İLK TÜRK DEVLETLERİ

Afanesyova: Orta
Kaşgarlı Ziya Gökalp: Anav: Orta Asya’nın
en eski kültür
Asya’nın en eski
Mahmut: Nizam ve merkezi
TÜRK kültür merkezi

Olgunluk çağı kanun sahibi

Andoronova:
Tagar: Orta Asya’nın
Türklerin atalarının
en gelişmiş kültür
Çin İran merkezi
yaşadığı kültür
merkezi
Kaynakları: Kaynakları:
Miğfer Güzel İnsan Karasuk: Orta
Asya’da ilk demirin
işlendiği yer
• İlk Türk boyudur.
• Altın işletme sanatındaki mahareti İskitlere ait kemer tokası
sebebiyle Bozkırın Kuyumcuları olarak
adlandırılmışlardır.
• En önemli hükümdarı Alper Tunga
*İran kaynaklarında Efrasiyab
• Kadın hükümdarı Tomris Hatun
• Ordusunda Amazon adı verilen kadın
savaşçılar vardır.
• Atı evcilleştirmişlerdir.
• Üzengiyi ilk defa kullanmışlardır. İskitlerin yaşadığı bölge
• Kurucu: Teoman • Kurucusu: Balamir
• Başkenti: Ötüken • En Parlak Dönemi: Atilla
• İlk Türk-Çin Antlaşması Kuzey Şansi Antlaşması • Anadolu’ya ilk defa Uldız zamanında ayak
• En Parlak Dönemi: Mete Han; basıldı.
*Türkleri bir bayrak altında toplayarak ilk defa siyasi birliğini • Atilla Doğu Roma üzerine sefer düzenlemiş
sağladı, ve Margos ve Anatolyus Antlaşmaları ile
*Onlu sistemini kullanarak ilk defa düzenli orduyu kurdu, vergiye bağlamıştır.
*Vatan sevgisinden ilk defa bahseden hükümdar. • Atilla’ya Hristiyanlar tarafından ‘Tanrı’nın
• Türk tarihinde eğitim faaliyetlerine ilk kez başlanıldı. Kamçısı’ ve ‘Cesur Kavimlerin Efendisi’
• Çin Baskılarından dolayı Kuzey Hun Lideri Balamir Avrupa’ya unvanları verilmiştir.
göç etti, bu Göçe Kavimler Göçü denir, sonuçları; • Atilla, Almanların Nibelüngen
• *Roma İmparatorluğu ikiye ayrıldı, destanında Etzel olarak anlatılmaktadır.
• *Avrupa’da feodalite(derebeylik) rejimi ortaya çıktı,
• *İlk çağ kapandı Orta Çağ açıldı,
• *Kilise, papalık ve skolastik düşünce güç kazandı.
 I.KÖKTÜRK DEVLETİ
(552-630)
• Kurucusu: Bumin Kağan
• Merkezi: Ötüken
• En Parlak Dönemi: Mukan Kağan döneminde yaşamıştır.
• Tarihte Türk adıyla kurulan ilk devlettir.
• Sasaniler ile anlaşıp Avar Devletini yıkarak kurulmuşlardır.
• Doğu ve Batı Kök Türk Devleti olarak ikiye ayrıldı.
• 630 yılında Çinliler tarafından son verildi.
• 50 sene Çin esaretinde yaşayan Türkler Kürşat Ayaklanmasını
başlattılar.
(682-745)
• Kurucusu: Kutluk Kağan
• Merkezi: Ötüken
• En Parlak Dönemi: Bilge Kağan
• Kutluk Kağan devleti derletip toplayan
anlamına gelen ‘İlteriş’ unvanını aldı.
• Vezir Tonyukuk ‘Apa Tarkan’ unvanını alarak
bütün askeri ve idari işlerinde yardımcı oldu.

 Kültigin
 Bilge Kağan
 Tonyukuk
 UYGURLAR
(744 - 840)
• Kurucusu: Kutluk Bilge Kül Kağan
• Merkezi: Ötüken sonradan Karabalasagun
• En Parlak Dönemi: Moyen Çur
• Bögü Kağan Döneminde Maniheizm dinini kabul ettiler ve;
*Vejeteryanlık kabul edildi ve ordu savaş gücünü yitirdi,
*Resim sanatını geliştirdiler,
*Sulama kanalları açıldı ve tarım yapıldı, Uygurlar Duvar Resmi
*Şehir kuruldu ve yerleşik yaşama geçildi.
• Uygurlarda yapılan şehirlere balıg ismi verildi.
• Resim sanatıyla uğraşanlara bedizci, yapılan duvar resimlerine fresko
denildi.
• Türk tarihinde ilk defa kütüphaneler kuruldu
• Türk tarihinde ilk kez örgün eğitim kurumlarını kuruldu
• Türk tarihinde ilk defa kağıt para kullanıldı ve buna çav adı verildi
• Türk tarihinin ilk vakıfları oluşturuldu
• Faizle borç para vererek Bankacılık sisteminin temeli atıldı
• Orta oyunu bulunarak Türk tiyatrosunun temeli atıldı
 DİĞER TÜRK DEVLETLERİ
AVARLAR
• Kurucusu: Bayan Han
• Çin kaynaklarında Juan-juan olarak
adlandırılmıştır.
• İstanbul’u kuşatan İlk Türk Devleti
• Hem Orta Asya’da Hem Avrupa’da
devlet kurmuşlardır.
BAŞKIRTLAR
• Aslı Kıpçak Türklerine dayanmaktadır
• Rusya’ya bağlı Başkurdistan devleti
olarak yaşamını sürdürmektedir
KARLUKLAR
• Köktürklerin hakimiyeti altında
yaşamışlardır.
• Talas Savaşı’nda Müslüman orduların
yanında yer almıştır.
• Bilge Kül Kadir
Kağan İslamiyet'i kabul ederek ‘Kara
Han’ unvanını almıştır.
• Orta Asya’da ilk Türk İslam devleti
olan Karahanlılara dönüşmüştür.
MACARLAR
• Bilinen ilk Liderleri Arpad
• Türk Tarihinde ilk defa ‘Türkoloji
Enstitüsü’nü kurdular
• 896 yılında günümüzdeki
Macaristan’a yerleşmiştir
HAZARLAR
• Museviliği kabul eden İlk ve Tek Türk
Devletidir
• Türk tarihinde ordusuna ücretli asker
alan ilk Türk Devletidir
• Müslümanlarla savaşarak bölgede
İslamiyet’in yayılmasını
engellemişlerdir.
• Hazar ismi günümüzde Hazar Denizi
adında yaşamaya devam etmektedir.
TÜRGİŞLER
• Emevilerle mücadele ederek
İslamiyet’in yayılmasını engellemiştir
• Baga Tarkan kendi adına para
bastıran İlk Türk Hükümdarıdır
 DİĞER TÜRK DEVLETLERİ
KIPÇAKLAR
• Kumanlar adında anılmışlardır
• İslam kaynaklarında ‘Deşt-i Kıpçak’
adıyla anılmıştır
• Kendilerine ait ‘Codex Comanicus’
adında sözlük oluşturmuşlardır
AKHUNLAR
• Afganistan’da kurulan ilk Türk
Devletidir
• Köktürk-Sasani iş birliği sonucunda
yıkılmışlardır
KIRGIZLAR
• Uyguları yıkarak devlet kurmuştur
• Manas Destanı
ve Yenisey Kitabelerini
oluşturmuşlardır
• Dünya tarihinde milletlerarası ilk
yarışma düzenleyen devlettir
UZLAR
• Günümüzde Moldova’da ‘Gagavuz
Türkleri’ olarak yaşamaktadırlar
• Bizans ordusunda ücretli askerlik
yapmışlardır
• Malazgirt savaşında Selçuklu tarafına
geçmişlerdir
BULGARLAR
• Han Kubrat liderliğinde Büyük Bulgar
Devleti kurulmuştur. (Sonradan ikiye
ayrıldı)
• İtil Bulgarları:Almış Han zamanında
İslamiyet’i kabul etti
• Tuna Bulgarları:Boris Han
döneminde Hritiyanlığı kabul etti
PEÇENEKLER
• 1035 yılında Bizans topraklarına
girmiş ve akınlar düzenlemişlerdir
• Bizans ordusunda ücretli askerlik
yapmışlardır
• Malazgirt savaşında Selçuklu tarafına
geçmişlerdir
 KÜLTÜR VE MEDENİYET
HÜKÜMDAR DESTAN​LAR
SEMBOLLER UNVANLAR Alper Tunga​ İskitler​
Otağ (Çadır) Han Oğuz Kağan​ Asya Hunları​
Kılıç Hakan Ergenekon -
Köktürkler​
Yay Yabgu Bozkurt​

Kamçı Kağan Türeyiş – Göç​ Uygurlar​

Örgin (Taht) İlteriş Attilla Avrupa Hunları​

Sancak Şanyü
Hutbe, Hilat YOK Padişah, Sultan
YOK
SOSYAL YAPI

Aile Sülale Boy Millet Devlet

Oğuş Urug Boy Budun İl

 TEMEL KAVRAMLAR
Türk - Cihan Hakimiyeti: Kızıl Elma: Hedefi amacı
Güneşin doğduğu simgeler. Her hedefe
yerden battığı yere varıldığında yeni bir
kadar olan coğrafyayı hedef koyma ülküsüne
Türklerin idare etmesi denir
KUT
Gök Tanrı’nın hükümdara devleti
yönetme yetkisi verdiğine
inanılan anlayıştır

Nizam-ı Alem: Türk

adaletini dünyanın her
yerine yaymak

Doğu
KAĞAN Batı
YABGU

 İLK DEFA ASYA HUN DEVLETİ TARAFINDAN UYGULANDI

 GÖREVLİLER ÖNEMLİ KAVRAMLAR
Apa Sivil Yönetici Yuğ Cenaze Töreni
Aygucı Vezir Kurgan Mezar
Ayuki Hükümet Balbal Mezar Taşı
Ağılığ Hazine Görevlisi Umay Tanrıça
Otacı Hekim Kam Din Adamı
Buyruk Bakan Tamu Cehennem
Tudun Vergi Memuru Uçmağ Cennet
Nazır Bakan Kült İnanç
Bitikçi Yazıcı ve mühürdar
Yarlıg Hükümdar Emri
Tigin Hükümdar Oğlu
İnanç/Ataman Tigin Eğitmeni
 YAZILI ESERLER

• Uygurlar’a aittir. • Türk Edebiyatının bilinen ilk yazılı metinleridir.

• Türkçe ve Çince yazılmıştır.
• Uygurların manihezim
dinine geçişini anlatır.
• Türk Tarihinin ilk siyasetnamesidir.
• İlk çözülen kelime ‘Tengri’’dir.
• Bilge Kağan-Kültigin-Vezir Tonyukuk
adına dikilmiştir.
• Günümüz Moğolistan sınırlarında bulunur.

• Kırgızlara aittir.
• Türklerin en eski kitabesidir.
 TÜRKLER VE İSLAMİYET
TALAS SAVAŞI (751)
• Karluk Türklerinin Müslüman Araplar’ın tarafında
savaşmasıyla savaşı Abbasiler kazandı.
• Bu savaş sonucunda;
*Karluklar İslamiyet’e geçti
*Kağıt ilk defa Çin dışına çıktı

Buhara: Kaşgar:
İslam’ın Roma’sı Işıldayan İnci

Semerkand: Kubbet’ül İslam:

Şehirlerin Şahı Ahlat
 İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİ
KARAHANLILAR KARAHANLILAR DÖNEMİNDE YAZILAN ESERLER
Yusuf Has Hacip tarafından yazılmış ve
• Kurucusu: Kül Bilge Kadir Han Karahanlı hükümdarı, Uluğ Kara Buğra
Kutadgu Bilig
• Resmi dilleri: Türkçe Alfabe: Uygur Han’a sunulmuştur. Mutluluk veren
• İslamiyeti resmi dini olarak kabul eden İlk büyük bilgi anlamına gelmektedir.
Müslüman Türk Devleti Yüknekli Edip Ahmet tarafından
• Yönetici ve halk Türklerden oluşuyor yazılmıştır. Ahlak üzerine yazılmış bir
• Satuk Buğra Han döneminde İslamiyet’i kabul ettiler Atabetü’l-Hakâyık kitaptır. Doğruluğa giriş,
• İlk-Türk İslam Medresesi: Semerkant Medresesi hakikatlerin eşiği anlamına
• Dünya tarihinin ilk burslu öğrencilik sistemini başlattılar. gelmektedir.
Kaşgarlı Mahmut tarafından
yazılmıştır ve Abbasi halifesi, El
Muktedi Billah’a sunulmuştur. Türkçe-
Dîvânu Lugâti’t-Türk
Arapça sözlük olma özelliği taşır.
Türkçe’nin Arapçadan üstün olduğunu
göstermek için yazılmıştır.
Hoca Ahmet Yesevi (Piri Türkistan)
Dîvân-ı Hikmet tarafından yazılmıştır. Dîvân-ı Hikmet,
İslamiyet’i tasavvufi olarak anlatmıştır.
 GAZNELİLER (963 - 1187)
• Kurucu: Alp Tigin
• En Parlak Dönemi: Gazneli Mahmut
• Abbasi halifesini Şii Büveyhoğullarının baskısından
kurtarması sebebiyle halife tarafından “Sultan” ünvanı
verilen ve Sultan ünvanını kullanan ilk hükümdardır.
• Hindistan’a 17 sefer düzenleyerek bölgenin
İslamlaşmasında etkili olmuştur
• Firdevsi’nin yazmış olduğu “Şehname” adlı eser ona
sunulmuştur.
• Gazneli Mahmut Biruni için ‘Sarayımın en değerli Gazneliler ve Büyük Selçuklular
hazinesi’ demiştir arasında yaşanan savaşlar
• Gazneliler geniş bir coğrafyaya hükmetmeleri, farklı
kökenden birçok milleti barındırması yıkılmasında etkili NESA
olmuştur.
SERAHS

DANDANAKAN

Savaşların hepsini Büyük Selçuklular kazandı ve

Gazneliler yıkılış sürecine girdi
 BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ
(1040 – 1157)
• Kurucu: Tuğrul Bey
• En Parlak Dönemi: Sultan Melikşah
• Dandanakan savaşı sonucunda İran’da kuruldu
• 1048’de Pasinler Savaşında Bizans’ı mağlup ettiler
• 1055’te Tuğrul Bey Şii Büveyhoğullarına son verdi ve Abbasi Halifesi tarafından
“Doğunun ve Batının Sultanı” ünvanını verdi
• 1064’te Sultan Alparslan Ani’yi fethetti. Halife kendisine Ebul Feth unvanını verdi
• 1071’de Sultan Alparslan Bizans İmparatorluğu’nu Malazgirt Savaşında mağlup
etti. Malazgirt Savaşının Sonuçları;
• İlk defa Bizans İmparatoru, Müslüman bir sultana esir düştü DEVLET OTORİTESİNİN
• Anadolu’nun kapısı Türklere açıldı ZAYIFLAMASIYLA ŞEHZADELERİN
• Abbasi Halifesi tarafından ‘İslam Ülkelerinin Sultanı’ unvanı verildi KURDUĞU DEVLETLER
• Sultan Alp Arslan komutanlarını Anadoluya gönderdi ve ‘Anadolu'da nereyi Irak ve Horasan Selçukluları
fethederseniz orası sizindir, fethettiğiniz yerlerde beyliğinizi kurunuz’(Kılıç Hakkı)
• Hasan Sabbah’ın başlatmış olduğu Haşhaşilik (Batınilik) hareketi, taht Kirman Selçukluları
kavgaları, Türkmenlerin küstürülmesi ve 1141 Katvan Savaşı’nın kaybedilmesi Suriye Selçukluları
ile Büyük Selçuklular yıkılış dönemine girdi Türkiye Selçukluları
 MISIRDA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ TEMA
TOLUNOĞULLARI (868-905) MEMLÜKLER (1250-1517)
• Kurucu: Tolunoğlu Ahmet • Veraset sistemi farklıdır, başarılı komutanlar da tahta
• Mısır’da kurulan ilk Türk-İslam devletidir geçebilmektedir.
• Halka ücretsiz sağlık hizmeti veren kuruluşun adı • Bazı Kaynaklarda ‘Devlet-i Türkiyye’ adı ile geçmektedir
Maristan’dır. • 1516 Mercidabık ve 1517 Ridaniye savaşları sonucunda
Osmanlı Devleti’ne yenilerek yıkılmışlardır

EYYUBİLER (1171-1252) AKŞİTLER (935-969)

