Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 342

2018-19

sMpwdk

sRImqI hrpRIq kOr mwn


fw.prmjIq isMG klsI
fw.sunIl bihl

1
do Sbd

pMjwb skUl is`iKAw borf mohwlI v`loN cuxy gey KyqrI ivSw mwihrW dy
sihXog nwl pMjwb dy ieiqhws,swihq,s`iBAwcwr,iKfwrIAW Aqy lokDwrw dy
ivSy ‘qy Awm jwxkwrI nwl sMbMiDq 5000 pRSn-au`qrW dI vsqUprk
pRSnoqrI sMgRihq kIqI geI hY[ieh pRSnooqrI pMjwb Aqy Bwrq dy pMjwbI
BwSw,swihq,s`iBAwcwr,lokDwrw Aqy pMjwb dy ieiqhws nwl sMbMiDq v`K v`K
pRqIXogI prIiKAw dy mukwbilAW,is`iKAw borfW, skUlW, kwljW Aqy
XUnIvristIAW dy ividAwrQIAW leI mu`lvwn hY[ieh pMjwb skUl is`iKAw
borf dw v`K v`K sroqW qoN ies qrW dI jwxkwrI nwl sMgRihq iek plyTw
kwrj hY[ies iv`c AYlImYNtrI skUl is`iKAw,sYkMfrI skUl is`iKAw Aqy
aucyrI is`iKAw dy v`K v`K AiDAYn-p`DrW dw ivSyS iDAwn r`iKAw igAw hY[

igAwn AsImq hY Aqy iesnUM iksy vI p`Dr ‘qy AMiqm nhIN mMinAw jw
skdw[ies kwrn ies iv`c iksy vI iksm dI soD,suJwA jW
qknIkI/ipRMitMg/ilKweI/CpweI dI ZlqI nUM soDx leI vyrvy borf dI eImyl
AweI.fI. directoracademicpseb@gmail.com ‘qy Byjy jwx[

sMpwdk

2
sRImqI mnjIq kOr (fwierYktr Akwdimk)

sRImqI AmrjIq kOr dwlm (ifptI fwierYktr)

pMjwb skUl is`iKAw borf,mohwlI[

sRImqI hrpRIq kOr mwn

fw.prmjIq isMG klsI

fw.sunIl bihl

fw.prmjIq isMG klsI

1. fw.sunIl bihl

2. fw.prmjIq isMG klsI

3. fw.dyivMdr sY&I

4. fw.igAwndIp isMG

5. fw.suryS mihqw

6. fw.hIrw isMG

7. fw.rwj kumwr

8. sRImqI sMdIp kOr

9. sRI AmnIS kumwr

10. sRI rwjIv g`KV

11. sRI ivSwl b`q

12. sRI ivjy gupqw

3
4
not: ies Bwg dy au`qr brYkt ADIn AMikq kIqy gey hn[
1. ‘lokDwrw’ ikhVy do SbdW dy sumyl qoN bixAw hY? (lok+Dwrw)
2. ‘lokDwrw’ dy smwnwrQ hor iks Sbd dI vrqoN kIqI jWdI hY?(lokXwn)
3. lokDwrw dy AiDAYn krn vwly Swsqr nUM kI ikhw jWdw hY?(lokDwrw Swsqr jW lokDwrw
ivigAwn)
4. pMjwbI iv`c ‘lokDwrw’ AMgryzI dy iks Sbd dw rUpWqrn hY?(‘Poklor’ dw)
5. iks ivdvwn ny AMgryzI BwSw iv`c pihlI vwr ‘Poklor’ Sbd dw iesqymwl kIqw?(ivlIAm
jwn Qwms ny)
6. lokDwrw qoN kI Bwv hY?(iksy smwj dI lok-mwns nwl sMbMiDq lok-pRvwinq auh swrI mOiKk
jW vsqUprk sm`grI ,jo pIVIH dr pIVIH pRvwihq huMdI hY,lokDwrw hY[ijvyN: lok-swihq, lok-
klw,lok-ivSvwS,lok-pihrwvw,lok-nwc, AKwauqW, muhwvry, buJwrqW, lok-sMgIq,lok-swz,lok-
mnorMjn,myly qy iqauhwr, lok-KyfW, vihm Brm, lok-pihrwvw, lok-pkvwn, rhu rIqW Awid)
7. pMjwbI iv`c ‘lokDwrw’ Sbd nUM pihlI vwr iksny vriqAw?(fw.suihMdr isMG vxjwrw bydI ny)
8. pMjwbI iv`c ‘lokDwrw’ leI lokXwn Sbd dI pihlI vwr iksny vrqoN kIqI?(fw.krnYl isMG
iQMd ny)
9. fw.krnYl isMG iQMd dI lokDwrw jW lokXwn nwl sMbMiDq iksy iek pusqk dw nW
ilKo[(lokXwn Aqy m`DkwlIn pMjwbI swihq)
10. fw.suihMdr isMG vxjwrw bydI dIAW lokDwrw dI Koj nwl sMbMiDq koeI cwr pusqkW dy nW
ilKo[(lok AwKdy hn,lokDwrw Aqy swihq,pMjwb dI lokDwrw,pMjwb dw lok-swihq)
11. fww suihMdr isMG vxjwrw bydI ny iks koS dI rcnw kIqI?(lokDwrw ivSv koS)
12. fw.suihMdr isMG vxjwrw bydI ny ikMnIAW ijldW iv`c lokDwrw ivSv koS ricAw/pRkwiSq
krvwieAw?(8 ijldW iv`c)
13. lokDwrw dI pRikrqI nUM inrDwirq krdy koeI cwr q`q d`so[(prMprw,lok-mn,lok-
s`iBAwcwr,lok-pRvwngI,mOiKkqw)

5
14. lokDwrw iv`c Swiml sm`grI dy koeI cwr vrgW dy nW d`so[(lok-swihq,lok-klw,lok-
s`iBAwcwr,lok-ivSvws,lok-mnorMjn,lok-ik`qy,lok-AnuSTwn(lok-rsmW,lok-Drm,pUjw
ivDIAW,myly qy iqauhwr,vrq))
15. ‘hyArw’ kI hY?(pMjwbI lok-gIqW dw iek mlveI gIq rUp hY[)
16. pMjwbI s`iBAwcwr iv`c swl dy pihly dysI mhIny dw kI nW hY?(cyq)
17. pMjwbI s`iBAwcwr iv`c ikhVy dysI mhIny vDyry srdI vwly mhIny huMdy hn?(poh,mwG)
18. lok-swihq dI pRikrqI ilKqI huMdI hY jW mOiKk?(mOiKk)
19. lok-swihq dy mu`K rUpW/rUpwkwrW dy nW ilKo[(lok-kwiv,lok-khwxIAW,AKwx,muhwvry,lok-
isAwxpW,buJwrqW)
20. lok-kwiv dy mu`K rUpW dy nW ilKo[(lok-gIq,lok-vwr,lok-gwQw)
21. lok-gIq dy mu`K rUpW dy nW ilKo[ (GoVI,suhwg, is`TxIAW,ik`klI, Foly, t`py, mwhIAw, bwl,
ru`qW, lorI,p`ql,CMd prwgw, hyArw, ijMdUAw, jugnI, C`lw,AwrqI,Bytw, AlwhuxI, kIrnw,
s`d,bolI)
22. lok-khwxIAW dy m`uK rUpW dy nW ilKo[(prI khwxIAW,jnOr khwxIAW,nIqI kQwvW,BUq pRyq
khwxIAW,dMd kQw,imQ kQw/purwx kQw)
23. pMjwb dy pUry swl dy dysI mhIinAW dI inrDwirq qrqIb d`so[ (cyq, ivswK, jyT,hwV, swvx,
BwdoN, A`sU,k`qw,m`Gr,poh,mwG,P`gx)
24. pMjwb dw swl dw AKIrlw dysI mhInw ikhVw hY?(P`gx)
25. lwVy dI bu`DI dI prIiKAw nwl sMbMiDq pMjwbI iv`c lok-gIq dw ikhVw rUp pRcilq hY?(CMd
prwgw)
26. pMjwbI iv`c jMJ bMnHx dy irvwz nwl sMbMiDq lok-gIq dw ikhVw rUp pRcilq hY?(p`ql)
27. brwqIAW nwl mKOLW,hwsy T`Ty nwl sMbMiDq lok-gIq dw ikhVw rUp sMbMiDq hY?(is`TxIAW)
28. bcpn dIAW KyfW nwl sMbMiDq lok-gIq dw ikhVw rUp pRcilq hY?(bwl)
29. mmqw nwl sMbMiDq lok-gIq dI ikhVI vMngI pRcilq hY?(lorI)
30. Foly lok-gIq dw mu`K l`Cx kI hY?(ieh Folk nwl gwieAw jWdw hY)
31. ‘bwlo’ Aqy ‘mwhIAw’ Sbd lok-gIq dy iks rUp nwl sMbMiDq hn?(mwhIAw)
32. mwhIAw iv`c ‘bwlo’ Sbd iks v`loN Aqy iks leI vriqAw jWdw hY?(mrd v`loN iesqrI leI)

6
33. mwhIAw iv`c ‘mwhIAw’ Sbd iks v`loN Aqy iks leI vriqAw jWdw hY?(iesqrI v`loN mrd
leI)
34. muMfy dy ivAwh ‘qy ivAwh vwly muMfy dy Gr ijhVy lok-gIq gwey jWdy hn,auhnW nUM kI ikhw
jWdw hY?(GoVI)
35. kuuVI dy ivAwh ‘qy ivAwh vwlI kuVI dy Gr ijhVy lok-gIq gwey jWdy hn,auhnW nUM kI ikhw
jWdw hY? (suhwg)
36. suhwg Aqy GoVIAW nUM gwaux vwlI iDr mrd jW AOrq SyRxI ivcoN ikhVI SyRxI nwl sMbMiDq huMdI
hY?(AOrq SRyxI)
37. in`kIAW bwlVIAW leI lok-gIq dw ikhVw rUp pRcilq hY?(ik`klI)
38. mOq auprMq pRwxI dI is&q/ivCoVy dy Zm/hwkW mwrn/pukwrn nwl sMbMiDq lok-gIq dy ikhVy
rUpwkwr pMjwbI s`iBAwcwr iv`c pRcilq hn?(AlwhuxI,kIrnw,s`d)
39. eISvr dI ArwDnw nwl sMbMiDq lok-gIq dy iksy iek rUp dw nW ilKo[(AwrqI)
40. durgw mW jW SyrWvwlI mW dI ausqq nwl sMbMiDq lok-gIq dw ikhVw rUp pRcilq hY?(Bytw)
41. Xu`D jW lVweI nwl sMbMiDq lok-kwiv nUM kI ikhw jWdw hY?(lok-vwr)
42. prI khwxIAW dy mu`K pwqr ikhVy ikhVy huMdy hn?(prI,Ap`Crw,dyv,ijMn,AmwnvI pwqr)
43. jnOr khwxIAW dy mu`K pwqr ikhVy ikhVy hn?(pSU,pMCI)
44. BUq-pRyq nwl sMbMiDq lok-khwxIAW iv`c iks iks qrW dy pwqr huMdy
hn?(BUq,pRyq,cuVyl,Clyfy)
45. nIqI kQwvW nUM AMgryzI iv`c kI ikhw jWdw hY?(Pybl)
46. nIqI kQwvW dw mu`K ivSw kI huMdw hY?(nYiqkqw,cMgy jIvn dI is`iKAw)
47. dMd kQw leI AMgryzI iv`c ikhVw Sbd pRcilq hY?(lIjYNf)
48. dMd kQw dI mu`K ivSySqw kI hY?(ies iv`c q`Q Aqy im`Q dw sumyl huMdw hY[)
49. im`Q kQw jw puurwx kQw dw mu`K AwDwr kI hY?(im`Q isrjx jW imiQhws)
50. lok-gwQw dw mu`K ivSw kI huMdw hY?(iksy XoDy dw j`s gwauxw)
51. lok-swihq dw auh ikhVw rUp hY,jo is`Dy rUp iv`c iksy guMJl,pRSn jW AVwauxI nwl sMbMiDq
huMdw hY?(buJwrq)
52. lok-swihq dw auh ikhVw rUp hY ,ijs iv`c pIVHIAW dw qjrbw smwieAw huMdw
hY?(AKwx,muhwvry,lokokqI)

7
53. lok-swihq dw auh ikhVw rUp hY,jo isAwxypn/nsIhq nwl sMbMiDq hn?(lok-isAwxpW)
myly qy iqauhwr:
1. mylw Sbd dw kI ArQ hY?(myl imlwp,jn-smUh dI s`iBAwcwrk sWJ vwlw iek`T)
2. pMjwbI s`iBAwcwr iv`c myilAW dI vrg-vMf ikvyN kIqI jw skdI hY?(mOsmI myly jW ru`qW nwl
sMbMiDq myly,iqauhwrW nwl sMbMiDq myly,srp puUjw nwl sMbMiDq myly,gurU swihbW dI ismrqI
iv`c lgdy myly,dyvI mwqw nwl sMbMiDq myyly,pIrW &kIrw dI ismrqI iv`c lgdy myly,nwmvr
swihqk hsqIAW dI Xwd iv`c lgdy myly)
3. mOsmI jW ru`qW nwl sMbMiDq myly ikhVy hn?(bsMq pMcmI dw mylw,qIAW dw mylw,ivswKI dw
mylw)
4. srp pUjw nwl sMbMiDq myly ikhVy hn?(Cpwr dw mylw)
5. dyvI mwqw nwl sMbMiDq myly ikhVy hn?(jrg dw mylw,icMqpurnI dw mylw,nYxwdyvI dw
mylw,jvwlw jI dw mylw,mnsw dyvI dw mylw)
6. pIrW &kIrw dI ismrqI/SrDw iv`c lgdy myly ikhVy hn?(jgrwvW dI rOSnI dw mylw,hYdr SyK
dy mkbry dw mylw,ingwhw mylw)
7. gurU swihbW dI ismrqI iv`c lgdy myly ikhVy hn?(mukqsr dw mwGI dw mylw,AwnMdpur
swihb dw holw mh`lw,qrnqwrn dI m`isAw dw mylw,fyhrw swihb dw joV mylw,cohlw swihb dw
mylw,nnkwxw swihb dw mylw,pUrnmwSI dw mylw,bwby nwnk dy ivAwh dw mylw,PiqhgVH swihb
dw joV mylw,cmkOr swihb dw ShIdI joV mylw)
8. pMjwb iv`c iqauhwrW nwl sMbMiDq myly ikhVy hn?(ivswKI dw mylw,r`KV puMinAW dw mylw,holw
mh`lw)
9. mOsmI jW ru`qW nwl sMbMiDq myilAW qoN kI Bwv hY?(auh myly jo mOsm jW ru`qw dy gyV bdlx ‘qy
lgdy hn[)
10. gurUu swihbW dI ismrqI iv`c lgdy myilAW qoN kI Bwv hY?(auh myly jo is`K gurUAW nwl sMbMiDq
pwvn sQwnW qy auhnW dI mhwnqw iv`c lgdy hn[)
11. dyvI mwqw nwl sMbMiDq myilAW qoN kI Bwv hY?(ijhVy myly dyvI mwqw nUM piqAwaux jW dyvI
mwqw dI pUjw nwl sMbMiDq huMdy hn[)
12. srp pUjw nwl sMbMiDq myilAW qoN kI Bwv hY?(ijhVy myly gu`gy jW s`p dI pUjw nwl juVy hoey
hn[)

8
13. iqauhwrW nwl sMbMiDq myilAW qoN kI Bwv hY?(ijhVy myly Kws iqauhwrW ‘qy lgdy hn[)
14. pIrw &kIrW nwl sMbMiDq myilAW qoN kI Bwv hY?(ijhVy myly sU&I /ieslwmI pIrW-&kIrW dI
SrDw iv`c auhnW dIAW ^wngwhW,kbrW ‘qy lgdy hn[)
15. nwmI swihqk hsqIAW nwl sMbMiDq myilAW qoN kI Bwv hY?(ijhVy myly nwmI swihqk jW
ivdvwn hsqIAW dI Xwd nUM smripq myyly lgdy hn,ijvyN pRo.mohn isMG XwdgwrI mylw[)
16. bsMq ru`q nwl sMbMioDq mylw ikhVw hY?(bsMq pMcmI)
17. bsMq pMcmI dw mylw kdoN lgdw hY?(mwG sudI pMj nUM)
18. bsMq pMcmI dw mylw ik`Qy lgdw hY?(pitAwlw,Cyhrtw swihb AMimRqsr,lwhOr Aqy btwlw iv`c
hkIkq rwey dI smwD ‘qy)
19. holy mh`ly dw mylw ik``Qy lgdw hY?(AwnMdpur swihb ivKy)
20. holy mh`ly dw mylw iks dysI mhIny nUM lgdw hY?(&`gx mhIny)
21. qIAW dw mylw kdoN lgdw hY?(swvx mhIny ‘c)
22. pMjwb dw ikhVw mylw hY,jo kyvl iesqrIAW/DIAW nwl sMbMiDq hY?(qIAW dw mylw)
23. qIAW dy myly iv`c kI kIqw jWdw hY?(iesqrIAW/kuVIAW pINGW JUtdIAW,bolIAW pwauNdIAW Aqy
n`cdIAW hn)
24. srp pUjw nwl sMbMiDq myilAW nUM hor ikhVy nW nwl jwixAW jWdw hY?(gu`gy pUjw nwl sMbMiDq
myly)
25. Cpwr dw mylw ik`Qy lgdw hY?(luiDAwxy dy ipMf Cpwr iv`c)
26. Cpwr dw mylw kdoN lgdw hY?(BwdoN mhIny dI sudI 14 nUM)
27. jrg dw mylw iksdI Xwd iv`c lgdw hY?(sIqlw dyvI dI Xwd iv`c)
28. jrg dw mylw kdoN lgdw hY?(cyq mhIny dy pihly mMglvwr nUM)
29. jrg dy myly nUM hor iks nW nwl jwixAw jWdw hY?(bihVIey dw mylw)
30. jrg dw mylw ik``Qy lgdw hY?(luiDAwxy dy ipMf jrg iv`c)
31. luiDAwxy dy koeI iqMn pRis`D myilAW dy nW ilKo[(Cpwr dw mylw,jrg dw mylw,pRo. mohn isMG
XwdgwrI mylw,jgrwvW dw rOSnIAW dw mylw)
32. jgrwvW dI rOSnI dw mylw iksdI Xwd iv`c lgdw hY?(sU&I &kIr Abdu`l kwdr ijlwnI dI
Xwd iv`c)
33. jgrwvW dI rOSnI dw mylw kdoN lgdw hY?(iqMn idn,14-16 &`gx dy mhIny)

9
34. jgrwvW dw mylw ik`Qy lgdw hY?( luiDAwxw dy Sihr jgrwvW iv`c)
35. mlyrkotlw iv`c lgdy iksy iek myly dw nW ilKoo[(s^I-srvr dw mylw/ingwhw mylw)
36. p`CmIN pMjwb iv`c lgdy koeI do myly d`so[(nnkwxw swihb dw mylw,fyhrw swihb dw mylw)
37. nnkwxw swihb dw mylw kdoN lgdw hY?(k`qk dI pUrnmwSI nUM)
38. p`CmIN pMjwb iv`c fyhrw swihb dw mylw iks gurU dI Xwd iv`c Aqy ik`Qy lgdw hY?(lwhOr iv`c
sRI gurU Arjn dyv jI dI ShIdI dI Xwd iv`c lgdw hY[)
39. gurdwspur iv`c lgdy koeI cwr myilAW dy nW ilKo[(fyrw bwbw nwnk ivKy cohlw swihb sMg
dw mylw,btwlw ivKy bwby nwnk (sRI gurU nwnk dyv jI) dy ivAwh dw mylw,A`cl iv`c
AclySvr Dwm dw mylw,btwlw ivKy hkIkq rwey dI smwD ‘qy bsMq pMcmI dw mylw)
40. mukqsr dw mylw kdoN qy ik`Qy lgdw hY?(mukqsr ivKy mwG dy mhIny mwGI vwly idn)
41. mukqsr dw mylw iks gurU dI Xwd nwl sMbMiDq hY?(sRI gurU goibMd isMG jI dI Xwd nwl
sMbMiDq)
42. ieiqhwsk rUp iv`c mukqsr dw mylw iks Gtnw nwl juiVAw hoieAw hY?(gurU goibMd isMG
nwl muglW dI hoeI iKdrwxy dI lVweI iv`c ShId hoey 40 is`KW dI ieiqhwsk Xwd nwl
sMbMiDq hY[)
43. holy mh`ly dw mylw kdoN qy ik`Qy lgdw hY?(cyq mhIny dI pihlI vdI nUM,holI qoN Agly idn
AwnMdpur dy kysgVH sQwn ‘qy lgdw hY[)
44. sRI gurU goibMd isMG jI dy swihbjwidAW dI Xwd iv`c ikhVy myly Aqy ik`Qy ik`Qy lgdy
hn?(cmkOr swihb Aqy PiqhgVH swihb ivKy ShIdI joV-myly)
45. pRo. mohn isMG XwdgwrI mylw mu`K rUp iv`c ik`Qy lgdw hY?(luiDAwxy)
46. pMjwb iv`c nvW sMmq kdoN mnwieAw jWdw hY?(cyq mhIny dI eykm/iek qwrI^ nUM)
47. myyly Aqy iqauhwr iv`c mu`K AMqr kI hY?(mylw inrDwirq sQwn ‘qy inrDwirq smyN iv`c lokW dy
iek`T/jn-smUh iv`c iek QW lgdw hY,jo myl imlwp Aqy mnorMjn dI Bwvnw nwl Awzwd
i&zw ivc mnwieAw jWdw hY[auh lok-pRvwinq idn jo iksy jn-smUh v`loN pUrI SrDw nwl
mnwieAw jWdw hY,iqauhwr hY[iqauhwr nUM lokW dy iek`T iv`c iek QW mnwauxw lwzmIN nhIN
huMdw[ieh ieko smyN v`K v`K sQwnW ‘qy v`K v`K lokW v`loN Gr-Gr SrDw nwl mnwieAw jw
skdw hY[)
48. pMjwb iv`c iqauhwrW dI SurUAwq swl dy iks dysI mhIny qoN huMdI hY?(cyq mhIny dI eykm qoN)

10
49. pMjwb iv`c cMn dIAW iq`QW nwl sMbMiDq purb jW iqauhwr ikhVy ikhVy
hn?(iekwdSI,pUrnmwSI qy m`isAw)
50. pMjwb iv`c hr dysI mhIny dy pihly idn iqauhwr vWg mnwey jWdy purb nUM kI ikhw jWdw
hY?(sMgrWd)
51. cMn dy cwnx p`K nwl sMbMiDq iqauhwr nUM kI ikhw jWdw hY?(pUrnmwSI)
52. cMn dy hnyry p`K nwl sMbMiDq iqauhwr nUM kI ikhw jWdw hY?( m`isAw)
53. kMjkW dw iqauhwr kdoN mnwieAw jWdw hY?(cyq mhIny dI 8 sudI nUM)
54. kMjkW iksnUM ikhw jWdw hY?(kuAwrIAW kuVIAW nUM)
55. kMjkW iv`c dyvI mwqw dw rUp iksnUM mMinAw jWdw hY?(kuAwrIAW kuVIAW nUM)
56. kuAwrIAW kuVIAW nwl sMbMiDq iqauhwr dw nW ilKo[(kMjkW)
57. kMjkW qoN Agly idn hI ikhVw iqauhwr mnwieAw jWdw hY?(rwmnOmI)
58. rwmnOmI dw iqauhwr kdoN AwauNdw hY Aqy iksdI Xwd nwl sMbMiDq hY?(cyq dI 9 sudI nUM, sRI
rwm cMdr jI dy jnm nwl sMbMiDq hY[)
59. qIAW dw iqauhwr kdoN mnwieAw jWdw hY?(qIAW dw iqauhwr swvx mhIny dI qIjI iq`Q nUM
mnwieAw jWdw hY[)
60. qIAW dw iqauhwr iks v`loN mnwieAw jWdw hY?(qIAW iesqrIAW/kuVIAW v`loN sWJy rUp iv`c
mnwieAw jWdw iqauhwr hY[)
61. r`KVI dw iqauhwr kdoN mnwieAw jWdw hY?(swvx mhIny dI pUrnmwSI nUM)
62. BYx Brw dy piv`qr irSqy nwl sMbMiDq iqauhwr dw nW ilKo[(r`KVI dw iqauhwr)
63. gu`gw nOmI dw iqauhwr ikhVy dysI mhIny iv`c AwauNdw hY?(BwdoN)
64. gu`gw nOmI ‘qy m`uK rUp iv`c kI kIqw jWdw hY?(gu`gy dy Bgq gu`gw pUjw krdy hn,s`pW nUM k`cI
l`sI ipAwauNdy jW auhnW dIAW K`fW/QwvW ‘qy k`cI l`sI pwauNdy hn)
65. jnm AStmI dw iqauhwr iks Avqwr nwl sMbMiDq hY?(ikRSn jI)
66. jnm AStmI dw iqauhwr kdoN mnwieAw jWdw hY?(BwdoN mhIny dI A`TvIN nUM)
67. A`sU dy mhIny Awaux vwly koeI 3 iqauhwrW dy nW ilKo[(srwD,nOrwqy,dusihrw)
68. srwD ikauN mnwey jWdy hn?(Awpxy moey ip`qrW dI SrDw/pUjw leI)
69. srwDW iv`c ikMnWH nUM Xwd kIqw jWdw hY?(moey hoey ip`qrW nUM)
70. srwDW iv`c Kwxw iks qrW dw bxwieAw jWdw hY?(mwlH pUVy,pUVIAW,kVwh)

11
71. srwD ^qm hox dy qurMq bwAd iks iqauhwr dw AwrMB ho jWdw hY?(nOrwiqAW dw)
72. ikhVy iqauhwr iv`c Su`B kwrj nhIN kIqy jWdy? (srwDW iv`c S`uB kwrj nhIN kIqy jWdy[)
73. nOrwqy ikMny idn/rwqW c`ldy hn?(9 )
74. nOrwiqAW iv`c iks dyvI dI pUjw kIqI jWdI hY?(sWJI dyvI dI )
75. nOrwiqAW iv`c ikhVy lok–nwtk dI pySkwrI kIqI jWdI hY?(rwm lIlHw)
76. nOrwqy Kqm hox qoN qurMq bwAd ikhVw iqauhwr AwauNdw hY?(dusihrw)
77. dusihrw kdoN mnwieAw jWdw hY?(A`sU dy mhIny dsvyN nOrwqy nUM)
78. k`qk dy mhIny iv`c Awaux vwly mu`K iqauhwrW dy nW ilKo[(pUrnmwSI,krvw cOQ,dIvwlI)
79. k`qk dI pUrnmwSI iks gurU nwl sMbMiDq hY?(sRI gurU nwnk dyv jI dy jnm auqsv nwl)
80. krvw cOQ dw iqauhwr kdoN AwauNdw hY?(k`qk dy mhIny dI hnyry p`K dI cOQI iq`Q nUM)
81. krvw cOQ m`uK rUp iv`c ikMnW nwl sMbMiDq iqauhwr hY?(suhwgx iesqrIAW nwl)
82. k`qk dy mhIny dw mu`K iqauhwr ikhVw hY?(dIvwlI)
83. dIvwlI Awaux qoN pihlW GrW iv`c kI kIqw jWdw hY?(GrW dw s&weI)
84. dIvwlI dI rwq nUM m`uK rUp iv`c kI kI kIqw jWdw hY?(dIvy jgwey jWdy hn,l`CmIN dyvI dI pUjw
kIqI jWdI hY[)
85. dIvwlI dw iqauhwr ikauN mnwieAw jWdw hY?(ies idn sRI rwm cMdr jI ny rwvx au`qy ivjy
pRwpq kIqI Aqy bnvws k`t ky vwips AXu`iDAw prqy sn[ )
86. sRI hirmMdr swihb iv`c dIvwlI mnwaux dw mu`F ikvyN b`iJAw?(ies idn is`KW dy CyvyN gurU sRI
gurU hirgoibMd swihb jI gvwlIAr dy ikly qoN 52 rwijAW nUM irhw krvw ky AMimRqsr p`ujy
sn[dIvwlI dw iqauhwr hox kwrn sRI hirmMdr swihb iv`c dIvwlI mnwaux dw m`uF b`J
igAw[)
87. lohVI dw iqauhwr iks dysI mhIny nUM mnwieAw jWdw hY?(poh mhIny dy AKIrly idn)
88. lohVI dy iqauhwr ‘qy Kwx leI kI vMifAw jWdw hY?(guV,icVvVy,mUMg&lI,irauVIAW)
89. lohVI dy iqauhwr ‘qy ikhVw gIq mu`K rUp iv`c gwieAw jWdw hY?(d`ulw B`tI nwl sMbMiDq gIq
‚suMdr muMdrIey‛)
90. lohVI iv`c kI bwiLAw jWdw hY?(Bu`gw)
91. lohVI mu`K rUp iv`c ikhVI KuSI nUM sWJI krn leI mnweI jWdI hY?(nvyN ivAwh,nvjMmy muMfy jW
nvjMmI kuVI dI KuSI nUM sWJI krn leI)

12
92. lohVI qoN Agly idn ikhVw iqauhwr mnwieAw jWdw hY?(mwGI)
93. mwGI nUM hor iks nW nwl jwixAw jWdw hY?(mkr sMkRWqI)
94. iSvrwqrI dw iqauhwr kdoN mnwieAw jWdw hY?(&`gx dI m`isAw nUM)
95. pMjwb iv`c ikhVy dysI mhIinAW iv`c koeI v`fw iqauhwr nhIN AwauNdw?(jyT,hwV)
96. jyT,hwV dy mhIny iv`c mOsm iks qrWH dw huMdw hY?(grmI vwlw)
97. poh dy mhIny iv`c mOsm iks qrWH dw huMdw hY?(TMf vwlw,srdI vwlw)
98. iks dysI mhIny iv`c ijAwdw ivAwh krn dI pRQw rhI hY?(A`sU dw mhInw)
99. ikhVy iqauhwr iv`c ivAwh nhINN kIqyy jWdy?(srwD)
100. lok-nwc ikhVI klw hY?(lok-klw)
101. lok-nwc mu`K rUp iv`c iks vrqwry dw swDn hY?(mnorMjn dw,KuSI dy pRgtwvy dw)
102. lok-nwc dIAW mudrwvW m`uK rUp iv`c ikhVIAW huMdIAW hn?(srIrk mudrwvW)
103. lok-nwc ikhVy mOikAW qy n`cy jWdy hn?(KuSI dy mOikAW qy)
104. lok-nwcW nUM n`cx vwilAW nUM kI nW id`qw jWdw hY?(ncwr)
105. lok-nwc iv`c ncwrW dI igxqI ikMnI huMdI hY?(inrDwirq/inSicq nhIN huMdI)
106. pMjwb dy lok nwcW dy mu`K swz ikhVy hn?(lok-swz-Fol,FolkI, icmtw, bugDU,
srMgI,Algozy)
107. pMjwb dy lok-nwcW dw vrgIkrn ikhVy mu`K AwDwrW qy kIqw jWdw hY?(mrdW dy lok-
nwc,iesqrIAW dy lok-nwc)
108. pMjwb iv`c iesqrIAW dy lok-nwc ikhVy ikhVy hn?(ig`Dw,sMmI,lu`fI,ik`klI,hu`ly
hulwry)
109. pMjwb iv`c mrdwvyN lok-nwc ikhVy ikhVy hn?(BMgVw,mlveI ig`Dw, lu`fI, JUMmr, sMmI,
Dmwl)
110. iesqrIAW dw supRis`D lok-nwc ikhVw hY?(ig`Dw)
111. iksy iek qwlI nwc dw nW d`so[(ig`Dw)
112. ig`Dw iek qwlI nwc ikauN hY?(ikauNik ies iv`c h`QW dIAW qwVIAW dw iesqymwl
vDyry kIqw jWdw hY[)
113. ig`Dy iv`c lok-gIq dI ikhVI vMngI vDyry vrqI jWdI hY?(lok-bolIAW)
114. ig`Dy dw mu`K lok-swz ikhVw hY?(FolkI)

13
115. ig`Dw pwaux dy mOky ikhVy ikhVy hn?(iqRMJx,myly,qIAW,b`cy dw jnm,ivAwh,mMgxI)
116. kI ig`Dy iv`c Kws styj dI loV huMdI hY?(Kws styj dI loV nhIN huMdI)
117. ig`Dy dw ipV/styj iks qrW dI huMdw hY?(sDwrn ivhVw,K`ulHI C`q,kmrw,KwlI mYdwn
Awid)
118. ig`Dy iv`c pweIAW jwx vwlIAW lok-bolIAW ikMnI pRkwr dIAW huMdIAW hn?(2 pRkwr
dIAW)
119. lok-boolIAW ikhVI iksm/pRkwr dIAW huMdIAW hn?(lMmIAW bolIAW,in`kIAW bolIAW)
120. ig`Dy iv`c lok-bolIAW dy nwl hor ikhVy lok-gIq dI vrqoN kIqI jWdI hY?(t`py)
121. ig`Dy iv`c ikhVyy Sbd hn,jo cwA,KuSI jW auqSwh nUM pRgt krn leI vwr vwr
duhrwey jWdy hn?(b`ly b`ly,Swvw Swvw,&U-&U)
122. kI ig`Dy dIAW mudrwvW sIimq jW iehnW dI igxqI inrDwirq hY?(nhIN )
123. kI ig`Dy iv`c koeI sWg jW nkl dI JwkI pyS kIqI jw skdI hY?(hW)
124. ig`Dy dIAW mudrwvW iv`c ikhVy srIirk AMgW dI ijAwdw vrqoN kIqI jWdI hY?(pYrW dI
Qwp,h`QW dI qwVI,bu`lH,srIrk hulwry)
125. kI ig`Dy iv`c iksy swz dI pwbMDI lwzmI hY?(nhIN )
126. p`CmI pMjwb iv`c pRcilq iksy iek iesqrI nwc dw nW ilKo[(sMmI)
127. sMjog-ivXog nwl sMbMiDq koeI iek iesqrI nwc dw nW ilKo[(sMmI)
128. kI sMmI lok-nwc n`cx leI iksy swz dw hoxw lwzmI hY?(nhIN )
129. kI lok-nwcW nUM n`cx leI iksy isKlweI dI loV hY?(nhIN )
130. lok-nwc ikvyN is`Ky jWdy hn?(prMprwgq rUp iv`c pIVIH-dr-pIVHI)
131. sMmI lok-nwc dI pRcilq gIq-Dun/sqr ikhVI hY?(sMmI myrI vx)
132. bwlVIAW nwl sMbMiDq lok-nwc ikhVw hY?(ik`klI)
133. ik`klI iv`c mu`K rUp iv`c ikhVy irSqy nUM vDyry mh`qqw id`qI jWdI hY?(vIr dy irSqy
nUM)
134. ik`klI iv`c ikhVw lok-bol pRcilq hY?(ik`klI klIr dI ,p`g myry vIr dI…)
135. jotydwr 8 dy ihMdsy vrgw ju`t-nwc/ lok-nwc ikhVw hY?(ik`klI)
136. ik`klI dI pySkwrI dw FMg kI hY?(do kuVIAW dw jotw,s`jw s`jy iv`c Aqy K`bw h`Q K`by
iv`c,dono pYr Awps iv`c joV ky,srIrk Bwr ip`Cy nUM alwr ky)

14
137. ikhVw lok-nwc hY,ijs iv`c ‘hu`ly’ Sbd dw aucwrn vwr vwr kIqw jWdw hY?(hu`ly
hulwry)
138. pMjwbI mrdW dw pRmu`K lok-nwc ikhVw hY?(BMgVw)
139. BMgVy iv`c ikhVy ikhVy lok-swz vrqy jw skdy hn?(Fol,icmtw/CYxy,Algozy)
140. BMgVy dw pRmu`K lok-swz ikhVw hY?(Fol)
141. BMgVw iks Kws mOky ‘qy pwieAw jw skdw hY?(iksy vI KuSI dy mOky qy)
142. BMgVy iv`c Awm qOr ‘qy ikhVy srIrk AMgW dw vDyry iesqymwl kIqw jWdw hY?
(l`qW,bwhW,h`QW,auNglIAW,pYr,DOx,l`k,n`k,bu`lH,moFy,gofy,ig`ty)
143. kI BMgVy iv`c ncwrW dI igxqI inSicq huMdI hY?(nhIN )
144. BMgVy iv`c lok-gIq dI ikhVI vMngI pRm`uK rUp iv`c vrqI jWdI hY?(lok-bolIAW)
145. BMgVy iv`c g`BrUAW dw pihrwvw iks qrW dw huMdw hY?(pihrwvw
swdw;p`g,J`gw,lwcw,kYNTw ,kuVqI)
146. p`CmI pMjwb dy iksy iek mrdwvyN lok-nwc dw nW ilKo[(JMUmr)
147. ij`q dw nwc iks nwc nUM ikhw jWdw hY?(lu`fI)
148. mwlvy dy iksy iek pRcilq lok-nwc dw nW ilKo[(mlveIAW dw ig`Dw jW mrdW dw
ig`Dw)
149. mlveIAW dy ig`Dy iv`c ikhVy swzW dI vrqoN kIqI jWdI
hY?(Folk,Algozy,buGdU,icmtw,gVvy,bwltI,CYxy)
150. ikhVy mrdwvyN lok-nwc nUM ig`Dy vjoN vI jwixAw jWdw hY?(mlveIAW dw ig`Dw)
151. mlveIAW dy ig`Dy iv`c lok-bolIAW dI ikhVI vMngI vrqI jWdI hY?(lMmIAW bolIAW)
152. JuMUmr lok-nwc iv`c Awm gwieAw jwx vwlw lok-gIq ikhVw hY?(lMG Aw jw p`qx
Jnw dw E Xwr…)
153. iesqrIAW dy ig`Dy dw pihrwvw iks qrW dw huMdw hY?(lihMgw,kmIz/kuVqI,isr ‘qy
cuMnI,loV Anuswr hwr iSMgwr)
154. iks nwc nUM lok-nwc ikhw jWdw hY?(ijhVw nwc lok-smUh dI pRvwngI nwl
prMprwgq rUp iv`c pIVH-dr-pIVHI c`ldw rihMdw hY[)
155. muitAwrW dw swry lok-nwcW nwloN sB qoN swdw qwVI nwc ikhVw hY?(sMmI)

15
156. KuSI nwl sMbMiDq auh ikhVw lok-nwc hY,ijhVw qIvIN-mrd donW iv`c pRcilq
hY?(lu`fI)
157. ikhVw lok-nwc Fol dI qwl qy n`icAw jWdw hY?(BMgVw)
158. muitAwrW iks ru`q/mhIny nUM ig`Dy dI ru`q kihMdIAW hn?(swvx mhIny/ru`q nUM)
159. ivswKI dy nwc nwl ikhVw lok-nwc jwixAw jWdw hY?(BMgVw)
160. p`CmI pMjwb dy sWdlbwr dy ielwky dw pRis`D lok-nwc ikhVw hY?(sMmI)
161. iesqrIAW dw ikhVw lok-nwc hY,ijs iv`c iksy swz dI loV nhIN huMdI?(sMmI)
162. ikhVw lok-nwc Kyf vI hY Aqy lok-nwc vI hY?(ik`klI)
163. lok-ik`qy qoN kI Bwv hY?(auh ik`qw jo lok-smUh dI sWJI ikrq bx ky prMprwgq rUp
iv`c pIVHI-dr-pIVHI pRvwihq huMdw hY Aqy dsqkwrI rwhIN rozI-rotI dw swDn bxdw hY[)
164. lok-ik`qwkwrW dy nW ilKo(luhwr,suinAwr,qrKwx,GuimAwr,bwzIgr,ksIdwkwr)
165. lok-ik`qw is`Kx dw islislw iks qrW c`ldw hY?(pIVHI-dr-pIVHI)
166. lok-ik`qy nUM hor iks nW nwl jwixAw jWdw hY?(lok-DMdy)
167. qrKwx duAwrw iqAwr kIqIAW jWdIAW vsqW dy nW ilKo[(mMjI,pIVHI, &lMG,mDwxI,
GVvMjI,crKw,cONkI,sMdUk,GotxI,bUhy,bwrIAW Awid)
168. luhwr duAwrw iqAwr kIqIAW jWdIAW vsqW dy nW ilKo[(hL,pMjwlI,rMbI, dwqr, khI,
dwqrI,rMbw,kuhwVI,CYxI,hQOVw,hQOVI,qMglI,qysI Awid)
169. suinAwr duAwrw iqAwr kIqy jWdy gihixAW dy nW ilKo[(kil`p,sUeIAW,s`gI
&u`l,Cwp,muMdrI,kVw,Jumky,vwLIAW,cUVIAW,gwnI,gzry Awid)
170. suinAwr duAwrw iqAwr kIqy jWdy isr dy/kysW nwl sMbMiDq gihxy ikhVy hn?
(kil`p,sUeIAW,biGAwVI,s`gI &u`l,it`kw,iSMgwr p`tI Awid)
171. suinAwr duAwrw iqAwr kIqy jWdy kMnW nwl sMbMiDq gihxy ikhVy hn?
(Jumky,vwLI,kWty,ip`&l p`qIAW,buMdy,rylW,fMfIAW,lotx,kokrU)
172. suinAwr duAwrw iqAwr kIqy jWdy n`k nwl sMbMiDq gihxy ikhVy
hn?(lONg,n`Q,blwk,kokw,qIlI,nu`krw)
173. suinAwr duAwrw iqAwr kIqy jWdy grdn nwl sMbMiDq gihxy ikhVy
hn?(rwxIhwr,hwr,h`s,jMzIr,gwnI,qvIq,m`KI,jugnI,Folx,qvIqVIAW,buGqIAW,hmyl)

16
174. suinAwr duAwrw iqAwr kIqy jWdy vIxI nwl sMbMiDq gihxy ikhVy
hn?(goKVU,gjry,cUVIAW,phuMcI,bwzUbMd,kMgx,vMgW,klIry,bWkw)
175. suinAwr duAwrw iqAwr kIqy jWdy auNglIAW nwl sMbMiDq gihxy ikhVy
hn?(muMdrI,C`lw,Cwp)
176. GuimAwr v`loN bxweIAW jWdIAW vsqW dy nW ilKo[(GVw,cwtI, ku`jw, dIvw, c`px,
c`pxI)
177. mocI v`loN bxweIAW jWdIAW vsqW dy nW ilKo[(ju`qI,mOjy,ju`qy,QYly,QYlIAW)
178. h`Q-K`fI ‘qy bxweIAW jwx vwlIAW vsqW dy nW ilKo[(Kys,K`dr,drIAW,KysIAW)
179. ksIdwkwrI dI klw nwl sMbMiDq vsqW dy nW ilKo[(&ulkwrI,bwg,cOp,rumwl,su`Br)
180. &ulkwrI,bwg,cOp,su`Br dI kFweI ikhVy k`pVy qy kIqI jWdI hY?(K`dr dy k`pVy qy)
181. &ulkwrI dIAW vMngIAW dy nW ilKo[(cop,su`Br,iqlp`qrw,nIlk,GUMgtbwg)
182. &ulkwrI Aqy bwg dI kFweI leI ikhVy Dwgy dI vrqoN kIqI jWdI hY?(rMgdwr rySmI
Dwgy dI)
183. sm`grI dI vrqoN dy AwDwr ‘qy lok-ik`qy ikMnIAW iksmW dy hn?(2 iksmW,auh lok-
ik`qy ijMnHW iv`c iksy sm`grI dI vrqoN huMdI hY Aqy dUjy auh ik`qy ijMnW iv`c iksy sm`grI dI
vrqoN nhIN huMdI[)
184. auhnW lok-ik`iqAW dy nW ilKo,ijMnWH iv`c iksy sm`grI dI vrqoN huMdI
hY[(luhwrw,qrKwxw,suinAwrw,kuMBkwrI,ksIdwkwrI,iSlpkwrI)
185. auhnW lok-ik`iqAW dy nW ilKo,ijMnHW iv`c iksy sm`grI dI vrqoN nhIN
huMdI[(bwzIgr,BMf-mrwsIAW dIAW nklW)
186. ‘ik`qw’ qoN kI Bwv hY?(auh kMm jo rozI-rotI kmwaux leI kIqw jWdw hY Aqy ijs iv`coN
iksy ikrq dw inrmwx huMdw hY jW Dn dI pRwpqI huMdI hY[)
187. ‘ik`qy’ Aqy ‘DMdy’ iv`c kI AMqr hY?(‘ik`qy’ iv`c iksy ikrq dw inrmwx huMdw hY[ ‘DMdy’
iv`c Dn dI pRwpqI qW huMdI hY,prMqU ies iv`coN iksy ikrq dw/vsq dw inrmwx nhIN
huMdw(dlwlI,ivaupwr,SwhUkwrI Awid)
188. dsqkwrI qoN kI Bwv hY?(h`Q nwl kIqy jwx vwly kMm,ik`qy[)
189. iSlpkwrI qoN kI Bwv hY?(dsqkwrI Aqy klw dw sumyl[)
190. l`kV dI sm`grI nwl vsqW bxwaux vwly ik`qwkwr nUM kI ikhw jWdw hY?(qrKwx)

17
191. lohy dI sm`grI nwl vsqW bxwaux vwly ik`qwkwr nUM kI ikhw jWdw hY?(luhwr)
192. sony dI sm`grI nwl vsqW bxwaux vwly ik`qwkwr nUM kI ikhw jWdw hY?(suinAwr)
193. im`tI nwl BWfy bxwaux vwly ik`qwkwr nUM kI ikhw jWdw hY?(GuimAwr)
194. h`Q nwl kFweI krn vwly nUM kI ikhw jWdw hY?(ksIdwkwr)
195. bwzIgr dy ik`qy iv`c kI idKwieAw jWdw hY?(srIrk krqb)
196. BMf-mrwsI Awpxy ik`qy iv`c kI krdy hn?(BwSweI hunr rwhIN hwsw T`Tw)
197. ikhVI kwrIgwrI iSlpkwrI iv`c AwauNdI hY?(ijs iv`c pRp`k hunr Aqy klw dw sumyl
hovy[)
198. lok-ik`iqAW dI mu`K aupXogqw kI hY?(Dn kmwauxw,rozI-rotI dI pRwpqI,pYsy dI loV dI
pUrqI ijhVI ik aupXogI vsqU iqAwr krky jW Agly dI loV pUrI krky kIqI jWdI hY[)
199. donW iv`coN ikhVy pRwcIn hn:ik`qy jW lok-ik`qy?(lok-ik`qy)
200. lok-ik`qy pYdw hox dw mu`K kwrn kI hY?(mnu`KI loV)
201. lok-ik`iqAW nUM isKwaux vwly nUM kI ikhw jWdw hY?(ausqwd)
202. ausqwd koloN lok-ik`qw is`Kx vwly nUM kI ikhw jWdw hY?(Sigrd)
203. lok-ik`qy ikvyN is`Ky jWdy hn?(ausqwdI SigrdI dI prMprw rwhIN[)
204. ikhVIAW KyfW nUM lok-KyfW ikhw jWdw hY?(auh KyfW ijhVIAW lok-smUh dI mwnqw nwl
prMprwgq rUp iv`c pIVHI-dr-pIVHI c`ldIAW hn Aqy lok-s`iBAwcwr dw Ain~KVvW AMg
huMdIAW hn[)
205. lok-KyfW iv`c iKfwrIAW dI igxqI ikMnI huMdI hY?(inSicq nhIN huMdI,bdldI rihMdI
hY[)
206. lok-KyfW dI aupXogqw kI hY?(ieh mnorMjn dw swDn hMudIAW hn,srIrk Aqy mwnisk
ivkws dy nwl BweIcwrk sWJ vDwauNdIAW hn[)
207. lok-KyfW iv`c ‘mItI’ dw kI Bwv hY?(vwrI dyxI,dweI jW im`q dyxI)
208. lok-KyfW iv`c pu`gxw kI hY?(vwrI inSicq krn leI pihlW ijhVw vrqwrw kIqw
jWdw hY ,ausnUM pu`gxw ikhw jWdw hY[ijvyN iksy aucwrn kIqy jwx vwly gIq dy nwl nwl ie`k
ie`k iKfwrI qy auNgl r`KxI Aqy ijs ‘qy gIq ^qm hox jW auNgl AKIr iv`c AwauNdI
hY,ausdI vwrI Aw jWdI hY[vwrI dyx leI ies vrqwry nUM pu`gxw ikhw jWdw hY[)
209. lok-KyfW iks smyN KyfIAW jw skdIAW hn?(smW sImw inrDwirq nhIN hY[)

18
210. lok-KyfW dw Kyfx sQwn ikhVw huMdw hY?(Kyfx sQwn inSicq nhIN hY[Kyfx leI
ivhVw,Kyq,Ku`lHw mYdwn,glI,mkwn,Gr dI C`q,Gr koeI vI sQwn ho skdw hY[)
211. b`icAW dIAW lok-KyfW ikhVIAW hn?(kotlw CpwkI,lu`kx mIcI,bu`FI mweI,BMfw
BMfwrIAw,aUTk bYTk,bWdr ik`lw,gu`lI fMfw,ip`TU,A`fI CV`pw,CtwpU,S`kr iNB`jI Awid)
212. b`cy Awm qOr qy iks qrW dIAW lok-KyfW Kyfdy hn?(CUhx vwlIAW)
213. b`icAW dIAW CUhx vwlIAW lok-KyfW ikhVIAW hn?( kotlw CpwkI,lu`kx mIcI,bu`FI
mweI,BMfw BMfwrIAw,aUTk bYTk,bWdr ik`lw,gu`lI fMfw,ip`TU,A`fI CV`pw,CtwpU,S`kr iNB`jI,bWty
Kyfxw,gIty twhxIAW Awid)
214. lok-KyfW iv`c tolIAW dI cox leI bxwey jwx vwly inXm nUM kI ikhw jWdw hY?(AwVI
miV`kxw)
215. AwVI miV`kx leI,vwrI im`Qx leI jW pu`gx leI lok-KyfW iv`c Awm qOr qy iksdI
vrqoN kIqI jWdI hY?(gIqW dI ,ijvyN ‚au`kV du`kV BMbw BO,A`sI n`by pUrw sO…‛)
216. purwqn smyN iv`c lok-KyfW m`uK rUp iv`c lokW dI iks loV dw swDn rhINAW
hn?(mnorMjn dw)
217. pMjwbI nOjuAwnW dIAW lok-KyfW ikhVIAW hn?(kb`fI,sONcI p`kI,BlvwnI,muZdr
cu`kxy,kuSqIAW,iK`do KUMfI,lUx qyl l`lyH)
218. iK`do KUMfI dw AwDuink Kyf rUp ikhVw hY?(hwkI)
219. lUx qyl l`lyH dw AwDuink Kyf rUp ikhVw hY?(ikRkt)
220. kuVIAW dI hrmn ipAwrI lok-Kyf ikhVI hY?(A`fI CV`pw)
221. ‘B`j ky ju`qIAW mwrn’ nwl sMbMiDq lok-Kyf ikhVI hY?(bWdr ik`lw)
222. srIrk kwrj vwlIAW lok-Kyfw ikhVIAW ikhVIAW hn?(bWdr ik`lw,kb`fI,A`fI
CV`pw,sONcI p`kI,pihlvwnI,muZdr cu`kxy Awid)
223. mwnisk kwrj vwlIAW lok-KyfW ikhVIAW ikhVIAW hn?(SqrMj,bwrHW
tihxI,qwS,cOpV)
224. ivigAwnk qr`kI dw lok-KyfW qy kI pRBwv ipAw hY?(ies nwl lok-KyfW Kyfx dw
ruJwn bhuq GitAw hY[)
225. gu`lI fMfw iv`c G`to G`t ikMny iKfwrI huMdy hn?(2)
226. ikhVI lok-Kyf hwkI dw AwrMBk Kyf rUp sI?(iK`do KUMfI)

19
227. lu`kx mIcI nUM hor iks nW nwl jwixAw jWdw hY?(dweIAW dUhkVy)
228. kotlw CpwkI Kyf dw mu`K gIq ikhVw hY?(kotlw CpwkI jMUMmy rwq AweI Aw,AweIAw
beI AweI Aw[ijhVw A`gy ip`Cy dyKy ,ausdI Swmq AweI Aw,AweIAw beI AweI Aw[)
229. muMifAW dI idlcsp lok-Kyf ikhVI hY?(gu`lI fMfw)
230. pIco lok-Kyf muMifAW jW kuVIAW iv`coN iksdI lok-Kyf hY?(kuVIAW dI)
231. pIco lok-Kyf nUM hor iks nW nwl jwixAw jWdw hY?(CtwpU,A`fI t`pw,pIco b`krI,pIco
bWdrI,smuMdr p`tVw)
232. ‚A`kV b`kV BMby BO,A`sI n`by pUry sO‛ dI kwiv quk lok-KyfW iv`c iks mnorQ nwl
vrqI jWdI hY?(AwVI/vwrI pu`gx leI)
233. lukx mIcI iv`c b`cy kI krdy hn?(luky hoey b`icAW nUM iek b`cw l`Bdw hY[)
234. lukx mIcI iv`c ‘Q`pw’ kI hY?(b`cw ijsnUM l`B lYNdw hY,ausdy h`Q lgwauNdw hY[)
235. ‘icVI au`f,kW au`f’ kI hY?(b`icAW dI lok-Kyf)
236. iksy vI b`cy nUM lok-Kyf Kyfx smyN iek`qr hox qoN bwAd lok-Kyf dw Aglw pVwA
ikhVw hY?(pu`gxw)
237. pu`gxw kI hY?(Kyf Kyfx dI vwrI im`QxI)
238. ‘CUhx CxIkw’ kI hY?(lok-Kyf)
239. ‘CUhx CxIkw’nUM hor iks nW nwl jwixAw jWdw hY?(CUhx CpweI)
240. CUhx CpweI lok-Kyf iv`c b`cy kI krdy hn?(swry b`cy B`jdy hn,iek b`cw auhnW dy
ip`Cy B`j ky auhnW nUM CUhx/PVn dw Xqn krdw hY[)
241. ‘r`sI t`pw’ kI hY?(kuVIAW dI lok-Kyf[)
242. iks lok-Kyf iv`c k`piVAW dy bxy r`sy nwl ku`itAw jWdw hY?(kotlw CpwkI iv`c[)

AKwauqW:

148 pRSn: hyrw PyrI nzr AwauxI dy AwDwr qy Fu`kvwN AKwx d`so[
au`qr: dwl dy iv`c kuJ kwLw-kwLw
149 pRSn: jd igAwnvwn nMU Awpxy igAwn dw lwB nw hovy, dy AwDwr qy ikhVw AKwx shI hY?
au`qr: dIvy Q`lHy hnyrw/nyrwH

20
151 pRSn: Acwnk iksy kwrn krky iksy kMm dI iqAwrI C`fxI pvy, dy smwn ArQW vwlw koeI
iek AKwx d`so[
au`qr: nwhqI DoqI rih geI, mMUh qy m`KI bih geI
15 pRSn: AijhI Srq r`KxI, jo pUrI nw ho sky, dy smwn ArQW vwlw koeI iek AKwx d`so[
au`qr: nw nON mx qyl hovy, nw rwDw n`cy
153 pRSn: musIbq smyN suAwrQI lok dUr ht jwNdy hn, dy smwn ArQW vwlw koeI iek AKwx
d`so[
au`qr: ipMf nMU A`g l`gI qy ku`qw rUVIAwN qy
154 pRSn: jd iksy cIz dI iqAwrI qoN pihlwN hI aus nMU vrqx vwly hox, dy smwn ArQW
vwlw koeI iek AKwx d`so[
au`qr: ipMf b`Jw nw, auc`ky iqAwr
155 pRSn: sB ie`ko ijhy nhIN huMdy, dy smwn ArQW vwlw koeI iek AKwx d`so[
au`qr: pMjy aNuglwN ie`ko ijhIAwN nhIN huMdIAwN [
156 pRSn: QoVHw-QoVHw krky hI bhuqw huMdw hY, dy smwn ArQW vwlw koeI iek AKwx d`so[
au`qr: bUMd bUMd nwl qlwA Br jwNdw hY[
157 pRSn: jd s^q imhnq krky pRwpq kIqI vsqU dUjy nMU psMd nw Awvy ,dy ArQW nwl
sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[

au`qr: b`krI jwnoN geI, Kwx vwly nMU svwd nw AwieAw


158 pRSn: bwhroN Bolw pr AMdroN kptI ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: bgl ‘c CurI, mMUh ‘c rwm rwm
159 pRSn: buFypy iv`c SOkInI krnI ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: bu`FI GoVI lwl lgwm
160 pRSn: jd koeI qMg-prySwn/K`jl KuAwr krky iksy dw kMm kry ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI
Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: b`krI du`D dyauU, pr myNgxW pw ky
161 pRSn: ijhVI kImqI cIz nukswndwiek swbq hovy, ausdw koeI lwB nhIN ,dy ArQW nwl
sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: B`T ipAw sonw, ijhVw kMnwN nMU Kwvy

21
162 pRSn: ie`k kMm iv`c sB nMU ieko ijhIAwN AOiKAweIAwN /musIbqW/sm`isAwvW huMdIAwN hn ,dy
ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: B`jidAwN nMU vwhx ie`ko ijhw
163 pRSn: mwVy bMdy Aqy kmzor cIz nMU nuks/rog l`gy rihMdy hn ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI
Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: mwVw F`gw C`qI rog
164 pRSn: mn qy kwbU pwauxw hI v`fI s&lqw hY ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: mn jIqy jg jIq
165 pRSn: jd koeI Srm iqAwg ky bySrmIN BirAw kMm kry jW iksy kMm dI Srm nw kry ,dy
ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: mMUh qoN lwhI loeI ,qwN kI krygw koeI
166 pRSn: jd iksy kMm nwl sMbMDq ivAkqI nwloN, koeI dUjw v`D idlcspI lvy ,dy ArQW nwl
sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: mud`eI susq, gvwh cusq
167 pRSn: iv`qoN bwhrw kMm krnw,dy AwDwr ‘qy Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: jwq dI kohV-ikrlI, SqIrwN nwl j`Py
168 pRSn: v`fy kMm leI v`fy ijgry cwhIdy hn,dy AwDwr ‘qy Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: Xrwny lwauxy aUTwN vwilAwN nwl, qy bUhy r`Kxy nIvyN
169 pRSn: kMm krn nwl koeI nIvwN nhIN hMudw, dy AwDwr ‘qy Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: rwxI Awpxy pYr DoNdI golI nhIN bx jwNdI
170 pRSn: jd koeI AmIr qoN grIb ho ky vI AwpxIAwN hMkwr dIAW purwxIAwN AwdqwN nw
C`fy ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: r`sI sV geI ,pr v`t nw igAw

172 pRSn: ie`k doSI dUjy doSI dy AOgux k`Fy ,ies leI ikhVw AKwx shI hY?
au`qr: C`j qwN boly CwnxI ikauN boly
173 pRSn: mUl nwloN ivAwj v`D jwx dy AwDwr ‘qy ikhVw AKwx shI hY?
au`qr: dwVHI nwloN mu`CwN v`fIAwN
175 pRSn: JUTy dw gvwh JUTw, ies ADwr ‘qy iks AKwx dI vrqoN kIqI jw skdI hY?

22
au`qr: Kvwjy dw gvwh f`fU
176 pRSn: ‘mMUh iv`c rwm rwm, bgl iv`c CurI’ AKwx dw kI ArQ hY?
au`qr: bwhrNoN Dwrimk, AMdroN kptI
177 pRSn: ij`Qy vyKwN qvw prwq, au`Qy gwvwN swrI rwq ,AKwx dw kI Bwv hY?
au`qr: Kwx pIx dw Bu`Kw
179 pRSn: mOky Anuswr bdl jwx ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: gMgw gey gMgw rwm, jmnw gey jmnw rwm
180 pRSn: KwaU ivAkqIAwN kol geI cIz nhIN muVdI dy ArQW nUM drswauNdw Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: gMgw geIAwN h`fIAwN nhIN muVIAwN
181 pRSn: mqlb k`Fx leI sB ku`J krn dy ArQW nUM drswauNdw Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: gON Bunwvy jNON
180 pRSn: jd iksy nMU sO g`lW dI iek hI s`cweI AwKxw hovy, qwN ikhVw AKwx vriqAw jwNdw
hY?
au`qr: sO dI suxwvW ie`k
183 pRSn: ByqI AwdmI vDyry hwnIkwrk huMdw hY, dy ArQW leI ikhVw AKwx vriqAw jwNdw hY?
au`qr: Gr dw ByqI lMkw Fwhy
184 pRSn: hr koeI AwpxI SYA dI is&q krdw hY ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx
d`so[
au`qr: GuimAwrI Awpxw GVw slwhuMdI hY[
185 pRSn: guxvwn dI kdr AwpixAwN iv`c nhIN hMudI ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW
AKwx d`so[
au`qr: Gr dw jogI jogVw, bwhr dw jogI is`D
186 pRSn: mwVy dy nukswn ‘qy qkVy nMU koeI pRvwh nw hoxI ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW
AKwx d`so[
au`qr: icVIAwN dw mrnw, gvwrwN dw hwsw
187 pRSn: hrwm dw mwl hrwm iv`c hI jwNdw hY ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: corwN dy k`pVy fWgw dy gz
188 pRSn: ijMnwN icr iksy dI c`ly, aunHwN icr hI aus dI ie`zq huMdI hY ,dy ArQW nwl sMbMiDq

23
koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: cldI dw nwN g`fI
190 pRSn: iksy dw Acwnk nukswn kIqw qy aus nUM rws Aw jwvy, qwN ikhVw AKwx vriqAw
jWdw hY?
au`qr: ku`by nUM l`q v`jI rws Aw geI

191 pRSn: Gr vrgw suK ikqyy nhIN ,dy AwDwr qy ikhVw AKwx vriqAw jwNdw hY?
au`qr: jo su`K C`jU dy cubwry, auh bl^ nw bu^wry
193 pRSn: bhuqy nukswn iv`coN QoVHw lwhw hI ho jwvyy ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx
d`so[
au`qr: jwNdy cor dI lMgotI hI shI
194 pRSn: huiSAwrI dI mhwnqw Aqy Avysly dw nukswn hox leI ikhVw AKwx Fu`kvwN hY?
au`qr: jwgidAwN dIAwN k`tIAwN qy su`iqAwN dy k`ty
195 pRSn: ijs cIz qoN lwB nw hovy ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: jyhI corwN KVI, qyhI ik`ly b`DI
196 pRSn: JUT itkdw nhIN ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: JUT dy pYr nhIN huMdy
197 pRSn: QoVHI cIz dw izAwdw FMforw ip`txw ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: itMf dwxy, GrwtIN sweIAwN
199 pRSn: ksUr iksy dw gu`sw iksy hor qy, dy AwDwr qy Fu`kvwN AKwx d`so[
au`qr: if`gI Koqy qoN , gu`sw GuimHAwr qy
200 pRSn: TokrwN Kw ky hI ienswn sMBldw hY, dy smwn ArQW vwlw koeI iek AKwx d`so[
au`qr: if`g-if`g ky svwr hoxw
201 pRSn: qMg vI krnw qy qMgI prgt vI nw krn dyxI ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW
AKwx d`so[
au`qr: fwFw mwry vI qy rox vI nw dyvy
20 pRSn: koeI g`l lukwx leI jdoN kuJ ikhw jwNdw hY, dy AwDwr qy ikhVw AKwx Fu`kvwN hY ?
au`qr: Fol dy AMdr pol
203 pRSn: iksy kMm dw nqIjw inklx q`k aufIk krn dI pRyrnw dyxw,dy AwDwr qy FukvW

24
AKwx d`so[
au`qr: qyl dyKo, qyl dI Dwr dyKo
204 pRSn: vylw h`QoN gvw ky KrwbI hMudI hY,dy AwDwr qy FukvW AKwx d`so[
au`qr: qwloN au`KVI fUmxI, gwvy qwl byqwl
205 pRSn: kMm krn nUM koeI hor Aqy Pwiedw lYx leI koeI hor ,dy AwDwr qy FukvW AKwx d`so[
au`qr: Kwx pIx nUM bWdrI,fMfy Kwx nUM ir`C
206 pRSn: mUl nwloN ivAwj v`D ,dy AwDwr qy FukvW AKwx d`so[
au`qr:dwVHI nwloN mu`CwN v`fIAwN
207 pRSn: jdoN ieh d`sxw hovy ik dyK sux ky koeI Zlq kMm krn qoN ienkwr krnw ,dy
ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: A`KINN vyK ky m`KI inglI nhIN jWdI
208 pRSn: Awpxy h`QINN kIqy kMm vrgI rIs nhIN hMudI ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx
d`so[
au`qr: Awp kwj mhwN kwj
209 pRSn: auh AKwx ijhVw iksy cMgy AwdmI dI inMdw krn vwly leI vriqAw jwNdw hY, d`so?
au`qr: Asmwn ‘qy Q`uikAw, Awpxy mMUh ‘qy pYNdw hY[
210 pRSn: Akl dw AMnHw qy gMF dw pUrw, dy ArQ d`so
au`qr: KuShwl hox dy bwvjUd byAkl[

211 pRSn: jd ieh d`sxw hovy ik ksUr dohwN DiVAwN dw hY ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW
AKwx d`so[
au`qr: ie`k h`Q nwl qwVI nhIN v`jdI
212 pRSn: jd cIz QoVHI hovy qy loVvMd bhuqy, qwN iks AKwx dI vrqoN kIqI jWdI hY?
au`qr: ie`k Anwr sO ibmwr
213 pRSn: jd koeI bhuq du`KI hovy Aqy Awpxy du`K nMU ibAwn nw kr sky, qwN iks AKwx dI
vrqoN kIqI jwNdI hY?
au`qr: eIsbgol qy kuJ nw Pol
214 pRSn: iksy gwlHVI nMU cu`p rihx leI pRyrnw hovy jW cu`p dw Pwiedw d`sxw hovy ,dy ArQW nwl
sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[

25
au`qr: ie`k cu`p sO su`K
215 pRSn: jd kMm ie`k kIqw jwvy, pr lwB do ho jwx ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW
AKwx d`so[
au`qr: ie`k pMQ do kwj
216 pRSn: kMjUsI jW srPy nwl jd hor nukswn hovy ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx
d`so[
au`qr: srPw krky su`qI Aqy Awtw Kw geI ku`qI[
217 pRSn: sBnwN dy mUrK hox qy ikhVw AKwx vriqAw jwNdw hY?
au`qr: sBy ByfwN mMUh kwlIAwN
218 pRSn: imhnq ijAwdw qy &L G`t hovy ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: swrI rwq BMnI Aqy kuVI jMm peI AMnI
219 pRSn: bdobdI iksy dy msly iv`c dKl dyx qy ikhVw AKwx vriqAw jwNdw hY?
au`qr: s`dI nw bulweI qy mYN lwVy dI qweI
221 pRSn: kyvl Awpxy Piedy dI hI g`l krnI hovy ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx
d`so[
au`qr: hor nMU horI dI, AMny nMU fMgorI dI
22 pRSn: au`dm qoN ibnHwN ku`J nhIN sMvrdw, qwN isAwxy ies leI ikhVy AKwx dI vrqoN krdy
hn?
au`qr: au`dm A`gy l`CmIN,p`Ky A`gy pOx

224 pRSn: AphuMc cIz pRqI nuks k`F ky AwpxI nlwiekI nUM Cupwaux vwly leI ikhVw AKwx
Fu`kvwN hY?
au`qr: h`Q nw A`pVy,QUh kOVI
225 pRSn: sdw iek AwdmI dI gu`fI cVHI nhIN rihMdI ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx
d`so[
au`qr: kdy bwby dIAwN , kdy poqy dIAwN
226 pRSn: Awpxy kol peI cIz nMU l`Bdy iPrnw ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: ku`CV kuVI Sihr FMforw
227 pRSn: do vsqwN /vrqwirAW dw bhuq ijAwdw AMqr hovy ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW

26
AKwx d`so[
au`qr: ik`Qy rwm rwm, ik`Qy tYN tYN ,ik`Qy rwjw Boj, ik`Qy gMgU qylI
229 pRSn: GtIAw cIz dI sjwvt leI kImqI cIz dI vrqoN ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW
AKwx d`so[
au`qr: k`KwN dI ku`lI, dMd KMf dw prnwlw
230 pRSn: cMgy kMm krn nMU ip`Cy qy Kwx pIx nMU A`gy ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx
d`so[
au`qr: Kwx pIx nMU cMgI BlI, rwm jpx nMU kohVI
231 pRSn: JUTy dw gvwh JUTw qwN ; ikhVw AKwx vriqAw jwNdw hY?
au`qr: Kvwjy dw gvwh f`fU
23 pRSn: g`lINN bwqIN koeI kMm nhIN bxdw ,dy ArQW nwl sMbMiDq koeI Fu`kvW AKwx d`so[
au`qr: KMf AwiKAwN mMUh im`Tw nhIN huMdw[

hyT ilKy ArQW leI muhwvry d`so:


233 pRSn: koeI Asr nw hoxw-
au`qr: t`s qoN m`s nw hoxw
234 pRSn: mMgxw-
au`qr: TUTw PVnw
235 pRSn: nwNh krnI-
au`qr: TUTw ivKwauxw
236 pRSn: hauky lYxy-
au`qr: TMfy swh Brny
237 pRSn: hzm kr jwxw-
au`qr: fkwr jwxw
238 pRSn: nukswn phuMcwauxw-
au`qr: fMg mwrnw
239 pRSn: nwN cmkxw-
au`qr: fMkw v`jxw
240 pRSn: in`Grdy jwxw-

27
au`qr: FihMdI klw iv`c jwxw
241 pRSn: AiV`ky Awauxw-
au`qr: Fwhy cVHnw
24 pRSn: ihMmq hwrnI-
au`qr: FyrI FwauxI
243 pRSn: bhuq ijAwdw Bu`K l`gxI-
au`qr: iF`f iv`c cUhy n`cxw
244 pRSn: jwnoN mwrnw-
au`qr: qlvwr dy Gwt auqwrnw
245 pRSn: KuSwmd krnI-
au`qr: qly c`txw
246 pRSn: iKsk jwxw-
au`qr: iq`qr ib`qr ho jwxw

247 pRSn: cMgw pRBwv hoxw jW cMgw Asr-rsU^ hoxw -


au`qr: qUqI bolxw
248 pRSn: ienklwb ilAwauxw-
au`qr: q^qw aultwauxw
249 pRSn: vwAdy qoN mukrnw-
au`qr: Qu`k ky c`txw
250 pRSn: QoVHy Xqn nwl koeI v`fw kMm krn dI g`l krnw-
au`qr: Qu`kINN vVy pkwauxw
251 pRSn: Awrwm krnw-
au`qr: dm lYxw
25 pRSn: pyS nw jwxI-
au`qr: dwl nw gLxI
253 pRSn: mn Br jwxw-
au`qr: idl K`tw hoxw
254 pRSn: iksy nUM hrwauxw-

28
au`qr: dMd K`ty krny
255 pRSn: fr jwxw-
au`qr: dm KuSk hoxw
256 pRSn: byiensw&I krnw jW AinAwN krnw-
au`qr: D`kw krnw
257 pRSn: KuAwr hoxw-
au`qr: D`ky pYxw
258 pRSn: nukswn hoxw-
au`qr: D`kw l`gxw
259 pRSn: su`K mwnxw -
au`qr: TMfIAwN CwvwN mwnxIAwN
260 pRSn: iGrxw krnI-
au`qr: n`k cwVHnw
261 pRSn: byie`zqI krnI-
au`qr: p`g lwhuxI
26 pRSn: qMg krnw-
au`qr: n`k c dm krnw
263 pRSn: SrimMdw hoxw-
au`qr: pwxI pwxI hoxw
264 pRSn: iksy kMm dI s&lqw leI keI kMm/Xqn krny-
au`qr: pwpV vylxy
266 pRSn: g`pwN mwrnIAwN -
au`qr: PVHwN mwrnIAwN
267 pRSn: Awps iv`c bxnI-
au`qr: rc imcxw
268 pRSn: shwieqw krnI-
au`qr: bwNh PVnI
269 pRSn: koeI g`l lukw ky r`KxI-

29
au`qr: bu`kl iv`c roVI BMnxw
271 pRSn: mOjwN krnIAwN -
au`qr: bhwrwN lu`txIAwN
273 pRSn: nsIhq hoxI-
au`qr: kMn hoxw
277 pRSn: bdnwmI krwauxI-
au`qr: Kyh puAwauxI
278 pRSn: ie`k im`k hoxw-
au`qr: KMf KIr hoxw
279 pRSn: nw cwhuMidAwN hoieAwN vI koeI kMm krnw-
au`qr: gL ipAw Fol vjwauxw
280 pRSn: J`t p`t iKAwl bdl jwxw-
au`qr: igrigt vwNg rMg bdlxw
28 pRSn: mMUh dI KwxI-
au`qr: hwr jwxw
284 pRSn: rupey dy bdly koeI cIz r`KxI-
au`qr: gihxy pwauxw
285 pRSn: Avwrw iPrnw-
au`qr: G`tw Cwnxw
286 pRSn: idl iv`c bYT jwxw-
au`qr: Gr krnw
287 pRSn: mrn iknwry hoxw-
au`qr: GVIAwN plwN qy hoxw
288 pRSn: inSicMq hoxw-
au`qr: GoVy vyc ky sOxw
289 pRSn: qs`lI krvwauxI-
au`qr: Gr pUrw krnw
291 pRSn: irSvq dyxI-

30
au`qr: cwNdI dI ju`qI mwrnI
29 pRSn: BVkwauxw-
au`qr: cuAwqI lwauxI
293 pRSn: QoVyH Xqn nwl hI kMm bx jwxw-
au`qr: cOlINN sr jwxw
294 pRSn: burI qrHwN hrwauxw-
au`qr: C`ky Cufwauxy
295 pRSn: Acncyq pVqwl krnI-
au`qr: Cwpw mwrnw
296 pRSn: rOlw pwauxw-
au`qr: cINN pINN krnw
297 pRSn: bhuq mwrnw-
au`qr: iC`qr Pyrnw
298 pRSn: lu`txw-
au`qr: iC`l lwhuxI
299 pRSn: nSr krnw-
au`qr: C`j iv`c pw ky C`txw
300 pRSn: ie`k dm AmIr hoxw-
au`qr: C`pV pwV ky imlxw
30 pRSn: iekrwr krnw-
au`qr: zbwn dyxI
304 pRSn: kurbwnI dyxI-
au`qr: jwn qy Kyfxw
305 pRSn: imMnqwN krnIAwN -
au`qr: ju`qIAwN c`txIAwN
306 pRSn: smwN AjweINN guAwauxw-
au`qr: J`K mwrnw
307 pRSn: guzwrw krnw-

31
au`qr: J`t tpwauxw
308 pRSn: lgwqwr mINh pYxw-
au`qr: JVI l`gxI
309 pRSn: mwr dyxw-
au`qr: Al^ mukwauxw
312 pRSn: twkrw krnw-
au`qr: t`kr lYxI
313 pRSn: sw& ienkwr krnw-
au`qr: tky vrgw jvwb dyxw
314 pRSn: mqlb k`Fxw-
au`qr: au`lU is`Dw krnw
316 pRSn: d^l dyxw-
au`qr: tMg AVwauxI
317 pRSn: pwKMfI-
au`qr: bglw Bgq
318 pRSn: gu`sy nwl BirAw -
au`qr: BirAw pIqw
321 pRSn: inkMmw-
au`qr: mwqw dw mwl
32 pRSn: bicAw mwl-
au`qr: rihMd-KMUhd
325 pRSn: clwkI krnI-
au`qr: ausqwdI krnI
326 pRSn: pwsy mwrny-
au`qr: au`sl v`ty lYxy
327 pRSn: quhmq lwauxI-
au`qr: auNgl krnI
328 pRSn: jwx-bu`J ky musIbq shyVnI-

32
au`qr: a`uKlI iv`c isr dyxw
329 pRSn: bhuq Sor-Srwbw pwauxw-
au`qr: au`DV-DuMmI mcwauxI
330 pRSn: iksy nMU v`s iv`c krky aus koloN AwpxI mrzI Anuswr kMm krvwauxw-
au`qr: auNglwN qy ncwauxw
331 pRSn: ijMnI kmweI aunwN hI Krc krnw-
au`qr: AweI-clweI krnI
33 pRSn: Awdr krnw-
au`qr: A`KwN au`qy ibTwauxw
333 pRSn: JgVw krnw-
au`qr: AwFw lwauxw
334 pRSn: twl-mtol krnw-
au`qr: A`j-k`l krnw
335 pRSn: shweI hoxw-
au`qr: AMg pwlxw
336 pRSn: au`cI pdvI dyxI-
au`qr: Asmwn qy cVHwauxw
337 pRSn: hMkwrI ho jwxw-
au`qr: Asmwn nwl g`lwN krnIAW
338 pRSn: ieko ijhw smJxw-
au`qr: ie`k A`K nwl vyKxw
339 pRSn: eykqw dw hoxw-
au`qr: iek jwn hoxw
341 pRSn: swirAwN nwl ie`ko ijhw vrqwE krnw jW ie`ko ijhI szw dy dyxI-
au`qr: ieko r`sy &why dyxw
34 pRSn: brbwd kr dyxw/mwq dyxI-
au`qr: ie`t nwl ie`t KVkwauxI
343 pRSn: lVweI-JgVw SurU kr dyxw-

33
au`qr: ie`t KV`kw krnw
344 pRSn: v`D cVH ky bdlw lYxw-
au`qr: ie`t cu`kdy nMU p`Qr cu`kxy
345 pRSn: jwn dy vYrI hoxw-
au`qr: ie`t GVy dw vYr hoxw
346 pRSn: Fyr icr ipCoN imlxw-
au`qr: eId dw cMn hoxw
347 pRSn: hwr mMnxI-
au`qr: eIn mMnxI
349 pRSn: ij`q lYxw-
au`qr: sr krnw
350 pRSn: bhuq gu`sw cVHnw-
au`qr: s`qIN k`pVIN A`g l`gxI
351 pRSn: augwhI dyxI-
au`qr: swKI BrnI
353 pRSn: mr jwxw-
au`qr: sdw dI nINd sON jwxw
354 pRSn: grIbI AwauxI-
au`qr: h`Q qMg hoxw
355 pRSn: mMgxw-
au`qr: h`Q A`fxw
356 pRSn: koiSS krnI-
au`qr: h`Q-pYr mwrny
357 pRSn: dOV jwxw-
au`qr: nON do igAwrwN ho jwxw
358 pRSn: eIrKw nwl sVnw-
au`qr: ih`k qy s`p lytxw
359 pRSn: KuSI iv`c n`cxw-t`pxw-

34
au`qr: k`CwN vjwauxIAwN
360 pRSn: iqAwrI krnI-
au`qr: kmr k`sxI
384 pRSn: sUlwN dI syj-
au`qr: ausqirAwN dI mwlw
385 pRSn: Gr dw duAw dwrU-
au`qr: auhV-puhV
386 pRSn: Acncyq Aw peI musIbq-
au`qr: AsmwnI golw if`gxw
387 pRSn: Aiq ipAwrw-
au`qr: A`KwN dw qwrw
388 pRSn: bhuq mihMgI-
au`qr: A`g dy BwA
389 pRSn: Eprw bMdw-
au`qr: sq-bygwnw
390 pRSn: &swd dI jVH-
au`qr: isAwpy dI nYx
394 pRSn: QoVHI ilAwkq vwlw-
au`qr: KUh dw f`fU
395 pRSn: cMgy mMdy iv`c &rk nw smJxw-
au`qr: Koqw GoVw iek brwbr
396 pRSn: auh kMm ijhVw mu`kx iv`c nw Awvy-
au`qr: ig`lw pIhx
397 pRSn: kMm dw vylw KuMJw jwx vwlw-
au`qr: GVI dw Gu`Qw
398 pRSn: jo Awpxy h`QwN iv`c hovy-
au`qr: GVy dI m`CI
399 pRSn: koeI &rk nw pYxw jW iekimk hoxw-

35
au`qr: iGau iKcVI
400 pRSn: &okIAwN tOhrwN mwrnIAwN -
au`qr: zbwnI jmHwN Krc krnw
403 pRSn: imhnq dI kmweI-
au`qr: dswN nOvHwN dI kmweI
404 pRSn: ie`zq vwlw-
au`qr: n`k vwlw
405 pRSn: Purybx-
au`qr: &`&y ku`txI

Awm smJ nwl sMbMiDq Sbd/nwmkrn:

406 pRSn: k`pVy isaux vwly dw nwmkrn kI hY?


au`qr: drjI
407 pRSn: sony cwNdI dy gihxy bxwaux vwly dw nwmkrn kI hY?
au`qr: suinAwrw
408 pRSn: imTweI bxwaux vwly dw nwmkrn kI hY?
au`qr: hlvweI
409 pRSn: auh QwN ij`Qy pihlvwn kuSqI lVdy hn, ausnUM kI ikhw jWdw hY?
au`qr: AKwVw
410 pRSn: r`b nMU mMnx vwly nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: Awsqk
411 pRSn: r`b nMU nw mMnx vwly nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: nwsqk
41 pRSn: pqI dy v`fy Brw nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: jyT
413 pRSn: pqI dy Coty Brw nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: idaur
414 pRSn: jyT dI vhutI nMU kI ikhw jwNdw hY?

