ình Tu

Tr ,B

GIÁO TRÌNH
BI

Nhà xu
Hà N - 2017
 ình Tu
Tr ,B

GIÁO TRÌNH
BI

Nhà xu
Hà N - 2017
 L I GI I THI U
Hi i là m c nhân lo
quan tâm, trong b hành tinh chúng ta ngày càng b r b s
nóng lên c và các hi ,gây ra nh h
nghiêm tr trên ph Vi nói riêng.
c
c v bi
nói chung và m nói riêng.

TP.HCM t
th các khái ni ,
các gi gc , các v i
khí h
Giáo trình này ình khung ã
duy tham kh
các tài li m qu , có th nghiên c
và gi i
h , phát tri , khoa h
Do biên so
gi r
thi
Nhà xu
Vi
18 Hoàng Qu
Xin trân tr
 M CL C
L
T
2 T
2 ............................................................................................... 1
DANH M
T
2 T
2................................................................................... 6
DANH M
T
2 T
2 ................................................................................. 8
DANH M
T
2 T
2 .......................................................................... 9
M
T
2 T
2 ............................................................................................................ 11
CH
T
2 NG 1 NG V ................................. 13 T
2

1.1. Khái quát h

T
2 T
2 T
2 ...................................................... 13
T
2

1.1.1. M
T
2 T
2 T
2 b ................................................................... 13
T
2

1.1.2.
T
2 T
2 T
2 T
2 ............................................................. 15
1.1.3. Các thành ph
T
2 T
2 T
2 T
2 ............................................... 16
1.1.4. S t
T
2 T
2 T
2 ng tác gi T
2 .................. 20
1.1.5. M
T
2 T
2 T
2 ........ 21 T
2

1.1.6. Hi
T
2 T
2 T
2 T
2 ................................................... 22
1.2. Bi
T
2 T
2 T
2 – Bi ........... 23 T
2

1.2.1. Bi
T
2 T
2 T
2 ....................................................... 23
T
2

1.2.2. Bi
T
2 T
2 T
2 a .................................................................... 25
T
2

1.2.3. N
T
2 T
2 T
2 T
2 ................................................................................. 25
1.3.
T
2 T
2 T
2 T
2 ..................................................................... 26
1.3.1. Khái ni
T
2 T
2 T
2 ............................................................... 26
T
2

1.3.2. Bi
T
2 T
2 T
2 .......................................................... 27
T
2

1.3.3. L
T
2 T
2 T
2 T
2 ............................................ 29
1.4. Nguyên nhân gây bi
T
2 T
2 T
2 ............. 33
T
2

1.4.1. Nguyên nhân gây bi

T
2 T
2 T
2 T
2............................ 33
1.4.2. Nguyên nhân gây bi
T
2 T
2 T
2 T
2 ............................. 39
1.5. K
T
2 T
2 T
2 .................................................................... 46
T
2

1.5.1. Khái ni
T
2 T
2 T
2 T
2 ............................................................................... 46
1.5.2. C s
T
2 T
2 T
2 T
2 ....................................... 46
1.5.3. Bi
T
2 T
2 T
2 ng lai ........................................ 49
T
2

CH
T
2 ...................... 55 T
2

2.1. Khái quát chung ........................................................................................ 55

T
2 T
2 T
2 T
2

2.2. Các tác

T
2 T
2 T
2 ........................................................... 57
T
2

2.2.1.
T
2 T
2 T
2 – lâm – ng nghi ............................................ 57T
2
 2.2.2.
T
2 T
2 T
2 T
2 ...................................................................... 58
2.2.3.
T
2 T
2 T
2 .................................................................. 60
T
2

2.2.4.
T
2 T
2 T
2 s ..................................... 61
T
2

2.2.5.
T
2 T
2 T
2 T
2 ......................................................................... 63
2.2.6.
T
2 T
2 T
2 T
2 .................................... 64
CH
T
2 NG 3. CÁC GI
KHÍ H ........................................................................................................... 70
T
2

3.1. Khái quát chung ........................................................................................ 70

T
2 T
2 T
2 T
2

3.1.1. V
T
2 T
2 b T
2 ............... 70 T
2

3.1.2. Gi
T
2 T
2 T
2

nh ….. ......................................................................................................... 73
T
2

3.2. Các gi pháp thích

T
2 T
2 T
2 ......................................... 75
T
2

3.2.1. Khái quát các gi

T
2 T
2 T
2 ................... 75 T
2

3.2.2. Thích
T
2 T
2 T
2 T
2 .......................... 79
3.3. Các gi
T
2 T
2 ................................................. 89
3.3.1. Khái quát v
T
2 ..................... 89 T
2

3.3.2. Gi
T
2 .................................. 90
T
2

3.4. Các chính sách ti

T
2 ... 93 T
2

3.4.1. H
T
2

h ….. ......................................................................................................... 93
T
2

3.4.2. Các chính sách qu

T
2 T
2 ........................................ 96
3.4.5. S
T
2 và tài chính ...................................................................... 102
T
2

CH
T
2 NG 4. BI T
2 ..................................... 107
T
2 T
2 .................................................................... 107
4.2. Bi
T
2 ......................................... 108
T
2

4.3. Các k
T
2 T
2 ............................................................ 110
4.3.1. K
T
2 .......................... 111 T
2

4.3.2. K
T
2 T
2 ........................................................... 112
4.3.3. Gió mùa và m
T
2 T
2 ........................... 113
4.3.4. K
T
2 T
2 ............................................... 113
T
2 T
2 ........................................................... 116
4.5. Th
T
2 ............................. 122
T
2
 DANH M C HÌNH NH

Hình 1.1. Ho
U
T
2

La Nina (pha l T
2
U ........................................................... 14
Hình 1.2. S
U
T
2 ng
tác gi T
2
U ..................................................................................................... 16
Hình 1.3. Các t
U
T
2

T
2
U ................................................... 17
Hình 1.4. S
U
T
2

khí h ................................................................................................................. 21
T
2
U

Hình 1.5. S
U
T
2 T
2
U ........................................................... 22
Hình 1.6. B
U
T
2 T
2
U .................................................................... 24
Hình 1.7. Hi
U
T
2 T
2
U ..... 28
Hình 1.8. Bi
U
T
2 .................... 30
T
2
U

Hình 1.9. Hình

U
T
2

v ......................................................................................................... 32
T
2
U

Hình 1.10. Hoa Dryas .......................................................................................... 34

U
T
2 T
2
U

Hình 1.11. Phát th

U
T
2 T
2
U ................................................. 41
Hình 1.12. Hàm l
U
T
2

2
R
U RU trong thành ph T
2
U ............... 43
Hình 1.13. S
U
T
2 T
2
U ................... 47
Hình 1.14. L
U
T
2

2 t ng trong th
R
U RU T
2
U

............................................................................................................................. 49
Hình 1.15. Bi
U
T
2

m a, c) di
2081-2100 t ng -2005 ................................................................. 51
T
2
U

Hình 1.16. S
U
T
2

2081-2100 theo 4 k T
2
U .................................................................................. 52
Hình 1.17. L
U
T
2 R
U

2 RU nhân t 2 ) ........................ 53
R
U R T
2

Hình 2.1. Tác

U
T
2 T
2
U ............................................................ 55
Hình 2.2. T
U
T
2

-2014 c T
2
U ...................................................... 66
Hình 2.3. Chu trình c
U
T
2 T
2
U .................................................................... 68
Hình 3.1. Mô hình s
U
T
2 T
2
U .......... 74
Hình 3.2. Khung lý thuy
U
T
2 T
2
U ... 82
Hình 4.1. B
U
T
2 T
2
U .................................................................. 107
o
Hình 4.2. Chênh l
U
T
2 C) so v P
U U
P T
2
U

........................................................................................................................... 109
Hình 4.3. Xu th
U
T
2 T
2
U ......................................................... 110
o
Hình 4.4. Bi
U
T
2 P
U C) theo k
U
P T
2
U ... 111
o
Hình 4.5. Bi
U
T
2 P
U C) theo k
U
P T
2
U ... 112
Hình 4.6. Bi
U
T
2

vào cu T
2
U ............................................................................................. 113
Hình 4.7. K
U
T
2 T
2
U

........................................................................................................................... 115
Hình 4.8. M
U
T
2

h n tr
n n tr
ch T
2
U ................................................................................ 116
 DANH M C B NG BI U

B
U
T
2 1. T
t Qu -2014. ....................................................................... 66
T
2
U
 DANH M C CH VI T T T

AADMER Hi
c
ACDM
AHA Trung tâm ASEAN v
Qu
AFD
AR4 Báo cáo l
BAU K
Ban ch
Bi
COP21
CDM

ECODE Trung tâm Phát tri

ET Phát th
FAR Báo cáo l
GNRRTT Gi
GTVT Giao thông v
HST H
HFA
HFAM
IDNDR Th
IPCC
IUCN Liên minh Qu
 nhiên
JI hi
KNK Khí nhà kính
LHQ Liên h
NAMA H
NAPA ình hành
NN&PTNT Nông nghi
NN&PTNT Nông nghi
QLRRTT Qu lý r
RAR
RCP4.5 K
RCP8.5 K
SAR Báo cáo l
SKHST S
SP-RCC ình h
TAR Báo cáo l
TN&MT Tài
UNDP ình Phát tri
UNFCCC
UNISDR Chi
WB Ngân hàng Th
WGMS T
WHO T gi
 M U
Bi
và
h ghi nh
khí h th
guyên nhân là do s
tr th
núi l
ã
nóng lên c gc

vào y

Giáo trình “Bi

v 4

th ; (2) ; (3) Các gi

thích .
ình bày các khái ni
khí h
hi ih
ngh bi quá kh
bi
h toàn c
viên có cái nhìn ban
nhân gây ra bi
v
trình bày rõ h
ngành, l - lâm -
nghi du l xã h
sinh viên có cái nhìn sâu s
khí h
và gi
 ình bày khái quát vi
thi nh nh
bày các gi thích

gi
ch
b v
phó v
i khí h
khoa h .
gi bi
ình bày c
Nam, c i khí h
Vi này c
Vi
chính sách v g áp d ình
m Chi
v