• Kurucusu: Selehadin Eyyubi • Kurucusu: Muhammed Bin Togaç
• 1187 Hıttin Savaşı ile Haçlıları mağlup edip Kudüs’ü • Hicaz Bölgesini yöneten ilk Türk Devletidir
Haçlılardan geri almıştır.
• Hadimul Haremeyn unvanını ilk kullanan kişidir.
 ANADOLUDA KURULAN İLK TÜRK BEYLİKLERİ
ARTUKLULAR (HASANKEYF – MARDİN) DANIŞMENTLİLER (SİVAS – TOKAT)
• Sibernetik biliminin kurucusu El-Cezeri Artuklularda • Kayseri Ulu Cami
bilime hizmet etti. • Yağıbasan Medresesi (Anadolu’da yapılan ilk medrese)
• Marco Polo uğrayıp eserlerinde bahsetmiştir.
• Önemi eserleri;
• Hasankeyf *Malabadi Köprüsü
• Hatuniye Medresesi SALTUKLULAR (ERZURUM)
• Tepsi Minare
ÇAKALAR (İZMİR)
• Kale Cami
• İlk Türk Denizcisi Çaka Bey tarafından kuruldu • Mama Hatun Türbesi
• 1081 yılında kurduğu donanma günümüzde halen Deniz
Kuvvetleri Komutanlığının kuruluş yıl dönümü olarak
kutlanmaktadır MENGÜCEKLER (ERZİNCAN VE DİVRİĞİ)
• Divriği Ulu Cami (1985 yılında UNESCO koruma altın aldı
 AKKOYUNLULAR TİMUR DEVLETİ
• Kur’an-ı Kerim’i Türkçeye çevirdiler • Timur’un kendisi Türk fakat yönettiği halk Moğol’dur
• Dede Korkut Hikayelerini yazıya çevirdiler • 1402 Ankara Savaşı sonucunda Osmanlı Devletini yenmiştir.
• Ali Kuşçu, İsa Savcı ve Celaleddin Devvani gibi 60 bilim • Ali Kuşçu, Ali Şir Nevai, Hüseyin Baykara ve Uluğ Bey gibi
insanı Akkoyunlularda yetişmiştir bilim adamları yetişmiştir.
• 1473 Otlukbeli savaşı ile Osmanlı Devletine yenilerek
yıkılma sürecine girdi
HARZEMŞAHLAR
BABÜR İMPARATORLUĞU • 1230’da Yassıçemen Savaşında ASD’ye kaybettiler
• İlhanlılar tarafından yıkıldı.
• Hindistan’da kurulmuştur • Cengiz Han Harzemşahlara Otrar Faciasını yaşattı.
• Kurucusu: Babür Şah
• Cihan Şah eşi Mümtaz Sultan için Taç Mahal’i yaptırmıştır. Cengiz Han 200.000 kişilik ordusuyla beraber Otrar
Vadisi’ne geldi. Otrar Faciası olarak tarihe geçen bu olay,
korkunç şekilde yaşandı. Cengiz Han tüm askeri gücü ile
Otrar’a saldırdı ve beş ay boyunca şehri kuşattı. Bu beş ayın
ALİ KUŞÇU sonunda Vali İnalcık, Moğolların eline esir düştü. Cengiz
Han’ın emriyle vali başından kaynar gümüş dökülerek infaz
edildi.
Timur Akkoyunlu Osmanlı
 CENGİZ (MOĞOL) İMPARATORLUĞU
İLHANLI
• Hülagü Han tarafından İran’da kuruldu.
• Abbasileri ve Türkiye Selçuklu Devleti’ni savaşta yenerek
bu devletlerin yıkılışında etkili oldu.
KUBİLAY
• Doğu Türkistan’da kuruldu ve Budizmi benimsediler.
• Marco Polo bu ülkeyi ziyaret etmiş ve seyahatnamesinde
bahsetmiştir.

ÇAĞATAY ALTINORDA
• Çağatay Han tarafından Azerbaycan’da kuruldu. • Dest-i Kıpçak ve Kuzey Kafkasya’da kurulmuştur.
• Timur saldırılarından sonra yıkılmıştır.

Cengiz Han ölmeden önce

devleti torunları ve oğulları
arasında paylaştırmıştır.
 KÜLTÜR VE MEDENİYET
HÜKÜMDAR SARAY GÖREVLİLERİ
SEMBOLLER UNVANLAR Saraydaki düzeni ve teftişi
Hacibü’l Hüccad
Asa Han sağlar

Otağ (Çadır) Hakan Emir-i Candar Hükümdarı korur

Kılıç Padişah Emir-i Alem Bayrak ve sancağı taşır

Yay Sultan Hükümdarın silahlarıyla

Silahdar
ilgilenir
Örgin (Taht) Melik
Saraydaki atların
Mühür Buğra Han Emir-i Ahur
bakımından
Hutbe Tamgaç Hükümdarın av işleriyle
Emir-i Şikar
ilgilenir
Sultan için hazırlanan
Emir-i Çeşnigir
Hacip yemeklerin tadımından
Hükümdar ve vezirden sonra gelen en yetkili Hükümdara karşı suç
Hares Emiri
kişidir.Elçileri kabul eder.Törenleri düzenler.Uygun işleyenleri cezalandırır
gördüğü kişileri Divan-ı Mezalime çıkarır
 DİVAN ADI GÖREVİ BAŞKANI
Arasta: Aynı esnaf grubuna ait dükkanların bir
Halkın şikayetlerini sokak boyunca sıralanması
Divan-ı Mezalim Sultan
dinleyip ceza verir Bedesten: Değerli eşyaların satıldığı veya
Devletin mali saklandığı yerler
Divan-ı İstifa görevini yürütmekle Müstevfi İmarethane: Yoksullara ve öğrencilere yemek
görevli dağıtan hayır kurumudur
Ordunun ihtiyacını Kapan: Tek cins malın satıldığı yer
Divan-ı Arz Emir-i Arz
karşılamak Kümbet: Sultanların vezirlerin veya eşlerinin
çadır şeklindeki mezarları.
Mali ve idari işleri
Divan-ı İşraf Müşrif Türbe: Büyük devlet adamları ve alimlerin
denetler
mezarlarının bulunduğu oda şeklindeki yapı
Resmi yazışmaları
Divan-ı İnşa Tuğrai
yapar. Tuğra çeker

Divan-ı Berid Posta işlerini yürütür

ŞEHZADE EĞİTMENİ
İlk Türk İslam
İslamiyet Öncesi
Devletleri Osmanlı

Ataman Atabey Lala

 Farabi (Alpharabius-Muallim-i Sani)
• Metafizikte varlık ve mahiyet ayrımını yapan ilk filozoftur
• Kanun adlı müzik aletini icat etti. İslam dünyasında siyaset felsefinden bahseden ilk kişi
• Kitabül Musiki: Müzik ile matematik arasında ilişki kurarak müziği bilim haline getirdi
• El Medinet’ül Fazıla: Erdemli şehir anlamına gelir.
• İhsaul Ülüm: Bilimleri sınıflandıran ilk kişi olmuştu

İbn-i Sina (Avicenna)

• Azimut Halkası adında bir gözlem aleti yapmıştır. Ay’da büyük kratere ismi verilmiştir
• Ruh ve sinir hastalıkları tedavisinde ilk defa psikiyatrı yöntemine başvurmuştur
• El-Kanun Fit Tıb: Avrupa’da 600 sene boyunca bu kitapla Tıp öğrencileri yetiştirildi
• Menenjit, Zatürre, Sarılık ve yüz felci gibi hastalıkları tanıttı ve tedavisini anlattı
• Mikrobun tanımını yaptı. İdrardan şeker hastalığını tespit etti

Gazali (Huccet-ül İslam)

• Felsefe ile uğraşmış aklın dine aykırı olmadığını söylemiştir
• Ünlü Alim Cüveyni’ye göre ‘Gazali derin bir denizdir’ demiş
Farabi • Nizamiye Medreselerinin müderrisliğini yapmış.
• İhyaül Ulumiddin: Din ilimlerinin yeniden yapılanması kitabını yazmıştır

İbn-i Rüşd (Averreos)

• Felsefeden tıbba kadar 94 farklı eser yazmıştır.
• Optik ve Tıp alanında çalışarak ‘El Külliyat’ı yazdı. Gözün ve retina tabakasının işlevini yazdı
• Güneş lekelerini ilk defa gözlemledi
• Aristo’nun en büyük yorumcusu kabul edilir
 YAZARI ESERİ İÇERİĞİ-ÖNEMİ KİME SUNULDUĞU

Yusuf Has Kutadgu • İlk yazılı Türk-İslam eseridir

• Mutluluk veren bilge Tamgaç Buğra Han
Hacip Bilig (Uluğ Kara Buğra Han)
anlamına gelen
siyasetnamedir

• İlk Türkçe sözlüktür.

Kaşgarlı Divanü Lügati’t • Araplara Türk dilinin

zenginliğini öğretmek Abbasi Halifesi
Mahmut Türk Muktedi Billah
amacıyla yazmıştır.
• Türk Dünyasına ait harita
bulunur.

• Hakikatların eşiği anlamına

Edip Ahmet Atabet’ül gelir.
Emir Sipahsalar
Yükneki Hakayık • Eğitici öğretici
nasihatnamedir

• Türk tasavvuf tarihinin ilk

Ahmet Yesevi Divan-ı Hikmet edebi eseridir. Satuk Buğra Han
• İlk türk mutasavvıfıdır
 İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİNDE
ÖNE ÇIKAN SANAT DALLARI

Tezhip; yazma kitap, levha ve

Hüsnühat, güzel yazı murakkaların bezenmesinde ezilmiş
altın varak ve çeşitli renklerin
Ebru, kitreli su üzerine serpilen
boyalarla yapılan bezeme
Minyatür; genellikle el yazması
kitaplarda yer alan küçük boyutlu,
yazma sanatıdır. kullanılmasıyla uygulanan süsleme sanatıdır. renkli resim yapma sanatıdır.
sanatıdır.

Çini, iç ve dış mimaride Ciltçilik, kitabın yapraklarını

Hakkaklık; taş, maden, ahşap dağılmadan ve sırası bozulmadan
kullanılan özellikle seramik
gibi maddeler üzerine yazı ve bir arada tutabilmek için yapılan
üzerine sırlama işlemi ile yapılan koruyucu kapağın yapılma ve
süsleme sanatıdır. şekil kazıma sanatıdır.
bezeme sanatıdır.
 TÜRKLERİN KULLANDIĞI TAKVİMLER
• On İki Hayvanlı Türk Takvimi • Hicrî Takvim
Türklerin kullandığı ilk takvimdir Bu takvimde kullanılan Türklerin İslamiyet’i kabul ettikten sonra kullandığı takvimdir.
hayvan isimleri sırasıyla şunlardır: Bu takvimde Hz. Muhammed’in hicret ettiği yıl (622), başlangıç
1. sıçgan (sıçan), kabul edilmiştir. Hz. Ömer Dönemi’nde oluşturulan bu takvim,
2. ud (öküz), ay yılını esas almıştır. Takvime göre bir yıl 354 gün 8
3. bars (pars), saat 48 dakikadır.
4. tavışgan(tavşan),
• Celâli Takvim
5. lu (ejder),
Büyük Selçuklu Sultanı Celaleddin Melikşah’ın (1072-1092)
6. cılan (yılan),
emriyle Ömer Hayyam başkanlığında kurulan bir astronomi
7. yund (kısrak),
heyetince hazırlanmıştır. Başlangıç olarak 1079 yılı kabul edilmiş
8. kon (koyun),
ve güneş yılı esasına göre düzenlenmiştir.
9. biçin (maymun),
10. takıgu (tavuk),
• Rûmî Takvim,
11. it (köpek),
Osmanlı Devleti’nde mali işlerin düzenlenmesi amacıyla
12. tonguz (domuz).
kullanılmıştır. Güneş yılı esasına dayanan bu takvimde bir yıl
365 gün 6 saattir.
• Miladi Takvim,
Günümüzde dünyada en yaygın kullanılan takvimdir.
Bir yıl 365 gün 6 saattir. Ülkemizde 1 Ocak 1926’dan itibaren
kullanılmaya başlanmıştır.
 TÜRKİYE SELÇUKLU DEVLETİ (1075 - 1308)
• Kurucu: Süleyman Şah tarafından İznik’te kuruldu En Parlak Dönem Alaaddin Keykubat.
• Danışmentliler, Saltuklar, Mengücekler ve Artuklulara son vererek Anadolu’da ilk defa Türk siyasi birliği sağlandı.
• I.Kılıçarslan döneminde Başkent Konya’ya taşındı.
• II.Kılıçarslan döneminde Bizans ile Miryokefalon savaşı yapıldı ve Anadolu kesin Türk yurdu haline geldi.
• I.Gıyaseddin Keyhüsrev döneminde Antalya alınarak denizcilik faaliyetlerine başlandı.
• Aladdin Keykubat Dönemi’nde Alanya ve Suğdak limanı fethedildi ve 1230 yılında Harzemşahlarla Yassıçemen
savaşı yapılarak kazanıldı (Moğollarla sınır komşusu oldu).
• 1240 yılında Baba İshak İsyanı çıktı. (Türk Tarihinin Dini Nitelikli ilk isyanı).
• 1243 yılında İlhanlılarla yapılan Kösedağ Savaşı kaybedildi;
*Anadolu’da Türk siyasi birliği bozuldu ve İkinci Türk Devletleri kuruldu,
*Anadolu’daki Türk nüfusu arttı.
• Anadolu Selçuklu Devleti ticareti geliştirmek için Liman şehirleri fethetmiş ve Venedik ile ticari antlaşmalar yapıp
KDV oranını düşürmüştür.
• Ahi Evran Ahilik Teşkilatını kurmuş ve amacını Letaif-i Hikmet
kitabında anlatmıştır. Gayrimüslimler bu teşkilata alınmamıştır.
 İlk Camii İlk Medrese İlk Hastane
İlk Han
Konya Alaaddin Kayseri Kocahasan Kayseri Gevher
Aksaray Alay Han Camii Medresesi Nesibe Darüşşifası

Hz Mevlana: Kebir ve Mesnevi

Yunus Emre: Divan ve Risaletü’n Nushiye
Hacı Bektaşi Veli: Makalat
Hoca Dehhani: Selçuklu Şehnamesi
Aşık Paşa: Garipname
 BEYLİK KURULDUĞU YER ÖNEMİ
Dönemin en güçlü beyliği.
Karamanoğulları Konya 1277’de Türkçeyi Resmi Dil ilan etti.
Osmanlı Devleti ile en çok mücadeleye giren beylik.
Denizcilik faaliyetlerinde bulundu.
Germiyanoğulları Kütahya
Osmanlı Devleti’ne çeyiz yoluyla katıldı.
Aydınoğulları Aydın Denizcilik faaliyetlerinde bulundu.
Menteşeoğulları Muğla Denizcilik faaliyetlerinde bulundu.
Saruhanoğulları İzmir – Manisa Denizcilik faaliyetlerinde bulundu
Denizcilik faaliyetlerinde bulundu.
Karesioğulları Balıkesir-Çanakkale
Osmanlı Devletine ilk katılan beylik.
Osmanoğulları Söğüt – Domaniç
Hamitoğulları Isparta – Burdur Osmanlı Devletine para yoluyla katıldı.
Ramazanoğulları Adana – Tarsus Osmanlı Devleti’ne son katılan beylik.
Dulkadiroğulları Maraş
Eretna Ankara – Tokat – Sivas
 KURULUŞ DÖNEMİ
KURULUŞ DÖNEMİ SİYASİ OLAYLARI
1302 Koyunhisar Muhaberesi
1326 Bursa’nın Fethi
1329 Palekanon Muhaberesi • Aşiretten Beyliğe geçiş dönemidir.
1331 İznik’in Fethi • 1298’de Karacahisar 1299’da Bilecik, İnegöl ve Yarhisar’ı
1337 Karesi Beyliğinin Alınması fethetti.
• 1302’de yapılan Koyunhisar Savaşını kazandı. İlk Bizans-
1353 Çimpe Kalesinin Fethi Osmanlı Savaşı.
1363 Edirne’nin Fethi • Adına ilk hutbeyi okuyan, ilk kadı: Dursun Fakih
1371 Çirmen Muhaberesi • İlk para basıldı.
• İlk defa Bac vergisi alındı.
1389 I. Kosova Muhaberesi • İlk kadı ataması yapıldı.
1396 Niğbolu Muhaberesi • İlk defa dirlik dağıtıldı.
1402 Ankara Savaşı
1402-1413 Fetret Devri
1444 Varna Muhaberesi
1448 II. Kosova Muhaberesi
• 1326’da Bursa fethedilerek başkent yapıldı.
• 1329’da Bizans ile yapılan Palekanon Savaşı kazanıldı.
• 1331’de İznik alındı ve başkent yapıldı.
• 1334’te Gemlik 1337’de İzmit alındı.
• 1345 yılında Karesioğulları alındı. Osmanlı deniz gücü
desteğine kavuştu.
• 1353 yılında Rumelide’ki ilk toprak parçası olan
Çimpe Kalesi alındı.
• 1354 Gelibolu Fethedildi.