36
au`qr: jyTwxI
415 pRSn: pqI dI BYx nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: nnwx
416 pRSn: idaur dI vhutI nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: drwxI
417 pRSn: ijs dy mwN-ipE nw hox, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: XqIm
418 pRSn: jo z^m s`jrw hovy, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: A`lw z^m
419 pRSn: ijs swl mINNh nw ipAw hovy, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: AOV
420 pRSn: ijhVw pYsy nw Krc krn iv`c sUmpuxw kry, ausnMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: kMjUs
421 pRSn: ij`Qy is`ky GVy jwNdy hn, ausnMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: tkswl
42 pRSn: ijs zmIn ‘qy ku`J nw au`gy, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: bMjr
423 pRSn: ipMf dI swNJI QwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: Swmlwt
424 pRSn: horwN dw Blw krn vwly nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: pr-aupkwrI
425 pRSn: mzdUrI id`qy ibnwN kMm krvwaux nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: vgwr
426 pRSn: cUVIAwN vycx vwly nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: vxjwrw
427 pRSn: jo A`j-k`lH dy smyN dw hovy, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: Ajokw
428 pRSn:swirAwN dI iek rwie nMU kI ikhw jwNdw hY?

37
au`qr: srb-sMmqI
429 pRSn: XoiDAwN dI mihmw iv`c ilKI geI ibrqwNiqk kivqw nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: vwr
430 pRSn: ijhVw iksy dI kIqI hoeI nykI nw jwxy, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: AikrqGx
431 pRSn: auh pwT jo AwrMB qoN lY ky AMq q`k Aru`k hovy, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: AKMf pwT
43 pRSn: ijhVI &sl smyN qoN pihlwN bIjI jwvy, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: AgyqI
433 pRSn: bhuq vDw cVHw ky kIqI g`l nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: AiqkQnI
436 pRSn: hIry jvwhrwq dw vpwr krn vwly nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: jOhrI
437 pRSn: sony cwNdI dw vpwr krn vwly nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: srw&
438 pRSn: lokwN nMU ivAwj qy ruipAw dyx vwly nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: Swh
440 pRSn: auh QwN, ij`Qy muridAwN nMU swiVAw jwNdw hY?
au`qr: smSwn Gwt
441 pRSn: auh QwN ij`Qy muridAwN nMU d&nwieAw jwNdw hY?
au`qr: kbirsqwn
44 pRSn: gu`Jy BydwN nMU l`Bx vwly nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: sUhIAw
443 pRSn: auh kuVI, ijs dw pqI in`kI aumr iv`c mr igAw hovy?
au`qr: bwl-ivDvw
446 pRSn: auh AwdmI, ijhVy iek QwN qy nw itkx/v`sx vwly hox, aunHwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: t`prIvws
447 pRSn: auh QwN ij`Qy GoVy b`Jdy hox,aus nMU kI ikhw jwNdw hY?

38
au`qr: qbylw
448 pRSn: crKw k`qx vwlIAwN kuVIAwN dy iek`T nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: iqRMJx
449 pRSn: auh AwdmI, ijs kol krzw lwhux leI pYsy nw hox, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: dIvwlIAw
450 pRSn: auh twkrw, ijs iv`c bhuiqAwN dw Gwx ho jwey, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: G`lUGwrw
452 pRSn: auh QwN, ij`QoN chuM pwisAwN v`l rsqy inkldy hox, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: cursqw
453 pRSn: auh b`cw, ijs dI hr g`l mMnI jwvy, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: iCMdw

128 pRSn: jMJ dy Gr phuMcx ‘qy muMfy dI drvwjy qy ikhVI rsm Adw kIqI jWdI hY?
au`qr: pwxI vwrn dI
129 pRSn: ivAkqI dy mrn ‘qy Gr dIAw AOrqwN kI krn l`gdIAwN hn?
au`qr: vYx pwauNdIAW hn
130 pRSn: bMdy dy mrn ‘qyy mrd ik`Qy bYTdy hn?
au`qr: PhuVI/drI ivCw ky BuMjy bYTdy hn[
131 pRSn: ArQI iks l`kVI dI iqAwr kIqI jwNdI hY?
au`qr: bwNs jwN byrI dI
132 pRSn: imrqk dI icKw nUM lWbU kOx lwauNdw hY?
au`qr: v`fw pu`qr
133 pRSn: ArQI dw ie`k fMfw k`F ky murdy dI jL rhI KopVI nUM Tkorn dI ikirAw nUM kI kihMdy
hn?
au`qr: kpwl ikirAw
134 pRSn: murdy dy &u`l ik`Qy jlpRvwh kIqy jwNdy hn?
au`qr: hrduAwr jW kIrqpur swihb jW iksy vI vihMdy dirAw/ndI ivc[
135 pRSn: ipqw dw vwrs bxwaux leI BweIcwry dI hwzrI iv`c iks nUM dsqwr
bMnHweI jwNdI hY?

39
au`qr: v`fy p`uqr nUM[
136 pRSn: musilm murdy nUM kI krdy hn?
au`qr: d&nwauNdy hn[

144 pRSn: ihMdU/is`K murdy nUM kI krdy hn?

au`qr:AgnI ByNt krdy hn[


145 pRSn: iksny ikhw ik 'pMjwb ijaNUdw hI gurUAwN dy nW au`qy’ hY?
au`qr: pRo:pUrn isMG
148 pRSn: bwg qyy &ulkwrI dI kFweI iks k`pVy aup`r kIqI jwNdI hY?
au`qr: rMgy hoey K`dr au`pr[
149 pRSn: mnu`K duAwrw kIqy jwx vwly kMmwN dy suhj qy klwqimk guxW krky lok-mwns nwl
sMbMiDq iks klw dw jnm hoieAw ?
au`qr: lok-klw dw[
151 pRSn: lok-klw dI loVINdI sm`grI ik`QoN pRwpq kIqI jWdI hY?
au`qr: swDwrn cOigrdy 'cNo/Awly duAwly iv`coN[
152 pRSn: pMjwb dI lok-klw iv`c kFweI dI ikhVI klw dI ivSyS QwN hY?
au`qr: bwZ, &ulkwrI dI[
153 pRSn: ikhVI &ulkwrI dI kFweI smyN k`pVy au`qy koeI QwN KwlI nhIN idsdI ?
au`qr: bwZ
154 pRSn: ikhVIAwN &ulkwrIAwN kuVI dy nwnky nwnkI C`k iv`c lY ky AwauNdy hn?
au`qr: coB qy su`Br[
156 pRSn: pMjwb dy lok-nwc ikho ijhI pRikrqI dy hn?
au`qr: lOikk[
123 pRSn: GoVI cVHn qoN pihlW muMfy nUM surmw kOx pwauNdw hY?
au`qr: BrjweI
124 pRSn: GoVI dI vwg kOx PVHdw hY?
au`qr: BYx[
125 pRSn: jdoN jMJ kuVI dy ipMf phuMc jwNdI hY, qW sB qoN pihlI rsm ikhVI huMdI hY?

40
au`qr: imlxI dI[
126 pRSn: ikhVI rsm qoN ibnwN ivAwh sMpUurn nhIN smiJAw jwNdw?
au`qr: lwvW,PyirAW qoN ibnwN[

41
Bwg-a

1. nwnkw myl kI huMdw hY ?


mwN dy pyky
2. qIAwN dw iqauhwr iks mhIny mnwieAw jwNdw hY ?
swaux dy
3. ‘eISr Awey dil`dr jwey,
dil`dr dI jVH cu`lHy pwey’ ieh qukwN iks iqauhwr iv`c bolIAwN jwNdIAwN hn ?
lohVI dy
4. ivAwh qoN ie`k idn pihlwN 'jwgo' iks v`loN k`FI jwNdI hY ?
nwnikAwN vloN
5. lwVy jwN lwVI nUM Kwry kOx cwVHdw hY ?
mwmw
6. ivAwh qoN kuJ idn pihlwN 'mweIey pwaux' dI rsm 'c kI huMdw hY ?
v`txw milAw jwNdw hY[
7. Kwry dI rsm iv`c kI kIqw jwNdw hY ?
dhINN nwl nuhwieAw jwNdw hY[
8. jwgo ikvyN k`FI jwNdI hY ?
gwgr dy gl au`pr dIvy jgw ky [
9. 'jwgo' nwN ikvyN pRcilq hoieAw ?
swrI rwq jwgx dI rsm qoN
10. 'jwgo' k`Fdy smyN AOrqwN kI krdIAwN hn ?
hwsw-T`Tw krdIAwN qy sB nUM jgwauNdIAwN hn[
11. ‘rUp co ky prwq iv`c if`igAw
Du`p 'c pkweIAwN rotIAwN ’,
ieh pMjwbI lok-gIq dI ikhVI vMngI hY ?
t`pw

42
15. swfy s`iBAwcwr iv`c buJwrq b`icAwN leI iks qrHwN dw mwiDAm hY ?
idmwgI ksrq qy mnorMjn dw
13. ‘do pYr G`t qurnw,
pr qurnw mtk dy nwl’,
ieh lok-gIq iks sbMD iv`c boilAw jwNdw hY ?
pMjwbIAwN dI AxK leI
14. nOrwiqAwN iv`c ie`k iqauhwr mnwieAw jwNdw hY, auh ikhVw hY ?
swNJI mweI dw
15. Awpxy 'ip`qrwN' nUM KuS krn leI ikhVw lok-ivSvwS jwN Dwrimk rsm hY ?
srwD
16. AOrqwN dy kMnwN dy gihixAwN dy nwm d`so ?
kwNty, buMdy, lotx, ip`pl-p`qIAwN
17. ''ip`pl-p`qIAwN '' AOrqwN dw ikhVw gihxw hY ?
kMnwN dw
18. ''kwto'' lok swz ik`Qy vriqAw jwNdw hY ?
BMgVy iv`c
19. 'FolkI' lok swz dI vrqoN izAwdw kOx Aqy kdoN krdIAW hn?
muitAwrwN, ivAwh smyN
20. koeI ij`q hwsl hox ‘qy pMjwbI ikhVw lok-nwc KuSI iv`c pwauNdy hn ?
lu`fI
21. muitAwrwN Awpxw mnoBwvwN dw pRgtwA Ku`lH-idlI nwl ikhVy kwiv-rUp rwhIN krdIAW hn
?
lok-bolIAwN rwhIN
22. ivAkqI dy jIvn Aqy s`iBAwcwr dI Jlk iks rwhINN idKweI idMdI hY ?
lok-klw rwhINN
23. mwN dy pyikAwN nwl sbMiDq AMgwN-swkwN dy nwm d`so ?
mwmw-mwmI, nwnw-nwnI
24. mwVI nzr qoN bcwaux leI b`cy leI kI aupwA kIqw jwNdw hY ?

43
jwN
b`cy nUM burI nzr qoN ikvyN bcwieAw jwNdw hY ?
kwlw it`kw lgw ky
25. 'v`txw' mlx vyly ikhVI sm`grI vrqI jwNdI hY ?
hldI, qyl qy vysx dw imSrn
26. ‘in`kI-in`kI bUMdI, in`ikAwN mINh vy vrHy,
mwN vy suhwgx qyry Sgn kr

ieh ikhVw lok-kwiv rUp hY ? qy ikhVy smyN boilAw jwNdw hY ?


GoVIAwN, muMfy dy ivAwh 'c
27. ikhVy lok-kwiv rUp iv`c bwrwN mhIinAwN nUM AwDwr bxw ky kivqw rcI jwNdI hY ?
bwrW mwh
28. 'CMd prwgw' iks smyN nwl sMbMiDq lok-kwiv rUp hY ?
ivAwh nwl sMbMiDq
29. ivAwh smyN kuVIAwN lwVy nUM AMdr s`d ky lok-kwiv dI ikhVI vMngI iv`c hwsw mKOl
krdIAwN hn ?
CMd suxw ky
30. v`fy-vfyirAwN dIAwN iksy do KyfwN dy nwN ilKo ?
bwrwN twhxI, cOpV
32. 'klIcVI' gihxw ik`Qy pihinAwN jwNdw hY ?
auNgl 'c
33. qyl k`Fx dw ik`qw kOx krdw hY ?
qylI
35. ku`jw, GVw, cwtI, vltohI Awid BwNfy kOx bxwauNdw hY ?
GuimAwr
36. mlveI ig`Dy iv`c vjwey jwx vwly swzwN dy nwN ilKo ?
Algozy, Folk, bu`GdU
37. lMmIAwN bolIAwN ikhVy nwc iv`c pweIAwN jwNdIAwN hn ?
mrdwN dy ig`Dy iv`c, mlveI ig`Dy iv`c

44
38. bwZ Aqy &ulkwrI dI kFweI iks k`pVy au`pr kIqI jwNdI hY ?
rMgy hoey K`dr au`pr
39. 's`gI Pu`l' AOrqwN dw ik`Qy pihinAw jwx vwlw gihxw hY ?
isr 'qy
40. iesqrIAwN qy mrdwN dy gihxy kOx bxwauNdw hY ?
suinAwrw
41. qwlI nwc ikhVw huMdw hY ?
ig`Dw
42. bwhwN dy ihloirAwN 'qy ikhVw nwc AwDwirq hY ?
sMmI nwc
43. qUVI iek`TI krn leI vrqy jwx vwly sMd nUM kI kihMdy hn ?
qMglI
44. pMjwbxwN dI poSwk ''slvwr kmIz‛ iks pRBwv dI sUck hY ?
ieslwmI
45. ‘Awr twNgw, pwr twNgw, iv`c t`lmt`lIAwN,
Awx kUMjwN dyx b`cy, ndI nhwaux c`lIAW’ ieh buJwrq dw au`qr d`so
KUh dIAwN itMfwN
46. lok-nklwN nUM hor kI kihMdy hn?
BMf-BfOqI
47. swNdlbwr dy lokwN dw hrmn-ipAwrw lok-gIq d`so ?
Folw
48. ikhVw nwc JUMm-JUMm ky n`icAw jwNdw hY ?
JUMmr
49. BMgVy dI tolI iv`c bolI pwaux vwlw kOx huMdw hY ?
koeI ncwr jwN FolkI
50. do-do joty bxw ky ikhVw nwc n`icAw jwNdw hY ?
ik`klI
51. pMjwb dIAwN bhuqIAwN lok-klwvwN dI isrjxw iks ny kIqI hY ?

45
iesqrIAwN ny
52. lok-ik`qw iks nUM ikhw jwNdw hY ?
ipqw-purKI kMm nUM
53. ijs qoN iksy ikrq dw inrmwx hovy, aus nUM kI ikhw jwNdw hY ?
ik`qw
54. mrwsIAwN kol ikhVI klw huMdI hY ?
BwSweI muhwvry dI
55. bwzIgr qy mrwsI dy ik`qy kI pYdw krdy hn ?
mnorMjn
56. kuVI vwly nweI dy h`Q muMfy nUM ie`k rup`ieAw Byj ky jd nwqw p`kw krdy hn, aus rsm nUM
kI kihMdy hn ?
rokxw qy Twkxw
57. muMfy jwN kuVI dy ivAwh iv`c Cuhwrw qy imSrI pw ky ikhVI rsm kIqI jwNdI hY ?
kuVmweI jwN sgweI
58. mMgxI qoN ip`CoN ivAwh leI iksy Su`B mhIny dI iq`Q qy GVI leI inXq kIqI rsm nUM kI
ikhw jwNdw hY ?
swhw kFwauxw
59. ivAwh qoN QoVHy idn pihlwN 'swhy ic`TI' jwN lgn kOx ilKwauNdw hY ?
kuVI vwly
60. ihMdU GrwN iv`c b`cy dy jnm qoN qIjy qoN pMjvyN swl iv`c ikhVI rsm kIqI jwNdI hY ?
muMfn sMskwr
61. swvx iv`c pUrnmwSI nUM ikhVw iqauhwr mnwieAw jwNdw hY ?
r`KVI dw
62. pMjwb iv`c nvyN sMmq dw iqauhwr kdoN mnwieAw jwNdw hY ?
cyqr dI eykm nUM
63. kMjkwN iks nUM pRsMn krn leI ibTweIAwN jwNdIAwN hn ?
dyvI mwqw nUM
64. ikhVI cIz pMjwb dy mOsmwN, ru`qwN qy iqauhwrwN nwl juVI hoeI hY ?

46
myly
65. bsMq-pMcmI dw mylw ik`QoN dw izAwdw pRis`D hY ?
pitAwly qy Cyhrtw swihb (AMimRqsr)
66. pMjwb iv`c hr vMn-suvMnIAwN cIzwN dw ie`k BrpUr bzwr ik`Qy au`Br AwauNdw hY ?
pMjwb dy hr myly iv`c
67. poh dy mhIny dy A^Irly idn ikhVw iqauhwr mnwieAw jwNdw hY ?
lohVI
68. nvIN kxk dIAwN b`lIAwN qy CoilAwN dIAwN holwN BuMn ky Kwx dI rIq nUM kI kihMdy hn
?
AMn nvwN krnw
69. ru`q dw svwd mwxn leI nvIN kxk dIAwN b`lIAwN Aqy CoilAwN dIAwN holwN ikhVy
mhIny KwDIAwN jwNdIAwN hn ?
cyqr dI eykm nUM, nvyN sMmq vwly idn
70. ivAwh iv`c gihxy, k`pVy, brqn, ibsqry Awid ikhVy AMg-swk lY ky AwauNdy hn ?
nwnkw myl
71. ''j`t gMnw idMdw mrdw, BylI idMdw nhINN mrdw‛ ieh AKwx iks iksm dy suBwA leI
vriqAw jwNdw hY ?
msq qy dwnI/AVHb
72. imRqk dy Pu`l cugx dI rsm kdoN kIqI jwNdI hY ?
qIjy idn
73. ipqw dI mOq qoN bwAd Bog vwly idn ikhVI rsm Adw kIqI jwNdI hY ?
dsqwrbMdI
74. iksnUM dsqwrbMdI krky ipqw dI mOq qoN bwAd Gr dw izMmyvwr vwirs bxwieAw jwNdw hY
?
v`fy pu`qr nUM
75. 'srbwlw' iks nUM kihMdy hn ?
lwVy dw swQI
76. srkMfy nUM ku`t ky ikhVw vwx bxwieAw jwNdw hY ? jwN auh kI AKvwauNdw hY ?

47
muMj dw vwx
77. jdo jM\ kuVI vwilAwN dy ipMf phuMc jwNdI hY ,qwN ikhVI rsm kIqI jwNdI hY ?
imlxI dI
78. ivAwh iv`c sB qoN mh`qvpUrn rsm ikhVI huMdI hY ?
PyirAwN dI jwN AwnMd kwrj
79. ''pytI KulHweI‛ dI rsm iks v`loN kIqI jwNdI hY ?
bhU dI CotI nxwn v`loN
80. 'pytI KulHweI' iv`c nxwn nUM kI imldw hY ?
mnBwauNdw sUt
81. jxypy qoN ikMny idn mgroN bwhr vDwaux dI rsm Adw huMdI hY ?
qyrHvyN idn
82. Sgn pwaux vyly kuVI leI lwl prwNdI iks cIz dI inSwnI smJI jwNdI hY ?
SgnwN dI
83. ivAwh qoN ikMny idn pihlwN kVwhI cVHweI jwNdI hY ?
s`q jwN nON idn
84. ivAwh dy hr kMm nUM krn leI ikMnIAwN suhwgxwN iek`TIAwN huMdIAwN hn ?
s`q
85. GoVI cVHn qoN pihlwN lwVy nUM surmw kOx pwauNdI hY ?
aus dI BwbI

Bwg-A
1. ''lONg‛ AOrq dy srIr dy ikhVy AMg 'qy pihinAw jwx vwlw gihxw hY ?
n`k dw
2. iksy lok-nwiek dI bhwdrI dw vrxn iks lok-kwiv rUp iv`c kIqw jwNdw hY ?
lok-vwr
3. mwN v`loN b`cy nUM suAwaux leI suxwieAw jwN dw mDur gIq ikhVw huMdw hY ?
lorIAwN
4. rumwNitk lihjy iv`c bhwdrI dy kwrnwmy iks lok-kwiv rUp iv`c ibAwn kIqy jwNdy hn ?
lok-gwQw

48
5. ''gulUbMd‛ ik`Qy pihinAw jwx vwlw gihxw hY ?
grdn 'qy
6. ''sgly‛ ik`Qy pwaux vwly gihxy hn ?
h`QwN dy
8. ''ib`CUey‛ AOrq srIr dy iks AMg qy pihndI hY ?
pYrwN dIAwN auNglwN 'qy
9. jo g`l suxI-suxweI qy lok-crcw dw ivSw hovy, aus nUM kI kihMdy hn ?
dMq-kQw
10. AOrq v`loN mrd leI sMboDnI-sur iv`c ikhVw gIq gwieAw jwNdw hY ?
mwhIAw
11. lok-gihxw ''qvIqVIAwN ‛ kOx pihndw hY ?
mrd
12. isr dy K`by pwsy lV nUM C`f ky bMnHIN p`g nUM kI ikhw jwNdw hY ?
Smly vwlI p`g
13. p`g nUM mwieAw lgw ky isr qoN auqwNh Klwry p`g dy lV nUM kI ikhw jwNdw hY ?
qurlw,Smlw
14. pMjwb iv`c ikhVw k`pVw vDyry pRcilq irhw hY ?
kpwh dw bixAw K`dr
15. aus k`pVy dw nwm d`so, ijsnUM pMjwbI SurU qoN hI pihnx qoN ielwvw hor keI kMmwN leI
vrq lYNdy rhy hn ?
cwdrw
16. kmIz dy Q`ly pihlwN -pihl mrdwN v`loN kI pihnx dw bhuq irvwz sI ?
PqUhI
17. iks k`pVy dy cwdry izAwdwqr pRcilq rhy ?
l`Ty dy
18. bRwhmx, K`qrI lok qyV kI bMnHdy sn ?
DoqI
19. iq`QwN , iqauhwrwN qy pihny jwx vwly cwdry nUM kI kihMdy sn ?

49
DUhvwN cwdrw
20. moFy au`qy r`Ky k`pVy nUM kI ikhw jwNdw hY ?
sw&w
21. ie`k lok-ivSvws Anuswr ikhVI vsqU pihnx nwl bdrUhwN qy BYVy supny nhINN AwauNdy
?
lohy dIAwN vsqUAwN
22. ''GuMf‛ dI pRQw pMjwbI s`iBAwcwr iv`c iks pRBwv hyT pYdw hoeI ?
ieslwmI s`iBAwcwr dy
23. iesqrI dw ''burkw‛ Dwrn krnw iks s`iBAwcwr AMdr pRcilq hY ?
ieslwmI
24. ''G`gry‛ dy Gyry dw v`fw hoxw iks g`l dw pRqIk hY ?
AOrq dI srdwrI dw
25. AOrqwN dI puSwk 'G`gry' leI ikhVw k`pVw vriqAw jwNdw sI ?
sUq dw
26. qMg pONcy vwlI 'slvwr' nUM kI ikhw jwNdw hY ?
su`Qx
27. AOrqwN Awpxw isr hmySwN iks cIz nwl F`k ky r`KdIAw hn ?
cuMnI/dup`ty nwl
28. AMb dy rs vrgy rMg dI cuMnI nUM kI ikhw jwNdw hY ?
AMbrsIAw
29. forI nwl gMFwN mwrky rMgI geI cuMnI nUM kI AwiKAw jwNdw hY ?
forIAw
30. &ulkwrI dI kFweI iks k`pVy 'qy kIqI jwNdI hY ?
moty K`dr 'qy
31. iql dy p`iqAwN vrgI bUtI ijs k`pVy au`qy pweI jwNdI hY, ausnUM kI ikhw jwNdw hY ?
''iql p`qrw PulkwrI‛
32. SIiSAwN vwlI &ulkwrI nUM kI ikhw jwNdw hY ?
Cmws

50
33. &ulkwrI dy p`ilAwN nUM C`f ky isirAwN qy kIqI jwNdI kFweI nUM kI kihMdy hn ?
GuMUgt bwg
34. iksy Kws rhu-rIqwN dy iq`Q-iqauhwrwN nwl sbMiDq pihrwivAwN nUM kI ikhw jwNdw hY
?
AnuSTwink pihrwvy
35. ivAwh smyN kuVI jwN muMfy dI mwN v`loN jo sUt pihinAw jwNdw hY, aus nUM kI ikhw jwNdw
hY ?
h`QBry dw sUt
36. pMjwbI s`iBAwcwr AMdr SgnwN dw rMg ikhVw mMinAwN jwNdw hY ?
gulwbI qy lwl rMg
37. ivAwNhdV dI mwN v`loN pihinAw sUt kOx lY ky AwauNdw hY ?
mwN dy Brw
38. kuVI nUM folI iv`c ibTwaux smyN kI pihnwieAw jwNdw sI ?
vrI iv`c AwieAw G`grw
39. folI smyN vrI dw G`grw pihnwauxw iks pRkwr dy ArQ sMcwr krdw hY ?
kuVI qoN nUMh bxn dy
40. ivAwhux Awey g`BrU dw pihrwvw iks vrgw huMdw hY ?
rwijAwN vwNg
41. ivDvw AOrq ic`tw sUt qy ic`tw dup`tw ikauN pihndI hY ?
swdgI qy SwNqI leI
42. ivswKI vwly idn AOrqwN-mrd iks rMg dy dup`ty qy p`gwN pihndy hn ?
kysrI
43. ivAwh dIAwN rsmwN iv`c sB qoN v`D rol iks v`loN inBwieAw jwNdw hY ?
mwmy v`loN
44. DI dy ivAwh ‘qy mwN -bwp, BrwvwN jwN mwmy v`loN id`qw igAw smwn jwN pYsw kI
AKvwauNdw hY ?
kMinAwN dwn/iesqrI-Dn
45. DI nUM folI iv`c ibTwaux dI rsm iks v`loN inBweI jwNdI hY ?

51
mwmy qy aus dy BrwvwN v`loN
46. BYx dy b`icAwN dy ivAwh vkq ausdy swry Brw rl ky kI lY ky jwNdy hn ?
nwnkw-C`k
47. ''koTy 'qy kbUqr bYTw krdw GUM-GUM,
nwly qyrI rotI b`DI nwly b`Dw qUM’ hY :
(T) suhwg (A) is`TxI (J) p`ql-kwiv (s) GoVI
au`qr :- (J) p`ql-kwiv
48. nklwN lok-klw dw ikhVw rUp hY :
(T) lok-nwt (A) lok-sMgIq (J) lok-inRq (s) lok-ic`qrkwrI
au`qr :- (T) lok-nwt
49. 'rws' lok-klw dw ikhVw rUp hY :
(T) lok-inRq (A) lok-nwt (J) lok-sMgIq (s) koeI vI nhINNN
au`qr :- (A) lok-nwt
50. ''sMmI‛ lok-klw dw ikhVw rUp hY :
(T) lok-sMgIq (A) lok-nwt (J) lok-inRq (s) koeI vI nhINN
au`qr :- (J) lok-inRq
51. ''in`kI-in`kI bUMdI in`ikAw mINh vy vrHy‛ hY :
(T) GoVI (A) suhwg (J) is`TxI (s) p`ql-kwiv
au`qr :- (T) GoVI
52. GoVIAwN gweIAwN jwNdIAwN hn :-
(T) lVkw jMmx smyN (A) lVkI jMmx smyN (J) lVky dI jM\ cVHn smyN (s) lVky dy
mrn smyN
au`qr :- (J) lVky dI jM\ cVHn smyN
53. lok-Dwrw dw mu`Flw sbMD hY :
(T) lok-khwxIAwN nwl (A) AKwxwN nwl (J) prMprw nwl (s) lok-gIqwN nwl
au`qr :- (s) lok -gIqwN nwl
54. vrq, pUjw qy su`Kxw lok-Dwrw dI iks SRyxI nwl sbMiDq hn :
(T) lok-swihq (A) lok-ivSvws (J) AnuSTwn (s) lok-klwvwN

52
au`qr :- (J) AnuSTwn
55. 'ik`klI' lok-gIqwN dI iks vMngI nwl sbMDMq hY :
(T) sMskwr-gIq (A) kwrj-gIq (J) inRq-gIq (s) idnwN -iqauhwrwN dy gIq
au`qr :- (J) inRq-gIq
56. ikhVw ik`sw s`d dy nwN nwl mShUr hY :
(T) sohxI mhINvwl-PzlSwh (A) hIr-vwirs (J) pIlU dw imrzw (s) s`sI-hwSm
au`qr :- (J) pIlU dw imrzw
57. mMdrwN iv`c gwey jwx vwly lok-gIq iks SRyxI nwl sMbMiDq hn :
(T) idnwN -iqauhwrwN dy gIq (A) sMskwr gIq (J) kwrj-gIq (s) Bjn
au`qr :- (s) Bjn
58. lok-swihq dw AwDwr hMudw hY :
(T) lok-mn (A) lok-prMprw (J) mOiKk Xogqw (s) lok-ivrsw
au`qr :- (T) lok-mn
59. 's`d' Sbd dw Swbidk ArQ hY :
(T) pRym-gIq (A) ivCoVw (J) iek kwiv-rUp (s) au`cI Awvwz nwl bulwauxw
au`qr :- (s) au`cI Awvwz nwl bulwauxw
60. ''p`kI rih geI vy qvy 'qy rotI, bsry nUM qur c`ilAw‛ ieh ikhVw kwiv-rUp hY :
(T) bolI (A) t`pw (J) mwhIAw (s) Folw
au`qr :- (A) t`pw
61. ''Qwpy‛ ikhVy smyN dI rsm hY :
(T) mrn smyN (A) jMmx smyN (J) ivAwh smyN (s) GoVI cVHn smyN
au`qr :- (J) ivAwh smyN
62. ''sONcI‛ kI huMdI hY :
(T) lok-gIq (A) Kyf (J) rsm (s) inRq
au`qr :- (A) Kyf
63. v`ty dw ivAwh kI huMdw hY :
(T) v`itAwN nwl qol ky ivAwh krnw (A) ivAwh smyN v`txw nw mlxw
(J) pYsy dy ky kuVI ivAwhuxI (s) kuVI dyxI qy kuVI lYxI

53
au`qr :- (s) kuVI dyxI qy kuVI lYxI
64. 'koh nw c`lI bwbw iqhweI' kI hY :
(T) is`TxI (A) AKwx (J) muhwvrw (s) buJwrq
au`qr :- (A) AKwx
65. b`cy nUM nzr qoN bcwaux leI kIqw jwNdw hY :
(T) du`D ipAwieAw jwNdw hY (A) imrcwN vwrIAwN jwNdIAwN hn
(J) guV KvwieAw jwNdw hY (s) qyl vwr ky dwn kIqw jwNdw hY
au`qr :- (A) imrcwN vwrIAwN jwNdIAwN hn
66. ''cwdr pwauxI‛ iks rsm nUM kihMdy hn :
(T) ivDvw nUM ibnwN ivAwhy pqnI bxwauxw (A) kuVI nUM GroN Bjw ky lY jwxw
(J) pYsy dy ky pqnI ivAwh ilAwauxI (s) mrn smyN k`pVy dwn krnw
au`qr :- (T) ivDvw nUM ibnwN ivAwhy pqnI bxwauxw
67. ikhVw ju`t shI hY :
(T) AlwhuxI-isAwpw (A) is`TxI-ausqqI (J) nwAq-Bjn (s) bolI-t`pw
au`qr :- (T) AlwhuxI-isAwpw
68. 'AYnw ku mIAwN , AYnI ku auhdI pUC, ij`Qy mIAwN CUh igAw, au`QoN fyrw kUc' ikhVw kwiv-
rUp hY :
(T) AKwx (A) muhwvrw (J) buJwrq (s) lok-gIq
au`qr :- (J) buJwrq
69. ikhVw ju`t shI hY :
(T) t`py-bolIAwN - sog-gIq (A) GoVI, is`TxI - ivAwh gIq
(J) lorIAwN , Foly - kwrj-gIq (s) s`d, mwhIAw - jwqI-gIq
au`qr :- (A) GoVI, is`TxI - ivAwh gIq
70. &ulkwrI kI hY :
(T) Pu`lwN BrI ikAwrI (A) dIvwr au`qy kIqI ic`qrkwrI
(J) gihxy Aqy mInwkwrI (s) kFweI vwlw isr dw k`pVw
au`qr :- (s) kFweI vwlw isr dw k`pVw
71. 'n`qIAwN ' gihxy dw srIr dy iks AMg nwl sbMD hY :

54
(T) TofI (A) DuMnI (J) n`k (s) kMn
au`qr :- (s) kMn
72. 'imrzw-swihbw' ik`sy dw sbMD ikhVy siBAwcwrk ipCokV nwl hY :
(T) ieslwmI (A) BwrqI (J) XUnwnI (s) iebrwnI
au`qr :- (T) ieslwmI
73. JUMmr nwc mu`K rUp iv`c iks ielwky nwl sMbMiDq hY :
(T) mwlvy dw (A) puAwD dw (J) swNdl bwr dw (s) isMD dw
au`qr :- (J) swNdl bwr dw
74. 'swfy pYrwN hyT islweIAwN, AsIN ikhVy vyly dIAwN AweIAwN ' lok-gIq dw sbMD hY :
(T) sMskwr nwl (A) lok-Kyf nwl (J) iqauhwr nwl (s) mOsm nwl
au`qr :- (J) iqauhwr nwl
75. 'Bu`gw' kI hY :
(T) mylw (A) lok-pkvwn (J) lok-nwtk (s) Kyf
au`qr :- (A) lok-pkvwn
76. swlU kI hY :
(T) mrdwN dw isr dw k`pVw (A) AOrqwN dw isr dw k`pVw
(J) lwVI dw isr dw k`pVw (s) lwVy dw isr dw k`pVw
au`qr :- (J) lwVI dw isr dw k`pVw
77. 'kI ip`dI qy kI ip`dI dw Sorbw' kI hY :
(T) muhwvrw (A) AKwx (J) swDwrn g`l-bwq
(s) imhxw-qwhnw
au`qr :- (A) AKwx
78. ''mwN khy DIey in`q AwvIN, ipau khy iCmwhI rwm,
vIr khy BYx kMm isr AwvIN, Bwbo khy koeI kMm nw rwm‛ iv`c iks irSqy bwry inhorw hY :
(T) mwN -DI (A) ipau-DI (J) BYx-Brw (s) nnwx-BrjweI
au`qr :- (s) nnwx-BrjweI
79. 'CyqI-CyqI vD ik`kry, AswN s`s dw sMdUk bxwauxw' iv`c iks g`l v`l sMkyq hY :
(T) nUMh-p`uq dw ipAwr (A) s`s-shury dw ipAwr (J) nUMh-s`s dw ipAwr (s) pqI

55
Aqy s`s dw ipAwr
au`qr :- (T) nUMh-s`s dw ipAwr
80. lukxmItI Kyf dw sbMD hY :
(T) mwipAwN dw AnuSTwn AiDkwr (A) rsmI Kyf
(J) mwqw qoN ivCoVy dw sihm (s) d`bIAwN BwvnwvwN dw auBwr
au`qr :- (A) rsmI Kyf
81. Awp nMg bwp nMg, qIjy nMg nwnky, nMgo-nMg bYTy hoey, ivAwh krvwieAw jwx ky' iv`c
iks au`qy ivAMg hY :
(T) nwnky-dwdky au`qy (A) pyky-shury au`qy
(J) pirvwirk mMdhwlI au`qy (s) ipau-pu`qr au`qy
au`qr :- (A) pyky-shury au`qy
82. ''ku`t-ku`t bwjrw mYN koTy au`qy pwaunIN AwN ‛ ''AMbIAwN nUM qrsyNgI, C`f ky dyS duAwbw‛
vrgy lok-gIq iks Bwv nUM pRgt krdy hn?
au`qr :- siBAwcwrk rihx-sihx dI ivl`Kxqw nUM
83. pMjvIN nhwaux dI rsm kdoN kIqI jwN dI hY ?
au`qr :-jnm smyN
85. 'myry k`dUAwN dy bMny-bMny kOx KMGUrdw mYN rwjw ptvwrI, kI ku`J mMgdw A`D pw iKcVI, A`D
pw dwl' ieh gIq iks lok-Kyf dw hY?
au`qr :- mYN rwjw ptvwrI
87. 'swlU' dw sbMD iks nwl hY?
au`qr :- lok-pihrwvw
89. ikhVw ju`t shI hY :
(T) m`ClI - h`QwN dw gihxw (A) AwrsI - n`k dw gihxw (J) qoVy - pYrwN dw
gihxw (s) n`qIAwN - gl dw gihxw
au`qr :- (J) qoVy - pYrwN dw gihxw
90. 'buGqIAwN gihxw hY :
(T) kMnwN dw (A) h`QwN dw (J) gly dw (s) pYrwN dw
au`qr :- (J) gly dw

56
91. CtIAwN dI rsm huMdI hY :
(T) ivAwh qoN pihlwN (A) mMgxI vyly (J) muklwvy vyly (s) ivAwh qoN bwAd
au`qr :- (s) ivAwh qoN bwAd
92. lok-swihq dw srUp inrBr krdw hY:
(T) pIVHI dr pIVHI au`qy (A) lok-ivSvws au`qy (J) lok-pRvwngI au`qy (s) lok-rUVHI
au`qy
au`qr :- (s) lok-rUVHI au`qy
93. lok-DMidAwN dw shI ju`t ikhVw hY :
(T) k`qxw, kMuBkwrI, luhwrw (A) qrKwxw, suinAwrw, bu`q-qrwSI (J) ipMjweI, quMbweI,
dukwndwrI (s) suinAwrw, vxj, mUrqIkwrI
au`qr :- (T) k`qxw, kMuBkwrI, luhwrw
94. lok-klw dw ikhVw ju`t shI nhINN hY :
(T) PulkwrI, ic`qrkwrI (A) ksIdwkwrI, kuMBkwrI
(J) ic`qrkwrI, ksIdwkwrI (s) sMgIqkwrI, mUrqIkwrI
au`qr :- (s) sMgIqkwrI, mUrqIkwrI
95. lok-gihixAwN dw ikhVw ju`t shI nhINN hY :
(T) kYNTw-hwr (A) Jumky, vwlIAwN (J) muMdrwN , kokw
(s) cUVIAwN , gjry
au`qr :- (J) muMdrwN , kokw
96. 'vrH vy mINh kwilAw, AsIN gu`fI-gu`fw swiVAw' gIq dw sbMD hY :
(T) lok-klwvwN nwl (A) lok-ivSvws nwl
(J) lok-nwt nwl (s) iksy vrq nwl
au`qr :- (A) lok-ivSvws nwl
97. smuMdr m`CI :
(T) &ulkwrI klw dw nmUnw hY (A) ie`k bwl-Kyf hY
(J) ie`k gihxy dw nwN hY (s) drI dI ie`k vMngI hY
au`qr :- (A) ie`k bwl-Kyf hY
98. jM\ bMnHx dI rsm kIqI jwNdI hY :

57
(T) jM\ cVHn vyly (A) jM\ Fu`kx vyly
(J) jM\ dy rotI Kwx vyly (s) folI jwx vyly
au`qr :- (J) jM\ dy rotI Kwx vyly
99. au`cI qy lMmI hyk nwl gwieAw jwx vwlw kwiv-rUp hY :
(T) s`d (A) GoVI (J) t`pw (s) suhwg
au`qr :- (T) s`d
100. bwrwNmwh vrgw hor kwiv-rUp hY :
(T) sqvwrw (A) GoVI (J) suhwg (s) t`pw
au`qr :- (T) sqvwrw
101. hyT iliKAw iv`coN ikhVw lok-pihrwvw nhINN hY :
(T) slvwr-kmIz (A) kuVqw-pjwmw (J) pYNt-kmIz (s) Ackn-pjwmI
au`qr :- (J) pYNt-kmIz
102. guVHqI dI rsm iv`c ikhVw ivSvws kwrjSIl hY :
(T) nzr qoN bcwA (A) nvyN jMmy b`cy dI pihlI ^urwk
(J) ivAkqI ivSyS nUM mwnqw (s) lwg l`gxI
au`qr :- (s) lwg l`gxI
103. cu`lHw inauNdw qoN Bwv hY :
(T) cu`lHy au`qy vMn-suvMny pkvwn bxwauxw
(A) ivAwh dy mOky Kwx-pkvwn leI rsd iqAwr krnw
(J) ivAwh dy swry smyN leI rotI-pwxI dw s`dw (s) cu`lHy nUM iSMgwrnw
au`qr :- (J) ivAwh dy swry smyN leI rotI-pwxI dw s`dw
104. muMifAwN dIAwN lok-KyfwN hn :
(T) kb`fI, r`sw-k`sI, stwpU
(A) bwrHwN -tihxI, gu`lI-fMfw, iK`do-KUMfI (J) gIty, gu`fIAwN -ptoly, cOpV (s) cIco-cIc
GnyrIAwN , ip`TU grm, lukx-mItI
au`qr :- (A) bwrHwN -tihxI, gu`lI-fMfw, iK`do-KUMfI
105. kMjkwN dI rsm kdoN kIqI jwNdI hY :
(T) srwDwN dOrwn (A) qIAwN dOrwn (J) durgw pUjw dOrwn

58
(s) nrwiqAwN dOrwn
au`qr :- (s) nrwiqAwN dOrwn
106. ''pMjybwN ‛ - AOrqwN dy pihnx vwlw gihxw hY :
(T) h`QwN iv`c (A) auNglwN qy (J) kMnwN iv`c (s) pYrwN iv`c
au`qr :- (s) pYrwN iv`c
107. 'du`D swNBy gujrI bytI, Dn swNBy K`qrI bytI' swihq dI ikhVI vMngI hY :
(T) muhwvrw (A) buJwrq (J) AKwx (s) bolI
au`qr :- (J) AKwx
108. 'A`lx-b`lV bwvy dw, bwvw rUM ilAwvygw, mwN pUxIAwN v`tygI, bwvI bih ky k`qygI' iks
vMngI dI kivqw hY :
(T) slok (A) CMd (J) lorI (s) GoVI
au`qr :- (J) lorI
109. 'pw mweI pw, kwly ku`qy nUM vI pw, kwlw ku`qw dey duAweIN , qyrIAwN jIvx m`JIN-
gweINN ' ieh kwiv-sqrwN iks smyN aucwrIAwN jwNdIAwN hn :
(T) jM\ cVHn smyN (A) jM\ Fu`kx smyN (J) qIAwN smyN (s) lohVI mMgx vyly
au`qr :- (s) lohVI mMgx vyly
110. sONcI kI huMdI hY :
(T) lok-gIq (A) Kyf (J) rsm (s) inRq
au`qr :- (A) Kyf
111. ik`Dr geIAwN vy jIqy qyrIAwN nwnkIAwN hY :
(T) lorI (A) suhwg (J) GoVI (s) is`TxI
au`qr :- (s) is`TxI
112. lok-Dwrw dw sbMD hY :
(T) prMprw nwl (A) ivigAwn nwl (J) nw prMprw qy nw ivSvws nwl (s) koeI
vI TIk nhINN
au`qr :- (T) prMprw nwl
113. pMjwbI pihrwvy iv`c p`g sUck hY :
(T) ieslwmI pRBwv dI (A) is`K Drm dy pRBwv dI

59
(J) ihMdU Drm dy pRBwv dI (s) kSmIrI pRBwv dI
au`qr :- (T) ieslwmI pRBwv dI
114. poh dy mhIny iv`c pMjwbIAwN dy mn-psMd pkvwn hn :
(T) swg qy m`kI dI rotI (A) im`sI rotI qy l`sI
(J) mwl pUVy qy KIr (s) rot
au`qr :- (T) swg qy m`kI dI rotI
115. 'sUqrDwr' dw sbMD huMdw hY :
(T) BMgVy nwl (A) ig`Dy nwl (J) rMgmMc qy nwtk nwl (s) bwr dy Foly nwl
au`qr :- (J) rMgmMc qy nwtk nwl
116. cwNdI dI ju`qI mwrnI :
(T) AKwx hY (A) buJwrq hY (J) muhwvrw hY (s) koeI nhINN au`qr :- (J) muhwvrw
117. p`ql kI hY :
(T) nwc hY (A) rsm hY (J) sMskwr hY (s) Kyf hY
au`qr :- (A) rsm hY
118. ''hrw poxw, K`tw poxw, myry bwp dw jvweI nI, bVw sohxw‛ - ies bolI iv`c iks irSqy
dI g`l kIqI hY :
au`qr :- kuVI v`loN Awpxy kMq dI
119. pMjwbI lokwN dw Bojn iks qrHwN dw irhw hY ?
au`qr :- swdw qy qwkqvr
120. ctpty qy mswlydwr Bojn pMjwbIAwN leI iks dI Awmd nwl SurU hoey ?
muslmwnwN dI
121. 'sO dwrU iek iGau' qy ''jyhw qyrw AMn pwxI, qyhw myrw kMm jwxIN ‛ iehnwN
lok isAwxpwN iv`c pMjwbIAwN dw ikhVw lok s`c CuipAw hY ?
Kwx-pIx dI suc`jqw
122. ''sq-pkvwnI‛ iks mOky qy iqAwr kIqy jwNdy hn ?
ivAwh-SwdI smyN
123. swvx mhIny pMjwbI ikhVy pkvwn bxwauNdy hn ?
KIr-pUVy

60
124. j`cw AOrq leI Kwx vwsqy kI bxwieAw jwNdw hY ?
pMjIrI
125. DVI iGau, eynI hI KMf qy bdwm Awid dI p`kI rsd vjoN iksdI ^urwk huMdI sI ?
pihlvwnwN dI
126. pMjwb dw mwrUQl ielwkw ikhVI cIz Kwx dw SOkIn irhw hY ?
moT-bwjry dI iKcVI
127. gwlI gloc qy mKOl qy gIqwN nUM kI AwKdy hn ?
is`TxIAwN
128. ''hwie-hwie DIey mornIey,
qyrI cMnx vrgI dyhI, DIey mornIey‛ - ieh ikhVw kwiv-rUp hY ?
AlwhuxI
129. bwzIgr qy mrwsI dy ik`qy kI pYdw krdy hn ?
mnorMjn
130. drSkwN v`loN nklIAwN nUM id`qy pYisAwN nUM kI kihMdy hn ?
vyl
131. G`grI, qIr-kmwnI Aqy dr`^qwN vwlw QVw ipV iks kMm leI vrqy jwNdy hn ?
nklwN Kyfx leI
132. KuSIAW dy mOikAW ‘qy Aksr kOx hwzr huMdy hn ,nklIey jW pihlvwn?
nklIey
133. mUMglIAwN PyrnIAwN , borI cu`kxI, vIxI PVnI, r`sw-k`sI iks pRkwr dy bl
vwlIAW lok-KyfwN hn ?
srIrk bl vwlIAW
134. SqrMj, bwrwN -twhxI, cOpV Awid lok-KyfwN iks cIz dw pRgtwvw krdIAw hn ?
bu`DI dw
135. ijs Sugl/Kyf rwhIN mnu`K AwpxI mwnisk Qkwvt qoN Cutkwrw pw lvy, aus nUM kI
kihMdy hn ?
lok-mnorMjn
136. lok-mnorMjn rwhIN ivAkqI dy idl-pRcwvy dy nwl-nwl hor kI imldw hY ?

61
is`iKAw
137. JUilAwN qy JUty lYxy, lok-nwc, nwt qy KyfwN -qmwSy ivAkqI dw kI krdy hn ?
lok-mnorMjn
138. p`Ty kuqrn vwlI mSIn iv`c ij`Qy ru`g lweIdw hY, aus nUM kI AwiKAw jwNdw hY ?
pwVCw
139. g`fIAwN vwilAwN nUM kI boilAw jwNdw hY ?
isklIgr
140. rsoeI-Gr iv`c cu`lHy dy au`qy DUMeyN dI inkwsI leI kI bxwieAw jwNdw hY ?
''lUMbI*
141. v`fy kmry jwN sbwq iv`c C`qWN dy Q`ly Awfy ru^ r`KI jwx vwlI lMmI, motI, BwrI l`kV
nUM kI boldy hn ?
ltYx
142. ptvwrI dy vhI ^wqy nUM kI AwKdy hn ?
iCCrw
143. guV Kurcx vwlI qy bwAd iv`c guV dIAwN pysIAwN , ijs nwl bxweIdIAwN hn, aus nUM
kI AwKdy hn ?
KONcwN
144. toAw pu`t ky, GrylU loVwN pUrIAwN krn leI ijs QW pwxI iek`Tw krky r`iKAw jwNdw hY,
aus nUM kI kihMdy hn ?
kuMf
145. pSUAwN dy kudrqI rUp iv`c su`ky gohy nUM kI ikhw jwNdw hY ?
eyrnw
146. iksy bhuq bzurg dy mrn auprMq ArQI nUM Pu`lwN nwl sjw ky ib`d, Cuhwry su`tdy qy vMfdy
ny - aus nUM kI ikhw jwNdw hY ?
bbwx k`Fxw
147. g`lwN -g`lwN iv`c jo qUM pwauNnw ey buJwrqwN ,
jwxdI hwN qyrIAwN mYN gu`JIAwN SrwrqwN ,
ikqy hor nw krw ky bihjI kwrw,

62
vy AswN nIN ''knOV‛ J`lxI - ies iv`c knOV dw kI Bwv hY ?
rohb
148. ivAwh smyN lwVI nUM ivAwhux ih`q lwVy nwl jwx vwly AMg-swk, snyhIAwN dy iek`qr
smUh nUM kI AwiKAw jwNdw hY ?
jM\
149. KUh dy iknwry qy KVH ky l`j nwl pwxI dw fol iK`cx vwlI jgHw nUM kI ikhw jwNdw hY ?
KUh dI mOx
150. 'jOAwN' qoN auh ikhVI cIz bxweI jwNdI sI, jo grmIAwN iv`c Gol ky pIqI jwNdI sI qy TMf
pwauNdI sI ?
s`qU
151. qokV m`J dy gwVy du`D nUM jwN ibnwN pwxI qoN du`D nUM kI kihMdy hn ?
nykVU
152. S`kr iGau iv`c rotI guMnH ky bxwey jwx vwly pkvwn nUM kI kihMdy hn ?
cUrI
153. kVwh-pRSwd, KIr-pUVy, im`Ty gulguly Awid pkvwn ikhVy mOikAwN 'qy bxwey jwN dy hn ?
iq`Q-iqauhwrwN qy
154. s`jr sUeI gwN m`J dy AlUhy du`D qoN pMjwbI kI iqAwr krky KwNdy hn ?
bhulI
155. vysx iv`c K`tI l`sI imlw ky pMjwbI ikhVw pkvwn bxwauNdy hn ?
kVHI
156. buVHw jwN buVHI mry qoN ikhVI rsm kIqI jwNdI hY ?
v`fw krn dI
157. ipMf iv`c gMdOVw kdoN PyirAw jwNdw hY ?
bzurg dI mOq 'qy
158. gMdOVw Pyrn dI rsm ikhVy GrwN dI phuMc iv`c hMudI sI ?
srdy-pu`jdy
159. ''qyrw kI gdOVw PyirAw‛ lok-swihq dw ikhVw rUp hY ?
AKwx

63
160. ivAwh-SwdI smyN pMjwbI lok iks Kwx vwlI cIz nUM Sgn dw pRqIk smJdy hn ?
l`fUAwN nUM
161. ''l`fUAwN 'c h`Q hoxw‛ lok-swihq dw ikhVw rUp hY ?
muhwvrw
162. moT-bwjry dI iK`cVI nwl imlw ky Kwx leI kI bxwieAw jwNdw hY ?
iqEV
163. K`tI l`sI iv`c lvyry dIAwN du`D dIAwN DwrwN mwrn nwl kI iqAwr huMdw hY ?
iqEV
164. Bu`jI kxk dw kI bxw ky KwDw jwNdw hY ?
dlIAw
165. kuVIAwN -icVIAwN iek`TIAwN ho ky vMn-suvMny Bojn iqAwr krdIAwN sn, aus Kwxy nUM kI
ikhw jwNdw sI ?
'cohlw'
166. im`sI rotI, l`sI dI cwtI, m`Kx, pnIr, gMFw Awid pMjwbIAwN dw iks vyly dw Kwxw huMdw
sI ?
Cwh vyly dw
167. rotI Kwx mgroN pMjwbI im`TI cIz ikhVI KwNdy hn ?
guV
168. m`kI dIAwN C`lIAwN , gMny, mUMgPlI jwN CoilAwN dIAwN holwN pMjwbI iks smyN kuJ Bu`K
l`gx 'qy Kw lYN dy sn ?
lOFy vyly
169. ru`q Anuswr KyqwN iv`coN pMjwbI kI Kw ky guzwrw kr lYN dy sI ?
gwjr, mUlI, Slgm
170. gMFw, pudInw, K`tIAwN AMbIAwN qoN kI iqAwr krky pMjwbI KwNdy hn ?
c`txI
171. kxk dI vwFI smyN kMm dy vDyry zor krky izAwdwqr kI bxw ky pIqw jwNdw sI ?
kwVHnI dw du`D
172. b`cy dI pihlI puSwk nUM mlveI kI AwKdy hn ?

64
''J`gw poqVw‛
173. pMjwbI kuVI ikhVI ju`qI vDyry psMd krdI sI ?
K`l dI
174. gurgwbI qy Kosw pihnx dw irvwz iknHwN iv`c ipAw ?
mrdwN iv`c
175. n`Q qy cUVw iks dw icMnH mMinAw jwNdw hY ?
suhwg dw
176. ''isr guMd dy kup`qIey nYxy, au`qy pw dy fwk bMglw‛ - ies iv`c fwk-bMglw iks nUM ikhw
hY ?
vwl guMdx dw FMg
177. vwl iSMgwrn leI iks FMg dw jUVw kIqw jwNdw sI ?
jlybI jUVw
178. kokrU, fMflIAwN , rylwN , bhwdrnIAwN , Jumky, mwmy murkIAwN - ieh iks AMg nwl
sbMiDq gihxy hn ?
kMn nwl
179. n`k dy do gihxy ikhVy pRis`D rhy hn ?
qIlI qy lON g
180. qMdIrw, h`s kMfI, gulUbMd gihxy iks AMg qy pihny jwNdy hn ?
grdn ‘qy
181. hmyl, q`gw, rwxIhwr, Folxy qvIq, buGqIAwN Awid gihxy iks AMg ‘qy pihny jwNdy hn
?
grdn qoN hyTwN ltkx vwly gihxy
182. bwjU-bMd, kMgx, prIbMd, goKVU, phuMcI Awid gihxy ikhVy AMg dw iSMgwr huMdy hn ?
gu`t dy
183. pMj-AMglw, rqn cON k, h`Q Pu`l, klIcVIAwN AOrq dy iks AMg dw iSMgwr hn ?
auNglIAwN dy
184. ptVIAwN , SkMuqlW-cYn, bWkwN , JwN jrwN AOrqwN ik`Qy pihndIAwN hn ?
pYrwN 'c

65
185. gUTVy, ibCUey, C`ly, AOrq ikhVy AMg 'qy pihndI hY ?
pYrwN dIAwN auN glwN 'qy
186. purwxy pMjwb iv`c iks qrHwN dy pirvwr dI pRQw vDyry rhI hY ?
sMXukq pirvwr dI
187. shury dy Brw nUM kI kihMdy hn ?
piqAwaurw
188. lwVI dy ipqw qy lwVy dy ipqw dw Awps iv`c kI irSqw hMudw hY ?
kuVm
189. dwixAwN dy Fyr nUM kI kihMdy hn ?
bohl
190. KyqwN iv`c kMm krdy bMidAwN leI svyr vyly dI rotI lY ky jwx nUM kI kihMdy sn ?
B`qw
191. kMD qoN im`tI lih jwx qy dubwrw aus jgHw lyp krn nUM kI kihMdy hn ?
il`pxw
192. lwVy dI BYx dw lwVI nwl kI irSqw huMdw hY ?
nxd dw
193. kuVI nUM pyikAwN v`loN swaux dy mhIny id`qIAw jwx vwlIAwN Kwx vwlIAwN vsqUAwN nUM
kI AwKdy hn ?
sMDwrw
194. ivAwh smyN irSqydwrwN nUM id`qIAwN jwx vwlIAwN miTAweIAwN nUM kI kihMdy hn ?
BwjI
195. KUh dy Awly-duAwly C`fI geI jgHw nUM kI kihMdy hn ?
qOV
196. KUh dI golweI iv`c auswrI krn leI l`kV dI bxI ikhVI cIz vrqI jwNdI sI ?
c`k
197. nok vwlI k`FvIN N ju`qI nUM kI kihMdy hn ?
Ku`sw
198. pSUAwN nUM id`qw jwx vwlw guV qy grm qrl pdwrQ nUM kI kihMdy hn ?

66
kwVHw
199. AOrqwN AwpxI suhjmeI rucI dI pUrqI leI GrylU rsoeI 'c vrqx leI ikhVIAwN
vsqUAwN bxwauNdIAwN sI ?
iC`kU, cMgyr
200. AOrqwN sUq k`q ky kI bxwauNdIAwN sI ?
Kys, drIAwN
201. Gr iv`c iks jgHw qoN AOrq duAwrw klwkwrI krn ‘qy ausdy suc`jI nwr hox dw pqw
c`l jwNdw sI, ij`Qy auh Gu`gIAwN , mor Awid klwkwrI krdI sI ?
Etw qy kMDolIAwN 'qy
202. im`tI dy brqn qy iKfOxy kOx bxwauNdw hY ?
GuimAwr
203. 'kMq' iks nUM ikhw jwNdw hY ?
Grvwly nUM
204. lok-kwiv iv`c ipau nUM iks nwm nwl pukwirAw jwNdw irhw hY ?
DrmI bwbl
205. pMjwbI s`iBAwcwr iv`c vIr AwpxI BYx dI s`s nUM kI kih ky bulwauNdw hY ?
mwsI
206. AOrqwN leI SgnwN BrpUr iqauhwr ikhVw huMdw hY ?
qIAwN dw iqauhwr
207. ik`klI klIr dI, p`g myry vIr dI,
dup`tw BrjweI dw, isr qy sjweI dw - ies ik`klI dy gIq iv`c kOx iks dI SoBw kr irhw hY
?
BYx Brw dI
208. BYx leI aumr-Br dy mwpy kOx hMudy hn ?
vIr
209. ip`pl, bohV, SrINh, AMb Awid dr`^qwN dI pUjw ikauN kIqI jwNdI hY ?
S`uB SgnwN vjoN ,mMglkwrI vjoN
210. inMm, Dryk, jwmx Awid dw iesqymwl pMjwbI iks leI krdy hn ?

67
dvweIAwN leI
211. nv-ivAwhuqw kuVI AMn dy dwxy iKlwr ky iks dI kwmnw krdI hY ?
suhwg dy su`K dI
212. khI, dwqrI, rMbw, ksOlI ikhVy kMm Awaux vwly sMd hn ?
gofI vwly sMd
213. s`bl, gMDwlw sMd iks kMm AwauNdy hn ?
toAw pu`tx leI
214. Kprw, gMfwsw, dwqr kI k`tx dy kMm AwauNdy hn ?
motIAwN l`kVW k`tx leI
215. ij`QoN dwxy iek`Ty krIdy ny, aus jgHw nUM kI kihMdy hn ?
ipV
216. s`br-k`qw, mwN jw-qMglI, duswN gw Awid sMd ik`Qy vrqy jwNdy hn ?
ipV iv`c
217. kxk gwhux leI iks sMd dI vrqoN kIqI jwNdI sI ?
PlHy dI
218. ''fwN g au`qy fyrw j`t dw‛ ies kQn iv`c iks g`l dw sMkyq hY ?
j`t dy suBwA dw
219. 'sMmI' ijs nUM aus dw mwhI C`f ky clw igAw sI, aus dI Xwd iv`c n`cdI iks nW nwl
pukwrdI sI ?
Folw
220. pyN fU jIvn dw ssqw mnorMjn ikvyN huMdw hY ?
lok krq`bwN qy qmwiSAwN nwl
221. AMgUTI gwieb krnI, mUMh iv`coN bMty k`Fxy, rupey k`Fxy, pyt iv`c CurI mwrnI Awid ieh
sB qmwSy krky lokwN dw mnorMjn kOx krdw hY ?
mdwrI
222. bwNdr-bwNdrI qmwSw, ir`C nwc qmwSw, s`pwN dw qmwSw, bwN s Kyf vrgy qmwiSAwN
nwl izAwdwqr iknHwN dw mnorMjn huMdw hY ?
b`icAwN dw

68
223. forI dI shwieqw nwl klwbwzIAwN krvw ky ikhVw qmwSw idKwieAw jwNdw sI ?
kTpuqlIAwN dw qmwSw
224. mu`F qoN hI mnu`KI mn nUM AwnMidq kr dyx vwlw look-mnorMjn ikhVw hY ?
lok-sMgIq
225. lok-sMgIq iv`c izAwdw mh`qv iks nUM id`qw jwNdw hY ?
lok-swzwN nUM
226. p`qw-pIpnI, kxk dy qIly dI pIpnI, kwny dw vwjw, AMb guTlI vwjw, Cxkxw - ieh sB
ikhVy lok-swz hn ?
kudrqI vsqUAwN qoN bxy swz
227. AOrqwN GrwN iv`c KuSI Awaux qy ikhVw kudrqI GrylU swz vjwauNdIAwN hn ?
C`j
228. mnu`K dy v`K-v`K AMg swzwN dy rUp iv`c ikhVy hn ?
mUMh, qwVI, cutkI
229. 'Syr-b`krI' lok-Kyf kOx Kyfdw hY ?
kuVIAwN
230. lok-KyfwN , lok-qmwSy, lok-nwc, lok-nwt, lok-swz, lok-myly qy lok-swihq ieh swry
ikhVI rvwieqI SRyxI hyT AwauNdy hn ?
lok-mnorMjn dy
231. KuSI dy mOikAwN 'qy AwpxIAwN chyfwN , it`crwN , coBwN nwl hsw ky ikhVI klw rwhIN
lokwN dw mnorMjn kIqw jwNdw hY ?
lok-nklwN rwhIN
232. lGU qy v`f AwkwrI rUp dIAwN nklwN nUM kI ikhw jwNdw hY ?
it`crwN qy ptVIAwN
234. nklwN nUM pyS krn leI do klwkwr ikhVy huMdy hn ?
rMgw qy ibglw
235. lok-nwt prMprw dI mh`qvpUrn kVI ikhVI hY ?
swN g
236. swN g, svwN g qy suAwN g ieko Bwv vwly SbdW dw mUl ArQ d`so ?

69
nkl krnw
237. pMjwbIAwN dw ivAMgwqmk qy lokXwink ivrwsqI s`c kI hY ?
lok-nklwN
238. ikhVI SihzwdI dI pRym-kQw dI dMd-kQw lok-nwtk iv`c svwN g dw ie`k ivSyS pRis`D
rUp bxI ?
nOtMkI
239. sRI rwm cMdr jI dy jIvn nwl sMbMiDq kQw ikhVy lok-nwt iv`c pyS kIqI jwNdI hY ?
rwm-lIlHw
240. rwm-lIlHw lok-nwt iv`c iks dy svwN g Bry jwNdy hn ?
ikRSn jI dy
241. ikhVy lok-nwc nUM ''ivswKI nwc‛ vI ikhw jwNdw hY ?
BMgVy nUM
242. iesqrI dI KuSI, Aihsws qy mn dy vlvilAwN dI qrjmwnI iks rwhIN huMdI hY ?
ig`Dy rwhIN
243. ikhVy mhIny dI aufIk AOrqwN ig`Dy leI bVI iS`dq nwl krdIAwN hn ?
swaux mhIny dI
244. JuMmr ik`QoN dw pRis`D lok-nwc hY ?
lihMdy pMjwb dw
245. JuMmr qy BMgVy dw zrUrI lok-swz ikhVw hY ?
Fol
246. 'blocwN dw nwc' iks nwc nUM kih ilAw jwNdw hY ?
JuMmr nUM
247. sMmI nwc dw sbMD iks ielwky nwl hY ?
swNdlbwr nwl
248. b`icAwN dy mnorMjn leI ikhVIAwN khwxIAwN hMudIAwN hn ?
prI-khwxIAwN
249. nIqI-kQwvwN iv`c iknHwN dIAwN khwxIAwN huMdIAwN hn ?
pSU-pMCIAwN dIAwN

70
250. pSU-khwxIAwN dw mu`K pwqr kOx huMdw hY ?
pSU-pMCI
251. lMm-slMmw g`BrU, dwVI ig`itAwN 'qy - ieh lok-mnorMjn dw ikhVw swDn hY ? qy au`qr
d`so ?
lok-buJwrq (gMnw)
252. jd lwVw lwVI nUM ivAwh ky Gr lY AwauNdw hY qwN mwN pwxI ikauN vwrdI hY ?
lwVI dw suAwgq qy S`uB kwmnw leI
253. ivAwh smyN pu`q vwlI iDr v`loN pirvwr dIAwN swrIAwN drwxIAwN -jTwxIAwN ie`ko
QwlI iv`c iek`Ty Bojn krn dI rsm nUM kI kihMdy hn ?
goq knwlw
254. k`cI l`sI dI prwq iv`c inSicq vsqU nUM Cupw ky l`Bx dI rsm, jo ivAwh qoN bwAd
kIqI jwNdI hY, aus dw kI nwm hY ?
kMgxw Kyfxw
255. sUqrDwr dw sbMD huMdw hY :
(T) BMgVy nwl (A) ig`Dy nwl (J) rMgmMc qy nwtk nwl
(s) bwr dy Foly nwl
au`qr :- (J) rMgmMc qy nwtk nwl
256. CMd iks nUM suxwey jwNdy hn :
(T) BwbIAwN nUM (A) swlIAwN nUM (J) mwmIAwN nUM (s) cwcIAwN nUM
au`qr :- (A) swlIAwN nUM
257. ivAwh nwl sMbMiDq gIq hY :
(T) lorI (A) is`TxI (J) AlwhuxI
(s) iehnwN iv`coN koeI nhINN
au`qr :- (A) is`TxI
258. bwibAwN dw ig`Dw nwc hY :
(T) duAwby dw (A) puAwD dw (J) mwlvy dw (s) swNdlbwr dw

mwlvy dw
259. lok-Dwrw :

71
(T) siBAwcwrk qbdIlI dw nwN hY (A) jnqw dw v`fw iek`T hY
(J) ilKq rUp iv`c A`gy vDdI hY (s) mOiKk prMprw nwl sMbMiDq hY
au`qr :- (s) mOiKk prMprw nwl sMbMiDq hY
260. ikhVw lok-gIq 'ivAwh' nwl sMbMiDq nhINN :
(T) suhwg (A) GoVIAwN (J) is`TxIAwN (s) kIrny
au`qr :- (s) kIrny
261. bwpU qyry kuVmwN ny, gory rMg dI kdr nhINN jwxI' iv`c ibAwn hY :
(T) ipau-DI dy ipAwr dw (A) shury nwl aulwN By dw
(J) DI dy aulwN By dw (s) vr dI glq cox dw
au`qr :- (J) DI dy aulwN By dw
262. ikhVw gihxw AOrqwN dy gly dw nhINN hY :
(T) cMdn hwr (A) cMpwklI (J) sokx mYhrw
(s) ip`pl p`qIAwN
au`qr :- (s) ip`pl p`qIAwN
263. korI-korI kuMfI iv`c imrcwN rgVwN , shury dI A`K iv`c pw dynIN AW, GuMf k`Fxy dI
AlK mukw dynIN AW‛ ies lok-gIq dw sbMD hY :
(T) shury dI lwcwrI ivru`D (A) imrcwN ku`tx ivru`D
(J) smwijk rsm ivru`D (s) rsoeI iv`c kMm krn ivru`D
au`qr :- (J) smwijk rsm ivru`D
264. ikMg hY :
(T) lok-sMgIq (A) lok-kwiv (J) lok-nwc (s) lok-swz
au`qr :- (s) lok-swz
265. sMgrwNd nwl sMbMiDq pRis`D mylw hY :
(T) holy-mh`ly dw mylw (A) Cpwr dw mylw
(J) bsMq pMcmI dw mylw (s) mwGI dw mylw
au`qr :- (s) mwGI dw mylw
266. ipAwr gIq hY :
(T) AlwhuxI (A) lorI (J) GoVI (s) mwhIAw

72
au`qr :- (s) mwhIAw
267. sux E BweI hkImwN l`kVIAwN 'coN pwxI k`iFAw pwxI iv`coN FImwN :
(T) AKwx hY (A) bolI hY (J) Bjn hY (s) buJwrq hY
au`qr :- (s) buJwrq hY
268. lok-kwiv rUp 'Qwl' dw sMbMD hY :
(T) lok-DMdy nwl (A) Kyf nwl (J) lok-gIq nwl (s) lok-klw nwl
au`qr :- (A) Kyf nwl
269. koTy au`qy gMnw vIr myrw lMmw kI hY :
(T) Qwl (A) kIrnw (J) AlwhuxI (s) isAwpw
au`qr :- (T) Qwl
270. lok-swihq dw rcyqw hY :
(T) lok jIvn (A) lok s`iBAwcwr (J) lok mwns
(s) lok ivhwr
au`qr :- (J) lok mwns
271. qYnUM qwp cVHy mYN hUMgw ikhVw lok-kwiv rUp hY :
(T) CMd (A) AlwhuxI (J) t`pw (s) s`d
au`qr :- (J) t`pw
272. h`QwN qy sroN jmwauxI :
(T) buJwrq kQw hY (A) AKOq hY (J) muhwvrw hY
(s) ibMb hY
au`qr :- (J) muhwvrw hY
273. icmtw, kwto, Algozy, qUMbw Aqy Fol ikhVy lok-nwc dy swz hn ?
BMgVy dy
274. BMgVy iv`c g`BrU vIxI qy kI bMnHdy hn ?
rMg-brMgy rumwl
275. BMgVy dy lok-nwc iv`c g`BrU p`g ikvyN dI bMnHdy hn ?
Smly vwlI p`g
276. g`BrU BMgVy lok-nwc iv`c h`Q iv`c ikho ijhI fwN g PVdy hn ?

73
koikAwN vwlI fwN g
277. BMgVw pwaux smyN iks qrHwN dw kuVqw pihinAw jwNdw hY ?
klIAwN vwlw kuVqw
278. imrzw-swihbwN , kImwN -mlkI qy ijMdUAw vrgIAwN pRIq-kQwvwN dw gwaux dw ivDwn
iks lok-nwc iv`c hY ?
BMgVy iv`c
279. ''lMG Aw jw p`qx JnwN dw E Xwr‛ lMG Aw jw p`qx JnwN dw - ieh gIq dy bol iks
lok-nwc dy hn ?
JuMmr dy
280. BMf, mrwsI, BugqIey qy rwsDwrIey kI pyS krdy hn ?
lok-nwtk
281. ig`Dy dy ipV iv`c Kyfy jwNdy svwN g, nklwN jwN qmwSy nUM kI ikhw jwNdw hY ?
ig`Dw nwtk
282. vr Gr dI sMquStI ho jwx auprMq lVkI dy ipqw Sgn vjoN ruipAw qy su`kw myvw mUMh nUM
lwaux vwlI rsm nUM kI kihMdy hn ?
CuAwrw l`gxw
283. ''jMfI k`txw‛ ie`k rsm hY, jo kudrqI AwPqwN dw sPwieAw krn dw pRqIkwqmk
pRgtwvw hY, ieh rsm kdoN kIqI jwNdI hY ?
ivAwh smyN
284. idEr dy ivAwh iv`c BrjweI ikhVI rsm mu`K qOr qy krdI hY ?
surmw pvweI
285. pMjwbI lokwN dw hrmn-ipAwrw hiQAwr ikhVw hY ?
fwN g
286. ''pMjwb dy jMimAwN nUM in`q muihMmwN ‛ vwlw AKwx pMjwbIAwN dI iks g`l dI SwhdI
Brdw hY ?
bhwdrI dI
287. 'bhuiqAwN BrwvwN vwlIey, g`fI AweI Aw sMdUkoN KwlI - ieh lok-gIq iks irSqy
ivckwr sMvwd nwl sMbMiDq hY ?

74
s`s-nUMh nwl
288. bwrI brsI K`txy nUM G`ilAw, K`t ky ilAwNdw Awrw,
nOkr ho jwaNUgw, BwbI qyirAwN du`KwN dw mwrw - ies lok-gIq iv`c iks irSqy bwry g`l kIqI
hY ?
idEr-BrjweI
289. Awh lY mwey swN B kuMjIAwN , DIAwN kr c`lIAwN srdwrI - ieh iks nwl sMbMiDq lok-
gIq hY ?
mwN -DI nwl
290. lok Awpxy mn dI KuSI dw srIrk pRgtwvw ikvyN krdy hn ?
lok-nwc rwhIN
291. muitAwrwN Awpxy AMqrIv Bwv iks nwc rwhIN pRgtwaNuN dIAwN hn ?
ig`Dy rwhIN
292. in`kIAwN bolIAwN nUM hor kI ikhw jwNdw hY ?
do-qukIAwN bolIAwN
293. l`ufI iks qrHwN dw nwc hY ?
KuSI dw
294. ij`qwN jwN myilAwN 'c bhuq KuSI nwl ikhVw nwc n`icAw jwNdw hY ?
lu`fI
295. sweIN N PkIr lok msqI iv`c Aw ky jo nwc n`cdy hn, auh ikhVw hY ?
Dmwl
296. dyeIN vy bwblw aunhIN- aunhIN dysIN , ij`Qy sUhy qy kwSnI Pu`l,
pwxI im`Tw mwiKEN , qy AMn iGE dI rul - ieh ikhVI lok-kwiv vMngI hY ?
suhwg
297. kuVI qwN swfy iq`ly dI qwr vy, muMfw qwN idsdw koeI GuimAwr vy,
joVI qwN P`bdI nhINN , nl`ijE, l`j quhwnUM nhINN - ieh lok-kwiv dI ikhVI vMngI hY ?
is`TxI
298. ''jwN \I aus ipMfoN N Awey, ij`Qy ru`K vI nhINN ‛ - AijhI is`TxI kdoN bolI jwNdI hY ?
jM\ dy suAwgq 'qy

75
299. roNdy b`cy nUM cu`p krwaux, pRcwaux qy sulwaux leI ikhVw gIq gwieAw jwNdw hY ?
lorI
300. b`icAwN nUM AsIswN dyx qy Awpxy ipAwr dw pRgtwvw mwvwN qy BYxwN iks lok-kwiv
rwhIN krdIAwN hn ?
lorIAwN rwhIN
301. t`ipAwN iv`c bwr-bwr iks dw izkr AwauNdw hY ?
'mwhIAw' dw
302. kruxwmeI qy sog-gIq ikhVw lok-kwiv rUp hY ?
AlwhuxIAwN
303. au`cy it`by mwsI v`sy,
mYN jwvwN iKV-iKV h`sy - ies buJwrq dw au`qr d`so ?
kpwh
304. ivAwh vwly Gr bMbIhw bulwauNdIAwN kOx AwauNdIAwN hn ?
nwnky pirvwr dIAwN AOrqwN
305. nHweI-DoeI dI rsm qoN bwAd lVky jwN lVkI nUM cONkI qoN kOx cu`k ky auTwauNdw hY ?
mwmw
306. lVkI dI bwNh iv`c cUVw kOx pwauNdw hY ?
mwmw
307. mwmw lVkI nUM cUVw kdoN pwauNdw hY ?
nHweI-DoeI qoN bwAd
308. isr ‘qy kuVI dy dyx leI su`Br qy &ulkwrI ivAwh smyN kOx dyNdw hY ?
nwnky
309. jwgo k`Fx smyN iks brqn 'qy dIvy jgwey jwNdy hn ?
ip`ql dI dOxI
310. ip`ql dI dOxI 'qy iks cIz dy dIvy bxw ky r`Ky jwNdy hn ?
Awty dy
311. jwgo nUM kOx cu`k ky A`gy qurdI hY ?
mwmI

76
312. jwgo k`FidAwN C`j ik`Qy BMinAw jwNdw hY ?
cOrwhy qy
313. bwl-AvsQw qoN Xuvw-AvsQw iv`c pYr Drn l`igAW ikhVw sMskwr kIqw jwNdw hY ?
jM\U pihnx dw
314. b`cy dy jMmx qoN pihlwN sB qoN pihlI rIq ikhVI kIqI jwNdI hY ?
JolI Brn dI
315. b`cy dy jMmx qoN bwAd sB qoN mh`qvpUrn rIq ikhVI huMdI hY ?
guVHqI dI
316. guVHqI ip`CoN ikhVI rIq kIqI jwNdI hY ?
nwm sMskwr dI
317. 'AMn pRwsn' dI rsm b`cy dI ikMnvyN mhIny q`k kIqI jwNdI hY ?
s`q ku mhIinAwN q`k
318. b`cy dy muMfn qoN bwAd k`ty hoey bwlwN nUM lwl k`pVy 'c bMnH ky ik`Qy r`iKAw jwNdw hY
?
pRvwh id`qw jwNdw hY
319. ihMdU Drm iv`c b`cy dw muMfn sMskwr iks aumr iv`c kIqw jwNdw hY ?
qIjy jwN pMjvyN vrHy
320. JMf lwhux qy suMnqwN dIAwN rIqwN iks Drm iv`c pRcilq hn ?
muslmwnwN iv`c
321. ivAwh dIAwN rsmwN dy ivAwh qoN kuJ pihlwN SurU ho jwx qy sB qoN pihlI rIq
ikhVI huMdI hY ?
's`q suhwgxwN dI c`kI' dI
322. ivAwh dI hr rsm qy kMm iv`c kOx h`Q vtwauNdw hY ?
s`q suhwgxwN
323. swhy ic`TI pwNDy qoN iks isAwhI nwl ilKvweI jwNdI hY ?
kysr dI isAwhI nwl
324. ivAwh dy idnIN Awtw qy mYdw pIhx, dwl-dlx qy vVIAwN tu`kx dy in`ky-moty kMm kOx
krdw hY ?

77
s`q suhwgxwN
325. s`q suhwgxwN qoN sB qoN pihlI rsm ikhVI krvweI jwNdI hY ?
c`kIAwN lwaux dI
326. hirAw nIN mwey, hirAw nIN BYxy,
hirAw nI BwgINN BirAw - ieh lok-gIq dI DunI kdoN gUMjdI hY ?
b`cy dy jnm vyly
327. vDwvy, soihlVy qy hirAw Awid ieh lok-gIq kdoN boly jwNdy hn ?
b`cy dy jnm dI KuSI 'c
328. jdoN idn AMdr-bwhr huMdw hY qwN ipMfwN dIAwN keI AOrqW dIvw bwlidAwN iks dyvI
dI pUjw krdIAwN hn ?
''sMJw kwrnI
329. jw dIivAw Gr Awpxy, su`K vsweINN rwq,
irzk ilAwvIN Bwl, Br jweIN AMdr-bwhr - ieh gIq kdoN boilAw jwNdw hY ?
dIvy nUM ivdw krn ‘qy
330. iqMR\xwN iv`c isAwlwN dIAwN lMmIAwN rwqwN iv`c swrI rwq bYT ky crKw k`qx nUM kI
kihMdy hn ?
rwq k`qxI
331. jd idny vI ivhl k`F ky kuVIAwN iqRM\xwN iv`c crKy k`qdIAwN qy Bojn vI nwl hI lY
ky AwauNdIAwN , ienHwN nUM kI kihMdy sI ?
'BMfwry mylxw'
332. FwfI iksy swky jwN pRsMg nUM suxwaux l`igAwN ikhVw swz vjwauNdy hn ?
F`f qy swrMgI
333. sbwq iks nUM kihMdy hn ?
ie`k stor, hnyrw kmrw
334. mkwn dy ie`k pwsy v`fw swrw 'dlwn' ikauN C`iqAw jwNdw sI ?
fMgrwN leI
335. 'JilAwnI' iks nUM kihMdy hn ?
rsoeI nUM

78
336. 'duswNgw' kI hY ?
ie`k sMd (ipV iv`c dwxy iek`Ty krn leI)
337. 'bMnw', 'bMno' iks nUM ikhw jwNdw hY ?
lwVw-lwVI nUM
338. ''au`To bwbul su`iqAw, s`jx KVHy bUihEN N bwhr‛-ies iv`c s`jx iks nUM ikhw igAw hY?
kuVmwN leI
339. jMfIAwN mweIAwN dI rsm muMfy dy ivAwh nwl sMbMiDq rhu-rIq iv`c iks dI pUjw kIqI
jwNdI hY ?
jMf qy ip`pl dI
340. muMfy dy ivAwh smyN GoVI nUM CoilAwN dI dwl KuAwaux dI rsm kOx krdw hY ?
BYx
341. BYx GoVI dI vwg nUM iks nwl guMddI hY ?
mOlI dIAwN qMdwN nwl
342. pMjwbI lok-khwxIAwN dw mu`Flw rUp ikhVw hY ?
prI-khwxIAwN
343. prI-khwxIAwN dw AMq iks qrHwN dw huMdw hY ?
suKwN q
344. pMjwb dIAwN dMq kQwvwN dI sB qoN v`fI SRyxI ikhVI hY ?
pRIq kQwvwN
345. 'p`ql' nwl jM\ bMnHx dw irvwz pMjwb dy iks Kyqr iv`c irhw hY ?
mlveI pMjwbI smwj iv`c
346. jvwn pqI dI mOq 'qy pqnI nUM id`qI jwNdI mwlI mdd nUM kI kihMdy hn ?
isrvMnVw
347. dMq kQwvwN dw AwDwr kI hY ?
ieiqhws qy im`Q
348. iks dy jnm qy Gr vwly TIkr BMndy sn qy APsos krdy sI ?
lVkI dy
349. b`cy dy jnm qoN ikMnvyN idn mwN nUM nuhwaux dI rsm kIqI jwNdI hY ?