Giáo trình “Bi

b
nghiên c
khác nhau t
c hi
 . BI I KHÍ H U
1.1. Khái quát h th ng khí h u Trái t
1.1.1. M
Khí h là t ng h c th ti
T
8 8
T
0 T
0 T
0 T
0 b các tr s th kê
(trung bình, xác su các c tr v.v.) c các y t khí bi trong
m khu v lý. Th k trung bình là vài th k ngh chính
th c T ch Khí th gi (WMO): “T h các ki th ti
m khu v nh b th kê dài h n các bi s c tr
thái khí quy khu v
B làdòng v M Tr
chính là ngu ào mòn, v
chuy Trái
trong h Tr
Hi là hi Trái
do b M Tr
xu nóng lên l
quy g m làm
cho không khí nóng lên. Khí nhà kính bao g CO 2 , mêtan,
R R

N 2 O… trong khí quy

R R T
0 T
0 bao ph .
Nóng lên toàn c làhi
trái
El Nino, La Nina, ENSO: Vào nh
T
0 8
T
0 kho th gian không
8
T
0 T
0

nhìn chung trong kho b m l nhi b m bi phía

và trung tâm xích Thái Bình l nóng lên trên di r S nóng lên
kéo dài kho m g là hi El Nino (tên này có T
0 8
T
0 8
T
0 T
0

ngh là con c Chúa”, do hi này x ra vào mùa Giáng

sinh ngoài Nam M kéo dài và m lên khi hi El Nino trên toàn
Thái Bình x ra).El Nino có th coi pha nóng lên c dao
khí h Trong pha l g là La Nina, nhi b m bi Thái Bình
T
0 8
T
0 T
8

xích l so v bình Nhi b m bi cùng v s

d chuy lan r trong khí quy v gió, v.v.Dao nam là ch
nh bi áp su b m vùng nhi kèm chu trình El Nino/La Nina.
Các hi này bao g s tác m gi và khí quy và
thu ng ENSO (El Nino/Shouthern Oscilliation)
T
0 8
T
0 8
T
0 T
0 dùng ch m
hi t th khu v Thái Bình chu trình ENSO sinh ra
nh bi l rõ ràng trong các dòng h vùng nhi nhi gió
tín phong, các khu v v.v. Thông qua các m liên h xa trong khí quy
ENSO c khí h theo mùa nhi khu v khác trên toàn
c
HI
ình

òng

phía Tây
d
Nam M

El Nino
Gió
d
chuy
v

Nam M
Châu Á

Thái Bình
Th
Th l
khô,

Gió m
d ng d

Nam M

Australia

Formatted: French (France)

Hình 1.1. Ho hi El Nino (pha nóng c

h và La Nina (pha l
 (Ngu https://spaceplace.nasa.gov/la-nina/en/)
Xu th :S
gi g bình trong th
h
m
T
8 bi dâng là s
8
T
0 T
0

ao g v.v.

nhau v
Aerosols (hay còn g
T
8 8
T
0 l khí) là t
T
0 và l
không v
Aerosols có th
cách khác nhau: tr ho
qua vai trò h
gian t
1.1.2.
Theo IPCC, h
ph :khí quy ,sinh quy n, và s
Hình 1.2). M
c
chúng có m v
dòng n
khí h
ngoài.
Các nhân t
c tính ch

hình,
các h
Khí quy
h
v
í quy
ò quan tr
gi Trái

Hình 1.2.

(Ngu
1.1.3. Các thành ph
a) Khí quy
Trái
quy Khí quy
99% kh
tr g th

chính (Hình 1.3

do càng xa b b
trên t
t
tr
t nhi
cao
Thành ph
2,
R R chi Ôxy (O 2 , chi
R R rgon (Ar, chi
Kho
v
-3
(kho t P P cacbon (CO 2 – kho
R R

-7 -7
5,3x10 ), ôzôn (O 3 – kho
P P R R P ) và các ch
P

4 ),
R R

oxit (N 2 O), v.v.R R

Hình 1.3. Các t

th
(Ngu 1994)
Khí quy

nh ng nhìn th

sóng dài. V
không v
 Do nh
áp s

và cung c
qua giáng th
x Trái
b) Th
2
tri P P là m

th 1 t 340 tri km3 P P

3.700 m.
Khí quy
h – kho

nhi
th trò quan tr
v
th
giáng th các vùng l
c
-khí quy h CO2
R R

trong khí quy 2 , tham gia vào các chu trình hoá h
R R

Trái
c)
bao ph trên b
Trái
kh
Nam c , ph

nhi n .
vi
không ph
ìb M
c
bình toàn c
làm cho nhi
nay l

thu
d)

lòng th .Thành ph
khí h nc M
nh
b tc . , nhi

ti

c
B 28% di
c
h tích b
bán c
B
tích là bi n và 81% là
bi
y mô c
núi c
e) Sinh quy
Sinh quy

quy
Th gh

v uy 2 trong
R R khí quy
ình quang h Ngày nay do ho

CO 2 R R N
nhà kính trong khí quy
lên.Sinh quy .
1.1.4. S
ã trình bày trên
nhau v ch
hóa.Ch
th
khí quy
m khác h
tác v

c c thành ph
h y mô không gian và th
Có th
t
quy
giáng th

giáng th mu
ph
v
chúng và nh
phóng vào khí quy
Gi

th bi

tan s
bi
gb
Nóichung không th
các thành ph có th
nh
ph
1.1.5. M
Ngu ih
Kho
sáng, n
ph
mét vuông t
y
2
và b Hình 1.4). Kho P P còn l
m 68 W/m2) do b
P P

nóng lên và tr
các dòng phi b
o
m hi P C
P

o
g -58 C P P

Hình 1.4. T
1

th
(Ngu
T
1 T
1
th
235W/m2 trP P

1.1.6. Hi
Khái ni

phát x

(Hình 1.5).

Hình 1.5.
(Ngu http://www.comeniusweb.eu/wiki/index.php)
M

lên ôtô b
, ngoài vi
trong ôtô, v
nóng lên và phát x
chính các b ra ngoài do không xuyên qua
h trong và
bên ngoài ôtô h
B
kho Trái .B Trái

ng Trái
Trái
th
“m Trái
Trái ngoài không
trung.Ph
chính là “hi
khí quy Trái -18oC, trong khi nhi
P P

o
trung bình quan tr P P

làm cho khí h Trái

ph Trái
1.2. Bi u hi n c a s i h th ng khí h u – Bi i khí h u
1.2.1. Bi c
-2005), nhi
o
0,74 C, t
P P

6), nhi
o
P C so v
P -1990. M

+ 995-

nh

+ ý, m
trung bình toàn c
bình, k
 Hình 1.6
+ Nhi
ph bình hàng n
- 3,3% m
Trong n - 2000), nhi
o
ãt P C.Nhi
P - 2000 cao
ình n c - 1960. Nhi
k - 2000
o
bình c - 1940 l P P

trung bình n ng bình c - 1940

kho - 1,3o P P - 2000 kho o
- 0,5 C.
P P

So v -1990, nhi
trung bình tháng 1 và tháng 7
khí h .D -2007 ph
l
so v

Trong n ình trên c t

hè. Nhi
o
P C/th
P

ít nh
o
10, 11, kho P C/th
P
1.2.2. Bi
o
Trên ph v P B
P

c
T c
v
c

c
nh gi
B
phía Nam, nh

không bi
Nam Trung B
c
s vùng c

(các tháng 9, 10, 11) bi

vùng N1 và ít bi
1.2.3.

,v.v.

v
m
th a tây Thái Bình D

s
giãn n
Nam c và các ngu
 T
t
- ong bình trên
th
ã dâng lên kho
1.3. nh ngh i khí h u
1.3.1. Khái ni

là s th
quy

c t trong m nh . Có th
tóm t là bi
Theo IPCC (2007), là s
có th
thu hc
k
h
th ìB
tr
thông qua s
c th
m
Hi

S ình toàn c
nghiêm tr - xã h

khí quy

Nhi
ngu
nhân c
S
bi
b
Các nhà khoa h
bi
phát hi có th
bi y mô hàng ngày, hàng tu
y mô th

ch
c
Trong khi các mô hình có th
h
h

i
quy
nh
th
1.3.2. Bi
S , trong 1
o
nhi P PC.Theo th
B TNMT . ,
1980 tr và . Nhi
kéo dài v nhi
2015, t , có th
(Hình 1.7).

m c, nh
m
v
g i nh

hán nghiêm tr
Tây Âu thì
cao c
x ra t

Bình D
lên t th
ình tr
Theo quan sát t

c ng cao. N
gian 1962 -
1993 - 2003 m
bi
c hí h
m
- 4,5oC và m
P P -
0,59m.