• İlk defa tersane açıldı (Karamürsel)

• İlk saray yapıldı (Bey Sarayı)
• İlk medrese açıldı (İznik Medresesi)
• İlk müderris ataması yapıldı(Davud-u Kayseri)
• İlk camii yapıldı(Hacı Özbek Camii)
• İlk ordu kuruldu(Yaya ve müsellem)
• İlk vezir ataması yapıldı (Alaaddin Paşa)
• İlk divan kuruldu
• İlk defa İskan politikası uygulandı
• 1363’te Bizans ile yapılan Sazlıdere Savaşı kazanıldı ve Edirne fethedildi.
• 1364’te İlk Osmanlı - Haçlı savaşı olan Sırpsındığı savaşı yapıldı ve kazanıldı.
• 1363’te Edirne Başkent yapıldı.
• 1371’de Sırplarla Çirmen savaşı yapıldı ve kazanıldı.
• 1389’da Haçlı Ordusune karşı I.Kosova savaşı kazanıldı;
*I.Murat savaş meydanında şehit edildi,
*Osmanlı tarihinde ilk kez top kullanıldı.
• Kazaskerlik, defderdarlık ve sadrazamlık makamları kuruldu.
• Kapıkulu Ocağı kuruldu.
• İlk defa maliye teşkilatı kuruldu.
• Pençik sistemi hayata geçirildi.
• İlk defa veraset sisteminde değişiklik yapıldı (Ülke padişah ve oğullarının ortak
malı sayıldı)
• Rumeli Beylerbeyliği kuruldu.
 FETRET DEVRİ

• İstanbul’u kuşatan ilk Osmanlı padişahıdır (4 kez) • Fetret Dönemi’ne son vererek Osmanlı Devleti’ni yeniden
• İstanbul kuşatması için Anadolu Hisarını yaptırmıştır. tek bir yönetim altında birleştirmiştir.
• 1396’da Haçlılar ile yapılan Niğbolu savaşı kazanıldı; • Anadolu’da Türk siyasi birliğini sağlamak için Aydınoğulları
*Bu savaş sonun Abbasi Halifesi tarafından Yıldırım ve Saruhanoğulları beyliklerini himayesine kattı.
Bayezid'e ‘Sultan-ı İklimi Rum’ unvanı verilmiştir. • İlk nitelikli isyan Şeyh Bedrettin isyanı çıktı.
• 1402 yılında Timur ile yapılan Ankara Savaşı kaybedildi; • Düzmece Mustafa isyanı çıktı. Şehzade Mustafa Bizans’a
*Anadolu’da Türk siyasi birliği sosyal ve ekonomik düzen sığındı. II. Murat yakalayıp idam ettirdi
bozuldu,
*İstanbul’un fethi gecikti,
*Yıldırım Bayezid'in oğulları arasında 11 yıl süren taht
kavgaları ve Fetret Devri başladı,
*Timur Musa Çelebi’yi serbest bıraktı, Mustafa Çelebiyi
yanında götürdü,
*Esarete dayanamayan Yıldırım Bayezid kısa bir süre
sonra vefat etti.
• Macarlarla Edirne Segedin Antlaşması’nı imzaladı;
*10 yıl boyunca taraflar arasında savaş yapılmayacağı sözü
verildi,
*II.Murat bu antlaşmadan sonra tahtını II.Mehmet’e bıraktı,
*Haçlılar antlaşmayı bozarak Osmanlı Devleti’ne saldırdı.
• II.Murat yeniden tahta geçti ve Haçlıları 1444’te Varna
savaşında mağlup etti.
• 1446 yılında İlk yeniçeri isyanı olan Buçuktepe İsyanı çıktı.
• 1448’de Osmanlı Devleti Haçlıları II.Kosova Savaşı’nda ağır
yenilgiye uğrattı;
*Balkanlar kesin Türk yurdu haline geldi.
 İSTANBUL’UN FETHEDİLME İSTANBUL’UN FETHİ İÇİN
NEDENLERİ YAPILAN HAZIRLIKLAR
• Bizans’ın Osmanlı şehzadelerini kışkırtması • Şahi topları döktürüldü.
• Bizans’ın Haçlı Seferlerine sebep olması ve şehzadeleri • Rumeli Hisarı yapıldı.
kışkırtması • 400 parçalık donanma hazırlandı.
• Anadolu ve Rumeli toprakları arasındaki bağlantının ve • Balkanlardan ve Anadolu’dan gelebilecek tehlikeler için
bütünlük sağlanabilmesi saldırmazlık anlaşmaları imzalandı.
• Bölge ticaret yollarının ve kazançlarının ele geçirilmek • Havan topları ve tekerlekli kuleler yapıldı.
istenmesi • Bizansın aldığı önlemler;
• Hz. Muhammed’in İstanbul’un fethiyle ilgili hadisinin • Haliç’in girişine zincir çekildi.
olması • Grejuva ateşi geliştirildi.
• Şehrin bilim kültür merkezi olması • Avrupa’dan yardım istendi Katolik ve Ortodoks
mezhepleri birleştirildi.
 İSTANBUL’UN FETHİNİN
SONUÇLARI
• Anadolu ve Rumeli arasındaki toprak bütünlüğü sağlandı.
• Osmanlı Devleti’nin yeni başkenti İstanbul oldu.
• II. Mehmet “Fatih”, “Sultanü’l Berreyn ve Hakanü’l
Bahreyn (İki Karanın ve İki Denizin Hükümdarı) unvanını
aldı.
• Avrupa’da krallar, bu güçlü topları feodal beylerin hakim
olduğu yerlerde kullanmışlar ve derebeylik rejiminin
çözülme süreci başlamıştır.
• Kuruluş Dönemi bitti, Yükselme Dönemi başladı.
• Orta çağ kapandı, Yeni çağ başladı.
• Boğazlar ve İpek Yolu Osmanlı Devleti’nin eline geçti.
Avrupalı Devletler Coğrafi Keşifleri başlattı.
FATİH DÖNEMİ ÖNEMLİ
OLAYLAR
• Topkapı Sarayını inşa ettirdi
• Sahn-ı Seman Medreseleri açıldı
• İlk altın para basıldı
• İlk defa müsadere sistemi uygulandı
• Ayasofya Kilisesi Camiye dönüştürüldü
• Hukuk kuralları yazılı hale geldi(Kanunname-i Ali Osman)
• Cülus bahşişi vermek yasal hale geldi
 FATİH SULTAN MEHMET’İN FETİHLERİ
KARADENİZ EGE RUMELİ ANADOLU
Konya (1466)
Mora yarımadasını Sırbistan Krallığı Kısa süre sonra
Amasra (1459),
(1460) (1459) Karamoğulları tarafından
geri alındı.

Taşoz, Osmanlı Veziri Gedik Ahmet

Eflâk(1462) Paşa, 1471’de
Sinop (1460) Eğriboz,
Limni, Karamanoğullarını bir kez
Semadirek, daha yenilgiye uğrattı.
Gökçeada, Akkoyunluların
Midilli ve Bozcaada Bosna (1463) Karamanoğullarını
Osmanlı’ya karşı
Trabzon (1461) desteklemeleri üzerine
Fatih, 1473 Otlukbeli
Hersek’in büyük bölümü Savaşı’nda Akkoyunlu
KUŞTATIP ALAMADIĞI YERLER (1465) hükümdarı Uzun Hasan’ı
ağır bir yenilgiye uğratarak
Akkoyunların varlığına son
Kırım (1475) Arnavutluk’ta verdi. Ertesi yıl
RODOS VE MORA ki bazı kaleler Karamanoğulları beyliğini
1466 ortadan kaldırdı
 YÜKSELME DÖNEMİ SİYASİ OLAYLARI
1453 İstanbul’un Fethi
1454 Sırbistan’ın Alınması
1459 Amasra’nın Alınması
1460 Mora’nın Alınması • Sultan II.Bayezid Osmanlı Tarihinin yazılmasını emreden
ilk padişahtır.
1461 Sinop Ve Trabzon’un Fethi • Cem Sultan taht mücadelesine girişip Bizans’a sığındı.(iç
1462 Eflak’ın Fethi sorunken dış sorun haline geldi)
• 1511’de Şahkulu İsyanı çıktı
1463 Bosna Ve Hersek’in Fethi
• Karamanoğullarına tamamen son verildi
1463-1479 Venedik İle Mücadele
1473 Otlukbeli Muhaberesi
1474 Karamanoğulları Beyliğine Son Verilmesi
1475 Kırım’ın Fethi
1476 Boğdan’ın Alınması
1479 Arnavutluk’un Alınması
1514 Çaldıran Muhaberesi
1516 Mercidabık Muhaberesi
1517 Ridaniye Muhaberesi
• İlk defa Celali İsyanları başladı.
• 1514’te Safevi Devleti ile Çaldıran Savaşı yapılarak kazanıldı.
• 1515’te Dulkadiroğulları ile Turnadağ savaşı yapılarak kazanıldı. Anadolu'daki Türk siyasi
birliği sağlandı.
• 1516’da Memlüklerle Mercidabık Savaşı yapıldı. Halep ve Şam Osmanlı topraklarına
girdi.
• 1517’de Memlüklerle Ridaniye Savaşı yapıldı. Osmanlı Devleti bu savaşı kazandı ve
Memlük devletine son verdi;
*Kahire ve Mekke’de bulunan kutsal emanetler Topkapı Sarayı’na nakledildi.
*Halifelik Osmanlılara geçti. Osmanlı Devleti, İslam dünyasının lideri hâline geldi.
*Baharat Yolu, Osmanlıların denetimine girdi.
*Venedikliler, Kıbrıs Adası için Memlüklere ödedikleri vergiyi Osmanlılara vermeye
başladılar.
• 8 yıla 80 yıllık iş sığdırmış padişah olarak nitelendirilir.
• Yavuz Sultan Selim: Benim altınla doldurduğum hazineyi, torunlarımdan her kim
doldurabilirse kendi mührü ile mühürlesin, aksi hâlde Hazine-i Hümayûn benim
mührümle mühürlensin.
• Osmanlıların ‘Kanuni’ Avrupalıların ‘Muhteşem’ sıfatını verdikleri Sultan Süleyman, 46 yıl Osmanlı tahtında kalarak
en uzun süre Osmanlı Padişahı olan hükümdardır.
• 1521 Belgrad’ın Fethi • 1551 Trablusgarp’ın Fethi
• 1522 Rodos’un Fethi • 1555 Nahçıvan’ın alınması
• 1526 Mohaç Muharebesi • 1555 Sudan’ın Kızıldeniz sahilinde Sevâkin Adası merkezli
• 1529 I. Viyana Kuşatması Habeş Eyaleti’nin kurulması
• 1533 İstanbul Antlaşması; • 1566 Zigetvar Seferi
*Avusturya, Macaristan’ın iç işlerine karışmayacak, • 1568 Yemen’in alınması
Avusturya arşidükü protokol bakımından Osmanlı • 1571 Kıbrıs’ın Fethi
sadrazamına eşit sayılacak, Avusturya, Osmanlı Devleti’ne • 1571 İnebahtı Deniz Savaşı
vergi ödeyecek, • 1574 Tunus’un Fethi
*Barış süresi sınırlandırılmayacak, Ferdinand uyduğu • 1578 Fas’ta Osmanlı hâkimiyetinin kurulması
sürece antlaşma yürürlükte kalacaktır.
• 1533 Cezayir’in alınması
• 1538 Preveze Deniz Savaşı
*Akdeniz Türk gölü haline geldi
• 1538-1553 Hint Deniz Seferleri
• 1548 Tebriz’in alınması
• 1551 Trablusgarp’ın Fethi
 DURAKLAMA DÖNEMİ (1579 – 1699)
DURAKLAMA NEDENLERİ
• Merkezî otoritenin bozulması.
• Sancak sisteminin kaldırılması.
• Kafes sistemine geçilmesi.
• Saray kadınlarının devlet yönetimine karışması.
• Küçük yaştaki çocukların tahta çıkması.
• Medreselerde pozitif bilimlerin terkedilmesi.
• Beşik Ulemalığı
• Savaşların uzun sürmesi ve mağlubiyetlerin artması.
• Vergilerin toplanamaması.
• Rüşvet ve adam kayırmanın artması.
• Askerî yapının bozulması.
• “Devlet ocak içindir.” anlayışı.
• Sosyal yapının bozulması.
• Sık sık çıkan isyanlar.
• Coğrafi keşifler sonucunda İpek ve Baharat yollarının
önemini kaybetmesi.
• Rönesans Reform
• Avrupa’nın teknolojik olarak gelişmesi.
 DURAKLAMA DÖNEMİ İSYANLARI
MERKEZ İSYANLARI
• İstanbul’da kapıkulu askerlerinin çıkardığı
isyanlardır.
• Nedenleri:
*Askerlikle ilgisi olmayanların yeniçeri ocağına
alınması
*Yeniçeri maaşlarının geç ve az ödenmesi
*Devlet, Ocak içindir anlayışının gelmesi
• İsyanlar:
*Genç Osman’ın öldürülmesi.
*Çınar Olayı (Vaka-i Vakvakiye); IV. Mehmet
zamanında 36 devlet adamının idam edilmesi
olayıdır.
CELALİ İSYANLARI
• Sadece kötü devlet yönetimine karşı çıkan,
• Sosyal ve ekonomik nitelikli isyanlardır.
• Nedenleri:
*Tımar sisteminin bozulması, dirlik dağıtımında
haksızlıklar yapılması ve iltizamın yaygınlaşması,
*Savaştan kaçan askerlerin eşkıyalığa başlaması,
*Vergilerin artırılması ve halkın ödeyememesi,
*Merkezî yönetimin bozulması ve eyaletlere
gönderilen bazı yöneticilerin baskı ve zulümle halkı
yönetmesi,
Köylünün bu baskılara dayanamayıp başlattığı büyük
göç hareketine Büyük Kaçgun denir
• İsyanlar:
- Karayazıcı, Deli Hasan, Tâvil Halil, Kalenderoğlu
Mehmet, Canboladoğlu
 DURAKLAMA DÖNEMİ PADİŞAHLARI
Tarhuncu
Ahmet Paşa
II. OSMAN
• Osmanlı Devleti’nin ilk
ıslahat yapan padişahıdır.
• Harem dışından evlenen ilk
padişah.
• Şeyhülislamın yetkilerini
kısıtladı.
• Hotin seferi sırasında
Yeniçeri Ocağını kaldırmayı
düşündü fakat yeniçeriler
Genç Osman’ı Yedikule
zindanında idam ettirdi.
DURAKLAMA DÖNEMİ ISLAHATÇILARI TOKMAK
Kuyucu
Osman
Murat Paşa
IV. MURAT
• Mahlası: Bağdat Fatihi
• İlk defa şeyhülislamı idam
ettirdi.
• Gece sokağa çıkma yasağı,
içki ve tütün yasağı getirdi.
• Koçi Bey ve Katip Çelebi
risalelerini sundu.
IV.Murat I.Ahmet
I. AHMET
• Sancağa çıkmadan tahta
çıkan ilk padişahtır.
• Kafes sistemini ve Ekber ve
Erşed sistemini getirmiştir.
• Sadrazam Kuyucu Murat
Paşa bu dönemde çıkan
isyanları şiddetle ve baskı ile
bastırmıştır.
Köprülüler
IV. MEHMET
• 6 yaşında tahta çıkarak en
genç padişah oldu.
• Sadrazam Tarhuncu Ahmet
Paşa, ‘Tarhuncu Bütçesi’
hazırlamıştır.
• Köprülü Mehmet Paşa
şartlar öne sünerek
sadrazam olmuştur.
• Köprülü Fazıl: 24 yıl süren
Girit kuşatmasını bitirdi;
*Uyvar kalesi alındı ve
Uyvar önünde Türk gibi
güçlü denildi.
 XVII. YY OSMANLI DEVLETİ SİYASİ OLAYLARI
VENEDİK LEHİSTAN
• 1645 yılında başlayan Girit adası kuşatması 24 sene sonra • 1621 Hotin Antlaşması imzalandı.
1669’da Köprülü Ahmet Paşa tarafından fethedildi. • 1672 Bucaş Antlaşması imzalandı;
*Osmanlı Batı’da en geniş sınırlara ulaştı.

RUSYA
• 1681 Bahçesaray Antlaşması yapıldı;
*İlk Osmanlı Rusya antlaşmasıdır.
• 1700 İstanbul Antlaşması imzalandı
*Azak Kalesi Ruslara verildi.
İRAN
• 1590 Ferhat Paşa Antlaşması imzalandı (Doğuda en geniş • 1699 Kutsal İttifak ile yapılan savaş kaybedildi (Venedik -
sınırlara ulaşıldı)
• 1612 Nasuh Paşa Antlaşması
• 1618 Serav Antlaşması
• 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması
*Günümüz Türkiye İran sınırı büyük ölçüde tamamlandı.
AVUSTURYA
• 1596 Haçova Meydan Muharebesi kazanıldı.
• 1606 Zitvatorok Antlaşması imzalandı.
*Avusturya Kralı tekrar Osmanlı Padişahına denk sayıldı
• 1664 Vasvar Antlaşması imzalandı. Uyvar Kalesi alındı
• 1683 Viyana ikinci kez Merzifonlu Kara Mustafa Paşa
önderliğinde kuşatıldı
Avusturya – Lehistan – Malta – Rusya)
• 1699 Karlofça Antlaşması
*Avusturya – Venedik ve Lehistan ile imzalandı.
 XVIII. YY OSMANLI DEVLETİ SİYASİ OLAYLARI
• 1774 yılında Rusya ile Küçükkaynarca Antlaşması imzalandı;
• 1711’de Ruslarla Prut Antlaşması imzalandı;
*Kırım bağımsız oldu (İlk defa tamamı Türk ve Müslüman
*İstanbul Antlaşması ile kaybettiği toprakları geri aldı,
olan bir bölge elimizden çıktı)
*Azak Kalesi Osmanlılara geri verildi.
*Karadeniz Türk Gölü olmaktan çıktı
• 1715’te Osmanlı Venedik’e savaş ilan ederek Mora ve
*Rusya’ya savaş tazminatı ödenecektir. (Osmanlı ilk defa
çevresindeki adaları geri aldı.
Savaş Tazminatı ödedi 4.5 milyon ruble)
• 1715 - 1718 Avusturya ile Petervaradin savaşı yapıldı.
*Kırım dini açıdan Osmanlı padişahına bağlı kalacaktır
• 1718 Avusturya ile Pasarofça Antlaşması imzalandı;
*Rusya İstanbul’da daimi bir elçi bulundurabilecektir
*Osmanlı Devleti ilk defa Batı’nın üstünlüğünü kabul
etti,
*Osmanlı Lale Devri’ne girdi.
• 1740 yılında Avusturya ve Rusya ile Belgrad Antlaşması
imzalandı;
*Karadeniz son kez Türk Gölü olduğu anlaşmadır,
*Fransa’ya verilen kapitülasyonlar sürekli hale geldi.
• 1768 - 1774 yılları arasında Osmanlı Rus Savaşları yapıldı.
*Rusya Çeşme’de Osmanlı Donanmasını yaktı
 XVIII. YY OSMANLI DEVLETİ
SİYASİ OLAYLARI
• 1779 yılında Aynalıkavak Tenkihnamesi ile Şahin Giray’ın
Kırım Hanı olmasına Osmanlı Devleti onay verdi
• 1787-1792 yılları arasında Osmanlı Devleti ile Rusya-
Avusturya savaşmıştır
• 1791 yılında Avusturya Ziştovi Antlaşması ile savaştan
çekilmiştir
• 1792 yılında Rusya ile Yaş Antlaşması imzalandı. Kırım’ın
Rusya’ya ait olduğu kabul edildi. Kırımın elden çıkaran
antlaşmalar Küçükkaynarca – Aynalıkavak – Yaş
• 1798 yılında Fransa Mısır’a saldırdı. Cezzar Ahmet Paşa
komutasındaki Nizam-ı Cedit Ordusu Napolyon’u mağlup
etti Fransa El Ariş Antlaşmasıyla Mısır’dan çekildi. Fransa
ve Osmanlı Devleti arasında 1802 yılında Paris Antlaşması
imzalandı.
• Pasarofça Antlaşması ile başlayıp Patrona Halil İsyanı ile sona
erdi
• Sadrazam: Nevşehirli Damat İbrahim Paşa
• Şeyhülislam: Yenişehirli Abdullah Efendi
• Edebiyat: Nedim
• Minyatür: Levni
• Avrupa tarzı ıslahatlar başladı, askeri alanda ıslahat
yapılmadı.
• İbrahim Müteferrika ve Sait Efendi matbaayı getirdi. İlk
Basılan eser ‘Van Kulu Lügati’
• İlk defa geçici elçilikler oluşturuldu.(Paris – Viyana – Varşova
- Moskova)
*İlk geçici elçilik: Paris
*İlk Geçici Elçi: 28 Mehmet Çelebi
• Mehmet Çelebi Paris sefaretnamesini yazdı
• Tulumbacılar Ocağı kuruldu (İtfaiye)
• Barok ve rokoko tarzı mimari eserler yapıldı
• Çiçek açısı getirildi
• Tercüme odaları oluşturuldu
• Çini, kumaş ve kağıt imalathanesi açıldı
• Batı tarzı yapılan ilk eser: III. Ahmet Çeşmesi
• İlk Defa Batı Tarzı askeri ıslahatlar gerçekleştirildi
• İlk Defa Batı’dan uzman asker olan Comte De Boneval
(Humbaracı Ahmet Paşa) getirildi.
• Batı tarzı ilk askeri teknik okul olan Hendesehane açıldı.
• Batı tarzı ilk dini mimari eser olan Nuru Osmani Camii
inşasına başlanıldı.