79
qyrHvyN idn
350. b`cy dI mwN nUM nuhwaux dI rsm nUM kI ikhw jwNdw hY ?
su`cI krnw
351. vr l`Bx ‘qy lVkI dy Gr dy muMfy dy Gr jw ky muMfw rok lYN dy hn, aus rsm nUM kI
kihMdy hn ?
Twkw
352. muMfy dI JolI iv`c lVkI dw ipqw rupeIAw, pMj imSrI dy kUjy, pMj Cuhwry iks rsm vyly
pwauNdw hY ?
mMgxI dI rsm qy
353. muMfy vwly kuVI nUM cuMnI Aqy kuJ Sgn dIAwN cIzwN Byjdy hn, aus rsm nUM kI kihMdy hn
?
cuMnI cVHwaux dI rsm
354. ivAwh dw idn inSicq krn leI pMfq nUM s`d ky kI kIqw jwNdw hY ?
swhw suDwieAw jwNdw hY
355. iksy dy in`C mwrn qy kMm nw pUrw hoxw - ieh lok-jIvn iv`c kI sQwn r`Kdw hY ?
ie`k ivSvws
356. mnu`K dI Awpxy nwloN blvwn qy rh`smeI SkqIAwN nwl jUJx dI Bwvnw nwl sMbMiDq
ikhVIAwN kQwvwN hn ?
pRyq-kQwvwN
357. pRyq-kQwvwN iv`c iks qrHwN dIAwN GtnwvwN dI Brmwr huMdI hY ?
AdBu`q
358. 'pMcqMqr' qy 'ihq aupdyS' ikhVIAwN kQwvwN dy pRis`D sMgRih hn ?
nIqI-kQwvwN dy
359. ijnHwN lok-khwxIAwN iv`c buJwrqwN , AVwauxIAwN jwN pRSn duAwrw sm`isAw d`sI hovy,
aus nUM ikhVI kQw kihMdy hn ?
buJwvl kQw
360. buJwvl kQw dI bxqr ikho ijhI hMudI hY ?
buJwvl vwlI

80
361. totky jwN ihkwieqwN lok-swihq dI ikhVI vMngI hY ?
lok-khwxIAwN dI
362. lok-kQwvwN dw purwxw rUp ikhVw hY ?
imiQk kQwvwN
363. 'GroN jwh Kw ky A`gy imlx pkw ky' - ieh lok-swihq dI ikhVI vMngI iv`coN hY ?
lok-isAwxp
364. jyT hwVH svyN , swvx BwdoN nHwvNy, A`sU k`qw QoVHw Kwvy - ieh totkw iks nwl sMbMiDq hY
?
ru`q Anuswr jIvn ivDI
365. swihbzwidAwN dI ShIdI, cmkOr dw swkw, m`sw rMgV dw pRsMg Awid iks pRkwr dIAwN
lok-gwQwvwN hn ?
ieiqhwisk gwQwvW
366. pRIq-gwQwvwN iv`coN ikhVI gwQw vDyry pRis`D hY ?
hIr rWJw
367. j`gy fwkU dy jIvn dI lok-gwQw iks SRyxI iv`c AwauNdI hY ?
bIr-gwQw
368. jIauxw mOV, du`lw-B`tI, j`gw fwkU bIr-gwQwvwN iv`c kwhdI mihmw gweI geI huMdI hY ?
sUrbIrqw dI
369. lok-gwQw dw ibAwn iks qrHwN dw huMdw hY ?
'swdw qy srl'
370. nvwN krwieAw kMgxw jIjw, koeI nvIN krweI Cwp,
qyrI KUbI qwN jwxw, jy qUM nvwN krwey bwp - ieh lok-kwiv dI ikhVI vMngI hY ?
is`TxI
371. sNON jw kwkw qUM, qyry body lV geI jUM,
k`Fx qyrIAwN mwsIAwN , kFwaux vwlw qUM - ieh lok-kwiv dI ikhVI vMngI hY ?
'lorI'
372. cMdrmw dy v`Dx-Gtx nwl, iQ`qwN Awid nUM lY ky aucwrI jwNdI kivqw iks kwiv-rUp
iv`c AwauNdI hY ?

81
'iQqI'
373. cVH vy cMnw BwgIN BirAw, h`Q bMnH krwN jodVI,
s`uK dw cVHIN KYr dw cVHIN, sB lokwN dw Blw krIN - ieh ikhVw lok-kwiv rUp hY ?
iQqI
374. iksy pRis`D lok-vwr dw nwm d`so
'vwr mUsy kI'
376. mrdwN iv`c pRcilq lMmI Dwrnw vwly in`ky gIq nUM kI kihMdy hn ?
'dohVw'
377. vy qUM kwlw, ipau dw swlw,
vy kwlw iks guxy - ieh is`TxI iks nwl sMbMiDq hY ?
lwVy dy rMg nwl
378. nwnkIAwN nUM k`K pw idau hux Dwr k`Fx dw vylw - ies is`TxI iv`c iks nUM iT`T kIqw
igAw hY ?
nwnky myl nUM
379. 'iemwrqswzI' lok-swihq dI iks vMngI iv`c AwauNdI hY ?
lok-klw
380. jd ikswn Awpxy pSU nUM pwxI iplwaux leI ''CIE-CIE qy fIE-fIE pSU nUM ip`Cy moVn
leI boldw hY - iehnwN SbdwN nUM lok-Dwrw iv`c kI ikhw jwNdw hY ?
lok-BwSw/lok-Sbd
381. jw vy ispwhIAw CyqI jwvIN, bhuqI dyr nw lweIN ,
SyrwN vwN gUM pwlI AxK nUM, ip`T nw kdy ivKweIN - ieh iks pRkwr dw lok-gIq hY ?
''bIr-Bwvnw vwlw‛
382. ie`k vwrI myl vy r`bw, ikqy ivCVy hI nw mr jweIey - ieh ikhVI vMngI dw lok-gIq
hY ?
''ivCoVy dw‛
383. c`l c`lIey cyq dI m`isAw, muMfw qyrw mYN cu`k laUN - ieh lok-gIq iks nUM sMboDn hY ?
BwbI nUM
384. lok-khwxIAwN iv`c mnorMjn qoN ielwvw hor kI huMdw hY ?

82
is`iKAwdwiek
385. pwrlOikk jgq dIAwN lok-khwxIAwN ikhVIAwN huMdIAwN hn ?
prI-khwxIAwN
386. ''rwh iv`c f`bw, cu`k nI huMdw, cukw dy r`bw‛ - buJwrq dw au`qr d`so ?
KUh
387. AKwxwN qy lok-isAwxpwN iv`c mnu`KI jIvn dw ikhVw incoV BirAw ipAw huMdw hY ?
sUJ qy AnuBv
388. jTyirAwN dI pUjw iv`c lok iks nUM pUjdy hn ?
Kwndwn dy moFI nUM
389. 'DwrnI dyvI dI pUjw' iv`c lok iks nUM pUjdy hn ?
''DrqI mwN nUM
390. Cpwr dy myly iv`c gu`gy dI mwVI kol bYT ky lok DrqI iv`coN ikMnI vwr im`tI k`Fdyy hn ?
s`q vwrI
391. b`cy nUM nzr l`gx qoN bcwaux leI lok kI krdy hn ?
kwlw it`kw
392. jy grBvqI AOrq Awpxy pyky nw jwvy qwN pyky kuJ cIzwN qy im`TI cIz lVkI nUM Byjdy
hn - ies rsm nUM kI kihMdy hn ?
im`Tw bohIAw
393. v`fy bzurg dy mrn qy kIqI rsm nUM kI ikhw jWdw hY ?
v`fw krnw
394. bzurg dy mrn qy 'iek`T' iv`c ikhVI Kws rsm kIqI jWdI hY?
SrIky nUM rotI
395. sIqlw dyvI nUM KuS krn leI mylw ik`Qy l`gdw hY ?
jrg dw mylw
396. jrg dy myly qy sIqlw mwqw dy vwhn Koqy nUM kI KvwieAw jwNdw hY ?
gulguly
397. pMjwbI mrdwN dy pihrwvy dI KwsIAq iks cIz iv`c hY ?
p`g iv`c

83
1087 pRSn: iq`qr dw s`jy pwsy bolxw ikho ijhw sMkyq smiJAw jwNdw hY?
au`qr: S`uB sMMkyq
1088 pRSn: tu`tdy qwry dw idsxw iks g`l dw ivSvwS pYdw krdw hY?
au`qr: bdiksmqI dw
1089 pRSn: krvw cOQ dw vrq iks ivSvwS qihq r`iKAw jwNdw hY?
au`qr: pqI dI icMrjIvqw leI
1090 pRSn: m`Qy qy kwlw it`kw lgwauxw kI drswaudw hY?
au`qr: mwVIAwN nzrwN qoN bcwA leI
1091 pRSn: iks Dwq qoN bdrUhwN dUr rihMdIAwN hn?
au`qr: ip`ql qoN
1092 pRSn: rwq nUM ru`K qoN p`qy qoVnw iks g`l dy smwn smiJAw jwNdw hY?
au`qr: ru`KwN dI nINd Krwb krn dy smwn
1093 pRSn: sohxI AOlwd vwly lok Awpxy b`cy dw nwN ikho ijhw r`Kdy sn?
au`qr: GtIAw cIzwN dy nwN qy
1094 pRSn: jdoN koeI duDwrU pSU du`D dyx vyly qMg krn l`gy qwN kI smiJAw jwNdw hY?
au`qr: pSU nUM nzr l`g geI hY
1095 pRSn: ikqyy jwNdy smyN jdoN AS`uB sMkyq ho jwvy, qwN kI kIqw jwNdw hY?
au`qr: ju`qI lwh ky dubwrw pw leI jwNdI hY[
1096 pRSn: kwN dw bnyry qy bolxw iks g`l dw pRqIk hY?
au`qr: mihmwn dy Awaux dw
1097 pRSn: eIsweI Drm iv`c s`p nUM iks dw rUp mMinAw jwNdw hY?
au`qr: SYqwn dw
1098 pRSn: ikhVy irSqydwrwN nUM ibjlI kVkx smyN v`K ibTw id`qw jwNdw hY?
au`qr: mwmy-BxyvyN nUM
1099 pRSn: Coty b`cy nwl cMn dI jwx pCwx iks irSqy rwhIN N krweI jwNdI hY?
au`qr: cMn mwmw

84
1100 pRSn: nzrwey pSU nUM iks dI DUxI id`qI jwNdI hY?
au`qr: gu`gl qy imrcwN dI
1101 pRSn: pSUAwN iv`c burI nzr qoN bcwA leI kI kIqw jwNdw hY?
au`qr: cmVy dw tu`kVw gl iv`c ltkwieAw jwNdw hY
1102 pRSn: Epry ivAkqI nUM du`D, l`sI dyx smyN cwtI A`gy kI kIqw jwNdw hY?
au`qr: prdw
1103 pRSn: mkwn dI auswrI qoN bwd mkwn qy kI tMigAw jwNdw hY?
au`qr: kwlI qOVI

1104 pRSn: DrqI dI pUjw ies nUM kI smJ ky kIqI jwNdI hY?
au`qr: pRwxvwn
1105 pRSn: mnwhI vwly iksy ie`k ivSvwS dI audwhrn idau?
au`qr: vIrvwr nUM isr nhIN Doxw
1106 pRSn: ju`qI pu`TI hovy qwN kI ivSvwS kIqw jwNdw hY?
au`qr: s&r qy jwx dw
1107 pRSn: 'lUx fu`lxw' iks g`l dw sMkyq hY?
au`qr: bdSgnI dw

1 pRSn: lok ivSvwswN dw AwDwr kI hY?


au`qr: pRikrqI iv`c vwprdIAwN GtnwvwN
13 pRSn: in`C mwrnw ikho ijhw ivSvwS smiJAw jwNdw hY?
au`qr: bdSgn
14 pRSn: pdwrQvwd dy Xu`g iv`c vI pMjwbI lok mn iks dI kropI Aqy b^iSS iv`c XkIn
r`Kdw hY?
au`qr: dyvI dyviqAwN dI
15 pRSn: ikhVy jwnvr nMU nwg dyvqw smJ ky pUjw kIqI jwNdI hY?
au`qr: s`p
16 pRSn: prwq iv`coN Awtw BuVkxw iks g`l dw sMkyq mMinAw jwNdw hY?
au`qr: pRwhuxy dy Awaux dw

85
17 pRSn: ikhVy Kws jwnvr dy rox dw sMbMD iksy dI mOq nwl joiVAw jwNdw hY?
au`qr: ib`lI jwN ku`qy dy
18 pRSn: s&r qy jwNdy smyN pwxI dw BirAw BwN fw imlxw ikho ijhw sMkyq idMdw hY?
au`qr: S`uB sMkyq
19 pRSn: pMjwbI lok jIvn iv`c ikhVIAwN cIzwN nUM nzrwN qoN bcw ky r`iKAw jwNdw hY?
au`qr: du`D qy pu`q
20 pRSn: nvyN jnmyN b`cy dI mwN nMU burI nzr qoN bcwaux leI ikMny idn Gr dy AMdr hI
r`iKAw jwNdw hY?
au`qr: qyrW idn
21 pRSn: nvyN bxy Gr nMU nzr qoN bcwaux leI kI kIqw jwNdw hY?
au`qr: nzrb`tU jW iC`qr/j`uqI nUM tMigAw jWdw hY[

86
243. pMjwbI swihq dw mu`F ikhVI sdI iv`c b`Jdw hY?(8vIN-9vIN sdI iv`c)
244. pMjwbI swihq dw mu`F iksdIAW/ikMnWH dIAW rcnwvW nwl b`Jdw hY?(nwQ jogIAW dIAW
rcnwvW nwl)
245. pMjwbI swihq dy ipqwmw iksnUM mMinAw jWdw hY?(bwbw Sy^ &rId jI nUM)
246. pMjwbI sU&I kivqw dw moFI kvI ikhVw hY?(bwbw Sy^ &rId jI)
247. AwDuink pMjwbI kivqw dw moFI kvI iksnUM mMinAw jWdw hY?(BweI vIr isMG nUM)
248. gurmiq-kwiv dy moFI kvI dw nW ilKo[(sRI gurU nwnk dyv jI)
249. pMjwbI ik`sw-kwiv dy moFI kvI dw nW kI hY?(dmodr)
250. bwbw SyK &rId jI dI rcnw dy m`uK rUp ikhVy hn?(Sbd,Slok)
251. gurU gRMQ swihb iv`c Sy^ &rId jI dI ikMnI rcnw Swiml hY?(112 Slok Aqy 4 Sbd)
252. koeI cwr pMjwbI sU&I kvIAW dy nW ilKo[(Sy^ &rId jI,Swh husYn jI,bu`lyH Swh
jI,sulqwn bwhU jI)
253. Swh husYn jI dI pMjwbI iv`c rcI rcnw dw mu`K rUp ikhVw hY?(kw&IAW)
254. Swh husYn jI ny ikMnIAW kw&IAW iv`c rcnw rcI?(163)
255. sulqwn bwhU jI dw pMjwbI swihq iv`c ikhVw kwiv-rUp bhuq mkbUl
hoieAw?(SIhr&IAW)
256. sulqwn bwhU jI dI rcnw dy A^Ir iv`c Awm qOr qy ikhVw Sbd pRcilq hY?(hU)
257. bu`lyH Swh jI dI rcnw dw ikhVw rUp pMjwbI swihq iv`c vDry pRcilq
hoieAw?(kw&IAW)
258. bu`lyH Swh jI ny ikMnIAW kw&IAW iv`c rcnw ilKI?(156)
259. bu`lyH Swh jI dy murSd dw kI nW sI?(Swh ienwieq)
260. pMjwbI swihq iv`c sB qoN v`D kw&IAW iks sU&I kvI ny ilKIAW?(^vwjw gulwm &rId
jI ny)
261. pMjwbI sU&I kivqw dw m`uF ikhVI sdI iv`c b`Jdw hY?(11vIN-12vIN sdI iv`c)

87
262. gurmiq-kwiv dy ivkws iv`c ikhVy is`K gurUAW dw mu`K Xogdwn irhw hY?(gurU nwnk
dyv jI,gurU AMgd dyv jI,gurU Amrdws jI,gurU rwm dws jI,gurU Arjn dyv jI,gurU qyg
bhwdr jI[)
263. iksdI rcnw nUM gurbwxI dI kuMjI ikhw jWdw hY?(BweI gurdws jI dIAW vwrW nUM)
264. dsW gurUAW iv`coN ikMny gurU swihbwnW dI bwxI ‚gurU gRMQ‛ swihb iv`c drj hY?(6)
265. ‚gurU gRMQ‛ swihb dI sMpwdnw iksny kIqI?(sRI gurU Arjn dyv jI ny)
266. ‚gurU gRMQ‛ swihb dI sMpwdnw iks swl iv`c kIqI geI?(1604eI:)
267. ‚gurU gRMQ‛ swihb iv`c rcnw ikMny rwgW iv`c rcI geI?(31)
268. sRI gurU nwnk dyv jI ny ikMny rwgW iv`c rcnw rcI?(19)
269. sRI gurU nwnk dyv jI dIAW pRm`uK rcnwvW dy nW ilKo[(jpujI swihb,Awsw dI
vwr,p`tI,isD gosit,bwrhmwh quKwrI)
270. sRI gurU nwnk dyv jI ny ikMnIAW vwrW ilKIAW?(3)
271. sRI gurU nwnk dyv jI duAwrw rcIAW vwrW dy nW ilKo[(Awsw dI vwr,mwJ dI vwr,mlHwr
dI vwr)
272. ‚l`K KuSIAW pwqSwhIAW jy siqgur ndir kry]‛ quk iks gurU kvI dI hY?(gurU nwnk
dyv jI)
273. ‚mn jIqY jg jIq]‛ quk iks gurU kvI dI hY?(gurU nwnk dyv jI)
274. ‚nwm KumwrI nwnkw cVIH rhy idn rwq]‛ quk iks gurU kvI dI hY?(gurU nwnk dyv
jI)
275. ‚imiTq nIvI nwnkw gux cMigAwIAW qqu]‛ quk iks gurU kvI dI hY?(gurU nwnk dyv
jI)
276. sRI gurU AMgd dyv jI ny AwpxI rcnw iks kwiv rUp iv`c rcI?(slok)
277. sRI gurU AMgd dyv jI ny ikMny slokW dI rcnw kIqI?(63)
278. sRI gurU Amrdws jI ny ikMny rwgW iv`c bwxI rcI?(17)
279. sRI gurU ‚gRMQ swihb‛ dw AwrMB iks bwxI nwl huMdw hY?(sRI gurU nwnk dyv jI dI
rcnw ‚jpujI swihb‛ nwl)
280. gurU swihbwnW dIAW bwxIAW iv`coN iks rcnw nUM guris`K leI inqnym bwxI dw drjw
pRwpq hY?(‚jpujI swihb‛)

88
281. sRI gurU Amrdws jI dIAW pRm`uK bwxIAW dy nW ilKo[(AnMd swihb,p`tI,vwrW)
282. sRI gurU rwm dws jI ny ikMnIAW AiDAwqmk vwrW rcIAW?(8)
283. sRI gurU rwm dws jI dI pRmu`K rcnw dw nW ilKo[(Cky CMq)
284. sRI gurU Arjn dyv jI ny ikMny rwgW iv`c bwxI rcI(30)
285. sRI gurU ‚gRMQ swihb‛ dy 31 rwgW iv`coN sRI gurU Arjn dyv jI ny ikhVw rwg C`ifAw
sI?(jYjwvMqI)
286. sRI gurU ‚gRMQ swihb‛ iv`c ikMnIAW AiDAwqmk vwrW nUM Swiml kIqw igAw hY?(22)
287. is`K gurUAW ivcoN pihly AiDAwqmk vwrkwr ikhVy hn?(sRI gurU nwnk dyv jI)
288. sRI gurU Arjn dyv jI dIAW pRm`uK rcnwvW ikhVIAW hn?(suKmnI swihb,bwrhmwh
mwJ,bwvx A`KrI)
289. sRI gurU Arjn dyv jI dI Swhkwr rcnw ikhVI hY?(suKmnI swihb)
290. sRI gurU qyg bhwdr jI ny ikMny rwgW iv`c bwxI rcI?(15)
291. sRI gurU qyg bhwdr jI dI ikMnI rcnw sRI gurU ‚gRMQ swihb‛ iv`c drj hY?(57
slok,59 Sbd)
292. sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ dy pihly ilKwrI kOx sn?(BweI gurdws jI)
293. BweI gurdws jI ny ikMnIAW vwrW dI rcnw kIqI?(39)
294. pMjwbI swihq iv`c sB nwloN v`D vwrW iksny rcIAW?(BweI gurdws jI ny)
295. sRI gurU ‚gRMQ swihb‛ dy kul ikMny AMg hn?(1430)
296. sRI gurU ‚gRMQ swihb‛ iv`c kul ikMny gurUAW,BgqW,B`tW jW inktvrqIAW dI bwxI drj
hY?(6 gurU,13 Bgq,2 Bgq,15 B`tW qy inktvrqIAW dI bwxI drj hY-kul 36)
297. sRI gurU ‚gRMQ swihb‛ iv`c ikMnI sdI qoN lY ky ikMnI sdI qk dy gurUAW/AiDAwqmk
kvIAW dI bwxI drj hY?(12vIN sdI qoN lY ky 17vIN sdI qk)
298. is`K gurUAW duAwrw rcIAW geIAW ikMnIAW vwrW sRI gurU ‚gRMQ swihb‛ iv`c drj
hY?(21)
299. is`K gurUAW qoN ielwvw sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ iv`c ikMnIAW Aqy iksdIAW vwrW drj
hn?(1,s`qy blvMfy dI)
300. sRI gurU Amrdws jI ny ikMnIAW vwrW ilKIAW?(4)

89
301. sRI gurU Amrdws jI ny ikhVy ikhVy rwgW iv`c vwrW ilKIAW?(gujrI,sUhI,rwmklI qy
mwrU rwg)
302. sRI gurU Arjn dyv jI ny ikMnIAW vwrW dI rcnw kIqI?(6)
303. sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ iv`c Bgq bwxI ikMny rwgW iv`c hY?(22)
304. sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ iv`c sB nwloN v`D Sbd iks Bgq ny ilKy?(Bgq kbIr jI)
305. sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ iv`c sB nwloN G`t SbdW iv`c rcnw krn vwly BgqW dy nW
ilKo[(1-1 Sbd,Bgq prmwnMd jI,Bgq sYn jI,Bgq sUrdws jI,Bgq rwmwnMd jI,Bgq
sdnw jI,Bgq pIpw jI[)
306. Bgq nwmdyv jI dy ikMny Sbd sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ iv`c drj hn?(61)
307. sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ iv`c Bgq rivdws jI dy ikMny Sbd drj hn?(40)
308. sRI gurU ‚gMRQ swihb‛iv`c sMkilq bwxI nUM ikMny BwgW iv`c vMifAw igAw hY?(3)
309. sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ iv`c 3 BwgW dI vMf d`so[(pihly Bwg iv`c rwg qoN pihlW dIAW
3 bwxIAW,dUjy Bwg iv`c rwgb`D bwxIAW,qIjy Bwg iv`c rwgmukq bwxIAW)
310. sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ iv`c is`K gurUAW dIAW bwxIAW iks qrqIb iv`c sMkilq
kIqIAW geIAW hn?(gurU krm Anuswr)
311. 1604 eI: iv`c sMpwidq sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ hor iks nW nwl pRcilq hY?(‚Awid
gRMQ‛, ‚krqwrpur bIV‛)
312. ikhVy is`K gurUAW ny koeI bwxI nhIN rcI?(CyvyN gurU sRI gurU hrgoibMd swihb jI
,s`qvyN gurU sRI hirrwey jI,A``TvyN gurU sRI hirikRSn jI)
313. ikhVy is`K gurU jI ny sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ dw punr-sMpwdn krvwieAw sI?(sRI gurU
goibMd isMG jI ny)
314. sRI gurU goibMd isMG jI ny sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ dy punr-sMpwdnw iv`c iks gurU dI
rcnw nUM Swiml kIqw sI?(9vyN gurU sRI gurU qyg bhwdr jI)
315. sRI gurU goibMd isMG jI ny sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ dy punr-sMpwdnw iv`c sRI gurU ‚gMRQ
swihb‛ nUM ilKx dw kMm iksnUM sONipAw sI?(BweI mnI isMG jI nUM)
316. sRI gurU goibMd isMG jI ny sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ dy punr-sMpwdnw iv`c sRI gurU ‚gMRQ
swihb‛ nUM ilKx dw kMm ik`Qy pUrw kIqw igAw?(dmdmw swihb)

90
317. sRI gurU goibMd isMG jI duAwrw sRI gurU ‚gMRQ swihb‛ dy punr-sMpwdnw vwlI bIV nUM
iks nW nwl jwixAw jWdw hY?(dmdmI bIV)
318. iks is`K gurU jI ny sRI gurU ‚gRMQ swihb‛ nUM gurU dw drjw id`qw?(sRI gurU goibMd isMG
jI ny[)
319. pMjwbI iv`c ‘ik`sw’ iks BwSw dy pRBwv hyT pYdw hoieAw?(ArbI &wrsI)
320. ik`sy qoN kI Bwv hY?(ik`sw kivqw dw iek Aijhw rUp hY,ijs iv`c lMmI pRIq khwxI nUM
ibAwn kIqw igAw huMdw hY[)
321. dmodr dy ik`sy ‘hIr rWJw’ dw AMq suKWqk hY jW duKWqk?(suKWqk)
322. pMjwbI iv`c ikhVw ik`sw sB nwloN v`D ik`swkwrW ny iliKAw?(hIr rWJw)
323. dmodr ny ‘hIr rWJy’ dw ik`sw iks CMd iv`c iliKAw?(dv`eIAw)
324. pMjwbI swihq dy pRm`uK ik`isAW dy nW ilKo[(ik`sw hIr rWJw,s`sI puMnU,sohxI
mhINvwl,imrzw swihbW,XUs& zulYKW,lYlw mjnUM,SIrIN &irhwd)
325. pMjwb dI pRIq gwQw nwl sMbMiDq ik`sy ikhVy hn?(hIr rWJw,sohxI mhINvwl,imrzw
swihbW)
326. SIrIN &rhwd dw kQw ipCokV iks prMprw nwl sMbMiDq hY?(eIrwnI)
327. imrzw swihbW dw kQw ipCokV iks prMprw nwl sMbMiDq hY?(ieslwmI)
328. lYlw mjnUM dw kQw ipCokV iks prMprw nwl sMbMiDq hY?(ArbI)
329. hIr rWJy dw kQw ipCokV iks prMprw nwl sMbMiDq hY?(ieslwmI)
330. XUs& zulYKW dw kQw ipCokV iks prMprw nwl sMbMiDq hY?(iebrwnI)
331. pUrn Bgq dw kQw ipCokV iks prMprw nwl sMbMiDq hY?(pMjwbI)
332. s`sI puMnU dw kQw ipCokV iks prMprw nwl sMbMiDq hY?(XUnwnI)
333. rwjw rswlU dw kQw ipCokV iks prMprw nwl sMbMiDq hY?(pMjwbI)
334. BrQrI hrI dw kQw ipCokV iks prMprw nwl sMbMiDq hY?(pMjwbI)
335. ijaUxw mOV pMjwb dy iks Kyqr dI lok-gwQw hY?(mwlvy)
336. du`lw B`tI pMjwb dy iks Kyqr dI lok-gwQw hY?(mwlvy)
337. ik`sy dy ArMB iv`c prmwqmw dI ausqq nwl sMbMiDq kwiv-bMd nUM kI ikhw jWdw
hY?(mMglwcrn)
338. ik`sy dy AMq iv`c Sukrwny vjoN ilKy kwiv-bMd nUM kI ikhw jWdw hY?(mhwqm)

91
339. ‘imrzw swihbW’ dw ik`sw sB qoN pihlW iks ik`swkwr ny ricAw?(pIlU)
340. ‘imrzw swihbw’ dw ik`sw CMdbMdI dy iks rUp iv`c ricAw?(sd kwiv rUp)
341. kI ‘imrzw swihbW’ dw ik`sw pIlU ny iksy ilpI iv`c AMikq kIqw sI?(nhIN ,mOiKk rUp
iv`c pRwpq huMdw hY)
342. hwi&z br^urdwr duAwr ilKy gey ik`isAW dy nW ilKo[(imrzw swihbW,s`sI puMnU,XUs&
zulYKW)
343. ‘s`sI puMnU’ Aqy ‘XUs& zulY^W’ dw ik`sw pMjwbI iv`c pihlI vwr iks ik`swkwr ny
iliKAw?(hwi&z br^urdwr ny)
344. iks ik`swkwr dw hIr rWJy dw ik`sw pMjwbI iv`c sB nwloN v`D mkbUl hoieAw?(vwirs
Swh dI ‘hIr’)
345. vwirs Swh ny ‘ik`sw hIr’ iks CMd iv`c ricAw?(bYNq)
346. vwirs Swh dw ‘ik`sw hIr’ duKWqk sI jW suKWqk?(duKWqk)
347. ‘pUrn Bgq’ dw ik`sw pMjwbI iv`c iks kvI ny iliKAw?(kwdrXwr ny)
348. pMjwbI swihq iv`c sB nwloN v`D ik``sy iks ik`swkwr ny ilKy?(AihmdXwr ny)
349. hwSm Swh dI mkbUlIAq iks ik`sy krky hoeI?(s`sI puMnU)
350. &zl Swh dI pRis`DI iks ik`sy krky hoeI?(sohxI mhINvwl)
351. pMjwbI iv`c iks ik`swkwr ny pihlI vwr duKWqk ik`sw ricAw?(pIlU ny ‘imrzw
swihbW’)
352. ikhVw ik`swkwr mhwrwjw rxjIq isMG dw drbwrI kvI sI?(hwSm Swh)
353. pMjwbI dw ikhVw ik`swkwr hY,ijsnUM sU&I kvI hox dw vI mwx hwisl hY?(hwSm Swh)
354. pMjwbI iv`c hwSm Swh nUM sU&I kvI hox dw mwx hwisl ikauN hY?(ikauNik Awp ny sU&I
ivcwrDwrw vwly dohiVAW dI rcnw kIqI)
355. pMjwbI ik`sw-kwiv dw pqn ikhVI sdI iv`c huMdw hY?(20vIN sdI iv`c)
356. pMjwbI BwSw iv`c sRI gurU goibMd isMG jI dI Swhkwr rcnw ikhVI hY?(cMfI dI vwr)
357. ‚cMfI dI vwr‛ nUM hor iks nW nwl jwixAw jWdw hY?(vwr BgwauqI kI)
358. pMjwbI swihq dI pihlI bIr rsI klwsIkl vwr ikhVI hY?(cMfI dI vwr)
359. ‚cMfI dI vwr‛ iks CMd iv`c ilKI geI hY?(pauVI,inSwnI)
360. njwbq ny pMjwbI iv`c iks vwr dI rcnw kIqI?(nwdrSwh dI vwr)

92
361. nwdrSwh dI vwr dIAW kul ikMnIAW pauVIAW hn?(86)
362. Swh muhMmd dI pRm`uK rcnw dw kI nW hY?(jMgnwmw isMGW qy PrMgIAW jW jMgnwmw Swh
muhMmd)
363. Swh muhMmd ny jMgnwmw iks CMd iv`c ricAw?(bYNq)
364. BweI vIr isMG dy koeI do kwiv-sMgRih d`so[(mtk hulwry,kMbdI klweI)
365. pMjwb dw CyvW dirAw iks kvI nUM hox dw mwx hY?(pRo. pUrn isMG nUM)
366. pMjwbI swihq iv`c CMdmukq kivqw dw moFI kvI kOx hY?(pRo. pUrn isMG)
367. pRo. pUrn isMG dIAW rcnwvW dy nW ilKo[(Ku`lyH GuMF,Ku`lyH AsmwnI rMg,Ku`lyH mYdwn)
368. pRo. mohn isMG dIAW koeI iqMn rcnwvW dy nW ilKo[(swvy p`qr,ksuMBVw,v`fw-vylw)
369. bwvw blvMq iks kwivDwrw dw kvI sI?(pRgqIvwdI)
370. pMjwbI swihq dI iksy iek mhwn kiv`qrI dw nW ilKo[(AMimRqw pRIqm)
371. AMimRqw pRIqm nUM ikhVy ikhVy nwmI AYvwrf pRwpq hoey?(pMjwbI swihq AkwfmI
AYvwrf,BwrqI swihq AwkdmI AYvwrf,igAwnpIT AYvwrf)
372. AMimRqw pRIqm dI iks rcnw nUM swihq AkwdmI AYvwrf pRwpq hoieAw?(sunyhVy kwiv-
sMgRih)
373. AMimRqw pIRqm dI iks rcnw nUM igAwnpIT purskwr pRwpq hoieAw?(kwgz qy kYnvs)
374. ikhVy AwDuink kwl dy kvI nUM ibrhw dw sulqwn ikhw jWdw hY?(iSv kumwr btwlvI)
375. iSv kumwr btwlvI dI ArMBk kivqw iks iksm dI sI?(styjI kivqw)
376. iSv kumwr btwlvI dy kwiv-nwt dw nW ilKo[(lUxw)
377. iSv kumwr btwlvI dI iks rcnw nUM BwrqI swihq AkwdmI AYvwrf pRwpq
hoieAw?(lUxw)
378. AwDuink pMjwbI kivqw iv`c mnoivigAwnk Dwrw dw ieko iek supRis`D kvI ikhVw
hY?(fw.jsvMq isMG nykI)
379. pMjwbI swihq iv`c vwrqk dw jnm kdoN huMdw hY?(16vIN sdI iv`c sRI gurU nwnk dyv
jI dy jIvn nwl sMbMiDq swKI swihq nwl)
380. AwDuink pMjwbI vwrqk dw moFI kOx hY?(SrDw rwm &lOrI)
381. SrDw rwm &lOrI dIAW koeI do vwrqk rcnwvW dy nW ilKo[(is`KW dy rwj dI
iviQAw,pMjwbI bwq cIq)

93
382. pMjwbI vwrqk dI pRwQimk rcnw ikhVI hY?(purwqn jnmswKI)
383. purwqn jnmswKI nUM hor ikhVy nW nwl jwixAw jWdw hY?(vlwieq vwlI jnmswKI)
384. AwDuink inbMD rcnw dw mu`F ikhVI sdI iv`c b`Jdw hY?(20vIN sdI)
385. AMgryzW nUM pMjwb,pMjwbI Aqy pMjbIAq dI jwxkwrI dyx dy mnorQ nwl ikhVIAW do
pMjwbI ikqwbW dI rcnw kIqI geI sI?( is`KW dy rwj dI iviQAw,pMjwbI bwq cIq)
386. AwDuink pMjwbI swihq iv`c svY-jIvnI ilKx dI vwrqk prMprw iks rcnw nwl SurU
huMdI hY?(ipRM.qyjw isMG dI svY-jIvnI ‚AwrsI‛ nwl)
387. AMimRqw pIRqm dI svY-jIvnI dw kI nW hY?(rsIdI itkt)
388. dlIp kOr itvwvw dI svY-jIvnI dw kI nW hY?(nMgy pYrW dw s&r)
389. AwDuink pMjwbI nwvl dw m`uF iks sdI iv`c b`Jdw hY?(19vIN sdI iv`c)
390. AwDuink pMjwbI khwxI dw mu`F iks sdI iv`c b`Jdw hY?(20vIN sdI iv`c)
391. AwDuink pMjwbI nwvl dw moFI nwvlkwr kOx hY?(‚suMdrI‛-BweI vIr isMG)
392. AwDuink klwsIkl pMjwbI nwvl dw mu`F iks nwvlkwr nwl b`Jdw hY?(nwvlkwr
nwnk isMG nwl)
393. pMjwbI swihq iv`c sB nwloN v`D nwvl iksny ilKy?(nwvlkwr nwnk isMG ny)
394. nwnk isMG dw pMjwbI iv`c iliKAw pihlw nwvl ikhVw sI?(mqryeI mW)
395. nwnk isMG dw ‚mqryeI mW‛ nwvl kdoN pRkwiSq hoieAw?(1927eI:)
396. pMjwbI iv`c igAwnpIT AYvwrf ivjyqw nwvlkwr dw nW ilKo[(guridAwl isMG)
397. pMjwb dy pMjwbI BwSw dy koeI Aijhy do AiDAwpkW dy nW ilKo,ijMnW nUM Bwrq srkwr
v`loN pMjwbI ivSy/BwSw iv`c nYSnl AYvwrf pRwpq hoieAw hY[(fw.prmjIq isMG
klsI(gurdwspur),sRI blrwm Srmw(luiDAwxw))
398. nwvlkwr guridAwl isMG dy koeI do nwvlW dy nW ilKo[(prsw,Axhoey,kuvylw,mVHI dw
dIvw,AMny GoVy dw dwn,A`D cwnxI rwq)
399. pMjwbI iv`c cyqnw pRvwh SYlI dw nwvlkwr iksnUM mMinAw jWdw hY?(surjIq isMG syTI)
400. pMjwbI iv`c AWcilk nwvlkwr iksnUM mMinAw jWdw hY?(rwm srUp AxKI)
401. pMjwbI iv`c ieiqhwsk nwvl ilKx vwlw nwvlkwr kOx hY?(krnl nirMdrpwl isMG)
402. ‚qUqW vwlw KUh‛ nwvl iksdI rcnw hY?(sohx isMG sIql dI)

94
403. pMjwbI dy koeI cwr pRis`D khwxIkwrw dy nW ilKo[(krqwr isMG du`gl,ipRM.sujwn
isMG,kulvMq isMG ivrk,sMqoK isMG DIr,virAwm sMDU,pRym prkwS,pRym gorKI,ikrpwl
kzwk,bldyv isMG)
404. pMjwbI dIAW koeI do iesqrI khwxIkwrW dy nW ilKo[(dlIp kOr itvwxw,AjIq kOr)
405. pMjwbI khwxI iv`c lMmI in`kI khwxI dw ausqwd iks khwxIkwr nUM mMinAw jWdw
hY?(virAwm sMDU)
406. AwDuink pMjwbI nwtk dw moFI/ipqwmw kOx hY?( eISvr cMdr nMdw)
407. eISvr cMdr nMdw dI iks pMjwbI iekWgI nwtk nwl pRis`DI hoeI?(dulhn(suhwg))
408. dulhn(suhwg) iekWgI nwtk kdoN iliKAw igAw?(1913 eI:)
409. eISvr cMdr nMdw dw nwtkI Kyqr iv`c ausqwd kOx sI?(imsz norw ircrfz)
410. eISvr cMdr nMdw dy ilKy nwtkW dy nW ilKo[(suB`drw,vr Gr,SwmU Swh)
411. eISvr cMdr nMdw dy iekWgI nwtkW dy nW ilKo[(Jlkwry,ilSkwry,cmkwry)
412. pMjwbI dy pRmu`K nwtkkwrW dy nW ilKo[(eISvr cMdr nMdw,fw.hrcrn isMG,ipRM.sMq isMG
syKoN,blvMq gwrgI,guridAwl isMG Pu`ul,surjIq isMG syTI,fw.AwqmjIq,Ajmyr isMG
AOlK,gurSrn isMG)
413. blvMq gwrgI dw pihlw nwtk ikhVw sI?(lohw ku`t)
414. pMjwbI swihq iv`c ikhVy do pRis`D kvIAW(kiv`qrIAW) nUM ‘pdm SRI’ dw sRySt snmwn
imilAw?(AMimRqw pRIqm,fw.surjIq pwqr)
415. pMjwbI swihq iv`c Zlp swihq nwl sMbMiDq rUpW dy nW ilKo[(nwvl,khwxI)
416. pMjwbI swihq iv`c ibrqWqk swihq dy mu`K rUp ikhVy hn?(nwvl,khwxI)
417. pMjwbI swihq iv`c imSirq swihq rUp ikhVw hY?(nwtk,iekWgI)
418. swihq dw auh ikhVw rUp hY,ijs iv`c mMc zrUrI huMdw hY?(nwtk,iekWgI)
419. purwqn pMjwbI vwrqk swihq ikhVy swihq rUpW iv`c imldw hY?(swKIAW,jnm
swKIAW,goSt,prcIAW,rihqnwmy,tIkw)
420. AwDuink pMjwbI vwrqk swihq ikhVy rUpW iv`c pRwpq huMdw hY?(lyK,s&rnwmw,
sMsmrn,jIvnI,svY-jIvnI,lyK,inbMD,fwierI)
421. purwqn pMjwbI kivqw mu`K rUp iv`c swihq dy ikhVy rUpW iv`c pRwpq huMdI hY?
(ik`sy,jMgnwmw,vwr,Sbd,slok,CMq,AStpdIAW,SIhr&IAW,dohVy)

95
422. ikhVw swihq rUp hY ,ijs iv`c lyKk Awpxy jIvn bwry ^ud Awp ilKdw hY?(svY-
jIvnI)
423. AwDuink pMjwbI kivqw-swihq ikhVy rUpW iv`c pRwpq huMdw hY?(nzm,CMdb`D
kivqw,Ku`lHI kivqw,gzl,kw&IAW,gIq)
424. qyrvIN sdI dI purwqn pMjwbI vwrqk dw pihlw nmUnw ikhVw pRwpq huMdw
hY?(iekwdsI mhwqm)
425. pMjwbI swihq iv`c pMjwbI vwrqk dw sB nwloN prwcIn swihq rUp ikhVw
hY?(jnmswKI)
426. BweI gurdws dI pihlI vwr dy AwDwr qy ilKI geI vwrqk rcnw dw nW
ilKo[(igAwn rqnwvlI)
427. igAwn rqnwvlI iksdI rcnw hY?(BweI mnI isMG dI)
428. BweI gurdws dI igAwrvIN vwr dy AwDwr qy ilKI geI vwrqk rcnw dw nW
ilKo[(Bgq rqnwvlI jW is`KW dI Bgqmwlw)
429. Bgq rqnwvlI jW is`KW dI Bgqmwlw iksdI rcnw hY?(BweI mnI isMG dI)
430. ‘ik`sw hIr’ iksdI rcnw hY?(vwirs Swh dI)
431. pMjwbI swihq dy pRwpq hoey pihly pRmwixk nwvl dw nW ilKo[(suMdrI)
432. ‘suMdrI’ nwvl iksdI rcnw hY?(BweI vIr isMG dI)
433. ‘mVIH dw dIvw’ ikhVw swihq rUp hY?(nwvl)
434. ‘mVIH dw dIvw’ iksdI rcnw hY?(nwvlkwr guridAwl isMG dI)
435. pMjwbI dy iksy iek pRis`D gzlgo/gzlkwr dw nW ilKo[(fw.surjIq pwqr,fw.jgqwr)
436. ‘nwsUr’iksdI rcnw hY?(nwvlkwr nwnk isMG dI)
437. nwvlkwr nwnk isMG dy iksy iek ieiqhwsk nwvl dw nW ilKo[(iek imAwn do
qlvwrW)
438. nwvlkwr nwnk isMG dy iks nwvl ‘qy i&lm bxI sI?(piv`qr pwpI)
439. Xwqrw dy AwDwr qy ikhVw swihq rUp iliKAw jWdw hY?(s&rnwmw)
440. swihq dy ikhVy rUp vrnmwlw ‘qy AwDwirq hn?(SIhr&I,pYNqI,bwvx A`KrI)
441. swihq ikhVI klw hY?(Sbd-klw)
442. pMjwbI swihq dw pihlw ieiqhwskwr kOx hY?(mOlw b^S kuSqw)

96
443. rcnw suxn vwly nUM kI ikhw jWdw hY?(sroqw)
444. rcnw dyKx vwly nUM kI ikhw jWdw hY?(drSk)
445. rcnw pVHn vwly nUM kI ikhw jWdw hY ?(pwTk)
446. rcnw ilKx vwly nUM kI ikhw jWdw hY ?(lyKk)
447. nwvl ilKx vwly nUM kI ikhw jWdw hY?(nwvlkwr)
448. khwxI lyKk nUM kI ikhw jWdw hY?(khwxIkwr)
449. inbMD ilKx vwly nUM kI ikhw jWdw hY?(inbMDkwr)
450. swihq rcx vwly nUM kI ikhw jWdw hY?(swihqkwr)
451. jIvnI rcx vwly nUM kI ikhw jWdw hY?(jIvnIkwr)
452. gIq rcx vwly nUM kI ikhw jWdw hY?(gIqkwr)
453. gzl rcx vwly nUM kI ikhw jWdw hY?(gzlgo/gzlkwr)
454. gIq gwaux vwly nUM kI ikhw jWdw hY?(gwiek)
455. ArbI-&wrsI dy A`KrW dy AwDwr qy pMjwbI swihq iv`c ilKy gey kwiv-rUp nUM kI ikhw
jWdw hY?(sIhr&I,30 A`KrW dy AwDwr ‘qy)
456. sRI gurU ‚gRMQ swihb‛ iv`c AiDAwqmk vwrW nUM ikMnIAW lok-vwrW dIAW DunW qy gwaux
dw AwdyS hY?(9)
457. lok-vwrW dIAW koeI do DunW dy nW ilKo[(tuMfy AsrwjY kI DunI,iskMdr ibrwihm kI
DunI,mUsy kI vwr kI DunI,mlk murId kI DunI)
458. m`Dkwl dIAW koeI iqMn kwiv-DwrwvW dy nW ilKo[(sU&I kwiv,gurmiq kwiv,ik`sw
kwiv,bIr-kwiv)
459. Sy^ &rId jI dw jnm kdoN hoieAw?(1173eI:)
460. ikhVy sU&I kvI dw ivSw smwijk nw brwbrI duAwly kyNdirq hY?(vjId jI)
461. ikhVw sU&I kvI izlwH gurdwspur dy btwlw Sihr nwl sMbMiDq hY?(Swh SrP
btwlvI)
462. ^vwzw Zulwm &rId ny ikMnIAW kw&IAW ilKIAW?(272)
463. gurU goibMd isMG jI dI bwxI iks rcnw iv`c sMgRihq hY?(dsm gRMQ)
464. ‚jwpu swihb‛ iksdI bwxI hY?(gurU goibMd isMG jI dI)
465. ikhVI sdI nUM ik`sw swihq dw sunihrI kwl ikhw jWdw hY?(18vIN sdI)

97
466. ik`sw kwiv iv`c ikhVI sdI hIr swihq dI sdI AKvwauNdI hY?(18vIN sdI)
467. ikhVI sdI dy ilKy gey ik`isAW iv`c sB nwloN v`D bYNq CMd dI vrqoN kIqI
geI?(18vIN sdI)
468. pIlU dy ik`sy nUM pihlI vwr ilKqI rUp iksny id`qw?(AMgryzI ivdvwn sr ircrf
tYNpl)
469. pihlI vwr ikhVw ik`sw AMgryzI dI ikqwb iv`c ilKqb`D kIqw igAw sI?(imrzw
swihbW,pIlU dw ik`sw)
470. pIlU dw ‚imrzw swihbW‛ dw ikhVI AMgryzI pusqk iv`c pihlI vwr AMikq kIqw
igAw sI?(lIjYNf Aw& dI pMjwb)
471. mwlvy dy Kyqr iv`c Bgvwn isMG dI ikhVI rcnw bhuq pRis`D hoeI?(hIr)
472. ikhVy ik`swkwr dI rcnw nUM ‚klIAW vwlI hIr‛ ikhw jWdw hY?(ikSn isMG Awir&)
473. bIr-kwiv iv`c pRmu`K kwiv-rUp ikhVy hn?(vwr,jMgnwmw)
474. ‚cMfI dI vwr‛ iv`c kul ikMny bMd hn?(55)
475. ‚cMfI dI vwr‛ iv`c kul ikMnIAW pauVIAW Aqy doihry hn?(54 pauVIAW,1 doihrw)
476. ‚gurU gRMQ swihb‛ iv`c vriqAw igAw AKIrlw rwg ikhVw hY?(jYjwvMqI)
477. ‘AStpdI’ rUp iks bwxI iv`c vriqAw igAw hY?(suKmnI swihb)
478. sUhI rwg iv`c cwr lwvW dw pwT jo AnMd kwrj smyN piVHAw jWdw hY,ikhVy gurU jI dw
aucwrn kIqw hoieAw/ricq hY?(gurU rwm dws jI)
479. lMgr dI mirAwdw dw mu`F ikhVy gurU ny bMinHAw?(sRI gurU nwnk dyv jI ny)
480. pMjwbI dw ikhVw ik`sw iek imrwsI koloN sux ky iliKAw igAw?(imrzw swihbW)
481. bwibAW dw ig`Dw nwc iks ielwky nwl sMbMiDq hY?(mwlvy nwl)
482. ‘kImw mlkI’ kI hY?(lok-gwQw)
483. pRo. pUrn isMG dI svY-jIvnI dw gurbr^S isMG pRIqlVI v`loN Anuvwidq rUp ikhVw
sI?(izMdgI dy rwhW ‘qy)
484. AMimRqw pRIqm dI svY-jIvnI dw nW ilKo[(rsIdI itkt)
485. pRo. swihb isMG dI svY-jIvnI dw nW ilKo[(myrI jIvn khwxI)
486. fw.mihMdr isMG rMDwvw dI svY-jIvnI dw nW ilKo[(Awp bIqI)
487. blvMq gwrgI dI svY-jIvnI dw nW ilKo[(nMgI Du`p)

98
488. Bwrq srkwr ny blvMq gwrgI nUM ikhVy swl ‘pdm SRI’ dI aupwDI nwl
invwijAw?(1973)
489. Bwrq srkwr ny kiv`qrI Aqy khwxI lyiKkw pRBjoq kor nUM ikhVy swl ‘pdm SRI’ dI
aupwDI nwl invwijAw?(1967eI:)
490. ikhVy pMjwbI pihlvwn dw tI.vI. So ‘rmwiex’ iv`c hnUMmwn dw ikrdwr bhuq hrmn-
ipAwrw hoieAw?(dwrw isMG dw)
491. pRgIq swihq dw ikhVw rUp hY?(kwiv rUp)
492. ikhVw swihq rUp SyArW qy AwDwirq huMdw hY?(Zzl)
493. pMjwbI dw ikhVw rUp rwg-rwgxI nwl sMbMiDq hY?(kw&I)
494. pMjwbI dy koeI do BwSw ivigAwnIAW dy nW ilKo[(fw.prmjIq isMG is`DU,suKivMdr isMG
sMGw,BuipMdr isMG Kihrw,hrkIrq isMG)
495. pMjwbI BwSw dy iksy iek ivAwkrn lyKk dw nW ilKo[(joigMdr isMG puAwr)
496. ‚pMjwbI BwSw dw ivAwkrx‛ iksdI rcnw hY?(juoigMdr isMG puAwr)
497. ‚pMjwbI BwSw Aqy gurmuKI ilpI‛ iksdI rcnw hY?(bRhmjgdIS isMG)
498. ‚mwnv-ivigAwnk BwSw ivigAwn‛ iksdI rcnw hY?(fw.prmjIq isMG is`DU)
499. ‚ichn-ivigAwn Aqy nwnk isMG dy nwvl‛ iksdI rcnw hY?(fw.prmjIq isMG
klsI)
500. iek mukMml pusqk dy rUp iv`c nwvlkwr nwnk isMG dy nwvlW dw ichn-ivigAwnk
idRStI qoN AiDAYn krn vwly pihly Awlock dw nW ilKo[(fw.prmjIq isMG klsI)
501. ‚pMjwbI nwvl iv`c sWsikrqk cyqnw‛ pusqk iksdI rcnw hY?(fw.suKdyv isMG
Kwhrw)
502. ‚pMjwbI nwvl iek AiDAYn‛ iksdI rcnw hY?(fw.tI. Awr. ivnod)
503. ‚pMjwbI Awlocnw :isDWq Aqy ivhwr‛ iksdI rcnw hY?(fw.hirBjn isMG BwtIAw)
504. ‚msly Zlp‛ dy iksdI rcnw hY?(joigMdr isMG rwhI)
505. ‚swihq Swsqr‛ dw lyKk kOx hY?(hirBjn isMG)
506. ‚pMjwb dy hIry‛ iksdI rcnw hY?(mOlw b^S kuSqw)
507. ‚pMjwb dy myly qy iqauyhwr‛ iksdI rcnw hY?(guridAwl isMG)
508. ‚pMjwbI ivAwkrx qy lyK rcnw‛ iksdI rcnw hY?(nirMdr isMG du`gl)

99
509. BweI vIr isMG nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw?(myry
sweIAW jIau,kivqw)
510. AMimRqw pRIqm nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr
imilAw?(sunyhVy,kivqw)
511. nwvlkwr nwnk isMG nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr
imilAw?(iek imAwn doo qlvwrW,nwvl)
512. pRBjoq kOr nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw?(p`bI,kivqw)
513. hirBjn isMG nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw?(nw Du`py
nw CwvyN,kivqw)
514. guridAwl isMG nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw?(A`D
cwnxI rwq,kivqw)
515. AjIq kOr nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr
imilAw?(^wnwbdoS,svY-jIvnI)
516. rwm srUp AxKI nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw?(koTy
KVk isMG,nwvl)
517. surjIq pwqr nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw?(hnyry iv`c
sulgdI vrxmwlw,kivqw)
518. fw.jgqwr nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw?(jugnUM dIvw qy
dirAw,kivqw)
519. mohn BMfwrI nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw?(mUn dI
A`K,khwxI-sMgRih)
520. blvMq gwrgI nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr
imilAw?(rMgmMc,nwtk Awlocnw dy Kyqr iv`c)
521. AwqmjIq nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw?(q`qI qvI dw
s`c,nwtk)
522. bldyv isMG sVknwmw nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr
imilAw?(FwhvW id`lI dy ikMgry,nwvl)

100
523. iSv kumwr nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw?(lUxw,kwiv-
nwtk)
524. fw.suiqMdr isMG nUr nUM iks rcnw leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr
imilAw?(kivqw dI BUimkw,Awlocnw)
525. iks pMjwbI swihq rUp iv`c Ajy qk iksy vI lyKk nUM BwrqI swihq AkwdmI
purskwr pRwpq nhIN hoieAw?(jIvnI)

214 pRSn: rs isDwNq dw moFI kOx hY?


au`qr: Brq munI
215 pRSn: AlMkwr sMpRdwie dw moFI kOx hY?
au`qr: AwcwrX Bwmh
216 pRSn: rs dy sQweI BwvW dI igxqI ikMnI hY?

au`qr: 9

218 pRSn: nwtX Swsqr iks dI rcnw hY?


au`qr: BrqmunI
219 pRSn: AiBDw, lkSxw, ivAMjnw dw sMbMD iks nwl hY?
au`qr: DunI isDwNq nwl
220 pRSn: ikMnIAW Sbd SkqIAW hn?
au`qr: 3
221 pRSn: BwrqI nwtkwN dw SYkspIAwr iksnUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: kwlIdws
224 pRSn: vwirs Swh 'suKn dw vwirs' iks ik`swkwr ny ikhw hY?
au`qr: AihmdXwr
225 pRSn: 'lIjYNfz Aw& dI pMjwb' iks dI pusqk hY?
au`qr: sr ircrf tYNpl
226 pRSn: fw. hirBjn isMG nUM srsvqI snmwn iks pusqk leI pRwpq hoieAw?
au`qr: ru`K qy irSI ( kivqw)
227 pRSn: AMimRqw pRIqm nUM igAwnpIT purskwr iks pusqk leI pRwpq hoieAw?

101
au`qr: kwgz qy kYynvs
228 pRSn: iks kvI ny pMjwbI iv`c Ku`lHI kivqw dw mu`F bMinAw?
au`qr: pRo:pUrn isMG
230 pRSn: iksy ivAkqI vloN Awpxy jIvn dw ibrqwN q Awp ilKy jwx vwlI swihq ivDw
ikhVI hY?
au`qr: :svY-jIvnI
231 pRSn: 'inMm dy p`qy' iksdI rcnw hY?
au`qr: blvMq gwrgI
232 pRSn: inMm dy p`qy' ,Srbq dIAwN Gu`twN , kOfIAwN vwlw s`p vwrqk dI iks ivDw dIAwN
pusqkwN hn?
au`qr: ryKw -ic`qr
233 pRSn: ‚ipAwr iv`c moey bMidAw dy im`Ty bcn kivqw hn‛, kQn iks dw hY?
au`qr: pRo:pUrn isMG
234 pRSn:'swihq vI ausy pRkwr dw ie`k smwjk kwrj hY, ijs pRkwr dI koeI hor ikrq,
ikrswnI jwN kwrIgrI' iks icMqk dI Dwrnw hY?
au`qr: ipRM.sMq isMG syKoN
235 pRSn: 'AiDAYn qy AiDAwpn' iks icMqk dI pusqk hY?
au`qr: fw.hirBjn isMG
236 pRSn: pMjwbI swihq icMqn iv`c smwjk srokwrwN qoN ht ky swihq qy rUp-sMrcnw
au`pr iDAwn kyNdirq krn vwlw pihlw pMjwbI smIiKAwkwr ikhVw hY?
au`qr: :fw. hirBjn isMG
238 pRSn: iqMno Sbd SkqIAW dy nW ilKo[

au`qr: AiBDw Sbd SkqI,ivAMjnw Sbd SkqI,pRsMigk Sbd SkqI

239 pRSn: 'Sr& hulwry ' iks kvI dI pusqk hY?


au`qr: PIrozdIn Sr&
240 pRSn: 'drd sunyhy' iks dI pusqk hY?
au`qr: hIrw isMG drd

102
241 pRSn: ‘ikswn dIAW AwhI' iks kvI dI kwiv-pusqk hY?
au`qr: hIrw isMG drd
93 pRSn: 'AixAwly qIr' iks kvI dI kwiv-pusqk hY?
au`qr: ivDwqw isMG qIr
95 pRSn: 'ijaUNdw pMjwb' iks dI pusqk hY?
au`qr: nMd lwl nUurpurI
96 pRSn: 'rwxw sUrq isMG' mhWkwiv iks dI rcnw hY?
au`qr: BweI vIr isMG
97 pRSn: 'lihrwN dy hwr' iks kvI dw kwiv-sMgRih hY?
au`qr: BweI vIr isMG
98 pRSn: 'bwxI sMswr' iks dI pusqk hY?
99 au`qr: fw jgbIr isMG
103 pRSn: msly glp dy iks dI pusqk hY?
au`qr: fw. joigMdr isMG rwhI
108 pRSn: in`kIAwN kivqwvwN dw v`fw kvI' iksnUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: : BweI vIr isMG
111 pRSn: CMd nUM 'nvwbI ju`qI kI kYd' ikhVw kvI AwKdw hY?
au`qr: pRo.pUrn isMG
113 pRSn: ‘Aw vIr rwNiJAw qy Aw BYxy hIry' kihx vwly kvI dw kI nwN hY?
au`qr: pRo.pUrn isMG
114 pRSn: pMjwbI iv`c sB qoN v`D ikhVw ik`sw iliKAw igAw?
au`qr: : hIr rWJy dw
115 pRSn: dmodr ikhVI sdI dw ik`swkwr hY?
au`qr: 16vIN-17vIN sdI dw
116 pRSn: vwirs Swh ikhVI sdI dw ik`swkwr hY?
au`qr: 18vIN sdI dw
117 pRSn: ik`sw-kwiv dw byqwj bwdSwh kOx hY?
au`qr: vwirs Swh

103
118 pRSn: brqwnvI rwj smyN dw hIr rwN Jy dw ik`sw ilKx vwly ik`swkwr dw kI nW hY?
au`qr: Bgvwn isMG
119 pRSn: swihq Aqy s`iBAwcwr iv`c kI koeI sMbMD hY?
au`qr: : hwN , intkvrqI/nyVy dw sMbMD
120 pRSn: iksy s`iBAwcwr dy pRcwr qy pRswr dw Xog mwiDAm ikhVw hY?
au`qr: swihq,BwSw
121 pRSn: 'hIr dmodr' iv`c pMjwb dy iks ih`sy dw vrnx hY?
au`qr: lihMdy pMjwb( pwiksqwnI pMjwb dw)
122 pRSn: Bgvwn isMG ikhVI sdI dw ik`swkwr hY?
au`qr: 19vIN sdI dw ik`swkwr hY[

121 pRSn: ryKw-ic`qr dI ivDw iks swihq rUp nwl sMbMDq hY?
au`qr: vwrqk nwl
12 pRSn: inMm dy p`qy pusqk swihq dy iks rUp nwl sMbMDq hY?
au`qr: ryKw-ic`qr
123 pRSn: ryKw-ic`qr swihq dI pihlI pusqk ikhVI hY?
au`qr: inMm dy p`qy
125 pRSn: nwsUr nwvl dw rcyqw kOx hY?
au`qr: nwvlkwr nwnk isMG
126 pRSn: igAwnpIT purskwr iks iesqrI lyiKkw nUM imilAw?

au`qr: AMimRqw pIRqm


127 pRSn: ikhVI pusqk ryKw-ic`qr swihq dI nhIN hY?( inMm dy p`qy,msly Zlp dy)
au`qr: msly glp dy
129 pRSn: kwiv ryKw-ic`qr ilKx vwlw kvI ikhVw hY?
au`qr: fw.rivMdr rvI
130 pRSn: prm mnu`K pusqk dw rcyqw kOx hY?
au`qr: gurb^S isMG pIRqlVI
131 pRSn: pRihlwd iksdw p`uqr sI?

104
au`qr: hrnwKS dw
133 pRSn: srGI idn dy ikhVy smyN nMU kihMdy hn?
au`qr: svyr
134 pRSn: hMJU iks g`l dw pRqIk hn?
au`qr: d`uK
135 pRSn: hrnwKS qy pRihlwd dw Awps iv`c kI irSqw sI?
au`qr: ipE-pu`qr
137 pRSn: ‚vYrI rwg qyrw pihlw Jlkw,jd A`KIAW iv`c v`jdw‛ ienHwN kwiv sqrwN dw
kvI kOx hY?
au`qr: BweI vIr isMG
138 pRSn: ‚pr SwbwSy duUilAw (qYnMU) rqw nhIN prvwh‛, ienHwN kwiv-sqrwN iv`c ikhVw
ivsimk vriqAw igAw hY?
au`qr: slwhuqwvwck
139 pRSn: ‚bu`kloN mMUh jy k`FIey, pwlw pNYN dw Kwx‛, ies iv`c kudrq vrnx iks iksm dw
hY?
au`qr: Aiq TMf vwlw
140 pRSn: pSUAwN jIBwN su`tIAwN dw kI Bwv hY?
au`qr: : bhuqI grmIN kwrn pSUAW dy byhwl hoxw

141 pRSn: pMjwbI swihq dy ieiqhws qoN lUxw nMU ikhVy kwl kRm dI klwsIk rcnw mMinAw
jwNdw hY?
au`qr: AwDuink kwl dI
14 pRSn: ‚hr kwl koTVI iv`c qyrw hY izkr eydwN , gwrwN c cwNdnI dw hovy ijvyN bsyrw”
iv`c ikhVw AlMkwr vriqAw igAw hY?
au`qr: aupmw
143 pRSn: ‚kuJ ikhw qW hnyrw jrygw ikvyN,cu`p irhw qW SmWHdwn kI kihxgy‛,ieh kwiv-
sqrwN iks kvI dI rcnw hY?
au`qr: fw.surjIq pwqr
146 pRSn: niSAwN iv`c gVMUdy dw kI ArQ hY?

105
au`qr: niSAwN iv`c msq
148 pRSn: pMjwbI swihq dIAW kwiv-DwrwvW dy nW ilKo[

au`qr: sU&I kwiv-Dwrw,gurmiq kwiv-Dwrw,bIr kwiv-Dwrw, ik`sw kwiv-Dwrw


159 pRSn: bRhm kyNdirq kwiv-DwrwvwN ikhVIAwN hn?
au`qr: sU&I kwiv-Dwrw Aqy gurimq kwiv-Dwrw
160 pRSn: bIr kwiv-Dwrw dw mu`K mnorQ kI hY?
au`qr: ivAkqIgq sUurmgqI dw pRgtwvw
162 pRSn: mUl rUp iv`c ik`sw iks BwSw dw Sbd hY?
au`qr: ArbI BwSw
163 pRSn: pMjwbI swihq iv`c ik`sy dw sMbMD mu`K rUp iv`c iks ivSy nwl hY?
au`qr: pRym
164 pRSn: ArbI BwSw dy DwqU 'k`s'(ik`sw) dy kI ArQ hn?
au`qr: k`s dw ArQ hY ip`Cy jwxw, ip`Cw krnw, ^br dyxw
166 pRSn: m`DkwlI pMjwbI swihq Kyqr dI lok-ipRAw ivDw ikhVI hY?
au`qr: ik`sw kwiv lgB`g cwr sO swl q`k lokipRAw ivDw rhI hY[
167 pRSn: pIlU dI Swhkwr rcnw ikhVI hY?
au`qr: imrzw swihbW
168 pRSn: pUrn Bgq iks ik`swkwr dI rcnw hY?
au`qr: kwdrXwr dI
169 pRSn: hIr rWJw iks dI ikrq hY?
au`qr: mhwn kvI vwirs Swh,dmodr,mukbl[
170 pRSn: ik`sw s`sI pMunUM iks dI ikrq hY?
au`qr: hwSm Swh
194 pRSn: piv`qr pwpI iksdw nwvl hY?
au`qr: nwvlkwr nwnk isMG dw

195 pRSn: sulgdI rwq iksdw nwvl hY?


au`qr: rwm srUp AxKI dw[

106
196 pRSn: 'syDwN ' pusqk iks dI rcnw hY?
au`qr: njm husYn s`Xd
197 pRSn: mwrksvwd dw mu`K ausr`eIAw kOx hY?
au`qr: kwrl mwrks
198 pRSn: njm husYn s`Xd vsqU Aqy rUp dI dvYq nUM svIkwrdw hY jwN nhINNN ?
au`qr: nhINNN
199 pRSn: fw.hirBjn isMG Anuswr njm husYn s`Xd dI AiDAYn ivDI iks qrHwN dI hY?
au`qr: pRqIk AwDwirq
201 pRSn: mwlw dy mxky pusqk iks dI ilKI hY?
au`qr: nirMdr isMG kpUr dI
202 pRSn: 'dws kYpItl' iks dI rcnw hY?
au`qr: kwrl mwrks
206 pRSn:Awlocnw dy isDwNq Aqy ArsqU dw kwiv Swsqr pusqk iks dI rcnw hY?
au`qr: roSn lwl AhUujw
207 pRSn:'Koj piqRkw' iks XUnIvristI v`loN prkwiSq kIqw jwNdw hY?
au`qr: pMjwbI XuUnIvristI pitAwlw
209 pRSn:’suKn dw vwirs' iks ik`swkwr nUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: vwirS Swh
218 pRSn:q^q- ey- AkbrI pMjwbI iv`c ik`Qy siQq hY?
au`qr: klwnOr

219 pRSn:is`KwN dy rwj dI iviQAw pusqk dw lyKk kOx hY?


au`qr: pMifq SrDw rwm i&lOrI
221 pRSn:sMq isMG syKo iks nUM pMjwbI dw pRQm smIiKAwkwr mMndw hY?
au`qr: bwvw bu`D isMG
222 pRSn:'hMs cog' pusqk iks dI rcnw hY?
au`qr: bwvw bu`D isMG
223 pRSn:pMjwb dy hIry iks lyKk dI rcnw hY?
au`qr: mOlw b^s kuSqw

107
233 pRSn:'gur Sbd rqnwkr mhwn koS’ pusqk iks dI
au`qr: BweI kwn isMG nwBw
234 pRSn:ipRM sMq isMG SyKo ny iks ivcwrDwrw nUM AwDwr bxw ky swihq icMqn dw kwrj
kIqw?
au`qr: mwrksvwdI ivcwrDwrw
237 pRSn:ieSk hkIkI iksnUM AwKdy hn?
au`qr: Awqmw qy prmwqmw dy myl/pRym nUM
238 pRSn:ieSk mjwzI iks nUM AwKdy hn?
au`qr: duinAwvI pRym ipAwr nUM
239 pRSn:ik`sw kwiv iv`c ikhVw q`q lwzmI mMinAw jwNdw hY?
au`qr: kwiv-ibrqwNq q`q,pRIq khwxI
240 pRSn:pMjwbI iv`c Xu~D vrnx leI ikhVy do ivSyS kwiv rUp mMny jwNdy hn?
au`qr: jMgnwmw qy vwr
242 pRSn:gurU nwnk dyv jI iks kwivDwrw dy kvI hn?
au`qr: gurmiq kwiv-Dwrw
244 pRSn:is`KW dI Ardws iv`c iks cIz dI mMg huMdI hY?
au`qr: srb`q dy Bly dI
245 pRSn:AOrMgzyb nUM z&rnwmw iks ny iliKAw?
au`qr: gurU goibMd jI ny
246 pRSn:gurU goibMd jI dI pRis`D rcnw (vwr) ikhVI hY?
au`qr: cMfI dI vwr
247 pRSn: mnu`K dI ivl`Kxqw Aqy sRyStqw inrDwrq krn vwlw mnu`KI jIvn-jwc nwl
sMbMiDq ikhVw vrqwrw hY?

au`qr: s`iBAwcwr
248 pRSn:s`iBAwcwr nUM ikvyN gRihx kIqw jwNdw hY?
au`qr: pIVHI- dr pIVHI, bolW,sMkyqwN Aqy ichnwN rwhIN
249 pRSn:s`iBAwcwr ikho-ijhw vrqwrw hY?
au`qr: s`iBAwcwr mnu`KI jIvn-jwc nwl sMbMiDq ivSwl, jitl Aqy Aihm smwijk vrqwrw

108
hY[
251 pRSn:dmodr dy smyN ikho ijhw smwj sI?
au`qr: kbIlw smwj
257 pRSn:dmodr dy smyN smwj iv`c iesqrIAwN ikho ijhI Dwq dyy gihxy pihndIAwN sn?
au`qr: sony qy cwNdI dy
258 pRSn:s`iBAwcwr mnu`K jwqI dy ivl`Kxqw inrDwirq krn vwlw ikho ijhw vrqwrw hY?
au`qr: inrMqr bdlx vwlw
361 pRSn: pMjwb dI koiel iks nMU ikhw jwNdw hY?
au`qr: suirMdr kOr
363 pRSn: is`K rwj kwl dw sB qoN pRis`D ik`swkwr kOx sI?
au`qr: hwSm
364 pRSn: pMjwbI gwiekI dw bwbw bohV iks nUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: gurdws mwn
365 pRSn:pMjwbI BwSw dy SYkspIAr ikhVy swihqkwr nUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: BweI vIr isMG
406. pRSn: lMmI hyk vwlI pRis`D pMjwbI lok-gwiekw dw nW ilKo[
au`qr: gurmIq bwvw
407. pRSn:AwDuink pMjwbI i&lmW dy koeI cwr Aijhy nwiekW dy nW ilKo,jo pMjwbI gwiekI dy
Kyqr iv`c vI m`lW mwr cu`ky hn[
au`qr: gurdws mwn,idljIq dusWJ,ig`pI gryvwl,rxjIq bwvw,rivMdr gryvwl,AYmI ivrk[
408. pRSn: pMjwbI ivc qUMbI lok-swz nUM hrmn ipAwrw bxwaux vwlw pRmu`K pMjwbI lok-
gwiek ikhVw sI?
au`qr: jmlw j`t[
526. CMd ikMnIAW iksmW/rUpW dy huMdy hn?(3)
527. CMd dIAW iksmW ilKo[(mwqirk CMd,vrink CMd,gixk CMd)
528. dohrw CMd iv`c ikMnIAW sqrW huMdIAW hn?(2)
529. dohrw ikhVw CMd rUp hY?(mwqirk)
530. korVw ikhVw CMd rUp hY?(vrink)

109
531. pMjwbI swihq iv`c rsW dI igxqI ikMnI hY?(9)
532. rsW dw rwjw iks rs nUM ikhw jWdw hY?(iSMgwr rs)
533. jMgnwmy Aqy vwrW iv`c iks rs dI pRDwnqw huMdI hY?(bIr rs)
534. AlMkwr ikMnIAW iksmW dy huMdy hn?(3)
535. AlMkwr ikhVIAW iksmW dy huMdy hn?(Sbd AlMkwr,ArQ AlMkwr,SbdwrQ AlMkwr)
536. koeI do AlMkwrW dy nW ilKo(AnupRws,idRStWq)
537. AnupRws AlMkwr iv`c ‘AnuspRws’ dw kI ArQ hY?(vwr vwr duuhrwau)
538. hryk rs dy ikMny sQweI Bwv huMdy hn?(iek rs dw iek hI sQweI Bwv huMdw hY)
539. hws rs dw sQweI Bwv ikhVw huMdw hY?(hwsw)
540. kruxw rs dw sQweI Bwv ikhVw huMdw hY?(Sok/qrs)
541. bIBqs rs dw sQweI Bwv ikhVw huMdw hY?(iGrxw)
542. SWq rs dw sQweI Bwv ikhVw huMdw hY?(Asrcrjqw/vYrwg)
543. bIr rs dw sQweI Bwv ikhVw huMdw hY?(auqSwh)
544. iBAwnk rs dw sQweI Bwv ikhVw huMdw hY?(BYA)
545. rONdr rs dw sQweI Bwv ikhVw huMdw hY?(kroD)
546. aupmw AlMkwr ,AlMkwr dI ikhVI vMngI hY?(ArQ AlMkwr)
547. rUpk AlMkwr ,AlMkwr dI ikhVI vMngI hY?(ArQ AlMkwr)
548. idRStWq AlMkwr ,AlMkwr dI ikhVI vMngI hY?(ArQ AlMkwr)
549. AnupRws AlMkwr ,AlMkwr dI ikhVI vMngI hY?(Sbd AlMkwr)
550. dohrw CMd dIAW ikMnIAW mwqrwvW hn?(24)
551. sorTw CMd dIAW ikMnIAW mwqrwvW hn?(24)
552. bYNq CMd dIAW ikMnIAW mwqrwvW hn?(40)
553. AlMkwrW nUM ikMny vrgW iv`c vMifAw jw skdw hY?(3)
554. AlMkwrW dI vrg-vMf kro[(Sbd AlMkwr,ArQ AlMkwr,SbdwrQ AlMkwr)
555. ivAwh iv`c CMd iksnUM suxwey jWdy hn?(swlIAW nUM)
556. dohrw kI hY?(CMd dw iek rUp)
557. sorTw kI hY?(CMd dw iek rUp)
558. korVw kI hY?(CMd dw iek rUp)

110
559. kib`q kI hY?(CMd dw iek rUp)
560. dv`eIAw kI hY?(CMd dw iek rUp)
561. cOpeI kI hY?(CMd dw iek rUp)
562. inSwnI kI hY?(CMd dw iek rUp)
563. pauVI kI hY?(CMd dw iek rUp)
564. kivqw iv`c AnupRws kI hY?(AlMkwr dw iek rUp)
565. kivqw iv`c aupmw kI hY?(AlMkwr dw iek rUp)
566. kivqw iv`c idRStWq kI hY?(AlMkwr dw iek rUp)
567. kivqw iv`c AiqkQnI kI hY?(AlMkwr dw iek rUp)
568. kivqw iv`c rUpk kI hY?(AlMkwr dw iek rUp)
569. kivqw CMd mukq ho skdI hY ik nhINN?(CMdmukq ho skdI hY)
570. rs dI au`qpqI leI iks Bwv dw jwgxw zrUrI hY?(sQweI Bwv dw)
571. iSMgwr rs dI au`qpqI leI iks rs dw jwigRq hoxw zrUrI hY?
(pyRm dw sQweI Bwv)
572. SWq rs dI au`qpqI leI iks rs dw jwigRq hoxw zrUrI hY?
(vYrwg dy sQweI Bwv dw)
573. iBAwnk rs dI au`qpqI leI iks rs dw jwigRq hoxw zrUrI hY?
(BYA dy sQweI Bwv dw)
574. bIBqs rs dI au`qpqI leI iks rs dw jwigRq hoxw zrUrI hY?
(iGrxw dy sQweI Bwv dw)
575. hws rs dI au`qpqI leI iks rs dw jwigRq hoxw zrUrI hY?
(hwsy dy sQweI Bwv dw)
576. kruxw rs dI au`qpqI leI iks rs dw jwigRq hoxw zrUrI hY?
(Sok dy sQweI Bwv dw)
577. bIr rs dI au`qpqI leI iks rs dw jwigRq hoxw zrUrI hY?
(auqSwh dy sQweI Bwv dw)
578. AdBuq rs dI au`qpqI leI iks rs dw jwigRq hoxw zrUrI hY?
(Ascrjqw dy sQweI Bwv dw)

111
579. BwSw kI hY?(iksy smwj iv`c mnu`K dy Awphudry aucwr pRqIkW dw iek Aijhw isstm
hY,jo mn`uKI sMcwr leI vriqAw jWdw hY)
580. ilpI kI hY?(iksy BwSw dy ilKqI icMnWH dw pRbMD)
581. iksy BwSw dy ilKqI rUp nUM kI ikhw jWdw hY?(ilpI)
582. pMjwbI BwSw dI ilpI ikhVI hY?(gurmuKI ilpI)
583. pMjwbI BwSw dIAW ikMnIAW DunIAW hn?(41)
584. pMjwbI BwSw dy ikMny svr hn?(10)
585. pMjwbI BwSw iv`c ikMny ivAMjn hn?(kul 31=28 pUrn ivAMjn,2 ArD ivAMjn(X,v)
Aqy 1 surXMqrI(h))
586. gurm`uKI ilpI iv`c svr vwhk ikMny hn?(3)
587. gurmuKI ilpI iv`c ikhVy ikhVy svr vwhk hn?(a,A,e)
588. AwDuink gurmuKI ilpI iv`c ikMny A`Kr hn?(35+6=41)
589. pYNqI iks ilpI nUM ikhw jWdw hY?(gurmuKI ilpI)
590. gurmuKI ilpI iv`c pYr iv`c ibMdI vwly ikMny A`Kr hn?(6)
591. gurmuKI ilpI iv`c pYr ‘c ibMdI vwly A`Kr ikauN vrqy jWdy hn?(ArbI-&wrsI dIAW
DunIAW nUM ilKqI rUp iv`c AMikq krn leI)
592. gurmuKI ilpI iv`c &wrsI dIAW DunIAW nUM AMikq krn leI ikhVy ikhVy icMnH
hn?(S,^,&,z,Z,L)
593. gurmuKI iv`c Tihrwau nUM AMikq krn leI ikhVy icnH hn?(fMfI-[,kOmw-,ibMdI kOmw-;,
pRSn:icMnH -?,ivsimk icMnH-!,do ibMdIAW-:)
594. pUrn Tihrwau nUM AMikq krn leI gurmuKI iv`c ikhVy icMnH hn?(fMfI,ivsimk icMnH,
pRSnsUck icMnH)
595. pUrn Tihrwau leI gurmuKI iv`c ikhVw sMkyq vriqAw jWdw hY?(‘[’,’!’ , ‘?’)
596. ArD Tihrwau nUM AMikq krn leI gurmuKI iv`c ikhVw sMkyq vriqAw jWdw hY?(‘,’)

112
597. pRSnvwcI vrqwry nUM ilKqI rUp iv`c AMikq krn leI gurmuKI iv`c ikhVw sMkyq
vriqAw jWdw hY?(‘?’)
598. hYrwnI nUM pRgt krn leI gurmuKI iv`c ikhVw sMkyq/icMnH vriqAw jWdw hY?(‘!’)
599. Alp Tihrwau leI gurmuKI leI ikhVw icMnH hY?(kOmw)
600. hU-b-hU g`lbwq AMikq krn leI gurm`uKI ilpI iv`c ikhVy icMnH hn?(‚ ‛,dohry pu`Ty
kOmy)
601. BwSweI auqrw-cVwA,lmkw Aqy Tihrwau nUM AMikq krn vwly icMnHW nUM gurmuKI ilpI
iv`c kI ikhw jWdw hY?(ivsrwm icMnH jW ivrwm icMnH)
602. gurm`uKI ilpI iv`c joVnI(-) dI vrqoN ikauN kIqI jWdI hY?(dohry smwnwrQI,ivroDwBwsI
jW duhrwvyN SbdW nUM joV ky smwsI Sbd bxwaux leI iesdI vrqoN kIqI jWdI hY)
603. joVnI dI vrqoN krky audwhrnW idau[(kwlw-isAwh,iek-iek krky,au`cw-nIvW,ic`tw-
s&yd)
604. gurmuKI iv`c A`Dk dI vrqoN ik`Qy kIqI jWdI hY?(dbwA jW b`l nUM AMikq krn
leI:glw-g`lw,Gtw-G`tw)
605. mW-bolI iksnUM kihMdy hn?(auh bolI jo b`cw jnm-jwq sihj-suBwivk rUp iv`c Awpxy
cOigrdy iv`coN ibnw iksy aucyc dy is`Kdw Aqy boldw hY[)
606. pihlI BwSw iksnUM kihMdy hn?(mwq BwSw nUM)
607. dUjI BwSw iksnUM ikhw jWdw hY?(mwq BwSw is`Kx auprMq ijhVI BwSw aucycy rUp iv`c
is`KI jWdI hY)
608. pMjwbI BwSw iv`c ArD-ivAMjn/ArD-svr ikMny hn?(2)-X,v)
609. pMjwbI BwSw iv`c ArD-ivAMjn/ArD-svr ikhVy hn?(X,v)
610. pMjwbI BwSw iv`c ault jIBI ivAMjn ikMny hn?(6)
611. pMjwbI BwSw iv`c ault jIBI ivAMjn ikhVy hn?(t,T,f,x,L,V)
612. vcn kI hY?( iek jW iek qoN vDyry vsqUAW/vrqwirAW dI igxqI nUM AMikq krn vwly
Sbd)
613. BwSw iv`c ilMg kI AMikq krdw hY?(iesqrI jW purK hox dy Byd nUM)
614. purK kI hY?(BwSw dI iek ivAwkrink SyRxI hY[ieh auh Sbd hn jo g`lbwq jW
BwSweI sMcwr vwlI iDr nUM AMikq krdy hn[)