Hình 1.7. Hi nhi

2015
(Ngu
Ngoài ra, các hi
Hi
g nhi ,xu
hi .
1.3.3. L
D
th
hoàn ch
sau th
nh - T
0 proxy, các nhân t
2
T
0 T
2

ánh khí h T
0 lõi b , khí h
2
T
0 T
2 T
0 2
T
0 T
2 m T
0 2
T
0

bi và0
T
2 T
0 T
0 2
T
0 .
T
2 trong th
t T
0 kh
2
T
0

c ,l T
2 T
0 2
T
0 0
T
2 và l
T
0 T
0 2
T
0 0
T
2 có th
T
0

nh
c T
0 n
2
T
0 .
T
2

T
2 0
T
2 T
0

c
gi t tan ra. Khi nhi

ch
l S

ch

t ung bình hàng th

nh
trong mình nó nh
Vi
ti
không và b

di tích kho km2 P P

còn l km2. T P P

thu th
có th
gi

và m
Nh T
0 th
2
T
0 0
T
2 (kho
T
0

3 tri T
0 2
T
0 0
T
2 và
T
0 T
0 2
T
0 T
2

hi th
T
2 T
2 ã kéo dài kho
T
0 2
T
0 , nh
T
2 ho
gi
nh T
0 s
2
T
0 ,s
T
2 T
0 2
T
0 -
Oeschger và Younger Dryas, là b
0
T
2 T
0 T
0 2
T
0 T
2

th
T
0 2
T
0 0
T
2 có ch
T
0 - có th
T
0 ch 2
T
0 , th
T
2 T
0 2
T
0 , và Kali -
T
2 T
0 2
T
0 0
T
2 T
0

di
ho T
0 tephra - m
2
T
0 0
T
2 T
0

Hình 1.8. Bi
Th
T
7 :S
T
7

các th
Trong b
c
 2
R R0
T T
0

nhiên, nh
c chóng bi
và trong m T
0 sa m
2
T
0 .
T
2

Lõi b
T
7 :Các thông tin t
T
7

nhi
2
R R0
T trong khí
T
0

quy
Nghiên c
2
R R0
T T
0

v
Khí h u th
T
7 là ngành phân tích các d
T
7

t
dày cho bi
nh

Phân tích ph
T
7 7
T
0 là b
T
0

v T
0 hóa th
2
T
0 0
T
2 T
0 T
0 t
2
T
0 , bao gT
2

t khác nhau có hình d

và c
thành t T
0 2
T
0 0
T
2 r
T
0

trong b
tr - trong các h T
0 2
T
0 0
T
2 hay vùng châu th - cho bi
T
0

khí h
T
0 k
2
T
0

hà th
0
T
2 T
0 T
0 T
0
Hình 1.9. Hình
th
Côn trùng:Nh
T
7 T
7 T
0 b
2
T
0 0
T
2 còn sót l
T
0

tr T
0 2
T
0 0
T
2 T
0

cánh c T
0 di truy
2
T
0 0
T
2 T
0

khác nhau s
c íh
T
7 :S
T
7

th T
0 2
T
0 , các s
T
2

li
dài h T
0 2
T
0 0
T
2 -k
T
0

qu T
0 v
2
T
0 0
T
2 - ã cung c
T
0

toàn c
s
v T
0 r
2
T
0 san hô, nh
T
2 T
0 tr
2
T
0 0
T
2 ven bi
T
0

T
0 urani và cacbon phóng x , còn
2
T
0 0
T
2 T
0 T
0 2
T
0 T
2

p
b
1.4. Nguyên nhân gây bi i khí h u trong quá kh và hi n t i
1.4.1. Nguyên nhân gây bi
as
là khí h

th trình và c
khí h
ng

Chúng ta hãy
Trái
g
h ngoài c
ph

Th
(Young Dryas, YD)
Vào gi 1950, d

h
M h
nghiên c
s
c
hay c
không ph
.
nhanh trong vòng 1000 n Th

l
c gv
khi các l
 Hình 1.10. Hoa Dryas
Th

d
l

gây ra bi
ch
than cháy, ch
ch
k .
T
0

Th est Dryas), Dryas c

Dryas) và Dryas tr

v
nh Sundaland trên m

kho .
và l - g Á qua B

Bi
Các m Nam
C s tr
cùng c . .700
ìb
m i
-Oeschger
o
tr P T
0
P C.
T
0
P

Th
và ARC ch
M
d
Nguyên nhân c CR
m y
Bi
M .200
.
trên toàn c thình lình (5o
P T
0
P T
0
o
P P
o
C vùng nhi
P P

,2m. Nguyên nhân là h

ulf stream v

tr
k .S
T
0 T
0

và l

than bùn ch trong các

18
P T
0
P và O16 trong
T
0 P T
0
P T
0

v
ã ch
hàng ch
(Cretaceous Era). K
các nhà khoa h
nóng i Triassic, Jurrasic khi kh
tr
Plesitocene. Và n
 i, ý t
Emiliani v
ã không
pháp và các k
Carbon-1
(foraminifera), và khám phá s
o
P Cm
P

Broecker dùng d c sinh v

các l

và gi t ng
này qua tr
khác nhau cho th
các d .000
k
thay vì hàng tr ì
là ngu
Có th
bao công trình nghiên c

c ng b
tách r

b
nhi

m
m
t
trong khí quy
khác nhau có th v
trong quá kh
t a các nhà khoa h
t
Nhà khoa h
18
c P T
0
P T
0

có th t
18 16
P T
0
P v
T
0 P T
0
P T
0

m
ch

khám phá quan tr

ngành vì th
quy quy

càng xu

quy
c
Engineers’ Cold Regions Research and Engineering Laboratory) do Hansen lãnh
hành công và l
. G
T
0 T
0 Hansen, tháng
1/1968, l

bi n so
v

sinh v
chính xác.
T
M
quá kh .
trình GISP, Dansgaard và các
c DYE-3, cho
thêm d
s
c .
Dansgaard và cho th

là bi d-Oeschger.
Không nh ... mà d
l
này th
c s
v
gì n khí h T
t các l

bi c nóng

lâu c
và Nam c
dòng ch ng và t
dòng n
òng Gulf Stream hay dòng d
hi -Nino).
T .
.
(b
cách k

lai khôn
s
hâm nóng toàn c
ã th
(Indonesia) cu
ã có m
b thái này sang trang thái khác c
“b

1.4.2. Nguyên nhân gây bi

a) Nguyên nhân t
-S – bi
Trái
d
.v. S
– bi
tr

-S
xung quanh m
l
c
th làm khí h Trái

tròn. S
x c
c M Tr

(méo 7% so v
Bán c
s k

nó m
c
k
ph
phía m
(c) Ti

ch
nên c
s
ì mùa
th
xu
ì mùa
gt
- Quá trình b S
c

gian. T
tr

b ành ph
các th
không khí nham th
mêtan và nh
trào núi l
ãt
quy k

áp c
ình gi vào kho
b) Nguyên nhân nhân t
là do các ho - xã h
quá m O 2 , CH 4 , N 2 O,
R R R R R R

HFCs, PFCs, SF 6 , các ho

R R

, ven b . Các ho
t : quá trình (than,
d 2 , CH 4 ); ho
R R R R (s
xây d ng ti ác
2 , N 2 O, CFC). Kho
R R R R

2
R R toàn
c t ác ho
nghi (
không tuân th
phù h
g th .
Bi

các chu k

Vì nhu c
th

nghi d

kính (Hình 1.11). N

Hình 1.11. Phát th

 Các khí nhà kính trong khí quy
ho

lâu trong khí quy 2,

R R CH 4 , N 2 O
R R R R ah
tr

(ví d 2-
R R

d b
nh
V
tr
mêtan (CH 4 2 ),
R R R R

2 O)
R và ôzôn (O 3 ) t
R R R

Ngoài ra còn có các ch -cacbon (CFC, HCFC) và các xon

khí.
CO 2 : S R R

th 2
R R trong khí quy
kho
công nghi R

2 trong khí
R

quy
so v 2
R R t
2
R R -2005 vào kho
-2005, t 2
R R

ã 2
R R t
2
P P và là nhân t
b 2
R R trong khí
quy d
2.
R R T
CO 2 nhân t
R R h, 20% do bi
 Hình 1.12 2
R R trong thành ph
(Ngu
CH 4 : Khí CH 4 là lo
R R R R

ho 4
R R

phân gi
rác th 4c
R R

rò r R

4 trong
R khí quy

4
R R c
trong th
Trong vòng 10.000 4
R R

4
R R hi
th 4
R R có t

nh 4
R R

CH 4 trong khí quy

R R

+0,48±0,05W/m2 P P

2.
R R

N 2 O: Ngu
R R

2O
R R hi o
d
ho 2O
R R vào trong
khí quy 2O
R R trong khí quy
hi 2
R R
nghi 2O
R R g
2
R R