• Hazırlanan Esham sistemini uygulamaya geçirdi ve ilk iç

borç alındı.
• Mühendishane-i Bahr-i Hümayun açıldı(İTÜ’nün
temelidir)
• Ulufe alımı satımı yasaklandı.
• Cülus bahşişi verme geleneği kalktı.
• Avrupa’dan Baron De Tott getirildi.
• Sürat Topçuları Ocağı kuruldu.
• Hasan Paşa tarafından Deniz Mühendishanesi açıldı.
• İç borçlanma ve esham senetleri hazırlandı.

• Bu dönemde yapılan ıslahatlara Nizam-ı Cedit denir

• Osmanlı tarihinde radikal ve köklü ıslahatlar yapan ilk
padişahtır
• Nizam-ı Cedit ordusu oluşturuldu
• İrad-ı Cedit hazinesi kuruldu
• İlk defa devlet matbaası kuruldu-Matbaa-i Amire
• Mühendishane-i Berr-i Hümayun açıldı
• Fransızca askeri okullarda zorunlu dil oldu
• Levent ve Selimiye kışlaları kuruldu
• Meşveret Meclisini oluşturdu
• İlk defa kalıcı elçilikler açıldı Yusuf Agah Efendi  Londra
• Napolyon Mısır’ı işgal etti. Cezzar Ahmet Paşa Nizam-ı Cedit
ordusuyla Akka’da Fransa’yı mağlup etti
• Kabakçı Mustafa İsyanı ile III.Selim tahttan indirilmiştir
 XIX. YY OSMANLI DEVLETİ SİYASİ OLAYLARI
• 1804 Kara Yorgi önderliğinde Sırplar isyan etti (İlk azınlık ayaklanması)
• 1806 yılında Osmanlı - Rusya arasında savaş çıktı.
• 1812 yılında Rusya ile Bükreş Antlaşması imzalandı (Sırplara ilk kez imtiyaz verildi)
• 1815 yılında Viyana Kongresi toplandı;
*Şark Sorunu ortaya çıktı
*Navarinde yakılan donanmaya kadar geçen süreye Avrupa’da Restorasyon Dönemi adı verildi.
• 1821 yılında Yunanlar isyan etti. Tepedenli Ali Paşa isyanı yaşandı
*II.Mahmut, Mehmet Ali Paşa’dan yardım istedi (Mısır Valisi)
• İngiltere, Fransa ve Rusya Navarin’de Osmanlı Devleti’nin donanmasını yaktı
• 1828 yılında Osmanlı - Rus savaşı başladı
• 1829 yılında Rusya ile Edirne Antlaşması imzalandı;
*Sırplar Özerk hale geldi,
*Yunanlar bağımsız hale geldi.
• Fransızlar Cezayir’i işgal etti. (Kuzey Afrika'daki ilk toprak kaybı)
• 1833 yılında Mehmet Ali Paşa kendisine vadedilen valilikler verilmeyince savaş açtı. Kütahya’ya kadar geldi. Osmanlı
Devleti Rusya’dan yardım istedi. Rusya ile 8 yıllığına Hünkar İskelesi Antlaşması imzalandı;
*Boğazlar ilk defa sorun haline geldi
*Osmanlı Devleti boğazlar üzerinde son kez egemenlik hakkını kullandı.
• 1838 yılında İngiltere ile Baltalimanı Antlaşması imzalandı (Ekonomi Baltalandı)
*İç Gümrük vergileri kaldırıldı Osmanlı Devleti Avrupa’nın açık pazarı haline geldi.
• Mehmet Ali Paşa bağımsızlığını ilan etti. Osmanlı Devleti ile Nizip savaşını yaptı Osmanlı Devleti mağlup oldu.
• 1840 yılında Londra Konferansı toplandı. Mısır sorunu bir iç
sorunken dış sorun haline geldi.
• 1841 yılında Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalandı Bu antlaşma
ile boğazlar uluslararası sorun haline geldi
• 1853-1856 İngiltere Fransa ve Osmanlı Devleti birleşerek
Rusya’yla Kırım savaşını başlattı;
*Savaş sırasında Osmanlı Devleti tarihinde ilk defa dış borç aldı
İngiltere'den
• İlk telgraf hatları oluşturuldu.
• Hemşireliğin Kurucusu Florence Nightingale (Lambalı Kadın)
savaş sırasında Selimiye Kışlası’nı hastaneye çevirdi.
• 1856 Kırım savaşı sonunda Paris Barış Konferansı toplandı.
Konferansta etkili olmak isteyen Osmanlı Islahat Fermanını
yayımladı;
*Osmanlı Devleti bir Avrupa Devleti sayılacak ve toprak bütünlüğü
Avrupa koruyacak,
*Hem Osmanlı Devleti hem de Rusya Karadeniz'de donanma
bulundurmayacak tersane kuramayacak
• 1876 yılında Balkan sorununu çözmek için Tersane Konferansı
toplandı. Toplantıda azınlıklara bağımsızlık kararı çıktı. Osmanlı
Devleti bu kararı kabul etmeyince Rusya, Osmanlı’ya savaş açtı
• 1877-1878 93 Harbi Rusya Osmanlı Devleti’ne birçok cepheden
savaş açtı;
*Kafkasya Cephesinde Ahmet Muhtar Paşa
*Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa
*Aziziye Taburunda Nene Hatun bu savaşta mücadele etmiştir
• 1878 Osmanlı Devleti ve Rusya arasında Ayastefanos antlaşması
imzalandı. (Antlaşma iptal edilmiş yerine Berlin Antlaşması
imzalanmıştır)
• Berlin Antlaşması 1878 ;
*Antlaşma öncesinde Kıbrıs İngiltere’ye verildi,
*Bulgaristan üçe ayrılacak ve Osmanlı Devleti’ne bağlanacak,
*Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız olacak,
*Bosna - Hersek Osmanlı toprağı sayılacak fakat yönetimi
Avusturya - Macaristan İmparatorluğuna bırakılacak,
*Kars, Ardahan ve Batum (Evliye-i Selase) Rusya’ya;
*Doğu Beyazıt Osmanlı’ya bırakılacak.
*Osmanlı Devleti, Ermenilerin bulunduğu Girit ve Doğu Anadolu’da
ıslahatlar yapacak.
• 1881’de Fransa Tunus’u,
• 1882’de İngiltere Mısır’ı işgal etti.
• 1897 tarihinde Yunanistan ile Dömeke Meydan Savaşı yapıldı.
Osmanlı savaşı kazanmasına rağmen kazançlı bir antlaşma yapılamadı.
• Mustafa Kemal Atatürk bu savaşa katılmak için okuldan kaçtı.
• Padişah ile ayanlar arasında 1808 yılında Sened-i İttifak
imzalandı.
*İlk defa Osmanlı tarihinde padişahın yetkileri kısıtlandı.
• Tımar sistemi kaldırıldı. Tımarlı sipahilerin yerine Redif
Birlikleri kuruldu.
• Müsadere sistemi kaldırıldı.
• Memurlara fes ceket giyme mecburiyeti getirildi.
• Posta Teşkilatı kuruldu
• Nüfus sayımı yapıldı (Askeri amaçlı)
• Takvim- Vekayi adlı ilk resmi gazeteyi çıkardı.
• İlköğretim İstanbul’da zorunlu hale getirildi.
• Sekban-ı Cedit ve Eşkinci Ocakları kuruldu fakat
yeniçerilerin isyan etmesi sonucunda ikisi de kapatıldı
• 1826 yılında Yeniçeri ocağı kaldırıldı. Tarihte bu olaya
Vaka-i Hayriye (Hayırlı Olay) olarak geçti
*Yeniçeri Ocağı yerine Asakir-i Mansure-i
Muhammediye kuruldu.
• Askerî talim ve yürüyüşlerin belirli bir nizam çerçevesinde
yapılması amacıyla “Mızıka-i Hümâyun” kuruldu.
• Askeri işleri belli bir düzende yürütmek amacıyla ‘Dar-ı
Şüra-yı Askeri’ adlı danışma kurulu kuruldu.
• İstanbul’a gelenler için Mürur Tezkeresi vize uygulaması
hayata geçirildi.
• Divan-ı Hümayun kaldırıldı yerine Heyet-i Vükela kuruldu
Sadrazam  Başvekalet
Reisültükkab  Hariciye Nazırlığı
Sadaret Kethüdalığı  Dahiliye Nazırlığı
Şeyhülislam  Bab-ı Meşihat Dairesi
• Avrupa’ya eğitim amaçlı ilk öğrenciler gönderildi.
• Yerli malı kullanımı teşvik edildi.
• II. Mahmut kendi resmini devlet dairelerine astırdı.
• Karantina sistemi uygulandı.
• Seraskerlik Makamı kuruldu.
• 1839 Tanzimant Fermanı’nı ilan etti.
• 1856 Islahat Fermanı ilan edildi.
• İlk demir yolları yapıldı (İzmir - Aydın arası)
• Kaime adıyla ilk kağıt para basıldı.
• Jandarma ve Polis teşkilatı kuruldu.
• İlk defa telgraf hatları çekildi.
• İlk defa dış borç alındı (Kırım Savaşı – İngiltere)
• Osmanlı’nın ilk bankası olan Bank-ı Dersaadet açıldı.
• İlk Erkek Öğretmen okulu olan Darilmuallimin açıldı.
• İlk Özel gazete olan Tercüman-i Ahval Şinasi ve Agah
efendi tarafından çıkarıldı.
• İlk yarı resmi gazete olan Ceride-i Havadis çıkarıldı.
• Bütün eğitim işleri ‘Maarif-i Umumiye Nezareti’ne
bağlandı.
• Ahmet Cevdet Paşa tarafından hazırlanan Mecelle
yürürlüğe girdi.
• Donanmayı İngiltere ve Fransa’dan sonra dünyanın
üçüncü büyük deniz gücü hâline getirdi.
• Bu doğrultuda Bahriye Nezareti (Deniz Bakanlığı) kuruldu.
• İlk sivil tıp okulu Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiyye-i Şâhâne
(1867)
• Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) (1868)
• Dar’ül- Muallimat (Kız Öğretmen Okulu),
• Yoksul ve yetim çocuklar için Darüşşafaka açıldı.
• Ramazan Kararnamesi yayınlandı.
• İlk defa bir padişah yurtdışına çıktı ve seyahati sonraki
gözlemlerini içeren Hatt-ı Hümayun yayımladı.
• Beyberbeyi ve Çırağan sarayları yapıldı.
• Ziraat Bankası’nın temeli olan
Memleket Sandıkları kuruldu.
 OSMANLICILIK ÜMMETÇİLİK TÜRKÇÜLÜK BATICILIK ADEMİMERKEZİYET
Namık Kemal Mehmet Akif Ziya Gökalp Abdullah Cevdet Prens Sabahattin
Mithat Paşa Sait Halim Paşa Ömer Seyfettin Celal Nuri
Ziya Paşa Cemaleddin Efgani Yusuf Akçura Tevfik Fikret
Mehmet Emin
Ali Suavi Ahmet Hamdi Akseki
Yurdakul
Batıyı örnek
Dünya
Din dil ırk farkı almışlardır. Ya
Müslümanlarını Eyalet sistemi ve
gözetmeksizin herkesi Türkleri milli değerleri Batılılaşırız ya
halifeni sancağı liberal ekonomiyi
Osmanlı Vatandaşı etrafında toplamaktır. mahvoluruz
altında toplamayı savunmuştur.
saymak. düşüncesini
amaçlar.
benimsediler.
Tanzimant
İstibdat Dönemi II. Meşrutiyet Lale Devri
Döneminde
• 1876 yılında I. Meşrutiyet ilan edildi.
• Ayan Meclisi ve Mebusan Meclisi olmak üzere çift
parlamentolu dönem yaşanmıştır.
• Türk Tarihinin ilk yazılı anayasası olan Kanun-i Esasi ilan
edildi.
• İlk çocuk hastanesi olan Hamidiye Eftal açıldı.
• Kimsesiz çocuklar, yaşlılar ve evsizler için Darülacize kuruldu.
• Ermeni ayaklanmalarını bastırmak için Hamidiye Alayları
kuruldu.
• Osman Hamdi Bey tarafından Sanayi Nefise Mektebi (Güzel
Sanatlar Fakültesi) açıldı.
• Osmanlı’nın ilk müzesi olan Asar-ı Atika açıldı.
• Jurnal Teşkilatı kuruldu.
• Sultan II. Abdülhamid’in büyük projesi Hicaz Demir Yolu
Projesi.
• 1881’de Muharrem Kararnamesi yayımlanarak Devletin
resmen iflas ettiği açıklandı.
• Duyun-u Umumiye İdaresi (Genel Borçlar İdaresi) kuruldu.
 II. MEŞRUTİYETİN İLANI
• 1908 yılında toplanan Reval Görüşmelerinde İngiltere ve • Bu olaylar sırasında ;
Rusya Osmanlı Devleti’ni kağıt üzerinde paylaşım planı
yaptılar.
• Bu paylaşım planından haberdar olan Enver ve Niyazi
Bey Selanik ve Makedonya’da isyan çıkarttı.
• İsyanı engelleyemeyen II. Abdülhamit II. Meşrutiyet’i
ilan etti.
• Tekrar parlamenter sisteme çok partili döneme ve
anayasal düzene geçildi.
• Serbesti Gazetesi’nin baş yazarı Hasan Fehmi (İlk basın
şehidi) Galata Köprüsü’nün üzerinde öldürülmesi sonucu
avcu taburları isyan etti. 31 Martta başlayan bu isyanı
Selanik’ten gelen Hareket Ordusu bastırdı
*31 Mart Vakası Mahmut Şevket Paşa komutasındaki
Hareket Ordusu tarafından bastırıldı. Orduda Kurmay
Yüzbaşı Mustafa Kemal yer aldı,
*31 Mart Vakası Osmanlı tarihinde rejim değişikliğine
yönelik çıkan ilk ve son isyandır;
*İsyan sonucunda II. Abdülhamit tahttan indirildi yerine
V. Mehmet Reşat tahta geçmiştir.
*Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti,
*Girit, Yunanistan’a bağlandı,
*Bosna-Hersek, Avusturya tarafından ilhak edildi.
• 1909 Kanun-i Esasi Değişiklikleri:
*Padişahın meclisi açma ve kapama yetkisi sınırlandırıldı.
*Padişahın sürgün ve sansür yetkisi kaldırıldı.
*Hükûmet yaptığı işlerden meclise karşı sorumludur.
*Parti kurmak yasallaştı.
II. Meşrutiyet Dönemi’nde Partiler
İttihat ve Terakki Fırkası
Hürriyet ve İtilaf Fırkası
Ahrar Fırkası
İttihad-ı Muhammediye Fırkası
Federakaran-ı Millet Fırkası
Osmanlı Sosyalist Fırkası
Mutedil Hürriyetperveran Fırkası
Osmanlı Demokrasi Fırkası
 OSMANLI KÜLTÜR VE MEDENİYET
PADİŞAHIN YETKİLERİ
HÜKÜMDAR
Yasama – Yürütme – Yargı
SEMBOLLER UNVANLAR • Kanunname
Taht Sultan • Berat (Atama)
• Tevkiname (Yasaklama)
Otağ Padişah
• Ferman (Yazılı Emir)
Mühür Hünkar • Müsadere (Memurun malına el koyma)
Hutbe Hüdavendigar • Kulluk hakkı (Devşirmeyi öldürebilir)
• Amanname (Himaye altına alam)
Sancak Kayser
Kılıç Alayı
HÜKÜMDAR = HALİFE
BAŞKENTLER
Fethedilen İstanbul
Şeri Hukuk Örfi Hukuk
Bölge Kanunu Söğüt Karacahisar İznik Bursa Edirne (Payitaht,
Dersaadet)

Töre
Şeriat Ferman
Kuran Divan Kararı
 SARAY
• Bursa Saray (Bey Saray): İlk inşa edilen
• Edirne Saray (Yeni Saray): Başkentin Edirne’ye
taşınmasıyla,
• İshak Paşa Sarayı: Ağrı Doğubeyazıt'ta bulunur. İlk
kalorifer tesisatı. Batı - Doğu etkisi bulunur.
• Dolmabahçe Sarayı; Batı etkisiyle yapılan ilk saray.
Atatürk burada vefat etmiştir. ‘Milletin Sarayı’ demiştir.
• Yıldız Sarayı: II. Abdulhamit döneminde yapılmıştır.
• Topkapı sarayı: İstanbul’un fethinden sonra inşa edildi.