113
615. pMjwbI BwSw iv`c ikMny purK hn(3)
616. pMjwbI BwSw iv`c ikhVy purK hn?(au`qm purK,m`Dm purK,AnX purK)
617. au`qm purK kI hY?(auh purK jo Awpxy bwry g`l krn vwlI iDr nUM d`sy jW ieh auh
pihlI iDr hY jo Awpxy bwry Awp g`l kr rhI huMdI hY[)
618. au`qm purK dI SbdwvlI dIAW koeI do audwhrnw idau[(mYN,mYnUM,myrw,Awpxw,Awp,AsIN)
619. m`Dm purK dI SbdwvlI dIAW koeI do audwhrnw idau[(qUM,qyrw,qusIN,quhwfw)
620. AnX purK dI SbdwvlI dIAW koeI do audwhrnw idau[(auh,auhnW,ausdw)
621. pMjwbI BwSw iv`c kwl iksnUM kihMdy hn?(ieh iek ivAwkrink SyRxI hY jW auh Sbd
hn,jo Gtnw/vrqwry dy vwprn dy smyN nUM AMikq krn[)
622. pMjwbI BwSw iv`c kwl dIAW ikMnIAW iksmW hn?(3)
623. pMjwbI BwSw iv`c ikhVy ikhVy kwl hn?(vrqmwn,BUqkwl,Biv`K kwl)
624. vsq jW vrqwry dy nW dw igAwn krvwaux vwlI ivAwkrink SyRxI nUM kI ikhw jWdw
hY?(nWv)
625. nWv dIAW ikMnIAW iksmw hn?(5)
626. nWv dIAW iksmW ilKo[(Awmvwck, Kwsvwck, Bwvvwck, iek`Tvwck, vsqUvwck)
627. ijhVw Sbd nWv dy sQwn qy vriqAw jwvy, aus nUM kI ikhw jWdw hY?(pVnWv)
628. pVnWv dIAW ikMnIAW iksmW huMdIAW hn?(6)
629. nWv jW pVnWV dy gux,AOgux jW ivSySqw d`sx vwlI ivAwkink Sbd-SRyxI nUM kI ikhw
jWdw hY?(ivSySx)
630. ivSySx ikMny qrWH dy huMdy hn?(5)
631. kwl sihq iksy vrqwry jW kMm dy hox jW vwprn dw igAwn krwaux vwlI
ivAwkrink Sbd-SRyxI nUM kI ikhw jWdw hY?(ikirAw)
632. ikirAw dIAW iksmW ilKo[(Akrmk ikirAw,skrmk ikirAw)
633. ikhVI ikirAw skrmk ikirAw huMdI hY?(ijs ikirAw dw krm hovy jW ijhVI
ikirAw krm ‘qy inrBr hovy[)
634. ikhVI ikirAw Akrmk ikirAw huMdI hY?(ijs ikirAw dw krm nw hovy jW ijhVI
ikirAw krm ‘qy nw inrBr hovy[)
635. skrmk ikirAw dI audwhrn idau[(surjIq isMG ny kmIz pweI hY[)

114
636. Akrmk ikirAw dI audwhrn idau[(blkwr Kyfdw hY[)
637. ikirAw ivSySx qoN kI Bwv hY?(auh Sbd, jo ikirAw dI ivSySqw,gux,AOgux nUM ibAwn
krn[)
638. ikirAw ivSySx dI koeI iek audwhrn idau[(m`Kx isMG qyz dOVdw hY[)
639. sMbMDk qoN kI Bwv hY?(nWv jW pVnWv nwl Awaux vwly auh Sbd, jo nWv jW pVnWv
dw hornw SbdW nwl sMbMD sQwpq kry[)
640. sMbMDkW dy nW ilKo[(dw,dy ,dI,ny ,nUM,nwl,au`qy,qoN)
641. Xojk qoN kI Bwv hY?(auh Sbd, jo do jW do qoN vDyry SbdW,vwkWSW jW aupvwkW nUM joVn
dw kwrj inBwey[)
642. pMjwbI iv`c koeI cwr XojkW dy nW ilKo[(qy,Aqy,jW,BWvyN,ijvyN,prMqU,Pyr,sgoN)
643. ivsimk icMnH qoN kI Bwv hY?(auh ivsrwm icMnH ,jo mn dI KuSI,gmIN,hYrwnI,fr dy Bwv
nUM ivAkq kry[)
644. iksy pRSn nUM pu`Cx leI ilKqI rUp iv`c (vwk ivc) ikhVy icMnH dI vrqoN kIqI jWdI
hY?( pRSnsUck icMnH(?))
645. smwsI Sbd ikhVy huMdy hn?(jo do SbdW dy joV qoN bxdy hn:lok-sBw,sihj-
suBwA,ivcwr-crcw)
646. m`Dm purK kI hY?(g`l krn vwly dI swhmxI iDr(dUjI iDr) jW ijs iDr nwl au`qm
purK dI g`l ho rhI huMdI hY[ieh g`lbwq dI dUjI iDr hY[)
647. AnX purK qoN kI Bwv hY?(au`qm purK Aqy m`Dm purK AwpsI g`lbwq iv`c ijs qIjI
gYr-hwzr iDr dI g`l kr rhy huMdy hn,auh AnX purK hY[ieh qIjI iDr nUM AMikq krdy
icMnH hn[)
648. gurmuKI ilpI nUM pYNqI ikauN ikhw jWdw sI?(ikauNik prwcIn gurmuKI ilpI iv`c 35
A`Kr sn)
649. gurmuKI vrnmwlw qoN kI Bwv hY?(gurm`uKI ilpI dy A`KrW dI qrqIb nUM gurmuKI
vrnmwlw ikhw jWdw hY)
650. gurmuKI ilpI iv`c lgw^rW dI igxqI ikMnI hY?(3)
651. lgw^rW dy nW ilKo[(ibMdI(N),it`pI( M),A~Dk(~)

115
652. gurm`uKI ilpI iv`c lgW-mwqrwvW dI igxqI ikMnI hY?(mukqy smyq 10,mukqy qoN ibnw
lgW-mwqrwvW=9)
653. gurmuKI ilpI dIAW lgW-mwqrwvW ikhVIAW ikhVIAW hn?
(mukqw, w , i, I, u , U, y , Y , o , O )
654. Anunwiskqw nUM AMikq krn vwly lgw^r ikhVy hn?( ibMdI (N),it`pI( M))
655. du`qIkrn nUM AMikq krn leI ikhVw lgw^r vriqAw jWdw hY?(A`Dk( ~ ))
656. pMjwbI BwSw dIAW Anunwisk DunIAW nUM AMikq krn leI gurmuKI iv`c ikhVy A`Kr
vrqy jWdy n?(|,\,x,n,m)
657. pMjwbI BwSw dIAW dMqI DunIAW nUM AMikq krn leI gurmuKI iv`c ikhVy A`Kr vrqy
jWdy hn?(q,Q,d,D,n)
658. pMjwbI BwSw dIAW hoNTI DunIAW nUM AMikq krn leI gurmuKI iv`c ikhVy A`Kr vrqy
jWdy hn?(p,P,b,B,m)
659. pMjwbI BwSw dIAW koml qwlvI DunIAW nUM AMikq krn leI gurmuKI iv`c ikhVy A`Kr
vrqy jWdy hn?(k,K,g,G,|)
660. pMjwbI BwSw dIAW DunIAW dw vrgIkrn ikhVy do AwDwrW qy kIqw jWdw hY?(KMfI
DunIAW,AKMfI DunIAW)
661. pMjwbI BwSw dIAW KMfI DunIAW ikMnIAW hn?(41)
662. pMjwbI BwSw dIAW AKMfI DunIAW ikhVIAW hn?(sur,bl,qwn,nwiskqw)
663. pMjwbI BwSw iv`c KMfI DunIAW dw vrgIkrn ikvyN kIqw jw skdw hY?(svr
DunIAW,ivAMjn DunIAW)
664. pMjwbI iv`c svr ikMny hn?(10)
665. pMjwbI BwSw dy svr ikhVy ikhVy hn?(A,Aw,ie,eI,au,aU,ey,AY,E,AO)
666. muhwrnI qoN kI Bwv hY?(pMjwbI BwSw dIAW svr DunIAW dI inrDwirq qrqIb jW svr
DunIAW dw qrqIbb`D aucwrn lihjw -A,Aw,ie,eI,au,aU,ey,AY,E,AO)
667. pMjwbI BwSw dI ikhVI DunI hY,ijsdy sur iv`c bdlx kwrn iesnUM surXMqrI vI ikhw
jWdw hY?(‘h’)
668. pMjwbI BwSw dIAW ikMnIAW iekweIAW hn?(5)
669. pMjwbI BwSw dI sB qoN v`fI iekweI ikhVI hY?(vwk)

116
670. pMjwbI BwSw dI sB qoN CotI iekweI ikhVI hY?(DunI)
671. pMjwbI BwSw dIAW iekweIAW dy nW ilKo[(DunI,Sbd,vwkWS,aup-vwk,vwk)
672. pMjwbI BwSw iv`c vwk qoN CotI Aqy vwkWS qoN v`fI iekweI ikhVI hY?(aup-vwk)
673. pMjwbI BwSw dI DunI qoN v`fI Aqy vwkWS qoN CotI iekweI ikhVI hY?(Sbd)
674. lgW mwqrW qoN kI Bwv hY?(svr DunIAW nUM AMikq krn leI gurmuKI ilpI iv`c ijhVy
icnH vrqy jWdy hn[ieh grumuKI ilpI dy A`KrW nwl l`gx vwly icMnH huMdy hn,jo aucwrn dI
p`Dr ‘qy iksy DunI dy aucwrn smyN swh dI lgdI mwqrw nUM AMikq krdy hn[ies AwDwr ‘qy
mwqrwvW do qrWH dIAW huMdIAW hn,lGU qy gurU)
675. kI lgW-mwqrW suqMqr rUp iv`c AwpxI hoNd r`KdIAW hn?(nhIN )
676. lgW-mwqrW ikhVy icMnHW nwl lgdIAW hn?(svr vwhkW jW A`KrW nwl)
677. hryk DunI nUM AMikq krn vwly icMnH nUM gurmuKI ilpI iv`c kI ikhw jWdw hY?(A`Kr)
678. svr vwhk kI hn?(svrW nUM AMikq krn vwly icMnH-a,A,e)
679. gurmuKI iv`c A`Kr dy pYr iv`c pYx vwly icMnH ikMny hn?(3)
680. gurmuKI iv`c pYr A`Kr ikhVy hn?( r( R ),v (v),h ( H )
681. qqsm Sbd ikhVy huMdy hn?(auyh Sbd jo ibnw iksy qbdIlI dy hU-b-hU iksy hor
BwSw iv`coN Swiml kr ley jWdy hn[)
682. qdBv Sbd ikhVy huMdy hn?(auh Sbd jo rUp bdl ky iksy hor BwSw iv`coN Swiml kr
ley jWdy hn[)
683. bxqr dy AwDwr qy vwk ikMnIAW iksmW huMdy hn?(3)
684. bxqr dy AwDwr qy vwk dIAW iksmW ilKo[(sDwrn vwk,imSirq vwk,sMXukq vwk)
685. kwrj dy AwDwr qy vwk dIAW ikhVIAW iksmW hn?(ibAwnIAw,pRSnvwcI
vwk,AwigAw/hukmvwcI vwk,ivsimk vwk,ie`CwboDk vwk)
686. ‘a’ nwl ikMnIAW lgW lgdIAW hn?(3)
687. ‘a’ nwl ikhVIAW lgW lgdIAW hn?(AONkV,dulYNkV,hoVw)
688. ‘A’ nwl ikMnIAW lgW lgdIAW hn?(mukqy smyq 3)
689. ‘A’ nwl ikhVIAW lgW lgdIAW hn?(mukqw,kMnw,dulwvW,knOVw)
690. ‘e’ nwl ikMnIAW lgW lgdIAW hn?(3)
691. ‘e’ nwl ikhVIAW lgW lgdIAW hn?(ishwrI,ibhwrI,lW)

117
692. ‘Qofw’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(mlveI)
693. ‘if`Tw’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(mwJI)
694. ‘ey’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(mwJI)
695. ‘krdy ny’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(mwJI)
696. ‘QuAwfw’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(mlveI)
697. ‘b`KI’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(mlveI)
698. ‘Gy’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(duAwbI)
699. ‘py’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(duAwbI)
700. ‘sy’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(duAwbI)
701. ‘gyJVw’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(duAwbI)
702. ‘mYNfw’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(mulqwnI/lihMdI)
703. ‘qYNfw’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(mulqwnI/lihMdI)
704. ‘im`GI’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(poTohwrI)
705. ‘qu`GI’ iks aupBwSw dw Sbd hY?(poTohwrI)
706. lgW-mwqrW dI inrDwirq qrqIb nUM kI ikhw jWdw hY?(muhwrnI)
707. swihq dw pRXojn kI hY?(igAwn dyxw)
708. klw dw pRXojn kI hY?(suhj suAwd dI pUrqI krnw,sONdrX gux dw ivkws)
709. ‘lok’ Sbd nUM AMgryzI iv`c kI ikhw jWdw hY?(Pok)
710. svr DunIAW nUM ilKqI rUp iv`c AMikq krn vwly icMnwH nUM kI ikhw jWdw hY?(lgW-
mwqrW)
711. lok-vwrW dI igxqI ikMnI hY?(9)
712. ‘jwmWgw’ ikhVw aup-BwSweI rUp hY?(puAwDI)
713. ‘cwhIdw’ Sbd nUM mlveI iv`c kI boldy hn?(cwhINdw)
714. pMjwbI BwSw dw tkswlI aupBwSweI rUp ikhVw hY(mwJI)
715. pMjwbI BwSw dIAW aupBwSwvW dy nW ilKo(mwJI,mlveI, duAwbI,puAwDI, poTohwrI,
mulqwnI/lihMdI)
716. ikirAw,krqw,krm dI ivAwkrink qrqIb ilKo[(krqw,krm,ikirAw)
717. vwk iv`c audyS qoN kI Bwv hY?(vwk iv`c ijs bwry g`l kIqI jwvy[)

118
718. vwk iv`c ivDyA qoN kI Bwv hY?(vwk iv`c ayuydyS bwry jo g`l khI jwvy[)
719. krqw qoN kI Bwv hY?(vwk iv`c ijhVy Sbd iksy kMm nUM krn vwly nUM AMikq krdy
hn[)
720. vwk iv`c krm qoN kI Bwv hY?(vwk iv`c ijs vsqU/vrqwry ‘qy ikirAw vwprdI hY[)
721. ikirAw qoN kI Bwv hY?(vwk iv`c auh Sbd jo kMm dy hox jW vwprn bwry kwl sihq
jwxkwrI idMdy hn[)
722. kI ivDyA qoN ibnw sMpUrn vwk dI isrjxw sMBv hY?(nhIN )
723. kI krqw qoN ibnw vwk ricAw jw skdw hY?(hW)
724. kI ikirAw qoN ibnw sMpUrn vwk bxwauxw sMBv hY?(nhIN )
725. Sbd koS kI hY?(vrnmwlw dI qrqIb Anuswr SbdW dw sMgRih,ijs iv`c Sbdw dy
ArQW smyq hor vyrvy id`qy gey huMdy hn[)
726. pMjwbI sUby dI BwSw dy AwDwr qy vMf kdoN kIqI geI sI?(1 nvMbr ,1966eI:)
727. pMjwbI BwSw dI ‘h’ DunI iks SRyxI iv`c AwauNdI hY?(surXMqrI)
728. ‘lGU’ qy ‘gurU’ mwqrwvW iks CMd nwl sMbMiDq hn?(mwqirk)
729. kI pMjwbI BwSw nUM iksy hor ilpI iv`c iliKAw jw skdw hY?(hW)
730. kI pMjwbI BwSw nUM romn ilpI iv`c ilK ky sMcwr kIqw jw skdw hY?(hW)
731. kI pMjwbI BwSw nUM dyvnwgrI iv`c ilK ky sMcwr kIqw jw skdw hY?(hW)
732. iksy iek pMjwbI DunI dw nW ilKo ,jo AMgryzI BwSw iv`c nhINN imldI?
(‘V’,’t’,’F’,’L’)

361 pRSn: pMjwbI BwSw dIAwN gulweI rihq DunIAwN ikhVIAw hn?
au`qr: eI, ey, AY, Aw,A
362 pRSn: nwNv ikMnI pRkwr dy huMdy hn?
au`qr: 5
363 pRSn: ilMg ikMny pRkwr dy huMdy hn?
au`qr: 2
364 pRSn: vcn ikMny pRkwr dy huMdy hn?
au`qr: 2
365 pRSn: pVnwNv ikMnI pRkwr dy huMdy hn?

119
au`qr: 6
366 pRSn: ivSySx ikMnI pRkwr dy huMdy hn?
au`qr: 5
367 pRSn: ikirAw ikMny pRkwr dI huMdI hY?
au`qr: 2
368 pRSn: kwl ikMny pRkwr dy huMdy hn?
au`qr: 3
369 pRSn: lgwN ikMnIAwN iksm dIAwN hMudIAwN hn?
au`qr: 2,lGU qy gurU
455 pRSn: mYN hr roz sYr krdw hwN , ieh vwk dI ikhVI iksm hY?
au`qr: swDwrn vwk
456 pRSn: auh A`j stySn igAw, pr CyqI hI Gr muV AwieAw, ieh vwk dI ikhVI iksm hY?
au`qr: sMXukq vwk
457 pRSn: jo ividAwrQI imhnq krngy, pws ho jwxgy, ieh vwk dI ikhVI iksm hY?
au`qr: imSirq vwk
458 pRSn: imSirq vwkwN iv`c ADIn aup-vwk ikMny huMdy hn?
au`qr: 1 jW iek qoN v`D

459 pRSn: ausny ikhw ik mYN A`j ibmwr hwN , ies iv`c pRDwn/mu`K aup vwk ikhVw hY?
au`qr: ausny ikhw
460 pRSn: bzurg ny AsIs idMidAwN ikhw ik jug-jug jIE, ies iv`c ADIn aup vwk ikhVw
hY?
au`qr: ik jug-jug jIE
461 pRSn: auh A`j sYr krn igAw ,pr auh CyqI hI Gr muV AwieAw, ies vwk iv`c pr kI
hY?
au`qr: Xojk
46 pRSn: hrpwl jwxdw sI ik auh pws hY, ies imSirq vwk dw swDwrn vwk bxwE-
au`qr: hrpwl Awpxy pws hox bwry jwxdw sI[
463 pRSn: myry kol iek pY`n qy do kwpIAWN hn, ies swDwrn vwk qoN sMXukq vwk bxwE

120
au`qr: myry kol iek pY`n hY Aqy do kwpIAWN hn[
465 pRSn: vy BweI! ikhVI iksm dw ivsimk hY?
au`qr: sMboDnI ivsimk
466 pRSn: Tihr jw! ikhVI iksm dw ivsimk hY?
au`qr: sUcnwvwck ivsimk
467 pRSn: vwhvw! ieh ikhVI iksm dw ivsimk hY?
au`qr: pRsMswvwck ivsimk
468 pRSn: A&sos!ieh ikhVI iksm dw ivsimk hY?
au`qr: Sokvwck ivsimk
469 pRSn: jI AwieAwN nMU! ikhVI iksm dw ivsimk hY?
au`qr: siqkwrvwck ivsimk
470 pRSn: l`K lwhnq! ikhVI iksm dw ivsimk hY?
au`qr: iPtkwrvwck ivsimk
471 pRSn: jug-jug jIvy ikhVI iksm dw ivsimk hY?
au`qr: AsIsvwck ivsimk
47 pRSn: hy r`bw! ikhVI iksm dw ivsimk hY?
au`qr: ie`iCAwvwck ivsimk
473 pRSn: vwh BeI vwh! ikhVI iksm dw ivsimk hY?
au`qr: hYrwnIvwck ivsimk
474 pRSn: mwstr Sbd nwNv dI ikhVI iksm hY?
au`qr: Awm nwNv
476 pRSn: jlMDr nwNv dI ikhVI iksm hY?
au`qr: Kws nwNv
477 pRSn: tIm nwNv dI ikhVI iksm hY?
au`qr: ie`kTvwck nwNv
478 pRSn: kxk nwNv dI ikhVI iksm hY?
au`qr: vsqUvwck nwNv
479 pRSn: ipAwr nwNv dI ikhVI iksm hY?

121
au`qr: Bwvvwck nwNv
480 pRSn: mYN pVnwNv dI ikhVI iksm hY?
au`qr: : purK-vwck pVnwNv
48 pRSn: Awp pVnwNv dI ikhVI iksm hY?
au`qr: in`j-vwck pVnwNv
483 pRSn: jo ,ijhVw pVnwNv dI ikhVI iksm hY?
au`qr: sMbMD-vwck pVnwNv
485 pRSn: AOh, ieh pVnwNv dI ikhVI iksm hY?
au`qr: inScy-vwck pVnwNv
486 pRSn: keI ,swry pVnwNv dI ikhVI iksm hY?
au`qr: AinScy-vwck pVnwNv
487 pRSn: purK-vwck pVnwNv ikMnIAwN iksmwN dy huMdy hn?
au`qr: iqMn
488 pRSn: kwrk ikMnIAwN iksmwN dy huMdy hn?
au`qr: A`T
489 pRSn: Swm ny rotI KwDI, ies vwk iv`c ikhVw kwrk hY?
au`qr: krm kwrk
490 pRSn: mYN AKbwr pVH irhw hwN , ies vwk iv`c ikhVw kwrk hY?
au`qr: krqw kwrk
491 pRSn: Bgq isMG ny dyS leI jwn vwr id`qI, ies vwk iv`c ikhVw kwrk hY?
au`qr: krm kwrk
493 pRSn: aus dw pY`n guAwc igAw hY, ies vwk iv`c ikhVw kwrk hY,
au`qr: sMMbMDkI kwrk
495 pRSn: auey juAwnw! ies vwk iv`c ikhVw kwrk hY?
au`qr: sMboDnI kwrk
496 pRSn: ijs mUl Sbd qoN hor Sbd bxdy hn, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: DwqU
497 pRSn: mUl rUp jwN DwqU nwl juV ky Sbd isrjn vwly q`q/Sbd nMU kI ikhw jwNdw hY?

122
au`qr: vDyqr
498 pRSn: pMjwbI BwSw iv`c ikMny pRkwr dy vDyqrwN dI vrqoN kIqI jwNdI hY?
au`qr: iqMn rUp;Agyqr, mDyqr Aqy ipCyqr
499 pRSn: DunI ivigAwn dIAwN ikMnIAwN SwKwvwN hn?
au`qr: 3;aucwrn, sMcwrI Aqy sRvxI DunI ivigAwn
500 pRSn: DunI ivaNuN q nMU ikMny BwgwN iv`c vMifAw igAw hY?
au`qr: KMfI Aqy AKMfI DunI ivauNq
501 pRSn: KMfI DunI ivauNNq iv`c kI AwauNdw hY?
au`qr: sÍr, ivAMjn Aqy ArD-sÍr
50 pRSn: AKMfI DunI ivauNNq iv`c kI AwauNdw hY?
au`qr: ipc, sur, vwk, dbwA, nwiskqw
503 pRSn: ijnHwN DunIAwN dy aucwrn smyN swh k`Fx smyN koeI rok nw pvy, qwN aunHwN nMU kI
ikhw jwNdw hY?
au`qr: sÍr
504 pRSn: ivAMjn ‘p’ dw aucwrn sQwn ikhVw hY?
au`qr: do-hoNTI
505 pRSn: ivAMjn ‘n’ dw aucwrn sQwn ikhVw hY?
au`qr: kTor qwlvI
506 pRSn: ivAMjn ‘T’ dw aucwrn sQwn ikhVw hY?
au`qr: mUrDnI jW ault jIBI
509 pRSn: pMjwbI iv`c ikMnIAwN surwN hn?
au`qr: 3;au`cI sur,m`Dm sur,nIvIN sur

510 pRSn: jykr hwxI Sbd iv`c ‘n’ lw ky iesqrI ilMg bxwieAw jwvy, qwN auh kI bxygw?
au`qr: hwxn
511 pRSn: iehnwN SbdwN iv`c ‘x’ lw ky pirvrqn kIqw igAw hY, ikhVI lg bdlI geI
hY,ijvyN -K`qrI-K`qrwxI, hwxI-hwxn Awid ?
au`qr: ibhwrI
51 pRSn: hyT ilKy ikhVy joiVAwN iv`coN lgwN dw bdlwE kIqw igAw hY(kr-krn,sr-

123
srn,nweI-nwiex)?
au`qr: nweI-nwiex
513 pRSn: crKI Sbd dw shI puilMg kI hY?
au`qr: crKw
514 pRSn: spyrw-spyrn dy bdlwE iv`c iks dw bdlwE kIqw igAw hY?
au`qr: kMny dI QwN ‘n’ lw ky
517 pRSn: iehnwN iv`coN ikhVw Sbd iesqrI ilMg iv`c nwrI jwqI dw pRqIk nhIN
hY(kuVI,lwVI,iesqrI,mrd)?
au`qr: mrd
518 pRSn: iehnwN iv`coN ikhVw Aijhw Sbd hY, jo puilMg Aqy iesqrI ilMg dohWN leI
vriqAw jwNdw hY(kursI,myz,r`sw,mMgyqr)?
au`qr: mMgyqr
519 pRSn: hyT iliKAwN iv`coN ikhVw Sbd iesqrI ilMg nhIN hY(BYx,swlI,jvweI)?
au`qr: jvweI
520 pRSn: iehnwN iv`coN ikhVy Sbd dy ip`Cy ibhwrI lw ky iesqrI ilMg iv`c qbdIl kIqw jw
skdw hY(nweI,swQI,bWdr)?
au`qr: bwNdr
521 pRSn: hyT iliKAwN iv`coN ikhVy SbdwN nMU kMnw lw ky pirvriqq kIqw igAw
hY(kursI,myz,gwiekw)?
au`qr: gwiekw
52 pRSn: mhMq Sbd dw iesqrI ilMg rUp ilKo[
au`qr: mhMqxI
523 pRSn: &kIrnI Sbd dw puilMg ikhVw Sbd hovygw?
au`qr: &kIr
524 pRSn: iehnwN iv`coN iknHwN SbdwN nMU ‘xI’ lgw ky iesqrI ilMg iv`c bdilAw jw skdw
hY(krn,bwl,imSrw)?
au`qr: imSrwxI
525 pRSn: iehnwN iv`coN ikhVw nr dw shI rUp hY?(ku`kVI,cUhI,ku`kV)

124
au`qr: ku`kV
526 pRSn: bwbw-bwby vcn iv`c ikhVIAwN lgwN dI bdlI kIqI geI hY?
au`qr: kMnwN qy lW
527 pRSn: jykr iksy ie`k-vcn iesqrI ilMg iv`c ibhwrI lgw ky rwxI, kwlI Sbd hox, qwN
auhnwN nwl ‘AW’ lw ky ikhVy bhu-vcn Sbd bxngy?
au`qr: rwxIAwN , kwlIAwN
528 pRSn: ijnHwN ie`k-vcn SbdwN dy ip`Cy mukqw hovy,aus dw bhu-vcn rUp kI hovygw?
au`qr: SbdwN dy ip`Cy kMnw-ibMdI lgwauxw[
529 pRSn: ikhVy Sbd dw bhuvcn ‘vW’ dI vrqoN krn nwl bxdw hY(koeI iek Sbd)?
au`qr: kivqw
530 pRSn: pMjwbI iv`c vwk dy ^qm hox qy iks cIz dI vrqoN kIqI jwNdI hY?
au`qr: fMfI([)/?/!
531 pRSn: ijs vwk iv`c koeI pRSn pu`iCAw jwvy, qwN iks icMnH dI vrqoN kIqI jwNdI hY?
a`qru: pRSn icMnH(?)
53 pRSn: hYrwnI, KuSI, siqkwr Awid nMU pRgt krn leI iks icMnH dI vrqoN kIqI jwNdI hY?
au`qr: ivsimk icMnH(!)
533 pRSn: vwk nMU pVHn vyly keI QwN rukxw pYN dw hY, Aijhy sQwn qy iks icMnH dI vrqoN kIqI
jwNdI hY?
au`qr: kwmw(,)
534 pRSn: jdoN iksy Sbd nMU sMKyp iv`c iliKAw jwvy, qwN au`Qy iks icMnH dI vrqoN huMdI hY?
au`qr: duibMdI (:)
535 pRSn: audwhrx dyx dy smyN iks cIz dI vrqoN kIqI jwNdI hY?
au`qr: duibMdI fYS(:-)
537 pRSn: iksy dy khy SbdwN nMU jdoN aus qrHwN hI hU-b-hU ilKxw hovy, qwN iks icMnH dI
vrqoN kIqI jwNdI hY?
au`qr: dohry pu`Ty kwmy(‚ ‛)
538 pRSn: SbdwN dy sMKyp rUp leI iks icMnH dI vrqoN kIqI jwNdI hY?
au`qr: ibMdI ( . )

125
539 pRSn: pMjwbI ivAwkrn qoN kI Bwv hY?
au`qr: Su`D pMjwbI bolx Aqy ilKx dy inXmW dy sMgRih nUM ivAwkrn ikhw jWdw hY[
540 pRSn: iksy bolI dy ielwkweI rUp nUM kI ikhw jWdw hY?
au`qr: aup-bolI
543 pRSn: koeI 3 ilpIAW dy nW ilKo[
au`qr: gurmuKI ilpI,dyvnwgrI ilpI,romn ilpI
544 pRSn: ihMdI BwSw leI ikhVI ilpI dI vrqoN kIqI jWdI hY?
au`qr: dyvnwgrI
546 pRSn: koeI do pVnWv ilKo[
au`qr: mYN,auh,qUM
555 pRSn: pMjwbI dI aup-bolI mwJI ik`Qy-ik`Qy bolI jwNdI hY?
au`qr: gurdwspur, AMimRqsr, lwhOr,qrnqwrn,pTwnkot
556 pRSn: pMjwbI dI aup-bolI mlveI ik`Qy-ik`Qy bolI jwNdI hY?
au`qr: luiDAwxw, biTMfw, sMgrUr,mogw,brnwlw
557 pRSn: pMjwbI dI aup-bolI puAwDI ik`Qy-ik`Qy bolI jwNdI hY?
au`qr: pitAwlw, ropV, mlyrkotlw
558 pRSn: pMjwbI dI aup-bolI duAwbI ik`Qy-ik`Qy bolI jwNdI hY?
au`qr: huiSAwrpur, kpUrQlw, jlMDr
559 pRSn: pMjwbI dIAwN cwr aup-BwSwvwN dy nwN A d`so[
au`qr: mwJI, mlveI, duAwbI, puAwDI,poTohwrI,mulqwnI[
560 pRSn: hyTwN id`qy SbdwN iv`coN nwNv cuxo(mYN,qusIN,cor,ieh)[
au`qr: cor
561 pRSn: hyTwN id`qy SbdwN iv`coN ivSySx cuxo(kursI,mMjw,kwly,dOV)[
au`qr: kwly
562 pRSn: hyTwN id`qy SbdwN iv`coN sMbMDk cuxo(krn,Koh,Aqy,ny)
au`qr: ny
563 pRSn: hyTwN id`qy SbdwN iv`coN Xojk d`so(Srm,guV,ny,ik)
au`qr: ik

126
564 pRSn: iksy BwSw nMU Su`D rUp iv`c pVHn ilKx leI bxwey gey inXmwN dy smUh nMU kI
AwiKAw jwNdw hY?
au`qr: ivAwkrn
565 pRSn: vwk iv`c, ijs bwry g`l kIqI jwvy, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: audyS
566 pRSn: vwk iv`cly audyS nMU C`f ky bwkI ih`sw kI AKvwauNdw hY?
au`qr: ivDy
567 pRSn: iksy vwk iv`c ijs cIz,vrqwry au`qy krqw duAwrw kMm kIqw jwvy, aus nMU kI ikhw
jwNdw hY?
au`qr: krm
568 pRSn: ijs DunI nMU aucwrn smyN n`k iv`coN Awvwz inkly jW pOxDwrw n`k Aqy mUMh dohW ivcoN
bwhr inkly, aus nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: Anunwsk DunI
569 pRSn: A`KrW nwl l`gx vwly icMnWH nUM kI ikhw jWdw hY?
au`qr: lgwN -mwqrwN
570 pRSn: lgWmwqrW qoN mukq A`Kr nUM kI ikhw jWdw hY?
au`qr: mukqw
571 pRSn: ijhVy icMnH lgwN nwl vrqy jwNdy hn,aunHwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: lgw^r(N , M ,` )
574 pRSn: auh Sbd jo iksy jIv, vsqU jwN sQwn dy nW leI vriqAw jwNdw hY, ausnMU kI ikhw
jwNdw hY?
au`qr: nwNv
575 pRSn: jo Sbd nwNv dI QwN vriqAw jwvy, ausnMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: pVnwNv
576 pRSn: auh Sbd jo nwNv jwN pVnwNv dy gux jwN AOgux d`sy, ausnMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: ivSySx
577 pRSn: auh Sbd, ijs qoN kMm dy hox dw pqw kwl smyq l`gy, ausnMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: ikirAw

127
578 pRSn: auh Sbd jo ikirAw dI ivSySqw dy nwl-nwl kMm hox dw smwN , kwrn Awid
d`sy,ausnMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: ikirAw ivSySx
579 pRSn: auh Sbd jo nwNv jwN pVnwNv dw ie`k dUjy nwl jwN hornwN nwl sMbMD joVn, auhnwN
nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: sMbMDk
580 pRSn: auh Sbd jo vwkwN jwN SbdwN nMU Awps iv`c joVn, auhnwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: Xojk
581 pRSn: auh icMnH jo idl dI KuSI, ZmI, hYrwnI Awid Bwv pRgt krn leI vrqy jWdy hn,
auhnwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: ivsimk icMnH
58 pRSn: ijhVy Sbd ieko qrHwN dIAwN cIzwN dy iek`T dy nwmkrn vjoN vrqy jwx, aunHwN nMU
kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: iek`Tvwck nwNv
583 pRSn: ijhVy nWv qolIAwN jwx vwlIAwN jwN imxIAwN jwx vwlIAwN cIzwN leI vrqy
jwx,aunHwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: vsqvwck nwNv
584 pRSn: ijhVy nWv mihsUs krn vwlIAwN cIzwN leI vrqy jwx, aunHwN nMU kI ikhw jwNdw
hY?
au`qr: Bwvvwck nwNv
585 pRSn: ijs Sbd qoN iksy jIv-jMqU dy nr jwN mwdw hox dw pqw l`gdw hY, ausnMU kI kihMdy
hn?
au`qr: ilMg
586 pRSn: jo Sbd nr leI vrqy jwx, aunHwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: puilMg
587 pRSn: jo Sbd mwdw/iesqrI leI vrqy jwx, aunHwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: iesqrI ilMg
588 pRSn: ijs Sbd qoN iksy jIv jwN cIz dy iek jwN iek qoN v`D hox dw pqw l`gy, aus nMU

128
kI kihMdy hn?
au`qr: vcn
589 pRSn: ijnHwN SbdwN qoN iksy cIz dw iek hox dw pqw l`gy, aunHwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: iek-vcn
590 pRSn: ijnHwN SbdwN qoN iksy cIz dy iek qoN v`D hox dw pqw l`gy, aunHwN nMU kI ikhw
jwNdw hY?
au`qr: bhu-vcn
591 pRSn: ijhVy pVnwNv kyvl purKwN leI hI vrqy jwx, aunHwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: purKvwck pVnwNv
59 pRSn: ijhVy pVnwNvwN dI vrqoN krqw dI QwN qy kIqI jwvy, aunHwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: in`jvwck pVnwNv
593 pRSn: ijhVy Sbd pVnwNv vI hox Aqy XojkwN vwN g vwkwN nMU joVn, aunHwN nMU kI ikhw
jwNdw hY?
au`qr: sMbMDvwck pVnwNv
594 pRSn: ijhVy Sbd pVnwNv vI hox Aqy pRSn vI pYdw krn, aunHwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: pRSnvwck pVnwNv
595 pRSn: ijhVy pVnwNv swhmxy ids rhIAwN cIzwN leI ieSwry dy qoOr qy vrqy jwx, aunHwN nMU
kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: inScyvwck pVnwNv
596 pRSn: ijnHwN pVnwNvwN qoN iksy cIz dw inSicq igAwn nw hovy, aunHwN nMU kI ikhw jwNdw
hY?
au`qr: AinScyvwck pVnWv
597 pRSn: ijhVy ivSySx nwNv, pVnwNv dy gux-AOgux d`sx, aunHwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: guxvwck ivSySx
598 pRSn: ijhVy ivSySx vsqUAwN dI igxqI d`sx, aunHwN nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: sMiKAwvwck ivSySx
599 pRSn: ijhVy ivSySx iksy cIz dI igxqI, qol jwN mwp Awid d`sx, aunHwN nMU kI ikhw
jwNdw hY?

129
au`qr: pRmwxvwck ivSySx
601 pRSn: nwNv dy nwl iml ky ivSySx dw kMm krn vwly pVnwNv nMU kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: pVnwvIN ivSySx
60 pRSn: jdoN vwk iv`c ikirAw dy nwl krqw Aqy krm dovyN hox ,qwN aus ikirAw nUM kI ikhw
jWdw hYY?
au`qr: skrmk ikirAw
603 pRSn: pwp dw ivroDI Sbd ikhVw hY?
au`qr: puMn
604 pRSn: Kyh Sbd dw kI ArQ hY?
au`qr: G`tw
605 pRSn: ‚Ehu Dopy nwvY kY rMig‛ sqr iv`c ‘Ehu’ Sbd iks leI vriqAw igAw hY?
au`qr: Awqmw
606 pRSn: ‘kursI’ Sbd dy pRwsMigk ArQ kI hn?
au`qr: drjw,ruqbw
607 pRSn: prmwqmw dw nwm iks nMU piv`qr krdw hY?
au`qr: mnu`K dI Awqmw nMU
608 pRSn: AMimRq dw ivroDI Sbd ikhVw hY?
au`qr: zihr
609 pRSn: SWqI dw ivroDI Sbd ikhVw hY?
au`qr: ASWqI
610 pRSn: du`K dw ivroDI Sbd ikhVw hY?
au`qr: su`K
611 pRSn: Awsqk dw ivroDI Sbd ikhVw hY?
au`qr: nwsqk
612 pRSn: cMgw dw ivroDI Sbd ikhVw hY?
au`qr: burw
613 pRSn: nykI dw ivroDI Sbd ikhVw hY?
au`qr: bdI

130
614 pRSn: gurmu`K dw ivroDI Sbd ikhVw hY?
au`qr: mnmu`K
615 pRSn: huiSAwr dw ivroDI Sbd ikhVw hY?
au`qr: nlwiek
616 pRSn: piVHAw iliKAw dw ivroDI Sbd ikhVw hY?
au`qr: AnpVH
617 pRSn: kwlw dw ivroDI Sbd ikhVw hY?
au`qr: ic`tw

131
1. pMjwbI nwtk dI nkVdwdI iksnUM ikhw jwNdw hY ?
norw ircrfz
2. norw ircrfz ik`QoN dI rihx vwlI sI ?
AwierlYN f
3. norw ircrfz dw AwKrI smwN ik`Qy bIiqAw ?
AMdrytw (ihmwcl pRdyS)
4. AwDuink nwtk dw ipqwmw iksnUM ikhw jwNdw hY ?
pRo: eISvr cMdr nMdw
5. AwDuink pMjwbI nwtk dI SurUAwq iks rcnw qoN mMnI geI hY ?
dulhn (pRo: eISvr cMdr nMdw)
6. pRo: eISvr cMdr ik`QoN dw jMmpl sI ?
gwN DIAwN pinAwV (gurdwspur)
7. ivDvw punr ivAwh sbMDI pRo: eISvr cMdr nMdw ny ikhVw nwtk iliKAw ?
suB`drw
8. pMjwbI rMgmMc dI pihlI AiBnyqrI hox dw mwx iksnUM hwsl hY ?
aumw gurbKS isMG
9. blrwj swhnI Ku`lHw rMgmMc ik`Qy siQq hY ?
pRIq ngr (AMimRqsr)
10. pMjwb nwtSwlw ik`Qy siQq hY ?
AMimRqsr
11. 'swvI' nwtk dw lyKk kOx hY ?
jgdIS scdyvw
12. pMjwb nwtSwlw dy mwilk kOx hn ?
jiqMdr brwV

132
13. pMjwb klw pRISd dy cyArmYn kOx hn ?
fw. surjIq pwqr
14. pMjwb sMgIq nwtk AkYfmI dy pRDwn kOx hn ?
kyvl DwlIvwl
15. ieMnp`ut nwt Bvn ik`Qy siQq hY ?
ibAws
16. gurSrn isMG dy nwN qy auswirAw igAw nwt Bvn ik`Qy siQq hY ?
mu`lwN pur dwKw
17. ibAws ivKy ieMnpu`t nwt Bvn dI auswrI ikMnHwN v`loN krvweI geI hY ?
s. hMsw isMG
18. 'supinAwN dy bIj' nwt pusqk dy lyKk kOx hn ?
s. hMsw isMG
19. 'nwtX swSqr' iks dI rcnw hY ?
BrqmunI
20. 'p`qx dI byVI' iks dw iekwN gI sMgRih hY ?
blvMq gwrgI
21. pMjwb iv`c dUrdrSn ik`Qy siQq hY ?
jlMDr
22. pMjwbI dI iks iPlm nUM kOmI ienwm imilAw ?
cMn pRdysI
23. 'pwgl lok' nwtk dw lyKk kOx hY ?
kpUr isMG GuMmx
24. 'AqIq dy pRCwvyN ' iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
kpUr isMG GuMmx
25. auh ikhVw nwtkkwr hY, jo pMjwb BwSw ivBwg dw fwierYktr vI irhw ?
kpUr isMG GuMmx
26. blvMq gwrgI pMjwb dy iks BU-KMf ipCokV dy sn ?
mwlvw

133
27. blvMq gwrgI dI svY-jIvnI dw kI nwN hY ?
nMgI Du`p
28. blvMq gwrgI dy nwN qy ik`Qy Ku`lHw rMgmMc auswirAw hoieAw hY ?
pMjwb XUnIvristI, cMfIgVH iv`c
29. 'SMkuqlw' nwtk iks dI rcnw hY ?
kwlIdws
30. SYkspIAr iks krky pRis`D hY ?
nwtk krky
31. sMq isMG syKoN nUM swihq AkwdmI dw AYvwrf iks rcnw qy imilAw ?
im`qr ipAwrw
32. pMjwbI aupyirAwN dy Koj pRbMD ilK ky iksny pI.AY`c.fI dI ifgrI pRwpq kIqI hY ?
fw. kuldIp isMG dIp
33. 'lUxw' kwiv-nwt iks dI rcnw hY ?
iSv kumwr btwlvI
34. 'suMdrwN ' kwiv-nwt iks dI rcnw hY ?
pRo: mnjIqpwl kOr
35. 'ie`CrwN ' kwiv-nwt iks dI rcnw hY ?
sI.AY`l. nwrMg
36. du`lw B`tI dI lok-gwQw dy AwDwirq myjr ieShwk muhMmd ny ikhVw nwtk iliKAw ?
kUknus
37. gurSrn isMG dw nwtk 'Dmk ngwry dI' ikhVI pMjwb dI lok-kQw dy AwDwirq hY ?
du`lw B`tI
38. 'ieMfIAn QIeytr' ivBwg iks XUnIvristI 'c siQq hY ?
pMjwb XUnIvristI, cMfIgVH
39. 'QIeytr AYN f tYlIivzn' ivBwg pMjwb dI iks XUnIvristI 'c hY ?
pMjwbI XUnIvristI, pitAwlw
40. 'bu`lHw' nwtk iks pwiksqwnI lyKk dI rcnw hY ?
swihd ndIm

134
41. Ajokw iQeytr lwhOr dI mu`K inrdySkw kOx sI ?
mdIhw gohr
42. blvMq gwrgI dI rcnw 'lotw ku`t' swihq dw ikhVw rUp hY ?
nwtk
43. 'kxk dI b`lI' nwtk iks dI rcnw hY ?
blvMq gwrgI
44. 'ibgwny bohV dI CwN ' iks nwtkkwr dw pRis`D nwtk hY ?
pRo: Ajmyr AOlK
45. pMjwb lok siBAwcwrk mMc dy mOjUdw smyN pRDwn kOx hn ?
Amolk isMG
46. ieptw pMjwb dy vrqmwn smyN pRDwn kOx hn ?
ieMdrjIq rUpovwlI
47. BweI mMnw isMG iks nwtkkwr dw aupnwm hY ?
gurSrn isMG
48. 'iCpx qoN pihlwN ' nwtk iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
divMdr dmn
49. 'rwxI koklwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
kpUr isMG GuMmx
50. AweI.sI.nMdw dw pyRrxw sRoq kOx sn ?
norw ircrfz
51. 'AnwrklI' iekwN gI dw lyKk kOx hY ?
sMq ieMdr isMG c`krvrqI
52. AYbsrf nwtk ikMg imrzw qy spyrw dw lyKk kOx hY ?
fw. surjIq isMG syTI
53. sMgIq dw 'pitAwlw Grwxw' AwrMB krn vwly kOx sn ?
Amzd AlI KwN
54. 'AnjoV' nwtk iks dI rcnw hY ?
fw. hrcrn isMG

135
55. Drm kOr iks nwtkkwr dI pqnI sI, jo ik pMjwbI rMgmMc qy bqOr AiBnyqrI kMm krdI
rhI ?
fw. hrcrn isMG
56. fw. crn dws is`DU dw sbMD pMjwb dy ikhVy BU-KMf nwl hY ?
duAwbw
57. duAwby dIAwN sm`isAwvwN qy aus BU-Kyqr nwl sMbMiDq nwtk ilKx vwlw nwtkkwr kOx
hY ?
fw. crn dws is`DU
58. pRo: Ajmyr AOlK dw nwtk 'B`jIAw bwhIN ' iks lyKk dI khwxI dy ADwirq hY ?
virAwm sMDU
59. fw. crn dws is`DU dw nwtk 'B`jIAw bwhIN ' pMjwb dI iks sm`isAw nwl sMbMiDq hY ?
pMjwb sMkt
60. 'rMg mMc' sMsQw ik`Qy siQq hY ?
AMimRqsr
61. pMjwb dw ikhVw Sihr vrqmwn smyN pMjwbI rMgmMc dw kyN dr bixAw hoieAw hY ?
AMimRqsr
62. 'gaUmu`Kw Syrmu`Kw' iekwN gI dy lyKk dw kI nwm hY ?
gurcrn isMG jsUjw
63. 'ijn sic p`ly hoie' iks pRis`D nwtkkwr dI rcnw hY ?
guridAwl isMG Pu`l
64. Shwdq hsn mMto dI khwxI 'tobw tyk isMG' ADwirq fw. AwqmjIq isMG ny ikhVw nwtk
iliKAw ?
irSiqAwN dw kI r`KIey nwN
65. pMjwbI iv`c 'QIeytr Aw& dI AYbsrf' dw sMklp iksny pRc`ilq kIqw ?
fw. surjIq isMG syTI ny
66. pYbl bIc qy lONg gvwcw iks lyKk dI rcnw hY ?
fw. surjIq isMG syTI
67. blvMq gwrgI dI mOq ik`Qy hoeI ?

136
muMbeI iv`c
68. BMf kOx huMdy hn ?
nklwN krn vwly
69. BMf qy mrwsI iks leI pRis`D hn ?
nklwN krn leI
70. pySkwrI dy AwDwr qy nklwN dIAwN ikhVIAwN -ikhVIAwN iksmwN hn ?
CotIAwN nklwN qy lMmIAwN nklwN
71. nklwN krn leI ikhVy-ikhVy ipV vrqy jwNdy hn ?
G`grI ipV, qIr kmwnI ipV qy drKq vwlw QVHw
72. 'SoBw SkqI' nwtk iks ny iliKAw ?
fw. hrcrn isMG
73. 'suB`drw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
pRo: AweI. sI. nMdw
74. 'klwkwr' nwtk dI rcnw iksny kIqI ?
ipRM. sMq isMG syKoN
75. 'dmXMqI qy moieAw swr nw kweI' nwtk iks nwtkkwr dIAwN rcnwNvwN hn ?
ipRM. sMq isMG syKoN
76. 'vwirs' nwtk dw lyKk kOx hY ?
ipRM. sMq isMG syKoN
77. 'Cy Gr' nwtk dw lyKk kOx hY ?
ipRM. sMq isMG syKoN
78. 'zPrnwmw' iekwN gI iks pRis`D nwtkkwr dI rcnw hY ?
fw. hrcrn isMG
79. pMjwbI dy ikhVy nwvl qy sB qoN pihlwN ihMdI iPlm bxweI geI ?
piv`qr pwpI
80. 'im`qr ipAwrw' iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
ipRM. sMq isMG syKoN
81. 'mUk sMswr' qy 'puqlI Gr' iks nwtkkwr dIAwN rcnwvwN hn ?

137
kpUr isMG GuMmx
82. 'vr Gr' nwtk iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
pRo: AweI.sI.nMdw
83. 27 mwrc dw idn iks idvs vjoN mnwieAw jwNdw hY ?
ivSv rMgmMc idvs
84. vrqmwn smyN pMjwb dw ikhVw nwt tolw nu`kV nwtk sB qoN v`D kr irhw hY ?
rY`f Awrts pMjwb
85. ipRM. sMq isMG syKoN nUM ikhVy nwtk qy swihq AkwdmI purskwr imilAw ?
im`qr ipAwrw
86. 'im`qr ipAwrw' nwtk qy sMq isMG syKoN nUM iks swl swihq AkwdmI purskwr imilAw ?
1972.
87. fw. hrcrn isMG nUM iks nwtk ‘qy BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw ?
k`lH A`j qy Blk
88. 'k`lH A`j qy Blk' nwtk qy fw. hrcrn isMG nUM iks swl BwrqI swihq AkwdmI
purskwr imilAw ?
1973.
89. kpUr isMG GuMmx nUM iks nwtk leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw ?
pwgl lok
90. 'pwgl lok' nwtk qy iks swl kpUr isMG GuMmx nUM BwrqI swihq AkwdmI purskwr
imilAw ?
1984.
91. fw. crn dws is`DU nUM ikhVy nwtk qy BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw ?
ShId Bgq isMG
92. 'ShId Bgq isMG' nwtk qy fw. crn dws is`DU nUM iks swl BwrqI swihq AkwdmI
purskwr imilAw ?
2003.
93. pRo: Ajmyr AOlK nUM iks nwtk leI BwrqI swihq AkwdmI purskwr imilAw ?
ieSk bwJo nmwz dw h`j nwhIN

138
94. iks swl pRo: Ajmyr AOlK nUM nwtk ‘ieSk bwJo nmwz dw h`j nwhIN’N nwtk qy BwrqI
swihq AkwdmI dw purskwr imilAw ?
2006.
95. fw. AwqmjIq nUM iks nwtk qy BwrqI swihq AkwdmI dw purskwr imilAw ?
'q`qI qvI dw s`c'
96. 'q`qI qvI dw s`c' nwtk qy fw. AwqmjIq nUM iks swl BwrqI swihq AkwdmI purskwr
imilAw ?
2009.
97. BwrqI swihq AkwdmI v`loN iks lyKk nUM Anuvwd purskwr imilAw ?
fw. sqIS kumwr vrmw nUM rMgmMc dw koihnUr ipRQvI rwj kpUr leI
98. pMjwbI lok-nwtk dy mu`K rUp ikhVy-ikhVy hn ?
svwN g, nkl qy rws
99. rws kI hY ?
lok-nwtk
100. lok-nwtk pusqk dw lyKk kOx hY ?
blvMq gwrgI
101. BwrqI AcwrIAwN Anuswr nwtk ikhVy kwiv ADIn AwauNdw hY ?
idRS-kwiv
102. puqlI dw qmwSw, svwN g, nt-ntnI dw sbMD iks nwl hY ?
lok-nwt nwl
103. pMjwbI nwtk dw AwrMB iks dOr iv`c hoieAw ?
suMqqrqw sMgrwm kwl
104. pMjwbI nwtk iv`c XQwrQvwdI Dwrw dw sMcwlk kOx hY ?
fw. hrcrn isMG
105. pMjwbI nwtk iv`c lok-nwt ivDIAwN nUM Apnwaux vwlw pihlw nwtkkwr kOx hY ?
blvMq gwrgI
106. crn dws is`DU dy nwtkwN dw mu`K AwN cilk Kyqr ikhVw hY ?
duAwbw

139
107. gurcrn isMG jsUjw dy nwtk 'm`kVI dw jwl' iks dw pRqIk hY ?
srmweydwrI ArQ-ivvsQw dw
108. pMjwbI rMgmMc dy Aivkisq rihx dw kI kwrn hY ?
gqISIl pySwvr rMgmMc dI Gwt
109. 'p`qx dI byVI' iekwN gI dw QIm kI hY ?
AOrq dIAwN dimq BwvnwvwN
110. 'moieAwN swr nw kweI' iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
ipRM. sMq isMG syKoN
111. ipRM. sMq isMG syKoN ricq nwtk 'moieAw swr nw kweI' ikhVI pRivrqI dw hY ?
ieiqhwisk
112. 'pUrn' nwtk iks dI rcnw hY ?
ibRj lwl SwsqrI
113. 'k`lH kwlj bMd rhygw' nwtk iks dI rcnw hY ?
fw. crn dws is`DU
114. 'mrd mrd nhINN qIvIN qIvIN nhINN ' nwtk iks dw hY ?
surjIq isMG syTI
115. 'mrd mrd nhINN qIvIN qIvIN nhINN ' nwtk iks pRivrqI dw hY ?
AYbsrf nwtk pRivrqI
116. kpUr isMG GuMmx dy nwtkwN dI SYlI dw mu`K l`Cx kI hY ?
pRqIkqwmkqw Aqy kwivkqw
117. iks pRis`D pMjwbI nwtkkwr dy nwtk Aqy rMgmMc ‘qy bhuq G`t Kyfy gey hn ?
ipRM. sMq isMG syKoN
118. ieptw lihr dw sMcwln pMjwbI nwt Kyqr iv`c iks ny kIqw ?
SIlw BwtIAw
119. sB qoN v`D pMjwbI lok-p`KI nwtk Kyfx vwly nwtkkwr kOx sn ?
gurSrn isMG
120. pMjwbI nwtk dy audBv 'c iks-iks ny mu`K BUimkw inBweI ?
pwrs kMpnIAwN Aqy ieptw ny

140
121. 'QIeytr Aw& krUAltI' nwl sMbMiDq pRo: Ajmyr isMG AOlK dw ikhVw nwtk hY ?
FwN fw.
122. myrw imrzw Xwr nwtk iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
fw. surjIq isMG syTI
123. pwiksqwn dy iks pMjwbI nwvlkwr dI rcnw 'q^q lwhOr' hY ?
nzm husYn s`Xd
124. 'pIr pYgMbr' iks dI rcnw hY ?
ieMdr isMG c`krvrqI
125. 'bwbw bMqU' dw lyKk kOx hY ?
fw. crn dws is`DU
126. 'mYN qw ie`k swrMgI hwN ' iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
fw. AwqmjIq
127. 'kudysx' nwtk dw lyKk kOx hY ?
jiqMdr brwV
128. 'kysro' nwtk iks dI rcnw hY ?
blvMq gwrgI
129. 'byGry' dw lyKk kOx hY ?
guridAwl isMG Koslw
130. nklwN qy rws iks nwt prMprw dy rUp hn ?
lok-nwt prMprw
131. 'Drm gurU' nwtk iks dI rcnw hY ?
svrwjbIr
132. 'pulsrwq' nwtkkwr dy lyKk dw nwN kI hY ?
svrwjbIr
134. 'mydnI' nwtk dw lyKk kOx hY ?
svrwjbIr
135. rwj kumwrI liqkw dy lyKk kOx hn ?
gurbKS isMG pRIqlVI

141
136. norw ircrfz ny ikhVI suswietI kwiem kIqI, jo nwtkwN dy mMcx nUM auqSwihq krdI
sI ?
srsvqI suswietI
137. pMjwbI nwtk dy mu`Fly dOr iv`c iks nwtkkwr ny ryfIE nwtk ilK ky pMjwbI iv`c ryfIE
nwtk dI ivDw nUM mzbUq bxwieAw ?
krqwr isMG du`gl
138. ienklwbI sMdyS dyx vwly nwtkwN dw lyKn iks nwtkkwr ny kIqw ?
gurSrn isMG
139. 'hvw mihl' nwtk dI rcnw iks ny kIqI ?
fw.AwqmjIq
140. 'cwbIAwN qy hor iekwN gI' pusqk dw lyKk kOx hY ?
fw. AwqmjIq
141. 'AMnHy inSwncI' nwtk dw lyKk kOx hY ?
pRo: Ajmyr AOlK
142. 's`q bygwny' iks dI rcnw hY ?
pRo: Ajmyr AOlK
143. 'ieSk ijnHwN dy h`fIN ricAw' dw lyKk kOx hY ?
pRo: Ajmyr AOlK
144. iks swl 'c pRo: Ajmyr AOlK dw nwtk 'gwnI' pRkwiSq hoieAw ?
1990.
145. 'Arbd nrbd DMDUkwrw' iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
pRo: Ajmyr AOlK
146. id`lI iv`c iks nwtkkwr ny kwjlIeyt frwmw suswietI bxw ky pMjwbI nwtk mMicq kIqy
?
fw. crn dws is`DU
147. 'Bjno' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. crn dws is`DU
148. ieMdUmqI siqdyv iks nwtkkwr dI rcnw hY ?

142
fw. crn dws is`DU
149. 'msq myGovwlIAw' dw lyKk kOx hY ?
fw. crn dws is`DU
150. iks nwtkkwr ny pMjwbI nwtk nUM ipMf-ipMf phuMcwieAw ?
gurSrn isMG
151. 'sIs qlI qy' nwtk dw lyKk kOx hY ?
gurSrn isMG
152. 'BMf knyfw Awey' nwtk iks dI rcnw hY ?
gurSrn isMG
153. 'bwbw boldw hY' dw lyKk kOx hY ?
gurSrn isMG
154. gurSrn isMG dw nwtk 'nwiek' iks cIz qy ivAMg krdw hY ?
A`j dy iBRSt ho cu`ky isstm qy
155. 'cMfIgVH puAwVy dI jVH' nwtk dw lyKk kOx hY ?
gurSrn isMG
156. 'XUnIk rMgmMc' dI auswrI &rIdkot ivKy iks rMg krmI ny krvweI hY ?
sudrSn mYxI
157. mu`lwN pur ivKy hrkyS cODrI duAwrw auswry nwt Bvn dw nwm kI hY ?
gurSrn klw Bvn
158. 'rMgmMc Bvn' (AMimRqsr) dI auswrI iksny krvweI hY ?
kyvl DwlIvwl
159. gmnUM bwN sl dy XqnwN sdkw ikhVw Epn eyAr QIeytr bixAw hY ?
pMjwbI ivhVw (PgvwVw)
160. fw. sompwl hIrw duAwrw rweykot 'c auswry gey nwtGr dw kI nwN hY ?
sRImqI gurdIp kOr iF`loN XwdgwrI nwtGr
161. rijMdr lwl swhnI dw ikhVw nwtk sI, jo norw ircrfz v`loN SurU kIqy mukwbly 'c
pihly sQwn qy irhw ?
dIny dI brwq

143
162. SwN qI srUp Btnwgr dw ikhVw iekwN gI norw ircrfz v`loN krvwey gey nwt mukwbly
'c pihly sQwn qy irhw ?
krwmwq
163. 'ggn mih Qwl' iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
blvMq gwrgI
164. 'AiBswirkw' nwtk dy lyKk kOx hn ?
blvMq gwrgI
165. 'DUxI dI A`g' iks lyKk dw nwtk hY ?
blvMq gwrgI
166. nwtk 'bldy it`by' dw lyKk kOx hY ?
blvMq gwrgI
167. 'ijauNdI lwS' nwtk dw lyKk kOx hY ?
kpUr isMG GuMmx
168. 'ieh lhU iksdw hY' iks dI nwt-rcnw hY ?
guridAwl isMG Pu`l
169. guridAwl isMG Pu`l dw nwtk 'ieh lhU iks dw hY' dw sMbMD iks Gtnw nwl hY ?
gurU nwnk dyv jI v`loN milk Bwgo nUM is`Dy rwhy pwaux dI Gtnw nwl
170. 'cwNdnI cON k qoN srihMd q`k' iks lyKk dI rcnw hY ?
gurSrn isMG
171. 'Gu`gI' nwtk iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
blvMq gwrgI
172. 'vwdI dI gUMj' aupyrw iks dw hY ?
SIlw BwtIAw
173. 'l`kV dI l`q' aupyry dw lyKk kOx hY ?
qyg isMG cMn
174. 1947 dI vMf AwDwirq hrSrn isMG dw ikhVw iekwN gI hY, jo bhuq pRis`D hoieAw hY?
ie`k ivcwrI mwN
175. 'nwtk munSI Kwn dw' (gurSrn isMG) iks ivSy nUM AwDwr bxwauNdw hY ?

144
1947 dy vMfwry nUM
176. Ajmyr isMG AOlK dw nwtk 'AMnHy inSwncI' dw ivSw kI hY ?
1947 dI Bwrq-pwk vMf dw duKwN q
177. kpUr isMG GuMmx ny 1947 dI vMf nUM AwDwr bxw ky ikhVw nwtk iliKAw ?
ijauNdI lwS
178. gurSrn isMG dw nwtk 'kriPaU' dw ivSw kI hY ?
pMjwb 'c A`qvwd
179. 'cMfIgVH puAwVy dI jVH' nwtk gurSrn isMG ny iks ivSy AwDwirq iliKAw hY ?
pMjwb dy A`qvwd dy dOr dy AwDwirq
180. divMdr dmn ny pMjwb sMkt nwl sMbMiDq ikhVw nwtk iliKAw ?
bldy jMgl dy ru`K
181. ''prIAW' nwtk rwhIN gurcrn isMG jsUjw kI d`sxw cwhuMdw hY ?
nwrI cyqnw pYdw krnw cwhuMdw hY
182. 'dwiery' nwtk dw lyKk kOx hY ?
sqIS vrmw
183. ‘mYN qwN ie`k swrMgI hwN ’ nwtk 'c AwqmjIq iks cyqnw dI g`l krdw hY ?
nwrI cyqnw
184. 'BweIAw hwkm isMhu' iks lyKk dw nwtk hY ?
fw. crn dws is`DU
185. fw. crn dws is`DU dw nwtk ‘jIqw Pwhy l`gxw’ iks ivSy qy AwDwirq hY ?
dilq cyqnw AwDwirq
186. 'ikrpw bOxw' iks lyKk dw nwtk hY ?
fw. crn dws is`DU
187. 'cMno bwjIgrnI' rwhIN crn dws is`DU iks vrg dI g`l krdw hY ?
dilq vrg
188. 'jUT' nwtk iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
sYmUAl john
189. fw. sompwl hIrw dw lwl isMG idl dI izMdgI AwDwirq iliKAw ikhVw nwtk hY ?

145
dwsqwny-lwl isMG idl
190. 'AsIN N b`cy nhINN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. sompwl hIrw
191. BrUx h`iqAw Aqy vwqwvrx bcwE ivSy qy AwDwirq fw. sompwl hIrw ny ikhVw nwtk
iliKAw hY ?
kQw ru`KwN qy ku`KwN dI
192. 'ikRSn' nwtk dy lyKk kOx hn ?
svrwjbIr
193. 'tYyryirst dI pRyimkw' iks dI rcnw hY ?
fw. pwlI BuipMdr isMG
194. 'guMgy bol pey' nwtk dw lyKk kOx hY ?
Bwg isMG
195. 'prcm' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. divMdr kumwr
196. 'inRq qoN qwN fv q`k' iks lyKk dI rcnw hY ?
fw. divMdr kumwr
197. fw. kuldIp isMG dIp dw nwtk 'KudkuSI dy mOV qy' iks ivSy nUM AwDwr bxwieAw igAw
hY ?
inmn ikswnI
198. fw. kuldIp isMG dIp dw nwtk 'Bu`bl dI A`g' iks cyqnw dI g`l krdw hY ?
dilq cyqnw
199. 'igrJwN Ajy vI ijauNdIAwN ny' nwtk iks dI rcnw hY ?
fw. kuldIp isMG dIp
200. pUrv mu`K mMqrI prqwp isMG kYrNoN nUM iks nwtkkwr ny ikhw sI ik jy qusINN pMjwb dy
mu`K mMqrI ho qwN mYN lokwN dw mu`K mMqrI hwN ?
joigMdr bwhrlw
201. Bgq nwmdyv jI QIeytr suswietI Gumwx nUM iks inrdySk ny SurU kIqw hY ?
ipRqpwl isMG

146
202. 'pMjwbI rMgmMc dI BUimkw' pusqk iks dI ilKI hoeI hY ?
fw. sqIS vrmw
203. pusqk 'rMgkrmIAwN nwl sMvwd' iks dI ilKI hoeI hY ?
fw. sqIS vrmw
204. 'nwtkkwrwN nwl sMvwd' pusqk dy lyKk kOx hn ?
fw. sqIS vrmw
205. ‘pMjwbI lok-nwt prMprw’ pusqk dy lyKk kOx hn ?
AjIq isMG AOlK
206. ‘pMjwb dI lok-nwt prMprw’ pusqk iks nwtkkwr v`loN ilKI geI hY ?
fw. AwqmjIq isMG
207. ‘nwtk dw inrdySn’ pusqk dy lyKk kOx hn ?
fw. AwqmjIq isMG
208. brYKq Aqy pMjwbI nwtk pusqk dy lyKk kOx hn ?
fw. sqIS vrmw
209. 'pMjwbI nwtk pRgqI qy pswr' pusqk dy rcwieqw kOx hn ?
fw. sqIS vrmw
210. 'isrjxwqimk nwtk inrdySn' pusqk dy lyKk kOx hn ?
fw. surjIq isMG syTI
211. 'nwtk klw qy hor lyK' pusqk dy lyKk dw kI nwN hY ?
fw. hrcrn isMG
212. 'pMjwbI nwt prMprw (hV`pw qoN hrI kRwN qI q`k) pusqk iks dI rcnw hY ?
fw. hrcrn isMG
213. pMjwbI nwt-kwiv:srUp qy ivkws (1988) pusqk dy lyKk kOx hn ?
hukm cMd rwjpwl
214. AYbsrf QIeytr qy AwDwirq fw. kmlyS au`pl dI ikhVI pusqk hY ?
AYbsrfvwd qy pMjwbI rMgmMc
215. 'tYlIivzn qy pMjwbI nwtk' pusqk iks ny sMpwidq kIqI hY ?
fw. kmlyS au`pl

147
216. QIeytr dy QMm pusqk dy lyKk kOx hn ?
fw. kmlyS au`pl
217. 'rMgmMc dy Swhkwr' pusqk iks dI ilKI hoeI hY ?
fw. kmlyS au`pl
218. 'nwtk isDwN q Aqy pMjwbI nwtkkwr' pusqk dy lyKx kOx hn ?
kuldIp isMG syTI
219. 'AYipk QIeytr qy ies dw pMjwbI nwtk qy pRBwv' pusqk dy lyKk kOx hn ?
kulvMq isMG
220. 'nwtk, styj Aqy drSn' pusqk dy rcnwkwr kOx hn ?
fw. kuldIp isMG DIr
221. 'pMjwbI s`iBAwcwr Aqy rMgmMc' pusqk nUM iks ny sMpwidq kIqw hY ?
gurcrn isMG ArSI
222. 'rMgmMc klw' pusqk dy lyKk kOx hn ?
guridAwl isMG Pu`l
223. pMjwbI nwtk iv`c lok kQwvwN dw punr-isrjx pusqk dy lyKk kOx hn ?
gurmIq isMG
224. 'rohI dw kysU' pRo: Ajmyr isMG AOlK pusqk nUM iks ny sMpwidq kIqw hY ?
jgqwr isMG jogw
225. 'tYlIivzn nwtk:sImw qy sMBwvnwvwN ' pusqk dI rcnw iks ny kIqI ?
jspwl isMG rMDwvw
226. 'nwtk smIiKAw:pMjwbI nwtk dy rUp-rMg' pusqk dy lyKk kOx hn ?
pRo: jI.AY`l. Srmw
227. nwtk qy rMgmMc sMbMDI fw. jIq isMG sIql ny ikhVI pusqk sMpwidq kIqI ?
nwtk qy rMgmMc isDwN q
228. rMgmMc qy tYlIivzn nwtk pusqk nUM iks ny sMpwidq kIqw hY ?
nvinMdrw bihl
229. 'nwtkI swihq' pusqk iks ny ilKI hY ?
nvinMdrw bihl

148
230. 'AiBnY klw' dy lyKk kOx hn ?
pRkwS isAwl Aqy nvinMdrw bihl
231. 'pMjwbI bwl nwtk:srvyKx qy mulwN kx' pusqk dy lyKk kOx hn ?
prmjIq vrmw
232. ipAwrw isMG KuMfw dI pMjwbI nklwN sMbMDI ikhVI pusqk hY ?
pMjwbI nklwN :rUp-rcnw Aqy siBAwcwrk sMdrB
233. 'Pwsly' nwtk iks dI rcnw hY ?
jiqMdr brwV
234. 'kYmlUps dIAw m`CIAwN ' iks lyKk dw iliKAw nwtk hY ?
fw. AwqmjIq
235. 'ipMjry dy Awr-pwr' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. divMdr kumwr
236. sYmUAl john dw nwtk 'GisAw hoieAw AwdmI' iks vrg dIAwN sm`isAwvwN nUM
auBwrdw hY ?
dilq vrg
237. gurSrn isMG dw nwtk 'nvwN jnm' pMjwbI dI iks khwxI 'qy ADwirq hY ?
klwn
238. gurSrn isMG dw nwtk 'nvwN jnm' iks vrg dIAwN sm`isAwvwN nUM aujwgr krdw hY
?
dilq vrg
239. pwiksqwnI nwtkkwr Swihd ndIm dI pqnI dw kI nwN sI, jo bqOr inrdySkw kMm kr
rhI sI ?
mdIhw gohr
240. svrwjbIr dw ikhVw nwtk hY, jo lwhOr dy rMg-krmIAwN v`loN vwr-vwr KyifAw jw
irhw hY ?
SwierI
241. fw. AwqmjIq dw pRvwsI cyqnw nwl sMbMiDq ikhVw nwtk hY jo ivdySwN 'c KyifAw
igAw hY ?

149
kYmlUps dIAwN m`CIAwN
242. 'mus`lI' nwtk dw lyKk kOx hY ?
nzm husYn s`Xd
243. 'duK dirAw nwtk' dw lyKk kOx hY ?
swihd ndIm
244. pwiksqwnI pMjwbI nwtk 'hvw dy hauky' kdoN pRkwiSq hoieAw ?
1957 iv`c
245. nMdw dw iekwN gI 'dulhn' pihlI vwr kdoN mMicq hoieAw ?
1913 iv`c
246. 'pMjwbI nwtk bIj qoN ibrK q`k' iks lyKk dI pusqk hY ?
fw. sqIS vrmw
247. sucyqk rMgmMc muhwlI dI sMcwlkw dw kI nwN hY ?
AnIqw SbdIS
248. 'bdlw j`tI dw' iPlm 'c iks nwtkrmI ny bqOr AiBnyqrI mu`K BUimkw inBweI ?
fw. sunIqw DIr
249. srGI klw kyN dr mohwlI dw sMcwlk kOx hY ?
sMjIvn isMG
250. fw. swihb isMG iks QIeytr gru`p dw sMcwlk hY ?
Adwkwr mMc mohwlI
251. Adwkwr rijMdr rozI iks nwtkkwr dI pqnI hY ?
fw. swihb isMG
252. 'pirMdy jwx hux ik`Qy' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. swihb isMG
253. fw. swihb isMG dw nwtk 'pirMdy jwx hux ik`Qy' iks pRis`D pMjwbI khwxI qy ADwirq hY
?
gurbKS isMG pRIqlVI (ikhrU ds nMbrIAw)
254. 'prmvIr c`kr' nwtk dy lyKk dw nwN kI hY ?
fw. swihb isMG

150
255. hrkyS cODrI iks nwt gru`p dw inrdySk/pRbMDk/AiBnyqw hY ?
lok klw mMc mMfI mu`lwN pur (luiDAwxw)
256. nwtkkwr fw. sompwl hIrw iks nwt gru`p dw sMcwlk hY ?
isrjxw Awrt kyN dr rweykot (luiDAwxw)
257. fw. kuldIp isMG dIp duAwrw sMcwilq nwt gru`p dw nwN kI hY ?
ShId Bgq isMG klw kyN dr bohw (mwnsw)
258. divMdr dmn iks nwt gru`p dy sMcwlk hn ?
norw ircrfz rMgmMc, cMfIgVH
259. nwtkkwr divMdr dmn dI Drm pqnI dw kI nwN hY, jo aunHwN nwl norw ircrfz
rMgmMc cMfIgVH nwl juVI hoeI hY ?
jsvMq dmn
260. AiBnyqrI, inrdySkw qy nwtkkwr nvinMdrw bihl iks nwtkkwr dI DI hY ?
kpUr isMG GuMmx
261. bIbw blvMq iks nwt gru`p dI ieMcwrj hY ?
Azwd rMgmMc PgvwVw
262. lok sMprk ivBwg dy frwmw ivMg dy moFI kOx sn ?
Bwg isMG
263. sjrI svyr klw kyN dr, moirMfw dy sMcwlk kOx hn ?
rivMdr isMG r`bI
264. norw ircrfz klw mMc dInwngr (gurdwspur) dy sMcwlk kOx hn ?
fw. suryS mihqw
265. fw. suryS mihqw dw nwtk 'mu`l dI qIvIN ' iks glp rcnw ‘qy ADwirq hY ?
vInw vrmw dI iesy nwN dI khwxI dy ADwirq
266. fw. suryS mihqw dw ikhVw nwtk ihjiVAwN dI izMdgI dw icqrx krdw hY ?
kQw ie`k ikMnr dI
267. 'pMjwbI nwtk iv`c lok q`q' pusqk dy lyKk kOx hn ?
bKSIS isMG
268. Ajmyr isMG AOlK dy lok kQw ADwirq nwtk pusqk iks dI hY ?

151
bldyv isMG
269. 'isnymw qy styj' pusqk iks dI rcnw hY ?
blrwj swhnI
270. 'myrI iPlmI AwqmkQw' iks dI svY-jIvnI hY ?
blrwj swhnI
271. 'rMgmc' qy 'lok nwtk' pusqkwN dy lyKk kOx hn ?
blvMq gwrgI
272. 'pMjwbI kwiv-nwtk dw AiDAYn' pusqk iks ny ilKI hY ?
fw. mnjIq pwl kOr
273. pMjwbI nwtk Aqy rMgmMc:ivkws dIAwN sm`isAwvwN pusqk nUM iks ny sMpwidq kIqw hY
?
fw. mnjIq pwl kOr
274. pMjwb dI lok-nwt prMprw qy pMjwbI nwtk pusqk dy lyKk kOx hn ?
rvyl isMG
275. sMsikRq nwtk dw srvyKx pusqk dw lyKk kOx hY ?
roSn lwl AwhUjw
276. myrw kwiv-nwt lok pusqk iks dI hY ?
roSn lwl AwhUjw
277. 'nwt Swsqr' pusqk iks dI rcnw hY ?
roSn lwl AwhUjw
278. fw. suryS mihqw dw nwtk 'aufIk' iks ivSy dy ADwirq hY ?
1947 dI vMf dy ADwirq
279. gurSrn isMG dw nwtk 'qmwSw ihMdosqwn' iks ivSy nUM icqirq krdw hY ?
iBRStwcwr
280. hrmyS mwlVI dw nwtk 'hnyry cwnxy' iks ivSy nUM aujwgr krdw hY ?
pMjwb ivcly niSAwN dI pRivrqI nUM
281. fw. hrcrn isMG ny ShId Bgq isMG dy jIvn AwDwirq ikhVw nwtk iliKAw ?
msIhw sUlI qy muskrwieAw

152
282. gurSrn isMG dw nwtk 'ikv kUVy qUty pwil' ikhnwN mhwn ShIdwN dI ShIdI nwl
sMbMiDq hY ?
gurU goibMd isMG jI dy Coty swihzwidAwN dI ShIdI nwl sMbMiDq
283. SwsqrI sMgIq iv`c t`pw gwiekI dI SurUAwq iksny kIqI ?
SorI mIAwN
284. pMjwbI dw pihlwN iekwN gI 'dulhn' bwAd iv`c iks nwN nwl pRcilq hoieAw ?
'suhwg'
285. 'ijn lwhOr nhINN vyiKAw auh jMimAw nhINN ' iks dw nwtk hY ?
Asgr vjwhq
286. Asgr vjwhq dw nwtk 'ijn lwhOr nhINN vyiKAw auh jMimAw nhINN ' iks ivSy qy
AwDwirq hY ?
1947 dy vMfwry qy
287. fw. suryS mihqw v`loN ik`Qy Epn eyAr QIeytr auswirAw igAw hY ?
dInwngr (gurdwspur)
288. pMjwbI iv`c ikhVw pihlw mOilk nwtk iliKAw igAw ?
cMdr hrI
289. 'cMdr hrI' nwtk iks dI rcnw hY ?
bwvw bu`D isMG
290. igAwnI id`q isMG ny kdoN qy ikhVw nwtk iliKAw ?
supndrs (kivqw iv`c) 1901 'c
291. auQYlo nwtk dw sB qoN pihlwN Anuvwd kdoN qy iks ny kIqw ?
1904 iv`c DnI rwm cwiqRk ny
292. BweI vIr isMG ny ikhVw nwtk iliKAw ?
rwjw l`Kdwqw isMG (1910)
293. 'su`kw smuMdr' nwtk kdoN qy iks v`loN iliKAw igAw ?
ArUV isMG duAwrw 1911 iv`c
294. mnmohn nwtk kdoN qy iks v`loN iliKAw igAw ?
gurbKS isMG bYirstr v`loN 1912 'c

153
295. 1914 'c bwvw bu`D isMG ny ikhVw nwtk iliKAw ?
hrIS cMdr
296. 'byby rwm BjnI' nwtk 'c nMdw iks burweI nUM aujwgr krdw hY ?
pwKMfvwd
297. kwiv nwtk iv`idAw kdoN qy iks v`loN iliKAw igAw ?
1914 'c jgjIq isMG v`loN
298. 'fUmxy' nwtk iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
pRo: AweI.sI.nMdw
299. rUp kOr nwtk kdoN qy iks v`loN iliKAw igAw ?
1916 'c Awsw isMG v`loN
300. audYn nwtk dy lyKk kOx hn ?
ibRj lwl SwsqrI
301. nwtk 'mhwrwjw rxjIq isMG Bwg-0 Aqy 2’ iks lyKk dIAwN rcnwvwN hn ?
lwlw ikrpw swgr
302. ikRSn dI bMsrI Aqy nvwN Avqwr nwtk kdoN qy iks v`loN ilKy gey ?
1923 iv`c fw. mohn isMG v`loN
303. sujwn isMG ny 'rxvIr nwtk' kdoN iliKAw ?
1926 iv`c
304. blvMq isMG dw nwtk 'jhwN gIr nUrjhwN ' iks swl dI rcnw hY ?
1927 eI: dI
305. 1927 eI: 'c kwlIdws dy iks nwtk dw Anuvwd mwn isMG v`loN kIqw igAw ?
ivkrmorvsI
306. fw. mohn isMG v`loN nwtk 'pMKVIAwN ' iks swl iliKAw igAw ?
1928 iv`c
307. 'SwmU Swh' nwtk iks lyKk v`loN Aqy kdoN iliKAw igAw ?
pRo: AweI.sI.nMdw v`loN 1928 eI. 'c
308. 'nwr nvylI' nwtk iks lyKk dI rcnw hY ?
bwvw bu`D isMG (1928).