2
+0,16±0,02W/m vào s P P .
O3 t
R R : O 3 trong t R R

2 và CH 4 . Ngu R R R R

3
R R nhân t
ôtô, xe máy ho 3
R R là m
kính m
gian l 3
R R do ho
c
xu th 3 t R R

nhi 3
R R

2
t P P

b iv 3 R R

m 3 t R R

tím c 3
R R t hi

CFC và HCFC: Khác v

CFC và HCFC hoàn toàn là s

trong k
bình x
t
t ó có kh

HCFC trong khí quy

không nhi

n
t
các ch
2010 tr
Montreal.
Sonkhí: Xon khí t
bi trào.
M
thành trong khí quy
c
li nh kh
các ch – soot).
Nguyên nhân c
h
Trong tr : hai thác ch
xu g nghi làm m
r
phân bón không tuân th
h 2 O,
R R

kh Trong quá trình canh tác,

không nh Vi oài
v lai không thích h gây ra d
b
m Ngoài ra, m
bi k t, l
t
: Phát tri
máy th
trong nh hi Ch
th tr gây ô nhi và gi
b 4 nh
R R .Bên c
xói mòn, gi àng, l
v S
nhiên.Phá h
tuy
Trong th : Th ys m
ô nhi
ngành th
máy ch
nhi h th
 M
ho r g ct
loài ngo T
nh
d -bon c sinh thái t
ãt
Lâm nghi : hai thác, ch m b
bãi.Vi c di
v Các ho
này làm suy gi -bon.Ho
ý hi v
h .
1.5. K ch b n v u
1.5.1. Khái ni

do nh

ã trò c

ti
nh
nguyên nhân:nguyên nhân t nhân t (báo cáo l
– AR4).
1.5.2. khí h
Trong các nghiên c c IPCC, vi xây d các các k b cho th
k 21 là m nhi v tr tâm và do Nhóm công tác 1 th hi Các k b
này là s cho vi giá nh tác c bi khí h các
khác nhau c t nhiên, kinh t - xã h do Nhóm công tác 2 th hi và
xây d các chi phó và gi nh bi khí h trên ph vi
toàn c do Nhóm công tác 3 th hi
Bi khí h hi nay c trong th k 21 ph thu ch y
vào m phát th khí nhà kính, t là ph thu vào s phát tri kinh t - xã
h v các k b bi khí h xây d d trên các k b
phát tri kinh t - xã h toàn c Con ã phát th quá m khí nhà kính
vào khí quy t các ho khác nhau công nghi nông nghi p, giao
thông v t phá r Do s xác các k b phát th khí nhà
kính là: (1) S phát tri kinh t quy mô toàn c (2) Dân s th gi và m
tiêu dùng; (3) Chu m cu s và l s (4) Tiêu th và
tài nguyên (5) Chuy giao công ngh (6) Thay s d

Hình 1.13
(Ngu 2007)
Trong Báo cáo bi v các k b phát th khí nhà kính 2000,
IPCC ã ra 40 k b ph ánh khá d kh phát th khí nhà
kính trong th k 21. Các k b phát th này t h thành 4 k b
g là A1, A2, B1 và B2 v các chính sau:
-K b g A1: Kinh t th gi phát tri nhanh; dân s th gi
vào 2050 và sau gi d truy bá nhanh chóng và hi qu
các công ngh m th gi có s v thu nh và cách s có s
 gi các khu v giao m m v hoá và xã h toàn c
H k b A1 chia thành 3 nhóm d theo m phát tri công ngh
+ A1FI: Ti t s d thái quá nhiên li hóa th (k b phát
th cao);
+ A1B: Có s cân b gi các ngu (k b phát th
trung bình);
+ A1T: Chú tr vi s d các ngu phi hoá th
(k b phát th th
- K b g A2: Th gi không nh các qu gia ho
l t cung t c dân s ti t trong th k 21; kinh t phát tri theo
khu v thay v công ngh và t kinh t tính
theo ch (k b phát th cao, v A1FI).
-K b g B1: Kinh t phát tri nhanh gi A1 có s
thay nhanh chóng theo kinh t d v và thông tin; dân s
vào 2050 và sau gi d gi tiêu hao nguyên v li
các công ngh s và s d hi qu tài nguyên phát tri chú tr
các gi pháp toàn c v kinh t xã h và môi (k b
phát th th t A1T).
-K b g B2: Dân s liên t v t th A2;
chú tr các gi pháp thay vì toàn c v kinh t xã
h và môi m phát tri kinh t trung bình; thay công ngh
ch và manh mún so v B1 và A1 (k b phát th trung bình,
x cùng nhóm v A1B). v IPCC khuy cáo s d các k
b phát th s x t th cao là B1, A1T (k b th B2, A1B
(k b n trung bình), A2, A1FI (k b cao).Tuy nhiên, tùy thu vào nhu
c th ti và kh tính toán c t IPCC c khuy cáo l
ch các k b phát th phù h trong s xây d k b bi
khí h
 Hình 1.14. 2
R R

b
(Ngu
1.5.3. Bi
Trong báo cáo AR5-
toàn c
Pathways) t

kính khác nhau và nh

mô t
RCP2.6 là nhóm k
2
b x P P (3W/m2).P P

RCP8.5 nhóm k
2
s P P và ti .
RCP6.0 và RCP4.5, hai nhóm k
2
P P và 4,5
2
W/m .
P P

N y 2 cho t R R

ppm cho RCP2.6; 630 ppm/RCP4.5; 800 ppm/RCP6.0; và 1313

ppm/RCP8.5.
M rong báo cáo l
t
k
 a) Nhi : Nhi
cu -1900, cho t
b 2 k
quá 2°C; v
2°C. S
RCP2.6. S n
hàng th uv Hình 1.15).
b) Chu k

vùng khô và gi mùa khô s

v Hình 1.15).
Hình 1.15.Bi

81- -2005
(Ngu 13)
 c) Ch
N Ôzôn,khí CH 4 và b
R
R

có kh
(m b
4(
R
R

ình lên 8ppb (25% so hi

d)

b
e)
R
m
th
ti
f) M
M Hình
1.16).Theo t kh
-

Hình 1.16. S
-2100 theo 4 k
(Ngu )
 g) Chu k
Bi ác-bon theo cách làm tr
tr 2
R R trong khí quy
thêm các-
h) nh khí h
2 tích
R
R
l
vào cu Hình 1.17).H
khí h gay c không 2
R R

ti 2 trong không khí là th

R
R

ph bi th
t

Hình 1.17 2
R R nhân t 2)
R R

(Ngu

Câu h
1. Nêu c
khí h .
2.Nêu khái ni .Phân tích các nguyên nhân chính gây ra
bi
3. Tóm t
 Tài li
[1.1] Nguy
T
3 3
T
0 (2006). .
http://vietsciences.free.fr/
U
2
T
0 T
2
U

[1.2]Firestone, R., West, A. et al. (2007).Evidence for an extraterrestrial impact

T
3 T
3

12,900 years ago that contributed to the megafaunal extinctions and the
Younger Dryas cooling. Proceedings of the National Academy of Science
(PNAS), Oct. 9 2007, Vol. 104, No. 41, pp. 16016-16022.
[1.3]Weart,S.The
T
3 T
3 discovery of Global
Warming.http://www.aip.org/history/climate/
U
T
2 T
2
U

[1.4]Langway, C., Wertman, J. (2005).A Brief History Lesson in Deep Ice Core
T
3 T
3

Drilling.Physics Today, Vol. 58, No. 2, Feb. 2005, pp. 12.

[1.5] Dansgaard, W.,Johnsen,S. J., Moller,J., and Langway, Jr.C. C.One
T
3 3
T
0 T
0

Thousand Centuries of Climatic Record from Camp Century on the Greenland

Ice Sheet. Science, Oct. 1969, Vol. 166. no. 3903, pp. 377 – 380.
[1.6]
T
3 3
T
0 T
0 DANIDA).(2013). Nh
T
1 T
1 T
0 hái ni
.http://danida.vnu.edu.vn/cpis/en/cat/32
U
2
T
0 T
2
U

[1.7] Ban ch
T
3 3
T
0 T
0

N Bi T
0

h .http://ccco.danang.gov.vn/98_134_991/Bieu_hien_cua_bien_doi_khi_hau.a
U
2
T
0

spx T
2
U

[1.8] K . (2013).
ph h
http://iasvn.org/upload/files/1DVF81ILIWGioithieu-SPM-AR5.pdf
U
T
2 T
2
U
 . NG C A BI I KHÍ H U
2.1. Khái quát chung
Hi
b

hoang m các ch Nh

toàn c
th
b

th – xã h
m –
lâm nghi
(N 2 O, CH 4 , H 2 S và nh t là CO 2 ) trong khí quy
R R R R R R R R

bi

Hình 2.1. Tác c

B : Theo d
gia ven bi
bi -h
thành ph thành ph

.M
r
Hoa K
và Philippin.

m
gi
Bên c
sinh h

Trong th -
hi nhân, t

Theo Nicolas Stern (2007) - nguyên chuyên gia kinh t

Ngân hàng Th chi phí thi
ra cho toàn th
-20% GDP, còn n
ta có nh
2030 thì chi phí ch
nh

công ngh
quan; Phát tri 2
R R gi
s

T :
bi
gi
- xã h
và phát tri
Tác ng c Vi
các qu
 3
ng P P

7.400 m3 P P

nhi
s
b

Nhu c
nghi nghi .

qu ng
s
Nh c

các con sông

ns

òng ch
tr
g ngòi ph u
2.2. ng c a bi i khí h u
2.2.1. nông – lâm –
Bi
bi
h
Trên kh gi
Bên
c
d su do
c nhi , khí h CO 2 R R