TOPKAPI SARAYI
• 400 yıl kullanılmıştır. BİRUN (DIŞ SARAY) ENDERUN (İÇ SARAY) HAREM
• İlk inşa edilen yapı çinili köşk.
• Yeni saray (Saray-ı cedid) • Elçiler kabul edilir. • İlk defa II.Murad • Padişah ve ailesinin
• Devlet işleri görüşülür. döneminde Edirne'de yaşadığı bölüm.
• Bölümleri; Enderun (iç saray), • Babüssade Kapısında kurulmuştur. • Erkek çocuk doğuran
Birun (dış saray) Divan Toplantıları yapılır. • Devşirmeler yetiştirilir. kadına Haseki denir
Harem • Yahudiler devşirilmez. • Saray kadınları burada
• II.Mehmet Döneminde eğitim görür.
kurumsallaştırılmıştır.
• Hırka-i Saadet Dairesi:
Kutsal Emanetelr
 İDARİ
İDARİYAPI
YAPI PADİŞAH
REAYA;Şehirli,
REAYA; Şehirli,köylü
köylüvevekonargöçer(Vergi
konargöçer(Vergiverir,
verir,askerlik
askerlik DİVAN-I HÜMAYUN ÜYELERİ
yapar) yapar) İLMİYE SEYFİYE
MÜSLÜMAN GAYRİMÜSLİM
MÜSLÜMAN GAYRİMÜSLİM Din eğitim ve Hukuk Bürokrasisi Askeri Bürokrasi
• Raiyyet resumu • Cizye
• Raiyyet resumu
• Çift • Cizye
• Haraç Devşirme olamaz.
• Bennak • Çift • Haraç
• İspençe • Şeyhülsilam • Sadrazam
• Resmi• mücerred
Bennak • İspençe
• Avarız • Kazasker (Adalet Bakanı, • Vezir
• Resmi mücerred • Avarız MEB) • Kaptanı derya
ASKERİYE; ASKERİYE;
Yönetim (Vergi Ödemez);
Yönetim (Vergi Ödemez); (Divan dışı) • Kadı • Yeniçeri ağası
• Müderris
KALEMİYE
Sivil Bürokrasi
• Anadolu ve Rumeli defterdarı
• Nişancı
• Reisülküttap

İlk kadı ataması; Osman Bey.

İlk kadı; Dursun Fâkih
DİVAN ÜYELERİ
VEZİR-İ ÂZAM (SADRAZAM)
• Padişahın mührünü taşır
• Her türlü hükûmet işlemlerini
padişah adına onaylar.
• Padişah sefere katılmadığı
takdirde “serdar-ı ekrem”
unvanıyla sefere çıkardı.
• Başkentteki düzen ve
yönetimden sorumluydu.
• Makamına Babı Ali veya Paşa
Kapısı denir
• II.Mehmetten sonra divana
başkanlık yapar.
NİŞANCI
(TEVKİÎ YA DA TUĞRAÎ)
• Ferman ve berata padişahın
tuğrasını çekerdi.
• Tımar kayıtlarını tutar.
• Fethedilen bölgelerdeki arazileri
tapu tahrir defterlerine
kaydederdi.
• olarak da bilinirdi.
• Kanuni Dönemi’nden itibaren
tımar sisteminin düzenlenmesi
ve dağıtılması görevi verildi.
VEZİRLER
• Divân’da vezir-i âzamın sağında
bulunur
• Kubbe vezirleri olarak da
anılırlardı.
• Kanuni Dönemi’nden itibaren
önemli eyaletlere atanan valiler,
vezirler arasından seçildi
REİS-ÜL KÜTTAP
• Divân-ı Hümâyun’un asli üyesi
değillerdi.
• Divân kâtiplerinin ve
kalemlerinin şefi konumundaydı.
• XVII. yüzyıl sonlarına kadar
nişancıya tabi olarak görev
yaptılar.
• Emirleri yazmak, padişah ve
vezir-i âzama gelen mektupları
tercüme ettirerek bunlara
cevaplar hazırlamaktı.
KAZASKER
• Adalet işlerinden sorumluydu.
• Medrese işlerine bakar, kadı ve
müderrislerin de atamalarını
yapardı.
• Taşrada kadıların çözemediği
davaları çözer
• Fatih Dönemi’nden itibaren
Anadolu ve Rumeli kazaskeri
olarak sayısı ikiye çıkarılmıştı
KAPTANIDERYA
• Kanuni Dönemi’nden itibaren
Divân’ın asıl üyesi olmuştur.
• Denizcilik işlerinden sorumlu en
büyük komutan sıfatındaydı.
• Tersaneye ait işlere bakar,
donanma ile ilgili çalışmaları
yürütürdü.
DEFTERDAR
• Her türlü mali işlemlerden
sorumluydu.
• Gelir gider hesaplarını tutar.
• Divân’da iki defterdar bulunurdu.
Rumeli defterdarı, baş
defterdardır; yatırım, para basımı
YENİÇERİ AĞASI
• Askerî konularda gerek
görüldüğü zaman Divân’a
çağrılırdı.
• Kapıkulu askerlerinin her türlü
sorununu Divân’a iletirdi.
• Başkent İstanbul’un
güvenliğinden sorumluydu.
 VERASET SİSTEMİ
DİĞER DİVAN ÇEŞİTLERİ
Osman Bey Dönemi; Ülke hanedanın erkek üyelerinin
İkindi Divanı Divanda eksik kalan konular görüşülür.
malıdır.
Çarşamba Divanı İstanbul’un durumu görüşülür. I. Murad; Ülke hükümdar ve oğullarına aittir.
Cuma Divanı Eğitim ve din işleri görüşülür II. Mehmet Dönemi; Ülke hükümdarın malıdır.
Sefer Divanı Sefer öncesi düzenlenen toplantıdır I.Ahmet; ülke en büyük erkek tarafından yönetilir. Ekber ve
Galebe Divanı Elçiler için toplanır Erşed Sistemi
At Divanı Sefer esnasında at üzerinde gerçekleşir
Ayak Divanı Olağanüstü durum divanı
CÜLUS BAHŞİŞİ
İlk dağıtan; Yıldırım Beyazıd
SANCAK VE ŞEHZADE Kanunlaştıran; II.Mehmet
• Şehzade eğitmeni; Lala Son Dağıtan; III. Mustafa
• Genellikle 15 yaşında sancağa gönderilir. Devlet Kaldıran; I. Abdulhamit
yönetiminde tecrübe kazanması amacıyla.
• İzmit –Bursa – Konya
• Kefe, Kırım (Anadolu dışında tek sancak)
• Manisa (Dar’ül Mülkü Kadime)
• Amasya (Tahtgah-ı Kadim)
• Sancakta olan şehzadeye Çelebi denir;
*Dirlik(toprak) dağıtımı
*Resmi belgelere tuğra çekebilir.
*Berat (Ataman) yazar.
• II.Selim Dönemi: Sadece büyük şehzade sancağa çıkar
(Manisa Sancağı)
• I. Ahmet Dönemi: Ekber Erşet Sistemi’ne geçildi.
 ÖNEMLİ KAVRAMLAR
TAŞRA TEŞKİLATI Taht Kadısı
İstanbul’un en yüksek
mülki amiri
EYALET SANCAK KAZA KÖY Muhtesip Çarşı pazar denetçisi
BEYLERBEYİ SANCAKBEYİ KADI KETHÜDA Mültezim İltizam sahibi
1841 VİLAYET NİZAMNAMESİ SONRASI Gümrük Ve Bac Esnaf ve tüccardan vergi
Emini toplar.
VİLAYET LİVA KAZA NAHİYE KÖY
Belediye işlerinden
VALİ MUTASARRIF KAYMAKAM MÜDÜR İMAM Şehremini
sorumlu
Asebaşı İstanbul’un gece amiri
ÖZEL SALYANELİ Çelebi Hayvan tüccarı
YILLIKSIZ
ÖZERK YILLIKLI
Tek çeşit ürünlerin
• İçişlerinde • Merkeze uzak • Merkeze yakın;
Kapan
satıldığı yer
serbest. • Yıllık vergi alınır: Anadolu ve
• Erdel İltizam Rumeli Tek çeşit ürünün satıldığı
Arasta
• Hicaz  Emir • Tımar sistemi • Vergi alınmaz üstü kapalı/açık yer
• Kırım  Han yok • Tımar sistemi Bedesten Üstü kapalı pazar
(Giray) • Mısır uygulanır.
• Eflak – Boğdan • Bağdat Tatarlar (ulak) ile iletişim
Menzil Teşkilatı
 Voyvoda • Yemen sağlayanlar
(Memleketeyn) • Trablusgarp
Zimmem Veresiye defteri
 OSMANLI ORDUSU DENİZ KUVVETLERİ

KARA KUVVETLERİ
KAPIKULU ASKERLERİ EYALET ASKERLERİ YARDIMCI KUVVETLER
• Tımarlı Sipahiler • Bağlı beylik ve
KAPIKULU PİYADELERİ KAPIKULU SÜVARİLERİ *En kalabalık birlik devletlerin gönderdiği
• Acemi Oğlanlar Ocağı • Silahtarlar *Maaş almazlar(Dirlik) kuvvetler.
(Devşirmelerin ilk eğitim • Sipahiler • Yayalar ve Müsellemler • Saka (Su ihtiyacı)
yeri) (Padişah çadırını korur) • Azaplar (Öncü birlik) • Mortolos (Gayrimüslim
• Yeniçeriler • Sağ ve sol ulufeciler • Akıncı (Sınır güvenliği) akıncı)
(Merkez ordu) (Bayrak ve sancağı korur) • Voynuk (At bakıcısı)
• Cebeciler • Sağ ve sol garipler • Derbentçi
(Silah yapımı) (Ganimet ve hazineyi (Kapı/köprüleri korur)
• Topçular korur)
• Humbaracılar
(Top ve el bombası
yapar)
• Lağımcılar
• Yaya ve Müsellem:
(Tünel kazar.)
• XV. Yüzyıla kadar savaşta hizmet
• Bostancılar ettiler.
(Sarayı korur) • Orhan Bey Döneminde kuruldu
 DENİZ KUVVETLERİ
• İlk donanma: Karesioğullarının alınmasıyla
• İlk Kaptanı Derya: Karamürsel Alp
• Osmanlının ilk inşa ettiği tersane: Gelibolu
Tersanesi(Yıldırım Bayezid Dönemi)
• En büyük Tersane: Haliç Tersanesi
• Deniz Askeri: Levent, Patrona, Kapudan
• Gemi Çeşitleri: Mevna – Kalyon – Kadırga – Baştarda –
Çektiri
• Kırımın alınmasıyla Karadeniz, Preveze Deniz Savaşıyla
Akdeniz Türk Gölü oldu.

DONANMANIN YAKILMASI
• İNEBAHTI  HAÇLI
• ÇEŞME  RUS
• NAVARİN  RUS – İNGİLİZ
• SİNOP  RUS
 OSMANLI TOPRAK SİSTEMİ
MİRİ ARAZİ(DEVLET ARAZİSİ) MÜLKİ ARAZİ (KİŞİYE AİT)
• Toprakların büyük kısmını oluşturur. Ev, bahçe vb satın alınabilir.
• Rütbe ve makama göre maaş karşılığı verilir. • ÖŞRÎ TOPRAK: Müslümanlara ait olan topraklardır.
• DİRLİK (İKTA): Rütbe ve makama göre verilir. (3’e ayrılır) *Çift Resmi Vergisi öder.
• HAS: Yıllık geliri yüz bin akçe ve daha fazla. *Öşür, Aşar öder.
• ZEAMET: Yıllık geliri yirmi bin akçeden yüz bin akçeye kadar. • HARACÎ TOPRAK: Gayrimüslimlere ait olan topraklardır.
• TIMAR: Yıllık geliri bin akçeden yirmi bin akçeye kadar olan *İspençe ve Haraç öder.
toprak.
*Toprak karşılığında Cebelü (Asker) yetiştirir.
*Vergi alınmaz.
• PAŞMANLIK: Geliri padişah kızlarına, annelerine ve eşlerine ait.
• OCAKLIK: Gelirleri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine
ayrılan topraklardır.
• MALİKANE: Üstün hizmet karşılığı devlet görevlilerine verilir.
• YURTLUK: Sınır boylarındaki askerlere verilir. (Sınır güvenliği
sağlanır)
• VAKIF: Geliri cami, medrese, hastane vb halk yararına ayrılmış
arazi.
• MUKATAA: Geliri doğrudan devlet hazinesine giden toprak.
• ARPALIK: Emekli maaşı olarak verilen toprak. Üstün hizmet
karşılığında da verilir.
 OSMANLI TOPRAK SİSTEMİ
MÜLKİ ARAZİ (KİŞİYE AİT)
MİRİ ARAZİ(DEVLET ARAZİSİ)

Rütbe ve makam göre verilir. 3’e Müslümanlara ait olan topraklardır.

DİRLİK (İKTA):
ayrılır. ÖŞRÎ TOPRAK Çift Resmi Vergisi öder.
Öşür, Aşar öder.
HAS
Yıllık geliri yüz bin akçe ve daha fazla. Gayrimüslimlere ait olan
ZEAMET HARACÎ TOPRAK topraklardır.
Yıllık geliri yirmi bin akçeden yüz bin akçeye kadar İspençe ve Haraç öder.
TIMAR
Yıllık geliri bin akçeden yirmi bin akçeye kadar olan toprak.

PAŞMANLIK Geliri padişah kızlarına, annelerine ve eşlerine ait.

Gelirleri kale muhafızlarına ve tersane giderlerine

OCAKLIK
ayrılan topraklardır.
Sınır boylarındaki askerlere verilir. (Sınır güvenliği
YURTLUK
sağlanır)

MALİKANE Üstün hizmet karşılığı devlet görevlilerine verilir.

Geliri cami, medrese, hastane vb halk yararına

VAKIF
ayrılmış arazi.

MUKATAA Geliri doğrudan devlet hazinesine giden toprak.

Emekli maaşı olarak verilen toprak. Üstün hizmet

ARPALIK
karşılığında da verilir.
 OSMANLI VERGİ SİSTEMİ LONCA TEŞKİLATI
ŞERİ • Ahilik teşkilatının devamıdır.
ÖŞÜR/AŞAR: Müslümanlardan alınır. Ayni vergidir. Üretilen • Esnaf yardımlaşma teşkilatıdır.
üründen 1/10 oranında alınır. • Fiyat ve kalite kontrolü yapar.
HARAÇ: Gayrimüslimlerden alınır. Ayni vergidir. Üretilen • Esnafın devletle ilişkisini sağlar.
üründen 2/10 oranında alınır. • Rekabet oluşmasını engeller.
CİZYE: Gayrimüslimlerden askere gitmemeleri karşılığında • Gayrimüslimler üye olabilir.
alınan vergi.
ÖRFİ GEDİK USULÜ: İş yeri açma ruhsatıdır.
ÇİFTBOZAN: Toprağını 2/3 yıl boş bırakan köylülerden NARH KESME: Malların belirlenen fiyatlarda satılması.
alınan vergidir.
AVARIZ: Olağanüstü durumlarda alınır. II. Bayezid
Döneminde alınmaya başlamıştır.
AĞNAM: Küçükbaş hayvanlardan alınan vergidir.