154
309. jsvMq isMG v`loN 'sMgIq hrI cMd' iks swl 'c iliKAw igAw nwtk hY ?
1928.
311. 'mwN dw ifptI' iekwN gI iks lyKk v`loN Aqy kdoN iliKAw igAw ?
pRo: AweI.sI.nMdw ny 1929 'c iliKAw
312. ipMf dy vYrI Aqy muMfy dw mu`l nwtk iks ny Aqy kdoN ilKy ?
1929 'c joSUAw PzldIn ny
313. 'pVHwkU vhutI' nwtk iks ny Aqy kdoN iliKAw ?
1929 iv`c ikdwr nwQ Srmw ny
314. 'rwj kumwrI liqkw' iks lyKk dI rcnw hY ?
gurbKS isMG pRIqlVI dI
315. 'ClIey nYx' nwtk dI iks v`loN Aqy iks swl rcnw kIqI geI ?
imhr isMG imhr v`loN 1933 iv`c
316. pRIqmxI Aqy pRIqmukt nwtk kdoN qy iks swihqkwr v`loN ilKy gey ?
gurbKS isMG pRIqlVI v`loN 1936 iv`c
317. nwtk 'fIfo jMmvwl' iks BU-Kyqr dI kQw dy AwDwirq hY ?
jMmU kSmIr
318. 'fIfo jMmvwl' nwtk dI rcnw kdoN qy iks swihqkwr v`loN kIqI geI ?
1934 eI. 'c lwlw ikrpw swgr v`loN
319. 'cwr swihbzwdy' nwtk iks dI rcnw hY ?
hrnwm isMG bI.ey.
320. iDAwn isMG bI.ey. ny 1938 eI. 'c iks nwtk dI rcnw kIqI ?
mnjIq nwtk
321. 'nOrMg klIAwN ' iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
gurbKS isMG nOrMg
322. nwtk 'pqI dUjw' iks nwtkkwr ny iliKAw ?
gurbKS isMG nOrMg
323. sMq ryn isMG ny 1939 eI: 'c iks nwtk dI rcnw kIqI ?
bMqo

155
324. 'drSn AiBlwKI' nwtk kdoN qy iks v`loN iliKAw igAw ?
1940 eI. 'c igAwnI qwrw isMG v`loN
325. ieMdr isMG c`krvrqI ny nwtk 'pUrb p`Cm' iks swl iliKAw ?
1940 eI. 'c
326. 'lwlI' Aqy 'rwxI ijMdwN ' nwtk iks v`loN qy kdoN ilKy gey ?
1941 eI. 'c fw. gopwl isMG drdI v`loN
327. 'ieMdr DnuS qy hor nwtk' dI rcnw iksny qy kdoN kIqI ?
gurbKS rwie swihb v`loN 1942 eI. 'c
328. 'pRIq pYgMbr' nwtk jo ik ieMdr isMG c`krvrqI ny iliKAw sI iks swl pusqk rUp 'c
CipAw ?
1944eI.iv`c
329. 'audoN qoN hux q`k' nwtk kdoN qy iks v`loN iliKAw igAw ?
1947 'c blbIr isMG v`loN
330. 1947 'c ricAw igAw nwtk 'kw&ly' ikhnwN dI rcnw hY ?
myjr nirMdr isMG qy surjIq s`cr
331. blvMq isMG dw nwtk 'duKI rwjw' qy nrYx isMG dw nwtk 'lwl bwdSwh' iks rcnw dw
Anuvwd hY ?
ikMg lIAr
332. 'sIhwN jwN p`qx m`ly' pusqk iks ny sMpwidq kIqI hY ?
fw. Aqr isMG
333. 'mMcx nwtk' Aqy nvIn mMcx nwtk' pusqkwN dy sMpwdk kOx hn ?
fw. AwqmjIq Aqy fw. sqIS kumwr vrmw
334. 'coxvwN pwiksqwnI nwtk' pusqk dy sMpwdk kOx hn ?
fw. sqIS kumwr vrmw Aqy nsIb bvyjw
335. 'coxvyN pwiksqwnI iekwN gI' pusqk nUM iks v`loN sMpwidq kIqw igAw hY ?
s.n. syvk
336. jgdIS PirAwdI dy aupyry pusqk dw sMpwdk kOx hY ?
fw. sqIS kumwr vrmw

156
337. 'novyN dhwky dw pMjwbI nwtk' Aqy 'vIhvIN sdI dw pMjwbI nwtk' pusqkwN iks ny
sMpwidq kIqIAwN hn ?
fw. sqIS vrmw
338. 'cwnx dw dirAw' pusqk iks ny sMpwidq kIqI hY ?
hIrw isMG rMDwvw
339. 'ku`kV nwtk' qy 'purjw purjw kit mrY' pusqkwN dy sMpwdk kOx hn ?
kyvl DwlIvwl
340. 'pgfMfIAwN ' pusqk iks ny sMpwidq kIqI hY ?
dljIq isMG
341. 's`c dI srdl qy' pusqk iks ny sMpwidq kIqI hY ?
prmjIq vrmw
342. 'ieh koeI nwtk nhINN ' pusqk dy sMpwdk kOx hn ?
pvn gulwtI, ASok cwvlw Aqy pRBjoq joqI
343. 'pMcwiex' pusqk nUM iks ny sMpwidq kIqw hY ?
myhr isMG
344. 'Du`pwN CwvwN ' pusqk dy sMpwdk kox hn ?
fw. rxDIr isMG cMd
345. 'munwry' pusqk iks ny sMpwidq kIqI hY ?
rUp lwl
346. crn dws is`DU:rcnw kwr, rcnw qy rMg mMc iks dI pusqk hY ?
fw. AmrjIq kOr
347. 'pMjwbI nwtk iv`c AwDuinkqw dw sMklp' pusqk dy lyKk kOx hn ?
fw. suqMqrjoq isMG
348. pRgqIvwdI pMjwbI nwtk:ie`k mulwN kx pusqk iksdI ilKI hoeI hY ?
fw. surjIq isMG Kursw
349. 'nwtkkwr sMq isMG syKoN:ivcwrDwrk pirpyK' pusqk dy lyKk kOx hn ?
fw. hrjIq kOr
350. 'pMjwbI ieiqhwisk nwtk' pusqk iks v`loN ilKI hoeI hY ?

157
fw. hrBjn isMG
351. pMjwbI nwtk iv`c nwrI dw srUp pusqk dI lyiKkw kOx hY ?
fw. kuljIq kOr
352. 'pMjwbI nwtk dw ichn ivigAwink AiDAYn' pusqk dy lyKk kOx hn ?
fw. jsivMdr isMG
353. 'pMjwbI nwtk iv`c lok-q`q' pusqk dw lyKk kOx hY ?
fw. bKSIS isMG jOhl
354. 'pMjwbI nwtk:prMprw qy pRvwh' pusqk iks dI ilKI hoeI hY ?
fw. rSpwl isMG
355. 'pMjwbI duKwN q nwtk:prMprw qy pRvwh' pusqk iks dI ilKI hoeI hY ?
fw. rGbIr kOr
356. 'twhlI Q`ly' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
AsPwk Aihmd
357. 'pwxI dI vwr' nwtk dw lyKk kOx hY ?
A^qr hwSmI
358. 'AMnHIN ngrI byinAweI rwjw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
auNkwr nwQ Brdvwj
359. 'kwmwgwtw mwrU' nwtk rcnw iks ny kIqI hY ?
Ajmyr rofy
360. nwtk 'dUjw pwsw' dw lyKk kOx hY ?
Ajmyr rofy
361. mMto mirAw nhINN nwtk dw lyKk kOx hY ?
Ajwieb kml
362. 'sUqrDwr boldw hY' nwtk iks dI rcnw hY ?
Ajwieb kml
363. lMgVw Asmwn nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
Ajwieb kml
364. 'biGAwV' nwtk dw lyKk kOx hY ?

158
Ajwieb kml
365. 'AYnkwN ' Aqy 'dsiqAwN vrgy h`Q' nwtk iks dy ilKy hoey hn ?
Ajwieb kml
366. ‘ikhr isMG dI mOq’ nwtk dw lyKk kOx hY ?
pRo: Ajmyr AOlK
367. 'ie`k sI dirAw' nwtk iks dI rcnw hY ?
pRo: Ajmyr AOlK
368. 'in`ky sUrjwN dI lVweI' nwtk dw lyKk kOx hY ?
pRo: Ajmyr AOlK
369. 'AxK dI lwt' pusqk iks dI ilKI hoeI hY ?
AjIq isMG Aws
370. 'ku`kV dI bwN g' nwtk dw lyKk kOx hY ?
AnMq isMG kwblI
371. 'cOmuKIAw' nwtk dy rcnwkwr kOx hn ?
fw. Amr koml
372. 'do GVIAwN dw nwtk' Aqy 'cUhy dOV' nwtk iks dy ilKy hoey hn ?
AmrjIq gryvwl
373. 'rwhwN dy inKyV qy' nwtk iks dI rcnw hY ?
AmrIk isMG
374. 'prCwivAwN dI pVk' iks dI rcnw hY ?
AmrIk isMG
375. nwtk 'kMm ky DVMm' dw lyKk kOx hY ?
AmrIk isMG
376. 'AnIqw dw PYslw' nwtk dy lyKk kOx hn ?
AmrIk isMG
377. 'nvIAwN lgrwN nvIAwN mihkwN ' nwtk iks dI rcnw hY ?
Avqr isMG AnBol
378. 'Jlkwry' pusqk dw lyKk kOx hY ?

159
pRo: AweI. sI. nMdw
379. 'cmkwry' pusqk iks dI ilKI hoeI hY ?
pRo: AweI. sI. nMdw
380. 'ilSkwry' pusqk iks lyKk dI hY ?
pRo: AweI. sI. nMdw
381. 'DrqI dI ryKw' qy 'inMmHw-inMmHw dIvw bly' nwtk iks dy hn ?
Awgw ASr&
382. 'b`dlwN dI CwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
Awgw ASr&
383. 'kbrsqwn' nwtk ikhVy pRis`D nwtkkwr dw hY ?
fw. AwqmjIq
384. 'hvwmihl qy hor nwtk' pusqk iks dI hY ?
fw. AwqmjIq
385. 'nwtk nwtk nwtk' pusqk dy lyKk kOx hn ?
fw. AwqmjIq
386. 'icVIAwN ' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
fw. AwqmjIq
387. 'PrS iv`c au`igAw ru`K' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. AwqmjIq

388. 'ਸ਼ihr ibmwr hY' nwt pusqk iksdI ilKI hoeI hY ?

fw. AwqmjIq
389. 'pMcnd dy pwxI' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. AwqmjIq
390. 'muV Aw lwmw qoN ' nwtk dy rcnwkwr kOx hn ?
fw. AwqmjIq
391. 'jdoN jwgo audoN svyrw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
AY`c.AY`s. rMDwvw
392. 'klMk' Aqy 'BweIcwrw' nwtkwN dy lyKk kOx hn ?

160
iekbwl GwrU
393. 'pMjpwxIAwN dI DI' (rwxI ijMdwN ) Aqy 'SyrnI pMj dirAwvwN dI' nwtkwN dI rcnw iks
ny kIqI hY ?
Avqwr kOr jvMDw
394. 'duiKAwrI pMjwbI' qy 'SyrnI pMjwb dI' nwtkwN dI lyiKkw kOx hY ?
Avqwr kOr jvMDw
395. 'cVHdw sUrj Bgq isMG' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
Avqwr kOr jvMDw
396. 'kIhnUM drd suxwN vwN ' Aqy 'h`sxw Bu`l geI' nwt pusqkwN dI lyiKkw kOx hY ?
Avqwr kOr jvMDw
397. 'AxKIlw jrnYl', 'inrBY XoDw' Aqy 'Syr idl mrd' iks dy nwtk hn ?
Avqwr kOr jvMDw
398. 'DI iDAwxI', 'krvw cOQ' qy 'ijMn pRym ipAwlw pIqw' iks dy nwtk hn?
Avqwr kOr jvMDw
399. 'SUdr dw bildwn' nwtk dw lyKk kOx hY ?
ieMdr isMG c`krvrqI
400. 'ptnw Sihr ivKy' Aqy 'pMQ kI jIq' nwt pusqkwN dw lyKk kOx hY ?
ieMdr isMG c`krvrqI
401. 'rwStr BwSw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
ieMdr isMG c`krvrqI
402. 'j`sw isMG AwhlUvwlIAwN ' Aqy 'pqq pwvn' nwtkwN dy lyKk kOx hn ?
s.s.Amol
403. 'pMjwbI bwl nwtk:srvyKx qy mulwN kx' ivSy qy pI.AY`c.fI. dI ifgrI leI iliKAw iks
dw Koj pRbMD hY ?
fw. prmjIq kOr vrmw
404. 'iklHy srwvwN ' qy 'mkbry' iks dy nwtk hn ?
ShrXwr
405. 'kMjkwN qy kuVIAwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?

161
ShrXwr
406. 'sIs dIAw pr isrr nw dIAw' Aqy 'goly kbUqr' nwtk iks dIAwN rcnwvwN hn ?
ShrXwr
407. 'pIro pRymx' qy 'jilHAwN vwlw' nwtk dy lyKk kOx hn?
ShrXwr
408. 'hvw dy hauky' qy 'sUrjmuKI' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
szwd hYdr
409. 'bol im`tI idAw bwivAw' nwtk iks dI rcnw hY ?
szwd hYdr
410. 'kwlw p`qx' nwtk dw lyKk kOx hY ?
szwd hYdr
411. 'PrIfm Pwietr' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
sMjIvn isMG
412. 'nwrkI' qy 'qipAw ikauN KipAw' nwtkwN dw rcnkwr kOx hY ?
ipRM. sMq isMG syKoN
413. 'BU-dwn', 'vwirs' qy 'byVw bMD nw sikE kweI' nwt rcnwvwN iks lyKk dIAwN hn?
ipRM. sMq isMG syKoN
414. 'nwt sunyhy', 'moieAw swr nw kweI' qy 'sony dI CUh' nwtk iks dy ilKy hoey hn?
ipRM. sMq isMG syKoN
415. 'isAwlwN dI n`FI' nwtk dw lyKk kOx hY ?
ipRM. sMq isMG syKoN
416. 'bMdw bhwdr' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
ipRM. sMq isMG syKoN
417. 'v`fw G`lUGwrw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
ipRM. sMq isMG syKoN
418. sqivMdr isMG bygovwlIAwN dy do nwtkwN dy nwN d`so[
'klXug dI mYl' Aqy 'jbY bwx lwigE'
419. 'lok mnw dw rwjw' nwtk dw lyKk kOx hY ?

162
fw. sqIS kumwr vrmw
420. 'bglw Bgq' qy 'kurbur qy curbur' iks dIAwN nwt rcnwvwN hn ?
sMqoS swhnI
421. 'prbq dI sYr prbq dy gIq' nwtk dw rcwieqw kOx hY?
sMqoS swhnI
422. 'Blk Ajy dUr hY', 'ikrweydwr' Aqy 'krmXogI' iks dy ilKy nwtk hn ?
siqMdr isMG nMdw
423. 'dwrU dw sIey', 'suMny rwh' qy 'nwiek Ksm hmwry' nwtkwN dw rcnhwrw kOx hY ?
siqMdr isMG nMdw
424. 'swnUM du`K gaUAwN dw Kwey' nwtk dw lyKk kOx hY ?
siqMdr isMG nMdw
425. 'inrMjnI joq' qy 'nwnk Gr dy goly' iks lyKk dy ilKy nwtk hn ?
siqMdr isMG nMdw
426. 'au`gx vDx' nwtk dw lyKk kOx hY ?
siqMdr isMG nMdw
427. khwxIkwr sMqoK isMG DIr ny ikhVw nwtk iliKAw ?
pihrydwr
428. 'Prhwd' nwtk iks dI rcnw hY ?
s. n. syvk
429. 'kbIr' nwtk dw lyKk kOx hY ?
s. n. syvk
430. 'du`lw: kuknUs mrdw nhINN ' nwtk iks dI rcnw hY ?
s.n.syvk
431. 'jIvn mMc' qy 'jnm idn' iks nwtkkwr dIAwN rcnwvwN hn ?
s.n.syvk
432. 'kMDwN bol peIAwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
Srn mnsUrvI
433. 'A`g dI Kyf' nwtk dw lyKk kOx hY ?

163
srdwr isMG sr
434. 'sk subHy dw vylw' iks pwiksqwnI lyKk dw iliKAw nwtk hY ?
srmd sihbweI
435. 'jMgI hMJU' qy 'jMgI s`d' iks lyKk dIAwN nwt rcnwvwN hn ?
srUp isMG drvyS
436. 'PulmoN rwN JU' nwtk dw lyKk kOx hY ?
svYrwj sMDU
437. 'mYN ijMdw rhwN gw' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
fw. swihb isMG
438. 'cOmuKIAw dIvw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. swihb isMG
439. 'KsmwKwxIAwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
Swihd ndIm
440. 'Bgq isMG dI vwpsI' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
swgr srh`dI
441. 'msIhw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
swgr srh`dI
442. 'ipkt lwien qy hor nwtk' iks lyKk dI pusqk hY ?
swDU suKvMq huMdl
443. 'ie`k sUrj iqMn qwry' iks dw iliKAw nwtk hY ?
iSAwm lwl SIm
444. 'pihlw p`qw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
iSMgwrw isMG
445. 'swihbwN ' qy 'mwnv' nwtk iks lyKk dy hn ?
sI. AY`l. nwrMg
446. 'bMdw qy hor iekwN gI' iks dI pusqk hY ?
suSIl vrmw
447. 'Q`ikAw hoieAw AwdmI' nwtk dw lyKk kOx hY ?

164
suKcYn isMG BMfwrI
448. 'h`d ho geI' qy 'hvs' nwt pusqkwN dw lyKk kOx hY ?
suKdyv isMG ig`l
449. suKdyv mwdpurI dI nwt pusqk ikhVI hY ?
prwieAw Dn
450. 'rogI hoxw pwp hY' iks dI ilKI pusqk hY ?
suKvIr isMG 'iv`idAw kvIrwj'
451. 'cMdr gupq morX' nwtk dw lyKk kOx hY ?
suKrwj isMG
452. 'sqI pRIiKAw' iks dw iliKAw nwtk hY ?
suKvMq kOr
453. 'myrI b`cI myrw dys' qy 'BweIey dw jnm idn' iks dy nwtk hn ?
suqMqr igAwnI
454. 'prdy dy ip`Cy' qy 'cldy iPrdy bu`q' iks lyKk dIAwN nwt pusqkwN hn ?
fw. surjIq isMG syTI
455. 'kwPI hwaUs' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. surjIq isMG syTI
456. 'k`cw GVw' qy 'kwdrXwr' iks pRis`D nwtkkwr dy ilKy nwtk hn ?
fw. surjIq isMG syTI
457. 'BirAw BirAw s`Kxw s`Kxw' iks nwtkkwr dw nwtk hY ?
fw. surjIq isMG syTI
458. 'gur ibn Gor AMDwr' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. surjIq isMG syTI
459. 'nMgI sVk rwq dw Ehlw' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
fw. surjIq isMG syTI
460. 'mYN vI hwN nwtk dI pwqr' nwtk iks dw hY ?
fw. surjIq isMG syTI
461. 'SwmwN pY geIAwN ' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?

165
fw. surjIq isMG syTI
462. 'dyviqAwN dw QIeytr' pusqk iks dI ilKI hoeI hY ?
fw. surjIq isMG syTI
463. 'puSqwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
surjIq hwN s
464. 'hirjn' nwtk dw lyKk kOx hY ?
surjIq hwN s
465. 'kMjUs Tykydwr' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
Syr isMG
466. 'lwj' qy 'sMq lwDo ry' nwt pusqkwN dw lyKk kOx hY ?
sohn isMG sIql
467. 'pMinAwN dI prvwz' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
fw. sompwl hIrw
468. 'ijgrw' qy Pu`l kumlw igAw' nwtk iks dy ilKy hoey hn ?
hrSrn isMG
469. 'qyRV qy hor iekwN gI' pusqk dw lyKk kOx hY ?
hrSrn isMG
470. 'AprwDI' qy 'audws lok' nwtk iks lyKk dy ilKy hoey hn ?
hrSrn isMG
471. 'prdy' qy 'lMmy smyN dw nrk' nwt pusqkwN dw lyKk kOx hY ?
hrSrn isMG
472. 'joq qoN joq jgy', 'rMg qmwSy' qy 'inzwm s`kw' iks pRis`D nwtkkwr dIAwN rcnwvwN
hn?
hrSrn isMG
473. 'Cy rMg', 'kul`Cxy' qy 'rwjw' nwt pusqkwN dw lyKk kOx hY ?
hrSrn isMG
474. 'dozKI', 'sMbMD' qy 'qmwSy vwlw' pusqkwN dw lyKk kOx hY ?
hrSrn isMG

166
475. 'iekweI dhweI sYN kVw' pusqk iks nwtkkwr dI hY ?
hrSrn isMG
476. 'rwjw rswlU', 'hIr-rwJwN ' qy 'C`ky' nwt pusqkwN dw lyKk kOx hY ?
hrSrn isMG
477. 'gwQw kwly pwxIAwN dI' iks dw iliKAw nwtk hY ?
hrkyS cODrI
478. 'kmlw kumwrI', 'dUr-durwfy SihroN ' qy 'rwjw pors' iks pRis`D nwtkkwr dy nwtk hn ?
fw. hrcrn isMG
479. 'jIvn lIlw', 'AnjoV' qy 'Spq irSI' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. hrcrn isMG
480. 'Kyfx dy idn cwr' qy 'pMjgItVw' iks dy nwtk hn ?
fw. hrcrn isMG
481. 'pMc pRDwn' qy 'r`qw swlU' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
fw. hrcrn isMG
482. 'qyrw Gr so myrw Gr' qy 'puMinAwN dw cMn' nwt pusqkwN iks dIAwN hn ?
fw. hrcrn isMG
483. 'muVHky dI KuSbo' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. hrcrn isMG
484. 'cmkOr dI gVHI' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
fw. hrcrn isMG
485. 'kMcn mwtI' qy 'k`lH A`j qy Blk' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
fw. hrcrn isMG
486. 'imtI DuMD jg cwnx hoAw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. hrcrn isMG
487. 'ihMd dI cwdr' qy 'dyK kbIrw roXw' nwtkwN dw rcnwkwr kOx hY ?
fw. hrcrn isMG
488. 'A`g buJwau', 'kbhUM nw Cwfy Kyq' qy 'nMgw zKm' iks dy ilKy nwtk hn ?
fw. hrcrn isMG

167
489. 'im`tI pu`Cy GuimAwr nUM' iks lyKk dI nwt-rcnw hY ?
fw. hrcrn isMG
490. 'lihMdy dw nUr' qy 'rwmlIlw' nwtkwN dw rcwieqw kOx hY ?
fw. hrcrn isMG
491. 'pqJVy purwxy' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
hrijMdr iF`loN
492. 'aUTq suKIAw bYTq suKIAw' qy 's`iqAw' nwtk iks dy ilKy hoey hn ?
hrbMs isMG
493. 'hvylI vwlI j`tI' nwtk iks dI rcnw hY ?
hrbMs kOr
494. 'kuSgnI ku`K' qy 'idl swN Jy dI DVkx' iks dy ilKy nwtk hn ?
hrbMs jOlI
495. 'DI iDAwxI' qy 'pu`q spu`q' nwt rcnwvwN dw lyKk kOx hY ?
hrBjn isMG gulwtI
496. 'iklHw jmrOd' nwtk dw lyKk kOx hY ?
hrBjn isMG jOhrI
497. 'zmIn' nwtk dw lyKk kOx hY ?
hrBjn isMG ibrk
498. 'qwr qupkw' iks dI pusqk hY ?
fw. hirBjn isMG
499. 'dys dI Kwiqr' nwt pusqk dw lyKk kOx hY ?
hrI isMG idlbr
500. 'zYldwr', 'r`b dy rMg' qy 'glq kImqwN ' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
kpUr isMG GuMmx
501. 'bMd glI', 'do joqwN do mUrqwN ' qy 'kvI qy kivqw' nwtk iks dy ilKy hoey hn ?
kpUr isMG GuMmx
502. 'JuMgl mwtw', 'ies pwr aus pwr' qy 'puqlI Gr' iks nwtkkwr dy ilKy nwtk hn ?
kpUr isMG GuMmx

168
503. 'izdgI qoN dUr', 'AxhoxI' qy 'ivsmwd nwc' iks pRis`D nwtkkwr dy nwtk hn ?
kpUr isMG GuMmx
504. 'mUk sMswr', 'do kuVIAwN bwrwN nwtk' qy 'AzwdI dw supnw' iks nwtkkwr dy ilKy
nwtk hn ?
kpUr isMG GuMmx
505. 'mn AMqr dI pIV' qy 'rwxI koklwN ' iks dIAwN rcnwvwN hn ?
kpUr isMG GuMmx
506. 'inrMqr cldy nwtk', 'sMqwp' Aqy 'pwxI au`qy lIkwN ' iks nwtkkwr dy nwtk hn ?
kpUr isMG GuMmx
507. 'ie`k isPr isPr', 'AwqmGwq' qy 'AOh gey s`jx AOh gey' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
krqwr isMG du`gl
508. 'purwxIAwN boqlwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
krqwr isMG du`gl
509. 'pMdrwN Agsq' qy 'im`Tw pwxI' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
krqwr isMG du`gl
510. 'ie`k A`K ie`k nzr' nwtk iks dI rcnw hY ?
krqwr isMG du`gl
511. 'SIrI Pirhwd' nwtk dw lyKk kOx hY ?
kwlykw dlvIr isMG
512. 'srh`dwN ' nwtk jMmU-kSmIr dy iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
ikRpwl isMG kswlI
513. 'kMDwN qoN ibnwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
ikrpwl kjwk
514. 'ieh jMg kOx lVy' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. kuldIp isMG dIp
515. 'k`tI hoeI bwNh' nwtk dw rcnwkwr kOx hY ?
kyvl sUd
516. 'vxjwry' qy 'mwvwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?

169
kyvl DwlIvwl
517. 'XUQ dw roh' qy 'Sihr slytI' iks nwt inrdySk dy ilKy nwtk hn ?
kyvl DwlIvwl
518. 'nwtk cMdr hwN s' iks dw iliKAw hoieAw hY ?
KVk isMG nwmDwrI
519. 'lwSwN bol peIAwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
KojI kwi&r
520. 'AwQx vylw' nwt rcnw iks dI hY ?
ggn jgjIq
521. 'bYrI mIq smwn' nwtk dw lyKk kOx hY ?
igAwn isMG mwn
522. 'swrwgVHI' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
igAwnI Amr isMG
523. 'lwlI' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. gopwl isMG drdI
524. 'jdoN roSnI huMdI hY' qy 'Dmk ngwry dI' iks lyKk dy pRis`D nwtk hn ?
gurSrn isMG
525. 'bMd kmry qy hor nwtk', 'cwNdnI cON k qoN srhMd q`k' Aqy 'sIs qlI qy' nwtkwN dw
lyKk kOx hY ?
gurSrn isMG
526. 'lIrwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
gurSrn isMG
527. 'gulwbI p`g qy hor nwtk' Aqy 'suKI bsY mskInIAwN qy hor nwtk' pusqkwN iks dIAwN
hn ?
gurSrn isMG
528. 'vMgwr' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
gurSrn isMG
529. 'bygmo dI DI qy hor nwtk' Aqy 'qMdUr qy hor nwtk' iks dIAwN pusqkwN hn ?

170
gurSrn isMG
530. 'GuMmx GyrI qy hor nwtk' Aqy 'tuMfw hOldwr qy hor nwtk' nwt pusqkwN dw lyKk kOx hY
?
gurSrn isMG
531. 'bwdSwh drvyS' iks dI rcnw hY ?
gurcrn isMG
532. 'cwr dIvwrI', 'pCqwvw' qy 'AMDkwr' iks lyKk dIAwN nwt pusqkwN hn ?
gurcrn isMG jsUjw
533. 'ciVHAw soDx DrqI lokweI' Aqy 'kMDwN ryq dIAwN ' iks lyKk dy nwtk hn ?
gurcrn isMG jsUjw
534. 'Awp bIqI j`g bIqI' qy 'ie`k hIro dI qlwS' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
gurcrn isMG jsUjw
535. 'rcnw rwm bxweI' iks dI rcnw hY ?
gurcrn isMG jsUjw
536. 'aumrwN lMmI dOV' Aqy 'prIAwN ' iks dIAwN nwt pusqkwN hn ?
gurcrn isMG jsUjw
537. 'bUhy bYTI DI' iks dw nwtk hY ?
guridAwl isMG Koslw
538. 'byGry qy hor iekwN gI' Aqy 'sqwrvwN pqI qy hor iekwN gI' iks iekwN gIkwr dIAwN
rcnwvwN hn ?
guridAwl isMG Koslw
539. 'mr imtx vwly' nwtk dw lyKk kOx hY ?
guridAwl isMG Koslw
540. 'aumIdvwr' Aqy 'FweI Gr' iks lyKk dy nwtk hn ?
guridAwl isMG Koslw
541. 'puils cON kI qy hor iekwN gI' iks dI pusqk hY ?
guridAwl isMG Koslw
542. 'ipqw ipAwr', 'joVI' qy 'hauky' nwtk iks lyKk dy hn ?

171
fw. guridAwl isMG Pu`l
543. 'pYsw', 'kwljIeyt' qy 'swQI' nwt pusqkwN dw lyKk kOx hY ?
fw. guridAwl isMG Pu`l
544. 'AwdmI dI Akl', 'kxk dw bohl' qy 'foldI lwt' nwtk iks lyKk dy hn ?
fw. guridAwl isMG Pu`l
545. 'A`j k`lH', 'jIvn hlUxy' qy 'klw qy izMdgI' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
fw. guridAwl isMG Pu`l
546. 'nvIAwN joqwN ', 'bYN k' Aqy 'DrqI dI jweI' nwtk iks dy ilKy hoey hn ?
fw. guridAwl isMG Pu`l
547. 'rwq kt geI', 'EVk sc rhI' Aqy 'klXug rQ Agin kw' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
fw. guridAwl isMG Pu`l
548. 'kMbdy DOlr', 'DrqI dI Awvwz' qy 'JUTw bwzwr' iks dy nwtk hn ?
fw. guridAwl isMG Pu`l
549. 'kihxI krnI', 'nvwN jnm purwxI mOq' qy 'l`jw' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
fw. guridAwl isMG Pu`l
550. 'nvwN moV', 'ik`Dr jwvwN ' qy 'isKr dupihry rwq' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
fw. guridAwl isMG Pu`l
551. 'dys dI Kwiqr', 'sB kuJ hoiq aupwie' qy 'nwnk nwm smwl qUM' nwtkwN dI rcnw iks ny
kIqI hY ?
fw. guridAwl isMG Pu`l
552. 'so BI cMnx hoie rhy', 'luikAw s`c' qy 'rMg inAwry' iks dIAwN nwt rcnwvwN hn ?
fw. guridAwl isMG Pu`l
553. 'AsIN dUx svwie hoie', 'qwqI vwE nw lwgeI' Aqy 'pihlwN mrnw isK lau' nwtk iks
dy hn ?
fw. guridAwl isMG Pu`l
554. 'cVHdw rUp svwieAw', 'mhwN blI XoDw' Aqy 'sunihrI ic`tw kwlw' nwtk iks nwtkkwr
dy hn ?
fw. guridAwl isMG Pu`l

172
555. 'co Ajy su`kw nhINN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. guridAwl isMG Pu`l
556. 'cwnx', 'k`C lohy dI l`T' qy 'siqgur nwnk pRgitAw' iks dIAwN nwt pusqkwN hn ?
gurdyv isMG mwn
557. 'pRIq mxI' qy 'koDry dI rotI' iks swihqkwr dIAwN nwt pusqkwN hn ?
gurbKS isMG pRIqlVI
558. 'smyN dy pu`qr' nwtk iks dw hY ?
gurbKS isMG bwhlvI
559. 'AMn sMkt qy hor iekwN gI' pusqk dw lyKk kOx hY ?
guirMdr isMG pwl
560. 'rwm muhMmd isMG Awzwd' nwtk dw lyKk kOx hY ?
crn isMG isMDrw
561. 'drSnI hIr', 's`cw dwnI' qy 'bwNh ijnHwN dI pkVIey' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
crnjIq isMG frolI
562. 'lok cyqnw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
crnjIq vohrw
563. 'Bjno', 'suAwmI jI' qy 'lyKU kry kv`lIAwN ' iks pRis`D nwtkkwr dIAwN nwt rcnwvwN
hn ?
fw. crn dws is`DU
564. 'AMbIAwN nUM qrsyN gI' qy 'k`lH kwlj bMd rvHygw' nwtk iks lyKk dy hn ?
fw. crn dws is`DU
565. 'pMj KUh vwly', 'bwq P`qU JIr dI' qy 'SYkspIAr dI DI' iks dIAwN nwt pusqkwN hn ?
fw. crn dws is`DU
566. 'Amwnq dI lwTI', 'nInw mhwN vIr' qy 'eyklvX boilAw' iks pRis`D nwtkkwr dy nwtk
hn ?
fw. crn dws is`DU
567. 'mMgU qy ib`kr', 'prym ipkwso' qy 'ie`kvIN mMizl' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
fw. crn dws is`DU

173
568. 'ik`sw pMfq kwlU Gumwr', 'Bgq isMG nwtk iqkVI' qy 'bwbl myrw foilAw' iks
nwtkkwr dIAwN nwt pusqkwN hn ?
fw. crn dws is`DU
569. 'vqnW v`l Pyrw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. crn dws is`DU
570. 'pUnm dy ib`CUuey' qy 'SwsqrI dI dIvwlI' nwtk iks dy hn ?
fw. crn dws is`DU
571. 'qwz' qy 'joqwN jgdIAwN ' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
fw. cwnx isMG inrml
572. 'rwm khwxI' nwtk dw rcnwkwr kOx hY ?
jsvMq isMG rwhI
573. swihqkwr jsvMq isMG ivrdI dI nwt pusqk dw kI nwN hY ?
nyqrhIx
574. 'sUrj qp krdw', 'l`gI A`g nw CupdI CMn hIry' Aqy 'Doqy mUMh cpyV' iks dy ilKy nwtk
hn ?
jgjIq isMG koml
575. ‘jY jYsr lok' nwtk dw lyKk kOx hY ?
pRo: vyd AgnIhoqrI
576. 'ie`k supnw mClI dw' dw nwtk dw lyKk kOx hY ?
jgqwr FwA
577. 'ktihrw' nwtk iks dI nwt rcnw hY ?
jgdIS
578. 'cON k FolIAw' iks dw nwtk hY ?
jgdIS scdyvw
579. 'SUgr PRI' nwtk dw lyKk kOx hY?
jgdIS scdyvw
580. 'Tihkdy GVy' nwtk dw lyKk kOx hY ?
jgdIS isMG

174
581. 'jIvn dy moV qy', 'mwnv sMkt' Aqy 'X`g dw AMnHw' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
jgdIS isMG vohrw
582. jgdIS PirAwdI dI aupyirAwN dI pusqk dw kI nwN hY ?
jgdIS PirAwdI dy aupyry
583. 'kudysx' iks dw pRis`D nwtk hY ?
jiqMdr brwV
584. 'lohy dI B`TI' nwtk iks nwtkkwr dI rcnw hY ?
jiqMdr brwV
585. 'pRIqo' qy 'pRIq nwtk' iks dIAwN nwt pusqkwN hn ?
jwnkI dws msqwnw
586. 'Bgq rvIdws' nwtk dw lyKk kOx hY ?
joigMdr isMG
587. nwtk 'p`Qr dIAwN kuVIAwN ' dw lyKk kOx hY ?
joigMdr isMG Swd
588. 'swihbwN ' qy 'DrqI dy bol' iks rMgkrmI dIAwN pusqkwN hn ?
joigMdr bwhrlw
589. 'bwgvwn' nwtk iks dw iliKAw hY ?
tyk isMG pRdysI
590. 'lMmI sVk lwhOr' nwtk dw iks dw lyKk hY ?
qrsym isMG nIligrI
591. 'c`krivau' nwtk iks dI rcnw hY ?
qrsym isMG nIligrI
592. 'CiVAwN dw gIq' nwt rcnw iks dI hY ?
qrsym isMG nIligrI
593. 'bwr prwie bYsxw' iks lyKk dI rcnw hY ?
qwrw isMG sMDU
594. 'Adny AwdmI', 'ASok' Aqy 'nvIN iv`idAw' iks dy nwtk hn ?
iqRlocn isMG

175
595. 'kwr smyN dw boilAw' Aqy 'Amr pMjwb' nwtk iks lyKk dy nwtk hn ?
qyg isMG cMn
596. 'sMkRwN q' nwtk dw lyKk kOx hY ?
drSn isMG
597. 'bhwdr Syr' qy 'iJliml qwry' iks dIAwN nwt rcnwvwN hn ?
dieAw isMG bIr
598. 'koml SkqIAwN ' qy 'swN Jy s`jx' iks lyKk dIAwN nwt rcnwvwN hn ?
dieAw isMG bIr
599. 'inmwxIAwN gaUAwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
drSn isMG igAwnI
600. 'eyDr EDr ik`QoN q`k' nwt rcnw iks dI hY ?
drSn imqvw
601. 'iqVkdy irSqy' nwtk dw lyKk kOx hY ?
dljIq isMG sMDU
602. 'nwqI DoqI rih geI' nwtk iks dw hY ?
dlIp isMG hryjw
603. 'mMjl dUr nhINN ' nwtk iks lyKk dI rcnw hY ?
dlIp isMG pUrvI
604. 'ie`zq dw svwl' Aqy 'poh dI puMinAw' nwtk iks dy hn ?
divMdr isMG
605. 'sumyl' qy 'mhwN pMfq cwrvwk' iks dy nwtk hn ?
dIdwr isMG
606. 'Bwxw mMnx iv`c hI Blw hY' nwtk dw lyKk kOx hY ?
dIpk
607. 'A`Krbwz' nwtk iks dI rcnw hY ?
dyv Brdvwj
608. 'svyr Swm', 'kMifAwlI vwV' qy 'dyivMdr dy frwmy' iks dIAwN nwt rcnwvwN hn ?
dyivMdr

176
609. 'lwl pIly lok' qy 'grk ho igAw mnu`K' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
dyivMdr isMG
610. 'ipMjry dy Awr-pwr' qy 'ivhVw Awpxw prq prweI' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
dyivMdr kumwr
611. 'kwlI rwq dw cMn' nwtk iks dI rcnw hY ?
dyivMdr dmn
612. 'sUrj dw kql' nwtk dw lyKk kOx hY ?
dyivMdr dmn
613. DMnvMq isMG sIql ny ikhVI nwt rcnw dI rcnw kIqI hY ?
ciVHAw sUrj jg ruSnweI
614. 'Awzwd pwqr' nwtk dw lyKk kOx hY ?
nsIb bvyjw
615. 's`q rMg' nwtk iks lyiKkw dw iliKAw hoieAw hY ?
nzr Pwiqmw
616. 'jgIrdwr' nwtk dI rcnw iks ny kIqI hY ?
nirMjn isMG
617. 'AMqrXwmI' nwt rcnw iks dI hY ?
nryS
618. 'icrwgwN dI loA' nwtk dw lyKk kOx hY ?
nvlpRIq isMG como
619. 'Swm rMgI kuVI' nwtk iks ny iliKAw hY ?
nvwz
620. 'bI.ey.pws' qy 'pwp dw Pl' iks swihqkwr dIAwN nwt rcnwvwN hn?
nwnk isMG
621. 'cOV cwnx' qy 'jY bYsMqr dyvqw' nwtk iks dy ilKy hoey hn?
nwnk isMG
622. 'DobI dw ku`qw' nwtk iks pRis`D nwvlkwr dI rcnw hY ?
nwnk isMG

177
623. 'ckRDr cir`qr cwrU cMdRkw' iks dI rcnw hY ?
inhl isMG Twkur
624. 'bdldI dunIAwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
inhwl isMG rs
625. 'Awqm Anwqm' nwtk iks ny iliKAw hY ?
inrml isMG ig`l
626. 'Armwn' nwtk dw lyKk kOx hY ?
prsn srdwr
627. 'kwPly' nwtk iks dI rcnw hY ?
pRBjoq kOr
628. 'kwlIAwN rwqwN ' pusqk dw lyKk kOx hY ?
prmjIq ig`l
629. 'Awpy kwj svwrIey' nwtk dw lyKk kOx hY ?
prmjIq vwlIAw
630. 'kopl Pu`tI lwvy coN ' nwtk iks dw hY ?
pirqoS gwrgI
631. 'prCwvyN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
pirqoS gwrgI
632. 'Clyfw' iks nwtkkwr dI nwt rcnw hY ?
pirqoS gwrgI
633. 'qVkswr dw hnyrw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
pirqoS gwrgI
634. 'isMG Kwlsw isrijAw' Aqy 'nvyN kwiv nwtk' nwtk iks dy ilKy hoey hn ?
fw. pRIqm sYxI
635. 'Pldwr bUty' qy 'aujlI pRBwq' iks lyKk dIAwN nwt rcnwvwN hn ?
pwNdI nnkwxvI
636. 'AwnMdpur dI Awvwz' nwtk iks dw hY ?
pwNdI nnkwxvI

178
637. 'AwqmGwq' qy 'b`gw b`gy k`pVy' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
pwNdI nnkwxvI
638. 'Dr pweIAY Drm n CoVIAY' nwtk iks dw hY ?
pwNdI nnkwxvI
639. 'dIvwlI dI rwq' qy 'gurU Arjn ivcwr kurbwnI' nwtkwN dw rcnhwr kOx hY ?
pwNdI nnkwxvI
640. 'h`k prwieAw nwnkw' qy 'rwq dI g`l' nwt rcnwvwN iks dIAwN hn ?
pwNdI nnkwxvI
641. 'kudrq dy sB bMdy' Aqy 'm`C qy m`CI' nwtkwN dI rcnw iks ny kIqI hY ?
pwNdI nnkwxvI
642. 'mCyry', 'ipAw rihx idE' qy 'prdw' nwtk iks dy hn ?
pwNdI nnkwxvI
643. 'swrMg pwxI' qy 'pRwxnwQ' nwtk iks lyKk dy hn ?
pwNdI nnkwxvI
644. 'rwq gmwN dI', 'smwN bcw lE' qy 'SmwN dI blI' nwt rcnwvwN iks dIAwN hn ?
pwNdI nnkwxvI
645. 'TMFw burj srihMd dw' qy 'tu`ty c`pU' iks dy nwtk hn ?
pwNdI nnkwxvI
646. 'gVHI gurdws nMgl' nwtk dw lyKk kOx hY ?
pwNdI nnkwxvI
647. 'cMdn dy Ehly' nwtk iks dI rcnw hY ?
fw. pwlI BuipMdr isMG
648. 'ies ipMf qoN Sihr idsdw hY' nwtk iks pRis`D nwtkkwr dI rcnw hY ?
fw. pwlI BuipMdr isMG
649. 'isrjxw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. pwlI BuipMdr isMG
650. 'aus nUM khIN ' nwtk dw rcnwkwr kOx hY ?
fw. pwlI BuipMdr isMG

179
651. 'mYN Bgq isMG' nwtk iks dw iliKAw hY ?
fw. pwlI BuipMdr isMG
652. 'im`tI dw bwvw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
fw. pwlI BuipMdr isMG
653. 'idn rwq' qy 'lok rwj' nwt rcnwvwN iks dIAwN hn ?
ipAwrw isMG Bogl
654. 'Dn ipr qy isAwV' nwtk dw lyKk kOx hY ?
ipAwrw isMG Bogl
655. 'pqvMqy' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
ipAwrw isMG Bogl
656. 'nvwN ipMf' qy 'Awpy kwj svwrIey' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
ipAwrw isMG Bogl
657. 'A`g qurI pRdys' nwtk iks dI rcnw hY ?
ipRqpwl kOr
658. 'iekwN gI vMngIAwN ' qy 'sony dI Coh' iks dIAwN nwt pusqkwN hn ?
pRIqm isMG
659. 'bol SrIkwN dy' qy 'Fol ispwhI' nwtkwN dI rcnw iks ny kIqI hY ?
pRIq mihMdr syKoN
660. 'icVIAwN dw cMbw' nwtk iks pwiksqwnI swihqkwr dI rcnw hY ?
P^r zmwn
661. 'vx vx dw bUtw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
P^r zmwn
662. 'hIr isAwl' nwtk iks pRis`D kvI dI rcnw hY ?
iProzdIn SrP
663. 'sB qoN gMdI gwl' nwtk dy lyKk kOx hn ?
bKiSMdr
664. 'ryl g`fI' qy 'ie`k sI prI' iks dy ilKy nwtk hn ?
bldyv isMG

180
665. 'sony dw ihrn' qy 'DIAwN vwly pu`qwN vwly' iks lyKk dIAwN nwt rcnwvwN hn ?
bldyv isMG
666. 'im`tI rudn kry' iks lyKk dw pRis`D nwtk hY ?
bldyv isMG
667. 'im`tI rudn kry' nwtk iks ivSy qy AwDwirq hY ?
pMjwb 'c niSAwN dy vg rhy dirAw bwry
668. 'kTpuqlIAwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
bldyv isMG
669. 'ieh islislw cldw rhygw' nwt rcnw iks dI hY ?
bldyv isMG
670. 'kI kI rMg ivKwvy im`tI' nwt rcnw iks dI hY ?
bldyv isMG
671. 'ibnsY aupjy qyrw Bwxw' nwtk iks glp rcnw dw nwtkI rUpwN qrx hY ?
guridAwl isMG dy nwvl prsw dw
672. 'ibnsY aupjy qyrw Bwxw' nwtk iks ny iliKAw hY ?
bldyv isMG
673. 'audoN qoN hux q`k' qy 'supnw tu`t igAw' nwtkwN dy rcnwkwr kOx hn ?
blvIr isMG
674. 'ArivMd' qy 'Xuvrwj' nwt rcnwvwN iks dIAwN hn ?
blvIr isMG
675. 'siqXug qoN klXug' qy 'moh mwieAw' nwtk iks dy ilKy hn ?
blvIr isMG
676. 'vxjwry' Aqy 'AsIN ie`k hwN ' nwtkwN dy rcnwkwr kOx hn ?
blvIr isMG
677. 'ie`k srkwr bwJoN ' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
blvIr isMG
678. 'Pu`l Pyr pIly ny' Aqy 'bwrvwN Gr' nwtkwN dy lyKk kOx hn ?
blvIr isMG

181
679. 'pwp iqs BIqr kMpy' Aqy 'pRoPYsr cMdn' nwt rcnwvwN dy lyKk kOx hn ?
blvIr isMG
680. 'rUpwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
blvIr isMG syKoN
681. 'fMfIAwN ' nwtk iks dI rcnw hY ?
blrwj mwn
682. 'nOkrIAwN hI nOkrIAwN ' iks dw iliKAw nwtk hY ?
blbIr momI
683. 'kI ieh s`c hY bwpU' iks iPlm AiBnyqw dI nwt rcnw hY ?
blrwj swhnI
684. 'Ars PrS' nwtk dw lyKk kOx hY ?
blrwj swhnI
685. 'ibSvydwr' nwtk iks pRis`D nwtkkwr dI rcnw hY ?
blvMq gwrgI
686. 'sYl p`Qr', 'nvwN mu`F' qy 'dsvMD' nwtkwN dy lyKk kOx hn ?
blvMq gwrgI
687. 'do pwsy' qy 'Gu`gI' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
blvMq gwrgI
688. 'sohxI mhIvwl' nwtk dI rcnw iks ny kIqI ?
blvMq gwrgI
689. 'd`uD dIAwN DwrwN ' nwtk dy lyKk kOx hn ?
blvMq gwrgI
690. 'ggn mYN Qwl' nwtk iks nwtkkwr dw iliKAw hoieAw hY ?
blvMq gwrgI
691. 'sulqwn rzIAw' qy 'kuAwrI tIsI' nwtk dy lyKk kOx hn ?
blvMq gwrgI
692. 'sON kx' qy 'cwkU' nwtk iks nwtkkwr dy nwtk hn ?
blvMq gwrgI

182
693. 'pYN qVybwz' nwtk dw lyKk kOx hY ?
blvMq gwrgI
694. 'imrjwN swihbwN ' qy 'AiBswirkw' nwtkwN dI rcnw iks ny kIqI hY ?
blvMq gwrgI
695. 'Aws pws' nwtk iks nwtkkwr dI nwt pusqk hY ?
bwno kudsIAw
696. 'dwmnI' nwtk iks swihqkwr dw iliKAw hoieAw hY ?
bwvw bu`D isMG
697. 'swN JI KyqI' Aqy 'Arwm hY hrwm' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
bwlI copVw
698. 'sukMinAwN ' Aqy 'sivqrI' nwtk iks dy ilKy hn ?
ibRj lwl SwsqrI
700. 'mwN pu`qr' qy 'nvwN sUrj' nwtkwN dy rcnkwr kOx hn ?
Bwg isMG
701. 'rwm kih gey sI', 'CyvwN dirAw' Aqy 'vwFI nwc' nwtkwN dI rcnw iks ny kIqI ?
Bwg isMG
702. 'sqluj dIAwN DIAwN ' nwtk dw lyKk kOx hY ?
Bwg isMG
703. 'inrDn gopwl' Aqy 'svyr hox q`k' iks dIAwN rcnwvwN hn ?
BuipMdr rYxw
705. 'lhU dy Pu`l' nwtk iks dI rcnw hY ?
mdn jspwl
706. 'drdmMd' Aqy 'pIr murId' nwtkwN dw rcwieqw kOx hY ?
mnjIq isMG rwxw
707. 'zMzIrW' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
mnU BweI
708. 'ik`sw do BrwvwN dw' nwtk iks dw hY ?
munIr inAwzI

183
709. 'mus`lI' Aqy 'kuknUs' nwtkwN dw lyKk kOx hY ?
myjr ieshwk muhMmd
710. 'klw mMdr' iks dI nwt rcnw hY ?
myjr m`Kx isMG
711. 'pihlI mOq' nwtk dw lyKk kOx hY ?
mohn isMG
712. 'ibrD ivAwh durdSw' nwtk iks ny iliKAw hY ?
mohn isMG vYd
713. 'Bul BulXw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
mohn isMG vYd
714. 'lohy dI khwxI' dw krqw kOx hY ?
rGbIr isMG
715. 'AprwDI' qy '&Yslw' nwtkwN dw rcnwkwr kOx hY ?
rmyS mihqw
716. 'bImwr sdI' nwtk iks dw iliKAw hY ?
rivMdr rvI
717. 'dr dIvwrwN ' dw krqw kOx hY ?
rivMdr rvI
718. 'A`DI rwq dupihr' nwtk iks dw hY ?
rivMdr rvI
719. 'rUh pMjwb dI' nwtk dw lyKk kOx hY ?
rivMdr rvI
720. 'cOk nwtk' dw rcwieqw kOx hY ?
rivMdr rvI
721. 'is&r' nwtk iks dw iliKAw hoieAw hY ?
rivMdr rvI
722. 'sUrj' nwtk dw krqw kOx hY ?
rivMdr rvI

184
723. 'iqMn nwtk' qy 'mMc nwtk' dI rcnw iks ny kIqI hY ?
rivMdr rvI
724. 'Amn dI Awvwz' nwtk dI krqw kOx hY ?
rwjvMq kOr mwn
725. 'svwlIAw inSwn' nwtk iks dw iliKAw hY ?
rwjvMq kOr mwn
726. 'sPr ADUrw-ik`sw ADUrw' nwt pusqk dw lyKk kOx hY ?
rwijMdr Srmw
727. 'glqI' nwtk dw krqw kOx hY ?
rwijMdr isMG b`l
728. 'sihkdI lo' nwtk iks ny iliKAw hY ?
rwijMdr isMG b`l
729. 'gutrgUM gutrgUM' iks nwtkkwr dI pusqk hY ?
rwijMdr Bogl
730. 'ieh srwp ngrI hY dosqo' nwtk dw lyKk kOx hY ?
rwijMdr lihrI
731. 'bodI vwlw qwrw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
rwxw jMg bhwdr isMG
732. 'do bUihAwN vwlw Gr' nwtk dw lyKk kOx hY ?
rivMdr isMG soFI
733. 'qlwk' nwtk dw lyKk kOx hY ?
roSn lwl AwhUjw
734. 'BUmI AMdoln' nwtk dw krqw kOx hY ?
roSn lwl AwhUjw
735. 'kilMgw dw duKwN q' iks lyKk dI pRis`D nwt pusqk hY ?
roSn lwl AwhUjw
736. 'dwrw iSkoh dw duKwN q' nwtk iks dw hY ?
roSn lwl AwhUjw

185
737. 'kYlIEptrw dw duKwN q' nwtk dw lyKk kOx hY ?
roSn lwl AwhUjw
738. 'mhwrwxI ijMd kOr' nwtk iks lyKk dI nwt rcnw hY ?
roSn lwl AwhUjw
739. 'pOfwN dy puAwVy nwtk' iks dI rcnw hY ?
l`Kw isMG jOhr
740. 'qmwSw' nwtk dw lyKk kOx hY ?
virAwm msq
741. 'nwtk bwkI hY' iks dI rcnw hY ?
virAwm msq
742. 'kuMflI' nwtk dw lyKk kOx hY ?
virAwm msq
743. 'GrlI' nwtk dw krqw kOx hY ?
virAwm msq
744. 'tkorwN ' qy 'mslw pMjwb dw' iks lyKk dIAwN rcnwvwN hn ?
fw. sqIS kumwr vrmw
745. 'sukrwq', 'jwl' qy 'mdwrI' nwtk iks dy hn ?
s. n. syvk
746. 'ipMjrw' nwtk iks dI nukV nwt rcnw hY ?
srbjIq bydI
747. 'ie`ko im`tI dy pu`q' nwtk dw lyKk kOx hY ?
gurSrn isMG
748. 'ie`ko im`tI dy pu`q' nwtk iks lyKk dI glp rcnw dw rUpwN qrx hY ?
AjIq isMG p`qo dI khwxI dw
749. 'mYN audwrvwdI nhINN hwN ' Aqy 'A`j meI idn hY' iks lyKk dy ilKy nwtk hn ?
gurSrn isMG
750. 'cwxk AMny hn' nwtk iks pRvwsI swihqkwr dI nwt rcnw hY ?
Ajwieb kml

186
751. 'ie`k sI mMto' nwtk dw lyKk kOx hY ?
kyvl DwlIvwl
752. 'im`tI dw gfHIrw' nwt rcnw dw krqw kOx hY ?

kyvl DwlIvwl

187
1. BweI vIr isMG jI dI iks pusqk nUM swihq AkwdmI AYvwrf imilAw ?
myry sweIAW jIE qy
2. BweI vIr isMG dy mhWkwiv dw nwm d`so ? rwxw sUrq isMG
3. nnkwiex mhWkwiv iks ny iliKAw ? pRo mohn isMG ny
4. Xu`D nwd iks dI rcnw hY ? mnmohn bwvw dI
5. ibr^ Arz kryy iks dI rcnw hY ? surjIq pwqr dI
6. gurbwxI ivAwkrx iks ny ilKI hY ? pRo swihb isMG ny
7. bwbw nOD isMG iks dI rcnw hY ? BweI vIr isMG dI
8. BweI gurdws dIAW vwrW dI igxqI ikMnI hY ? 39
9. jMgnwmw isMGW qyy iPrMgIAW dy ikMny bMd hn ? 105
10. is`KW dI Bgqmwlw iks dI rcnw hY ? BweI mnI isMG dI
11. swvyy p`qr iks dI rcnw hY ? pRo mohn isMG dI
12. au~fdyy bwjW mgr iks dI rcnw hY ? Avqwr isMG pwS dI
13. qUqW vwlw KUh iks dI rcnw hY ? sohx isMG sIql dI
14. duAwbw iks dI rcnw hY ? APzl Aihsn rMDwvw dI
15. pMjwbI dy pihly sUPI kvI dw nwm d`so ? bwbw SyK &rId jI
16. BweI vIr isMG ny ikhVI jnmswKI sMpwidq kIqI ?
purwqn jnm swKI
17. pMjwbI dw pihlw ivAwkrx kdoN iliKAw igAw ? 1812 iv`c
18. pMjwbI dw pihlw ivAwkrx iks ny iliKAw ? ivlIAm kyrI ny
19. KulHy lyK iks dI rcnw hY ? pRo pUrn isMG dI
20. s`sI puMnUM dw sB qoN mShUr ik`sw iks ny iliKAw ? hwSm Swh ny
21. sohxI mhIvwl dw sB qoN mShUr ik`sw iks ny iliKAw ? &zl Swh ny
22. sB qoN G`t bwxI iks gurU swihb dI hY ? gurU AMgd dyv jI dI
23. gurU nwnk dyv jI joqI joq kdoN smwey ? 1539 eI. iv`c
24. goieMdvwl Sihr dI sQwpnw iks gurU swihb ny kIqI ? gurU Amrdws jI ny

188
25. qrn qwrn Sihr iks gurU swihb ny vswieAw ? gurU Arjn dyv jI ny
26. pMjwb iv`c is`KW dy ikMny qKq hn ? iqMn qKq
27. pMjwb dI sYNtrl XUnIvristI iks Sihr iv`c hY ? biTMfy Sihr iv`c
28. AMimRqsr iv`c kyNdr srkwr dI mdd nwl ikhVI au~c iv`idAk sMsQw bx rhI hY?
AweI. AweI. AY~m.
29. pMjwbI nUM rwj-BwSw dw drjw kdoN imilAw ? 1966 iv`c
30. suKmnI swihb iks gurU swihb dI rcnw hY ? gurU Arjn dyv jI dI
31. lwvW dw pwT iks gurU swihb dI rcnw hY ? gurU rwmdws jI dI
32. AwnMd swihb iks gurU swihb jI dI rcnw hY ? gurU Amrdws jI dI
33. Bwrq dI purwqn ivAwkrx iks ny ilKI ? pwixnI irSI ny
34. KyqW iv`c v`tW pwaux leI vrqy jWdy sMd dw kI nwm hY ? jMdrw
35. Arjn purskwr iks Kyqr nwl sMbMDq hY ? KyfW nwl
36. gurU Arjn dyv jI nUM iks Sihr iv`c ShId kIqw igAw sI ? lwhOr iv`c
37. pMjwbI dunIAw rswly nUM kOx Cwpdw hY ? BwSw ivBwg, pMjwb
38. pMjwbI XUnIvristI pitAwlw qoN ikhVw pMjwbI rswlw inkldw hY ?
Koj piqRkw
39. gurU nwnk dyv XUnIvristI ikhVw pMjwbI rswlw k`FdI hY ? Koj drpx
40. pMjwbI swihq AkwdmI luiDAwxw ikhVw pMjwbI rswlw pRkwiSq krdI hY ? Awlocnw
41. iek imAwn doo qlvwrW nwvl iks dyS Bgq nwl sMbMDq hY ?
ShId krqwr isMG srwBw nwl
42. rMgrytw gurU kw bytw Sbd iks leI vriqAw jWdw hY ?
BweI jYqw jI leI
43. pitAwlw Grwxy dw sMbMD iks klw nwl hY – sMgIq klw nwl
44. sMq rwm audwsI iks lihr dw kvI sI ? juJwrvwdI lihr dw
45. iks gurU swihb ny mugl Sihzwdw dwrw iSkoh leI dvweI ByjI sI ?
gurU hrrwie jI ny
46. mhwrwjw rxjIq isMG dy drbwr dI drbwrI BwSw ikhVI sI ? &wrsI
47. rwxI suMdrW dw sMbMD iks ik`sy nwl hY ? ik`sw pUrn Bgq nwl

189
48. lwl b`qI nwvl iks dI rcnw hY ? bldyv isMG dI
49. pwiksqwn dy iks lyKk dIAW rcnwvW iv`c Aksr is`K pwqr huMdy hn ? APzl Aihsn
rMDwvw dIAW rcnwvW iv`c
50. iesqrI nUM 'bwgx' iks kvI ny ikhw hY ? gorK nwQ ny
51. iksy rcnw iv`c mMglwcrx dIAW pMkqIAW ikQy AwauNdIAW hn? AwrMB iv`c
52. iksy rcnw iv`c mhwqm dIAW pMkqIAW ikQy AwauNdIAW hn ? AKIr iv`c
53. AjIq AKbwr dy mu`K sMpwdk dw nwm d`so ? brijMdr isMG hmdrd
54. jpujI swihb dI rcnw iks rwg iv`c hY ? iksy iv`c vI nhIN
55. mry hoey ivAkqI bwry swl dy AMdr AMdr rKwey pwT nUM kI kihMdy hn ? vrIxw
56. SyK &rId dw iks sUPI sMprdw nwl sMbMD sI ? icSqI sMprdw nwl
57. jugnUMU dIvw qy dirAw iks dI rcnw hY ? fw. jgqwr dI
58. kQw khoo aurvSI iks dI rcnw hY ? dlIp kOr itvwxw dI
59. khwxI pMjwb rswly dw sMpwdk kOx hY ? kRWqIpwl
60. rwjw lKdwqw iks dI rcnw hY ? BweI vIr isMG dI
61. lohw ku`t nwtk dw lyKk kOx hY ? blvMq gwrgI
62. blvMq gwrgI dI svY-jIvnI dw kI nwm hY ? nMgI Du`p
63. kUVw kbwVw iks dI svY-jIvnI hY ? AjIq kOr dI
64. ivAwh iv`c CMd iks nUM suxwey jWdy hn ? swlIAW nUM
65. AwrIAw dy Awaux qoN pihlW pMjwb iv`c ikhVy lok v~sdy sn ? drwvV
66. Ajoky iSlwlyK rswly dw sMpwdk kOx hY ? joigMdr isMG kYroN
67. ‘sUrw so pihcwnIAY jo lrY dIn ky hyq’ dw krqw kOx hY ? Bgq kbIr jI
68. ‘jau qau pRym Kyln kw cwE isr Dr qlI glI morI Awau’ iks dI rcnw hY?
gurU nwnk dyv jI dI
69. mu`l dI qIvIN khwxI sMgRih iks dw hY ? vInw vrmw dI
70. hwSm Swh nUM pMjwb dy iks ipMf dw mMinAw jWdw hY ? jgdyv klW dw
71. hwSm Swh dI ikhVI rcnw prmu`K hY ? ik`sw s`sI puMnUM
72. SyK &rId dy gurU gRMQ swihb vwly cwr Sbd ikhVy rwgW iv`c hn ?
do rwg Awsw iv`c qy do rwg sUhI iv`c

190
73. gurU Amrdws jI gurU AMgd dyv jI dy kI lgdy sn ? kuVm
74. gurU rwm dws jI gurU Amrdws jI dy kI lgdy sn ? jvweI
96. pMjwbI sUPI kivqw iv`c AsIN AKIrlw sUPI kvI iks nUM mMndy hW ?
gulwm &rId nUM
97. aufdyy bwjW mgr kwiv pusqk iks dI rcnw hY ? Avqwr isMMG pwS dI
98. DunI isDWq dI rcnw iks ny kIqI ? AwcwrX AnMd vrDn ny
102. pMjwb, srdwr, ’qy dsqwr iks BwSw dy Sbd hn ? PwrsI
103. ‘rwJW rwJW krdI nI mYN Awpy rWJw hoeI’, iks kvI dIAW sqrW hn ?
bu`lHy Swh dIAW
104. b`cy dy l`k duAwly nzr p`tU vjoN bMny jWdy Dwgy nUM kI kihMdy hn ? qVwgI
105. bwbw SyK &rId jI dy gurU dw nwm dso ? bKiqAwr kwkI jI
106. bwbw bu`Fw jI dw AMqm sMskwr ik`Qy kIqw igAw ? rmdws ipMf iv`c
107. c`iTAW dI vwr iks ny ilKI ? pIr muhMmd ny
108. Bwrq dw SYkspIAr iks swihqkwr nUM ikhw jWdw hY ? kwlIdws nUM
109. gMfw isMG iks ivSy bwry ilKdw hY ? ieiqhws bwry
110. BweI vIr isMG iks ijlHy dw rihx vwlw sI ? AMimRqsr dw
111. j`ilAW vwly bwg dw bdlw lYx vwly ShId dw jnm ik~Qy hoieAw sI ?
sunwm ngr iv`c
112. krqwr isMG srwBy dw jnm iks ijlyH iv`c hoieAw sI ? luiDAwxy iv`c
116. goKVUU srIr dy iks AMg dw gihxw hY ? h`QW dw
117. hmylW srIr dy iks AMg dw gihxw hn ? gly dw
118. pMjwbI s`iBAwcwr iv`c fwk bMglw kI hY ?
vwl vhuMx dw iek qrIkw/stwiel
119. kuVI dy ivAwh qy gwey jWdy gIqW nUM kI ikhw jWdw hY ? suhwg
120. kpwl ikirAw kI huMdI hY ?
sV rhy murdy dy isr/KopVI nUM fMfy nwl qoVnw/BMnxw
121. lok kwiv dI isrjx pRikirAw pusqk dw rcYqw kOx hY ?
fw. nwhr isMG

191
122. prIimitv klcr pusqk dw lyKk kOx hY ? eI. bI. twielr
123. pMjwb dIAW lok gwQwvW nUM iks AMgRyj ivdvwn ny iek`Tw kIqw sI ?
Awr. sI. tYNpl ny
124. sWdlbwr dIAW AOrqW dw lok nwc ikhVw hY ? sMmI
125. pMjwbI swihq dI auqpqI, inkws qyy ivkws pusqk dy iqMn lyKkW dy nwm
d`so ?
ikrpwl isMG ksyl, primMdr isMG, Aqy goibMd isMG lWbw
126. myrw rUsI sPrnwmw pusqk iks dI rcnw hY ? blrwj swhnI dI
127. myrw ipMf pusqk dw lyKk kOx hY ? igAwnI gurid`q isMG
128. myrw nwnkw ipMf pusqk dw lyKk kOx hY ? suihMdr isMG vxjwrw bydI
129. bulHy Swh iks sUPI sMpRdwie nwl sMbMDq hY ? kwdrI
130. bulHy Swh dy murSd dw kI nwm sI ? Anwieq Swh kwdrI
131. AwpxI rcnw dI hr quk dy AMq iv`c ‘hU’ iks sU&I ny vriqAw hY ?
sulqwn bwhU ny
132. ikhVI bwxI AStpdIAW iv`c rcI geI hY ? suKmnI swihb
134. pRo. mohn isMG nUM iks pusqk au~pr lYinn purskwr imilAw ? jY mIr
136. hirBjn isMG nUM iks pusqk qy srsvqI purskwr imilAw ? ru`K qy irSI
137. mhW kMbxI pusqk iksdI hY ? drSn bu`tr dI
138. Agrb`qI kwiv sMgRih dw krqw kOx hY ? jsivMdr dI
139. 2017 dw ivSv pRis`D ‘FwhW’ purskwr iks lyKk nUM iks rcnw qy imilAw ?
Kbr iek ipMf dI ’qy pRgt sqONj nUM
140. AwDuink pMjwbI kwiv iv`c DImy bolW vwlw Swier iks nUM ikhw jWdw hY?
s. s. mISw nUM
144. hirBjn isMG iks kwiv Dwrw dw kvI hY ? suhjvwdI
145. sB qoN Kqrnwk kivqw iks kvI dI hY ? Avqwr isMG pwS dI
146. duAwdSI rcnw iks swihq rUp nwl sbMD r`KdI hY ? khwxI
147. mW inbMD dw krqw d`so ? gurbKS isMG pRIqlVI
148. m`isAw dI rwq nwtk iks dw hY ? svrwjbIr dw

192
149. ‘suMny suMny rwhW ivc’ sqrW iks kvI dIAW hn ? surjIq pwqr dIAW 150. ‘mwq BwSw’
idvs kdoN mnwieAw jWdw hY ? 21 PrvrI nUM
151.qwj mihl kivqw iks dI rcnw hY ? pRo. mohn isMG dI
153. fwtr AwP ibMn nwtk iks dI rcnw hY ? jiqMdr isG brwV dI
154. AMndwqw kivqw iks dI rcnw hY ? AMimRqw pRIqm dI rwjw
155. lKdwqw isMG iks swihq rUp dI rcnw hY ? nwtk
156. bwvn A`KrI kwiv rUp iks ilpI qy ADwrq hY ? dyvnwgrI qy
157. lohw ku`t nwtk dw lyKk kOx hY ? blvMq gwrgI
158. aumr dw pMD iks swihq ivDw dI rcnw hY ? svY-jIvnI
159. du`ly B`tI dw ijkr iks iqauhwr dy gIqW iv`c huMdw hY ? lohVI dy gIqW iv`c
160. bwby dw ivAwh purb iks Sihr iv`c mnwieAw jWdw hY ? btwly ivc
161.qrn qwrn, Cyhrtw swihb Aqy krqwrpur Sihr iks gurU swihb ny vswey ?
gurU Arjn dyv jI ny
168. Ajoky iSlwlyK rswlw iks Sihr qoN inkldw hY ? AMimRqsr qoN
169. bytI cMnx dy auhly auhly ikauN KVI kI hY ? suhwg
170. pMjwbI pihrwvy iv`c p`g iks s`iBAwcwr dw sUck hY ? ieslwmI s`iBAwcwr dw
171. CtIAW Kyfx dI rsm iv`c kOx kOx Swml huMdw hY ? lwVw Aqy lwVI
174. myrI jIvn khwxI iks dI svY-jIvnI hY ? gurbKS isMG pRIqlVI dI
175. crndws is`DU dy nwtkW dw mu`K AWcilk Kyqr ikhVw hY ? duAwbw
177. kors ieMn jnrl ilMguiesitks dw krqw kOx hY ? soisaUr
178. ru`K qyy irSI dI ivDw kI hY ? kivqw
179. Sbd SkqIAW iks sMpRdwie dw AwDwr hn ? DunI sMpRdwie dw
180. iek ipMf nUM nwiek bxw ky khwxI pyS krn vwlw nwvl ikhVw hY ?
koTy KVk isMG
181. pwiksqwn myl kI hY ? pMjwbI iv`c Anuvwidq nwvl
182. bulHy Swh dw sMbMD iks kwiv Dwrw nwl hY ? sUPI kwiv Dwrw nwl
183 isrjxw rswly dw sMpwdk kOx hY ? rGbIr isMG
184. vIhvIN sdI dI pMjwbI Awlocnw pusqk iks dI hY ? hirBjn isMG BwtIAw dI

193
186. gurU gRMQ swihb iv`c drj sB qoN v`D bwxI iks gurU swihb dI hY ?
gurU Arjn dyv jI dI
187. BgqW ivcoN iks Bgq dI bwxI gurU gRMQ swihb iv`c sB qoN v`D drj hY ?
Bgq kbIr jI dI
188. bMswvlInwmw iks dI rcnw hY ? kysr isMG iC`br dI
189. gurU AMgd dyv jI dw jnm kdoN Aqy ik`Qy hoieAw ?
1504 iv`c m`qy dI srW ivKy
190. vrqmwn smyN iv`c pMjwbI dw cricq rswlw 'hux' iks Sihr qoN inkldw hY ?
muhwlI qoN

194
1 pRSn: sumn Srmw ikhVI Kyf nwl sMbMiDq hY?
au`qr: bwsiktbwl
2 pRSn: sumn Srmw nUM Arjn AYvwrf iks swl iv`c imilAw ?
au`qr: swl 1983
3 pRSn: bwsiktbwl dI sB qoN pihlI Arjn AYvwrfI mihlw kOx sI?
au`qr: sumn Srmw
4 pRSn: BwrqI bwsiktbwl sMG dI pihlI vwies cyArmYn kOx sI?
au`qr: sumn Srmw
5 pRSn: sumn Srmw iks izlHy nwl sMbMiDq hY?
au`qr: AMimRqsr
6 pRSn: sumn Srmw nUM 1985 iv`c ikhVw AYvwrf imilAw?
au`qr: AY`m.Awr.AY`s. AYvwrf
7 pRSn: ikhVIAwN eySIAn KyfwN iv`c sumn Srmw KyfI?
au`qr: eySIAn gymz 1982 id`lI
8 pRSn: sumn Srmw dI au`c iv`idAk Xogqw kI hY?
au`qr: pIAY`c. fI.
9 pRSn: dwrw isMG PRI stwiel kuSqI iv`c ivSv cYNpIAn kdoN bxy?
au`qr: 1968 eI: iv`c
10 pRSn: dwrw isMG jI ny AwpxI AwKrI kuSqI iks swl iv`c lVI?
au`qr: 1983 iv`c
11 pRSn: dwrw isMG jI ny Awpxy jIvn iv`c ku`l ikMnIAwN kuSqIAwN lVIAwN ?
au`qr: pMj sO (500)
12 pRSn: dwrw isMG jI ny Awpxy jIvn iv`c ku`l ikMnIAwN kuSqIAwN ij`qIAwN ?
au`qr: pMj sO (500)

195
13 pRSn: dwrw isMG BwrqI kuSqI cYNpIAn kdoN bxy?
au`qr: 1954 eI:
14 pRSn: dwrw isMG jI ny iks 200 ik`lo vznI ivroDI pihlvwn nUM irMg iv`coN bwhr
su`itAw?
au`qr: ikMg kwNg
15 pRSn: dwrw isMG jI ny pihlI i&lm kdoN bxweI?
au`qr: 1952 eI:iv`c
16 pRSn: dwrw isMG jI ny pihlI ikhVI i&lm bxweI?
au`qr: sMgidl
17 pRSn: dwrw isMG jI dw Bwr ikMnw sI?
au`qr: 127 ik`lo
18 pRSn: dwrw isMG jI dw k`d ikMnw sI?
au`qr: : 6 &u`t, 2 ieMc
19 pRSn: rmwiex iv`c dwrw isMG jI ny ikhVw rol Adw kIqw?
au`qr: hnUMmwn jI dw
20 pRSn: dwrw isMG Aqy mumqwj ny ku`l ikMnIAwN i&lmwN iv`c ie`kTy kMm kIqw?
au`qr: ku`l 16 (solwN ) i&lmwN
21 pRSn: dwrw isMG jI nUM rusqmy-ihMd dw i^qwb kdoN imilAw?
au`qr: 1954 iv`c
22 pRSn: dwrw isMG jI nUM rusqmy-ey-pMjwb dw i^qwb kdoN imilAw?
au`qr: 1966 iv`c
23 pRSn: ikhVy pihly iKfwrI nUM rwj sBw leI nwmjd kIqw igAw?
au`qr: dwrw isMG
24 pRSn: dwrw isMG jI dI mOq kdoN hoeI?
au`qr: 12 julweI, 2012
25 pRSn: sR.imlKw isMG jI dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 17 AkqUbr, 1935 iv`c
26 pRSn: sR.imlKw isMG nUM hor iks nwN nwl jwixAw jwNdw hY?

196
au`qr: dw &lwieMg is`K
27 pRSn: dw &lwieMg is`K dw iKqwb sR.imlKw isMG jI nUM iks dyS iv`c imilAw?
au`qr: pwiksqwn iv`c
28 pRSn: sR.imlKw isMG jI ik`QoN dy rihx vwly sn?
au`qr: lwielpur
29 pRSn: sR.imlKw isMG jI dy ipqw jI dy Aw^rI Sbd kI sn?
au`qr: bwg imlKw bwg
30 pRSn: sR.imlKw isMG jI ny AMqr-rwStrI p`Dr qy ikMnIAwN dOVwN dOVIAwN ?
au`qr: 80
31 pRSn: sR.imlKw isMG jI ny AMqr rwStrI p`Dr qy ikMnIAwN dOVwN ij`iqAw?
au`qr: 77 (sq`qr)
32 pRSn: sR.imlKw isMG jI dI pqnI dw kI nwm hY?
au`qr: inrml kOr
33 pRSn: sR.imlKw isMG jI dI pqnI iks Kyf dI ieMfIAn kYptn rih cu`kI hY?
au`qr: vwlIbwl
34 pRSn: sR.imlKw isMG jI dw pu`qr iks Kyf dw cMgw iKfwrI hY?
au`qr: gol&
35 pRSn: sR.prgt isMG ikhVI Kyf nwl pRcilq hY?
au`qr: hwkI
36 pRSn: sR.prgt isMG ikhVI swief qy Kyfdy sn?
au`qr: fIPYNfrf
37 pRSn: sR.prgt isMG ik`QoN dy rihx vwly sn?
au`qr: im`Twpur
38 pRSn: sR.prgt isMG iks izlHy dw rihx vwlw sI?
au`qr: jlMDr
39 pRSn: sR.prgt isMG jI dw rol mwfl kOx sI?
au`qr: sR.surjIq isMG
40 pRSn: sR.prgt isMG jI dI pVHweI ikhVy kwlj iv`c hoeI?

197
au`qr: lwielpur Kwlsw kwlj, jlMDr [
41 pRSn: 1992 iv`c bwrslonw ElMipk iv`c Bwrq dw hwkI kpqwn kOx sI?
au`qr: sR.prgt isMG
4 pRSn: 1996 iv`c AMtlwNtw ElMipk iv`c Bwrq dI hwkI tIm dw kpqwn kOx sI?
au`qr: sR.prgt isMG
43 pRSn: sR.prgt isMG jI ny Bwrq dI hwkI tIm dI ElMipk iv`c ikMnI vwrI kpqwnI
kIqI?
au`qr: do vwrI
44 pRSn: sR.prgt isMG jI ny Bwrq dI hwkI tIm dI ikMnI vwrI kpqwnI kIqI?
au`qr: 168 (ie`k sO A`TwT) vwrI
45 pRSn: sR.prgt isMG jI nUM Arjn AYvwrf iks swl iv`c imilAw?
au`qr: 1989 iv`c
46 pRSn: sR.prgt isMG jI nUM rwjIv gwNDI Kyl rqn AYvwrf iks swl iv`c imilAw?
au`qr: 1994 iv`c
47 pRSn: sR.prgt isMG jI nUM mhwrwjw rxjIq isMG AYvwrf iks swl iv`c imilAw?
au`qr: 2006 iv`c
48 pRSn: sR.prgt isMG jI dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 5 mwrc, 1965 iv`c
49 pRSn: Ainl kumwr puMj iks Kyf nwl pRcilq hY?
au`qr: bwsiktbwl
50 pRSn: Ainl kumwr puMj nUM Arjn AYvwrf iks swl iv`c imilAw?
au`qr: 1976 iv`c
51 pRSn: Ainl kumwr puMj nUM mhwrwjw rxjIq isMG AYvwrf iks swl iv`c imilAw?
au`qr: 1986 iv`c
52 pRSn: Ainl kumwr puMj ny ikMnIAwN eySIAn KyfwN iv`c Bwg ilAw?
au`qr: do
53 pRSn: Ainl kumwr puMj ny ikhVIAwN do eySIAn KyfwN iv`c kdoN-kdoN Bwg ilAw?
au`qr: :1971eI: iv`c tokIE, 1973eI: iv`c mnIlw

198
54 pRSn: divMdr AhUjw iks Kyf nwl pRcilq hY?
au`qr: bYfimMtn
55 pRSn: divMdr AhUjw jI dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 25 dsMbr, 1949 iv`c
56 pRSn: divMdr AhUjw iks izlHy nwl sbMiDq hn?
au`qr: AMimRqsr
57 pRSn: divMdr AhUjw jI dI pVHweI ik`QoN dI hY?
au`qr: Kwlsw kwlj, AMimRqsr
58 pRSn: divMdr AhUjw nUM Arjn AYvwrf iks swl iv`c imilAw?
au`qr: 1975 iv`c
59 pRSn: sMdIp bwlw iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: jUfo
60 pRSn: sMdIp bwlw jI dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 23 nvMbr, 1967 iv`c
61 pRSn: qlivMdr isMG iks Kyf nwl pRcilq sn?
au`qr: hwkI
6 pRSn: qlivMdr isMG jI dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 1 jnvrI, 1994 iv`c
63 pRSn: imlKw isMG nUM eySIAn KyfwN iv`c golf mYN fl kdoN imilAw?
au`qr: imlKw isMG nUM eySIAn KyfwN iv`c golf mYN fl cwr vwrI imly, do 1957 iv`c Aqy do
1962 iv`c
64 pRSn: lwlw AmrnwQ ikhVI Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: ikRkt
65 pRSn: ibSn isMG bydI iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: ikRkt
66 pRSn: ibSn isMG bydI ikRkt dI Kyf iv`c kdoN qoN kdoN qk rhyy?
au`qr: 1965 qoN 1979 q`k
67 pRSn: ibSn isMG bydI jI dw jnm kdoN hoieAw?

199
au`qr: 25 sqMbr, 1946 iv`c
68 pRSn: ibSn isMG bydI jI dw jnm ik`Qy hoieAw?
au`qr: AMimRqsr
69 pRSn: ibSn isMG bydI ny ikMny tYst mYc Kyfy?
au`qr: 67 tYst mYc
70 pRSn: ibSn isMG bydI nUM Arjn AYvwrf iks Kyf iv`c imilAw?
au`qr: ikRkt
71 pRSn: prvIn kumwr iks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: ifsk QRo
7 pRSn: prvIn kumwr jI dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 6 dsMbr, 1947 iv`c
73 pRSn: prvIn kumwr ny eySIAn KyfwN iv`c ikMny mYN fl ij`qy?
au`qr: cwr mYfl
74 pRSn: sR.jIv imlKw isMG iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: gol&
75 pRSn: sR.imlKw isMG iks Kyf nwl sMbMiDq sn?
au`qr: AQlYitks
76 pRSn: rwjIv bwitAw iks Kyf nwl sMbMiDq sn?
au`qr: krwty
77 pRSn: AvnIq sMDU iks Kyf nwl sMbMiDq sn?
au`qr: inSwnybwj
78 pRSn: sqnwm isMG iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: bwsiktbwl
79 pRSn: mhwn gwmw iks Kyf nwl sMbMiDq sn?
au`qr: kuSqI
80 pRSn: Ajmyr isMG iks Kyf nwl sMbMiDq sn?
au`qr: AQlYitks
81 pRSn: surjIq isMG rMDwvw iks Kyf nwl pRcilq hn?