ãt
c
nh

có th
Sóng nhi íh có th d
tr ti nuôi. M s bang t M ã báo cáo t th 5.000 loài
v ch vì m làn sóng nhi su nhi các loài v c
tr ti và gián ti th gian, su nhi có th nguy b b
làm gi kh sinh s và gi s xu s hán có th d các
c và ngu cung c th cho nuôi. H hán làm gi
th cho gia súc ch có s th gia súc. M s khu v có th
tr nghi dài, h hán kh li do nhi mùa hè cao và
gi v v mà s d vào th thì nh thay
trong s xu cây tr do h hán c có th tr thành m v
có th làm t l ký sinh trùng và các b
ho nuôi. Mùa xuân b s và mùa có th
cho phép m s ký sinh trùng và các m b t t m cách d dàng
khu v có - tác nhân gây b ph thu có
th phát tri m g khí carbon dioxide có th làm su
c c có th làm gi ch c chúng. S gia
CO 2 trong khí quy có th
R R su c các nhà máy s xu th
nuôi. Tuy nhiên, các nghiên c ch ra r ch g c m s th
tìm th trong c gi v CO 2 R Rlên cao K qu là,
gia súc s c ph nhi có dinh
2.2.2. th
Bi gây áp l ho c thu
g .Nhi nhà th s ã ph
m v
nhi áp l bao g c b quá m và ô nhi ngu
khí h có th làm tr tr thêm nh th
bi s thay nhi có th d tác k M ngành th s
b ho thu ho 5.000.000 t cá và tôm, cua, sò, h m Nh
lo th s này góp 1,4 t USD cho n kinh t hàng
2007). Nhi loài sinh v bi có ph vi nhi nh mà chúng có
th s sót. Ví d cá tuy B Tây yêu c nhi
o
54°F (20,4 C).Ngay c P P bi nhi trên 47°F (17,7oC)có th
P P
làm gi kh sinh s và cá tuy con t t Trong th k này, nhi
trong khu v c có kh s quá c hai loài th s có
th tìm th các khu v l c su h ho di chuy v phía b d theo
b bi ho trong Tuy nhiên, di chuy vào các khu v m có th
các loài này vào c tranh v các loài khác v th ph và các ngu l
khác.M s b s th sinh có th tr nên ph bi
trong d mi nam New England, s b tôm hùm
ã gi k khu ngoài v nh c v nhi có th gây ra ch
hàng lo ã d s suy gi
Thay v nhi và mùa có th th gian sinh s và
di trong vòng c m v th s khi b
nhi và thay c các mùa.Ví d Tây B nhi c có
th vòng c cá h và kh gây b h v
các tác khí h khác, nh hi này d s d s suy
gi l trong các qu th cá h
B xói mòn b

hàng tri
bi âng gây nên. Nh
l
các khu v
có th s
c
do bi
trong vi à ngu
cac loài san hô và cung c
s

canxi, có ngh

Ngoài s nóng lên, các trên th gi d d có tính acid

do gia trong khí quy khí CO 2 .
R R n axít có th gây
t h cho v có v b cách làm suy y v c chúng t ra t
canxi và d b t khi n axit d Axit hóa c có th d
c trúc c các h sinh thái nh c mà m s loài cá, tôm, cua, sò, h s
ph thu vào nó.
2.2.3.

t
các nhà máy th

do

máy phát chóng

Bên c

làm gi -

c
các tiêu chu

t
ti
c áy c

các hi
các h vi
mô l

th
v
hi
xu
phân ph àn v
phá v
Không ch
uv

nhi

cho vi c ng
tính d
2.2.4.
Xét trên ph
kinh t uk

Các k

chu k l -
xã h -2010, thi
ph
ình quân ã gây t

th 0% dân s
t
b
r
N
thi
Nghiên c
Nghiên c
n
2007-2050 thì t
m -t
k c
–m

a)
Các ngành công nghi bi là khu công nghi ven bi s b
n n b
+ bi dâng kho 1m vào cu th k 21 s làm cho h h các
khu công nghi b ng th nh là trên 10% di tích, cao nh là kho
67% di tích.
+ Ngu nguyên li cho công nghi bi là nguyên li cho công
nghi ch bi th th ph d may m s b suy gi k vì
không ti t các vùng nguyên li các t vùng b sông
C Long v b ng l n n nh Vi Nam. này càng gây s ép
vi chuy d c các ngành công nghi v lo hình công nghi t
l công nghi ch bi công ngh cao.
+ Nhi làm tiêu th trong các ngành công
nghi t chi phí thông gió, làm mát h lò khai thác và làm gi hi su
s c các nhà máy Tiêu th cho sinh ho gia và chi phí
làm mát trong các ngành công nghi m c gia k khi
nhi có xu ngày càng t
+ bão th và bi dâng s tác tiêu c quá
trình v hành, khai thác h th truy t và phân ph dàn khoan,
d d và khí vào li c d vào tàu chuyên ch d làm gia
chi phí b và s ch các công trình t
vi cung c tiêu th an ninh qu gia.
b) Tác c bi khí h t h t k thu
+ H th bi : m bi dâng cao có th làm h th bi
không th ch ch bi dâng khi có bão, d nguy v
trong các tr bão l
 + H th sông, bao và b bao: m bi dâng cao làm cho
kh tiêu thoát ra bi gi kéo theo m các con sông trong
n dâng lên, k h v s gia dòng ch l t ngu s làm
cho l lên, s an toàn c các tuy sông các t
phía B bao và b bao t các t phía Nam.
+Các công trình c :M bi dâng làm gia tình tr
xâm nh m c bi vào li làm cho các t vùng ven
bi c có nguy b nhi m gây khó cho công tác c ph
v s xu
+ s h t th : bi dâng và tri s
nghiêm tr các khu th ven bi gây giao thông, sinh ho
và các ho s xu
2.2.5.
Du l
nh
phát tri
quan h

tr
các loài sinh v Bên c
làm xu i
x

-
vai trò quan tr
du l
tr

H
phát tri
liên h
n ho
chuy
Th
b
Bên c nhu c
du l
ti - xã h
l

ình xây d
ã
l
l
ti
ho

òn tác

du l rong nh
du l
nhìn h
trong m (tour du l
h

th
nh

c
2.2.6. xã h và s
a)
tác lao vi làm theo hai xu rõ r là:
làm cho vi làm trong nông nghi tr nên b bênh r ro
và ki làm vi t t (ii) làm cho m b ph lao ph
chuy vi làm (ví d t nông nghi sang công nghi m d
v làm gi th gian làm vi gi thu nh và làm lao di
c Nghiên c c Vi Khoa h Lao và Xã h
2011) v tác c vi làm c t Hà T giai 2006-
2010 cho th các hi th ti c ã làm gi ti t vi
làm bình quân kho v kho 1.400 vi làm m
b m
Tác c nghèo th hi thông qua tác
các ngu l sinh k c h gia ình có các sinh k nh c v khí
h nông nghi lâm nghi diêm nghi th s ... s là tr
ng l v nh n l gi nghèo c qu gia và t dân.
Nghiên c c Vi Khoa h Lao và Xã h 2011) cho th t
La, khi kinh t trong b c gi 1% thì t l
nghèo thêm 0,51%; còn Hà T khi kinh t gi 1% thì
t l nghèo thêm thêm 0,74%. Nhìn chung, s kéo lùi nh thành
qu v phát tri và gi nghèo, làm s ph tr giúp trong
ng h và dài h

thông qua m

kéo dài, nhi

kh
m
b)
Bi
quy
ã và
m

trình có liên quan v

i
nh
b
d

s
B 1. T
Qu o -2014

Ngu -S
Nhi

có th

ìd

Hình 2.2. T
-2014 c
 Ngu -S
Nhi rong
nh
tri
b
r n th

thông qua nh

A/H5N1, tiêu ch
vi khu chét, ve).

b
viêm não Nh
A/H5N1, cúm A/H1N1),

- hay g
Zica ch
gi h -
 Hình 2.3. Chu trình c

Câu h
1. Li
Vi
2.Anh(ch
kinh t ,d tr
3. Theo anh (ch
do?

Tài li
[2.1]
T
3 .(2015). c
t .https://moitruongviet.edu.vn/tac-dong-cua-bien-doi-khi-hau-
U
2
T
3

den-tu-nhien-va-xa-hoi/ T
2
U

[2.2]B
T
3 (MONRE).(2014). Thông báo qu
th
h .http://stnmt.binhduong.gov.vn/3cms/tac-dong-cua-bien-doi-khi-hau-doi-voi-
U
2
T
3

tai-nguyen-nuoc..htm T
2
U

[2.3]C
T
3 T
3 T
3

khí h .http://suckhoedoisong.vn/tac-
U
2
T
3
dong-va-anh-huong-cua-bien-doi-khi-hau-doi-voi-suc-khoe-cong-dong-va-toan-
cau-n56975.html T
2
U

[2.4] GS.TS Tr
T
3 T
3 Th và ThS. V Th Hoài
Thu.(2013). T
3

Nam.http://cafef.vn/vi-mo-dau-tu/tac-dong-cua-bien-doi-khi-hau-den-kinh-te-
U
2
T
3

viet-nam-2013111411470981717.chn T
2
U

[2.5] Tr
T
3 V

[2.6] S yên và t (2015).

http://moitruong.quangtri.gov.vn/index.php?language=vi&nv=news&op=
U
T
2

Tac-dong-cua-o-nhiem-moi-truong/Tac-dong-cua-ONMT-doi-voi-suc-khoe-
con-nguoi-102 T
2
U
 C 3. CÁC GI I PHÁP THÍCH NG VÀ GI M NH BI I
KHÍ H U
3.1. Khái quát chung
3.1.1. V
Trong quá trình phát tri
ra) là m
c gi
trong khí quy
gi
Công tác v ng
b /9/2013) thì n
ng 2
R R - ãt
so v -
o o
ãt C; riêng
P P - P P