İLTAZAM: 3 yıllığına devlet adına vergi toplanması. İltizam

sahiplerine Mültezim denir.
MALİKANE: Vergi toplama işinin ömür boyu verilmesi.
 BANKACILIK SİSTEMİ OSMANLIDA EĞİTİM
• BANK-I DERSAADET: İlk Banka  Galata bankerleri MEDRESE
• BANK-I OSMANİ: Yabancı sermayeli ilk banka İngilizler • Türkler eğitim görür. Eğitim dili Arapçadır.
• BANK-I ŞAHANE-İ OSMANİ: Merkez Bankası(Para basma • İlk medrese: Orhan Gazi
yetkisi  İngiliz ve Fransızlar • İlk müderrris: Davudu Kayseri
• MEMLEKET SANDIKLARI: Çiftçiye ucuz kredi vermek için • Sahn-ı Seman medreseleri: Fatih
kuruldu. • Süleymaniye Medreseleri: Kanuni
• ZİRAAT BANKASI: İlk yerli banka II. Abdulhamit /
Mithat Paşa
Önemli Kavramlar
Mekkari Ticari amaçlı yolcu, mal taşıma. MEDRESELERİN BOZULMA NEDENLERİ
Menzil
Haberleşme ve yol üzeri dinlenme hizmeti • Rüşvet ve iltimasın artması
sunan yer • Beşik ulemalığının getirilmesi  Alimin oğlu alim olur
Bezirgan Büyük tüccar • Yeni eğitim kurumlarının açılması.
Muhtesib Çarşı Pazar denetçisi • Avrupa'daki gelişmelerin takip edilmemesi.
Derbent Geçit • Bilime verilen önemin azalması.
Ehli Hibre Bilirkişi  Eğitimde birlik yoktur. Eğitimde birlik 1924 Tevhid-i
Ehli Hiref Saray sanatçısı
Tedrisat Kanunu ile eğitimde birlik sağlanmıştır.
Yedi Vahid Tütün vb tekelden satılmasıdır.
 Bed-i Besmele Alayı/Amin alayı: 4 yaşına gelen
Hirfet Küçük el sanatları
çocukların eğitime başlama töreni.
Merkantalizm Gümüş ve altın = Zenginlik anlayışı
Hazine gelirini maksimum, giderini minimum
Fiskalizm
tutmaktır.
 OSMANLIDA EĞİTİM
ÖRGÜN EĞİTİM
Sıbyan Mektebi ÖRGÜN EĞİTİMİlkokul YAYGIN EĞİTİM
• SIBYAN MEKTEBİ: İlkokul
Rüştiye Ortaokul • Cami
• Rüştiye: Ortaokul • Tekke Zaviye
İdadi Lise
• İdadi: Lise • Darül Kurra: Kuran eğitimi
Sultani
• Sultani: Lise Lise
Devşirmeler okur. Üst düzey devletyetiştirilir.
görevlisi • Darül Hadis: Hadis eğitimi
• Enderun:
Enderun Devişrmeler okur. Üst düzey devlet görevlisi
yetiştir
• Darül Fünun: İstanbul üniversitene dönüştürüldü. • Darül Hendese: Matematik eğitimi
DarülMuallimat:
• Darül Fünun İstanbulOkulu
Kız Öğretmen üniversitene dönüştürüldü
• Darül
DarülMuallimat
Muallim: Erkek ÖğretmenKız okulu
Öğretmen Okulu
• Darül
SanayiMuallim
Nefise Mektebi: Güzel sanatlar okulu. Mimar
Erkek Öğretmen okuluSinan Güzel
SanatlarNefise
Sanayi Fakültesine dönüştürüldü.
Güzel sanatlar okulu. Mimar Sinan Güzel
• Şehzade
Mektebi Mektebi: Şehzadeler 7-12
Sanatlar yaş arasında
Fakültesine eğitim alır.
dönüştürüldü
• Darülbedayi: Tiyatro okulu
Şehzade Mektebi Şehzadeler 7 – 12 yaş arasında eğitim alır ÖNEMLİ KAVRAMLAR
• Darülelhan: Müzik okulu
Darülbedayi İlk batı tarzı okul.
• Hendeshane: Tiyatro okulu
Müderris Öğretmen
Darülelhan
• Mühendishane-i Müzik okulu
Bahri Humayun: Donanmaya eleman
Hendeshane İlk batı tarzı teknik okul Mülazım Atama bekleyen
yetiştirmek.
• Mühendishane-i
Darüşşafaka: Kimsesiz, yetim okulu. Softa Yeni başlayan öğrenci
Donanmaya eleman yetiştirmek
• Bahri
DarülHumayun
Elhan: Müzik okulu 1917 Danişmend Stajyer Öğretmen
• Darül Bedayi: Tiyatro 1914
Darüşşafaka Kimsesiz, yetim okulu
• Darül Eytam:
Darül Elhan Yetimhane Müzik okulu 1917
Darül Bedayi Tiyatro 1914
Darül Eytam Yetimhane
 OSMANLIDA HUKUK
ŞERİ HUKUK
• Kaynağı: Kur’an-ı Kerim, Şeriat hükümleri
• Müslümanların ve Müslüman - gayrimüslim davalarına
bakar.
• Kazasker: Divan-ı Hümayunda adalet işlerini temsil eder.
• Kadı ataması yapar.
• Kadıların verdiği kararı bozabilir (Temyiz)
• Taht Kadısı: İstanbul, Bursa, Edirne kadısı. Atamasını
padişah yapar.
• Mevleviyet Kadısı: Atamasını kazasker yapar.
• Kadılar: Mahkeme hakimi, noter.
• Vakıfların denetimini yapar.
• Miras, boşanma, evlenme, cinayet vb konulara
bakar.
• 2/3 yılda görev yerleri değişir.
• Vergi toplanmasını denetlemek.
• Kazada belediye yönetiminden görevli.
• Kadı Vekili: Kadının yardımcısı, yerine bakar.
• İlk kadı: Dursun Fakih.
ÖRFİ HUKUK
• Gelenek – görenekler
• Türk töresi
• Ferman, berat, kanunname
• Şeri hukuka ters düşemez.
Kanunname-i Ali Osman: Fatih, İlk yazılı kanun
Kanuni Kadim: Kanuni
 Hukuk bağımsızdır. Sivil ve askeri idareden etkilenmez.
 Osmanlı’da Hukukta birlik yoktur. Hukukta birlik 1926
Medeni Kanun ile sağlanmıştır.
Şeriye Sicili: Mahkeme kararı kayıt defteri.
Tereke Defteri: Evlilik ve miras bilgileri kayıt defteri
Şuhudul Hal: Karar öncesi kadının bölge ileri gelenlerine
danışması (Jüri)
Millet Sistemi: Toplumun din ve mezhebe göre ayrılarak
yönetilmesi.
Surname: Şenlik, ziyafet gibi konularda yazılan eserler.
Surre Alayları: Hacca gidenleri uğurlama töreni.
Kılıç Alayı: Şehzadenin tac giyme töreni.
 OSMANLI ÖNEMLİ BİLİM İNSANLARI
Ahmedi İskendername’yi yazmıştır. Osmanlının kuruluşu ile ilgili bilgi veren en eski kaynak.
Molla Fenari İlk Şeyhülislam
Akşemsettin Mikrobiyolojinin Babasıdır. Fatih’in hocasıdır.
Sabuncu Şerafettin Türk Plastik Cerrahisinin kurucudur. Mücerrebname’yi yazmıştır.
Ali Kuşçu Astronom ve matematikçidir. Ayın haritasını çıkarmıştır. Er Risaletül Fethiyye’yi yazmıştır.
Piri Reis İlk Dünya haritasını çizmiştir. Eseri: Kitab-ı Bahriye.
Seyid Ali Reis Eserleri: Kitabül Mühit, Miratül Matematik.
Ebu Suud Efendi Kanuni dönemi şeyhülislamıdır. En uzun süre görev yapmıştır.
Evliya Çelebi Seyehatname. Osmanlı dönemi en önemli seyyahlardandır.
Katip Çelebi Seyyah ve bibliyograftır. Eserleri: Cihannüma, Keşfü’z Zunun. Avrupada Hacı Kalfa
Hezarfen Ahmet Çelebi İlk uçan insandır.
Lagari Hasan Çelebi Roketle uçan ilk insan.
Mustafa Naima İlk resmi tarih yazarıdır. (Vakanüvist)
Abdurrahman Şeref Efendi Son vakanüvist
Humbaracı Ahmet Paşa Batıdan gelen ilL teknik uzman
İbrahim Müteferrika Osmanlıya ilk özel matbaayı getirmiştir.
Matrakçı Nasuh Efendi Coğrafya, matematik ve minyatür alanlarıyla ilgilenmiştir. Matrak = Dövüş Sanatı
Takiyüddin Mehmet İlk rasathaneyi kurmuştur.
Ahmet Cevdet Paşa Mecelleyi yazmıştır.
 OSMANLIDA GÜZEL SANATLAR

HAT
Güzel yazma sanatıdır. Hat sanatçısına hattat denir.
Hafız Osman, Şeyh Hamdullah, Ahmet Karahisari
önemli temsilcileridir.
TEZHİP
ÇİNİ
Kitapların altın yaldızla süslenmesidir. Sanatçısına
Killi toprağın pişirilmesiyle yapılır.
müzehhip denir.
Kütahya, İznik, Bursa önemli çini merkezleridir.
Kara Mahmut önemli sanatçılarındandır.

MİNYATÜR
CİLTCİLİK
Perspektifsiz resim satıdır. Sanatçısına nakkaş denir. MÜZECİLİK
El yazması eserlerin ciltlenmesi işidir. Sanatçısına
Sinan Bey, Nakkaş Osman, Matrakçı Nasuh, Nigari, Osmanlı’da kurucusu Osman Hamdi Bey’dir.
mücellit denir.
Levni önemli temsilcileridir.

RESİM MÜZİK
İlk portresini yaptıran: Fatih Tasavvuf, ilahi, mehter
EBRU
Gül Koklayan Fatih Portresi: Sinan Paşa Abdulkadir Meraği, Itri (Sagah Tekbiri) Su üzerine resim çizme sanatıdır.
İlk resim sergisi: Şeker Ahmet Paşa II.Mahmud: Mehterhaneyi kaldırmış, Mızıkai
Osman Hamdi Bey: Kaplumbağa Terbiyecisi, Kuran Humayun’u kurmuştur.
Okuyan Kız III. Selim Suzi Dilara makamında beste yapmıştır.
 OSMANLIDA MİMARİ
• İlk cami: Hacı Özbek Cami  İznik
• Mimar Sinan Eserleri
*İlk Eser  Hüsrev Paşa Cami
*Çıraklık  Şehzade Cami
*Kalfalık  Süleymaniye Cami
• *Ustalık  Selimiye Cami (2011 Unesco tarafından
koruma altına alınmıştır.
• Sultanahmet Cami: İlk Altı Minareli Cami  Sedefkar
Ahmet Ağa
• Nuruosmaniye Cami: İlk Batı tarzı cami
• Mostar Köprüsü: Mimar Sinan’ın öğrencisi Mimar
Hayrettin  Bosna – Hersek
• III. Ahmet Çeşmesi: Batı tarzda yapılan ilk eser
• Savaşın nedenleri;
*Bölgenin İtalya’ya yakın olması
*İtalya’nın ham madde ve Pazar arayışı
*Avrupalı Devletlerinin işgale onay vermesi
*Osmanlı’nın savunamayacak durumda olması
• Savaşa Katılan Gönüllü Subaylar
Enver Paşa  Tüccar Hamdi Lakabıyla Bingazi’de,
Mustafa Kemal  Gazeteci Şerif Bey Lakabıyla Derne ve Tobruk'ta savaştı.
• Dünya tarihinde ilk defa savaş uçağı İtalya tarafından bu savaşta
kullanıldı
• İtalya Trablusgarp'ta ilerleme kaydedemedi Osmanlı Devleti’ni barışa
zorlamak için Rodos ve On İki Adaları işgal edip Çanakkale Boğazını
ablukaya aldı.
• Balkan Savaşları’nın başlamasından dolayı Osmanlı Devleti
barış istemek zorunda kaldı.
• İtalya ve Osmanlı Devleti arasında UŞİ Antlaşması imzalandı;
*Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakıldı(Böylelikle Osmanlı Devleti Kuzey
Afrikadaki son toprak parçasını kaybetti,
*Rodos ve On iki ada geçici olarak İtalya’ya verildi,
*Trablusgarp halkı dini açıdan Osmanlı Devleti’ne bağlı kalacak.
• Panslavizm: Rusya’nın Slav kökenli Balkan uluslarını kendi hâkimiyetine alabilmek için uyguladığı politika.
• Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan ve Karadağ; topraklarını genişletmek ve Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki
varlığına son vermek için aralarında ittifak yaptı.
• Karadağ, Osmanlı Devleti’nin Trablusgarp’ta savaş hâlinde olmasından yararlanarak 8 Ekim 1912’de Osmanlı
Devleti’ne savaş ilan etti.
• Osmanlı Devleti ağır yenilgiler aldı ve geri çekilmek zorunda kaldı.
• İttihat ve Terakki Edirne’nin Bulgarlara terk edileceği haberinin duyulması üzerine Bab-ı Ali Baskını düzenledi.
• Kamil Paşa Hükûmeti yıkıldı. Yerine Mahmut Şevket Paşa Hükûmeti kuruldu.
• 3 Paşalar Dönemi başladı. ENVER – CEMAL – TALAT
• 1913 yılında Londra Antlaşması imzalandı;
• Edirne Bulgaristan’a bırakıldı, Midye-Enez hattı sınır kabul edildi ve Bozcaada ve
Gökçeada dışındaki Ege Adaları Yunanistan’a verildi .
• Arnavutluk Bağımsızlığını ilan etti. Osmanlı Devleti’nden ayrılan son balkan ülkesi oldu.
BALKAN BİRLİĞİ
BULGARİSTAN
OSMANLI
SIRBİSTAN
DEVLETİ
YUNANİSTAN
KARADAĞ
• Sırbistan – Karadağ – Yunanistan – Romanya birleşerek
Bulgaristan’a savaş açtı.
• Osmanlı Devleti, Balkan devletlerinin kendi aralarındaki bu
çatışmadan yararlanarak Edirne, Kırklareli ve Dimetoka’yı geri aldı.
• Bulgaristan'ın mağlubiyetiyle sonuçlanan II. Balkan Savaşı'nın
nihayetinde Balkan devletleri 10 Ağustos 1913’te Bükreş
Antlaşması'nı imzaladı.
• Osmanlı Devleti ise Balkan Savaşlarına katılan devletlerle ayrı ayrı
antlaşmalar yaptı.
• Bulgaristan ile 29 Eylül 1913’te imzalanan İstanbul
Antlaşması’na göre Meriç Nehri iki devlet arasında sınır kabul
edildi.
• Yunanistan ile 14 Kasım 1913’te imzalanan Atina
Antlaşması’na göre Ege Adaları’nın geleceği büyük devletlerin
kararına bırakıldı.
• Sırbistan ile 13 Mart 1914’te imzalanan İstanbul
Antlaşması’na göre iki ülke arasında ortak sınır kalmadı.

BALKAN SAVAŞI SONUCU

Hamidiye Kahramanı  Rauf Orbay Edirne Fatihi  Enver Paşa Edirne Müdaafi  Deli Şükrü Paşa
 SEBEPLERİ
• Devletler arasındaki ham madde ve pazar arayışındaki
rekabetin yol açtığı sömürgecilik yarışı.
• Devletler arasındaki bloklaşmalar ve silahlanma yarışının
hızlanması.
• Fransız İhtilali’nin dünyaya yaydığı milliyetçilik düşüncesi.
• Fransa’nın 1871’de Sedan Savaşı’nda kaybettiği Alsace
Lorraine (Alsas – Loren) bölgesini Almanlardan geri almak
istemesi.
• İtalya’nın Akdeniz’e egemen olma düşüncesi.
• Rusya'dan Balkanlarda yaşayan Slavları kendi idaresinde
birleştirme isteği (Panslavizm) ve sıcak denizlere ulaşma
amacı.
• Avusturya – Macaristan ile Rusya’nın Balkanlara hâkim
olma mücadelesi.
• Japonya’nın Büyük Okyanus çevresindeki sömürge
arayışı.
 OSMANLI’NIN SAVAŞA OSMANLI’NIN SAVAŞA GİRME
GİRMESİ SEBEPLERİ
• İtilaf Devletleri'ne dâhil olma girişimleri karşılık görmeyen • Siyasi yalnızlıktan kurtulmak,
Osmanlı Devleti, bu yalnızlıktan kurtulmak ve kaybettiği • Kaybettiği toprakları geri almak,
toprakları geri almak amacıyla Almanya ile 2 Ağustos • Almanya’nın savaşı kazanacağı inancı,
1914’te bir ittifak antlaşması imzaladı. Almanya, Osmanlı • İttihat ve Terakki’nin Alman Hayranlığı,
Devleti’ni kendi yanında savaşa sokarak • Kapitülasyonlardan ve dış borçlardan kurtulmak,
* Avrupa’daki savaş yükünü hafifletmeyi, halifenin dinî
gücünü kullanmayı
*Osmanlı Devleti’nin jeopolitik konumundan
faydalanmayı amaçlıyordu.
• Osmanlı Devleti bu antlaşmaya rağmen savaşa hemen
girmedi ve tarafsızlığını ilan etti. Ancak Akdeniz’de İngiliz
donanmasından kaçan Almanlara ait Goeben (Goben) ve
Breslau (Bireslav) gemileri Çanakkale Boğazı’na sığınınca
Osmanlı Devleti İngiltere’ye bu gemileri satın aldığını
bildirdi. Yavuz ve Midilli adı verilen gemiler Karadeniz’e
çıkıp Ruslara ait Sivastopol ve Odesa limanlarını
bombaladı. Bunun üzerine 2 Kasım 1914’te Rusya, 5
Kasım 1914’te İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti’ne;
Osmanlı Devleti ise 11 Kasım 1914'te İtilaf Devletleri'ne
savaş ilan etti.
 I. DÜNYA SAVAŞINDA TARAFLAR
İTİLAF DEVLETLERİ İTTİFAK DEVLETLERİ

İNGİLTERE ALMANYA
FRANSA AVUSTURYA –
JAPONYA MACARİSTAN
YUNANİSTAN OSMANLI
RUSYA BULGARİSTAN

 İTALYA

I. DÜNYA SAVAŞINDA CEPHELER

TAARRUZ SAVUNMA YARDIM

Kafkas Çanakkale Galiçya

Kanal Irak Makedonya

Hicaz-Yemen Romanya
 TAARRUZ CEPHELERİ

• Osmanlı Devleti’nin açtığı ilk cephedir. • Almanların isteği üzerine açılmıştır.