200
au`qr: hwkI
8 pRSn: ggnjIq B`ulr iks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: gol&
83 pRSn: kmljIq sMDU iks Kyf nwl sMbMiDq hn ?
au`qr: AQlYitks
84 pRSn: blijMdr isMG iks Kyf nwl sMbMiDq hn ?
au`qr: AQlYitks
85 pRSn: ijMdr mwhl iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: kuSqI
86 pRSn: XwdivMdr isMG iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: ikRkt
87 pRSn: pRym cMd FINN grw iks Kyf nwl sMbMiDq hn ?
au`qr: kuSqI
88 pRSn: lwlw AmrnwQ iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: ikRkt
89 pRSn: twiegrjIq isMG iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: kuSqI
90 pRSn: soihMdr ArmnwQ iks Kyf nwl sMbMiDq hn ?
au`qr: ikRkt
91 pRSn: gurjIq isMG iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: kuSqI
9 pRSn: blivMdr sMDU iks Kyf nwl sMbMiDq hn ?
au`qr: ikRkt
93 pRSn: rIqyS blw iks Kyf nwl sMbMiDq hn ?
au`qr: kuSqI
94 pRSn: BuipMdr isMG iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: ikRkt
95 pRSn: ikRktr XwdivMdr isMG dw jnm kdoN hoieAw?

201
au`qr: 17 jnvrI, 1913 iv`c
96 pRSn: mhwn gwmw dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 22 meI, 1818 iv`c
97 pRSn: mhwn gwmw dw jnm sQwn ikhVw sI?
au`qr: AMimRqsr
98 pRSn: mhwn gwmw dw Bwr ikMnw sI?
au`qr: 113 ik`logRwm
99 pRSn: izlwH gurdwspur nwl sMbMiDq iksy iek ElMpIAn dw nW ilKo[
au`qr: ElMpIAn surjIq isMG DwlIvwl
100 pRSn: mhwn gwmw dI lMbweI ikMnI sI?
au`qr: 5 &u`t 8 ieMc (173 sYN tI mItr)
101 pRSn: mhwn gwmw dy ipMf dw kI nwN sI?
au`qr: j`bovwl
10 pRSn: mhwn gwmw dw pUrw nwm kI sI?
au`qr: gulwm muhmMd b`t
103 pRSn: gulwm muhmMd b`t nUM hor iks nwm nwl jwixAw jwNdw hY?
au`qr: dw mhwn gwmw
104 pRSn: mhwn gwmw dI roz dI ^urwk ikMnI sI?
au`qr: 15 lItr du`D Aqy Fyr swry bdwm
105 pRSn: mhwn gwmw AwpxI kuSqI dI iqAwrI ikvyN krdy sn?
au`qr: 40 pihlvwnwN nwl kuSqI krky, 5000 bYTkW Aqy 3000 hzwr fMf mwr ky
106 pRSn: gol& cNYpIAn kOx hn?
au`qr: jIv imlKw isMG
107 pRSn: ijMdr mwhl dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 19 julweI, 1986 iv`c
108 pRSn: ijMdr mwhl dy jnm dw nwN kI sI?
au`qr: Xuvrwj isMG dysI
109 pRSn: ijMdr mwhl ny Awpxw pihlw mYc kdoN KyifAw?

202
au`qr: 1 julweI, 2011 iv`c
110 pRSn: rwjIv BwtIAw dw dUsrw nwN kI hY?
au`qr: AkSY kumwr
111 pRSn:rwjIv BwtIAw dw pUrw nwN kI hY?
au`qr: rwjIv hrI Em BwtIAw
11 pRSn:rwjIv BwtIAw dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 9 sqMbr, 1967
113 pRSn: rwjIv BwtIAw dI pVHweI ik`QoN dI sI?
au`qr: gurU nwnk Kwlsw kwlj, AMimRqsr
114 pRSn:ggnjIq Bu`lr dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 27 ApRYl, 1988
115 pRSn: ggnjIq Bu`lr nUM Arjn AYvwrf ikhVy swl iv`c imilAw?
au`qr: 2013 iv`c
116 pRSn: pRym cMd FINgrw dw jnm kdoN Aqy ik`Qy hoieAw?
au`qr: 1 dsMbr, 1955 b`brI nMgl, izlwH gurdwspur iv`c
117 pRSn: pRym cMd FINgrw nUM ikhVy AYvwrf nwl snmwinq kIqw igAw?
au`qr: AYvwrf pdm sRI
118 pRSn: pRym cMd FINgrw nUM pdm sRI AYvwrf kdoN imilAw?
au`qr: 1990 iv`c
119 pRSn: Ajmyr isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 1 PrvrI, 1940 iv`c
120 pRSn: Ajmyr isMG iks izlHy dy rihx vwly sn?
au`qr: sMgrUr
121 pRSn: Ajmyr isMG nUM iks dOV iv`c golf mYfl imilAw?
au`qr: 400 mItr dOV iv`c
12 pRSn: 1966 dI iks dOV iv`c Ajmyr isMG islvr mYfl imilAw ?
au`qr: 200 mItr dOV iv`c
123 pRSn: Ajmyr isMG AYQlIt jI dy ipMf dw kI nwN sI?

203
au`qr: ku`p klwN , izlHw sMgrUr
124 pRSn: Ajmyr isMG ny ijnHwN dOVwN iv`c mYfl ij`qy, auh dOVwN iks Sihr iv`c hoeIAW?
au`qr: bNYNkkok
125 pRSn: Ajmyr isMG dy mwqw-ipqw dw kI nwN sI?
au`qr: ipqw dw nwN krqwr isMG Aqy mwqw dw nwN bcn kOr sI[
126 pRSn: surjIq isMG rMDwvw dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 10 AkqUbr,1952 iv`c
127 pRSn: surjIq isMG rMDwvw nUM hwkI vrlf k`p golf mYfl kdoN imilAw?
au`qr: 1975 iv`c
128 pRSn: surjIq isMG rMDwvw dw jnm ik`Qy hoieAw?
au`qr: btwlw (izlwH gurdwspur)
129 pRSn: surjIq isMG rMDwvw dI pVHweI iks sMsQw qoN hoeI?
au`qr: gurU nwnk skUl btwlw Aqy bwAd iv`c lwielpur Kwlsw kwlj jlMDr

130 pRSn: surjIq isMG rMDwvw nUM ikMny golf mYfl imly?
au`qr: ie`k ,hwkI vrlf k`p, 1975 kuAwlmpur
131 pRSn: surjIq isMG rMDwvw nUM ikMny islvr mYfl imly?
au`qr: do (2) :1973 Aqy 1978 bYN kkwk
132 pRSn: iks iKfwrI nUM hwkI dw jwdUgr ikhw jwNdw hY?
au`qr: iDAwn cMd
133 pRSn: kmljIq sMDU nUM iks dOV iv`c golf mYfl imilAw?
au`qr: 400 mItr iv`c
134 pRSn: kmljIq sMDU nUM pdm sRI AYvwrf kdoN imilAw?
au`qr: 1971 iv`c
135 pRSn: kmljIq sMDU dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 20 Agsq 1948, iProzpur, pMjwb iv`c
136 pRSn: iKfwrI blijMdr isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 18 sqMbr 1986 iv`c

204
137 pRSn: blijMdr isMG ik`QoN dy rihx vwly sn?
au`qr: fyrw b`sI, mohwlI
138 pRSn: twiegrjIq isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 3 ApRYl,1944 iv`c
139 pRSn: prmjIq isMG dw eIvYNt ikhVw sI?
au`qr: 400 mItr
140 pRSn: prmjIq isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 22 Agsq, 1971 iv`c
141 pRSn: prmjIq isMG ny ikhVIAwN KyfwN iv`c islvr mYNfl pRwpq kIqw?
au`qr: 400 mItr
14 pRSn: rwjbIr kOr iks Kyf nwl pRcilq hY?
au`qr: hwkI
143 pRSn: rwjbIr kOr ik`Qy dI rihx vwlI sI?
au`qr: cMfIgVH
144 pRSn: rwjbIr kOr nUM ikhVIAwN-ikhVIAwN eySIAn KyfwN iv`c snmwinq kIqw igAw?
au`qr: eySIAn KyfwN 1982, 1986, 1990 Aqy 1994 dIAwN KyfwN iv`c
145 pRSn: rwjbIr kOr nUM Arjn AYvwrf iks swl iv`c pRwpq hoieAw?
au`qr: Arjn AYvwrf 1984
146 pRSn: gurdyv isMG ig`l iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: &u`tbwl
147 pRSn: gurdyv isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 20 ApRYl, 1950 iv`c
148 pRSn: gurdyv isMG nUM Arjn AYvwrf kdoN imilAw?
au`qr: 1978 iv`c
149 pRSn: gurdyv isMG jI dy mwqw-ipqw dw kI nwN hY?
au`qr: mwqw dw nwN cMnx kOr Aqy ipqw dw nwN ikSn isMG
150 pRSn: gurdyv isMG jI nUM mhwrwjw rxjIq isMG AYvwrf kdoN imilAw?
au`qr: 1984 iv`c

205
151 pRSn: jrnYl isMG iF`loNiks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: &u`tbwl
15 pRSn: jrnYl isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 20 PrvrI, 1936 iv`c
153 pRSn: jrnYl isMG jI dyy jnm sQwn dw nwN d`so[
au`qr: pnwm, huiSAwrpur (pMjwb)
154 pRSn: jrnYl isMG iF`lNo iks tIm dy kYptn rih cu`ky hn?
au`qr: ieMfIAn nYSnl &u`tbwl tIm 1965 qoN 1967 q`k
155 pRSn: jrnYl isMG iF`loN nUM Arjn AYvwrf iks swl iv`c imilAw?
au`qr: swl 1964 iv`c
156 pRSn: eySIAn vwly stwr &u`tbwl tIm 1966 iv`c tIm dw kYptn iksnUM bxwieAw
igAw?
au`qr: sR.jrnYl isMG iF`loN
157 pRSn: lwB isMG iks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: AQlYitks
158 pRSn: lwB isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 25 AYpRl, 1939 iv`c
159 pRSn: lwB isMG dw Cotw nwN kI sI?
au`qr: su`Kw ispwhI
160 pRSn: lwB isMG ik`QoN dw jMm&l hY?
au`qr: pMjvV (AMimRqsr)
161 pRSn: lwB isMG dI (Kyf) eIvYNt ikhVI sI?
au`qr: itR&l jMp
16 pRSn: mhwN isMG iks Kyf nwl pRcilq sI?
au`qr: AQlYitks

163 pRSn: mhwN isMG ikhVw Kyf eIvYNt krdw sI?


au`qr: lONg jMp

206
164 pRSn: mhwN isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 4 mwrc ,1982 eI: iv`c
165 pRSn: AvnIq isMDU iks Kyf nwl sMbMiDq hY?
au`qr: inSwnybwjI
166 pRSn: AvnIq isMDU dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 30 AkqUbr, 1981 iv`c
167 pRSn: AvnIq kOr isMDU dw jnm AsQwn kI sI?
au`qr: biTMfw
168 pRSn: ikhVIAwN KyfwN iv`c AvnIq kOr isMUD nUM sony ny dw qmgw imilAw?
au`qr: kOmn vYlQ KyfW, 2006 iv`c
169 pRSn: AvnIq kOr isMDU nUM Arjn AYvwrf kdoN imilAw?
au`qr: 2008 iv`c
170 pRSn: AvnIq kOr isMDU nUM mhwrwjw rxjIq isMG AYvwrf kdoN imilAw?
au`qr: 2013 iv`c
171 pRSn: AvnIq kOr isMDU nUM ikhVIAwN cwr cYNipAniSp iv`c sony dy qgmy pRwpq hoey?
au`qr: Awl ieMifAn puils SUitMg cYNipAniSp 2012, 2013, 2015 Aqy 2016 iv`c
17 pRSn: 51vIN nYSnl sUitMg cYNipAniSp iv`c AvnIq kOr isMDU nUM iks qgmy nwl
invwijAw igAw?
au`qr: sony dy qgmy nwl
173 pRSn: hrBjn isMG iks Kyf nwl pRcilq hY?
au`qr: ikRkt
174 pRSn: hrBjn isMG dw pUrw nwN kI hY?
au`qr: hrBjn isMG p`lw
175 pRSn: hrBjn isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: : 3 julweI,1980 iv`c
176 pRSn: hrBjn isMG ik`QoN dw rihx vwlw hY?
au`qr: jlMDr (pMjwb)
177 pRSn: hrBjn isMG ikRkt iv`c iks g`l krky mShUr hY?

207
au`qr: sipnr bOlr
178 pRSn: Xuvrwj isMG iks Kyf nwl pRcilq hY?
au`qr: ikRkt
179 pRSn: Xuvrwj isMG dw jnm kdoN Aqy ik`Qy hoieAw?
au`qr: 12 dsMbr, 1981; cMfIgVH iv`c
180 pRSn: ieMdr isMG iks Kyf nwl sMbMiDq hY?
au`qr: &u`tbwl
181 pRSn: ieMdr isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 23 dsMbr, 1943 iv`c
18 pRSn: ieMdr isMG jI dw jnm ik`Qy hoieAw?
au`qr: PgvwVw (pMjwb)
183 pRSn: ieMdr isMG nUM Arjn AYvwrf kdoN imilAw?
au`qr: 1969 eI: iv`c
184 pRSn: eySIAn k`p 1964 dw twp skorr kOx sI?
au`qr: ieMdrjIq isMG
185 pRSn: ieMdrjIq isMG nUM pwief Awp PgvwVw AYvwrf iks swl iv`c imilAw?
au`qr: swl 2003 iv`c
186 pRSn: aUDm isMG iks Kyf nwl sMbMiDq hY?
au`qr: hwkI
187 pRSn: aUDm isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 4 Agsq, 1928
188 pRSn: aUDm isMG dy jnm AsQwn dw nwm ilKo?
au`qr: sMswrpur (jlMDr)
189 pRSn: aUDm isMG dw pUrw nwN kI hY?
au`qr: aUDm isMG kulwr
190 pRSn: aUDm isMG nUM hwkI iv`c ikMny sony dy qgmy pRwpq hoey?
au`qr: iqMn
191 pRSn: aUDm isMG nUM Arjn AYvwrf kdoN imilAw?

208
au`qr: 1965 iv`c
190 pRSn: Anvr AlI iks Kyf nwl pRcilq hY?
au`qr: &u`tbwl
193 pRSn: Anvr AlI dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 24 sqMbr, 1984 iv`c
194 pRSn: Anvr AlI dy ipMf dw nwN ilKo?
au`qr: ruVkwN klwN
195 pRSn: krqwr isMG iks Kyf nwl sMbMiDq hY?
au`qr: kuSqI
196 pRSn: krqwr isMG nUM Arjn AYvwrf kdoN imilAw?
au`qr: 1982 iv`c
197 pRSn: krqwr isMG nUM pdm sRI AYvwrf kdoN imilAw?
au`qr: 1987 iv`c
198 pRSn: krqwr isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 4 AkqUbr, 1953 iv`c
199 pRSn: krqwr isMG nUM kuSqI iv`c ikMny sony dy qgmy pRwpq hoey?
au`qr: do (2)
200 pRSn: AjIq pwl isMG iks Kyf nwl sMbMiDq hY?
au`qr: hwkI
201 pRSn: AjIq pwl isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 1 ApRYl, 1947 iv`c
20 pRSn: AjIq pwl dy jnm sQwn dw nwm ilKo?
au`qr: sMswrpur (pMjwb)
203 pRSn: AjIq pwl isMG nUM hwkI iv`c Arjn AYvwrf kdoN imilAw?
au`qr: 1970 iv`c
204 pRSn: AjIq pwl isMG nUM pdm sRI AYvwrf kdoN pRwpq hoieAw?
au`qr: 1992 iv`c
205 pRSn: ikhVIAwN ElMipks KyfwN iv`c AjIq pwl isMG nUM sony dw qgmw imilAw?

209
au`qr: 1975 hwkI vrlf k`p kulwmpur
206 pRSn: divMdr isMG scdyv iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: hwkI
207 pRSn: divMdr isMG scdyv jI dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 1 Agsq, 1957 eI: iv`c
208 pRSn: sMdIp sMGw iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: &u`tbwl
209 pRSn: sMdIp sMGw dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 18 julweI, 1987 eI: iv`c
210 pRSn: g`br isMG iks Kyf nwl sMbMiDq hY?
au`qr: hwkI
211 pRSn: g`br isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 15 nvMbr ,1978 eI: iv`c
21 pRSn: g`br isMG ik`QoN dy rihx vwly sn?
au`qr: : btwlw
213 pRSn: g`br isMG iks tIm nwl sMbMiDq hn?
a`u`qr: kYnyfw rwStrI PIlf hwkI tIm
214 pRSn: g`br isMG nUM ikhVIAwN KyfwN iv`c sony dw qgmw imilAw?
au`qr: pYn AmYrIkn KyfwN 2007, rIE dw ijnyirE
215 pRSn: gurismrq isMG ig`l iks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: &u`tbwl
216 pRSn: gurismrq isMG ig`l dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 11 PrvrI ,1997 eI: iv`c
217 pRSn: gurismrq isMG ig`l dw jnm sQwn ikhVw hY?
au`qr: srwBw (pMjwb)
218 pRSn: AjY isMG iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: &u`tbwl
219 pRSn: AjY isMG ik`QoN dy jMm&l hn?

210
au`qr: rUpngr (pMjwb)
220 pRSn: AjY isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 28 mwrc, 1989 eI: iv`c
221 pRSn: inrml SYlI iks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: vwlIbwl
22 pRSn: inrml SYlI ik`QoN dy rihx vwly hn?
au`qr: SyKUpurw (pMjwb)
223 pRSn: inrml SYlI dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 10 AkqUbr, 1938 eI: iv`c
224 pRSn: inrml SYlI dy pqI dw kI nwN hY?
au`qr: imlKw isMG
225 pRSn: gogw pihlvwn iks Kyf nwl sMbMiDq sn?
au`qr: kuSqI
226 pRSn: gogw pihlvwn ik`QoN dy jMmpl sn?
au`qr: AMimRqsr, pMjwb
227 pRSn: SuBm ig`l iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: ikRkt
228 pRSn: SuBm ig`l dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 8 sqMbr, 1999 iv`c
229 pRSn: SuBm ig`l ik`QoN dy rihx vwly sn?
au`qr: &wizlkw (pMjwb)
230 pRSn: hrjIq brwV bwjwKwnw iks Kyf nwl sMbMiDq hY?
au`qr: kb`fI
231 pRSn: hrjIq brwV iks ipMf dw rihx vwlw hY?
au`qr: bwjw^wnw (&rIdkot)
23 pRSn: hrjIq brwV dw jnm ikdoN hoieAw?
au`qr: 16 ApRYl ,1971
233 pRSn: blivMdr isMG iB`fw iks Kyf nwl pRcilq hY?

211
au`qr: kb`fI
234 pRSn: blivMdr isMG nUM Arjun purskwr ikdoN imilAw?
au`qr: 1999 nUM
235 pRSn: kb`fI dw byqwj bwdSwh iks iKfwrI nUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: blivMdr isMG iB`fw nUM
236 pRSn: hrdIp isMG qwE qMgvwilAw iks Kyf nwl jwixAw jwNdw hY?
au`qr: kb`fI
237 pRSn: hrdIp isMG qwE qMgvwilAw dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 6 ApRYl ,1984 nUM
238 pRSn: hrdIp isMG iks ipMf dw rihx vwlw hY?
au`qr: qMgvwlw, izlHw kpUrQlw
239 pRSn: hrdIp isMG qwE qMgvwilAw iks kl`b qoN Kyfdw hY?
au`qr: Awzwd kb`fI kl`b
240 pRSn: hrdIp isMG qwE qMgvwilAw ny knyfw tIm dy kYptn dI BUimkw kdoN inBweI?
au`qr: swl 2012 dy kb`fI v`lf k`p iv`c
241 pRSn: hrdIp isMG qwE qMgvwilAw ny Awzwd kb`fI kl`b dI kpqwnI kdoN sMBwlI?
au`qr: 2008 qoN
24 pRSn: Avqwr isMG iks Kyf nwl jwixAw jwNdw hY?
au`qr: jUfo Kyf nwl
243 pRSn: Avqwr isMG iks izlHy dw rihx vwlw hY?
au`qr: gurdwspur
244 pRSn: Avqwr isMG jUfo iks Bwr vrg iv`c Kyfdw hY?
au`qr: 90 ik`lo
245 pRSn: Avqwr isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 3 ApRYl, 1992
246 pRSn: Avqwr isMG iks mihkmy iv`c nOkrI krdw hY?
au`qr: sb ieMspYktr (pMjwb puils)
247 pRSn: Avqwr isMG ny Bwrq dI pRqIinDq kdoN Aqy ikhVIAW KyfW iv`c kIqI?

212
au`qr: 2014 dIAW kOmn vYlQ KyfwN iv`c
248 pRSn: Avqwr isMG iks p`Dr dw iKfwrI hY?
au`qr: ElMipk p`Dr dw
249 pRSn: mnijMdr isMG iks Kyf nwl jwixAw jwNdw hY?
au`qr: kb`fI Kyf
250 pRSn: mnijMdr iks Sihr dw rihx vwlw hY?
au`qr: jlMDr Sihr dw
251 pRSn: mnijMdr isMG iks kl`b v`loNKyfdw hY?
au`qr: jYpur ipMk pYNnQr bMgwl voirAw
252 pRSn: : AvnIq isMDU iks Kyf nwl jwxI jwNdI hY?
au`qr: SUtr (inSwnybwj)
253 pRSn: AvnIq isMDU iks Sihr dI rihx vwlI hY?
au`qr: biTMfw
254 pRSn: AvnIq isMDU ikhVI Kyf iv`c mwihr hYY?
au`qr: 10 mItr eyAr rwie&l
255 pRSn: AvnIq isMDU iks p`Dr dI iKfwrn hY?
au`qr: : ElMipk p`Dr dI
256 pRSn: 2017 vrlf puils KyfwN iv`c ikMny qgmy AmnIq isMG ny ij`qy?
au`qr: 04 (cwr)
257 pRSn: sR.pRBjoq isMG iks Kyf nwl pRcilq hY?
au`qr: hwkI
258 pRSn: pRBjoq isMG Syry-ey-pMjwb tIm dw iks sIrIz iv`c kpqwn bixAw?
au`qr: vrlf sIrIz iv`c

259 pRSn: pRBjoq isMG nUM Arjun purskwr kdoN imilAw?


au`qr: 2008 iv`c
260 pRSn: pRBjoq isMG Syry-ey-pMjwb tIm dw vrlf sIrIz iv`c kpqwn kdoN bixAw?
au`qr: 2012 iv`c

213
261 pRSn: pRBjoq isMG iks p`Dr dw iKfwrI hY?
au`qr: ElMipk p`Dr dw
26 pRSn: pRBjoq isMG ny jUnIAr hwkI vrlf k`p kdoN KyifAw?
au`qr: 2001 iv`c
263 pRSn: pRBjoq isMG iks Sihr dw jMmpl hY?
au`qr: jlMDr Sihr dw
264 pRSn: surjIq isMG rMDwvw iks Kyf nwl jwixAw jwNdw hY?
au`qr: hwkI nwl
265 pRSn: moihMdr Arm nwQ iks Kyf nwl pRcilq hY?
au`qr: ikRkt Kyf nwl
266 pRSn: Bwrq tIm dy pihly ikRkt kpqwn kOx sn?
au`qr: lwlw moihMdr Amr nwQ jI
267 pRSn: moihMdr Amr nwQ jI dw jnm ikhVy Sihr hoieAw?
au`qr: pitAwlw
268 pRSn: moihMdr Amr nwQ jI dw Cotw nwN kI sI?
au`qr: ijMmI
269 pRSn: 1983 iv`c ikRkt dI ij`q iv`c mYn AwP dw sIrIz ikhVw iKfwrI bixAw?
au`qr: moihMdr Amr nwQ
270 pRSn: mnjIq kOr iks Kyf krky jwxI jwNdI hY?
au`qr: AQlYitks krky
271 pRSn: mnjIq kOr dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 4 ApRYl ,1962 nUM
272 pRSn: mnjIq kOr ikhVI Kyf iv`c pRcilq hY?
Y
au`qr: 400 mItr dOV
273 pRSn: mnjIq kOr dw 400 mItr dI dOV iv`c rwStrI irkwrf ikMnw hY?
au`qr: 51 50 sYikMfz
274 pRSn: mnjIq kOr ny 2010 kOmn vYlQ KyfwN iv`c ikhVw qgmw ikhVI Kyf iv`c
ij`iqAw?

214
au`qr: sony dw qgmw,400 mItr irly rys iv`c
275 pRSn: prvIn kumwr iks Kyf eIvYNt nwl jwixAw jwNdw hY?
au`qr: provr
276 pRSn: prvIn kumwr nUM iks in`ky nwm nwl jwixAw jwNdw hY?
au`qr: BIm
277 pRSn: prvIn kumwr ny eySIAw KyfwN iv`c ikMny qgmy ij`qy?
au`qr: 04 (cwr)
278 pRSn: b^SIS isMG iks sQwn qy hwkI dy koc rhy?
au`qr: hwkI koc ,Kwlsw kwlj AMimRqsr
279 pRSn: b^SIS isMG ikMnw smW Kwlsw kwlj iv`c hwkI dy koc rhy?
au`qr: : do swl
280 pRSn: ElMipk KyfwN iv`c b^SIS isMG nUM sony dw qgmw kdoN Aqy ik`Qy imilAw?
au`qr: 1956, mYlborn iv`c
281 pRSn: gurpRIq isMG sMDU iks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: &u`tbwl
28 pRSn: gurpRIq isMG sMDU dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 3 PrvrI ,1992
283 pRSn: gurpRIq isMG sMDU ik`QoN dy rihx vwly sn?
au`qr: cmkOr swihb (pMjwb)
284 pRSn: blbIr isMG doswNJ dw sMbMD iks Kyf nwl hY?
au`qr: hwkI
285 pRSn: blbIr isMG doswNJ dw jnm kdoN Aqy ik`Qy hoieAw?
au`qr: 10 AkqUbr ,1924; hrIpur Kwlsw (pMjwb)
286 pRSn: blbIr isMG doswNJ nUM pdm sRI AYvwrf nwl kdoN invwijAw igAw?
au`qr: 1957
287 pRSn: drSn isMG iks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: hwkI
288 pRSn: drSn isMG dw jnm kdoN hoieAw?

215
au`qr: 15 ApRYl, 1938 iv`c
289 pRSn: drSn isMG ik`QoN dy rihx vwly sn?
au`qr: sMswrpur (pMjwb)
290 pRSn: drSn isMG nUM ElMipk KyfwN iv`c sony dw qgmw kdoN pRwpq hoieAw?
au`qr: 1964 iv`c
291 pRSn: swihl sMDU iks Kyf nwl pRcilq hY?
au`qr: &u`tbwl
29 pRSn: swihl sMDU ik`QoN dy rihx vwly sn?
au`qr: AMimRqsr (pMjwb)
293 pRSn: swihl sMDU dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 5 jnvrI, 1991 eI: iv`c
294 pRSn: mnjIq vwlIAw dw jnm kdoN Aqy ik`Qy hoieAw?
au`qr: 10 meI, 1946 ;kpUrQlw, pMjwb iv`c
295 pRSn: mnjIq vwlIAw nUM Arjn AYvwrf nwl kdoN snmwinAw igAw?
au`qr: 1968 iv`c
296 pRSn: 1 nvMbr, 2015 ieMfIAn nYSnl hwkI tIm dw kpqwn kOx sI?
au`qr: srdwr isMG
297 pRSn: bljIq isMG sYxI iks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: hwkI
298 pRSn: bljIq isMG sYxI dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 12 Agsq, 1976 eI: iv`c
299 pRSn: bljIq isMG sYxI ik`QoN dy jMmpl sn?
au`qr: ropV (pMjwb)
300 pRSn: bljIq shnI dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 12 jnvrI, 1987
301 pRSn: bljIq shnI iks Kyf nwl sMbMD r`Kdy sn?
au`qr: &u`tbwl
30 pRSn: bljIq shnI dw jnm sQwn ikhVw sI?

216
au`qr: huiSAwrpur (pMjwb)
303 pRSn: AkwSdIp isMG iks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: hwkI
304 pRSn: AkwSdIp isMG ik`QoN dy rihx vwly sn?
au`qr: qrnqwrn (pMjwb)
305 pRSn: AkwSdIp isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 2 dsMbr ,1994
306 pRSn:muhMmd swijd fot iks Kyf nwl pRcilq hn?
au`qr: &u`tbwl
307 pRSn: muhMmd swijd fot dw jnm kdoN Aqy ik`Qy hoieAw?
au`qr: 10 dsMbr, 1997; pMjwb iv`c
308 pRSn: bKSIs isMG iks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: hwkI
309 pRSn: bKSIs isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 14 jUn, 1928 iv`c
310 pRSn: b^SIs isMG dI pVHweI ik`QoN dI sI?
au`qr: Kwlsw kwlj ,AMimRqsr
311 pRSn: gurbcn isMG rMDwvw iks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: AQlYitks
31 pRSn: gurbcn isMG rMDwvw dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 6 jUn, 1939
313 pRSn: gurbcn isMG rMDwvw nUM Arjn AYvwrf kdoN imilAw?
au`qr: 1961 iv`c
314 pRSn: gurbcn isMG rMDwvw nUM pdm sRI AYvwrf kdoN pRwpq hoieAw?
au`qr: 2005 iv`c
315 pRSn:gurbcn isMG rMDwvw nUM sony dw qgmw kdoN Aqy ikhVIAW KyfW iv`c pRwpq
hoieAw?
au`qr: eySIAn KyfwN ,1962 iv`c

217
316 pRSn: gurbcn isMG rMDwvw ik`QoN dy rihx vwly sn?
au`qr: pMjwb nMglI (AMimRqsr)
317 pRSn: qrlok isMG AYQlIt nUM Arjn AYvwrf nwl kdoN invwijAw igAw?
au`qr: 1962 iv`c
318 pRSn: m`Kx isMG kOx sn?
au`qr: AYQlIt
319 pRSn: m`Kx isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 1 julweI ,1937
320 pRSn: m`Kx isMG iks izlHy nwl sMbMiDq hn?
au`qr: huiSAwrpur (pMjwb)
321 pRSn: rwStrI KyfwN iv`c m`Kx isMG ny ikMny sony dy qgmy ij`qy?
au`qr: 12
32 pRSn: BIm isMG iks Kyf nwl sMbMiDq hn?
au`qr: AQlYitks
323 pRSn: AQlYitks iv`c BIm isMG dw ikhVw eIvYNt hY?
au`qr: au`cI Cwl
324 pRSn: BIm isMG dw jnm kdoN hoieAw?
au`qr: 13 ApRYl, 1945 iv`c
325 pRSn: mnjIq vwlIAw iks Kyf nwl sMbMiDq hY?
au`qr: AQlYitks

218
1.pMjwb dI mwN -Kyf ?
kb`fI
2. Bwrq dI rwStrI Kyf hwkI 'c sB qoN v`fw Xogdwn ?
pMjwb dy iKfwrIAwN dw
3. hwkI dI nrsrI ikhVy ipMf nUM ikhw jwNdw hY ?
sMswrpur
4. sMswrpur pMjwb dy ikhVy ijlHy iv`c siQq hY ?
izlHw-jlMDr

5.pMjwb dw auh ikhVw ipMf hY,ijs ivcoN iek drjn dy krIb ElMpIAn pYdw hoey?
au`qr:sMswrpur[
5. kb`fI ikMny pRkwr dI hY ?
do pRkwr (nYSnl kb`fI Aqy srkl (dwiery vwlI kb`fI)
6. pMjwb dI imMnI aulMipk stwiln iks nUM ikhw jwNdw hY ?
iklHw rwiepur dIAwN KyfwN
7. iklHw rwiepur pMjwb dy iks ijlHy 'c siQq hY ?
ijlHw-luiDAwxw
8. KyfwN dw smwn leI pMjwb dw ikhVw Sihr pRis`D hY ?
jlMDr
9. hrjIq bwjwKwnw iks Kyf dw iKfwrI sI ?
kb`fI
10. iks Kyf nUM kOfIAwN qoN kroVwN dI Kyf dw mwx pRwpq sI ?
kb`fI
11. kb`fI Sbd auqp`qI iks Sbd qoN mMnI jwNdI hY ?
'ktw v`FI' qoN hOlI-hOlI kb`fI

219
12. kb`fI dy pMjwb izAwdw pRcilq hox dy kwrn
srh`dI sUbw hox kwrn, ik`q dI mwr-DwV kwrn
13. kb`fI iks cIz dw pRqIk hY ?
mnsUeI lVweI dw - ie`k Dwvw krdw hY dUjw pVkdw hY
14. hrjIq bwjwKwnw dI mOq dI kwrn ?
sVkI hwdsw
15. krqwr isMG DwlIvwl iks Kyf nwl sMbMiDq sI ?
kuSqI
16. primMdr fUmCyVI iks Kyf nwl sMbMiDq hY ?
kuSqI
17. 'kuSqI Kyf' dw hor nwN kI pRcilq hY ?
pihlvwnI
18. hrBjn isMG iks Kyf nwl sMbMiDq hY ?
ikRkt nwl
19. hrBjn isMG dw sMbMD pMjwb dy iks Sihr nwl hY ?
jlMDr nwl
20. hrBjn isMG dI ikRkt 'c pRis`DI dw kwrn ?
K`by h`Q dw sipMnr gyNdbwNj
21. pMjwb dw auh iKfwrI jo isAwsq 'c CwieAw hoieAw hY ?
nvjoq is`DU
22. nvjoq is`DU iks Kyf nwl sMbMiDq sI ?
ikRkt
23. nvjoq is`DU A`j-klH isAwsq dI iks pdvI qy hY ?
kYbint mMqrI pMjwb
24. Kyf Aqy isAwsq qoN ibnwN nvjoq is`DU dI pRis`DI dw hor kwrn ?
kmyfIAn
25. Xuvrwj isMG iks Kyf nwl sMbMD r`Kdw hY ?
ikRkt nwl

220
26. Xuvrwj isMG iks dw pu`qr hY?
pRis`D pMjwbI iPlm AiBnyqw Xogrwj isMG dw, jo ^ud ikRktr vI rih cu`kw hY
27. hwkI dw auh iKfwrI, jo pMjwb dI rwjnIqI 'c srgrm hY ?
prgt isMG
28. prgt isMG A`j-klH rwjnIqI 'c iks pdvI qy hY ?
AY`m.AY`l.ey. hlkw AMimRqsr d`KxI
29. nvjoq is`DU dw sMbMD iks Sihr nwl hY ?
pitAwlw nwl
30. rwhul Srmw iks Kyf nwl sMbMiDq hY ?
ikRkt nwl
31. ibSn isMG bydI iks Kyf nwl sMbMD r`Kdw sI ?
ikRkt nwl
32. auh iKfwrI, ijs nUM ikRkt leI Arjn AYvwrf imilAw ?
ibSn isMG bydI
33. blvIr isMG sInIAr iks Kyf nwl sMbMiDq hY ?
hwkI nwl
34. iks hwkI iKfwrI ny (pMjwb dy) lgwqwr iqMn vwr aulMipk 'c Bwg ilAw ?
blvIr isMG sInIAr
35. blvIr isMG sInIAr ny kdoN -kdoN aulMipk 'c Bwg ilAw ?
1948, 1952, 1965 kRmvwr lMfn, hYilMskI, mYlbOrn
36. blvIr isMG lgwqwr iqMn vwrI aulMipk iKfwrI dy iks rUp 'c KyifAw ?
kYptn dy rUp 'c
37. pMjwb dy iks iKfwrI nUM au`fxw is`K ikhw jwNdw hY ?
imlKw isMG
38. imlKw isMG nUM au`fxw is`K ikauN ikhw jwNdw hY ?
qyj dOVwk hox kwrn
39. iks iKfwrI dy nwN 'qy iPlm bxI hY ?
imlKw isMG dy nwN 'qy

221
40. imlKw isMG dy nwN 'qy bxI iPlm dw nwN ?
Bwg imlKw Bwg
42. imlKw isMG ny ikhVIAwN KyfwN pihlI vwrI son qgmw hwisl kIqw ?
1958 tokIE eySIAn KyfwN
43. imlKw isMG ny pihlI eySIAn KyfwN 'c son qgmw iks eIvYNt 'c pRwpq kIqw ?
200 mItr rys, 400 mItr rys
44. dwrw isMG iks kwrn pRis`D hY ?
ie`k pihlvwn Aqy iPlm AiBnyqw kwrn
45. pMjwbI iv`c pihlvwnI nwl sMbMiDq pihlw iPlm tYlIivzn AiBnyqw ikhVw hY?
dwrw isMG
46. dwrw isMG rwmwnMd swgr duAwrw inXimq rwmwiex sIrIAl 'c iks pwqr dI BUimkw
inBweI ?
hnUmwn jI dI
47. dwrw isMG pMjwb dy iks Sihr nwl sMbMiDq sI ?
sRI AMimRqsr nwl
48. dwrw isMG ny iks ivSv pRis`D pihlvwn nUM hrwieAw ?
AwstrylIAw dy ikMg kwNg nUM
49. dwrw isMG nUM kuSqI dy Kyqr 'c ikhVIAwN-ikhVIAwN aupwDIAwN imlIAwN ?
rusqmy pMjwb Aqy rusqmy ihMd
50. pMjwb 'c Pu`tbwl dI nrsrI iks nUM ikhw jwNdw hY ?
mwihlpur nUM
51. mwihlpur pMjwb dy iks ijlHy 'c pYNdw hY ?
ijlHw - huiSAwrpur
52. aulMipk KyfwN 'c pMjwb dy iks iKfwrI ny ivAkqIgq ij`qI ?
AiBnv ibMdrw, ivAkqIgq rUp 'c son qgmw hwisl kIqw[
53. AiBnv ibMdrw iks Kyf nwl sMbMD r`Kdw hY ?
inSwnybwzI (SUitMs rweIPl)
54. AiBnv ibMdrw ny iks aulMipk KyfwN 'c son qgmw hwisl kIqw ?

222
2008 bIijMg
55. iks iKfwrI ny ikSqI cwlk 'c aulMipk KyfwN 'c Bwg ilAw ?
svrn isMG ivrk
56. svrn isMG ivrk pMjwb dy iks ijlHy nwl sMbMiDq hY ?
ijlHw - mwnsw
57. svrn isMG ivrk BwrqI POj 'c iks rYNk qy kMm kr irhw hY ?
sUbydwr
58. ikSqI cwlk 'c iks iKfwrI nUM Arjun Avwrf imilAw ?
svrn isMG ivrk, jgjIq isMG jYlw
59. pMjwbI kOmI p`Dr dI Kyf sMsQw ?
nyqw jI suBwS cMd nYSnl ieMstIicaUt, pitAwlw
60. pMjwb dI iks XUnIvristI ny mOlwnw Abul klwm Ajwd trwPI sB qoN v`D vwr ij`qI ?
gurU nwnk dyv XUnIvristI, sRI AMimRqsr
61. kb`fI eySIAn KyfwN 'c Swiml hoeI ?
1990 eI:
62. kb`fI dy do iKfwrI, ijnHwN ny eySIAn KyfwN 'c son qgmw ij`iqAw ?
mnpRIq isMG, gurpRIq isMG (nYSnl stwiel kb`fI)
63. eySIAn KyfwN 'c Bwg lYx vwlIAwN do mihlwvwN ?
rxdIp kOr, mnpRIq kOr
65. pMjwb dI ivSv ikRkt k`p Kyfx vwlI mihlw ?
ikrndIp kOr mogw
66. pMjwb 'c kOmI p`Dr dw hox vwlw hwkI tUrnwmYNt ?
surjIq hwkI tUrnwmYNt
67. ieh tUrnwmYNt ik`Qy huMdw hY ?
jlMDr ivKy
68. is`K Drm dI rvwieqI Kyf ?
gqkw
69. gqkw kI hY ?

223
iek pRkwr dI mnsUeI lVweI
70. ies rvwieqI Kyf nUM iks gurU swihbwn duAwrw SurU kIqw igAw ?
sRI gurU goibMd isMG jI
71. pMjwb 'c mOjUd kOmwqrI ikRkt styfIAm ?
ibMdrw dw sI.ey. styfIAm, muhwlI
72 pMjwb dy iksy ie`k ivSv hwkI cYNpIAn dw nwN ?
blbIr isMG sInIAr
73. eySIAn KyfwN 'c do son qgmy ij`qx vwly ?
bhwdr isMG, pRdumx isMG
74. pMjwb dy iks iKfwrI nUM rusqm ihMd ikhw jwNdw hY ?
dwrw isMG (svrgI)
75. pMjwb dw iPrkI gyNdbwz ?
hrBjn isMG
76. pMjwb dw Epnr b`lybwz ?
nvjoq is`DU
77. dwrw isMG ny ikMgkwNg (kOmwNqrI pihlvwn) nUM ik`Qy hrwieAw ?
isMGwpur, id`lI
78. pMjwb dw motr cwlk kOmI cYNpIAn ?
KuSvMq isMG rMDwvw
79. pMjwb dw ie`k qIr-AMdwz iKfwrI
AmnjIq isMG cImw
80. pRis`D pnYltI kwrnr mwihr, jo ie`k sVk hwdsy 'c nkwrw hoieAw ?
jugrwj isMG
81. jugrwj isMG iks Kyf nwl sMbMiDq sI ?
hwkI nwl
82. jugrwj isMG dy hwdsy dOrwn nkwrw hox qy hOslw dyx phuMcy mOjUdw rwStrpqI ?
Abdu`l klwm jI
83. BwrqI hwkI jUnIAr tIm dw kpqwn, jo pMjwb nwl sMbMiDq hY ?

224
hrjIq isMG
84. pMjwb dw ivSv cYNpIAn (jUnIAr) pihlvwn ?
plivMdr isMG cImw
85. eySIAn KyfwN 'c kuSqI Kyfx vwly ipau-pu`qr iKfwrI ?
kRmvwr suKcYn isMG, plivMdr isMG
86. pMjwb dw hwkI ivSv ielYvn kpqwn ?
prgt isMG
87. ikRkt dw pRis`D iKfwrI jo bwAd ‘c mMqrI (pMjwb) bixAw ?
nvjoq isMG is`DU
88. jYviln QroA ivSv cYNpIAniSp Kyfx vwlw pMjwbI iKfwrI ?
divMdr isMG kMg
89. pRo-kb`fI dw sB qoN mihMgw iKfwrI ?
moihq icpr
90. ijMdr Kwnovwl iks Kyf dw iKfwrI hY ?
kb`fI dw
91. Kyf swihq ilKx vwly pMjwbI swihqkwr ?
ipRMsIpl srvx isMG
92. gulzwrI mUxk iks Kyf nwl sMbMiDq hY ?
kb`fI nwl
93. gulzwrI mUxk dI pRis`DI iks kwrn hY ?
ie`k DwvI dy qOr qy
hyT ilKy –pRis`D hn?
94. somw GorwcoN - kb`fI iKfwrI
95. pRis`DI - DwvI dy qOr qy
96. l`Kw dugwl - kb`fI iKfwrI
97. pRis`DI - DwvI dy qOr qy
98. rx isMG rxIAw iks nwl sMbMiDq hY ?
kb`fI

225
99. pRis`DI - jwPI dy qOr qy
100. ib`tU dugwl - kb`fI iKfwrI
101. blivMdr iB`fU - kb`fI iKfwrI
102. blivMdr iB`fU iks pRkwr dI kb`fI Kyfdw sI ?
nYSnl stwiel kb`fI
103. ihnw is`DU iks Kyf nwl sMbMiDq hY ?
inSwnybwzI nwl
104. ihnw is`DU iks Sihr nwl sMbMiDq hY ?
pitAwlw nwl
105. gurlwl GnOr - kb`fI
106. Cotw isMG AYQlyitks - pRqIk
107. gopI mwxkI - kb`fI
108. mMgq isMG mMgI - kb`fI, kpUrQlw
109. hrdIp isMG - AMqr-rwStrI vwlIbwl iKfwrI
110. mnpRIq kOr kwismpur CInw - kb`fI nYSnl srkl
111. divMdr isMG - jYviln QroA
112. sMdIp isMG, blijMdr - jYviln QroA
113. hrpRIq kOr, nvpRIq kOr - ikSqI cwlk
114. mnpRIq isMG, minMdr isMG - hwkI
115. qrnvIr isMG - hYmr QroA (PiqhgVH swihb)
116. qijMdr isMG qUr - Swtpu`t (mogw)
117. mnpRIq kOr - Swrtpu`t aulMipk-2016 (PiqhgVH swihb)
118. kmlpRIq kOr, biTMfw - ifsks QroA
119. nvjIq kOr, AMimRqsr - ifsks QroA
120. Ajyrwj isMG - 200 mItr rys, aulMipk
121. sqvIr isMG Atvwlw - jYviln QroA (CCH)
122 bhwdr isMG mwnsw - golw su`txw
124 dIpk Twkur - hwkI iKfwrI

226
125. pRBjoq isMG, jlMDr - hwkI iKfwrI
126. hrjIq bwjwKwnw dI mOq - 16 ApRYl 1998.
127. AjIqpwl isMG - hwkI iKfwrI
128. ggnjIq isMG - hwkI iKfwrI (AjIqpwl dw pu`qr)
129. ruipMdrpwl isMG - hwkI iKfwrI (PrIdkot)
130. AvnIq is`DU - SUtr ,
132. sMn-2006 pYirs 'c kwmnvYlQ KyfwN 'c son qgmw
133. hrjIq bwjwKwnw - ryfr (DwvI)
134. dlIp isMG -pihlw is`K iKfwrI hY,ijsny 100 mItr, 200 mItr, 400 mItr
aulMipk KyfwN 'c 1924 eI. nUM pYirs ivc Bwg ilAw
137. imlKw isMG pdm SRI AYvwrf kdoN pRwpq kIqw?
1960 dIAwN rom KyfwN qoN bwAd kwmnvYlQ KyfwN 'c, jdoN 400 mItr 'c golf mYfl
pRwpq kIqw

227
22 pRSn: iklHw-mubwrk ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: pitAwlw Sihr dy ivckwr
23 pRSn: ies iklHy dI iqAwrI iks ny krvweI?
au`qr: bwbw AwLw isMG ny
24 pRSn: bwbw AwLw isMG kOx sn?
au`qr: pitAwlw irAwsq dy bwnI
25 pRSn: pitAwlw dw moqI bwg hux iks sMsQw iv`c qbdIl ho cu`kw hY?
au`qr: nYSnl ieMstIicaUt Aw& sports
26 pRSn: moqI bwg qy imaUzIAm ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: pitAwlw Sihr iv`c
27 pRSn: SIS mihl dI auswrI iks mhwrwjw ny krvweI?
au`qr: mhwrwjw nirMdr isMG
28 pRSn: ies mihl dw hor kI nwm pRis`D hY?
au`qr: pYlys Aw& imrrz
29 pRSn: ies mihl dI kI KwsIAq hY?
au`qr: mihl dy swhmxy JIl qy bixAw lCmx JUlw
30 pRSn: SIS mihl, iks bwg dw ih`sw hY?
au`qr: purwxy moqI bwg dw
31 pRSn: pitAwlw dw iklwH mubwrk kdoN hoNd iv`c AwieAw?
au`qr: swl 1763
32 pRSn: ies dw Kyqr&l ikMnw hY?
au`qr: krIb 10 eykV
33 pRSn: iks Sihr nMU bwgwN qy mihlwN dw Sihr vI ikhw jwNdw hY?
au`qr: kpUrQlw
34 pRSn: muirs msijd iks Sihr iv`c siQ`q hY?
au`qr: kpUrQlw

228
35 pRSn: ies msijd dw inrmwx iks ny krvwieAw?
au`qr: mhwrwjw jgqjIq isMG ny
36 pRSn: ies nMU bxwaux iv`c ikMnw smwN l`gw?
au`qr: 13 swl (1917 qoN 1930)
37 pRSn: jgqjIq kl`b ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: kpUrQlw iv`c
38 pRSn: SwlImwr bwg iv`c iknHwN dIAwN smwDwN bxIAwN hn?
au`qr: SwhI irAwsq nwl sbMiDq pirvwirk mYNbrwN dIAwN
39 pRSn: pMj mMidr ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: kpUrQlw iv`c
40 pRSn: ieh mMidr iks rwjw dy smyN hoN d iv`c AwieAw?
au`qr: sR: Piqh isMG
41 pRSn: kpUrQlw irAwsq dw pRis`D gurduAwrw ikhVw hY?
au`qr: styt gurduAwrw(kpUrQlw)
42 pRSn: ieh ikhVy smyN iv`c bixAw?
au`qr: 1915 eI: iv`c
43 pRSn: kpUrQlw ivKy iSv jI dw pRis`D mMidr ikhVw hY?
au`qr: bRhmkuMf mMidr
44 pRSn: gurduAwrw byr swihb ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: sulqwnpur loDI
45 pRSn: srwey nUrmihl iemwrq ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: nUrmihl
46 pRSn: nUrmihl ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: jlMDr Sihr dy kol
47 pRSn: srwey nUrmihl dw dUsrw nwN kI hY?
au`qr: mugl srwN
48 pRSn: srwey nUrmihl iemwrq iks dy kihxy ‘qy bxweI geI sI?
au`qr: bygm nUr jhwN ny

229
49 pRSn: srwey nUrmihl iemwrq dw Kyqr&l ikMnw hY?
au`qr: 551 sukyAr &u`t
50 pRSn: srwey nUrmihl iemwrq iks p`Qr dI bxI hY?
au`qr: lwl p`Qr dI
51 pRSn: AYN glo is`K vwr mYmorIAl kdoN hoN d iv`c AwieAw?
au`qr: 1976 eI: iv`c
53 pRSn: iklHw mubwrk iv`c dyKxXog kI hY?
au`qr: ies dw ivSwl drbwr hwl
54 pRSn: pitAwly dI bwrwNdrI bwg dI kI KwsIAq hY?
au`qr: ie`QoN dy durl`B ru`K qy Kws jVHI bUtIAwN
55 pRSn: pitAwly dw pRis`D kwlI mMidr iks mhwN mweI nwl sbMiDq hY?
au`qr: mwN durgw nwl
56 pRSn: gurduAwrw byr swihb iks gurU nwl sbMiDq hY?
au`qr: gurU nwnk dyv jI
57 pRSn: sulqwnpur loDI iks izlHy iv`c siQ`q hY?
au`qr: kpUrQlw
58 pRSn: gurU nwnk dyv jI ny Amr rcnw jpujI swihb dI rcnw ik`Qy kIqI?
au`qr: sulqwnpur loDI iv`c (grduAwrw byr swihb)
59 pRSn: gurU nwnk dyv jI sulqwnpur iv`c ikMny swl guzwry?
au`qr: 14 swl
60 pRSn: jlMDr dw pRis`D mMdr dyvI qlwb mMidr iks dyvI nwl sMbiDq hY?
au`qr: dyvI durgw
61 pRSn: gurduAwrw Akwl q^q swihb ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: hirmMdr swihb iv`c (AMimRqsr)
62 pRSn: is`K Drm nwl sbMiDq ikMny q^q hn?
au`qr: pMj
63 pRSn: ShIdwN dI Xwdgwr ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: jilHAwN vwly bwg (AMimRqsr)

230
64 pRSn: sRI qrn qwrn swihb dI sQwpnw iks gurU swihb ny kIqI?
au`qr: gurU Arjn dyv jI
65 pRSn: sRI qrn qwrn swihb gurduAwry dI ivl`Kx inSwnI kI hY?
au`qr: ie`Qy sB qoN v`fw srovr hY
66 pRSn: bwaulI swihb gurduAwrw ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: sRI goieMdvwl swihb
67 pRSn: ies gurduAwry iv`c ikMnIAwN pOVIAwN hn?
au`qr: 84
70 pRSn: mYsr-Kwnw mMidr ik`Qy siQ`q hY ?
au`qr: biTMfw mwnsw sVk ‘qy
71 pRSn: biTMfw mwnsw myly dI mhwnqw d`so?
au`qr: ie`Qy dyvI jvwlw jI pRgt ho ky Awpxy BgqW nMU drSn id`qy sn[
72 pRSn: gurduAwrw bwaulI swihb ik`Qy siQ`q hY ?
au`qr: goieMdvwl swihb
73 pRSn: iks Dwrimk Sihr nMU is`KI dw Durw ikhw jwNdw hY ?
au`qr: goieMdvwl swihb nMU
74 pRSn: b`gI Kwnw ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: kpUrQlw iv`c
75 pRSn: b`gI Kwnw dI kI mh`qqw hY ?
au`qr: kpUrQlw irAwsq dy rwjy ie`Qy AwpxIAwN motr kwrwN r`Kdy sn
76 pRSn: srkwrI mihMdrw kwlj ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: pitAwlw
77 pRSn: srkwrI mihMdrw kwlj kdoN hoN d iv`c AwieAw ?
au`qr: 1875 eI:
78 pRSn: srkwrI mihMdrw kwlj iks ny bxvwieAw ?
au`qr: mhwrwjw mihMdr isMG ny
79 pRSn: Swhpur kMfI iklHw ik`Qy siQ`q hY ?
au`qr: Swhpur kMfI

231
80 pRSn: Swhpur kMfI iklHw kdoN sQwipq hoieAw ?
au`qr: ieh iklHw 16vIN sdI iv`c bxwieAw igAw[
81 pRSn: Swhpur kMfI iklHy dw ieh nwm ikvyN ipAw?
au`qr: mugl bwdSwh Swhjhwn dy nwN qoN
82 pRSn: Swhpur kMfI iklHw Kyqr iv`c iks mwqw dw mMidr mOjUd hY?
au`qr: dyvI durgw dw
83 pRSn: Swhpur kMfI iklHw mMidr iks nwN nwl pRis`D hY?
au`qr: iklyH vwlI mwqw mMidr, Swhpur kMfI
84 pRSn: AwnMdpur dw Sihr iks ny vswieAw?
au`qr: gurU qyg bhwdur jI
85 pRSn: iklHw goibMdgVH ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: AMimRqsr iv`c
86 pRSn: ieh iklHw iks sdI nwl sbMiDq hY?
au`qr: 18vIN sdI nwl
87 pRSn: AMimRqsr iv`c gwNDI gyt iks sdI nwl sMbiDq hY?
au`qr: 1700eI:nwl
88 pRSn: ieh gyt iks dw bixAw hoieAw hY?
au`qr: lwl p`Qr dw
89 pRSn: Akwl q^q swihb dI auswrI iks ny krvweI?
au`qr: gurU hrgoibMd jI ny
90 pRSn: Akwl q^q swihb dI auswrI kdoN hoeI?
au`qr: 1606 eI: iv`c
91 pRSn: is`KwN dI sB qoN au`qm inAwN pwilkw iks nMU mMinAw jwNdw hY?
au`qr: sRI Akwl q^q swihb
92 pRSn: ies Akwl q^q dI aucweI ikMnI hY?
au`qr: 12 &u`t au`cI
93 pRSn: Akwl q^q swihb dI aucweI v`D ikauN r`KI geI sI?
au`qr: mugl bwdSwh jhwN gIr dw jvwb dyx leI, ijs Anuswr rwjy qoN ibnHwN hor koeI vI

232
iqMn &u`t qoN v`D au`cy q^q ’qy nhIN bYT skdw sI[
94 pRSn: sRI rwm qIrQ mMidr iks Bgvwn nwl sMbMiDq hY?
au`qr: sRI rwm cMdr jI
95 pRSn:rwm qIrQ mMidr dI kI mhwnqw hY?
au`qr: (1) ie`Qy lv kuS dw jnm hoieAw?
(2) rmwiex dI rcnw vI sRI vwlmIk jI ny ie`Qy kIqI
96 pRSn: sUrj kuMf iks Bgvwn nwl sMbMiDq hY?
au`qr: Bgvwn rwm cMdr jI nwl
97 pRSn: sUrj kuMf pMjwb iv`c ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: ShId Bgq isMG ngr[
98 pRSn: kMuf qoN kI Bwv hY?
au`qr: srovr
99 pRSn: gurduAwrw crn kMvl (jINdovwl) iks izly nwl sMbMiDq hY?
au`qr: ShId Bgq isMG ngr[
100 pRSn: gurduAwrw crn kMvl gurduAwrw iks gurU swihb nwl sbMiDq hY?
au`qr: gurU hrgoibMd jI nwl
101 pRSn: swrwgVHI XwdgwrI gurduAwrw ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: iProzpur iv`c
102 pRSn: swrwgVHI Xu`D kdoN hoieAw sI?
au`qr: 1897 eI: iv`c
103 pRSn: swrwgVHI Xu`D dI Xwd iv`c ikhVw idn mnwieAw jwNdw hY?
au`qr: hr swl 12 sqMbr
104 pRSn: iProzpur dw pRis`D jYn mMidr d`so?
au`qr: jYn svyqwN br mMidr
105 pRSn: jYn svyqwN br mMidr kdoN hoN d iv`c AwieAw?
au`qr: 1890 eI:
106 pRSn: jYn svyqwN br mMidr iv`c dyKxXog kI hY?
au`qr: ies dIAwN dIvwrwN qy jYn Drm nwl sMbMiDq pyN itMg qy jYn klcr bwry jwxkwrI

233
hY[
107 pRSn: iProzSwh AYN glo-is`K vwr mYmorIAl kdoN bixAw?
au`qr: 1976 eI: iv`c
108 pRSn: biTMfw izly iv`c is`K ieiqhws nwl sbMiDq Dwrimk sQwn ikhVw hY?
au`qr: gurduAwrw dmdmw swihb, qlvMfI swbo
109 pRSn: gurduAwrw dmdmw swihb, qlvMfI swbo gurduAwry dw ieh nwm ikvyN ipAw?
au`qr: ie`Qy gurU goibMd isMG jI ny QoVHI dyr dm ilAw (ivSrwm kIqw) sI[
111 pRSn: Abohr iv`c purwqn gurduAwrw ikhVw hY?
au`qr: gurduAwrw bwd qIrQ swihb
112 pRSn: gurduAwrw bwd qIrQ swihb iks gurU swihb nwl sMbMiDq hY?
au`qr: pihly qy dsvyN gurU nwl
113 pRSn: pMj pIr it`bw iks ielwky nwl sbMiDq hY?
au`qr: Abohr iv`c
114 pRSn: iProzpur Sihr iks ny vswieAw?
au`qr: quglk ^wndwn dy iProzSwh quglk ny
115 pRSn: poQI mwlw ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: iProzpur izlyH dy ipMf gurU hrshwey ivc[
116 pRSn: poQI mwlw kdoN bixAw?
au`qr: 1745 eI: iv`c
117 pRSn: poQI mwlw iks ny bxwieAw?
au`qr: jIvn m`l ny
118 pRSn: poQI mwlw iv`c kI pRis`D hY?
au`qr: ie`Qy is`K gurU jI dI poQI Aqy mwlw dyKxXog hn[
119 pRSn: ShId Bgq isMG mYmorIAl ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: iProzpur iv`c
120 pRSn: ShId Bgq isMG mYmorIAl iks leI pRis`D hY?
au`qr: ie`Qy Bgq isMG, rwjgurU qy suKdyv dw sskwr kIqw igAw sI[

234
326 pRSn: ^wlsw dI jnm BUmI ikhVy Sihr nUM ikhw igAw hY?
au`qr: sRI AwnMdpur swihb
327 pRSn: pMjwb iv`c hV`pw s`iBAqw nwl sMbMiDq pRmu`K kyN dr ikhVw hY?
au`qr: hV`pw
328 pRSn: is`KwN dw m`kw ikhVy Sihr nUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: sRI AMimRqsr swihb
329 pRSn: ShId-ey-Awzm ikhVy kRwN qIkwrI nUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: ShId Bgq isMG nUM
330 pRSn: purwxwN iv`c pMjwb dy ikhVy Sihr dw izkr kIqw igAw hY?
au`qr: jlMDr
331 pRSn: sRI gurU gRMQ swihb ivSv XUnIvristI ik`Qy sQwipq kIqI geI hY?
au`qr: PiqhgVH swihb
33 pRSn: AtwrI rylvy stySn ikhVy do dySwN nUM joVdw hY ?
au`qr: Bwrq qy pwiksqwn
333 pRSn: rwj mihl pMjwb dy ikhVy izlyH iv`c sQwipq hY?
au`qr: &rIdkot
334 pRSn: pMjwb kysrI iks nUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: lwlw lwjpq rwey
335 pRSn: swrwgVHI smwrk pMjwb dy ikhVy izlHy iv`c hY?
au`qr: i&rozpur
336 pRSn: eySIAw mhwNdIp dw sB qoN v`fw rylvy jMkSn ik`Qy hY?
au`qr: biTMfw
337 pRSn: biTMfw dy iklHy dw sMbMD id`lI dy ikhVy Swsk nwl irhw hY?
au`qr: rzIAw sulqwn
338 pRSn: 'Syry-ey-pMjwb' iks nUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: mhwrwjw rxjIq isMG
339 pRSn: pMjwb iv`c sB qoN v`D muslmwn smudwie dy lok ik`Qy rihMdy hn?
au`qr: mlyrkotlw

235
340 pRSn: pMjwbI XUnIvristI ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: pitAwlw
341 pRSn: swieMs istI pMjwb dy iks izlyH iv`c siQ`q hY?
au`qr: kpUrQlw
34 pRSn: sRI hirmMdr swihb dy ikMnHy drvwjy hn?
au`qr: cwr
343 pRSn: pMjwb idvs kdoN mnwieAw jwNdw hY?
au`qr: 1 nvMbr
344 pRSn: ivSv pRis`D rOk gwrfn ik`Qy hY?
au`qr: cMfIgVH
345 pRSn: pMjwb nYSnl bYN k dw sMsQwpk kOx sI?
au`qr: lwlw lwjpq rwey
346 pRSn: pMjwb iv`c dyS Bgq Xwdgwr hwl jlMDr dw sMbMD iks nwl hY?
au`qr: Zdr lihr
347 pRSn: AYN glo is`K vwr mYmorIAl pMjwb dy ikhVy izlHy iv`c hY?
au`qr: i&rozpur
348 pRSn: pMjwb dw pyN fU Ajwieb Gr ik`Qy hY?
au`qr: luiDAwxw
349 pRSn: pMjwb dw mwncYstr iks nUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: luiDAwxw
350 pRSn: iklHw rweypur iks kwrn pRis`D hY?
au`qr: pyN fU ElMipk KyfwN kwrn
351 pRSn: moqI mihl pMjwb dy ikhVy izlHy iv`c hY?
au`qr: pitAwlw
352 pRSn: pMjwb iv`c sB qoN v`fI sYink CwauxI ik`Qy hY?
au`qr: biTMfw
353 pRSn: is`K ivrwsq kMplYks pMjwb iv`c ik`Qy ivkisq kIqw igAw hY?
au`qr: sRI AwnMdpur swihb

236
354 pRSn: l`KI jMgl pMjwb dy ikhVy izlHy iv`c hY?
au`qr: biTMfw
355 pRSn: mugl bwdSwh Akbr dw rwj iqlk ik`Qy kIqw igAw?
au`qr: klwnOr (gurdwspur)
356 pRSn: pMjwb iv`c 'JIlwN dw Sihr' iks nUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: biTMfw
357 pRSn: pMjwb dy ikhVy Sihr dw nwm ie`k sU&I &kIr dy nwm au`pr hY Aqy aus sU&I
&kIr dw nW kI hY?
au`qr: &rIdkot,bwbw Sy^ &rId jI[
358 pRSn: pMjwb nUM pMj duAwibAW iv`c iks ny vMifAw sI?
au`qr: mugl bwdSwh Akbr
359 pRSn: pMjwb Bwrq dy ikhVy pwsy siQ`q hY?
au`qr: p`Cm
360 pRSn: pMjwb iv`c ryl koc PYktrI ik`Qy siQ`q hY?
au`qr: kpUrQlw

361 pRSn: pMjwb dI pihlI AOrq mu`K mMqrI dw nW ilKo[


au`qr: rijMdr kOr B`Tl
378 pRSn: SRomxI gurduAwrw pRbMDk kmytI dI pihlI mihlw pRDwn kOx sI?
au`qr: bIbI jgIr kOr
379 pRSn: pMjwb iv`c sB qoN v`D jMgl ik`Qy imldy hn?
au`qr: huiSAwrpur
380 pRSn: pMjwb nUM ibRitS swmrwj iv`c Swiml krn smyN pMjwb dw mhwrwjw kOx sI?
au`qr: mhwrwjw dlIp isMG
381 pRSn: pMjwb nUM ibRitS swmrwj iv`c Swiml krn smyN AMgryz gvrnr kOx sI?
au`qr: lwrf flhOzI
38 pRSn: srb`q Kwlsw qoN kI Bwv hY?
au`qr: smu`cI is`K sMgq
383 pRSn: pMjwb iv`c ku`l ikMnIAwN mu`K is`K imslwN sn?

237
au`qr: 12
384 pRSn: pitAwlw siQ`q 'iklHw mubwrk' iks ny bxvwieAw sI?
au`qr: bwbw AwLw isMG
385 pRSn: gurU goibMd isMG jI dy v`fy swihbjwdy ikhVy Xu`D iv`c ShId hoey?
au`qr: cmkOr swihb dI lVweI iv`c
386 pRSn: gurU goibMd isMG jI dy Coty sihbjwidAwN nUM dIvwr iv`c ik`Qy icxvwieAw igAw?
au`qr: srihMd
387 pRSn: AzwdI qoN pihlwN pMjwb iv`c AwrIAw smwj dw pRmu`K kyNdr ikhVw sI?
au`qr: lwhOr
388 pRSn: rwm muhMmd isMG Awzwd ikhVy kRwNqIkwrI dw aupnwm sI?
au`qr: sR.aUDm isMG
389 pRSn: ibRitS pMjwb dw pihlw gvrnr kOx sI?
au`qr: sr jwn lwrYNNs
390 pRSn: pMjwb dI vMf smyN Bwrq dw vwiesrwey kOx sI?
au`qr: lwrf mwaUtbYytn
391 pRSn: pMjwbI sUby dw ipqwmw iksnUM ikhw jwNdw hY?
au`qr: mwstr qwrw isMG
392 pRSn: pMjwb lok syvw kimSn dw mu`K d&qr ik`Qy hY?
au`qr: pitAwlw
393 pRSn: iks Sihr nUM pMjwb dw mncYstr ikhw jwNdw hY?
au`qr: luiDAwxw
394 pRSn: pMjwb dw ikhVw Sihr PrnIcr audXog leI pRis`D hY?
au`qr: krqwrpur
395 pRSn: pMjwb dy lokwN dw mu`K ik`qw ikhVw hY?
au`qr: KyqIbwVI
396 pRSn: ikhVy-ikhVy pMjwbI nUM Bwrq dw rwStrpqI Aqy pRDwn mMqrI bxn dw mwx
hwisl hoieAw?
au`qr: : rwStrpqI: igAwnI sR zYl isMG,pRDwn mMqrI:sR mnmohn isMG jI

238
406 pRSn: BwKVw fYm dw nINNh p`Qr iks ny r`iKAw sI?
au`qr: pM: jvwhr lwl nihrU
407 pRSn: iSvwlk prbq pMjwb dy ikhVy pwsy siQ`q hY?
au`qr: au`qr:
408 pRSn: cMfIgVH Sihr kdoN bx ky iqAwr hoieAw sI?
au`qr: 1960 iv`c
409 pRSn: pMjwb iv`c BdOV, hMiFAwieAw qy qlvMfI BweI iks leI pRis`D hn?
au`qr: KyqIbwVI nwl sMbMiDq AOzwrwN leI
410 pRSn: AwzwdI qoN pihlwN pMjwb dyy ikhVy Sihr iv`c pUrn suqMqrqw dI mMg kIqI
geI?
au`qr: lwhOr Sihr iv`c
411 pRSn: pMjwb dy iks Sihr iv`c kUikAwN nUM qopwN nwl ShId kIqw igAw?
au`qr: mlyrkotlw

239
Bwg-(a)

1 pRSn: pMjwb Sbd qoN kI Bwv hY?


au`qr: pMj dirAwvwN dI DrqI
2 pRSn:pMjwb dw nwN pMjwb ikauN ipAw?
au`qr: ikauN ik ie`Qy pMj dirAw vihMdy sn[
3 pRSn:pMjwb dI iksy ie`k ndI dw nwN d`so?
au`qr: sqluj
4 pRSn:irgvYidk kwl iv`c pMjwb dw kI nwN sI?
au`qr: spq isMDU
5 pRSn:spq isMDU qoN kI Bwv hY?
au`qr: s`q dirAw
6 pRSn:XUunwnIAwN ny pMjwb nUM kI nwN id`qw?
au`qr: pYNtwpotwmIAw
7 pRSn: pYNtwpotwmIAw qoN kI Bwv hY?
au`qr: pMj dirAw
8 pRSn:mhWkwiv Aqy purwxW iv`c pMjwb nUM kI ikhw jwNdw hY?
au`qr: pMcnd
9 pRSn:pMcnd qoN kI Bwv hY?
au`qr: pMj ndIAwN
10 pRSn:pMjwb nUM t`k dyS ikauN ikhw jwNdw sI?
au`qr: ikauNik ie`Qy lMby smyN q`k t`k kbIly dw Swsn irhw sI[
11 pRSn:pMjwb 'qy AMgryzwN dw kbzw sB qoN bwAd iv`c ikauN hoieAw?
au`qr: BUgoilk siQqI dy kwrn
12 pRSn:1947 eI: iv`c pMjwb dw ikhVw Bwg pwiksqwn nUM id`qw igAw?
au`qr: p`CmI Bwg

240
13 pRSn:pMjwb BUgoilk idRStI qoN ikhVy iqMn BwgwN iv`c vMifAw jwNdw hY?
au`qr: ihmwilAw Aqy sulymwn prbq SyRxIAw, aup prbqI KMf Aqy mYdwnI Kyqr
14 pRSn:pMjwb nUM iks dI KVg Bujw ikhw jwNdw sI?
au`qr: Bwrq dI
15 pRSn:ibsq jlMDr duAwb iksnUM ikhw jWdw hY?
au`qr: ibAws Aqy sqluj dirAwvwN ivckwrlw Kyqr[
16 pRSn:pMjwb nUM ikMny duAwibAwN iv`c vMifAw igAw hY?
au`qr: pMj
17 pRSn:iksy ie`k duAwb dw nwN ilKo[
au`qr: ibsq jlMDr duAwb
18 pRSn:ihmwilAw prbq dI sB qo au`cI cotI ikhVI hY?
au`qr: mwauNtAYvrYst
19 pRSn:pMjwb dy au`qr-p`Cm iv`c siQq sB qoN pRis`D d`ry dw nwN d`so?
au`qr: KYbr
20 pRSn:pMjwb nUM Bwrq dw pRvyS duAwr ikauN ikhw jwNdw hY?
au`qr: ikauNik ivdySI hmlwvrwN nUM Bwrq phuMcx leI sB qoN pihlwN pMjwb iv`coN lMGxw pYNdw
sI[
21 pRSn:Bwrq dw pRvyS duAwr iksnUM ikhw jWdw hY?
au`qr: pMjwb nUM
22 pRSn: jlMDr iks duAwb iv`c siQq hY?
au`qr: ibsq jlMDr duAwb
23 pRSn:bwrI duAwb qoN kI Bwv hY?
au`qr: ibAws Aqy rwvI dirAwvwN ivckwrlw pRdyS
24 pRSn:lwhOr iks duAwb iv`c siQq hY?
au`qr: bwrI duAwb iv`c
25 pRSn: bwNgr pRdyS ik`Qy siQq hY?
au`qr: G`gr Aqy jmnw dirAwvwN ivcwly
26 pRSn: isMD swgr duAwb ik`Qy siQq hY?

241
au`qr: isMD Aqy jyhlm dirAwvwN dy ivcwly
27 pRSn: mwlvy iv`c vgx vwlw pMjwb dw pRmu`K dirAw ikhVw hY?

au`qr: sqluj
28 pRSn: sB qoN v`D coA ik`Qy hn?

au`qr: huiSAwrpur iv`c hn


29 pRSn: rwvI dirAw nMU hor ikhVy nwm nwl jwixAw jWdw hY?

au`qr: eIrwvqI
30 pRSn: BwKVw fYm iks dirAw ‘qy siQ`q hY?

au`qr: sqluj ‘qy

31 pRSn: sqluj dirAw dw purwqn nwm kI hY ?

au`qr: SqudrI
32 pRSn: vYidk kwl iv`c pMjwb dw kI nwm sI?

au`qr: spq isMDU sI


32 pRSn: vYidk kwl iv`c pMjwb iv`c mOjUd dirAw ikhVy sn?
au`qr: sqluj, ibAws, rwvI, ijhlm, cnwb,srsvqI, isMD[

33 pRSn: pMjwb dw k`ul Kyqr&l ikMnw hY?

au`qr: 50,362 vrg ik.im.hY[

34 pRSn: 2011 dI jngxnw Anuswr pMjwb dI jnsMiKAw ikMnI hY?

au`qr: 2,77,43,338 hY[

35 pRSn: jnsMiKAw vjoN pMjwb Bwrq iv`c iknvyN sQwn ‘qy hY?

242
au`qr: 16 vyN sQwn 'qy
36 pRSn: vYidk kwl iv`c pMjwb iv`c mOjUd dirAw ikhVy sn?
au`qr: sqluj, ibAws, rwvI, ijhlm, cnwb,srsvqI, isMD[

37 pRSn: pMjwb sUbw kdoN bixAw?


au`qr: 1.11.1966

38 pRSn: pMjwb iv`c srkwrI kMmkwj dI BwSw ikhVI hY?


au`qr: pMjwbI
39 pRSn: pMjwbI iks ilip iv~c ilKI jWdI hY?
au`qr: gurmuKI

40 pRSn: pMjwb dI AwriQkqw dw mu~K ADwr kI hY?


au`qr: KyqIbwVI

42 pRSn: pMjwb dIAW pRmu~K ruqW ikhVIAW hn?


au`qr: grmI,mwnsUn Aqy srdI [

41 pRSn: pMjwb iv~c hor pRmu~K audXog ikhVy hn ?

au`qr: pMjwb dy hor pRmu~K audXogW iv~c ivigAwnk aupkrx, ibjlI dw smwn, mSInI AOzwr, islweI

mSInW Aqy k~pVw audXog hn

42 pRSn: pMjwb dy BUgoilk KyqrW dy nW ilKo[


au`qr: mwJw , mwlvw, duAwbw [

43 pRSn: sqluj qy ibAws iv`c mOjUd iqkOxw Kyqr ikhVw hY?


au`qr: mwJw

46 pRSn: pMjwb dy ku`l izlHy ikMny hn?


au`qr: 22
44 pRSn: pMjwb Bwrq dI ikhVI idSw iv`c siQq hY?

243
au`qr: p`Cm iv`c
45 pRSn: pMjwb dI rwjDwnI ikhVI hY?
au`qr: cMfIgVH (hirAwxw nwL sWJI)
46 pRSn: pMjwb dw iespwq Sihr ikhVw hY?
au`qr: mMfI goibMdgVH
47 pRSn: C`qbIV pwrk pMjwb dy iks izlyH iv`c siQ`q hY?

au`qr: muhwlI

48 pRSn: pMjwb dw ilMg Anupwq ikMnw hY?

au`qr: 893/1000
49 pRSn: pMjwb AYNf hirAwxw hweIkort ik~Qy siQq hY?

au`qr: cMfIgVH[

50 pRSn: rxjIq swgr fYm dw pihlw nwm kI sI?

au`qr: QIm fYm


51 pRSn: BwKVw fYm pUrw kdoN hoieAw?

au`qr: 1961eI.
52 pRSn: pMjwb iv`c Awaux leI ihmwilAw iv`coN ikhVw drHw sB qoN v`D vriqAw igAw?- au`qr:
^Ybr

53 pRSn: pMjwb dw gurU nwnk dyv Qrml plWt ik`Qy hY?

au`qr: biTMfw
54 pRSn: pMjwb dI swKrqw dr sB qoN v`D iks izlyH iv`c hY?

au`qr: huiSAwrpur
55 pRSn: pMjwb dI v`soN sMGxqw sB qoN v`D iks izlyH iv`c hY?

au`qr: luiDAwxw

244
56 pRSn: pMjwb iv`c pwiksqwn nwl lgdw p`CmI Sihr ikhVw hY?

au`qr: AMimRqsr
57 pRSn: jl aUrjw pYdw krn vwlw pMjwb dw sB qoN v`fw fYm ikhVw hY?

au`qr: BwKVw fYm


58 pRSn: pMjwb iv`c KyfwN dy smwn leI mShUr Sihr ikhVw hY?

au`qr: jlMDr
59 pRSn: AMimRqsr qoN SurU hox vwlw jI tI rof ik`Qy ^qm huMdw hY?

au`qr: kolkwqw
60 pRSn:pMjwb iv`c srdIAwN iv`c sB qoN TMfy Sihr ikhVy hn?

au`qr: AMimRqsr qy Awdmpur

Bwg-(A)

pMjwb dy mu~K mMqrI


1 pRSn: pMjwb dy pihly mu~K mMqrI kox sn ?
au`qr: fw. gopI cMdr Bwrgv
2 pRSn: 15 Agsq 1947 qoN 13 ApRYl 1949 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: fw. gopI cMdr Bwrgv
3 pRSn: 13 ApRYl 1949 qoN 18 AkqUbr 1949 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: BIm sYn s~cr
4 pRSn: 18 AkqUbr 1949 qoN 20 jUn1951 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
fw. gopI cMdr Bwrgv
5 pRSn: 20 jUn 1951 qoN 17 ApRYl 1952 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: gvrnrI rwj
6 pRSn: 17 ApRYl 1952 qoN 23 jnvrI 1956 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: BIm sYn s~cr
7 pRSn: 23 jnvrI 1956 qoN 21 jUn 1964 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?

245
au`qr: pRqwp isMG kYroN
8 pRSn: 21 jUn 1964 qoN 06 julweI 1964 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: fw. gopI cMdr Bwrgv
9 pRSn: 07 julweI 1964 qoN 05 julweI 1966 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: rwm ikRSn
10 pRSn: 05 julweI 1966 qoN 01 nvMbr 1966 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: gvrnrI rwj
11 pRSn: 01 nvMbr 1966 qoN 08 mwrc 1967 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: gurmu~K isMG muswiPr
12 pRSn: 08 mwrc 1967 qoN 25 nvMbr 1967 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: jsits gurnwm isMG
13 pRSn: 25 nvMbr 1967 qoN 23Agst 1968 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: lCmx isMG ig~l
14 pRSn: 23 Agst 1968 qoN 17 PrvrI 1969 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: gvrnrI rwj
15 pRSn: 17 PrvrI 1969 qoN 27 mwrc 1970 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: jsits gurnwm isMG
16 pRSn:27 mwrc 1970 qoN 14 jUn 1971 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: pRkwS isMG bwdl
17 pRSn:14 jUn 1971 qoN 17 mwrc 1972 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: gvrnrI rwj
18 pRSn:17 mwrc 1972 qoN 30 ApRYl 1977 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: igAwnI jYl isMG
19 pRSn:30 ApRYl 1977 qoN 20 jUn 1977 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: gvrnrI rwj
20 pRSn:20 jUn 1977 qoN 17 PrvrI 1980 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: pRkwS isMG bwdl
21 pRSn:17 PrvrI 1980 qoN 06 jUn 1980 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?

246
au`qr: gvrnrI rwj
22 pRSn:06 jUn 1980 qoN 10 AkqUbr 1983 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: drbwrw isMG
23 pRSn:10 AkqUbr 1983 qoN 29 sqMbr 1985 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: gvrnrI rwj
24 pRSn:29 sqMbr 1985 qoN 11 jUn 1987 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: surjIq isMG brnwlw
25 pRSn:11 jUn 1987 qoN 25 PrvrI 1992q~k pMjwb dw mu~K mMqrI kox irhw ?
au`qr: gvrnrI rwj
26 pRSn: 25 PrvrI 1992 qoN 31 Agst 1995 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: byAMq isMG
27 pRSn : Agst 1995 qoN 21 jnvrI 1996 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: hrcrn isMG brwV
28 pRSn : 21 jnvrI 1996 qoN 12 PrvrI 1997 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: rijMdr kOr B~Tl
29 pRSn : 12 PrvrI 1997 qoN 26 PrvrI 2002 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: pRkwS isMG bwdl
30 pRSn : 26 PrvrI 2002 qoN 01 mwrc 2007 q~k pMjwb dw mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: kYptn AmirMdr isMG
31pRSn : 01 mwrc 2007 qoN 11 mwrc 2017 q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox rhy?
au`qr: pRkwS isMG bwdl
32 pRSn : 11 mwrc 2017 qoN hux q~k pMjwb dy mu~K mMqrI kox hn?
au`qr: kYptn AmirMdr isMG
Bwg-(e)

pMjwb dy spIkr
33 pRSn : 1947 qoN 1951 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: kpUr isMG
34 pRSn :1952 qoN 1954 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?