õr

- - 2010). V

xu
trong l s i.
Trái - ngôi nhà chung c
th -12-2015, Th
196 bên thông qua t
Liên h v i s

th
gây ô nhi
nguyên phát tri -k -bon
th
ti
s
ph
giáo d
 Vi nh
t
cho th
c s - 2005), v
l
trung bình/n - 2035 có m
0,6oC - 0,8oC. Còn theo k
P P P P

o
21 có m P C - 1,1oC. Ngoài ra, nhi
P P P

th

V
b ng bình, l
h - 10%; vào gi -

Trung B
có xu th
m
Trung B ngày l
nh - 70% (phía Tây Tây
B - Hu

t - 30%.
V dâng trung bình
trung bình toàn c
2100 là 53 cm. Theo k
ng 1 m và không có các
gi
tích các t
tích thành ph
chìm trong n
v , Vi
khung c
-4-2016, Vi
ký Th ris t (M
truy
hi
khí h các l
V ,m

Vi
khí nhà kính có nhi
d
trình m
-
ã xây d ng cho ngân sách nhà

trình, d
c) cùng các ho

suy thoái r

góp d
vào tháng 9-

c
Cùng v ris
v
là t
ngu -bon th

và c là
lâm nghi

ra; m
xã h
m
th
t
Nam ph

tiêu chí có
3.1.2. Gi
Do v

thành ph
vùng t t

hí h
h
hay chu k àng th
n Hàn lâm Khoa h
Xã h Nam, hi

c
hai là thích
c it
M
háp gi
thiên tai. C
 ình hành
phó c iúp gi
is
phá c
Th
ch huy
trong vi
C

thích i K
b
k
2v
b
th
Ho -12 tri ng
trên m Ngoài nh

thích nghi riêng l ng cá nhân, t

Hình 3.1.Mô hình s

(Ngu PGS. TS. 3)
 Bi

gi

h -xã h
vi
m
gi

H êm tr

tiêu thiên niên k

là
thông, nhà
ho -xã h
nh và s

-xã h
k
nh
ngành, các c

th inh t -xã h

ph
M uy ho
t -xã h

3.2. Các gi i pháp thích ng v i bi i khí h u

3.2.1. Khái quát các gi bi
Thích

trình qua
kho às
mang l
Thu “thích ” có ngh

c h

nh
S
rong nhi
S
làm gi
m
giá nh

. Cây c

c
n

x
quá trình thích
H. M
là giúp cho nh gi
c

công ngh

m
b
Các bi thích
Có nhi
v
ã
lo ích
 Ch :
v
nh
không có kh
nh
thích có th
Chia s :Lo
nh
ra trong m
t
gi
các c
nh
công c ng có th c th
:

i
soát l
ch

khác v
: Là m

h nghi
côn trùng và sâu b
: Khi nh
ti cách
s
ho
có th
khu gi rú ang dã, hay công viên qu
:M
di chuy v
m các cây tr

Nghiên c : Quá trình thích

c
Giáo d in và khuy :M

công c
t
lên do c trong vi

S – xã h
s ch
h – xã h
v – xã h
thích

c
nông s
viên liên quan trong h ghi
l – xã h
t
khác. Thích – xã h
hi
mùa ng
g hàng
th

mùa bão) có th
so v
ì th
các h – xã h
b
d – xã h

3.2.2. Thích
3.2.2.1. Nông - lâm nghi p và quy ho ch s d t
a) Gi
- Xây d
- S
tiêu cho nông nghi
- Phát tri
c t, h
- B
các ngân hàng gi
- Xây d
khí h Vietgap.
- C g tác qu
- Xây d
- Có k
Trung B
- Xây d
nông nghi
- Xây d th
- Thi bi
san hô.
b) Gi
* Tr
- Tuyên truy cb
th
thu
- Áp d Vietgap.
- Áp d ch b .
- X tr
- Tuy
xu
:
- Tuyên truy cho bà con áp d
không s
- Xây d ch
- Yêu c
ph

- Ph
h

- Tuyên truy
v
b
* Lâm nghi
-
tr
- B
ti
r
- Thành l
cây r

- các lo
gi

* Th
- Tuyên truy
th th
ngu
- M

nuôi tr
 - Nghiêm c s
dùng mìn, s
- Ph tr
vi
gây h
- Yêu c các nhà máy s
s
3.2.2.2. Công nghi ng
-

- Chuy

trong truy .
-
t
l
c
– nói trên; l

- Nâng c p và c i t o các công trình n ng, công nghi p và giao thông

v nt a bàn xung y ng c u
ki n t nhiên trên - a bàn xung y ng c
n ho ng c -s ng, công nghi p và giao thông v n
t a bàn nói trên; Th c hi n nâng c p và c i t h t ng
u ch nh - ho ng c a các l ng, công nghi p, giao
thông v n t a bàn nói trên.
3.2.2.3. H
Thích hí h
ghép, g

ph
v
và nâng cao kh
khí h
 Trung tâm Phát tri ECODE) ã
v

h c Hình 3.2)

Hình 3.2. Khung lý thuy

(Ngu )
Trong
Tính d b t (vulnerability) do tác c m mà
m h th (t nhiên, xã h kinh t có th b t do ho
không có kh thích v nh tác b l c
S kh c HST (ecosystem health): l (ability) c h m
m duy trì c trúc t ch t nhiên và xã h c h m khác,
các m tiêu h lý và b v (reasonable & sustainable goals) c con
. Theo ngh SKHST là l duy trì ba y t i) c
dân ii) h kinh t và iii) s kh c con ng và v th
c duy trì các ch sinh h c HST. SKHST g ba thành t
 xu sinh h c trúc t ch c h và m quan h tác gi
chúng.
Kh ch ch (resilience): kh c m h th (ví d m
h sinh thái-xã h có th ch các tác các nhi lo mà không b
phá v và chuy sang m tr thái bi v ch khác. M h th có
kh ch ch có th h thu các nhi lo thay ho ch sau
tái t ch và v gi các c trúc b và cách v hành c nó.
Các ví d gd
-B
s
- Qu lý b g ch

-B
- Xây d g

-B
tr ích
a) Các l
Thích hi
t
- Gi
tr
vai trò quan tr ov

khô h
xói l
-H nh k
các h

inh thái có
th
gi át tri
-B
di
ph
v qu
-H
thái c bi

và h
v t ác-bon...
- Qu
sinh thái c
nâng cao ch
Ngoài ra, trong th vào h
thích
- Thích
v
tích c g ng
- Thích
d

h
- Thích
duy trì ki th
- Thích cho các bi
thích
v
tiêu c

b) M
d
 Bên c

thi
hay v
sinh thái trong và c
pháp thích
m
có th d
d
qu
hoang dã và d
vi b

h
thích thi th
Ngoài ra, trong cách thích
h
h g th
vi
nhi -3oC, hay nói m
P P

kh

o
P C, và n
P

thái s
v .
c) M sinh
thái m
Trong b
t
c
trình áp d
m

l
 t c khu v
b
ình “
ven bi tr
tri

mòn...ho d
ph B
ng
k
íh
lá ch
Bi
các thách th Do m h

các m
h
b , kìm
hãm các n
phó, thích
d

quy

khôi ph
dân thích
b
c

thích hó v T
trình, d
hi
là:
- Gi thái;
chú tr

quan tr

vì v t
gi
át sinh t
gây ô nhi Ngoài ra, công tác duy trì, khôi ph
v
chúng ta gi
ph

c
d à

- Chú ý xây d

chi
trên các t
m
do bi t
-

vào h
h sinh thái s
c n khai.
-
quan: Thích
v
v
h tài chính và
b
h
trong các khu v c duy
trì c
- Chú tr
khí h
c
phó v

chóng n
d

-
vào h thái thành công ph
nh
k
tin truy
qu .
3.2.2.4. S c kh i
- Thi
d v
sinh kinh t
- Ki
-
soát b
thiên tai;
- Xây d
nh
- Xây d
v
t
- Xây d
thu
3.3. Các gi i pháp gi m nh bi i khí h u
3.3.1. Khái quát v
S
các nguyên t
ngh m . Nhìn chung, h
h
v
tr Các cách gi h
m
tri ác-bon và gi n li
Có r
cam k
Kyoto tháng 2/
phát th . Kinh nghi
chính sách v i
àc Nhi
chính sách, chi
nhau (xây d ông, công nghi
qu t th . Nhìn chung gi
các n
- S
h ông qua
vi
tr
nh
th
- Phát tri

góp tích c
- Qu
c m
nhà kính.
- B
nh
 - Giáo d
thích
gi
các v
3.3.2. Gi
3.3.2.1. Nông lâm nghi p và quy ho ch s d t
a) Nông nghi
Gi m phát th i KNK trong qu n lý và c i thi n k thu t nông nghi p
- C i ti n qu n lý t c.
- C i ti n qu
- C i ti n ch bón phân các lo i.
- B th m ng.
- B i hoàn và ph t thoái hóa các lo i.
Gi i pháp s n xu t và s d ng nhiên li u sinh h c
- Phân tích các quan h gi c.
- Quy ho ch cây tr ng và mùa v s n xu t nhiên li u sinh h c.
- Quy ho ch vùng ch bi n nhiên li u sinh h c.
- o cán b qu n lý và công nhân k thu t.
b) Lâm nghi :
Tr
không khí, khôi ph
nóng lên toàn c ác ôxit trong
khí quy
Duy trì ho
gi
và tr
Các gi i pháp h n ch khai phá r ng, tr ng r ng và tái t o r ng
- Ti p t c th c hi ình 5 tri u ha nh che ph
r ng lên 43%.
- H n ch khai thác r ng t nhiên, b o t ng sinh h c.
- n khai phá r ng ngoài k ho ch, ph c h i r ng b ng các bi n
pháp tiên ti n, hi u qu .
 - u di n tích 3 lo i r ng: R ng phòng h , r c d ng,
r ng s n xu t.
- Xây d ình qu n lý r ng.
- Th c hi ng b các chính sách r t, giao r ng, cho thuê
r m nghèo.
Phòng ch ng cháy r ng có hi u qu
- ng c n s nghi p b o v r ng nói chung và
phòng ch ng cháy r ng.
- Xây d ình phòng ch ng cháy r ng trên các vùng khác nhau.
- Xây d ng ch s ng và c nh báo cháy r ng trên các vùng
khác nhau.
- Xây d ng bi n pháp ch ng cháy r ng hi u qu .
- ng các thi t b ch ng cháy r ng.
- ng l ng phòng ch ng cháy r ng.
c) Quy ho :
Trong quy ho ph
di hóa.
- Gi
- Gi