• Savaşı kazanmadığı halde toprak kazandığı tek cephe • Osmanlı Devleti, Mısır’a yeniden hâkim olmak ve
• Bu cephenin açılma nedenleri; İngiltere’nin sömürgeleriyle bağlantısını kesmek için
*Kars, Ardahan ve Batum’u geri almak, Süveyş Kanalı’na 1915’te bir taarruz gerçekleştirdi.
*Bakü Petrollerini ele geçirmek, Ancak yolların yetersizliği, zorlu iklim koşulları,
*Enver Paşa’nın Turancılığı gerçekleştirme fikri. İngilizlerle ittifak yapan bazı Arap kabilelerinin saldırıları
• Sarıkamış faciası yaşandı gibi nedenlerle İngiliz savunma hattı aşılamadı.
• Ruslar Erzurum, Muş, Bitlis, Bayburt, Van, Trabzon ve Düzenlenen ikinci taarruz da başarısız oldu. İngilizler
Erzincan’ı işgal etti. karşı taarruza geçerek Filistin’e doğru ilerlemeye
• Kafkasya Cephesi’ne gönderilen Mustafa Kemal, Muş ve başladılar.
Bitlis’i geri aldı. • Ümmetçilik fikri önemini kaybetmiştir.
• 1917’de Ruslar ülkelerindeki Bolşevik İhtilali nedeniyle
işgal ettikleri yerlerden geri çekildi.
• 3 Mart 1918’de ise Brest - Litovsk Antlaşması’yla Kafkas
Cephesi kapandı.
*Bu antlaşmaya göre Sovyet Rusya; 93 Harbi ile aldığı
Kars, Ardahan ve Batum'u (Elviye-i Selâse) Osmanlı
Devleti'ne geri verdi.
 SAVUNMA CEPHELERİ

• Açılma Nedenleri; • Savaşın Sonuçları

*Osmanlı Devleti’ni savaş dışı bırakmak, *Dünya Savaşının süresi uzadı
*Rusya’ya yardım gönderebilmek *Rus Çarlığı’na yardım götürülemedi, Bolşevik İhtilali
*Balkanlar üzerinden İttifak Devletleri'ne karşı yeni bir sonucu yıkıldı.
cephe açmak. • Mustafa Kemal Albaylığa yükseltildi ve kendisine
• Deniz Savaşlarında Osmanlı Devleti galip geldi ve savaş Anafartalar Kahramanı unvanı verildi
karada devam etti. • Anadolu’da tanınan bir komutan haline geldi
• Yarbay Mustafa Kemal ve emrindeki birliklerin • Bulgaristan İttifak Bloğunda savaşa dahil oldu
Anafartalar, Arıburnu ve Conkbayırı’ndaki mücadelesi
savaşın seyrini değiştirdi.
• Mustafa Kemal Conkbayırı’nda ‘Ben size taarruzu değil
ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek
zaman zarfında yerimize başka kuvvetler ve
kumandanlar geçebilir’ demiştir.
• Bu savaş sırasında Nusret Mayın Gemisi’nin Boğaz’a
döşeme emri veren Cevat Çobanlı 18 Mart Kahramanı
unvanı verildi.
• Başarılarından dolay Kazım Karabekir’e Alçıtepe
Kahramanı unvanı verildi.
• Açılma Nedenleri;
*İngilizler tarafından petrol bölgesi Abadan’ı korumak,
*Kuzeye çıkıp Rusya’yı desteklemek için açıldı.
• Osmanlı kuvvetleri, Selmân-ı Pâk ve Kut’ül-Amâre’de
İngiliz kuvvetlerini yenilgiye uğrattı.
• Bu nedenle İngilizler Irak’a yeni birlikler sevk ederek
cepheyi güçlendirdi. 1917’de İngilizlerin Bağdat’ı ele
geçirmesiyle bu cephe kapanmış oldu
• 10 binden fazla İngiliz askerini esir alan Halil Paşa’ya
Kut’ül Amare Kahramanı unvanı verildi
• İngilizlerin kutsal bölgeleri ve bölge petrollerini ele
geçirmek istemesi nedeniyle açıldı.
• İngilizlerin Araplara bağımsızlık vadetmesi ve isyan
ettirmesi nedeniyle kaybedildi.
• İngiltere ve Araplar arasında gizli imzalanan antlaşma:
Mac Mahon Anlaşması
• Fahrettin Paşa’nın bu cephede yaptığı başarılı
savunmadan dolayı kendisine ‘Medine Müdafaası’ ‘Çöl
Kaplanı’ unvanları verildi

• Kanal Cephesi’nin devamıdır.

• İngiliz kuvvetleri Kudüs ve Suriye’yi işgal etti.
• Yıldırım Ordularına bağlı 7. Ordu Komutanı Mustafa
Kemal, yaptığı savunma savaşları ile düşmanı Antakya -
Halep hattında durdurmayı başardı.
• Bu dönemde savaşı tüm cephelerde sonlandıran
Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandı.
• Enver Paşa’nın amcasıdır.
• Azerbaycan; İngiliz güçleri, Bolşevik birlikleri ve Ermeni
çetelerin işgaline karşı Osmanlı Hükûmetinden yardım
istedi. Bunun üzerine Nuri (Killigil) Paşa, kurduğu Kafkas
İslam Ordusunu Bakü ve Azerbaycan’ın diğer illerini
Ermeni ve Bolşevik çetelerden kurtarmak için
görevlendirdi.
Kafkas İslam Ordusu, otuz saat süren şiddetli
muharebelerden sonra 15 Eylül 1918’de Bakü’yü Ermeni
zulmünden kurtardı
 I. DÜNYA SAVAŞINDA GİZLİ ANLAŞMALAR

Fransa, İngiltere ve Rusya arasında imzalandı. İstanbul İtalya, Fransa, İngiltere ve Rusya arasında imzalandı. On
ve Boğazların savaştan sonra Rusya’ya bırakılması kabul İki Ada ve Trablusgarp’ın yanı sıra Antalya’ya kadar
edildi. uzanan Batı Anadolu toprakları da İtalya’ya bırakıldı.

İngiltere ve Fransa arasında imzalanan antlaşmaya Fransa, İngiltere ve İtalya arasında imzalandı.
sonradan Rusya da dâhil oldu. Bu antlaşma sonucunda; İzmir ve çevresi, Konya’nın önemli bir bölümü, Menteşe
Van, Erzurum, Trabzon ve Bitlis’in doğusu ile Diyarbakır, Sancağı ve Antalya toprakları İtalya’ya
Elâzığ ve Sivas’ın bir bölümü Rusya’ya; bırakıldı.
Adana, Halep, Lübnan, Beyrut, Şam ve Harput illerinin bir
kısmı Fransa’ya;
Bağdat, Basra ve Güney Irak bölgesi İngiltere’ye bırakıldı.
 I.DÜNYA SAVAŞI SONUÇLARI WİLSON İLKELERİ
• Dört yıl süren I. Dünya Savaşı, 1918’de İtilaf • Uluslararası antlaşmalar gizli yapılmayacak
Devletleri’nin üstünlüğü ile sonuçlandı. • Galip devletler mağlup devletlerden toprak ya da savaş
• Savaşın sonunda Osmanlı Devleti, Almanya, Avusturya- tazminatı almayacak.
Macaristan İmparatorluğu ve Çarlık Rusya'sı yıkıldı. • Devletler arası barışı sağlamak, sorunlara çözüm bulmak
• Yıkılan imparatorlukların topraklarında yeni devletler amacıyla Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacak.
(Türkiye, Çekoslovakya, Polonya, Yugoslavya, SSCB, • Osmanlı Devleti’nde Türklerin yoğun olduğu bölgelerin
Avusturya, Macaristan) kuruldu. bağımsızlığı sağlanacak.
• Yeni dünya düzenini kalıcı hale getirmek için Cemiyet-i • Türklerin egemenliği altında yaşayan milletlerin kendi
Akvam (Milletler Cemiyeti) kuruldu kendini yönetme hakkı olacak.
• Boğazlar, bütün devletlerin gemilerine açık olacak ve bu
durum uluslararası denetim altında tutulacak.
I. DÜNYA SAVAŞI ORTAYA ÇIKAN YENİ REJİMLER
Almanya Adolf Hitler Nazizm
Benito
İtalya Faşizm
Mussolini
Sovyet Rusya Komünizm
• Antlaşmayı Ahmet İzzet Paşa Hükümeti adına Rauf Orbay imzalamıştır
• Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir
• Maddeleri;
*İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıkarsa herhangi bir stratejik noktayı işgal
edebilecek. (7.Madde) (Anadolu işgale açık hale geldi)
*İtilaf Devletleri, Vilayet-i Sitte’de (Erzurum, Van, Bitlis, Sivas, Elâzığ, Diyarbakır) karışıklık çıkarsa bu vilayetleri
işgal etme hakkına sahip olacak (Büyük Ermenistan Devleti kurulması planlandı)
*Boğazlar ve Tüneller İtilaf Devletlerine açılacak
*Sınırların emniyeti ve iç asayişin temini için gerekli görülen kuvvetten başkası hemen terhis edilecek.
*Osmanlı ordularında bulunan bütün harp gemileri teslim edilecek ve Osmanlı Devleti limanlarında
alıkonulacak.
*Tüm liman ve tersaneler İtilaf Devletleri'nin kontrolünde olacak.
*Hükûmet haberleşmesi hariç bütün telsiz ve telgraflar İtilaf Devletleri’nin memurları tarafından kontrol
edilecek.
*Memleketin ihtiyacı temin edildikten sonra İtilaf Devletleri’nin kömür vb. ihtiyaçlarının Türkiye kaynaklarından
sağlanması için kolaylık gösterilecek.
• I. Dünya Savaşı’ndaki galip devletler ile yenilen • Yunanistan Megali İdea’yı gerçekleştirmek için İzmir’e çıktı
devletler arasındaki barış antlaşmalarını belirlemek • İşgalcilerin üzerine ateş eden ilk kişi Hukuk-u Beşer
için toplanmıştır. gazetesinin Başyazarı Hasan Tahsin şehit edildi
• Albay Süleyman Fethi Bey ‘Yaşasın Venizelos’ demediği
İMZALANAN ANLAŞMALAR için şehit edildi
Almanya Versay • ABD İzmir’e heyet yolladı ve rapor hazırlanmasını istedi.
• Amiral Bristol Raporu: Türklerin çoğunlukta olduğunu
Avusturya Sen Jermen
Yunanlıların bölgeyi boşaltması gerektiğini yazdı. Milli
Macaristan Tiriyanon Mücadelenin haklılığını ortaya koyan ilk uluslararası
Bulgaristan Nöyyi belgedir
• İşgal karşısında Cemiyetler ve Kuvay-ı Milliye birlikleri
• Konferansın Başkanlığını ABD yaptı oluşturuldu
• Daha önceden İtalya’ya verilmesi vaad edilen İzmir ve
çevresi Yunanistan’a verildi.
• İtilaf Devletleri arasında ilk görüş ayrımı yaşandı
• Milletler Cemiyeti Kuruldu