247
au`qr: s~qpwl
35 pRSn :1954 qoN 1962 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
guridAwl isMG iF~loN
36 pRSn :1962 qoN 1964 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: pRboD cMdrw
37 pRSn :1964qoN 1967 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: hrbMs lwl
38 pRSn :1967 qoN 1969 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: joigMdr isMG mwn
39pRSn :1969 qoN 1973 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: drbwrw isMG
40 pRSn :1973 qoN 1977 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: kyvl ikRSn
41 pRSn :1977 qoN 1980 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: rvI ijMdr isMG
42pRSn :1980 qoN 1985 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: ibRj BUSn mihrw
43pRSn :1985 qoN 1986 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: rvI ijMdr isMG
44pRSn :1986 qoN 1992 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: surjIq isMG imnhws
45pRSn :1992 qoN 1993 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: hrcrn isMG Ajnwlw
46pRSn :1993 qoN 1996 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: hrnwm dws hohr
47pRSn :1996 qoN 1997 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: idlbwg isMG fslyky
48pRSn :1997 qoN 2002 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?

248
au`qr: crnjIq isMG Atvwl
49pRSn: 2002 qoN 2007 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: kyvl ikRSn
50pRSn: 2007 qoN 2012 q~k pMjwb ivDwn sBw dw spIkr kox sI ?
au`qr: inrml isMG kwhloN
51 pRSn: 2012 qoN 2017 q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox sn ?
au`qr: crnjIq isMG Atvwl
52pRSn: 2017 qoN hux q~k pMjwb ivDwn sBw dy spIkr kox hn ?
au`qr: rwxw ky.pI.isMG
Bwg-(s)

pMjwb dy gvrnr
53pRSn: 15 Agsq 1947 qoN 11 mwrc 1953 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: SRI cMdU lwl mwDvlwl iqRvydI
54pRSn: 11 mwrc 1953 qoN 15 sqMbr 1958 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: SRI cMdySvr pRswd nwrwiex isMG
55pRSn: 15 sqMbr 1958 qoN 01 AkqUbr 1962 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: nrwhr ivSxU gwfig~l
56pRSn: 01 AkqUbr 1962 qoN 04 meI 1964 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: ptm QwnMU iplweI
57pRSn: 04 meI 1964 qoN 01 sqMbr 1965 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: hwiPz muhMmd ierwhIm
58pRSn: 01 sqMbr 1965 qoN 26 jUn 1966 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: srdwr au~jl isMG
59pRSn: 27 jUn 1966 qoN 01jUn 1967 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: DrmvIr
60pRSn: 01 jUn 1967 qoN 16AkqUbr 1967 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: myhr isMG
61pRSn: 16 AkqUbr 1967 qoN 21 meI 1973 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?

249
au`qr: dwdw swihb icMqwnwnI pwvty
62pRSn: 21 meI 1973 qoN 01sqMbr 1977 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
mihMdr mohn cODrI
63pRSn: 01 sqMbr 1977 qoN 24sqMbr 1977 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: rxjIq isMG nrUlw
64pRSn: 24 sqMbr 1977 qoN 26 Agsq 1981 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: jYs~uK lwl hwQI
65pRSn: 26 Agsq 1981 qoN 21 ApRYl 1982 q~k pMjwb dw mu~K mMqrI kox irhw?
au`qr: AmInUdIn Aihmd Kwn
66pRSn: 21 ApRYl 1982 qoN 07 PrvrI 1983 q~k dy gvrnr kox sn?
mYrI cYnw rYfI
67 pRSn: 07 PrvrI 1983 qoN 21 PrvrI 1983q~k dy gvrnr kox sn?
au`qr: AY~s.AY~s.sMDwvwlIAw
68 pRSn: 21 PrvrI 1983qoN 10 AkqUbr 1983 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: AnMq pRswd Srmw
69 pRSn: 10 AkqUbr 1983 qoN 03 julweI1984 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: BYrv d~q pWfy
70 pRSn: 03 julweI 1984 qoN 14 mwrc 1985 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: krSwsp qihmurws sqrwvwlw
71 pRSn: 14 mwrc 1985 qoN 14 nvMbr 1985 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: Arjun isMG
72 pRSn: 14 nvMbr 1985 qoN 26 nvMbr 1985 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: hoikSy somw
73 pRSn:26 nvMbr 1985 qoN 02 ApRYl 1986 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: SMkr idAwl Srmw
74pRSn:02 ApRYl 1986 qoN 08 dsMbr 1989 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: isDwrq SMkr ry
75 pRSn: 08 dsMbr 1989 qoN 14jUn 1990 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?

250
au`qr: inrml muKrjI
76 pRSn:14 jUn 1990 qoN 18 dsMbr 1990 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: ivryNdr vrmw
77 pRSn:18 dsMbr 1990 qoN 07 Agsq 1991 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: Em pRkwS mlhoqrw
78pRSn:07 Agsq 1991 qoN 09 julweI 1994 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: suirMdr nwQ
79pRSn:10 julweI 1994 qoN 18sqMbr 1994 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: vsuDwrk pMifq rwE kurdkr
80pRSn:18 sqMbr 1994 qoN 27nvMbr 1999 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: bI.ky.AY~n iC~bV
81pRSn:27 nvMbr 1999 qoN 08meI2003 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: jy.AYP.Awr. jYkob
82pRSn:08 meI 2003 qoN 03 nvMbr 2004 q~k pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: Em pRkwS vrmw
83pRSn:03 nvMbr 2004 qoN 16 nvMbr 2004 pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: AKlwkr rihmwnI ikdveI
84pRSn:16 nvMbr 2004 qoN 22 jnvrI 2010 pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: sunIQ PRWiss rofirks
85pRSn:22 jnvrI 2010 qoN 22 jnvrI 2015 pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: iSv rwj pwitl
86 pRSn:22 jnvrI 2015 qoN 22 Agsq 2016 pMjwb dy gvrnr kox sn?
au`qr: kpqwn isMG solMkI
87 pRSn:22 Agsq 2016 qoN hux q~k pMjwb dy gvrnr kox hn?
au`qr: vI.pI. isMG bdnOr
88 pRSn:pMjwb iv~coN lok sBw leI ikMny mYNbrW dI cox kIqI jWdI hY?
au`qr: 13 mYNbrW dI cox kIqI jWdI hY[

251
89 pRSn:pMjwb iv~coN rwj sBw leI ikMny mYNbrW dI cox kIqI jWdI hY?
au`qr: 07 mYNbrW dI cox kIqI jWdI hY[
Bwg-(h)

pMjwb dy pRmu~K suqMqrqw sMgrwmI


90 pRSn:ShId mdn lwl FINgrw dw jnm kdoN hoieAw ?
au`qr: 1887 eI:
91pRSn:ShId mdn lwl FINgrw au~c is~iKAw pRwpq krn leI ik~Qy Aqy kdoN gey?
au`qr: 1906 iv~c ieMglYNf gey[
92pRSn:ShId mdn lwl FINgrw ny iks AMgryz nMU mwirAW sI?
au`qr: krzn vwXlI nMU
93 pRSn:ShId mdn lwl FINgrw nMU kdoN PWsI dI szw hoeI?
au`qr: 17 Agsq 1909
94 pRSn:ShId krqwr isMG srwBw dw jnm kdoN Aqy ik~Qy hoieAw ?
au`qr: 24 meI 1896 eI: nMU ipMf srwBw,izlHw luiDAwxw ivKy hoieAw[
95pRSn:ShId krqwr isMG srwBw nMU PWsI kdoN id~qI geI?
au`qr: 16 nvMbr 1915 eI: iv~c
96pRSn:ShId Bgq isMG dw jnm kdoN Aqy ik~Qy hoieAw ?
au`qr: 27 sqMbr 1907 eI: nMU izlHw lwielpur dy c~k nMbr 105 iv~c hoieAw[
97pRSn:ShId Bgq isMG nMU PWsI kdoN id~qI geI?
23 mwrc 1931 eI: iv~c
98 pRSn:ShIdy Awzm Bgq isMG ny ikhVw nwrw id~qw?
au`qr: ienklwb izMdwbwd
99 pRSn:ShId aUUDm isMG dw jnm kdoN Aqy ik~Qy hoieAw ?
au`qr: 26 dsMbr 1899 sunwm ivKy hoieAw
100pRSn:ShId Bgq isMG nMU PWsI kdoN id~qI geI?
au`qr: 23 mwrc 1931 eI: iv~c
101pRSn:ShId aUUDm isMG ny jnrl fwier nMU golI kdoN mwrI?
au`qr: 13 mwrc, 1940 eI: iv~c

252
102pRSn:ShId aUUDm isMG nMU PWsI kdoN id~qI geI?
au`qr: 31 julweI 1940 eI: iv~c
103pRSn:mdn lwl FINgrw ny lMfn ivKy jnrl ivlIAm krzn vwienI nMU kdoN golI mwrI
au`qr: 1906 iv~c
104 pRSn:bwbw sohx isMG Bknw dw jnm kdoN Aqy ik~Qy hoieAw?
au`qr: 1870 eI: iv~c ipMf Kurqwl izlHw AMimRqsr ivKy hoieAw[
105 pRSn: jilAWvwlw bwg h~iqAw kWf kdoN GitAw?
au`qr: 13 ApRYl 1919
106 pRSn:mhwrwxI ijMd kOr dw jnm kdoN Aqy ik~Qy hoieAw?
au`qr: 1817 nMU ipMf cwVH izlHw isAwlkot,qihsIl jPrvwl ivKy hoieAw[

Bwg-(k)

pMjwb iek Jwq

107 pRSn:pMjwb Bwrq dI iks idSw v~l siQq hY[


au`qr: p~Cm idSw iv~c siQq hY[
108pRSn:pMjwb iv~c sB qoN v~D ikhVI Psl bIjI jWdI hY?
au`qr: kxk
109 pRSn:pMjwb iv~c Kwd dw sB qoN v~fw kwrKwnw ik~Qy hY?
au`qr: nMgl
110 pRSn:AMimRqsr dw pihlw nwm kI sI?
au`qr: rwmdws ngr
111 pRSn:nvW Sihr dw pihlw nwm kI sI?
au`qr: nOsr
112 pRSn:pitAwlw Sirh iksny vswieAw sI?
au`qr: bwbw Awlw isMG
113 pRSn:mukqsr dw pihlw nwm kI sI?
au`qr: iKdrwxw

253
114 pRSn:kUkw AMdoln ikho ijhw AMdoln sI?
au`qr: smwj suDwrk AMdoln
115 pRSn:pMjwb iv~c ikhVy kvI nMU ibhrw dw sulqwn' ikhw jWdw hY?
au`qr: iSv kumwr btwlvI
116 pRSn:iskMdr ny pors nMU iks ndI dy kMFy hrwieAw sI?
au`qr: jyhlm ndI
117 pRSn:AMimRqsr iv~c svrn mMdr bnwaux leI iksny zmIn id~qI sI?
au`qr: mugl smrwt Akbr
118 pRSn:pMjwb puils AkYfmI ik~Qy siQq hY?
au`qr: iPlOr ivKy siQq hY[
119 pRSn: pMjwb iv~c ikMny izlHy hn?

au`qr: 22 izlHy hn[

120 pRSn:AMimRqsr dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 5094 ik.mI.

121pRSn:biTMfy dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 3382 ik.mI.

122 pRSn:PrIdkot dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 1469 ik.mI.

123 pRSn:pRSn:PiqhgVH swihb dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 1180 ik.mI.

124pRSn:huiSAwrpur dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 3364 ik.mI.

125 pRSn:gurdwspur Aqy pTwnkot dw KyqrPl ikMnw hY?

254
au`qr: 3569 ik.mI.

126 pRSn: jlMDr dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 2634 ik.mI.

127 pRSn:kpUrQlw dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 1633 ik.mI.

128 pRSn:luiDAwxw dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 3767 ik.mI.

129pRSn:mwnsw dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 2169ik.mI.

130 pRSn:mogw dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 2216 ik.mI.

131pRSn:iProzpur qy Pwizlkw dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 5300 ik.mI.

132 pRSn:mukqsr dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 2615 ik.mI.

133 pRSn:ShId Bgq isMG ngr dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 1266 ik.mI.

134 pRSn:pitAwlw dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 3627 ik.mI.

135 pRSn:rUpngr dw KyqrPl ikMnw hY?

255
au`qr: 2056 ik.mI.

136 pRSn:sMgrUr dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 3614 ik.mI.

137 pRSn:brnwlw dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 1410 ik.mI.

138 pRSn:swihbzwdw AjIq isMG ngr dw KyqrPl ikMnw hY?

au`qr: 1098 ik.mI.

139 pRSn:qrnqwrn dw KyqrPl ikMnw hY?

2449 ik.mI.

140 pRSn:2011 dI jngxnw Anuswr sB qoN G~t KyqrPl vwlw izlwH ikhVw hY?

au`qr: swihbzwdw AjIq isMG ngr

141 pRSn:2011 dI jngxnw Anuswr sB qoN G~t SihrIkrn vwlw izlwH ikhVw hY?

au`qr: qrnqwrn

142 pRSn:2011 dI jngxnw Anuswr sB qoN v~D SihrIkrn vwlw izlwH ikhVw hY?

au`qr: luiDAwxw

143 pRSn:2011 dI jngxnw Anuswr sB qoN G~t swKrqw vwlw izlwH ikhVw hY?

au`qr: mwnsw

144 pRSn:2011 dI jngxnw Anuswr sB qoN v~D swKrqw vwlw izlwH ikhVw hY?

au`qr: huiSAwrpur

145 pRSn:2011 dI jngxnw Anuswr sB qoN G~t ilMg Anupwq vwlw izlwH ikhVw hY?

256
au`qr: luiDAwxw

146 pRSn:2011 dI jngxnw Anuswr sB qoN v~D ilMg Anupwq vwlw izlwH ikhVw hY?

au`qr: huiSAwrpur

147 pRSn:2011 dI jngxnw Anuswr sB qoN G~t AwbwdI vwlw izlwH ikhVw hY?

au`qr: brnwlw

148 pRSn:2011 dI jngxnw Anuswr sB qoN v~D AwbwdI vwlw izlwH ikhVw hY?

au`qr: luiDAwxw

149 pRSn:pMjwb iv~c ikMny lok sBw hlky hn ?

au`qr: 13 lok sBw hlky hn

150 pRSn:pMjwb iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 117 ivDwn sBw hlky hn

151 pRSn:huiSAwrpur lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 09

152 pRSn:gurdwspur lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 09

153 pRSn:luiDAwxw lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 09

154 pRSn:AwnMdpur swihb lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 09

155 pRSn:PiqhgVH swihb lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

257
au`qr: 09

156 pRSn:jlMDr lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 09

157 pRSn:KfUr swihb lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 09

158 pRSn:PrIdkot lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 09

159 pRSn:AimRqsr lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 09

160 pRSn:biTMfw lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 09

161 pRSn:pitAwlw lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 09

162 pRSn:iProzpur lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 09

163 pRSn:sMgrUr lok sBw hlky iv~c ikMny ivDwn sBw hlky hn ?

au`qr: 09

164pRSn:PgvwVw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: huiSAwrpur

165pRSn:PgvwVw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

258
au`qr: huiSAwrpur

166 pRSn:dsUhw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: huiSAwrpur

167pRSn:mukyrIAW ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: huiSAwrpur

168 pRSn:Bul~Q ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: huiSAwrpur

169pRSn:jgrwEN ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: luiDAwxw

170 pRSn:Awqm ngr ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: luiDAwxw

171 pRSn:dwKw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: luiDAwxw

172pRSn:Ajnwlw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: AMimRqsr

173 pRSn:mjITw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: AMimRqsr

174 pRSn:AtwrI ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: AMimRqsr

175 pRSn:iPlOr ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

259
au`qr: jlMDr

176 pRSn:Swhkot ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: jlMDr

177 pRSn:nkodr ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: jlMDr

178pRSn:krqwrpur ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: jlMDr

179pRSn:Awdmpur ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: jlMDr

180 pRSn:iPlOr ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: jlMDr

181 pRSn:rUpngr ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: AwnMdpur swihb

182 pRSn:gVHSMkr ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

AwnMdpur swihb

183 pRSn:KrV ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: AwnMdpur swihb

184 pRSn:cmkOr swihb ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: AwnMdpur swihb

185 pRSn:AY~s.ey.AY~s ngr ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

260
au`qr: AwnMdpur swihb

186 pRSn:ShId Bgq isMG ngr ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: AwnMdpur swihb

187 pRSn:bMgw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: AwnMdpur swihb

188 pRSn:blwcOr ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: AwnMdpur swihb

189 pRSn:Amloh ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: PiqhgVH swihb

190 pRSn:b~sI pTwxw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: PiqhgVH swihb

191 pRSn:KMnw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: PiqhgVH swihb

192 pRSn:smrwlw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: PiqhgVH swihb

193 pRSn:rweykot ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: PiqhgVH swihb

194 pRSn:kpUrQlw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: KfUr swihb

195 pRSn:p~tIivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

261
au`qr: KfUr swihb

196 pRSn:bwbw bkwlw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: KfUr swihb

197 pRSn:jIrwivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: KfUr swihb

198 pRSn:qrnqwrn ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: KfUr swihb

199 pRSn:sulqwnpur loDI ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: KfUr swihb

200 pRSn:mwnsw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: biTMfw

201 pRSn:buFlwfw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: biTMfw

202 pRSn:lMbI ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: biTMfw

203 pRSn:srdUlgV HivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: biTMfw

204 pRSn:qlvMfI swbo ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: biTMfw

205 pRSn:nwBwivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

262
au`qr: pitAwlw

206 pRSn:rwjpurw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: pitAwlw

207 pRSn:fyrwb~sI ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: pitAwlw

208 pRSn:snOr ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: pitAwlw

209 pRSn:smwxw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: pitAwlw

210 pRSn:Pwizlkw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: iProzpur

211 pRSn:Abohr ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: iProzpur

212 pRSn:mlot ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: iProzpur

213 pRSn:mukqsr ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: iProzpur

214 pRSn:jlwlwbwd ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: iProzpur

215 pRSn:guru hrshwie ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

263
au`qr: iProzpur

216 pRSn:sunwmivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: sMgrUr

217 pRSn:BdOV ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: sMgrUr

218 pRSn:brnwlw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: sMgrUr

219 pRSn: mwlyrkotlw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: sMgrUr

220 pRSn: DUrI ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: sMgrUr

221 pRSn: lihrw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: sMgrUr

222 pRSn: mogw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: PrIdkot

223 pRSn:jYqo ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: PrIdkot

224 pRSn:igdVbwhw ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: PrIdkot

225pRSn:kotkpurw ivDwnsBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

264
au`qr: PrIdkot
226pRSn:Drmkot ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: PrIdkot
227pRSn:kwdIAW ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: gurdwspur
228pRSn:pTwnkot ivDwnsBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: gurdwspur
229pRSn:sujwnpur ivDwnsBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: gurdwspur
230 pRSn:btwlwivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: gurdwspur
dInw ngrivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: gurdwspur
231 pRSn:fyrw bwbw nwnk ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: gurdwspur
232 pRSn:PiqhgVH cUVIAW ivDwn sBw hlkw ikhVy lok sBw hlky iv~c pYNdw hY ?

au`qr: gurdwspur

Bwg-(K)

pMjwb dy pRis~D lok swz/nwc


1 pRSn : qMqI swz kI huMdw hY?

au`qr: ijhVy swz qwrW nwL bxy hMudy hn[

2 pRSn:pMjwbI qMqI swz ikhVy-ikhVy hn?

265
au~qr iekqwrw, swrMgI, qMUbwqwrw, bugdU ,s~p, qMUbI Awid[

3 pRSn: ibq swz kI huMdw hY?

au`qr: qwl dyx dw kMm krn vwly cmVy nwL mVyH hoey swzW nMU ibq swz ikhw jWdw hY[

4 pRSn:ibq swz ikhVy-ikhVy hn?

au`qr: Fol, Folk,FolkI,F~f qblw, imrdMg, ngwVw, fOrU, f~P, f~PlI, tmkI Awid[

5 pRSn:Gn swz ikhVy-ikhVy hn?

au`qr: kwto qy ikrlw, s~p, icmtw, KVqwl, GMugrU, gVvw,gVvI,kOlI, fMfIAW,CYxy Awid[

6 pRSn:PUk mwr ky vjwey jwx vwly swzW nMU kI kihMdy hn?

au`qr: suKr swz

7 pRSn:pMjwbI suKr swz ikhVy-ikhVy hn?

au`qr: bMsrI, Algozy, bIn,bIn-vwjw, hwrmonIAm Awid[

8 pRSn:mUMh’qy h~Q dIAW QpkIAW mwr ky nwd pYdw krn vwly swzW nMU kI kihMdy hn?

au`qr: muKr swz

9 pRSn:pMjwbI muKr swz ikhVy-ikhVy hn?

au`qr: GVw qy gwgr

10 pRSn:swrMgI dy pRmu~K pMjwbI klwkwrW dy nW d~so ?

au`qr: SrIP eIdU FwfI ipMf- llOfw( mlyrkotlw), dyS rwj lckwxI, ipMf lckwxI(pitAwlw)

11 pRSn:qUMbI dy pRmu~K pMjwbI klwkwr dw nW d~so ?

au`qr: mihMdr isMG mMfor, (pitAwlw)

12 pRSn:Algozy dy pRmu~K pMjwbI klwkwr dw nW d~so ?

266
au`qr: PkIr muhMmd sMGol (PiqhgVH swihb)

13 pRSn:ngwVw dy pRmu~K pMjwbI klwkwr dw nW d~so ?

au`qr: bldyv isMG (pitAwlw)

14 pRSn:f~PlI dy pRmu~K pMjwbI klwkwr dw nW d~so ?

au`qr: Bjn isMG (pitAwlw)

15 pRSn:bugdU,s~p qy kwto- ikrlw dy pRmu~K bhumu~KI pMjwbI klwkwr dw nW d~so ?

au`qr: idlbwg isMG c~Ty syKvW (sunwm)

16 pRSn:icmty qy F~f dy pRmu~K pMjwbI klwkwr dw nW d~so ?

au`qr: suurjIq rwm (sunwm)

17 pRSn:CYxy dy pRmu~K pMjwbI klwkwr dw nW d~so ?

dIp isMG (pitAwlw)

18 pRSn:FwfI iks nMU kihMdy hn?

au`qr: F~f vjw ky gwaux vwly klwkwrW nMU FwfI ikhw jWdw hY?

19 pRSn:rbwbI iks nMU kihMdy hn?

au`qr: rbwb vjwaux vwly klwkwrW nMU rbwbI ikhw jWdw hY?

20 pRSn:AwpxI gwien klw nwL kwiv dy iBMn-iBMn rUpW nMU kvISr jdoN pyS krdy hn qW aus klw nMU
kI ikhw jWdw hY?

au`qr: kvISrI

21 pRSn:pMjwb dy pRmu~K lok nwc ikhVy hn?

267
au`qr: BMgVw( mrdW dw lok nwc). ig~Dw (AOrqW dw lok nwc), sMmI ( pMjwbI muitAwrW dw lok
nwc), lu~fI ( mrdW qy AOrqW dw)

Bwg-(g)

pMjwb dy mu~K pRkwSn

1 pRSn:jlMDr qoN Cpx vwly pRmu~K pMjwbI AKbwr ikhVy hn?

au`qr: AjIq, pMjwbI jwgrx,j~gbwxI, A~j dI Avwz

2 pRSn:cMfIgVH qoN Cpx vwly pRmu~K pMjwbI AKbwr ikhVy hn?

au`qr: pMjwbI itRibaUn, dyS syvk

3pRSn:muhwlI qoN Cpx vwly pRmu~K pMjwbI AKbwr ikhVy hn?

au`qr: spoksmYn, skweI hwk tweImz

4 pRSn:luiDAwxw qoN Cpx vwly pRmu~K pMjwbI AKbwr ikhVy hn?

au`qr: jnjwigRqI

5 pRSn:nkodr qy jlMDr qoN Cpx vwly pRmu~K pMjwbI AKbwr ikhVy hn?

au`qr: doAwbw

6 pRSn:rUpngr qoN Cpx vwly pMjwbI AKbwr ikhVy hn?

au`qr: inrp~K Awvwz

7 pRSn:pitAwlw qoN Cpx vwly pMjwbI AKbwr ikhVy hn?

au`qr: AwiSAwnw

8 pRSn:knyfw iv~c C~px vwly pRm~uK pMjwbI AKbwrW dy nW d~so?

au`qr: pMjwb post, hmdrd vIklI,prvwsI

268
9 pRSn:pRmu~K pMjwbI rswilAW dy nW d~so?

au`qr: pMKVIAW, A~Kr, Sbd, icrwZ,sdw pMjwb,pMjwb tUfy,mihrwm ,sMgIq drpn,Gr iSMgwr,
AMimRq kIrqn, ivigAwn joq,KuSbU pMjwb dI,swfw zmwnw,mwfrn KyqI,pMjwbI skrIn,pMjwbI
pIpl,cMgI KyqI,is~K ivrsw Awid [

Bwg-(G)

pMjwb dy pRmu~K ikly

1pRSn:iklHw goibMdgVH ik~Qy siQq hY?

au`qr: AMimRqsr

2 pRSn:iklHw mubwrk ik~Qy-ik~Qy siQq hY?

au`qr: biTMfw, pitAwlw,PrIdkot, nwBw[

3 pRSn:Swhpur kMfI iklHw ik~Qy siQq hY?

au`qr: pTwnkot

4 pRSn:iklHw kysgVH swihb ik~Qy siQq hY?

au`qr: AwnMdpur swihbn

5 pRSn:iklHw bhwdrgVH swihb ik~Qy siQq hY?

au`qr: bhwdrgV

6 pRSn:AMimRqsr dIAW y pRis~D smwrkW dy nW d~so[

au`qr: AtwrI smwDI, srW Amwnq Kwn

7 pRSn:srihMd dIAW pRis~D smwrkW dy nW d~so[

269
au`qr: ausqwd dI mzwr,Swigrd dI mzwr,

8 pRSn:pitAwlw dIAW pRis~D smwrkW dy nW d~so[

au`qr: SwhI smwDW, muZl srW,sMBU

9 pRSn:nkodr dIAW pRis~D smwrkW dy nW d~so[

au`qr: muhMmd moimn dw mkbrw, hwjI jmwl dw mkbrw

10 pRSn:gurdwspur dI pRis~D smwrkW dw nW d~so[

au`qr: qKiq- AkbrI,klwnOr

11 pRSn:pRSn:pMjwb iv~c bwgW qy drvwijAW dw Sihr iks nMU ikhw jWdw hY?

au`qr: pitAwlw Sihr nMU

Bwg-(|)

pMjwb trWsport rijstRySn kof

1 pRSn:cMfIgVH ( kyvl tUirst kwrW/tr~kW/b~sW Awid leI) pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw
hY?

au`qr: pI.bI.01

2 pRSn:AMimRqsr dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.02

3 pRSn:biTMfw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.03

4 pRSn:PrIdkot dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.04

270
5 pRSn:iProzpur dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.05

6 pRSn:gurdwspur dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.06

7 pRSn:huiSAwrpur dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.07

8 pRSn:jlMDr dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.08

9 pRSn:kpUrQlw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.09

10 pRSn:luiDAwxw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.10

11 pRSn:pitAwlw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.11

12 pRSn:rUpngr dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.12

13 pRSn:sMgrUr dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.13

14 pRSn:Ajnwlw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.14

271
16 pRSn:15 pRSn:Abohr dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.15

17 pRSn:AwnMdpur swihb dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.16

18 pRSn:bwbw bkwlw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.17

19 pRSn:btwlw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.18

20 pRSn:brnwlw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.19

21 pRSn:blwcOr dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.20

22 pRSn:dsUhw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.21

23 pRSn:Pwizlkw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.22

24 pRSn:PiqhgVH swihb dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.23

25 pRSn:gVHSMkr dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.24

272
26 pRSn:jgrwEN dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.25

27 pRSn:KMnw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.26

28 pRSn:KrV dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.27

29 pRSn:mlyrkotlw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.28

30 pRSn:mogw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.29

31 pRSn:mukqsr dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.30

32 pRSn:mwnsw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.31

33 pRSn:nvW Sihr dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.32

34 pRSn:nkodr dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.33

35 pRSn:nwBw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.34

273
36 pRSn:pTwnkot dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.35

37 pRSn:PgvwVw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.36

38 pRSn:iPlOr dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.37

39 pRSn:p~tI dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.38

40 pRSn:rwjpurw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.39

41 pRSn:rwmpurw PUl dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.40

42 pRSn:sulqwnpur loDI dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.41

43 pRSn:smwxw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.42

44 pRSn:smrwlw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.43

45 pRSn:sunwm dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.44

274
46 pRSn:qlvMfI swbo dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.45

47 pRSn:qrnqwrn dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.46

48 pRSn:zIrw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.47

49 pRSn:Amloh dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.48

50 pRSn:Kmwxo dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.49

51 pRSn:bu~Flwfw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.50

52 pRSn:srdUlgVH dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.51

53 pRSn:b~sI pTwxw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.52

54 pRSn:mlot dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.53

55 pRSn:mukyrIAW dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.54

275
56 pRSn:pwiel dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.55

57 pRSn:rweykot dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.56

58 pRSn:Bul~Q dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.57

59 pRSn:fyrw bwbw nwnk dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.58

60 pRSn:DUrI dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.59

61 pRSn:ig`dV bwhw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

pI.bI.60

62 pRSn:jlwlwbwd dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.61

63 pRSn:jYqoN dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.62

64 pRSn:KfUr swihb dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.63

65 pRSn:mUnk dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.64

276
66 pRSn:muhwlI dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.65

67 pRSn:inhwl isMG vwlw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.66

68 pRSn:Swhkot dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.67

69 pRSn:Dwr klW dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.68

70 pRSn:bwGw purwxw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.69

71 pRSn:fyrwb~sI dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.70

72 pRSn:cmkOr swihb dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.71

73 pRSn:pwqVW dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.72

74 pRSn:qpw mMfI dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.73

75 pRSn:nMgl dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.74

277
76 pRSn:lihrw dw pMjwb trWsport rijstRySn kof ikhVw hY?

au`qr: pI.bI.75

Bwg-(c)

pMjwb dIAW pRmu~K XUnIvristIAW

1 pRSn: pMjwb XUnIvristI ik~Qy siQq hY?

au`qr: cMfIgVH

2 pRSn: pMjwbI XUnIvristI ik~Qy siQq hY?

au`qr: pitAwlw

3 pRSn:guru nwnk dyv XUnIvristI ik~Qy siQq hY?

au`qr: AMimRqsr

4 pRSn:pMjwb KyqIbwVI XUnIvristI ik~Qy siQq hY?

au`qr: luiDAwxw

5 pRSn:bwbw PrId XUnIvristI Aw& hYlQ swieMisz ik~Qy siQq hY?

au`qr: &rIdkot

6 pRSn:pMjwb tYknIkl XUnIvristI Aw& hYlQ swieMisz ik~Qy siQq hY?

au`qr: jlMDr

7 pRSn:gurU AMgd dyv vYtrInrI AYNf AYnIml swieMisz XUnIvristI ik~Qy siQq hY?

au`qr: luiDAwxw

8 pRSn:Qwpr XUnIvristI ik~Qy siQq hY?

278
au`qr: pitAwlw

9 pRSn:gurU gRMQ swihb XUnIvristI ik~Qy siQq hY?

au`qr: &iqhgVH swihb

10 pRSn:gurU kwSI XUnIvristI ik~Qy siQq hY?

au`qr: qlvMfI swbo

11 pRSn:lvlI pRo&YSnl XUnIvristI ik~Qy siQq hY?

au`qr: PgvwVw

12 pRSn:icqkwrw XUnIvristI ik~Qy siQq hY?

au`qr: pitAwlw

13 pRSn:dyS Bgq XUnIvristI ik~Qy siQq hY?

au`qr: mMfI goibMdgVH

Bwg-(C)

pMjwb dy pRmu~K iKfwrI

1 pRSn:pMjwb dy iks iKfwrI ny 1948 iv~c Awpxy pihly hI aulMipk mYc iv~c dUhrI hYitRk lweI ?

au`qr: blbIr isMG

2 pRSn:pMjwb dy iks iKfwrI ny 1952 iv~c aulMipk mYc iv~c Bwrq vloN kIqy 13 golW ivcoN iek~ly ny
09 gol kIqy?

au`qr: blbIr isMG

3 pRSn:pMjwb dy iks iKfwrI ny cwr aulMipk mukwbilAW iv~c ih~sw ilAw qy iqMn Aqy iek cWdI dw
qgmw ij~iqAw ?

279
au`qr: aUDm isMG

4pRSn:pMjwb dy iks iKfwrI nMU aufxw is~K vjoN jwixAw jWdw hY?

au`qr: imlKw isMG

5 pRSn:imlKw isMG ny iks aulMipk KyfW iv~c cOQw sQwn hwsl kIqw?

au`qr: 1960 dIAW rom aulMipk KyfW iv~c

6pRSn:pMjwb dy iks iKfwrI ny 1958 ic~c tokIE qy 1962 iv~c jkwrqw ivKy eyiSAweI KyfW iv~c
dUhry son qgmy ij~qy?

au`qr: imlKw isMG

7pRSn:pMjwb dy iks iKfwrI ny kwrifP rwStr mMfl KyfW iv~c sony dw qgmw ij~iqAw ?
au`qr: imlKw isMG

8pRSn:pMjwb dy iks iKfwrI ny 1962 dIAW eyiSAweI KyfW dy fYkYQln eIvYNt iv~c sony dw qgmw
ij~iqAw ?

au`qr: gurbcn isMG rMDwvw

9 pRSn:pMjwb dy iks iKfwrI ny 1964 dIAW tokIE aulMipk KyfW iv~c 110 mItr hrflz iv~c pMjvW
sQwn hwsl kIqw?

au`qr: gurbcn isMG rMDwvw

10pRSn:pMjwb dy iks iKfwrI ny 1954 dIAW mnIlw eyiSAweI KyfW‘c do sony dy qgmy ij~qy ?

au`qr: pRdumx isMG

11pRSn:pMjwb dy iks iKfwrI ny 1958 dIAW tokIE aulMipk KyfW iv~c ie~k sony Aqy ie~k cWdI dw
qgmw ij~iqAw ?

au`qr: pRdumx isMG

280
12 pRSn:pMjwb dy iks AQlIt ny 1966 dIAW bYNkwk eyiSAweI KyfW iv~c ie~k sony Aqy ie~k cWdI
dw qgmw ij~iqAw ?

au`qr: Ajmyr isMG

14pRSn:inSwnybwzI iv`c pitAwlw dy SwhI pirvwr nwL sMbMD r~Kdy iks ieklOqy pMjwbI iKfwrI ny
pMj aulMipk KyfW iv~c ih~sw ilAw?

au`qr: rwjw rxDIr isMG

15 pRSn:rwjw rxDIr isMG ny inSwnybwzI iv`c pihlI aulMipk KyfW iv`c kdoN Aqy ik~Qy ih~sw ilAw ?

au`qr: 1968 iv~c mYksIko iv~Ky ih~sw ilAw ?

16 pRSn:rwjw rxDIr isMG ny inSwnybwzI iv`c dUjI aulMipk KyfW iv`c kdoN Aqy ik~Qy ih~sw ilAw ?

au`qr: 1972 iv~c imaUinK iv~Ky ih~sw ilAw ?

17 pRSn:rwjw rxDIr isMG ny inSwnybwzI iv`c qIjI aulMipk KyfW iv`c kdoN Aqy ik~Qy ih~sw ilAw ?

au`qr: 1976 iv~c mWtrIAl iv~Ky ih~sw ilAw ?

18 pRSn:rwjw rxDIr isMG ny inSwnybwzI iv`c cOQI aulMipk KyfW iv`c kdoN Aqy ik~Qy ih~sw ilAw ?

au`qr: 1980 iv~c mwsko iv~Ky ih~sw ilAw ?

19pRSn:rwjw rxDIr isMG ny inSwnybwzI iv`c pMjvIN aulMipk KyfW iv`c kdoN Aqy ik~Qy ih~sw ilAw ?

au`qr: 1984 iv~c lws eyNjls iv~Ky ih~sw ilAw ?

20pRSn:rwjw rxDIr isMG ny inSwnybwzI iv`c 1978 dIAW bYNkWk eyiSAweI KyfW iv~c ikhVw qgmw
ij~iqAw ?

au`qr: son qgmw ij~iqAw

21pRSn:rwjw rxDIr isMG ny inSwnybwzI iv`c 1982 dIAW nvIN id~lI eyiSAweI KyfW iv~c ikhVw
qgmw ij~iqAw ?

au`qr: cWdI dw qgmw ij~iqAw

281
22 pRSn:pMjwb dy iks iKfwrI ny CotI aumr iv~c rusqm-ey-ihMd dw iKqwb ij~iqAw ?

au`qr: plivMdr isMG cImw

23 pRSn:2002 dIAW mwncYstr rwStr-mMfl KyfW iv~c pMjwb dy iks iKfwrI ny pihlvwnI iv~c
sony dw qgmw ij~iqAw ?

au`qr: plivMdr isMG cImw

24 pRSn:2006 dIAW dohw eyiSAweI KyfW iv~c pMjwb dy iks iKfwrI ny pihlvwnI iv~c plivMdr
isMG cImw ny ikhVw qgmw ij~iqAw ?

au`qr: kWsI dw qgmw ij~iqAw

25 pRSn:pMjwb dy pdm SRI krqwr isMG ny ikMnI vwr eyiSAweI KyfW iv~c sony dw qgmw ij~iqAw ?

au`qr: do vwr

26 pRSn:2014 dIAW glwsgo rwStr-mMfl KyfW iv~c pihlvwnI iv~c pMjwb dI iks iKfwrn ny
kWsI dw qgmw ij~iqAw ?

au`qr: nvjOq kOr

27 pRSn:1982 dIAW nvIN id~lI eyiSAweI KyfW iv~c pMjwb dw ikhVw iKfwrI mu~kybwzI iv~c cYNipAn
bixAw ?

au`qr: pdm SIR kOr isMG

28 pRSn:ikhVw pMjwbI iKfwrI Bwrq dw AwzwdI auprMq ikRkyt tIm dw pihlw kpqwn sI ?

au`qr: lwlw AmrnwQ

29 pRSn: ikhVw pihlw pMjwbI iKfwrI ijsny Awpxy pihly hI ikRkyt tYst mYc iv~c sYNkVw
bxwieAw ?

au`qr: lwlw AmrnwQ

30 pRSn:pdm BUSx hwsl krn vwlw ikhVw pihlw pMjwbI iKfwrI hY ?au`qr: lwlw AmrnwQ

282
31 pRSn:pMjwb dy prgt isMG nUM ikMnI vwr aulMipk KyfW iv~c kpqwnI krn dw mOkw im~ilAw ?

au`qr: do vwr

32 pRSn:1998 iv~c BwrqI hwkI tIm ny 32 swlW bwAd eyiSAweI KyfW iv~c sony dw qgmw ij~iqAw,
ies iv~c pMjwb dy iqMn mu~K iKfwrI ikhVy sn ?

au`qr: bljIq isMG sYxI, bljIq isMG iF~loN Aqy rmndIp isMG gryvwl[

33 pRSn:2001 iv~c AwstRylIAw dy hobwrt ivKy hoey jUnIAr ivSv k~p jyqU BwrqI tIm dw ikhVw
pMjwbI iKfwrI kpqwn sI?

au`qr: ggnAjIq isMG

34 pRSn:2001 iv~c AwstRylIAw dy hobwrt ivKy hoey jUnIAr ivSv k~p iv~c BwrqI tIm iv~c ikMny
pMjwbI iKfwrI sn?

au`qr: 9 iKfwrI pMjwbI sn[

35. pMjwb dI ikhVI mihlw hwkI iKfwrn ny BwrqI hwkI tIm dI 2002 iv~c kpqwnI kIqI Aqy
2002 dIAW mwncYstr rwStr mMfl KyfW iv~c pihlI vwr sony dw qgmw ij~iqAw?

au`qr: mnijMdr kOr

36 pRSn: iks pMjwbI iKfwrI ny 2008 dIAW bIijMg aulMipk KyfW iv~c ivAKqIgq vrg iv~c sony
dw qgmw ij~iqAw[

au`qr: AiBnv ibMdrw

37.AQLYitks iv~c sunwm (pMjwb) dI iks iKfwrn ny 2002 dIAW KyfW iv~c nvyN eySIAn irkwrf
nwL sony dw qgmw ij~iqAw?

au~qr : sunIqw rwxI

38. AQLYitks iv~c qrnqwrn(pMjwb) dI iks iKfwrn ny iqMn vwr eySIAweI KyfW iv~c sony dw
qgmw ij~iqAw?

283
au~qr : mndIp kOr cImw

39. AQLYitks iv~c qrnqwrn (pMjwb) dI iks iKfwrn ny 2010 dIAW nvIN id~lI rwStr mMfl
KyfW iv~c sony dw qgmw ij~iqAw?

au~qr : mndIp kOr cImw

40. ifsks QroA iv~c pMjwb dI iks QroAr ny 2010 dIAW nvIN id~lI rwStr mMfl KyfW iv~c
cWdI dw qgmw ij~iqAw?

au~qr : rwjivMdr kOr

41. qIhrI Cwl iv~c pMjwb iks iKfwrI ny 2014 dIAW glwsgo rwStr mMfl KyfW iv~c kWsI dw
qgmw ij~iqAw?

au~qr : AripMdr isMG

42. 2014 dIAW ieMcyEn eySIAweI KyfW iv~c pYdl cwl iv~c iks pMjwb dI iKfwrn ny cWdI dw
qgmw ij~iqAw?

au~qr : KuSbIr kOr

43. 2014 dIAW glwsgo rwStr mMfl KyfW iv~c BwrqI hwkI tIm iv~c pMjwb dI iks iKfwrn dI
Aihm BUimkw rhI?

au~qr : AmndIp kOr

44. 2014 dIAW glwsgo rwStr mMfl KyfW iv~c inSwnybwzI iv~c pMjwb dI iks iKfwrn ny sony dw
qgmw ij~iqAw?

au~qr : mlwiekw goiel

45.pMjwb dy ikhVy iqMn iKfwrIAW nMU dyS dw srb-au~c Kyf snmwn rwjIv gWDI Kyl-rqn puskwr
imilAw hY?

au~qr : AiBnv ibMdrw,mwnvjIq isMG sMDU Aqy rMjn soFI

284
1. gqPB^ gzikp dk Pkpfde noE eh j?<
T[Zso^ gzikp d' PpdK dk i'V j?. gzi+nkp 'gzi' s'A Gkt gzi dh frDsh s'A j? ns/ 'nkp'
s'A Gkt gkDh j?. gzi gkDh gzi dfonktK d/ gqshe jB.
2. gqPB^ gzikp d/ gqshe gzi dfonk fejV/^fejV/ jB<
T[Zso^ ;sb[i, fpnk;, okth, uBkp s/ fijbw.
3. gqPB^ w[rbK s'A gfjbK gzikp BK dh tos'A fe; B/ ehsh ;h<
T[~so^ nbpo{Bh B/ nkgDh fbys sfjohe^J/^fjzd ftZu.
4. gqPB^nkohnk b'eK (fort?fde ekb) B/ gzikp dk eh BK oZfynk<
T[Zso^;gs^f;zX{.
5. gqPB^;gs^f;zX{ s'A eh Gkt j??<
T[~so^;Zs dfonktK dh Xosh.
6. gqPB^;gs^f;zX{ d/ y/so ftZu fejV/ ;Zs dfonk trd/ ;B<
T[~so^f;zX, fijbw (thsk;sk), uBkp (nkf;eBh iK uzdoGkrk), okth (gkW;Bh iK
fJoktsh), fpnk; (ftgk;k), ;sb[i (;skdo{), ;o;tsh.
7. gqPB^:{BkBhnK B/ gzikp ƒ eh BK fdZsk<
T~[so^g?ANkg'Nkwhnk.
8. gqPB^g?ANkg'Nkwhnk s'A eh Gkt j?<
T[~so^gzi dfonktK dh Xosh.
9. gqPB^:{BkBhnK B/ nkgDh p'bh ftZu gzikp d/ dfonktK d/ eh BK oZy/<
T~[so^jkJhv?;g (fijbw),n;?;hB; (uBkp) jkJhvo'N; (okth),jkJhc?f;; (fpnk;),

285
j?;{vo~; (;sb[i).

10. gqPB^owkfJD,wjkGkos wjkektK s/ g[okDk ftZu gzikp ƒ eh fejk frnk j?<


T[~so^gzuBd.
11. gqPB^gzuBd s'A eh Gkt j?<
T[~so^gzi BdhnK dh Xosh .
12. gqPB^gzikp ƒ NZe d/P feT[A fejk iKdk ;h<
T[~so^feT[Afe fJZE/ bzp/ ;w/A sZe NZe ephb/ dk Pk;B fojk ;h.
13. gqPB^uhBh :ksoh fjT{B;Kr B/ gzikp dk eh BK dZf;nk j?<
T[~so^;/ehnk.
14. gqPB^ wZXekb ftZu gzikp dk eh BK ;h<
T[Zso^ bkj"o ;{pk.
15. gqPB^ gzikp G{r'fbe fdqPNh s'A fejV/ fszB GkrK ftZu tzfvnk iKdk j?<
T[Zso^ fjwkfbnk s/ ;[b/wkB gops Pq/DhnK, T[g gopsh yzv s/ w?dkBh y/so.
16. gqPB^fjwkfbnk gops dh gzikp ƒ eh d/D j?<
T~[so^gzikp dh T[~so fdPk tZb'A ftd/;h jwbktoK s'A oZfynk, ;kok ;kb trD tkbhnK
BdhnK s/ wkB;{Bh toyk.
17. gqPB^gzikp d/ T[~so g~Sw ft~u fejVhnK gopsh PkyktK jB<
T~[so^;[b/wkB ns/ feoEko gops Pkyktk.
18. gqPB^;[b/wkB ns/ feoEko gops Pkyktk dh eh ftP/;sk j?<
T~[so^fJ; ftu eJh dZo/ jB i' fe gjkVh y/so ftZu'A bzxD bJh xZN T[~u/ o;s/ j[zd/
jB.
19. gqPB^gzikp d/ T[~so gZSw ftZu ;fEs gqf;ZX dZo/ fejV/ jB<
T[~so^y?po, e[ow, N'uh, r'wb s/ p'bkB.
20. gqPB^gzikp d/ ;w[Zu/ w?dkBh y/so ƒ dfonktK d/ nXko *s/ fe; ftZu tzfvnk frnk<

286
T[~so^d[nkfpnK ftZu.
21. gqPB^gzikp ƒ d[nkfpnK ftZu fe; Pk;e B/ tzfvnk<
T~[so^nepo.

22. gqPB^gzikp ƒ e[Zb fezBQ/ d[nkfpnK ftZu tzfvnk frnk<


T[~so^gzi.
23. gqPB^gzikp d/ gzi d[nkfpnK d/ Bkw dZ;'<
T~[so^fp;s d[nkp, pkoh d[nkp, ouBk d[nkp, uZi d[nkp s/ f;zX ;kro d[nkp.
24. gqPB^fp;s d[nkp fejVk y/so j?<
T[~so^;sb[i s/ fpnk; dfonktK ftuekobk y/so.
25. gqPB^fp;s d[nkp ftZu fejV/^fejV/ fIbQ/ jB<
T[~so^j[fPnkog[o, Pjhd Grs f;zx Bro (BtK Pfjo), ibzXo s/ eg{oEbk
26. gqPB^fp;s d[nkp ƒ j'o fe; BK Bkb ikfDnk iKdk j?<
T[~so^fJ; ƒ d[nkpk th fejk iKdk j?.
27. gqPB^gzikp ftZu fe; ;EkB *s/ dfonk ;sb[i s/ fpnk; nkg; ftZu obd/ jB<
T[~so^johe/ gZsD.
28. gqPB^pkoh d[nkp fejVk y/so j?<
T[~so^fpnk; s/ okth dfonktK ftuekobk y/so.
29. gqPB^pkoh d[nkp ftub/ gqwZ[y PfjoK d/ BK dZ;'<
T[~so^fJ; ftZu ni'e/ gzikp d/ ;qh nzfwqs;o ;kfjp, soBskoB, r[odk;g[o s/
gkfe;skB d/ bkj'o, fwzNr[woh s/ w[bskB Pfjo Pkfwb jB.
30. gqPB^pkoh d[nkp ƒ j'o fe; BK Bkb ikfDnk iKdk j?<
T[~so^fJ; ƒ wkMk th fejk iKdk j?.

31. gqPB^fejV/ d[nkp/ dh p'bh ƒ gzikp dh Ne;kbh p'bh nkfynk iKdk j?<

287
T~[so^pkoh d[nkp (wkMk).
32. gqPB^ouBk d[nkp fejVk y/so j?<
T[~so^okth s/ fuBkp dfonktK ftuekobk y/so.
33. gqPB^ouBk d[nkp d/ gqwZy PfjoK d/ BK dZ;'<
T~[so^gkfe;skB d/ f;nkbe'N, r[ioKtkbk, bkfJbg[o, Mzr s/ ;qh BBekDk ;kfjp fJ;
d/ gqf;ZX Pfjo jB.
34. gqPB^uZi d[nkp fejVk y/so j?<
T[~so^fuBkp s/ fijbw dfonktK ftuekobk y/so.
35. gqPB^uZi d[nkp d/ gqwZ[y PfjoK d/ BK dZ;'<
T[~so^gkfe;skB d/ gqf;ZX Pfjo r[ioks, Pkjg[o s/ ;kjhtkb fJ; y/so ftZu nkT[d/
jB.
36. gqPB^f;zX ;kro d[nkp fejVk y/so j?<
T[~so^fijbw s/ f;zX dfonktK ftuekobk y/so.
37. gqPB^f;zX ;kro d[nkp d/ gqwZ[y PfjoK d/ BK dZ;'<
T[~so^gkfe;skB d/ gqf;ZX Pfjo fijbw, oktbfgzvh, nNe s/ whnKtkbh fJ; y/so
ftu nkT[d/ jB.
38. gqPB^wkbtk fejVk y/so j?<
T[~so^dfonk ;sb[i s/ po;ksh Bdh xZro ftuekob/ y/so ƒ wkbtk fejk iKdk j?.
39. gqPB^wkbtk y/so ftZu fejV/^fejV/ fIbQ/ jB<
T[~so^o'gV, gfNnkbk, ;zro{o, poBkbk, cfsjrVQ ;kfjp, b[fXnkDk, wkB;k, pfmzvk,
w'rk, Pqh w[es;o ;kfjp, |ohde'N, f|o'ig[o s/ ckfIbek.
40. gqPB^wkbtk y/so dk fJj BK feT[ fgnk<
T[~so^w[~Y s'A jh fJ; y/so ftZu wkbt BK d/ ephb/ d/ ofjD eoe/.
41. gqPB^pKro fejVk y/so j?<
T[~so^po;ksh Bdh xZro s/ iwBk Bdh d/ ftuekobk y/so j[D fJ; ƒ jfonkDk d/ Bkw

288
Bkb ikfDnk iKdk j?.
42. gqPB^f;zX xkNh ;fGnsk d/ gzikp ftub/ gqwZ[y e/AdoK d/ BK dZ;'<
T~[so^;zx'b (fIbQk cfsjrVQ ;kfjp) s/ e'Nbk fBjzr yK (fIbkQ o{gBro).
43. gqPB^e'Nbk fBjzr yK dh y'i ed'A s/ fe;B/ ehsh ;h<
T[~so^1952^53 Jh;th ftZu tkJhHvhH Powk B/.
44. gqPB^f;ezdo s/ g'o; ftueko bVkJh ed'A s/ feZE/ j'Jh<
T[~so^327^26 JhHg{H ƒ fijbw dfonk d/ ezY/ *s/.

45. gqPB^w"ohnk Pk;e fpzd{;ko B/ nkgD/ g[Zso nP'e ƒ feEA' dk rtoBo fB:[es ehsk<
T[~so^N?ef;bk (sefPbk) i' fe gzikp dk y/so ;h, dk rtoBo fB:[es ehsk frnk.
46. gqPB^sefPbk nkgDh tZyoh gfjukD feT[A o~ydk j?<
T[~so^gqf;ZX s/ gqkuhB ftPt ftfdnkfbnk j'D eoe/.
47. gqPB^wfjw{d riBth d/ jwb/ ;w/A gzikp dk Pk;e e"D ;h<
T[~so^i?gkb.
48. gqPB^wfjw{d riBth B/ gzikp ƒ nkgD/ ;kwoki ftZu ed'A fwbkfJnk<
T~[so^1012^13 Jh;th ftZu.
49. gqPB^sokfJD dh gfjbh bVkJh ed'A j'Jh<
T[Zso^1191 Jh;th ftZu.
50. gqPB^sokfJD dh d{ih bVkJh ed'A j'Jh<
T[Zso^1192 Jh;th ftZu.
51. gqPB^sokfJD dhnK d't/ bVkJhnK fezBQK ftueko j'JhnK<
T~[so^fgqEth oki u"jkB s/ w[jzwd r"oh ftueko.
52. gqPB^sokfJD dh gfjbh bVkJh ftZu e"D i/s{ fojk<
T~[so^fgqEth oki u"jkB.
53. gqPB^sokfJD dh d{ih bVkJh ftZu e"D i/s{ fojk<

289
T~[so^w[jzwd r"oh.
54. gqPB^ w[jzwd r"oh ed' sZe gzikp dk Pk;e fojk<
T[Zso^ 1206 Jh;th sZe.
55. gqPB^w[jzwd r"oh s'A pknd T[;dk T[sokfXekoh e"D pfDnk<
T[Zso^ e[spdhB n?pe.
56. gqPB^e[spdhB n?pe ed' s'A ed' sZe Pk;B ehsk<
T[Zso^ 1206^1210
57. gqPB^ e[sp[dhB n?pe B/ gzikp d/ fejV/ Pfjo ƒ nkgD/ ;kwoki dh okiXkBh
pDkfJnk<
T[~so^bkj"o ƒ.
58. gqPB^e[spdhB n?pe s' pknd T[;dk T[sokfXekoh e"D pfDnk<
T[Zso^ fJbs[sfwP.
59. gqPB^fJbs[sfwP B/ ed' s' ed' sZe Pk;e ehsk<
T[Zso^ 1211^1236
60. gqPB^fJbs[sfwP dk T[sokfXekoh e"D pfDnk<
T[Zso^ T[;dh Xh oIhnk ;[bskBk, fi; B/ 1236^40 sZe oki ehsk.
61. gqPB^oihnk ;[bskBk ƒ e?d eoe/ gzikp ftu feZE/ oZfynk frnk<
T~[so^pfmzvk d/ feb/ ftZu.
62. gqPB^gzikp ed'A s'A ed'A sZe r[bkw tzP d/ Pk;B nXhB fojk<
T~[so^1206^1290 Jh;th sZe.
63. gqPB^r[bkw tzP s'A pknd gzikp T[~go fe;dk nfXeko fojk<
T~[so^ybih tzP (1290^1320 Jh;th)
64. gqPB^fybih tzP s'A pknd gzikp T[~go fe; tzP dk Pk;B fojk<
T~[so^s[rbe tzP (1320^1412 Jh;th)
65. gqPB^s[rbe tzP s'A pknd gzikp T[~go fe; tzP dk Pk;B fojk<

290
T~[so^;Z:d tzP .
66. gqPB^gzikp d/ f|o'ig[o Pfjo dh PEkgBk fe; B/ ehsh<
T~[so^fco'iPkj s[rbe B/.
67. gqPB^b'Xh tzP d/ Pk;B dh Bhj fe; B/ oZyh<
T~[so^pfjb'b b'Xh.
68. gqPB^pfjb'b b'Xh B/ ed'A s'A ed'A sZe Pk;B ehsk<
T~[so^1451^1489 Jh;th.
69. gqPB^pfjb'b b'Xh dk T[sokfXekoh e'D pfDnk<
T~[so^f;ezdo b'Xh (1489^1517 Jh;th)
70. gqPB^pfjb'b b'Xh B/ fe; ƒ gzikp dk ;{p/dko fB:[es ehsk<
T~[so^ssko yK b'Xh.

71. gqPB^d"bs yK b'Xh ƒ gzikp dk ;{p/dko ed'A fB:[es ehsk frnk<


T~[so^1500 Jh;th ft~u.
72. gqPB^b'Xh tzP dk nkyoh ;[bskB e'D ;h<
T~[so^fJpokfjw b'Xh (1517^1526 Jh;th)
73. gqPB^gkDhgs dh gfjbh bVkJh ed'A s/ fezBQk ftueko j'Jh<
T~[so^1526 Jh;th ftZu pkpo s/ fJpokfjw b'Xh ftueko.
74. gqPB^gkDhgs dh gfjbh bVkJh dk eh Bshik fBefbnk <
T[~so^b'Xh oki dk ykswk s/ w[rb oki dh ;EkgBk.
75. gqPB^gkDhgs dh d{;oh bVkJh ed'A s/ fezBQk ftueko j'Jh<
T~[so^w[rb pkdPkj nepo d/ ;ogq;s p?ow yK s/ j/w{ ftueko 1556 Jh;th ftZu
j'Jh.
76. g®;aB^gzikp d/ fse'D/ ;zxoP s'ˆ eh Gkt j?<
T[Zso^16thˆ ;dh d/ nkozG ftZu fJpokjhw b'Xh, d"bs yK b'Xh s/ pkpo ftueko uZfbnk

291
;zxoP.
77. g®PB^ pkpo feZE'ˆ dk Pk;e ;h<
T[Zso^ ekpb (ncarkfB;skB)
78. g®PB^pkpo B/ gzikp T[Zs/ nkgDk gfjbk jwbk ed'ˆ ehsk<
T[Zso^1519 Jh;th.
79. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih B/ pkpo d/ fejV/ jwb/ dh s[bBk gkg dh izM (poks) Bkb
ehsh j?<
T[Zso^;?dg[o jwb/ dh.
80. g®PB^pkpo B/ ;?dg[o *s/ jwbk ed'ˆ ehsk<
T[Zso^1520 Jh;th.
81. gqPB^ P/y pjkT[dhB iaeohnk B/ ;[joktodh f;bf;b/ dh ;EkgBk feZE/ ehsh ;h<
T[so^w[bskB.
82. gqPB^ gzikp ftZu fu;ash f;bf;b/ dk ;G s' gqf;ZX ;{ch e"D ;h <
T[so^ P/y caohd ih .
83. gqPB ^gzikp ftZu fe; Xow dk iBw j'fJnk <
T[so^ f;Zy Xow dk .
84. gqPB^ f;Zy Xow d/ ;z;Ekge e"D jB <
T[so ^ r[o{ BkBe d/t ih.
85. gqPB ^ r[o{ BkBe d/t ih dk iBw ed'A j'fJnk <
T[so^ 1469 Jh;th ftZu .
86. gqPB ^ r[o{ BkBe d/t ih dk iBw feZE/ j'fJnk ;h <
T[so ^ okfJ G'fJ dh sbtzvh (gkfe;skB)
87. gqPB ^ r[o{ BkBe d/t ih d/ iBw n;EkB B{z nZi eZbQ eh fejk iKdk j?<
T[so ^ ;qh BBekDk ;kfjp .
88. g®PB ';fsr[o{ BkBe g®rfNnk fwNh Xz[X[ ir[ ukBD j'fJnk ' fJj Ppd fe; B/ ej/ <

292
T[Zso^ GkJh r[odk; ih B/.
89. g®PB^ r[o{ BkBe d/t ih d/ fgsk ih dk BK dZ;'<
T[Zso^ wfjsk ekb{ ih.
90. gqPB^ wfjsk ekb{ ih eh ezw eod/ ;B<
T~[so^ y/sh s/ tgko eoB d/ Bkb fgzv d/ gNtkoh iK ekodko dh fIzw/tkoh th fBGkT[d/
;B.
91. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih dh wksk ih dk BK dZ;'<
T[Zso^wksk fs®gsk d/th ih.
92. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih dh G?D dk BK dZ;'<
T[Zso p/p/ BkBeh ih .
93. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih dh gsBh dk BK dZ;'<
T[Zso^phph ;[bZyDh ih .
94. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih ;g[ZsoK d/ Bkw dZ;'<
T[Zso^pkpk ;qh uzd s/ bZywh dk;.
95. gqPB^ T[dk;h ws dk ;z;Ekge e"D ;h<
T[Zso^ pkpk ;qh uzd ih.
96. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih dhnk T[dk;hnK s'ˆ eh Gkt j?<
T[Zso^r[o{ BkBe d/t ih dhnK T[dk;hnK s'ˆ Gkt T[BQK dhnK :ksoktK s'ˆ j?.
97. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih dhnK T[dk;hnK dk eh T[d/P ;h<
T[Zso^b'eK ftZu c?bh nfrnkBsk s/ nzXF ftPtk;K ƒ d{o eoBk.
98. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih B/ nkgDh gfjbh T[dk;h feZE'A P[o{ ehsh<
T[Zso^;?dg[o.
99. g®PB^T[dk;hnK ;w/ˆ r[o{ BkBe d/t ih Bkb fejVk ;kEh ;h<
T[Zso^GkJh wodkBk.
100. g®PB^GkJh wodkBk r[o{ BkBe d/t ih Bkb ehosB eoB ;w/ˆ fejVk ;kI tikT[ˆdk ;h<

293
T[Zso^opkp.
101. g®PB^ r[o{ BkBe d/t ih ;?dg[o ftZu fe;d/ xo mfjo/<

T[Zso^GkJh bkb'.
102. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih ;ZiD mZr ƒ feZE/ fwb/<

T[Zso^skb[zpk fty/.
103. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih gkBhgs fty/ fe; ;{ch ƒ fwb/.

T[Zso^r[o{ BkBe d/t ih gkBhgs fty/ ;{ch P/ya skfjo ƒ fwb/.


104. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih dh T[dk;h s'ˆ pknd r'oywsk dk eh BK fgnk<

T[Zso^BkBewZsk.
105. g®PB^T[Vh;k d/ fejV/ wzdo ftZu ;qh r[o{ BkBe ;kfjp B/ b'eK ƒ gqwkswk d/ fBokeko

o{g dh ;zg{oB pqfjwzv tZb' ehsh ik ojh nkosh pko/ dZf;nk<


T[Zso^irBBkE g[oh.
106. g®PB^r[o{ BkBe ;kfjp B/ e?bkP gops d/ f;ZXK ƒ eh T[gd/P fdZsk<

T[Zso^T[j wB[Zysk dh ;/tk eoB.


107. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih sA' ;qhbzek (f;zrbkdhg) dk fejVk okik pj[s gqGkfts j'fJnk<

T[Zso^okik fPt BkG.

108. g®PB^wZek fty/ r[o{ BkBe d/t B/ fejV/ ekIh B{z soe Bkb ;wMkfJnk fe gqwkswk jo

EK w"i{d j?<
T[Zso^ekih WeBT[ZdhB .
109. g®PB^j;B npdkb (gkfe;skB) ƒ j[D fe; BK Bkb ikfDnk iKdk j?<

T[Zso^gzik ;kfjp.
110. g®PB^prdkd fty/ ;qh r[o{ BkBe d/t ih dh w[bkeks fe; Bkb j'Jh<

T[Zso^P/y pfjb'b Bkb.

294
111. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih dk ;wekbhB w[rb pkdPkj e"D ;h<

T[Zso^pkpo.
112. g®PB^ r[o{ BkBe d/t ih B/ nkgD/ g?o'ekoK ƒ fejVhnK fszB rZbK *s/ uZbD bJh fejk<

T[Zso^feos eo', Bkw ig' s/ tzv Se'.


113. g®PB^ r[o{ BkBe d/t ih B/ okth dfonk d/ ezY/ fejV/ Bro dh ;EkgBk ehsh<

T[Zso^eoskog[o (j[D gkfe;skB).


114. g®PB^eoskog[o s'ˆ eh Gkt j?<

T[Zso^gowkswk dk Bro
115. g®PB^eoskog[o ftZu r[o{ BkBe ;kfjp B/ fejVhnK d' ;z;EktK ekfJw ehshnK<

T[Zso^;zrs s/ gzrs.
116. g®PB^;zrs s'ˆ eh Gkt j?<

T[Zso^;zrs s'ˆ Gkt T[; ;w{j s'ˆ j? i' fJZem/ fwb e/ r[o{ ih d/ T[gd/P ;[Dd/ jB.
117. g®PB^gzrs s'ˆ th Gkt j?<

T[Zso^eskoK ftZu p?m e/ bzro SeDk.


118. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih B/ nkgDk nkyoh ;wK feZE/ pshs ehsk<

T[Zso^eoskog[o (gkfe;skB).
119. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih ed'ˆ s/ feZE/ i'sh^i's ;wkJ/ ;B<

T[Zso^1539 Jh;th B{z eoskog[o (gkfe;skB) fty/.


120. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih B/ fe; ƒ nkgDk T[sokfXekoh fB:[es ehsk<

T[Zso^r[o{ nzrd d/t ih ƒ.

295
121. gqPB^r[o{ nzrd d/t ih dk r[o{ BkBe d/t ih Bkb gfjbh tko w/b feZE/ j'fJnk<

T[~so^eoskog[o fty/.
122. g®PB^r[o{ BkBe d/t ih B/ GkJh bfjDk ih ƒ nzrd d/t dk BK feT[ˆ fdZsk<

T[Zso^feT[ˆfe T[j GkJh bfjDk ih ƒ nkgD/ ;oho dk nzr ;wMd/ ;B.


123. g®PB^f;ZyK d/ d{;o/ r[o{ ;kfjp e"D jB<

T[Zso^r[o{ nzrd d/t ih.


124. g®PB^r[o{ nzrd d/t ih dk iBw ed'ˆ j'fJnk<

T[Zso^1504 Jh;th.
125. g®PB^r[o{ nzrd d/t ih dk iBw feZE/ j'fJnk<

T[Zso^wZs/ dh ;okfJ, fi;B{z ;okJ/Bkrk th fejk iKdk j?.


126. g®PB^wZs/ dh ;okJ/ fgzv gzikp d/ fejV/ fIbQ/ ftZu ;fEs j?<

T[Zso^;qh w[es;o ;kfjp ftZu.


127. g®PB^r[o{ nzrd d/t ih d/ fgsk dk BK dZ;'<

T[Zso^c/o{wZb ih.
128. g®PB^r[o{ nzrd d/t ih d/ wksk ih dk BK dZ;'<

T[Zso^;GokJh d/th ih.


129. g®PB^r[o{ nzrd d/t ih dk pugB feZE/ pshs j'fJnk<

T[Zso^ johe/ s/ yv{o ;kfjp.


130. g®PB^r[o{ nzrd d/t ih r[orZdh *s/ ed'ˆ fpokiwkB j'J/<

T[Zso^1539 Jh;th ftZu.


131. g®PB^r[o{ nzrd d/t ih dk ftnkj fe; Bkb j'fJnk<

T[Zso^phph yhth ih Bkb.


132. g®PB^r[o{ nzrd d/t ih d/ g[ZsoK d/ BK dZ;'.

T[Zso^dks{ s/ dk;{.
133. g®PB^r[o{ nzrd d/t ih dhnK g[ZsohnK d/ BK dZ;'.

296
T[Zso^phph nwo' s/ phph nB'yh .

134. g®PB^r[o{ nzrd d/t ih B/ fe; s'ˆ nk;k eh tko dk gkm ;[fDnk ;h <

T[Zso^GkJh i'Xk ih
135. g®PB^r[o{ nzrd ;kfjp ih dk Xkofwe ;orowhnK dk e/ˆdo fejVk ;h<

T[Zso^yv{o ;kfjp.
136. gqPB^r[ow[yh fbgh ;zpzXh r[o{ nzrd d/t ih dh wjkB d/D eh j?<

T[~so^r[ow[yh fbgh dk fwnkoheoB s/ fJ; ƒ jowB fgnkok pDkT[Dk.


137. g®PB^r'fJzdtkb ;kfjp dh Bhˆj ed'ˆ oZyh rJh ;h<

T[Zso^1546 Jh;th ftZu.


138. g®PB^r'fJzdtkb ;kfjp dh ;EkgBk fe; r[o{ ;kfjp B/ ehsh ;h<

T[Zso^r[o{ nzrd d/t ih B/.


139. g®PB^f;Zyk d/ sh;o/ r[o{ ;kfjp dk BK dZ;'<

T[Zso^r[o{ nwodk; ih.


140. g®PB^ r[o{ nwodk; ih dk iBw ed'ˆ j'fJnk<

T[Zso^1479 Jh;th.
141. g®PB^r[o{ nwodk; ih dk iBw feZE/ j'fJnk<

T[Zso^pk;oe/ (fIbQk ;qh nzfw®s;o ;kfjp).


142. g®PB^r[o{ nwodk; ih dh wksk ih dk BK dZ;'<

T[Zso^;[bZyDh ih.
143. g®PB^r[o{ nwodk; ih d/ fgsk ih dk BK dZ;'<

T[Zso^s/iGkB ih.
144. g®PB^r[o{ nwodk; ih dk ftnkj fe; Bkb j'fJnk<

T[Zso^wB;k d/th ih.


145. g®PB^r[o{ nwodk; ih d/ ;g[ZsoK d/ BK dZ;'<

297
T[Zso^pkpk w'jB, pkpk w'joh.
146. g®PB^r[o{ nwodk; ih dhnK ;g[ZsohnK d/ BK dZ;'<

T[Zso^phph GkBh, phph dkBh.

147. g®PB^r[o{ nwodk; ih fezBQh T[wo ftZu r[o{ nzrd d/t ih d/ f;Zy pD/<

T[Zso^62 ;kb.
148. g®PB^ r[o{ nwodk; ih fi; ;w/ˆ r[orZdh s/ p?m/ sK T[; ;w/ˆ T[BQK dh T[wo fezBQh ;h<

T[Zso^73 toQ/.
149. g®PB^r[o{ nwodk; ih r[orZdh *s/ ed'ˆ fpokiwkB j'J/<

T[Zso^1552 Jh;th ftZu.


150. g®PB^wzih g®Ek dh ;EkgBk fe;B/ ehsh ;h<

T[Zso^r[o{ nwodk; ih.


151. g®PB^wzih g®Ek dk T[d/P eh ;h<

T[Zso^f;Zy Xow dk gquko s/ gq;ko eoBk.


152. gqPB^ r[o{ nwodk; ih B/ f;Zy Xow d/ gquko s/ gq;ko bJh fezBQhnK wzihnK dh

;EkgBk ehsh<
T[Zso^ 22 wzihnK.
153. g®PB^fe; r[o{ ;fjp B/ ;sh g®Ek dk yzvB ehsk<

T[Zso^r[o{ nwodk; ih B/.


154. g®PB^fejVk w[rb pkdPkj r[o{ nwodk; ih ƒ fwbD r'fJzdtkb ;kfjp nkfJnk ;h<

T[Zso^nepo.
155. g®PB^r[o{ nwodk; ih B/ nkgDk T[ZsokfXekoh fe; ƒ pDkfJnk.

T[Zso^ r[o{ okwdk; ih ƒ.


156. g®PB^r[o{ nwodk; ih B/ r'fJzdtkb ;kfjp fty/ pkT[bh dk fBowkD ed'ˆ P[o{ ehsk<

T[Zso^1552 Jh;th.

298
157. g®PB^ r'fJzdtkb ;kfjp fty/ pkT[bh dk fBowkD ed'A w[ezwb j'fJnk<

T[Zso^1559 Jh;th.
158. g®PB^r[o{ nwodk; ih B/ fezBQ/ PpdK dh ouBk ehsh<
T[Zso^907 PpdK dh.
159. gqPB^r[o{ nwodk; ih dh gqf;ZX ouBk fejVh j?<

T[~so^nBzd ;kfjp.
160. gqPB^f;ZyK d/ u"E/ r[o{ ;kfjp dk BK dZ;'<

T~[so^r[o{ okwdk; ih.


161. gqPB^r[o{ okwdk; ih d/ fgsk dk BK dZ;'<

T~[so^johdk; ih.
162. gqPB^r[o{ okwdk; ih d/ wksk dk BK dZ;'<

T~[so^wksk dfJnk ih.


163. gqPB^r[o{ okwdk; ih dk iBw ed'A s/ feZE/ j'fJnk<

T~[so^1534 Jh;th ƒ bkj'o dh u{Bk wzvh.


164. gqPB^r[o{ okwdk; ih dk pugB dk BK dZ;'<

T[~so^GkJh i/mk ih.


165. g®PB^r[o{ okwdk; ih dh gsBh dk BK dZ;'<

T[Zso^phph GkBh ih.


166. g®PB^r[o{ okwdk; ih d/ g[ZsoK d/ dZ;'<

T[Zso^fg®Eh uzd (fgoEhnk), wjKd/t s/ r[o{ noiB d/t ih.


167. g®PB^r[o{ okwdk; ih B/ fejVk Bro t;kfJnk<

T[Zso^ okwdk;g[ok.
168. g®PB^okwdk;g[ok fe; BK Bkb g®f;ZX j'fJnk<

T[Zso^nzfw®s;o (j[D ;qh nzfwqs;o ;kfjp)


169. g®PB^w;zd g®Ek fe; B/ ubkJh ;h<

299
T[Zso^ r[o{ okwdk; ih B/.
170. g®PB^w;zd g®Ek dk w[Zy T[d/P eh ;h<

T[Zso^ f;Zy Xow dk g®uko s/ gq;ko eoBk.


171. g®PB^w;zd Ppd dk eh noE j?<

T[Zso^T[Zuk ;EkB.
172. g®PB^w;zd Ppd fe; GkPk d/ fejV/ Ppd s' fbnk frnk j?<

T[Zso^cko;h d/ w;Bd s'ˆ .

173. g®PB^ 'bktk' pkDh dk T[ukoB fejV/ r[o{ ;kfjp B/ ehsk<

T[Zso^r[o{ okwdk; ih B/.


174. g®PB^r[o{ okwdk; ih B/ fezBQ/ PpdK dh ouBk ehsh<

T[Zso^679 PpdK dh.


175. g®PB^ r[o{ okwdk; ih ed'ˆ i'sh i's ;wkJ/ ;B<

T[Zso^ 1581 Jh;th ftZu.


176. g®PB^f;Zyk d/ gzit/ˆ r[o{ ih dk Bkw dZ;'<

T[Zso^r[o{ noiB d/t ih.


177. g®PB^r[o{ noiB d/t ih dk iBw ed'ˆ j'fJnk<

T[Zso^1563 Jh;th ftZu.


178. g®PB^ r[o{ noiB d/t ih d/ fgsk ih dk BK dZ;'<

T[Zso^ r[o{ okwdk; ih.


179. g®PB^ r[o{ noiB d/t ih d/ wksk ih dk BK dZ;'<

T[Zso^ phph GkBh ih.


180. g®PB^ r[o{ noiB d/t ih dk r[o{ ekb fby'.

T[Zso^1581 Jh;th s'ˆ b? e/ 1606 Jh;th sZe.


181. g®PB^r[o{ noiB d/t ih dk ;G s'ˆ tZvk Gok e"D ;h<

300
T[Zso^fgqEh uzd.
182. g®PB^fgqEh uzd B/ r[o{ noiB d/t ih dk fto'X feT[ˆ ehsk<

T[Zso^feT[ˆfe T[j nkgD/ nkg ƒ r[orZdh dk jZedko ;wMdk ;h.


183. g®PB^fgqEh uzd d/ g[Zso dk BK dZ;'.

T[Zso^fwjopkB.
184. g®PB^uzd{ Pkj e"D ;h<

T[Zso^bkj"o dk dhtkB.
185. [g®PB^ f;Zy Xow dk e/Adoh Xow n;EkB fejVk j?<

T[Zso^ ;qh jfowzdo ;kfjp.

186. g®PB^;qh nzfw®s;o ;kfjp fty/ ;qh jfowzdo ;kfjp dk fBowkD fe; r[o{ ;kfjp B/

eotkfJnk<
T[Zso^r[o{ noiB d/t ih B/.
187. g®PB^;qh jfowzdo ;kfjp dk Bhˆj gZEo fe; B/ oZfynk<

T[Zso^;{ch ;zs whnK who ih.


188. g®PB^ ;qh jfowzdo ;kfjp dh Bhj oZyD dk ekoi ed'A j'fJnk<

T[Zso^1588 Jh;th.
189. g®PB^;qh jfowzdo ;kfjp dk gfjbk w[Zy rz®Eh fe; ƒ fB:[es ehsk frnk<

T[Zso^pkpk p[ZYk ih.


190. g®PB^;qh jfowzdo ;kfjp d/ fezB/Q dotkia/ oZy/ rJ/<

T[Zso^uko.
191. g®PB^soBskoB dh BhAj fe; r[o{ ;kfjp B/ oZyh<

T[Zso^ r[o{ noiB d/t ih B/.


192. gqPB^soBskoB dh BhAj ed' oZyh rJh<

T~[so^1590 Jh;th ftZu.

301
193. gqPB^r[o{ noiB d/t ih B/ S/ joNK tkbk y{j feE/ brtkfJnk<

T~[so^tvkbh fgzv d/ e'b, pknd ftZu fJ; ;EkB dk Bkw S/joNk g? frnk.
194. gqPB^r[o{ noiB d/t ih B/ pkT[bh feZE/ pDtkJh<

T~[so^bkj"o d/ vZph piako ftZu .


195. gqPB^r[o{ noiB d/t ih B/ fejV/ Bt/ BroK ƒ t;kfJnk<

T~[so^soBskoB, eoskog[o s/ jor'fpzdg[o.


196. gqPB^ r[o{ rzqE ;kfjp ih dk ;zgkdB fe; r[o{ ;kfjp B/ ehsk<

T[Zso^ r[o{ noiB d/t ih.


197. gqPB^ r[o{ rzqE ;kfjp ih d/ ;zgkdB dk ekoi fe; ;o'to d/ ezY/ P[o{ ehsk frnk<

T[Zso^okw;o ;o'to.
198. gqPB^ r[o{ rzqE ;kfjp ih ƒ fbyD dk ezw fe; s'ˆ eotkfJnk frnk<

T[Zso^GkJh r[odk; ih.


199. gqPB^jfowzdo ;kfjp ftZu ;qqh r[o{ rqzE ;kfjp dk gfjbk g®ekP ed'ˆ ehsk frnk <

T[Zso^1604 Jh;th.
200. gqPB^ ;aqh r[o{ rzqE ;kfjp ftZu ;G s'ˆ tZX Ppd fe; r[o{ ;kfjp d/ jB<

T[Zso^r[o{ noiB d/t ih.


201. gqPB^ r[o{ rzqE ;kfjp ih ftZu fezBQ/ r[o{ ;kfjpkBK dh pkDh Pkwb j?<

aT[Zso^ S/ r[o{ ;kfjpkBK dh .


202. gqPB^ ;qh r[o{ rzqE ;kfjp ftZu fezB/Q Grsk dh pkDh Pkwb ehsh rJh j?<

T[Zso^ 15
203. gqPB^ r[o{ rzqE ;kfjp ih ftZu fezBQ/ GZNK dh pkDh Pkwb j? <

aT[so^ frnkok GZNK dh .


204. gqPB^ r[o{ rzqE ;kfjp ih ftZu fezBQ/ s/ fejV/ r[of;ZyK dh pkDh Pkwb j? <

T[so^ uko r[of;ZyK, GkJh wodkBk ih, ;Zsk ih, pbtzv ih s/ GkJh ;[zdo ih .
205. gqPB^ r[o{ rzqE ;kfjp ih ftZu fezBQhnK tkoK jB <

302
T[so^22 tkoK .
206. g®;B^ r[o{ rzqE ;kfjp ih dh pkDh e[Zb fezBQ/ okrK ftZu j?<

T[Zso^31 okrK ftZu.


207. g®PB^;qh r[o{ rzqE ;kfjp ih d/ gktB nzrK (gzfBQnK) dh eZ[b frDsh dZ;'<

T[Zso^1430
208. g®PB^ r[o{ rzqE ;kfjp ih dh fbgh dk BK dZ;'.

T[Zso^ r[ow[yh .
209. gqPB^ r[o{ rzqE ;kfjp ih fe; pkDh Bkb P[o{ j[zdk j?<

T[Zso^ig[ih ;kfjp ih.


210. gqPB^r[o{ rzqE ;kfjp ih dk eh wjZst j?<

T[Zso^fJ; ftZu ;koh wB[Zy iksh bJh ;KMhtkbsk dk ;zd/P fdZsk frnk j?.
211. gqPB^P/\ nfjwd ;ofjzdh e"D ;h<

T[Zso^BePpzdh ;zgodkfJ dk B/sk.

212. gqPB^ijKrho d/ ftoZ[X T[; d/ fe; g[Zso B/ prkts ehsh <

T[Zso^y[;o'.
213. g®;B^ PjhdK d/ ;oski fejV/ r[o{ ;kfjp ƒ fejk iKdk j?<

T[Zso^r[o{ noiB d/t ih.


214. gqPB^ r[o{ noiB d/t ih dh Pjhdh fe; w[rb pkdPkj d/ nkd/P *s/ j'Jh<

T[ZsoL^ijKrho.
215. gqPB^r[o{ noiB d/t ih dh Pjhdh ed'ˆ j'Jh<

T[Zso^1606 Jh;th.
216. gqPB^r[o{ noiB d/t ih ƒ feZE/ Pjhd ehsk frnk ;h<

T[so^bkj"o fty/.
217. gqPB^f;Zyk d/ S/t/ˆ r[o{ ih dk BK dZ;'.

303
T[Zso^r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih.
218. gqPB^r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih dk iBw ed'A s/ feZE/ j'fJnk <

T[~so^1595 Jh;th ftZu fgzv tvkbh ;qh nzfwqs;o ;kfjp fty/.


219. gqPB^r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih r[orZdh *s/ ed'ˆ p?m/ ;B<

T[Zso^1606 Jh;th.
220. gqPB^r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih d/ fgsk ih dk Bkw dZ;'<

T[Zso^r[o{ noiB d/t ih.


221. gqPB^r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih dh wksk ih dk Bkw dZ;'<

T[Zso^rzrk d/th ih.


222. gqPB^r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih dh ;gZ[soh dk Bkw dZ;'<

T[Zso^phph tho'.
223. gqPB^r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih d/ ;g[ZsoK d/ BK dZ;'<

T[Zso^pkpk r[ofdZsk ih, nBh okJ/ ih, ;{oi wZb ih, nNZb okJ/ ih s/ r[o{ s/r pjkdo
ih.

224. gqPB^'whoh' s/ ghoh s'ˆ eh Gkt j?<

T[Zso^whoh s/ ghoh d' sbtkoK ;B, i' r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih B/ XkoB ehshnK. whoh
d[fBnkth ;Zsk s/ ghoh o{jkBh ;Zsk dk gqshe ;h.
225. gqPB^nekb sys ;kfjp dk fBowkD fe; r[o{ ih B/ eotkfJnk<

T[Zso^r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih B/.


226. gqPB^nekb sys ;kfjp dk fBowkD feZE/ ehsk frnk<

T[Zso^;qh nzfwqs;o ;kfjp.


227. gqPB^nekb sys ;kfjp dh BhAj ed'A oZyh rJh<

T~[so^1606 Jh;th ftZu.

304
228. gPB^r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih B/ b'jrVQ feb/ dk fBowkD feZE/ eotkfJnk ;h<

T[Zso^;qh nzfw®s;o ;kfjp.


229. gqPB^ fejV/ w[rb pkdPkj B/ ;qh r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih ƒ pzdh pDkfJnk<

T[Zso^ ijKrho B/.


230. gPB^ ijKrho B/ r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih ƒ feZE/ pzdh pDk e// oZfynk<

T[Zso^rtkbhno d/ feb/ ftZu.


231. gPB^ f;ZyK d/ fe; r[o{ ;kfjp ƒ pzdh S'V nkfynk iKdk j?<

T[Zso^ r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih ƒ.


232. gqPB^ r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih s/ w[rbK ftukb/ gfjbh bVkJh feZE/ j'Jh<

T[Zso^;qh nzfwqs;o ;kfjp.


233. gqPB^r[o{ jfor'fpzd ih d/ ;w/A w[rbK s/ f;ZyK ftueko fezBQhnK bVkJhnK j'JhnK<

T[Zso^ 4 (uko).
234. gqPB^eoskog[o dh bVkJh ftZu fejV/ r[o{ ;kfjp B/ nkgDh pjkdoh fdykJh<

T[Zso^r[o{ s/r pjkdo ih B/.


235. gqPB^r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih B/ fe; Bro B{z t;kfJnk ;h<

T[Zso^ ehosg[o ;kfjp.


236. gqPB^ r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih ed'ˆ s/ feZE/ i'sh^i's ;wkJ/ ;B<

T[Zso^1644 Jh;th B{z ehosg[o ;kfjp.


237. gqPB^f;ZyK d/ ;Zst/ˆ r[o{ ;kfjp dk Bkw dZ;'<

T[Zso^r[o{ jfo okJ/ ih.


238. gqPB^r[o{ jfo okJ/ ih dk iBw ed'A s/ feZE/ j'fJnk<

T~[so^1630 Jh;th ftZu ehosg[o ;kfjp fty/.


239. gqPB^r[o{ jfo okJ/ ih d/ fgsk ih dk BK dZ;'<

T~[so^pkpk r[ofdZsk ih.


240. gqPB^r[o{ jfo okJ/ ih d/ wksk ih dk BK dZ;'<

305
T~[so^wksk fBjkb e'o ih
241. gqPB^ r[o{ jfo okJ/ ih ed'A r[orZdh *s/ fpokiwkB j'J/<

T[Zso^1645 Jh;th.
242. gqPB^ r[o{ jfo okJ/ ih ed'A i'sh i's ;wk rJ/<

T[Zso^1661 Jh;th.
243. gqPB^f;ZyK d/ nZmt/ˆ r[o{ ;kfjp dk BK dZ;'<

T[Zso^r[o{ jfo fe®PB ih.


244. gqPB^ r[o{ jfo fe®PB ih dk iBw ed'A j'fJnk ;h<

T[Zso^ 1656 Jh;th.


245. gqPB^r[o{ jfo fe®PB ih r[orZdh *s/ ed'A fpokiwkB j'J/<

T[Zso^1661 Jh;th.
246. gqPB^‘pkb r[o{’ fe; r[o{ ;kfjp ƒ fejk iKdk j?<

T[Zso^ r[o{ jfo feqPB ih ƒ.


247. gqPB^jfo feqPB ih fdZbh ftZu fe; d/ pzrb/ ftZu mfjo/<

T~[so^fwoik okik i? f;zx.


248. gqPB^r[o{ jfo feqPB ih dk r[o{ekb dZ;'<

T[Zso^1661^1664 Jh;th.
249. gqPB^r[o{ jfo feqPB ih ed'ˆ i'sh^i's ;wk rJ/<

T[Zso^1664 Jh;th.

250. gqPB^f;ZyK d/ B"t/ˆ r[o{ ih dk BK dZ;'<

T[Zso^r[o{ s/r pjkdo ih.


251. gqPB^r[o{ s/r pjkdo ih dk iBw ed'A s/ feZE/ j'fJnk<

T[Zso^1621 Jh;th ftZu ;qh nzfwqs;o ;kfjp fty/.


252. g®PB^r[o{ s/r pjkdo ih d/ wksk ih dk BK dZ;'<

306
T[Zso^wksk BkBeh ih.
253. g®PB^r[o{ s/r pjkdo ih d/ fgsk ih dk BK dZ;'<

T[Zso^r[o{ jfor'fpzd ;kfjp ih.


254. g®PB^r[o{ s/r pjkdo ih d/ pugB dk BK dZ;' <

T[Zso^fsnkr wZb.
255. g®PB^'s/r pjkdo' s'ˆ eh Gkt j?<

T[Zso^sbtko dk XBh.
256. gqPB^r[o{ s/r pjkdo ih ƒ r[osk rZdh ed'A s/ feZE/ fwbh<

T~[so^pkpk pekbk fty/,1664 Jh;th ftZu.


257. gqPB^r[o{ s/r pjkdo ih dk ftnkj fe; Bkb j'fJnk ;h<

T[Zso^r[ioh ih Bkb.
258. gqPB^ r[o{ s/r pjkdo ih d/ ;g[Zso dk BK dZ;' <

T[Zso^r[o{ r'fpzd f;zx ih.


259. gqPB^r[o{ s/r pjkdo ih B/ fejVk Bro t;kfJnk<

T~[so^uZe BkBeh (;qh nBzdg[o ;kfjp)


260. gqPB^ r[o{ s/r pjkdo ih feZE/ Pjhd j'J/<

T[Zso^fdZbh.
261. gqPB^B"t/ˆ r[o{ s/r pjkdo ih dh Pjkds ;w/ˆ fe; w[rb pkdPkj dh je{ws ;h<

T[Zso^n"ozria/p.
262. gqPB^r[o{ s/r pjkdo ih ed'ˆ Pjhd j'J/<

T[Zso^1675 Jh;th.

263. gqPB^ r[o{ s/r pjkdo ih Bkb fejV/ fszB PoXkb{ f;Zy Pjhd ehsk j'J/<

T[Zso^(i) GkJh wsh dk; ih (ii) GkJh ;sh dk; ih (iii) GkJh fdnkbk ih.
264. gqPB^r[o{ s/r pjkdo ih dh Pjhdh dh EK T[Zs/ fejVk r[od[nkok pDkfJnk frnk j?<

307
T[Zso^r[od[nkok ;h; rzi.
265. gqPB^r[od[nkok ;h; rzi feZE/ ;fEs j?<

T[Zso^uKdBh u"e, fdZbh.


266. gqPB^r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ 'ozro/N/ r[o{ e/ p/N/' Ppd fe; bJh tos/<

T[Zso^ GkJh i?sk ih.


267. gqPB^fjzd dh ukdo fe; r[o{ ;kfjp ƒ fejk iKdk j?<

T[Zso^r[o{ s/r pjkdo ih.


268. gqPB^f;ZyK d/ d;t/ˆ r[o{ ih dk BK dZ;'<

T[Zso^ r[o{ r'fpzd f;zx ih.


269. gqPB^r[o{ r'fpzd f;zx ih dk iBw ed'ˆ j'fJnk<

T[Zso^1666 Jh;th.
270. gqPB^ r[o{ r'fpzd f;zx ih ed'A r[orZdh T[Zs/ fpokiwkB j'J/<

T[Zso^1675 Jh;th.
271. gqPB^ r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ ;kfjpIkfdnK d/ BK dZ;'<

T[Zso^ ;kfjpIkdk nihs f;zx ih, ;kfjpIkdk i[Mko f;zx ih, ;kfjpIkdk I'okto f;zx
ih, ;kfjpIkdk cfsj f;zx ih.
272. gqPB^;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ dopko ftZu fezB/Q eth ;B<

T[Zso^ 52 eth.
273. gqPB^ r[o{ r'fpzd f;zx ih s/ gjkVh okfinK ftukb/ gfjbh bVkJh ed'A s/ feZE/ bVh rJh

;h<
T[Zso^1688 Jh;th B{z GzrkDh fty/.
274. gqPB^Bkd"D dh bVkJh ed'ˆ bVh rJh<

T[Zso^1690 Jh;th.

275. gqPB^ykb;k gzE dh f;oiBk fe; r[o{ ;kfjp B/ ehsh<

308
T[Zso^ r[o{ r'fpzd f;zx ih B/.
276. gqPB^ykb;k gzE dh f;oiBk ed'ˆ j'Jh<

T[Zso^ 1699 Jh;th B{z ft;kyh tkb/ fdB.


277. gqPB^ykb;k gzE dh f;oiBk ;w/A gzi fgnkfonK d/ Bkw dZ;'<

T[Zso^ GkJh dfJnk f;zx ih, GkJh Xow f;zx ih, GkJh fjzws f;zx ih, GkJh w'jew
f;zx ih, GkJh ;kfjp f;zx ih.
278. gqPB^r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ ykb;k gzE dh f;oiBk feZE/ ehsh ;h<

T[Zso^;h® nkBzdg[o ;kfjp.


279. gqPB^ r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ jo/e ykb;k ƒ fezB/Q eeko XkoB eoB bJh fejk<

T[Zso^gzi.
280. gqPB^;®h nkBzdg[o ;kfjp dh gfjbh bVkJh ed'ˆ j'Jh<

T[Zso^1701 Jh;th.
281. gqPB^;®h nkBzdg[o ;kfjp dh d{ih bVkJh ed'ˆ j'Jh<

T[Zso^1704 Jh;th.
282. gqPB^ r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ tZv/ ;kfjpIkd/ fe; bVkJh ftZu Pjhd j'J/ ;B<

T[Zso^ uwe"o ;kfjp dh bVkJh.


283. gqPB^ uwe"o ;kfjp dh bVkJh ed'ˆ j'Jh<

T[Zso^1704 Jh;th.
284. gqPB^r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ S'N/ ;kfjpIkfdnK ƒ feZE/ Pjhd ehsk frnk ;h<

T[Zso^ ;ofjzd.
285. gqPB^r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ ;w/ˆ ;ofjzd dk |"idko e"D ;h<

T[Zso^tIho yK.
286. gqPB^r[o{ r'fpzd f;zx ih ns/ w[rbK ftukb/ bVh rJh nkyoh bVkJh fejVh ;h<

T[Zso^ fydokDk.
287. gqPB^ fydokDk dh bVkJh ed'A bVh rJh ;h<

309
T[Zso^1705 Jh;th.
288. gqPB^ukbh w[es/ fejVh bVkJh Bkb ;pzfXs ;B<

T[Zso^fydokDk dh bVkJh Bkb.


289. gqPB^fydokDk dk nkX[fBe BK eh j?<

T[Zso^;qh w[es;o ;kfjp.


290. gqPB^r[o{ rqzE ;kfjp ih ƒ ;zg{oB eoB bJh r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ fe; ƒ fbykoh

pDkfJnk<
T~[so^GkJh wBh f;zx ih ƒ.
291. gqPB^ r[o{ s/r pjkdo ih dh pkDh r[o{ rqzE ;kfjp ih ftZu ed'A Pkfwb ehsh rJh<

T~[so^1706 Jh;th ftZu.


292. gqPB^ r[o{ s/r pjkdo ih dh fezBQh pkDh r[o{ rqzE ;kfjp ftZu doi j?<

T[~so^116 Ppd.
293. gqPB^ r[o{ s/r pjkdo ih dh pkDh fe; ;EkB s/ r[o{ rqzE ;kfjp ftZu Pkfwb ehsh

rJh<
T~[so^sbtzvh ;kp'.
294. gqPB^sbtzvh ;kp' ƒ j'o fe;–fe; Bkw Bkb ikfDnk iKdk j?<

T[~so^dwdwk ;kfjp s/ r[o{ eh eKPh.


295. gqPB^ fe; r[o{ ;kfjp B/ nkfd r[o{ rqzE ;kfjp B{z r[o{ ;kfjp dk doik fdZsk <

T[Zso^;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih.


296. gqPB^ r[o{ r'fpzd f;zx ih ed'ˆ i'sh i's ;wkJ/<

T[Zso^ 1708 Jh;th.


297. g®PB^ r[o{ r'fpzd f;zx ih feZE/ i'sh i's ;wkJ/ ;B<

T[Zso^ ;qh BKd/V ;kfjp (wjKokPNo).


298. gqPB^ pzdk f;zx pjkdo dk iBw ed'A s/ feZE/ j'fJnk <

T[Zso^ 1670 Jh;th ftZu izw{ ePwho d/ fibQk g[zS d/ oki"oh ftZu.

310
299. gqPB^pzdk f;zx pjkdo d/ fgsk dk BK dZ;'<

T[Zso^okw d/t.

300. gqPB^pzdk f;zx pjkdo dk pugB dk Bkw dZ;'<

T[Zso^bSwD d/t.
301. gqPB^p?okoh pDB s'A pknd pzdk f;zx pjkdo B/ nkgDk eh BK oZfynk<

T[Zso^ wkX' dk;.


302. gqPB^wkX' dk; r[o{ r'fpzd f;zx ih ƒ feZE/ fwfbnk ;h<

T[Zso^;qh BKd/V ;kfjp


303. gqPB^pzdk f;zx pjkdo B/ nkgD/ ;?fBe ekoBkfwnK dh P[o{nks ed'ˆ s/ feZE' ehsh<

T[Zso^1709 Jh;th ftZu ;'Bhgs s'A.


304. gqPB^pzdk f;zx pjkdo B/ ;Y"ok s/ jwbk feT[ˆ ehsk<

T[Zso^ feT[ˆfe fJZE'ˆ dk Pk;e T[;wkB yK pj[s nZfsnkukoh ;h.


305. gqPB^ pzdk f;zx pjkdo B/ ;ofjzd ed'ˆ fiZfsnk<

T[Zso^1710 Jh;th.
306. gqPB^ pzdk f;zx pjkdo B/ ;ofjzd s/ jwbk feT[ˆ ehsk<

T[Zso^feT[ˆfe ;ofjzd dk |"idko tIho yK f;ZyK dk tZvk d[PwD ;h.


307. gqPB^pzdk f;zx pjkdo dh okiXkBh dk BK dZ;' <

T[Zso^b'jrVQ (gfjbK fJ; dk Bkw w[yfb;rVQ ;h, fi; Bz{ pzdk f;zx pjkdo B/ pdb e/
b'jrVQ dk Bkw fdZsk) .
308. gqPB^pzdk f;zx pjkdo B/ fe; oki dh okie[wkoh Bkb ftnkj ehsk ;h<

T[Zso^uzpk.
309. gqPB^pzdk f;zx pjkdo d/ g[Zso dk BK dZ;'<

T[Zso^ni? f;zx
310. gqPB^pzdk f;zx pjkdo B/ fejV/ f;Ze/ ikoh ehs/<

311
T[Zso^BkBe Pkjh ns/ r'fpzd Pkjh.
311. gqPB^ pzdk f;zx pjkdo s/ w[rbK ftukb/ bVh rJh nzfsw bVkJh fejVh ;h<

T[Zso^ r[odk; Bzrb dh.


312. gqPB^ r[odk; Bzrb dh bVkJh ed'ˆ j'Jh<

T[Zso^1715 Jh;th.
313. gqPB^pzdk f;zx pjkdo ƒ r[odk; Bzrb dh bVkJh ftZu fe; B/ frqcsko ehsk <

T[Zso^npd[; ;wd yK B/.


314. gqPB^pzdk f;zx pjkdo ƒ ed'A s/ feE/ Pjhd ehsk frnk<

T[Zso^1716 Jh;th ftZu fdZbh fty/.


315. gqPB^ npd[; ;wd yK dk ekoiekb dZ;'<

T[Zso^1713^1726 Jh;th.
316. gqPB^co[y;hno B/ npd[; ;wd yK B{z fejVh gdth fdZsh rJh<

T[Zso^oki dh sbtko.
317. gqPB^pzdk f;zx pjkdo dh Pjhdh s'A pknd f;Zy fejV/ d' dbK ftZu tzv/ rJ/<

T[Zso^pzdJh ykb;k s/ sZs ykb;k.


318. gqPB^ pzdJh ykb;k s/ sZs ykb;k ftukb/ wsG/d ed'A \sw j'fJnk<

T[Zso^1721 Jh;th B{z ft;kyh w"e/ (;qh nzfwqs;o ;kfjp fty/).


319. gqPB^ pzdJh ykb;k s/ sZs ykb;k ftukb/ wsG/d fe;B/ \sw eotkfJnk<

T[Zso^GkJh wBh f;zx ih B/.


320. gqPB^GkJh wBh f;zx ih e'D ;B<

T[Zso^GkJh wBh f;zx ih ;qh jfowzdo ;kfjp d/ w[Zy rqzEh ;B.


321. gqPB^GkJh wBh f;zx ih B{z ed'A s/ fe;B/ Pjhd eotkfJnk<

T[Zso^1738 Jh;th ftZu Ieohnk yK B/.


322. gqPB^Ieohnk yK dk ekoiekb dZ;'<

T[Zso^1726^1745 Jh;th sZe.

312
323. gqPB^Ieohnk yK B{z fejVh T[gkXh gqkgs ;h<

T[Zso^ykB pjkdo.
324. gqPB^Ieohnk yK B/ f;ZyK Bkb ;wM"sk ed'A ehsk<

T[Zso^1733 Jh;th ftZu.


325. gqPB^f;ZyK d/ fe; nkr{ B{z Btkp dh T[gkXh fdZsh rJh<

T[Zso^;odko eg{o f;zx.

326. gqPB^p[ZYk db s/ so[Dk db dh ;EkgBk ed'A s/ feZE/ ehsh rJh<

T[Zso^1734 Jh;th ftZu ;qh nzfwqs;o ;kfjp fty/.


327. gqPB^ p[ZYk db s'A eh Gkt j?<

T[Zso^ p[ZYk db ftZu 40 ;kb s'A tZvh T[wo d/ f;Zy Pkwb ;B.
328. gqPB^ so[Dk db s' eh Gkt j?<

T[Zso^ so[Dk db ftZu B"itkB f;Zy Pkfwb ;B.


329. gqPB^Bkdo Pkj B/ Gkos *s/ jwbk ed'A ehsk<

T[Zso^1739 Jh;th.
330. gqPB^Ieohnk yK dh w"s ed'A j'Jh<

T[Zso^1745 Jh;th ftZu.


331. gqPB^ieohnk yK dh w"s s'A pknd gzikp dk ;{p/dko e"D pfDnk ns/ T[;dk ekoiekb

eh ;h<
T[Zso^:kjhnk yK, 1746^47 Jh;th.
332. gqPB^S'Nk xZb{xkok ed'A s/ feZE/ j'fJnk<

T[Zso^1746 Jh;th ftZu ekjB{ztkB (r[odk;g[o) fty/.


333. gqPB^gzikp ftZu w[rb Pk;B dk nzs ed'ˆ j'fJnk<

T[Zso^ 1752 Jh;th.


334. gqPB^gzikp ftZu w[rbK dk nkyoh ;{p/dko e'D ;h<

313
T[Zso^who wzB{z.
335. gqPB^who wzB{z dk g{ok Bkw eh ;h<

T[Zso^w[JhB^T[b^w[be.
336. gqPB^who wzB{z bkj"o dk ;{p/dko ed'A pfDnk<

T[Zso^1748 Jh;th.
337. gqPB^who wzB{z dh w"s ed'A j'Jh ;h<

T[Zso^1753 Jh;th.
338. gqPB^who wzB{z dh ftXtk dk eh BK ;h<

T[Zso^w[rbkBh p/rw.
339. gqPB^ w[rbkBh p/rw gzikp dh ;{p/dko ed'A pDh ;h<

T[Zso^1753 Jh;th.
340. gqPB^db ykb;k dh ;EkgBk ed'A s/ feZE/ j'Jh<

T[Zso^29 wkou 1748 Jh;th ftZu ;qh nzfwqs;o ;kfjp fty/.


341. gqPB^db ykb;k dh ;EkgBk fe;B/ ehsh<

T[Zso^Btkp eg{o f;zx.


342. gqPB^db ykb;k s'A eh Gkt j?<

T[Zso^f;ZyK dk ;?fBe ;zrmB.


343. gqPB^db ykb;k d/ w[Zy iZE/ fezB/ ;B<

T[Zso^12
344. gqPB^db ykb;k dk gqXkB ;?Bkgsh e"D ;h<

T[Zso^iZ;k f;zx nkjb{tkbhnk.


345. gqPB^ iZ;k f;zx nkjb{tkbhnk B{z fejVh T[gkXh fdZsh rJh<

T[Zso^;[bskB^T[b^e"w.
346. gqPB^;[bskB^T[b^e"w s' eh Gkt j?<

T[Zso^;koh e"w dk pkdPkj.

314
347. gqPB^db ykb;k dh :[ZX Bhsh fejVh ;h<

T[Zso^ Skgkwko :[ZX Bhsh.


348. gqPB^w[}bekbhB gzikp d/ d' ;G s'A tZX gqf;ZX tgkfoe Bro fejV/ ;B<

T[Zso^bkj"o s/ w[bskB.
349. gqPB^ w[}bekbhB gzikp ftZu fejVk f;Zek ;G s' tZX gqufbs ;h<

T[Zso^dkw.
350. gqPB^nfjwd Pkj npdkbh e"D ;h<

T[Zso^ncarkfB;skB dk Pk;e.
351. gqPB^ nfjwd Pkj npdkbh B/ gzikp 's/ fezBQh tkoh jwbk ehsk<

T[Zso^nZm tko.

352. gqPB^ nfjwd Pkj npdkbh B/ Gkos 's/ gfjbk jwbk ed'A ehsk<

T[Zso^1747^48 Jh;th.
353. gqPB^ nfjwd Pkj npdkbh B/ gzikp T[Zs/ d{ik jwbk ed'A ehsk<

T[Zso^1748^49 Jh;th.
354. gqPB^ nfjwd Pkj npdkbh B/ gzikp 's/ ed'A epik ehsk<

T[Zso^1752 Jh;th.
355. g®PB^nfjwd Pkj npdkbh B/ who wzƒ ƒ fe; T[gkXh Bkb ;BwkfBs ehsk ;h<

T[Zso^ coizd ykB pjkdo W;sw^J/^fjzd.


356. g®PB^ nkgD/ u"E/ jwb/ d/ d"okB nfjwd Pkj npdkbh B/ fe; ƒ gzikp dk ;{p/dko

fB:[es ehsk ;h<


T[Zso^ s?w{o Pkj ƒ.
357. g®PB^ s?w{o Pkj e"D ;h<

T[Zso^ nfjwd Pkj npdkbh dk g[Zso.


358. g®PB^pkpk dhg f;zx ih e"D ;B<

315
T[Zso^ Pjhd fw;b d/ g®f;ZX B/sk.
359. g®PB^pkpk dhg f;zx ih B/ ed'ˆ ns/ feZE/ bVd/ j'J/ Pjhdh g®kgs ehsh<

T[Zso^11 Btzpo 1757 Jh;th ƒ ;qh nzfw®s;o ;kfjp ftZu.


360. g®PB^ wokfmnK B/ gzikp dk gfjbk ;{p/dko fe; ƒ fB:[es ehsk ;h<

T[Zso^ ndhBk p/r.


361. g®PB^ gkDhgs dh shih bVkJh ed'ˆ j'Jh<

T[Zso^1761 Jh;th.
362. g®PB^gkDhgs dh sh;oh bVkJh fezBQK ftueko j'Jh<

T[Zso^wokfmnK s/ nfjwd Pkj npdkbh.


363. g®PB^tZvk xZb{xkok ed'ˆ j'fJnk <

T[Zso^1762 Jh;th.
364. g®PB^d{ik xZb{xkok (tZvk xZb{xkok) feZE/ tkgfonk<

T[Zso^wb/oe'Nbk d/ B/V/ eZ[g fgzv ftZu.


365. g®PB^ tZv/ xZb{xko/ bJh e"D fIzw/tko ;h<

T[Zso^nfjwd Pkj npdkbh.


366. g®PB^ i?B yK e"D ;h<

T[Zso^1764 Jh;th ftZu ;ofjzd dk ;{p/dko.


367. g®PB^gzikp ftZu f;Zy fw;bK fejVh ;dh ftZu ;Ekfgs j'fJnk<

T[Zso^18thˆ ;dh ftZu.


368. gqPB^fw;b s'A eh Gkt j?<

T[~so^fw;b fJZe noph Ppd j? fi;dk noE j? pokpo.


369. gqPB^gzikp ftZu fw;bK dh frDsh fezBQh ;h<

T~[so^12
370. gqPB^c?ibg[ohnk fw;b d/ gqf;ZX B/sktK d/ BK dZ;'<

T~[so^Btkp eg{o f;zx, y[Pjkb f;zx ns/ p[~X f;zx.

316
371. gqPB^Gzrh fw;b d/ gqf;ZX B/sktK d/ BK dZ;'<

T~[so^r[bkp f;zx, ;kfjp f;zx.


372. gqPB^nkjb{tkbhnk fw;b d/ gqf;ZX B/sktK d/ BK dZ;'<

T~[so^iZ;k f;zx nkjb{tkbhnk s/ cfsj f;zx nkjb{tkbhnk.


373. gqPB^okwrVhnk fw;b d/ gqf;ZX B/sktK d/ BK dZ;'<

T~[so^iZ;k f;zx okwrVhnk s/ i'X f;zx.


374. gqPB^P[ZeouZehnk fw;b d/ gqf;ZX B/sktK d/ BK dZ;'<

T~[so^uVs f;zx, wjK f;zx s/ oDihs f;zx.


375. gqPB^eBQJhnk fw;b d/ gqf;ZX B/sktK d/ BK dZ;'<

T~[so^i? f;zx eBQJhnk, r[opyP f;zx, ;dk e'o.


376. gqPB^v~btkbhnk fw;b d/ gqf;ZX B/sktK d/ BK dZ;'<

T~[so^r[bkp f;zx s/ skok f;zx x/pk.


377. gqPB^eo'V f;zxhnk fw;b d/ gqf;ZX B/sktK d/ BK dZ;'<

T~[so^eo'Vk f;zx, px/b f;zx.

378. gqPB^fB;kBtkbhnk fw;b d/ gqf;ZX B/sktK d/ BK dZ;'<

T~[so^;zrs f;zx s/ w/jo f;zx.


379. gqPB^Pjhd fw;b d/ gqf;ZX B/sktK d/ BK dZ;'<

T~[so^;[ZXk f;zx s/ pkpk dhg f;zx.


380. gqPB^c{behnk fw;b d/ gqf;ZX B/sktK d/ BK dZ;'<

T~[so^u"Xoh c{b, pkpk nkbk f;zx, nwo f;zx, ;kfjp f;zx, rigs f;zx s/ jwho
f;zx.
381. gqPB^BeJh fw;b d/ gqf;ZX B/sktK d/ BK dZ;'<

T~[so^jhok f;zx.
382. gqPB^f;Zy fw;bK dh e/Adoh ;z;Ek fejVh ;h<

317
T[Zso^r[owsk.
383. gqPB^;opZs ykb;k s'A eh Gkt j?<

T[Zso^nekb sys, ;qh nzfwqs;o ;kfjp fty/ p[bkfJnk ikD tkbk f;Zy ;zw/bB.
384. gqPB^wjkokik oDihs f;zx dk iBw ed'A j'fJnk<

T[Zso^13 Btzpo,1780 JhH


385. gqPB^ wjkokik oDihs f;zx d/ fgsk dk eh BK ;h<

T[Zso^wjK f;zx
386. gqPB^ wjkokik oDihs f;zx d/ wksk sk eh BK ;h<

T[Zso^oki e"o
387. gqPB^ wjkokik oDihs f;zx dk w[ZYbk Bk eh ;h<

T[Zso^p[ZX f;zx
388. gqPB^oDihs s'A eh Gkt j?<

T[Zso^oD B{z fiZsD tkbk


389. gqPB^ wjkokik oDihs f;zx ed'A rZdh s/ p?fmnk<

T[Zso^1792 Jh;th.

390. gqPB^1792^97 sZe P[eouZehnk fw;b dk oki gqpzX fe;B/ ;zGkfbnk<

T[Zso^oki e"o, ;dk e"o s/ dhtkB bygs okJ/. fJ; ;w/A B{z fseVh dh ;ogq;sh dk
ekb th fejk iKdk j?.
391. gqPB^ wjkokik oDihs f;zx B/ ed'A P[eouZehnk fw;b dh tkrv'o nkgD/ jZEK ftZu

bJh<
T[Zso^1797 Jh;th.
392. gqPB^ wjkokik oDihs f;zx dk gfjbk ftnkj ed'A s/ fe; Bkb j'fJnk<

T[Zso^1796 Jh;th ftZu wfjskp e"o Bkb.

318
393. g®PB^ wjkokik oDihs f;zx B/ bkj"o *s/ ed'ˆ fiZs g®kgs ehsh ;h<

T[Zso^1799 Jh;th.
394. g®PB^wjkokik oDihs f;zx B/ ;qh nzfw®s;o ;kfjp ƒ ed'ˆ fiZfsnk<

T[Zso^1805 Jh;th.
395. g®PB^wjkokik oDihs f;zx B/ ;qh nzfw®s;o ;kfjp fe; s'A fiZfsnk<

T[Zso^wkJh ;[ZyK s'A.


396. gqPB^iwiwk eh ;h<

T~[so^iwiwk fJZe s'g ;h i' 1805 Jh;th ftZu ;qh nzfwqs;o ;kfjp dh fi~s s'A pknd
oDihs f;zx B/ wkJh ;[~yK s'A gqkgs ehsh.
397. gqPB^wjkokik oDihs f;zx B/ e'fjB{o jhok fe; s'A gqkgs ehsk<

T~[so^tck p/rw s'A.


398. g®PB^ wjkokik oDihs f;zx B/ wkbtk d/ g®d/PK *s/ fezBQh tko jwb/ ehs/<

T[Zso^fszB tko.
399. g®PB^wjkokik oDihs f;zx dh e;{o fiZs ;w/ˆ T[ZE/ fe; dk Pk;B ;h<

T[Zso^ Btkp e[sp^T[d^dhB.


400. g®PB^wjkokik oDihs f;zx B/ e;{o *s/ fiZs g®kgs ed'ˆ ehsh<

T[Zso^1807 Jh;th.
401. g®PB^wjkokik oDihs f;zx B/ eKrVk *s/ ed'ˆ fiZs g®kgs ehsh ;h<

T[Zso^1809 Jh;th.
402. g®PB^wjkokik oDihs f;zx r[ioks ƒ ed'ˆ fiZfsnk ;h<

T[Zso^ 1809 Jh;th.


403. gqPB^nzro/iaK s/ wjkokik oDihs f;zx ftueko ;qh nzfwqs;o ;kfjp dh ;zXh ed'A j'Jh<

T~[so^25 ngq?b 1809.


404. gqPB^;qh nzfwqs;o ;kfjp ;zXh d[nkok wjkokik oDihs f;zx s/ nzro/iK ftueko fejVk

dfonk ;hwk pfDnk<

319
T[~so^;sb[i dfonk.
405. gqPB^fszB gZyh ;zXh ed'A j'Jh<

T[~so^26 i{B 1838 Jh;th.


406. gqPB^wjkokik oDihs f;zx dk gqXkB wzsoh e"D ;h<

T[~so^okik fXnkB f;zx.


407. gqPB^wjkokik oDihs f;zx dk ftd/P wzsoh e"D ;h<

T[~so^ceho nIhI^T[d^dhB
408. gqPB^wjkokik oDihs f;zx dk ft~s wzsoh e"D ;h<

T~[so^dhtkB GtkBh dk;.


409. g®PB^wjkokik oDihs f;zx dk ;kwoki fezB/ ;{fpnK ftZu tzfvnk j'fJnk ;h<

T[Zso^uko (;{pk^J/^bkj"o, ;{pk^J/^w[bskB, ;{pk^J/^ePwho, ;{pk^J/^fgPkto)


410. g®PB^wjkokik oDihs f;zx d/ ;w/ˆ ;{p/ d/ w[yh ƒ eh fejk iKdk ;h<

T[Zso^BkfIw.
411. g®PB^wjkokik oDihs f;zx ;w/A gorB/ dk nfXekoh e"D ;h<

T[Zso^ekodko.
412. gqPB^wjkokik oDihs f;zx d/ ;w/ˆ bkj"o dk gqf;ZX e'stkb e"D ;h<

T[Zso^fJwkw pyP.
413. g®PB^wjkokik oDihs f;zx d/ ;w/ˆ g®Pk;B dh ;G s'ˆ S'Nh fJekJh ƒ eh efjzd/ ;B<

T[Zso^w'ik (fgzv)
414. g®PB^wjkokik oDihs f;zx ƒ fdZs/ ikD tkb/ s'jf|nK ƒ eh fejk iKdk ;h<

T[Zso^ BIokBk.
415. g®PB^wjkokik oDihs f;zx d/ ;w/ˆ oki dh ;G s'ˆ tZvh ndkbs fejVh j[zdh ;h<

T[Zso^ ndkbs^J/^nkbk.
416. g®PB^wjkokik oDihs f;zx dh ca"i fejV/ d' g®w[Zy GkrK ftZu tzvh j'Jh ;h<

T[Zso^ ca"i^J/^nkfJB s/ ca"i^J/^p/etkfJd.

320
417. g®PB^wjkokik oDihs f;zx B/ g?db ;?Bk dk ;zrmB ed'ˆ P[o{ ehsk<

T[Zso^1805 Jh;th.
418. g®PB^wjkokik oDihs f;zx B/ caz"i^J/^yk; ƒ f;ybkJh d/D bJh fe; ƒ fB:[es ehsk

;h<
T[Zso^ iBob t?ˆs{ok.
419. gqPB^wjkokik oDihs f;zx dh x'V;tko ;?Bk dk rtoBo e'D ;h<

T[~so^iBob nbkov.
420. gqPB^wjkokik oDihs f;zx dk s'gykBk fezBK rtoBoK nXhB ;h<

T~so^iBob e'oN s/ iBob rkovBo.

421. g®PB^wjkokik oDihs f;zx d/ ;w/ˆ ca"i^J/^yk; sk s'gõkBk fe; d/ nXhB ;h<

T[Zso^ iBob fJbkjh pyP.


422. g®PB^ ca"i^J/^p/etkfJd s'ˆ eh Gkt j?<

T[Zso^ fJj T[j ca"i ;h fijVh fe fBPfus fB:wK dh gkbDk Bjhˆ eodh ;h.
423. g®PB^wjkokik oDihs f;zx nkgDh ;oeko ƒ eh efjzd/ ;B<

T[Zso^ ;oeko^J/^ykb;k.
424. g®PB^gzikp d/ fejV/ Pk;e ƒ P/o^J/^gzikp d/ BK Bkb :kd ehsk iKdk j?<

T[Zso^ wjkokik oDihs f;zx .


425. g®PB^wjkokik oDihs f;zx dk Pk;B ekb eh ;h<

T[Zso^1799 Jh;th s'A 1839 Jh;th.


426. gqPB^oDihs f;zx dh w"s s'A pknd T[jBK dk T[sokfXekoh e"D pfDnk<

T~[so^wjkokik yVe f;zx.

427. gqPB^wjkokik yVe f;zx dk okiekb eh ;h<

T[~so^i{B 1839 s'A nes{po 1839 Jh;th.

321
428. gqPB^yVe f;zx s'A pknd e"D okirZdh *s/ p?fmnk<

T~[so^ezto B"fBjkb f;zx.


429. gqPB^ezto B"fBjkb f;zx dk okiekb eh ;h<

T[~so^nes{po 1839 s'A Btzpo 1840 Jh;th.


430. gqPB^ezto B"fBjkb f;zx dh w's s'A pknd e'D okirZdh *s/ p?fmnk<

T[~so^okDh uzd e'o.


431. gqPB^okDh uzd e'o dk okiekb eh ;h<

T[~so^Btzpo 1840 s'A iBtoh 1841 Jh;th.


432. gqPB^okDh uzd e'o ƒ jokT[D s'A pknd e'D okirZdh *s/ p?fmnk<

T[~so^wjkokik P/o f;zx, iBtoh 1841 s'A ;szpo 1843 Jh;th.


433. gqPB^gzikp dk nkyoh f;~y wjkokik e"D ;h<

T[~so^wjkokik dbhg f;zx.


434. gqPB^Bkpkbr j'D ekoD wjkokik dbhg f;zx dh ;ogq;sh fe; B/ ehsh<

T[~so^wjkokik dbhg f;zx dh wksk okDh fizdk B/.


435. g®PB^nzro/iK s/ f;ZyK ftukb/ gfjbk :[ZX ed'ˆ j'fJnk<

T[Zso^1845^46 Jh;th.
436. gqPB^w[Zdeh dh bVkJh ed'A j'Jh<

T[Zso^18 d;zpo 1845 Jh;th.


437. g®PB^ fcao'IPkj iK c/o{ Pfjo dh bVkJh ed'ˆ bVh rJh ;h<

T[Zso^ 21 d;zpo 1845 Jh;th.


438. gPB^pZd'tkb dh bVkJh ed'ˆ j'Jh<

T[Zso^ 21 iBtoh 1846 Jh;th.


439. g®PB^nbhtkb dh bVkJh ed'ˆ j'Jh<

T[Zso^28 iBtoh 1846 Jh;th.

322
440. g®PB^ ;GokT[ˆ dh bVkJh ed'ˆ j'Jh ;h<

T[Zso^10 copoh 1846 Jh;th.


441. g®PB^gfjbk n?ˆrb'^f;Zy :[ZX fejVh bVkJh Bkb ;wkgs j'fJnk<

T[Zso^;GokT[ˆ dh bVkJh Bkb.


442. gqPB^;GokT[ dh bVkJh ftZu f;~yK dk fejVk gqf;ZX B/sk pjkdoh Bkb bVdk j'fJnk

Pjhd j'fJnk<
T~[so^Pkw f;zx nNkohtkbk
443. gqPB^nzro/IK s/ f;ZyK ftueko gfjbk :[ZX fejVh ;zXh Bkb ;wkgs j'fJnk<

T[Zso^bkj"o dh ;zXh Bkb.


444. g®PB^bkj"o dh gfjbh ;zXh ed'ˆ ehsh rJh ;h<

T[Zso^ 9 wkou 1846 Jh;th.


445. g®PB^bkj"o dh d{ih ;zXh ed'ˆ ehsh rJh ;h<

T[Zso^ 11 wkou 1846 Jh;th.


446. g®PB^nzro/IK s/ f;ZyK ftukb/ G?o'tkb dh ;zXh ed'ˆ j'Jh<

T[Zso^16 d;zpo 1846 Jh;th.


447. g®PB^d{;ok n?Arb'^f;Zy :[ZX ed'ˆ bfVnk frnk<

T[Zso^ 1848^49 Jh;th.


448. g®PB^dhtkB w{boki e"D ;h<

T[Zso^ dhtkB w{boki w[bskB dk BkfIw (rtoBo) ;h.


449. g®PB^;ktB wb e"D ;h<

T[Zso^ dhtkB w{boki dk fgsk s/ w[bskB dk BkfIw.


450. g®PB^;odko uso f;zx nNkohtkbk e"D ;h<

T[Zso^ jikok dk BkfIw.


451. g®PB^;odko P/o f;zx e"D ;h<

T[Zso^ uso f;zx nNkohtkbk dk g[Zso.

323
452. g®PB^GkJh wjkoki f;zx e"D ;h<

T[Zso^ T[j B"ozrkpkd d/ g®f;ZX ;zs ;B.


453. g®PB^okwBro dh bVkJh ed'ˆ j'Jh ;h<

T[Zso^ 22 Btzpo 1848 Jh;th.


454. g®PB^fufbnKtkbk dh bVkJh ed'ˆ bVh rJh ;h<

T[Zso^ 13 iBtoh 1849 Jh;th.


455. gqPB^w[bskB dh bVkJh ed'A j'Jh<

T[Zso^22 iBtoh 1849 Jh;th.


456. g®PB^d{;o/ nA?rb'^f;Zy :[ZX dh nkyoh bVkJh fejVh ;h<

T[Zso^r[ioks dh bVkJh.
457. g®PB^r[ioks dh bVkJh ed'ˆ bVh rJh ;h<

T[Zso^ 21 cotoh 1849 Jh;th.


458. g®PB^d{;o/ nA?rb'^f;Zy :[ZX d/ d"okB bVh rJh T[; bVkJh dk BK dZ;' fijVh fJfsjk;

ftZu s'gK dh bVkJh d/ Bk Bkb g®f;ZX j?<


T[Zso^ r[ioks dh bVkJh.
459. g®PB^ gzikp ƒ nzro/Ih ;kwoki ftZu ed'ˆ Pkfwb ehsk frnk<

T[Zso^ 29 wkou 1849 Jh;th.


460. g®PB^ gzikp s/ nzro/iK dk epIk ;G s'ˆ pknd ftZu feT[ˆ j'fJnk<

T[Zso^ G{r'fbe ;fEsh d/ ekoB.


461. g®PB^wjkokik dbhg f;zx dh w"s ed' s/ feZE/ j'Jh ;h<

T[Zso^1863 Jh;th ftZu g?fo; fty/ .


462. gqPB^gzikp ƒ nzro/Ih ;kwoki ftZu Pkfwb eoB T[gozs bkov vbj"iah B/ gzikp d/

Pk;B gqpzX dh ftt;Ek fet/ˆ ehsh<


T[Zso^ gzikp dk oki gqpzX fszB w?ˆpokˆ d/ gqpzXeh p'ov ƒ ;"ˆfgnk.
463. gqPB^vbj'ih d[nkok oki gqpzX ƒ ubkT[D bJh pDkJ/ gqpzXeh p'ov d/ w?ApoK d/ BK

324
dZ;'<
T~[so^j?Boh bko?A;, ikB bko?A;, ukob; w?B;b.

464. gqPB^gzikp ƒ nzro/Ih ;kwoki ftZu Pkfwb eoB T[gozs bkov vbj"ih B/ j?Boh bko?A;

ƒ eh fIzw/tkoh fdZsh <


T[Zso^okiBhfse s/ ;?fBe ezwkˆ dk ftGkr.
465. gqPB^ gzikp ƒ nzro/Ih ;kwoki ftZu Pkfwb eoB T[gozs bkov vbj"ih B/ ikB bko?;

ƒ eh ezw ;"Afgnk frnk<


T[Zso^ ftZs s/ G{wh^eo ftGkr.
466. gqPB^ gzikp ƒ nzro/Ih ;kwoki ftZu Pkfwb eoB T[gozs bkov vbj"ih B/ ukob;

w?B;b ƒ eh fIzw/tkoh fdZsh rJh<


T[Zso^fBnkˆ ftGkr.
467. gqPB^gqpzXeh p'ov dk ekoiekb eh ;h<

T[~so^1849^1853 Jh;th.
468. gqPB^gqpzXeh p'ov B/ ykb;k ;?Bk ƒ feT[A s'fVnk<

T[Zso^ feT[ˆfe fJj fe;/ th ;w/A nzro/Ikˆ bJh \sok j' ;edh ;h
469. gqPB^ nzro/I oki ftu gqpzXeh p'ov B/ gzikp d/ gqPk;fBe Ykˆu/ dh g[Bo ftt;Ek fet/ˆ

ehsh<
T[Zso^ gzikp ƒ 7 vthIBkˆ ftZu tzv e/.
470. gqPB^ nzro/I oki ftu gzikp d/ gqPk;fBe Ykˆu/ dh g[Bo ftt;Ek ;w/ pDkJhnK

vthIBk d/ w[yh ƒ eh fejk ikˆdk ;h<


T[Zso^ efwPBo.
471. gqPB^ nzro/I oki ftu gzikp d/ gqPk;fBe Ykˆu/ dh g[Bo ftt;Ek ;w/A vthIBK ƒ nZr/

fezBQ/ fIfbQnkˆ ftZu tzfvnk frnk<

325
T[Zso^27 fIfbQnkˆ *u.
472. gqPB^ nzro/I oki ftu gzikp d/ gqPk;fBe Ykˆu/ dh g[Bo ftt;Ek ftu fIbQ/ d/ w[yh ƒ

eh fejk ikˆdk ;h<


T[Zso^fvgNh efwPBo.

473. gqPB^ nzro/I oki ftu gzikp d/ gqPk;fBe Ykˆu/ dh g[Bo ftt;Ek ftu fIfbQnkˆ ƒ nZr/

fe; fJekJh u tzfvnk frnk ns/ T[;d/ w[yh ƒ eh fejk ikˆdk ;h<
T[Zso^ sfj;hbkˆ ftZu, fJ;d/ w[yh ƒ sfj;hbdko fejk iKdk ;h.
474. gqPB^ nzro/I oki ftu gzikp d/ gqPk;fBe Ykˆu/ dh g[Bo ftt;Ek ftu ;?fBe g[fb; *u

g?db f;gkjhnkˆ dhnkˆ fezBQhnkˆ o?iw?ˆNkˆ ;B<


T[Zso^ 6 o?iw?ˆNkˆ.
475. gqPB^ nzro/I oki ftu gzikp d/ gqPk;fBe Ykˆu/ dh g[Bo ftt;Ek ftu gqpzXeh p'ov B/

gzikp dk f;tb fJzihBhno fe;ƒ fB:[es ehsk<


T[Zso^ ekog; nko B/ghno ƒ.
476. gqPB^ikB bko?A; ƒ gzikp dk uhc efwPBo ed'A fB:[es ehsk frnk<

T~[so^1853 Jh;th ftZu.


477. gqPB^gZSwh ;hwk d/ yo{dh ephfbnkˆ ftWZX ekotkJh bJh ikB bko?A; B/ fejVh |'o;

dh tos' ehsh<
T[Zso^rkJhv ekog; s/ gzikp cozNhno |'o;.
478. gqPB^1857 d/ ftdo'j ;w/ f;ZyK dh b[fXnkDk o?iw?AN i' pBko; ftZu ;h B/ ed'A prkts

ehsh<
T~[so^5 i{B 1857 Jh;th ƒ.
479. gqPB^1857 d/ ftdo'j dk gzikp s/ eh gqGkt fgnk<

T~[so^gzikp dk Pk;B gqpzX uhc efwPBo dh EK s/ b?cNhB?AN rtoBo ƒ ;'Ag fdZsk

326
frnk.
480. gqPB^gzikp dk gfjbk b?cNhB?N rtoBo fe;ƒ fB:[es ehsk frnk<

T~[so^ikB bko?A; B{z.


481. gqPB^gzikp ftu pqjw'' ;wki dh ;EkgBk ed'A s/ feE/ j'Jh<

T~[so^1863 Jh;th ftZu bkj"o fty/.


482. gqPB^fBozekoh nzd'bB d/ w'Yh e"'D ;B<

T~[so^pkpk fdnkb ih.

483. gqPB^pkpk fdnkb ih dk iBw ed'A s/ feE/ j'fJnk<

T~[so^1783 Jh;th ftZu fgPkto fty/.


484. gqPB^ BkwXkoh bfjo dh ;EkgBk ed'Aˆ j'Jh<

T[Zso^ 1857 Jh;th ftZu ft;kyh tkb/ fdB.


485. gqPB^BkwXkoh bfjo d/ ftek; ftu ;G s'A wjZstg{oB :'rdkB fe; B/ fdZsk<

T~[so^pkpk okw f;zx ih.


486. gqPB^pkpk okw f;zx ih dk iBw ed'Aˆ j'fJnk<

T[Zso^ 3 cotoh 1815 Jh;th (G?Dh ;kfjp, b[fXnkDk fty/)


487. gqPB^BkwXkoh nzd'bB dk fJj BK feT[ fgnk<

T~[so^fJ; nzd'bB d/ gqukoe Bkw igD T[~s/ pj[s fInkdk i'o fdzd/ ;B fJ; bJh fJ;
ƒ BkwXkoh nzd'bB fejk iKdk j?.
488. gqPB^ BkwXkoh bfjo ƒ j'o fe; Bkˆ Bkb ikfDnk ikˆdk j?<

T[Zso^ e{ek bfjo.


489. gqPB^ BkwXkoh bfjo d/ PoXkb{ fe; ozr d/ p;so gfjBd/ jB<

T[Zso^ ;|?d ozr d/.


490. gqPB^ rT{ jZfsnk d/ ftWZX nzd'bB fe; B/ ubkfJnk<

T[Zso^ pkpk okw f;zx ih d/ g?o'ekoKˆ (BkwXkohnK) B/.

327
491. gqPB^ b[fXnkDk fvgNh efwPBo d/ nkd/P nB[;ko fezBQ/ BkwXkohnkˆ ƒ s'gkˆ Bkb

T[vkfJnk frnk<
T[Zso^66 BkwXkohnkˆ ƒ.
492. gqPB^ pkpk okw f;zx ƒ nzro/Ikˆ B/ eh ;Ik fdZsh<

T[Zso^ d/P fBekb/ dh (ozr{B G/fink frnk).


493. gqPB^ nkohnk ;wki d/ w'Yh e"D ;B<

T[Zso^ ;[nkwh dfJnkBzd ;o;tsh.


494. gqPB^bkj"o ftZu ;[nkwh dfJnk Bzd dh :kd ftZu ed'A s/ fejVk ;e{b y'fbnk frnk

;h<
T[~so^i{B 1886 Jh;th ftZu,;[nkwh dfJnk Bzd n?rb' t?fde ;e{b.
495. gqPB^f;zx ;Gk dh ;G s'A gfjbK ;EkgBk ed'A s/ feE/ j'Jh<

T~[so^1873 Jh;th ftZu ;qh nzfwqs;o ;kfjp fty/.


496. gqPB^;qh nzfwqs;o ;kfjp d/ ykb;k ekbi dh ;EkgBk ed'A ehsh rJh ;h<

T[~so^1892 Jh;th ftZu.


497. gPqB^;qh nzfwqs;o ;kfjp fty/ e/ˆdoh ykb;k :shw\kBk fe; B/ ;Ekgs ehsk<

T[Zso^ ;H ;[zdo f;zx wihmhnk B/.


498. gqPB^ r[ow[yh ;e{bkˆ dh ;EkgBk dk fe;B/ nkozG ehsk<

T[Zso^ pkpk y/w f;zx p/dh B/.


499. gqPB^ uh| ykb;k dhtkB dh ;EkgBk ed'Aˆ j'Jh<

T[Zso^1902 Jh;th.
500. gqPB^ uh| ykb;k d/ gfjb/ gqXkB e"D ;B<

T[Zso^ GkJh noiB f;zx.


501. gqPB^ uh| ykb;k dhtkB d/ gfjb/ ;eZso e"D ;B<

T[Zso^ ;H ;[zdo f;zx wihmhnk.


502. gqPB^nfjwdhnk bfjo d/ w'Yh e"D ;B<

328
T~[so^fwoiak r[bkw nfjwd.
503. gqPB^nfjwdhnk bfjo dk T[ZEkB feZE/ j'fJnk<

T[Zso^ ekdhnkˆ (r[odk;g[o^gzikp)


504. gqPB^ nfjwdhnk ƒ j'o fe; Bkˆ Bkb ikfDnk ikˆdk j?<

T[Zso^ ekdhnkˆ bfjo.


505. gqPB^ fwoIk }[bkw nfjwd dk iBw ed'Aˆ j'fJnk<

T[Zso^ 1835 Jh;th ekdhnkˆ r[odk;g[o fty/.


506. gqPB^ iwkfJs nfjwdhnk dh ;EkgBk ed'Aˆ ehsh rJh<

T[Zso^ 1889 Jh;th.


507. gqPB^ fwoIk }[bkw nfjwd B/ nkgD/ ftukokˆ d/ gquko bJh fejVk o;kbk eZfYnk<

T[Zso^ nb jkew Bkwe jcsktko o;kbk.

508. gqPB^ nb jkew o;kbk ed'Aˆ P[o{ ehsk frnk<

T[Zso^ 1897 Jh;th.


509. gqPB^fJzvhnB B?;Bb eKro; dh ;EkgBk s'A pknd gzikp ftZu fJ;d/ P?;B ed'A^ed'A

j'J/<
T~[so^d;zpo 1893 s/ d;zpo 1900 Jh;th.
510. gqPB^1907 Jh;th d/ feqPh nzd'bB d/ B/sktK d/ BK dZ;'<

T[~so^;odko nihs f;zx, bkbk bkigs okJ/ s/ ;Z:d j?do oIk.


511. gqPB^1907 Jh;th d/ feqPh nzd'bB ftZu fejVh eftsk fe;kBk s/ nkw b'eK ftZu jowB

fgnkoh j'Jh<
T[~so^gZrVh ;zGkb iZNk.
512. gqPB^wdB bkb YhArok ƒ ed'A cK;h fdZsh rJh<

T~[so^16 nr;s 1909 Jh;th.


513. gqPB^fjzdh n?;'PhJ/;B nkc dh g?f;fce e';N fejV/ Bkw Bkb gqf;ZX j'Jh<

329
T[Zso^ rdo gkoNh d/ Bkw Bkb.
514. gqPB^ fjzdh n?;';hJ/PB nkc dh g?f;fce e';N (}do gkoNh) dh ;EkgBk ed'Aˆ ns/

feE/ j'Jh<
T[Zso^ 21 ngq?b 1913 Jh;th ftZu :{Hn?;HJ/ d/ Bro n?;N'ohnk fty/.
515. gqPB^fjzdh n?;';hJ/PB dk Bkw rdo gkoNh feT[A fgnk<

T~[so^fjzdh n/;';hJ/PB d[nkok eZY/ iKd/ nypko rdo eoe/ jh fJ;dk Bkw rdo
gkoNh fgnk.
516. gqPB^rdo gkoNh dk w[Zy dcso feE/ y'fbnk frnk<

T~[so^;B|okf;;e' (nwohek) fty/ :[rKso nkPow Bkwh w[Zy dcso y'fbnk frnk.
517. gqPB^}do gkoNh dk gfjbk gqXkB e"D ;h<

T[Zso^ ;'jD f;zx GeBk.


518. gqPB^ rdo bfjo dk gfjbk ;eZso e"D ;h<

T[Zso^ bkbk jofdnkb.

519. gqPB^ ekwkrkNkwko{ xNBk ed'Aˆ tkgoh<

T[Zso^ 1914 Jh;th.


520. gqPB^ ekwkrkNkwko{ eh ;h<

T[Zso^ fJZe ikgkBh ijkI ;h, fi;ƒ pkpk r[ofdZs f;zx B/ feokJ/ *s/ fbnk.
521. gqPB^ rdo gkoNh dk gzikp ftZu gqw[Zy e/ˆdo feZE/ y'fbQnk frnk<

T[Zso^ bkj"o fty/.


522. gqPB^ rdo bfjo Bkb ;zpzXs gzikp d/ gqw[Zy B"itkB nkr{ dk Bkˆ dZ;'<

T[Zso^ ;H eosko f;zx ;okGk.


523. gqPB^ ;H eosko f;zx ;okGk dk iBw ed'Aˆ j'fJnk<

T[Zso^ 24 wJh 1896 Jh;th .


524. gqPB^ ;H eosko f;zx ;okGk ƒ |k;h ed'Aˆ fdZsh rJh<

330
T[Zso^ 16 Btzpo 1915 Jh;th.
525. gqPB^rdo gkoNh d[nkok ftdo'j dh fejVh fwsh fBPfus ehsh rJh ;h<

T~[so^21 cotoh 1915 Jh;th.


526. gqPB^fe; ftnesh B/ rdkoh eod/ j'J/ rdo gkoNh d/ ftdo'j dh :'iBk g[fb; ƒ dZ;

fdZsh ;h <
T~[so^feqgkb f;zx.
527. gqPB^o'bN n?eN ed'A gk; j'fJnk ;h<

T~[so^18 wkou 1919 Jh;th.


528. gqPB^o'bN n?eN dk fto'X fe; dh nrtkJh *u j' fojk ;h<

T[Zso^ vkH ;?c{dhB feub{ ns/ vkH ;Zfsnkgkb dh nrtkJh ‘u.


529. gqPB^ ifbQnkˆ tkb/ pkr dh xNBk ed'Aˆ tkgoh<

T[Zso^ 13 ngq?b 1919 Jh;th.


530. gqPB^ ifbQnkˆ tkb/ pkr ftZu b'e fJeZm/ feT[A j'J/<

T[Zso^ o'bN n?eN dk fto'X eoB bJh ns/ nkgD/ B/sktkˆ vkH ;?|{dhB feub{ s/ vkH
;Zfsnkgkb dh frq|skoh dk fto'X eoB bJh.

531. gqPB^ ifbQnkˆ tkbk pkr feZE/ ;fEs j?<

T[Zso^ ;qh nzfwqs;o ;kfjp (gzikp).


532. gqPB^ ifbQnkˆ tkb/ pkr ftZu fBjZE/ b'ekˆ *s/ r'bh fe;B/ ubkJh<

T[Zso^ iBob vkfJo.


533. gqPB^ ifbQnkˆ tkb/ pkr dk pdbk b?D bJh ;j[z fe; B/ ykXh<

T[Zso^ ;odko T{Xw f;zx B/.


534. gqPB^ ;odko T{Xw f;zx B/ pdbk ed'Aˆ fbnk<

T[Zso^ 21 ;kb pknd 13 wkou 1940 Jh;th B{z.


535. gqPB^ Pjhd ;H T{Xw f;zx B/ ifbQnk tkb/ pkr d/ ;ke/ dk pdbk fet/A fbnk<

331
T[Zso^ wkJheb T[vtkfJo B{z wko e/.
536. gqPB^ Pjhd T{Xw f;zx ƒ ckˆ;h ed'Aˆ fdZsh rJh<

T[Zso^ 31 i[bkJh 1940 Jh;th.


537. gqPB^ Pjhd T{Xw f;zx feZE'A dk ofjD tkbk ;h<

T[Zso^ ;[Bkw (nZi eZbQ Pjhd T{Xw f;zx tkbk) fIbQk ;zro{o dk.
538. gqPB^ r[od[nkok ;[Xko nzd'bB feT[A ;[o{ j'fJnk<

T[Zso^ fGqPN wjzskˆ gk;'Aˆ r[od[nkfonK B{z nkIkd eokT[D ekoB.


539. gqPB^ r[od[nkok ;[Xko nzd'bB ed'Aˆ j'fJnk<

T[Zso^ r[od[nkok ;[Xko nzd'bB dk ;wK 1920^25 Jh;th j?.


540. gqPB^ Pq'wDh r[od[nkok gqpzXeh ew/Nh dh ;EkgBk ed'Aˆ j'Jh<

T[Zso^ 15 Btzpo 1920 Jh;th ƒ.


541. gqPB^ Pq'wDh r[od[nkok gqpzXeh ew/Nh dk T[d/P eh ;h<

T[Zso^ fGqPN wjzskˆ s'A r[od[nkfonK B{z nkIkd eotkT[D T[gozs gzE d/ f;Xkˆskˆ nB[;ko
r[od[nkfonK dk gqpzX eoBk.
542. gqPB^ Pq'wDh r[od[nkok gqpzXeh ew/Nh d/ e[Zb fezB/ w?ˆpo ;B<

T[Zso^ 175 w?ˆpo.


543. gqPB^ Pq'wDh r[od[nkok gqpzXeh ew/Nh d/ gfjb/ gqXkB e"D ;B<

T[Zso^ ;H ;[zdo f;zx wihmhnk.


544. gqPB^ Pq'wDh r[od[nkok gqpzXeh d/ gfjb/ ;eZso dk Bkˆ dZ;'<

T[Zso^ ;H ;[zdo f;zx okwrVQhnk.


545. gqPB^ Pq'wDh nekbh db dh ;EkgBk ed'Aˆ j'Jh<

T[Zso^ 20 d;zpo 1920 Jh;th ƒ.


546. gqPB^ BBekDk ;kfjp dk ;kek ed'Aˆ j'fJnk<

T[Zso^ 20 cotoh 1921 Jh;th.


547. gqPB^ BBekDk ;kfjp ;ke/ d"okB fezBQ/ f;Zy Pjhd j'J/<

332
T[Zso^ 130 f;Zy.
548. gqPB^ BBekDk ;kfjp ;ke/ *u f;Zykˆ dh nrtkJh fe;B/ ehsh<

T[Zso^ ;H bSwD f;zx B/.


549. gqPB^ BBekDk ;kfjp ;ke/ *u fe;B/ f;Zykˆ T[Zgo jwbk eotkfJnk<

T[Zso^ wjzs BokfJD dk;.


550. gqPB^ ukphnkˆ dk w'ouk ed'Aˆ brkfJnk frnk<

T[Zso^ 29 nes{po 1921 Jh;th ƒ.


551. gqPB^ ukphnkˆ dk w'ouk fe; dh nrtkJh *u brkfJnk frnk<

T[Zso^ ;H yVe f;zx dh nrtkJh u


552. gqPB^ ukphnkˆ d/ w'ou/ dk T[d/P eh ;h<

T[Zso^ ;qh jfowzdo ;kfjp d/ s'P/ykB/ dhnkˆ ukphnkˆ gqkgs eoBk.


553. gqPB^ r[o{ e/ pkr dk w'ouk ed'Aˆ brkfJnk frnk<

T[Zso^ 1922 Jh;th.


554. gqPB^ r[o{ e/ pkr dk w'ouk feT[A brkfJnk frnk<

T[Zso^ r[od[nkok r[o{ e/ pkr dh wjzs ;[zdo dk; gk;'Aˆ IwhB gqkgs eoB bJh.
555. gqPB^ r[od[nkok r[o{ ek pkr feZE/ ;fEs j?<

T[Zso^ ;qh nzfwqs;o ;kfjp fIbQ/ dh niBkbk sfj;hb *u.


556. gqPB^ i?s' dk w'ouk ed'Aˆ brkfJnk frnk<

T[Zso^ 1923^25 Jh;th.

557. gqPBL i?s' dk w'ouk feT[A brkfJnk frnk<

T[ZsoLwjkokik fog{dwB f;zx dh pjkbh bJh oZy/ nyzv gkm *u ftxB jNkT[D bJh.
558. gqPB^GkJh c/o{ ;kfjp r[od[nko/ TZ[go fe; dk nfXeko ;h<

T~[so^wjzs gkbk okw s/ T[;d/ ;kEhnK dk.


559. gqPB^;q'wDh r[odtkok gqpzXe ew/Nh B/ ed'A GkJh c/o{ ;kfjp r[od[nko/ dk gqpzX nkgD/

333
jZE ftZu fbnk<
T~[so^1922 Jh;th d/ nzs ftZu.
560. gqPB^r[od[nkok n?eN ed'Aˆ gk; ehsk frnk<

T[Zso^ 1 Btzpo 1925 Jh;th ƒ.


561. gqPB^ r[od[nkok n?eN okjhˆA eh ftt;Ek ehsh rJh<

T[Zso^ r[od[nkfonkˆ dk gqpzX f;Zykˆ dh u[Dh j'Jh ;z;Ek Pq'wDh r[od[nkok gqpzXeh ew/Nh
ƒ ;"ˆg fdZsk.
562. gqPB^ pZpo nekbh bfjo dk wzst eh ;h<

T[Zso^ r[od[nkfonkˆ ƒ nkIkd eotkT[D s'A fJbktk d/P ƒ ftd/Ph PkPB s'A nkIkd
eotkT[Dk.
563. gqPB^pZpo nekbh iE/ dk iE/dko fe; ƒ fB:[es ehsk frnk ;h<

T~[so^fePB f;zx rVrZi .


564. gqPB^Pjhd Grs f;zx dk iBw ed'Aˆ j'fJnk<

T[Zso^ 28 ;szpo 1907 Jh;th.


565. gqPB^ Pjhd Grs f;zx d/ fJBebkph uku/ dk Bkˆ eh ;h<

T[Zso^ ;odko nihs f;zx.


566. gqPB^B"itkB Gkos ;Gk dh ;EkgBk ed'Aˆ s/ feZE/ j'Jh<

T[Zso^ wkou 1926 Jh;th ftZu bkj"o ftZy/.


567. gqPB^;kJhwB efwPB ed'A Gkos nkfJnk<

T~[so^cotoh 1928 Jh;th ftZu.


568. gqPB^;kJhwB efwPB dk fto'X eofdnK gzikp d/ fe; nkr{ dh w"s j'Jh<

T[Zso^ bkbk bkigs okfJ.

334
569. gqPB^Grs f;zx s/ T[;d/ ;kEhnkˆ B/ fe; nzro/I n|;o dk esb ehsk<

T[Zso^ i/H ghH ;kˆvo;.


570. gqPB^ Pjhd Grs f;zx s/ T[;d/ ;kEhnkˆ dk fe;ƒ esb eoB dk fJokdk ;h<

T[Zso^ i/H J/H ;ekN, go rbsh Bkb ;kˆvo; dk esb j' frnk.
571. gqPB^ e/ˆdoh b?fi;b?fNt n;?ˆpbh *u Grs f;zx s/ T[;d// ;kEhnkˆ B/ pzp ed'Aˆ ;[ZfNnk<

T[Zso^ 18 ngq?b 1929 Jh;th.


572. gqPB^ Pjhd Grs f;zx ƒ ckˆ;h ed'Aˆ fdZsh rJh<

T[Zso^ 23 wkou 1931 Jh;th.


573. gqPB^ Pjhd Grs f;zx d/ Bkb j'o fejV/ B"itkBkˆ ƒ ckˆ;h fdZsh rJh<

T[Zso^ okir[o{ s/ ;[yd/t.


574. gqPB^ Pjhd Grs f;zx ƒ fe; Bkˆ Bkb ikfDnk ikˆdk j?<

T[Zso^ Pjhd/^nkIw^;H Grs f;zx.


575. gqPB^feosh fe;kB gkoNh dh ;EkgBk ed'A j'Jh<

T~[so^12 ngq?b 1928 Jh;th ƒ.


576. gqPB^feosh fe;kB gkoNh dk ;eZso fe; ƒ pDkfJnk frnk<

T~[so^;'jD f;zx i'P.


577. gqPB^1936^37 Jh;th dhnkˆ gzikp b?fi;b?fNt n;?Apbh dhnkˆ u'Dkˆ ftZu fe; gkoNh ƒ

pj[ws fwfbnk<
T[Zso^ :{BhnfB;N gkoNh Bz{.
578. gqPB^ :{BhnfB;N gkoNh dk fejVk B/sk w[Zy wzsoh pfDnk<

T[Zso^ f;ezdo j:ks ykˆ.


579. gqPB^ fe; n?eN nXhB Gkos d/ pNtko/ dk n?bkB ehsk<

T[Zso^ Gkosh ;[szsosk n?eN.

580. gqPB^ bkov wkT{ˆN p?NB B/ Gkos d/ pNtko/ dk n?bkB ed'Aˆ ehsk<

335
T[Zso^ 3 i{B 1947 Jh;th ƒ.

581. gqPB^ d/P ns/ gzikp d/ pNtko/ dk w{b ekoB eh pfDnk<

T[Zso^ tZy^tZy ;zgodktkˆ d/ nkr{nkˆ tZb'A oki ;Zsk gqkgs eoB ns/ Pk;B gqpzX ftZu
fJZe d{i/ s'A tZX fjZ;k b?D bJh ehs/ ;zxoPkˆ ekoB.
582. gqPB^bzvB *u j'Jh d{ih r'bw/I ekBcoz; *u gzikp d/ g[BormB ;zpzXh fe;B/ sIthI

g/P ehsh<
T[Zso^ ;H T[Zib f;zx B/
583. gqPB^ f;ezdo fiBkj g?eN ed'Aˆ gk; j'fJnk<

T[Zso^ nes{po 1937 Jh;th.


584. gqPB^gkfe;skB Ppd dh tos'A ;G s'A gfjbkˆ ed'Aˆ ehsh rJh<

T[Zso^ 1933 Jh;th ftZu.


585. gqPB^gkfe;skB Ppd dh tos'A ;G s'A gfjbkˆ fe;B/ ehsh<

T[Zso^ ofjws nbh Bkwe e?ˆpfoi :{Bhtof;Nh d/ fJZe ftfdnkoEh B/.


586. gqPB^ w[;fbw bhr B/ gkfe;skB ;zpzXh gq;skt ed'Aˆ gk; ehsk<

T[Zso^ w[;fbw bhr d/ P?;B u 23 wkou 1940 Jh;th ƒ.


587. gqPB^ w[;fbw bhr B/ gkfe;skB ;zpzXh gq;skt feZE/ gk; ehsk frnk<

T[Zso^ bkj"o fty/.


588. gqPB^ w[;fbw bhr B/ gkfe;skB ;zpzXh gq;skt ƒ nkw s"o s/ eh fejk ikˆdk j?<

T[Zso^ gkfe;skB gq;skt.


589. gqPB^ fe; w[;fbw B/sk d/ :sBkˆ ;dek gkfe;skB dk fBowkD j'fJnk<

T[Zso^ w[jzwd nbh fiBkj (w[;fbw bhr d/ T[Zx/ B/sk).


590. gqPB^ gkfe;skB dk gfjbk rtoBo iBob e"D pfDnk<

T[Zso^ w[jzwd nbh fiBkj.


591. gqPB^wkTANp?NB B/ d/P dh d' fjZf;nk ftZu pNtko/ ;zpzXh nkgDh :'iBk dk n?bkB ed'A

336
ehsk<
T~[so^3 i{B 1947 Jh;th ƒ.
592. gqPB^gzikp pkT{ˆvoh n?tkov eh j?<

T[Zso^ gzikp dh ;hwk ;zpzXh |?;bk (g{oph gzikp s/ gZSwh gzikp).


593. gqPB^ gzikp dh ;hwk ;zpzXh |?;bk fe; B/ ehsk<

T[Zso^ ;o f;fob o?vefbc B/.


594. g®PB^1947 Jh;th ftZu gzikp dk fejVk Gkr gkfe;skB ƒ fdZsk frnk<

T[Zso^gZSwh Gkr.
595. gqPB^ tzv T[gozs gZSwh gzikp dk y/so|b fezBQk ;h<

T[Zso^ 61980 tor whb.


596. gqPB^ gzikp pkT{ˆvoh ntkov nB[;ko gfe;skB (gZSwh gzikp) u fezBQ/ fIbQ/ Pkfwb

ehs/ rJ/<
T[Zso^ 16 fIbQ/.
597. gqPB^ g{oph gzikp *u (Gkos) fezBQ/ fIbQ/ Pkfwb ehs/ rJ/<

T[Zso^ 13 fIbQ/.
598. gqPB^ tzv T[gozs g{oph gzikp dk y/so|b fezBQk ;h<

T[Zso^ 37428 tor whb.


599. gqPB^ pNtko/ T[gozs gzikp dh okiXkBh fejVh pDkJh rJh<

T[Zso^ 1947^54 sZe fPwbk (nkoIh), fco uzvhrVQ.


600. gqPB^ g?g;{ dk fBowkD ed'Aˆ j'fJnk<

T[Zso^ 15 i[bkJh 1948 Jh;th *u.


601. gqPB^ g?g;{ ftZu fezBQhnkˆ fonk;skˆ Pkfwb ;B<

T[Zso^8 fonk;skˆ (gfNnkbk, ihˆAd, BkGk, |ohde'N, ego{Ebk ,eb;hnK, wb/oe'Nbk,


BkbkrVQ).
602. gqPB^g?g;{ dk oki gqw[Zy fe;ƒ pDkfJnk frnk<

337
T[Zso^wjkokik :kdftzdo f;zx ƒ.
603. gqPB^g?g;{ ƒ ed'A g{oph gzikp ftZu Pkfwb ehsk frnk<

T[Zso^1956 Jh;th.
604. gqPB^ *gzikph ;{p/* dh wzr ;G s'A gfjbkˆ ed'Aˆ ehsh rJh<

T[Zso^ 1949 Jh;th *u.

605. gqPB^*gzikph ;{p/* dh wzr ;G s'A gfjbkˆ fejV/ nkr{nkˆ tZb'A ehsh rJh<

T[Zso^ wk;No skok f;zx s/ ;H j[ew f;zx.


606. gqPB^okikˆ d/ g[BormB ;zpzXh efwPB dh ;EkgBk ed'Aˆ j'Jh<

T[Zso^22 d;zpo 1953 Jh;th.


607. gqPB^okikˆ d/ g[Bo rmB ;zpzXh efwPB B/ nkgDh fog'oN ed'Aˆ fdZsh<

T[Zso^nes{po 1955 Jh;th ƒ.


608. gqPB^okikˆ d/ g[BormB ;zpzXh efwPB B/ nkgDh fog'oN *u eh fejk<

T[Zso^Gkos ƒ 16 okikˆ ns/ 3 :{BhnB gqd/Pkˆ ftZu tzv d/D dh fP|kfoP ehsh.
609. gqPB^okikˆ d/ g[BormB ;zpzXh efwPB B/ gzikp pko/ eh fejk<

T[Zso^fJZe GkPk fJZe oki d/ f;Xkˆs ƒ oZd ehsk frnk. g?g;{ ƒ gzikp *u Pkfwb eoB
bJh fejk.
610. gqPB^foiBb |kow{bk eh ;h<

T[Zso^gzikp ƒ d' y/sokˆ gzikph p'bh tkbk y/so, fjzdh p'bh tkbk y/so ftZu tzv fdZsk
frnk.jo/e y/so bJh oki dh n;?pbh dh fJZe foiBb ew/Nh dh ftt;Ek ehsh rJh.
611. gqPB^ foiBb |kow{bk ed'Aˆ bkr{ ehsk frnk<

T[Zso^ 4 Btzpo 1957 Jh;th.


612. gqPB^ gfjbh gzikph ;{pk ekBcoz; ed'Aˆ nk:'fis ehsh rJh<

T[Zso^12 nes{po 1958 Jh;th ƒ.


613. gqPB^ gfjbh gzikph ;{pk ekBcoz; feZE/ j'Jh<

338
T[Zso^;qh nzfwqs;o ;kfjp fty/.
614. gqPB^gfjbh gzikph ;{pk ekBcoz; ftZu gzikph ;{p/ dh gqkgsh bJh T[bheh :'iBk dk

n?bkB fe;B/ ehsk<


T[Zso^wk;No skok f;zx ns/ ;zs |fsj f;zx B/.
615. gqPB^iBtoh 1960 Jh;th ftZu Pq'wDh r[od[nkok gqpzXe ew/Nh dhnkˆ u'Dkˆ *u wk;No

skok f;zx d/ nekbh db ƒ fezBQhnkˆ ;hNkˆ fwbhnk<


T[Zso^139 ;hNkˆ ftZu'A 132 ;hNkˆ.
616. gqPB^ ;zs |fsj f;zx B/ fe; gqeko d/ gzikph ;{p/ dh wzr ehsh<

T[Zso^T[j y/so fiZE/ gzikph GkPk p'b/ ikD tkbk ;kok y/so Pkfwb j't/.
617. gqPB^ nko ;h dk; efwPB dh fB:[esh ed'Aˆ ehsh rJh<

T[Zso^31 nes{po 1961 Jh;th ƒ.


618. gqPB^ gzikp dk g[BormB ed'Aˆ j'fJnk<

T[Zso^ 1 Btzpo 1966 Jh;th.


619. g®PB^iBw ;kyhnK s'ˆ eh Gkt j?<

T[Zso^iBw ;kyhnK s'ˆ Gkt T[BQK eEktK s'ˆ j? i' fe r[o{ BkBe d/t ih d/ iBw s/ ihtB
Bkb ;zpzfXs jB.
620. g®PB^d;w rqzE ih dk ;zebB fe; B/ ehsh ;h<

T[Zso^GkJh wBh f;zx ih B/.


621. g®PB^d;w rqzE ih dk ;zebB ed'A ehsk frnk ;h<

T[Zso^1721 Jh;th.
622. gPB^d;w rqzE ih dk ;zpzX fe; r[o{ Bkb j?<

T[Zso^r[o{ r'fpzd f;zx ih.


623. gqPB^I|oBkwk eh j?<

T[~so^I|oBkwk r[o{ r'fpzd f;zx ih dh fbys j?.fJj r[o{ ih tZb'A pkdPkj n"ozri/p ƒ
iBtoh 1706 Jh;th ftZu, fydokDk (;qh w[es;o ;kfjp) dh izr ftZu fiZs gqkgs eoB

339
s'A fgZS'A cako;h Gk;ak ftZu fbyh rJh fiZs dh fuZmh j?.
624. g®PB^r[o{ r'fpzd f;zx ih d[nkok n"ozrI/p ƒ I|oBkwk fe; ;EkB s'ˆ fbfynk frnk<

T[Zso^dhBk eKrV.
625. gqPB^frnkB osBktbh dk b/ye e"D ;h<

T[Zso^GkJh wBh f;zx ih.


626. g®PB^GkJh r[odk; ih B/ e[Zb fezBQhnK tkoK dh ouBk ehsh<

T[Zso^39.
627. g®PB^GZN tjhnK eh jB<

T[Zso^GZNK d[nkok ;zefbs fpT{ok.

628. g®PB^GZN tjhnK dh y'i fe; B/ ehsh<

T[Zso^frnkBh roik f;zx.


629. g®PB^*j[ewBkw/* s'ˆ eh Gkt j?<

T[Zso^*j[weBkw/* dk noE j? nkfrnk gZso.


630. g®PB^j[D sZe e[Zb fezBQ/ j[ewBkw/ g®kgs j'J/ jB<

T[Zso^89
631. g®PB^izrBkwk dk b/ye e"D ;h<

T[Zso^ekIh B{o w[jzwd.


632. g®PB^;®h r[o;'Gk dk b/ye e"D ;h<

T[Zso^;?Bkgs.
633. g®PB^;?Bkgs e"D ;h<

T[Zso^r[o{ r"fpzd f;zx ih d/ dopko dk fJZe g®f;ZX eth.


634. g®PB^gzE gqkuhB dh ouBk fe; B/ s/ ed' ehsh<

T[Zso^osB f;zx Gzr{ B/ 1841 Jh;th ftZu.


635. g®PB^f;ZyK dh Grswkbk g[;se dh ouBk fe; B/ ehsh<

340
T[Zso^GkJh wBh f;zx.
636. g®PB^ *pz;ktbh Bkwk* dh ouBk fe; B/ ehsh ;h<

T[Zso^e/;o f;zx fSZpo.


637. g®PB^r[o{ g®skg ;{oi rqzE dh ouBk fe; B/ ehsh<

T[Zso^GkJh ;zs'y f;zx .


638. g®PB^IcoBkwk^J/^ oDihs f;zx dk b/ye e"D ;h<

T[Zso^dhtkB nwoBkE.
639. g®PB^stkohy^J/^f;ZyK dh ouBk fe; B/ ehsh<

T[Zso^y[Ptes okJ/ .
640. g®PB^;'jD bkb ;{oh d[nkok fbyh rJh g®f;ZX ouBk dk BK fby'.

T[Zso^T[wds^T[s^stkohy.

641. g®PB^ s[Ie^J/^pkpoh dk b/ye e"D ;h<

T[Zso^pkpo.
642. g®PB^ijKrho dh nksw eEk dk BK fby'.

T[Zso^s[Ie^J/^ijKrhoh.
643. g®PB^nepoBkwk ns/ nkfJB^J/ nepoh dh ouBk fe; B/ ehsh<

T[Zso^np[b caIb.
644. g®PB^*ykcah yK* d[nkok ofus g®f;ZX rqzE dk BK dZ;'.

T[Zso^ w[zsfyp^T[b^b[pkp
645. g®PB^stkohy^J/^gzikp dk b/ye e"D ;B<

T[Zso^p{N/ Pkj.
646. g®PB^uko^pkr^J/F gzikp BK dh g[;se fe; B/ fbyh ;h<

T[Zso^rD/P dk; tv/jok.


647. g®PB^vkeNo wZo/ B/ fe; g[;se dh ouBk ehsh ;h<

341
T[Zso^fj;Noh nkca dh gzikp.
648. g®PB^i/H vhH ezfBzxw dh g®f;ZX ouBk dk BK dZ;'.

T[Zso^fj;Noh nkca dh f;y;


649. gqPB^ykb;k dopko foekov fe; pko/ ikDekoh fdzd/ jB<

T[Zso^wjkokik oDihs f;zx.


650. gqPB^GkJh ekBQ f;zx BkGk d[nkok ofus wjZstg{oB rqzE fejVk j?<

T[Zso^ r[o[Ppd osBkeko wjkB e'P.

-------------DMnvwd sihq------------

342

You might also like