3.3.2.2. Công nghi p và n ng

a) Công nghi
- H
nh Hi
li
còn than l t ph

hi
th m
hay mu

- S
s
 - Gi khu công nghi
cung c
b)
- Gi ong l
+ Chuy – máy s

+ Gi và tiêu hao trong truy

- Gi gl
+S – ngày c
ình.
+S d và thi t b n hi u qu - và ti t ki m
g s , v.v nh s d n h p lý h òa nhà
và tòa nhà th i.
+ S d ng n ò nung s d ng - hi u qu
c i ti n ho ng qu ng, th c hi n ki ng
trong ho ng công nghi p.
+ Thu h i nhi i nhiên li u, tái ch và thay - th nguyên
li u trong các ngành s d ng nhi ng (s y,
hóa ch t,v.v.).
+S d n có hi u qu nhiên li - chuy is
d ng nhiên li u s trong ngành giao thông, s d n
ng b ,v.v.
+T c chuy i, t - ng b ng
s t, t n cá nhân sang công c ng, v.v.
+ Quy ho ch giao thông h p lý h
+ Quy ho ch chi u sáng công c ng h p lý h
3.3.2.3. R ng sinh h c
Chúng ta nên rà soát l
tích r
sinh v
s
t
t
quan tr
tri

3.3.2.4. S c kh e và c ng
- Xây d b
- Xây d
thiên tai
- Xây d
thiên tai th
- Xây d
s sóc s
3.4. Các chính sách ti p c n cho thích ng và gi m nh bi i khí h u
3.4.1. H
H
m
ch s
d

tr

qu

và hình ph y
hi cho l .
Tuy nhiên, các qu
thì vi y phát
th
gi

th K
s
 vì n
Tingley and Michael Tomz., 2013).Vì v
không ch
th h
hi
phát th
v 2 v R R

có l g có th
có th
Hi
l hael Tomz., 2013).
ã

tiêu c
m

Ngh át th

qu
gi "th
t ác-bon".
- Phát th t
-
-
c thu c Ph l c I ph ng trong
s các yêu c u ki
- H ph ã c phê chu n Ngh
- H ph i tính toán s ti n c a h c phép th ng t n khí th i CO 2R R

- H ph i có s n m t h th ng qu ng khí th i và x lý các
khí nhà kính trong lãnh th c a h .
 - H ph i có cg ghi l i và theo dõi vi c t o ra
và chuy ng c a ERUs, CERs, AAUs, và Remus và ph i báo cáo
ý.
- i báo cáo thông tin v khí th i và chuy ý
(KP, 1997).
ác d ác-bon. JI cho

vào các d
phát tri Trong ba c
các Bên li trong Ph c
Bên
thi
phát tri
T
ra nh
qu
chung tay
công ngh T
0

M
T
0 qu
- ình “Thích
M
v
hoàn thà
T
2 ); M
T
2

tai, l
- ình SP-
kh
Australia, Hàn Qu

thích
và chính sách liên ngành) v
các nhà tài tr
thi

Vi 2d
T
0 2
T
0

án 0
T
2 T
0

duy T
0 2
T
0 0
T
2 và các
T
0

t
- Th T
0 Vi
2
T
0 0
T
2 - Hà Lan v
T
0

h
ã
v th
d
nh
không ch t

gi
- ình “Gi
r Chính ph
ti

các B

3.4.2.Các chính sách qu

a) Chi c UNISDR)
dành cho
GNRRTT (IDNDR: International Decade for Natural Disaster Reduction).

ch , Nh , “Chi

h
thiên tai (UNISDR), v
cam k
m h
các ho
UNISDR khuy

ch
-2015 v
ch
2011). HFA không ph mà ch
ngh
nguy

c HFA (IPCC, 2012, trang 404).

T , LHQ yêu c UNISDR
tri GNRRTT
các hành
ht
trên th
thông qua m
phi chính ph hu
khoa h
quan LHQ và t
cho các qu
Di -
ph
c
t c gia l
ình qu

th à khu v

qu Vi
GNRRTT và thích
và B iao nhi

nghi
Nam.
Các t
GNRRTT và h
2005b). Th
ho
vai trò h

ã yêu c n
ý ã nh hi
v
v
l h
UNISDR là thi
advantage) trong thích
trung và ngu

sát vi
công c –
(Hyogo Framework for Action Monitor HFAM) – cho phép các qu
cáo các ti c

thu
giá toàn c(Global Assessment Report GAR)
(Regional Assessment Report RAR). B 2009 t
2013, ã xây d 03 (GAR09,
GAR11 và GAR13). 2013, 137 (HFAM)
. ã có 88
( ) và 66
i do thiên tai. , 850 62
 .
HFA th
gia và vùng lãnh th

ã xu
qu áp d
v . Cùng v
v
vi
LHQ (UNDP) c s

Vi
ã và
t
hú tr

và c Ban Ch
ã th B nh
tác phòng ng
“Chi
v
gi

Vi
ro thiên tai d -TTg, ngày

vi
2009). Lu
t
Tuy nhiên, công tác GNRRTT

v ri - xã h
c

Nam hi
công tác phòng, ch
ro
nhiên, v
qu ch . Có th ,h
Vi ,
gian t , công tác nâng cao ngu ( &PTNN,
2012).
b) Hi
Hi Qu
Agreement on Disaster Management and Emergency Response AADMER)

và có hi nh này nh
chính sách khu v
khu v
. AADMER nh
m tham gia tích c
ph
tác qu
v ày và tri
công tác c -
ình hành
trong công tác qu
các qu
toàn trong khu v -2015 bao
g
c heo dõi, giám sát; (2) Phòng ng
và
M
theo dõi giám sát Ch ình công tác. Trung tâm ASEAN v
tr lý thiên tai (Asean Coordinating Centre For
Humanitarian Assistance - trung tâm AHA ã
lý thiên tai (ASEAN Committee on Disaster Management ACDM) ng vai trò
giám sát v

theo dõi giám sát vi

t
thi

ình công tác AADMER

toàn và ý th
.
Vi là qu
c -2015). Vi
ban Khoa h
b rì và
thu
khu v
3.4.4.Phát tri
Ngay t phê duy
tiêu qu
quan tr
c
và công ngh khí
h - 2015”. M
th
vi
v

khí h
Sau g
ình m
ph
ác bi
bi n
bao g
a) Nghiên c
h

b) Nghiên c
và m
c) Nghiên c
h
v
d) Nghiên c

nh t
th
e) Nghiên c
chi - xã h
phát tri
3.4.5. S chính
Sau H
gi
th
-bon"
nh
hàng hóa nh
phát th -xtrây-li-a công b ôla Ô-xtrây-li-a
cho m -bon.Pháp d euro vào m
th -bon. EU áp d -bon trong l
chuy
d s
chính ph .

h qu
 - các-bon th
gi -
bon th
óng vai trò quan
tr
thích
g
ngu nh khác nhau. Thích
s

nghi
BÐKH v
chính qu -bon; và các

toàn c
m tái t
h
các-
ys
giá tr
mô lâu dài. Ngành công nghi - òi h
d

d
T Vi :
ình m và hi
qu -2015
ình m
d -2015”.
 ình bao g
truy t bu
th
trong toàn xã h
M
t - 2010 và t
8% t 2011 – 2015.
Chi
Th
Quy -TTg v

c) Quan

th

s n
nâng cao ch

phù h

quy cB
d) M
+ Tái c
ngành hi

+ Nghiên c
d
góp ph
d
e) Nhi
+ Gi
s
+S
+ Th

Câu h
1. Theo anh (ch
2. Th ích các l
ch
3. Trình bày hi trong các l
Vi
4. Anh (ch

5.

6. Hãy xây d
khí h
ph

Tài li
[3.1]TS. Tr Bi i khí h
v .http://tapchiqptd.vn/vi/van-de-chung/bien-doi-khi-hau-toan-cau-
U
T
2

va-van-de-dat-ra-doi-voi-viet-nam/9185.html T
2
U

[3.2]PGS.
T
3 Hai gi i pháp
h .http://infonet.vn/hai-giai-phap-ung-pho-voi-bien-doi-khi-hau-
U
2
T
3

post97077.info T
2
U

[3.3] MONRE và UNDP.(2008). Các bi

T
3

h .http://mttd.tnus.edu.vn/_editor/assets/1_Phan_1.doc
U
2
T
3 T
2
U
[3.4] Truong Quang Hoc et.al.(2011). Training Materials on Climate Change,
T
3 T
3

Science and Technology Publishing.

[3.5]Bùi Th
T
3 M
.http://www.thiennhien.net/2011/01/17/mot-so-bien-phap-giam-thieu-va-
U
2
T
3

thich-ung-voi-bdkh/ T
2
U

[3.6]
T
3 Phát tri k
thích
[3.7]
T
3 Khái lu
.http://danida.vnu.edu.vn/cpis/vn/content/khai-luan-thich-ung-va-giam-
U
2
T
3

nhe-bdkh.html T
2
U

[3.8] Tuerk,A. et a.l (2009). Linking Emissions Trading Schemes. Synthesis

T
3 T
3

ReportUNEP, WTO (2009), Trade and Climate Change, A report by the WTO
and UNEPWorld Bank (2015). State and Trends of Carbon Pricing. Washington
DC.
[3.9] IPCC. (2007). Climate Change 2007: Synthesis Report.
https://www.ipcc.ch/publications_and_data/publications_ipcc_fourth_assessmen
T
2

t_report_synthesis_report.htm T
2

[3.10]
T
3 T
3 ình “Thích

[3.11]Chi
T
3 T
3

[3.12 ình m
qu
[3.13 ình m
[3.14] Chi
[3.15 ình m 2012 –
2015, 2012.
[3.16] Chi
 .BI I KHÍ H U VI T NAM
4.1. m khí h u Vi t Nam
Khí h
nhi và nhi

gi

o và
nhi

Hình 4.1.B
a) N
Nhi
o
20 C, song nhi
P P

Mi
rét l
song t còn

b) Nhi các vùng tiêu bi

o
Tuy nhi P C ph
P

gi
o
Theo nhi P C
P

o
P P

o o
10,2 P P P P

các t

S ân ti
s
b li B
v rung bình và t th
c)
Ch
bi
khá l

di
cho quá trình b
4.2. Bi u hi n c a bi i khí h u t i Vi t Nam
Nghiên c
c
GS.Nguy
t ay.Các công trình nghiên c
ãd
th
 Theo s
Nhi
bình c 62oC (kho
P P 1oC/10
P P

Nhi ngày cao nh

o o
m P P Trong20 g P C so v
P

o
th -1990. S s P C) có xu th
P

h
Nguyên v
thu Tây B

h
các tr
Bão và áp th khu v Bi
ti Vi b Vi là ít bi nhiên, trong
nh nh bão m gió m nh t 12 tr
lên) có xu th nh mùa bão k
phía Nam có xu th
S
trong hai th
k

o
Hình 4.2. Chênh l P C) so v
P

nhi
(Ngu
 Theo s
c ,m -
kho m
t
t
Theo s – 2014, m

khu v
bi
(5,6mm). M V
th

Hình 4.3. Xu th
(Ngu
4.3. Các k ch b Vi t Nam
Bi
thông qua s iá tr
ã duy trì trong các th
niên ho Vi
ã nghiên c
Nam t mô hình khí h
m khoa h mô hình khí h và
s y
ra trong nh
các k
bi

hình khí h

h chính c
qu
ti
l
công tác quy ho
4.3.1. K
Theo k phát th
nhi -0,8oC. Vào
P P

o
gi -1,7 P P

B -1,7oC, khu v
P P ng B
1,5-1,6oC, khu v
P P -
1,4o
P P
o
-2,4 C và
P P

Nam t -1,9oC. P P

Hình 4.4. Bi o
P C) theo k
P

RCP4.5
(Ngu
 Theo k
trung bình n -1,1oC. Vào gi
P P

o o
k -2,3 CP P -1,9 C P P

o o
th -4,0 C
P P -3,5 C
P P

Hình 4.5. Bi o
P C) theo k
P

RCP8.5
(Ngu
4.3.2. K
xu th
mùa khô mùa xuân là
Nam B Nam Trung B .
Theo k
h
riêng
B
Theo k
k o cu
trên 20%
Nguyên.
 Hình 4.6. Bi theo k
RCP8.5 vào cu
(Ngu
4.3.3. Gió mùa và m
Bi
ho
th
mùa bão,
r Ngoài ra, th s

S
B B B
cao nh oC) có xu th l
Trung B

B .
4.3.4. K
Trong kho
theoc
bi
cm ÷18 cm), theo RCP4.5 là 13 cm (8 cm ÷ 18 cm), theo RCP6.0 là 13 cm (8
cm ÷ 18 cm) và theo RCP8.5 là 13 cm (9 cm ÷ 18 cm).
Trong kho
c cho toàn
d
RCP4.5 là 22 cm (14 cm ÷ 32 cm), theo RCP6.0 là 22 cm (14 cm ÷ 32 cm) và
theo RCP8.5 là 25 cm (17 cm ÷ 35cm).
i
các k
toàn d
theo RCP4.5 là 53 cm (32 cm ÷ 76 cm), theo RCP6.0 là 56 cm (37 cm ÷ 81
cm) và theo RCP8.5 là 73 cm (49 cm ÷ 103 cm).
Các k
khu v
Hòn Dáu
Khu v

t
v
Theo k
nh
- Kiên Giang là
55cm (33÷78); khu v - Hòn Dáu và Hòn Dáu -
m nh
Theo k
nh
- Kiên Giang
là 75 cm (52÷106); khu v - Hòn Dáu, Hòn Dáu -
m
 Hình 4.7. K
Nam
(Ngu
Chú thích: K so v

c - 95% (kho
kho -
4.4. ng c Vi t Nam
a)
2
Vi P P lãnh h
3.000 hòn

b – Thái Bình có

m tr
tr
xói l

bi
ven bi
M
h
m t
tr
l
dâng, phát tri
kh ích

Hình 4.8. M

nhà m
lên (trái) ( )
 b)
Nhi
chuy

ngu
sinh h

th

Nhi

trùng và v
S

ti s
c)
S

t c
n
thi

thành th i ro l - xã h
thành qu

Trung B ng b
b
 D
v :
,

tr
sinh s
d
tri ôi nh

thích nghi c
h v
các v
phía núi cao và các v
h
– –
200km so v

qua
h

di
H

, hi

s
xu
sông C
-19% và c -14,5%; dòng ch
c - -14,5%, c -
-24%; dòng ch -
c
 .

x
T anh gi
R g cây h
nhi Ngoài ra, nhi
m

gi Không nh
th
cao và m
h hát tri , v.v.

Hi các h
c
loài thu
sinh thái c
rong bi
hv
s goài ra, n ây ra
hi
quá trình sinh s

hoá và phân hu
sinh v uá trình hô h
Bên
c uy thoái và phá hu
s di
al
)b
hàng lo
 h
cho ch nh
c làm cho
ngu
cao b
n
m
t và t

trong ngành s

h , làm

phân ph

công trình thu ch

Nhi làm t
và làm gi
ho
i và các l Bên c hi

th g truy êu c
nhà kính c

tiêu th
- xã h
nghi Nhi

c Vi
ít ch

GTVT c
li
n
chu
ng
Công nghi
công nghi

ch khoáng s
công nghi

li rình gi

Các khu công nghi

s
ng l
bi
công nghi
hu công
nghi
còn òi h
thu

Tình tr ic
B d
Nhi
b
th
s
khu ib
khu
 ão, t

b - xã h
và thu nh
các dân t
du l

ông nghi

thái, các sân golf

có th
chuy
d gn
mùa hè có th
4.5. Th ch , chính sách v bi i khí h u Vi t nam
K
sách, pháp lu T
0 bi
2
T
0 2
T
0 T
0

th
Kyoto thu i Khí h
2005); Ngh
trì, xây d
ình m
Chi qu

Bên c
c
sinh h nghi
công nghi T
0
h m 3 tr

m T
0

Kh i khí h
Ngh
trình m
m K
s

khai nh
kh M
s
th
trong khuôn kh m nhi

trình m
nâng cao nh
m
vi C “ ình m
h có các nhi
+
+ ác gi
+ Xây d
+
+ Nâng cao nh
+ t
+ Tích h
phát tri - xã h
+ Xây d
duy
qu -2015” v :T
hi ,
 kính,
xây d -bon th
th
Chi
Th
2003, gd
giá chung v

các v d
nhi
lai cho Vi
nh. Bên
c
li M
g ch ,c ,b
cân b thái áp
kinh t
Ti t
“Chi v iêu c

+N -bon th
+ Nâng cao nh
t - xã h
và nhân r h
+ Góp ph

-TTg phê duy án “Qu

qu các bon ra th
tiêu
Qu
-M
khung c
t
t -bon th
nh p ph

-M

v
uy trình;
+ Ph
nhà kính ti
+ Xây d - ình các hành
kính phù h ng ký, tri
khai r
nh
+ Hình thành và
c
+ Nâng cao nh
doanh nghi

giao công ngh

khí h
Qu ác ho -bon ra th
-M
giao tín ch -

-M
+ Nâng cao ch
doanh tín ch -
tín ch -bon ra th
+ Góp ph
-bon ra th .

Câu h
1. Tóm t
2.Anh (ch . Theo anh
(ch
toàn c

Tài li
[4.1] TS. Nguy Th PGS.TS. Tr
và các c Bi
và .Bi
qu
[4.3] Tài li .T
ho
[4.4] IMHEN. (2016).K

[4.5] Phát tri Formatted: Vietnamese (Vietnam)

khí h
ình m
[4.7] Chi
ình m -
2015, 2012.
[4.9] Chi
Formatted: Vietnamese (Vietnam)
[4.10] Quy -TTg phê duy án “Qu
hi
 [4.11] Chi qu

View publication stats