BÖLÜM 6

ATALET MOMENTİ

6.1 Atalet Momenti

Tanım: Eylemsizlik momenti katı(bükülmez)cisimlerin, kendi rotasyon hareketlerindeki

değişime karşı eylemsizliğini gösterir. Duran bir cismin eylemsizliği cismin kütlesi olduğu
gibi, dönen bir cismin eylemsizliği de eylemsizlik momentidir. Eylemsizlik momenti kavramı
iki başlık altında incelenir. Alan eylemsizlik momenti ve kütlesel eylemsizlik momenti.

Alan atalet momenti, malzemelerin burulması(polar atalet momenti kullanılır) ve

eğilmesinde(alan atalet momenti kullanılır) teorik formüllerin içerisinde bulunmaktadır.
Kısaca yüzey şeklini değiştirmeye çalışan kuvvete koyduğu tepkidir. Atalet momenti hız,
ivme, kuvvet gibi fiziksel büyüklük olmayıp hesap kolaylığı sağlamaya yöneliktir.

I x = ∫ y 2 dA A alanının x eksenine göre atalet momenti

I y = ∫ x 2 dA A alanının y eksenine göre atalet momenti

I o = ∫ r 2 dA = I x + I y A alanının O noktasına göre atalet momenti (Polar atalet momenti)

I xy = ∫ xydA A alanının xy eksenlerine göre çarpım atalet momenti
Özellikler:

1. Ix, Iy ve I0 daima pozitif değerlidir.

2. Ixy negatif değer alabilir.
3. Tüm atalet momentlerinin birimi uzunluk için alınan birimin 4. kuvvetidir.
4. Bir alanın bir eksene göre sahip olabileceği en küçük atalet momenti bu alanın ağırlık
merkezinden geçen eksenden birine göre gerçekleşir. Bir alanın bir eksene göre atalet
momenti, bu eksen merkezden uzaklaştıkça büyür.
6.2 Paralel eksen teoremi

C noktası geometrik merkez olsun.

I x = I x′ + A d y2
I y = I y′ + A d x2
IO = I C + A d 2

6.3 Eylemsizlik yarıçapı

Mesela, x eksenine göre atalet momenti Ix olan A alanının x eksenine paralel ince bir şeritte
toplandığını düşünelim Bu şerit alanın x eksenine göre momenti yine Ix ise şerit x ekseninden
I x = k x2 A bağıntısı ile belirlenen bir k x uzaklığına konmalıdır.

Örnekte de verildiği gibi, bir cismin kendisi ile aynı eylemsizlik momentine ve aynı kütleye
sahip sanal halkanın yarıçapına , eylemsizlik yarıçapı (atalet yarıçapı - jirasyon yarıçapı -
dönül yarıçap) denir.

Ix
kx =
A
Iy
ky =
A
IO
kO =
A

(Kaynak: http://w3.gazi.edu.tr/web/akurt/ders/mak201/area_moment-inertia.pdf)
Örnek Problem 6.1 Dikdörtgen şeklindeki kesitin atalet momentlerinin bulunması

x eksenine göre atalet momenti:

y h
y 1
I x = ∫ y 2 dA = ∫ y 2 b dy = bh3
A 0
3
dy
h/2 Geometrik merkeze göre atalet momenti için
paralel eksen teoremi kullanılır.
x
C I x = I x + A d y2
y
h/2 I x = I x − A d y2
2
1 ⎛h⎞ 1
I x = b h3 − b h ⎜ ⎟ = b h3
x 3 ⎝ 2 ⎠ 12

b/2 b/2

y eksenine göre atalet momenti ise:

y b
dx 1
y I y = ∫ x dA = ∫ x 2 h dx = hb3
2

A 0
3
I y = I y − A d x2
h/2 2
x 1 ⎛b⎞ 1
I y = h b3 − h b ⎜ ⎟ = h b3
3 ⎝ 2 ⎠ 12
x
C

h/2

b/2 b/2
 Şekil
Atalet Momentleri
y 1
y Ix = b h3
12
1
h/2 I y = h b3
Dikdörtgen

12
C x 1
I x = b h3
h/2 3
1
x I y = h b3
3
b/2 b/2

y 1
Ix = b h3
36
1
y I y = h b3
36
Üçgen

h
1
I x = b h3
G
12
x 1
I y = h b3
b x 12

y π
y I x = Iy = R4
4
π
R I0 = R4
Daire

2
O x

y π
Ix = I y = R4
y 16
Çeyrek Daire

2
π
⎛ 4R ⎞ π
R Ix = I y = Ix − A d = R − R ⎜
2
⎟
4 2

4 ⎝ 3π ⎠
x
16
x

O x