nguyeân lyù nhaø maùy nhieät ñieän

Nhaø maùy nhieät ñieän coù nhöõng ñaëc ñieåm sau :

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 4

1. Caàu truïc 6. Maùy phaùt

Hình 1.4. Sô ñoà nguyeân lyù nhaø maùy thuûy ñieän

1. Hoà xaû 6. Buoàng maùy phaùt

Hình 1.5. Nhaø maùy thuûy ñieän tích naêng

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 5

c. Nhaø maùy tuoác bin khí

1. Buoàng ñoát 7. Hôi

d. Nhaø maùy ñieän diesel

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 6

 Nhaø maùy ñieän nguyeân töû

1. Caáu truùc baûo veä 7. OÁng hôi

1. Buoàng phaûn öùng 6. OÁng daãn hôi chính

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 7

1. Haït photon 5. Maët sau

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 8

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 9

1. Hôi 9. Bình trao ñoåi nhieät

1. Hôi 8. Khoâng khí & hôi nöôùc

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 10

Tuoác bin khí Loaïi khaùc Loaï i khaùc

Thuûy ñieän Nhieät ñieän

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 11

1.2.3 Maïng phaân phoái

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 12

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 13

1.3 Heä thoáng baûo veä

Hình 1.17 Quaûn lyù maïng baèng maùy vi tính

1.5 Heä thoáng ñieän Vieät Nam

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 14

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 15

III. Tuoác bin khí 1249 1168

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 16

1.5.2 Döï baùo ñeán naêm 2020

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 17

1.6.1 Chæ tieâu kyõ thuaät

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 18

ĐH Sư Phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 19

ÑAÙNH GIAÙ KINH TEÁ KYÕ THUAÄT TRONG THIEÁT KEÁ

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 20

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 21

ĐH Sư phạm Kỹ thuật Tp HCM feee.hcmute.edu.vn 22

 Chi phí khaáu hao C3: