ASUMAN İLE ZEYCAN HALK HİKAYESİNİN İNCELENMESİ

Halk hikayeleri, genellikle anonim yazarlar tarafından sözlü gelenek yoluyla kuşaktan
kuşağa aktarılan ve genellikle belirli toplumların değerlerini, inançlarını, geleneklerini ve
yaşam tarzlarını yansıtan öykülerdir. Metinlerde, genellikle kahramanlık, aşk, dostluk,
sınavlar ve maceralar gibi temalar etrafında dönüp dolaşan karakteristik öğelerle karşılaşırız.

ZAMAN VE MEKAN ANALİZİ

ZAMAN

Zaman analizi yaparken hikayenin geçtiği döneme bakarak çıkarımlarda bulunmamız

mümkündür. Hikayede geçen geleneksel unsurlar, sosyal yapı, şiir ve atışmalara bakarak
Osmanlı döneminde geçtiğini, sarayların yapıları, beylerin ve dervişlerin varlığı da bu
dönemde geçtiğini doğrular. Geleneksel ve sosyal yapısını ele aldığımızda ise karşımıza
düğünler, düğünlerdeki şair atışmaları, beyler, padişahlar ve cariyeler çıkar. Öte yandan
tarihsel bağlamda ise hikayede geçen mekanlar, saraylar, beyler, dervişler ve gelenekler,
Ortaçağ veya Osmanlı Devleti dönemine işaret eder. Feodal bir yapı olduğunu görebiliriz zira
beyliklerin, beylerin varlığı ve beylerin geniş toprakları ve otoriteleri vardır.

Zaman akışı bakımından incelediğimiz zaman ise lineer zaman kullanılmıştır yani olaylar
kronolojik bir biçimde işlenir. Asuman ile Zeycan’ın karşılaşması, ayrılıkları ve sonunda
tekrar birleşmeleri buna örnek verilebilir. Gece gündüz bakımından incelediğimizde ise
olayların ne zaman işlendiğini anlamamızda yardımcı olur. Buna Asuman’ın Zeycan’a
duyduğu aşkı dile getirmesini örnek verebiliriz.

MEKAN

Hikaye, birçok mekanda geçmektedir. Mekanlar, hikayenin ilerleyişine göre çeşitlenir.

Başlıca mekanları şunlardır:
KALAZE-HOŞ

Bu köy aşıkların bulunduğu yerdir. Şairlerin toplandığı, düğünlerin yapıldığı, eğlencelerin

düzenlendiği önemli bir yerdir. Asuman’ın burada aşıklarla atışması buna örnek verilebilir.

KALELİ BEY’İN KONAĞI

Hikayenin büyük bir kısmı burada geçer. Burası Asuman ve Zeycan’ın gizlice görüşüp
buluştukları yardir. Asuman bir süre burada misafir edilir. Konakta hem beyler hem de
cariyeler yaşar. Asuman ile Zeycan’ın düğünleri de burada yapılmıştır.

ERZURUM

Asuman’ın Zeycan Hanım’ın önerisiyle Erzurum Paşası’ndan yardım aldığı yerdir. Paşa
Asuman’a yardım eder ve altın verir.

KUYU

Asuman’ın kuyuya hapsedilmesi ve oradan kurtarılması. Karanlık ve kapalı bir yer olarak
tasvir edilir.

GİZLİ GEÇİT

Derviş ve Asuman’ın gizli geçit kullanarak kaçması.

KARAKTER VE TİPLEME ANALİZİ

Hikayede yer alan karakterler, halk hikayelerinin geleneksel tiplerini yansıtır. Aşıklar, bilge
şairler, güçlü beyler ve yardımsever devlet adamları, hikayenin dokusunu oluşturur. Her
karakterin kendine özgü özellikleri ve hikayedeki rolü, anlatının zenginliğini ve derinliğini
artırır. Bu hikayedeki karakerleri şu şekilde sıralayabiliriz:
KARAKTERLER: Asuman Bey, Zeycan Hanım, Kurban Dede, Kaleli Bey, Derviş,
Erzurum Paşası, Cariyeler, Derviş Ahmet

ASUMAN BEY

Asuman, bir halk şairi ve aşıktır. Duygularını şiir söyleyerek ifade eder ve atışmalarda
ustalaşmıştır. Aşkı için bütün zorluklara karşı göğüs gerer, büyük bir çaba gösterir. Erzurum’a
giderek yardım alması buna örnek verilebilir. Bunların yanı sıra dürüst bir karaktere sahiptir
ve sevdiği kadına sadık kalır. Ödülü kazandıktan sonra kendisine bir şey almadan orada
bulunan şairlere dağıtması ne kadar cömert ve fedakar olduğunu gösterir. Zeycan Hanım’a
olan sadakati, belirgin özelliklerinden birisidir. Ne olursa olsun sevgisinden ve sevdiğinden
vazgeçmez. Zorluklarla karşılaştığı zaman hızlı düşünür ve hızlıca çözüm bulur. Kuyuda
mahsur kaldığında Tanrı’ya dua ederek yardım istemesi, durumu kendi yararına çevirmesi
buna örnek verilebilir. İyi kalpli bir karakter olan Asuman, başkalarına zarar vermekten
kaçınır. İnsanlara karşı merhametli ve yardımseverdir. Aşkı uğruna mücadele eden Asuman,
şiirlerle duygularını ifade eden bir karakterdir.

Asuman Bey’in fiziksel özellikleriyle ilgili detaylı bir betimleme verilmemiştir. Fakat halk
hikayelerinde genellikle kahramanlar, yakışılı ve göze hoş gelen özelliklere sahip olur.

Asuman, halk hikayelerinde sıkça rastlanan “aşık” tipini temsil eder. Rüyada perilerin
elinden bade içerek aşıklık almıştır.

Asuman karakterinin diğer karakterlerle ilişkisini inceleyelim.

ASUMAN VE ZEYCAN HANIM

Asuman ile Zeycan Hanım arasındaki aşk, hikayenin merkezinde yer alır. Asuman’ı ilk
gördüğü andan itibaren aşık olur. Asuman’ın şiirleri ve şairliği, Zeycan Hanım’ın ilgisini
çeker. Zeycan Hanım’ın cesareti ve zekası, Asuman ile buluşmalarını ve sonunda muratlarına
ermelerini sağlar. Zorluklara karşı birbirlerine destek olmaları buna örnek verilebilir.
ASUMAN VE KURBAN DEDE

Asuman’ın yeteneklerini test eden ve ona meydan okuyan şairdir. Atışmalarında Asuman
kendisini kanıtlar ve saygı görür. Asuman’ın kendi yeteneklerini gösterdiği ve kanıtladığı
önemli bir yerdir.

ASUMAN VE KALELİ BEY

Asuman ile Kaleli Bey’in ilişkisi hikayenin sonunda belli olur. Asuman’ın cesaretini ve
dürüstlüğünü takdir eder. Ona güvenir ve baş veznedarı yapar. Sarayın süzeninin sağlamada
yardımcı olur.

ZEYCAN HANIM

Zeycan Hanım güzelliği ve akıllı olmasıyla dikkat çeker. Asuman’ı tanıdıktan sonra ona
karşı ilgi duyar ve onu tekrar görebilmek için plan yapar. Asuman’la buluşmak için cariyelerle
ş birliği yapar, babasına karşı gelir ve haremin sınırlarını aşar. Babasının karşısında bile
Asuman’a olan aşkını açıkca belirtir. Asuman gibi o da aşkına ve sevdiğine sadıktır ve
Asuman’ın aşkına karşılık verir. Asuman’dan ayrı kaldığı zaman üzülür ve onu merak eder.
Ona aşkını göstermek için sürekli şiir yazıp şarkılar söyler. Asuman’ın yokluğunda güçlü
durur ve sabırla onu bekler. Aşkı için mücadele eder.

Asuman’a olan aşkı ve sadakatiyle “Leyla” tipini temsil eder ve bu tip, halk hikayelerinde
aşkı için savaşan, fedakarlık yapmaktan çekinmeyen, sevdiği için hayatı pahasına savaşan
kadın karakterdir.

ZEYCAN VE CARİYELER

Zeycan Hanım ile cariyeler arasında özel bir ilişki vardır. Asuman ile Zeycan’ın aşkı içinde
yardımcı karakterlerdir. Onların buluşmasında ve görüşmesinde yardımcı olurlar, haber getirip
götürürler. Onların yardımı olmasaydı karakterlerin buluşması kolay olmazdı.

ZEYCAN VE DERVİŞ AHMET

 Zeycan, Derviş Ahmet’e karşı büyük saygı duyar, fikirlerine önem verir. Derviş Ahmet’in
Asuman ile olan ilişkisini destekler ve ona akıl verir. Manevi olarak ona rehberlik eder,
karşılaştıkları zorlu olaylar karşısında Zeycan’a destek olur.

ZEYCAN VE KALELİ BEY

Kaleli Bey, Zeycan ve Asuman’ın mutluluğunu sağlamak için adil kararlar alır ve onların
yanında durur. Onların birlikte olabilmesi için gereken her şeyi yapar.

KURBAN DEDE

Kurban Dede, kırk şairi bastırmış, deneyimli ve bilge bir şairdir. Asuman ile atışmalarda
derin bilgi ve tecrübesini gösterir. Şairler arasında bilgeliğinden dolayı şairler arasında saygı
gören bir şairdir. Asuman’ı meydanda karşılayan ve onunla atışma teklif eden kişidir.
Deneyimli ve saygı gören yaşlı karakter tipidir. Gençlere yol gösterir ve onlara rehberlik eder.

KALELİ BEY

Bulunduğu bölgenin yönetiminden sorumlu, güçlü ve otoriter birisidir. Konağında büyük

bir otoriteye sahiptir. Zeycan’ın babasıdır. Kızının hizmetkara vermek istemeyerek olayları
başlatıyor. İlk başta Asuman’a karşı acımasız olsa da daha sonrasında kızının ilk söz verdiği
kişi oluğu için kızını Asuman’a verir. Gücünü kötüye kullanır. Güçlü olduğu zaman adaletsiz
ve acımasız davranır. Zayıf olanlara karşı zalimlik yapar fakat Asuman ve Derviş’in
karşısında zor duruma düşünce hemen yalvarıp hayatının bağışlanmasını ister. Bu olay onun
ikiyüzlü ve korkak yanını ortaya çıkarır.

DERVİŞ

Asuman ve Zeycan için manevi rehberdir. Asuman’ı kuyudan kurtarır ve ona sürekli yol
gösterir. Asuman ve Zeycan'ın çektiği acıları anlar ve onlara sabırla destek olur. Onların
mutluluğa kavuşması için çaba sarf eder.
BÖLÜKBAŞI İBRAHİM AĞA

Asuman’ın haklı davasını savunur ve adaleti sağlamak için çaba gösterir. Kaleli bey ile
Asuman arasında arabuluculuk yapar ve adaletin sağlanmasına yardımcı olur. Halk
hikayelerinde sıkça görülen, adaletin sağlanması için arabuluculuk yapan karakter tipini
temsil eder.

ERZURUM PAŞASI

Merhametli ve yardımseverdir. Asuman’ın durumunu dinledikten sonra ona yardım etmeye

karar verir. Altın ve ferman vererek Asuman’a destek olur. Asuman’ın haklı davasını destekler
ve ona adalet sağlar. Halk hikayelerinde sıkça rastlanan adaletli, merhametli ve yardımsever
olan devlet adamı tipini temsil eder.

KALELİ BEY VE ERZURUM PAŞASI

Kaleli Bey, hikayenin sonunda kızının ilk söz verdiği kişiye verilmesini sağlayarak adaleti
sağlar. Erzurum Paşası ise Asuman’a yardım ederek onun hakkını savunur. İki karakter de
adalet ve yardımseverlik temalarını güçlendirir.

SONUÇ

Hikayede yer alan karakterler, halk hikayelerinin geleneksel tiplerini yansıtır. Aşıklar, bilge
şairler, güçlü beyler ve yardımsever devlet adamları, hikayenin dokusunu oluşturur. Her
karakterin kendine özgü özellikleri ve hikayedeki rolü, anlatının zenginliğini ve derinliğini
artırır. Asuman ve Zeycan Hanım’ın aşkı, diğer karakterlerin desteğiyle nihayete erer ve
hikaye mutlu bir sonla biter.