ZARARLI CEMİYETLER
AZINLIKLAR TARAFINDAN KURULAN
Kürt Teâlî-i Cemiyeti: Wilson İlkeleri’ne
dayanarak Doğu Anadolu’da bağımsız
bir Kürt devleti kurmayı hedefledi.
Hürriyet ve İtilaf Fırkası: İttihat ve
Terakki Partisine ve Batılılaşmaya karşı
Saltanatın devamı için çalıştı.
Teâlî-i İslam Cemiyeti: İngilizler
tarafından desteklendi. Saltanat ve
hilafetin güçlendirilmesi gerektiğini
savundu.
İngiliz Muhipleri Cemiyeti: Amacı,
İngiliz himayesine girmekti. İstanbul’da
siyasi ve askerî casusluk faaliyeti
gösteren cemiyet, özellikle basın yayın
yoluyla propaganda yaptı.
Wilson Prensipleri Cemiyeti: Amacı,
Amerikan himayesine girmekti. Halide
Edip Adıvar kurucularındandır.
Sulh ve Selâmet-i Osmaniye Fırkası:
Padişah ve halifenin emirlerine bağlılığı
savundu.
CEMİYETLER
MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN
Hınçak ve Taşnak Sutyun Cemiyetleri:
Doğu Anadolu ve Çukurova’da bağımsız
bir Ermeni devleti kurmak.
Pontus Rum Cemiyeti: 1904’te
Merzifon Amerikan Koleji bünyesindeki
cemiyetin amacı Batum’dan İnebolu’ya
kadar uzanan bir Rum devleti kurarak
ileride Yunanistan ile birleşmekti.
Alyans İsrailit ve Makabi Cemiyetleri:
Filistin’de bir Yahudi devleti kurmak
amacındaki bu cemiyetler Osmanlı
Devleti’nde yaşayan Yahudilerin ticari
çıkarları için faaliyet gösterdiler.
Mavri Mira Cemiyeti: Fener Rum
Patrikhanesi ve İngilizlerin desteğiyle
kurulan cemiyetin amacı Megali İdea’yı
gerçekleştirmekti.
Etniki Eterya Cemiyeti: Patrikhanenin
desteği ile Batı Anadolu’daki Rum
nüfusu artırmak ve Doğu Karadeniz’de
bir Rum devleti kurmak amacındaydı.
YARARLI CEMİYETLER
Kars İslam Şûrası: Ermenistan ve Gürcistan istilasına engel olmak üzere Wilson
İlkeleri’ne göre toplandı.
İzmir Müdâfaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti: Türklüğünü göstermeye çalıştı.
İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti: İzmir Müdâfaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti ile
birleşerek bölgenin Türklüğünü göstermeye çalıştı ve İzmir’i Yunan işgaline karşı
savundu. Balıkesir ve Alaşehir Kongrelerinin toplanmasında etkili oldu.
Kilikyalılar Cemiyeti: Merkezi İstanbul'da olan cemiyet Çukurova’nın Türk yurdu
olduğunu ispat etmek ve bölgenin Ermenilere verilmesini engellemek amacıyla
kuruldu.
Trabzon Muhâfaza-i Hukuk-ı Millîye Cemiyeti: bölgede bir Pontus devleti
kurulmasını önlemek için mücadele etti.
Millî Kongre Cemiyeti: İstanbul’daki aydınlar tarafından kuruldu. Ermeni ve Rum
propagandalarına karşı Türk milletinin haklılığını basın yayın yoluyla bütün
dünyaya duyurmaya çalıştı.
Karakol Cemiyeti: Anadolu’ya personel, silah, teçhizat kaçırarak ve Anadolu’yla
haberleşmeyi sağlayarak Millî Mücadele’ye destek olmayı amaçladı.
Trakya-Paşaeli Müdâfaa-i Heyet-i Osmaniye Cemiyeti: Batı Trakya’yı düşman
işgaline karşı savunarak bu bölgenin Yunanlara verilmesini önlemek amacıyla
kuruldu. Ayrıca vatan işgalden kurtulmazsa bağımsız bir Trakya Cumhuriyeti
kurmayı amaçladı.
Doğu Anadolu (Vilâyât-ı Şarkiyye) Müdâfaa-i Hukuk-ı Millîye Cemiyeti: Merkezi
İstanbul'da olan cemiyet Doğu Anadolu’da bir Ermeni devleti kurulmasını
engellemek ve bölgenin Türklüğünü savunmak için mücadele verdi.
Anadolu Kadınları Müdâfaa-i Vatan Cemiyeti: Kuvay-ı Millîye birliklerine nakdî ve
ayni yardım kampanyaları yaparak Millî Mücadele’yi destekledi.
 KURTULUŞ SAVAŞI HAZIRLIK DÖNEMİ
• Mustafa Kemal İstanbul’a döndüğünde İngiliz gemilerini
görünce yaveri Cevat Abbas’a ‘Geldikleri gibi giderler’ HAVZA GENELGESİ
demiştir
• Mustafa Kemal tek başına bir bildiri yayımladı;
• Samsun’daki Türk – Rum çatışmasını önlemek amacıyla
• İzmir’in işgali her yerde protesto edilmelidir,
9. Ordu Müfettişi olarak 19 Mayıs 1919’da Samsun’a
• Ordular dağıtılmamalı ve silahlar teslim edilmemelidir,
çıktı
• Azınlıklara düşmanca saldırılardan kaçınılmalıdır.
• Yayımladığı Samsun Raporunda;
*Bölgedeki asayişsizliğin Rum çetelerinden
kaynaklandığını
*Türk milletinin manda yönetimine karşı olduğunu
*İzmir’de Yunanlıların haklarının bulunmadığını belirtti
*İstanbul Hükümeti ile ilk görüş ayrılığıdır
 AMASYA GENELGESİ GEREKÇE
Vatanın bütünlüğü, milletin istiklali
tehlikededir.
• Mustafa Kemal silah arkadaşlarıyla birlikte hazırlanıp İstanbul Hükûmeti, üzerine aldığı sorumluluğu
yayımlandı GEREKÇE yerine getirememektedir. Bu durum ise
• Milletin haklı sesini ve haklarını dünyaya duyurmak için milletimizi yok olmuş gibi göstermektedir.
her türlü tesir ve baskıdan uzak, millî bir heyetin varlığı
AMAÇ VE Milletin istiklalini, yine milletin azim ve kararı
mecburidir.
YÖNTEM kurtaracaktır.
• Askerî ve millî örgütler hiçbir surette dağıtılmayacaktır.
• Anadolu’nun her bakımdan en güvenilir yeri Sivas’ta Mustafa Kemal Amasya Genelgesi’nden sonra askerlik
millî bir kongre toplanacaktır. mesleğinden istifa etmiştir. Amasya Genelgesi’nde sonra
• Bunun için bütün vilayetlerin her sancağından milletin Erzurum kongresinden önce
güvenini kazanmış üç temsilcinin mümkün olduğu kadar Mustafa Kemal artık sine-i millete dönme kararı almıştır
çabuk yetişmek üzere yola çıkarılması gerekmektedir. İMZALAYANLAR TELGRAFLA ONAYLAYANLAR
• Her ihtimale karşı bu meselenin millî bir sır hâlinde
tutulması ve temsilcilerin seyahatlerini lüzum görülen Mustafa Kemal Kazım Karabekir
yerlerde kendilerini tanıtmadan yapmaları Ali Fuat Cebesoy Cemal Paşa
gerekmektedir. Rauf Orbay
• Doğu vilayetleri adına Erzurum’da 10 Temmuz’da bir
kongre toplanacaktır. Bu tarihe kadar diğer vilayetlerin Refet Bele
temsilcileri de Sivas’a gelebilirse Erzurum Kongresi’nin
üyeleri, Sivas Kongresi’ne katılmak üzere hareket
edeceklerdir
 ERZURUM KONGRESİ
• Doğu Anadolu Müdâfaa-i Hukuk-ı Millîye Cemiyeti ve Trabzon Muhâfaza-i Hukuk-ı Millîye Cemiyeti bir araya gelerek
Erzurum Kongresi’ni topladı.
Alınan Kararlar
• Kongrede doğu illerini temsilen dokuz kişiden oluşan Heyet-i Temsiliye üyeleri seçildi. Heyetin başkanlığına
Mustafa Kemal getirildi.
• Millî sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz.
• İlk defa milli sınırlarından bahsedildi
• Manda ve himaye kabul edilemez.
• İlk defa manda reddedildi. Tam bağımsızlık hedefinde bir karar alındı
• Yabancı işgal ve müdahalesine karşı İstanbul Hükümeti'nin dağılması hâlinde, millet hep birlikte vatanı savunacak ve
direnecektir.
• Vatanın bağımsızlığını korumayı İstanbul Hükûmeti sağlayamadığı takdirde, geçici bir hükûmet kurulacaktır.
*İlk defa Osmanlı Hükümetinden ayrı bir hükümet kurulması kararlaştırıldı
• Kuvâ-yı Millîye’yi etkin ve millî iradeyi hâkim kılmak esastır.
• Azınlıklara siyasi hâkimiyet ve sosyal dengeyi bozacak haklar verilemez.
• İşgal emeli taşımayan devletlerin yardımları kabul edilecektir.
*Milli Mücadele döneminde en fazla yardım SSCB’den gelmiştir
• Millî Meclisin derhâl toplanması ve hükûmet işlerinin Meclis tarafından
• denetlenmesi için çalışılacaktır.
 Toplanış amacı BÖLGESEL aldığı kararlar ULUSAL
 SİVAS KONGRESİ
• Amasya’da seçilen delegelerin katılımıyla 38 kişiyle
toplanmıştır.
*İstanbul Hükümetinin engelleme girişimleri ve işgal
altındaki bazı bölgelerde seçim yapılamaması
nedeniyle katılım az oldu. (Ali Galip Olayı)
• Erzurum kongresi kararları genişletilerek kabul edilmiştir
• Manda ve Himaye fikri bir daha gündeme gelmemek
üzere kesin olarak reddedildi
• Cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
cemiyeti altında birleştirildi
• Batı Cephesi Komutanlığına Ali Fuat Cebesoy atandı
*İlk defa Temsil Heyeti Yürütme yetkisini kullandı
• İradeyi Milliye gazetesi çıkarıldı
*Milli Mücadelenin ilk gazetesi.
• Sivas Kongresinden sonra Damat Ferit Paşa Hükümeti
görevden alındı. Bu Temsil Heyetinin İstanbul
Hükümeti’ne karşı kazandığı ilk zaferdir.
 Manda ve Himaye fikrini karşı Mustafa Kemal ‘Ya
istiklal ya ölüm’ demiştir.
AMASYA GÖRÜŞMELERİ
TEMSİL HEYETİ İSTANBUL HÜKÜMETİ
Mustafa Kemal Salih Paşa
Rauf Orbay
Bekir Sami Bey
• İstanbul Hükûmeti, Anadolu ve Rumeli Müdâfaa-i Hukuk
Cemiyetinin hukuki varlığını kabul edecektir.
• İtilaf Devletleri ile yapılacak barış görüşmelerine Heyet-i
Temsiliye’nin de uygun gördüğü kişiler gönderilecektir
• Kapalı halde bulunan Osmanlı Mebuslar Meclisi İstanbul
dışında Anadolu'da daha güvenli bir yerde açılacak ve
ülke genelinde seçimler yapılacak
*Mebuslar Meclisi İstanbul'da açıldı.
• Amasya Görüşmelerinde Temsil Heyeti İstanbul
Hükümeti tarafından ilk defa resmi olarak tanındı
 SON OSMANLI MEBUSAN MECLİSİ VE İSTANBULUN İŞGALİ
• Mustafa Kemal Erzurum’dan milletvekili seçildi fakat İstanbul’un işgal altında olması ve hakkındaki idam kararından
dolayı Meclise gitmedi.
• Temsil Heyeti ile Ankara’ya geldi ve Milli Mücadele’nin merkezini Ankara olarak belirledi. Mustafa Kemal’in Ankara’yı
tercih etmesinde;
*İşgale uğramamış güvenli bir bölge olması
*Halkın milli mücadele yanlısı olması
*Düzenli bir ordunun bulunması
*Anadolu’nun merkezinde yer alması
• Mustafa Kemal İstanbul’a giden mebuslardan istekleri;
*Kendisini meclis başkanı seçmelerini  Seçilmemiştir
*Müdafaa-i Hukuk Grubu kurmalarını  Felah-ı Vatan
kuruldu
*Misak-ı Milliyi kabul ettirmelerini  Kabul edildi ve
Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nin son kanunu oldu.
• Misakı Milli’nin kabul edilmesi üzerine İtilaf Devletleri
İstanbul’u 16 Mart 1920’de işgal etti.
*İstanbul’un işgalini Manastırlı Hamdi Bey Atatürk’e
telgrafla iletti. Soyadı Kanunu çıkınca Atatürk Hamdi Bey’e
Martonaltı soyadını vermiştir.
 MİSAKI MİLLİ (MİLLİ YEMİN) KABSAR
• Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında işgal altında olmayan Osmanlı toprakları bölünmez bir bütündür. İşgal
altında bulunan bölgelerin ve Arap topraklarının geleceğine bu bölgede yaşayan halk karar verecektir.
• Elviye-i Selâse dâhilinde bulunan Kars, Ardahan ve Batum’un durumu, Arap bölgelerinde olduğu gibi halk oylamasıyla
karara bağlanacaktır.
• Batı Trakya’nın durumu halk oylaması ile belirlenecektir.
• İstanbul ve Çanakkale Boğazlarının güvenliği ve tehlikeden uzak tutulması ile ilgili önlemler alınacaktır. Bu boğazların
ticaret gemilerine açılıp açılmamasıyla ilgili kararlar, Türkiye ve ilgili devletler arasında yapılacak anlaşmaya göre
belirlenecektir.
• Azınlıkların hakları, komşu ülkelerdeki Müslüman halkların da aynı haklardan faydalanması şartıyla kabul edilecektir.
• Türkleri mali, idari ve siyasi yönden etkileyecek engeller (kapitülasyonlar) kesinlikle kaldırılacaktır.

MİSAKI MİLLİ KONULARI

K KAPİTÜLASYONLAR
A AZINLIKLAR
B BORÇLAR BOĞAZLAR
S SINIRLAR
A
R REFERANDUM
 I. TBMM DÖNEMİ (1920 – 1923)
BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN AÇILIŞ GEREKÇELERİ VE
ÖZELLİKLERİ
• Kurucu ve ihtilalci bir meclistir
• Meclis hükümeti sistemini benimsemiştir
• Olağanüstü bir meclistir (Tüm yetkileri kendinde
toplamıştır)
• Güçler birliği ilkesini benimsemiştir (Yasama-Yürütme-
Yargı)
• Gayesi milli birliği, bağımsızlığı sağlamak ve Misak-ı
Millîyi gerçekleştirmektir
• Üyeleri arasında azınlık temsilcileri yer almaz.
BMM’NİN ÇIKARDIĞI KANUNLAR
• Ağnam vergisinin artırılması: Çıkarılan ilk kanundur
• Firariler Kanunu
• Düzenli Ordu Kurma Kanunu
• Teşkilat-ı Esasiye: 1921 Anayasası ilan edildi
• İstiklal Marşı’nın Kabulü Kanunu
• İstiklal Mahkemelerinin Kurulması Kanunu
BMM’nin 24 Nisan 1920 Kararları
• Hükûmet kurmak zorunludur.
• Geçici olarak bir hükûmet başkanı tanımak ya da padişah
vekili atamak uygun değildir.
• Meclisin temsil ettiği millî iradeyi, vatanın mukadderatına
hâkim tanımak esastır.
• BMM’nin üstünde bir kuvvet mevcut değildir.
• BMM, yasama ve yürütme yetkilerini kendinde toplar.
Meclisten seçilecek ve vekil olarak görevlendirilecek bir
kurul, hükûmet işlerine bakar. Meclis başkanı bu kurulun
da başkanıdır (Meclis Hükûmeti Sistemi).
• Padişah ile halife, baskı ve zorluktan kurtulduğu zaman
meclisin düzenleyeceği yasal ilkeler içinde konumunu alır.
• Başkomutanlık Kanunu: Mustafa Kemal’e verilmiştir
• Hıyanet-i Vataniye Kanunu: TBMM’ye isyan edenler için
çıkarıldı
• Nisab-ı Müzakere Kanunu: Meclis İç Tüzüğü
• Men-i İsrafat Kanunu
• Men-i Müskirat Kanunu: İçki ve Tütün yasağı getirildi
 BÜYÜK MİLLET MECLİSİNE KARŞI ÇIKAN AYAKLANMALAR
İstanbul Hükümeti Tarafından Çıkarılan Kuvayı İnzibatiye (Hilafet Ordusu) – Anzavur Ayaklanması
İstanbul Hükümeti Ve İtilaf Devletleri Tarafından Çıkarılan Düzce – Çapanoğlu – Delibaş Mehmet – Çopur Musa –
Ayaklanmalar Koçgiri – Milli Aşiret Ayaklanmaları
Azınlıkların Çıkardığı Ayaklanmalar Pontus ve Ermeni Ayaklanmaları
Kuvayi Milliye Yanlısı Olup Sonra Ayaklananlar Çerkes Ethem ve Demirci Mehmet Efe Ayaklanması

BMM’nin AYAKLANMALARA KARŞI ALDIĞI ÖNLEMLER

10 Ocak Hakimiyet-i Milliye Gazetesi çıkarıldı.
6 Nisan Anadolu Ajansı kuruldu.
16 Nisan Ankara Müftüsü Rıza Börekçi karşı fetva
yayınladı.
29 Nisan Hıyanet-i Vataniye kanunu çıkarıldı.
6 Mayıs İstanbul ile iletişim kesildi.
24 Mayıs İstanbul Hükümeti yok sayıldı.
11 Eylül İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
 SEVR ANLAŞMASI (10 AĞUSTOS 1920)
• İtalya’nın San Remo kentinde Sevr Antlaşmasının taslağı
belirlendi
• Osmanlı antlaşmayı kabul etmedi ve Yunanlar Bursa ve
Uşağı işgal etti
• İşgal sonrasında Saltanat Şurası toplandı ve antlaşmayı
imzalamaya Reşat Halis, Hadi Paşa ve Rıza Tevfik
Fransa’ya gitti.
• Bu antlaşma Mebusan Meclisi’nin onayından geçmediği
için geçersiz ve uygulanmamıştır
• Osmanlı Devleti’nin imzaladığı son antlaşmadır.
Antlaşmanın Bazı Maddeleri
• İstanbul ve çevresi Osmanlı Devleti’ne bırakılacak ancak
antlaşma hükümlerine uyulmazsa İstanbul Osmanlı
Devleti’nden alınacak.
• Arap toprakları, İngiltere ve Fransa'nın mandası altına
alınacak.
• Doğu Trakya ve Batı Anadolu Yunanistan’a verilecek.
• Anadolu’nun doğusunda Ermenistan ve Kürdistan
kurulacak.
• Antalya, Muğla, Aydın ve Afyon İtalyan nüfuz bölgesi
olacak.
• Rodos ve On İki Ada İtalyanlara, diğer Ege Adaları
Yunanlara bırakılacak.
• Mardin, Urfa, Antep Fransa’ya kalacak; Adana’dan Kayseri
ve Sivas’ın kuzeyine kadar olan bölge Fransız nüfuzuna
dâhil edilecek.
• Boğazlar, Osmanlı Devleti’nin üye olmadığı “Boğazlar
Komisyonu” adlı uluslararası bir örgütün yönetimi altında
ve bütün devletlerin gemilerine açık olacak.
• Osmanlı silahlı kuvvetlerindeki asker sayısı en çok 50.700’e
çıkarılabilecek ve deniz gücü sınırlandırılacak.
• Kapitülasyonlardan tüm İtilaf Devletleri yararlanacak ve
Osmanlı Devleti savaş tazminatı ödeyecek.
• Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 7. maddesi yürürlükte
kalacak.
 KURTULUŞ SAVAŞI MUHAREBE DÖNEMİ
DOĞU CEPHESİ
• İlk açılan cephedir. GÜMRÜ ANLAŞMASI
• Cephede Osmanlı’dan kalan Kazım Karabekir’in • Bir antlaşma metninde ilk defa ‘Türkiye’ ifadesi kullanıldı
15.Kolordusu ve Kuvayi Milliye savaşmıştır. • TBMM’nin ilk diplomatik zaferidir ve ilk tanındığı
• Kazım Karabekir’e cephedeki başarılarından dolayı ‘Şark antlaşmadır
Fatihi’ unvanı verildi. • Antlaşmayı Kazım Karabekir imzaladı
• TBMM ile Ermenistan arasında GÜMRÜ Antlaşması • Türkiye’yi resmi anlamda tanıyan ilk devlet
imzalanmıştır . Ermenistan'dır.
• Doğu sınırını şekillendiren antlaşmalar;
*Gümrü
*Batum (Gürcistan'dan Batum geri alındı)
*Moskova
*Kars (Doğu sınırı kesinlik kazandı)
 GÜNEY CEPHESİ
• Fransız ve Ermenilere karşı savaşılmıştır.
• Bu cephede düzenli ordu yoktur. Kuvay-ı Milliye birlikleri
savaşmıştır.
• Sakarya Meydan Muharebesinden sonra imzalanan
Ankara Anlaşması ile kapanmıştır.
ÖNEMLİ İSİMLER, KAHRAMANLAR
Adana  Tufan Bey, Topçu Kemal Bey
Antep  Teğmen Said(Şahin Bey), Kılıç Ali Bey
Maraş  Sütçü İmam, Rıdvan Hoca
Urfa Yüzbaşı Ali Saip

İSTİKLAL MADALYASI
UNVAN ALAN İLLER
ALAN İL VE İLÇELER
İNEBOLU
1921 ANTEP GAZİ 1924
(KASTAMONU)
1973 MARAŞ KAHRAMAN 1925 MARAŞ
1984 URFA ŞANLI 2008 ANTEP
2016 URFA
 BATI CEPHESİ
I.İNÖNÜ SAVAŞI(6-10 Ocak 1921)
• Bu cephede Yunanlılarla savaşılmıştır.
• Sivas Kongresinde Ali Fuat Cebesoy Batı Cephesi
komutanlığına atanmıştır.
• Önce Kuvayımilliye sonra düzenli ordu savaşmıştır.
• Gediz Muharebelerinin kaybedilmesi üzerine düzenli
ordu kurulmuştur. Ali Fuat Cebesoy Moskova’ya elçi
olarak atandı
• Kuzey’e İsmet İnönü Güney’e Refet Bele atanmıştır.
Savaşın Sonuçları
*Düzenli ordunun ilk zaferidir.
*İsmet İnönü’nün rütbesi generalliğe yükseltildi.
TALİM
T- TEŞKİLAT-I ESASİYENİN KABULÜ (20 Ocak 1921)
• Türkiye Devleti’nin ilk anayasasıdır
• ’Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir’ maddesiyle
egemenlik halka verilmiştir
• Türkiye Cumhuriyeti’nin tek yumuşak ve en kısa süreli
anayasasıdır
A- AFGANİSTAN DOSTLUK ANLAŞMASI (1 Mart 1921)
• TBMM’yi tanıyan ilk islam ülkesi Afganistan’dır
L- LONDRA KONFERANSI (21 Şubat - 12 Mart 1921)
-Konferansa TBMM’yi İtalya davet etmiştir
-Konferansta TBMM adına Bekir Sami Bey Osmanlı Adına
Tevfik Paşa katılmıştır
-Tevfik Paşa söz sırası kendine geldiğinde ‘Ben sözü Türk
milletinin gerçek temsilcisi olan TBMM’ye bırakıyorum
demiştir.
-Konferanstan sonra Bekir Sami Bey görevden alındı yerine
Yusuf Kemal Tengirşek göreve getirildi.
•
İ- İSTİKLAL MARŞININ KABULÜ(12 Mart 1920)
İstiklal Marşı yarışmasını Maarif Bakanlığı düzenlemiştir
• Yazarı Mehmet Akif Ersoy, Yazıldığı yer: Taceddin Dergahı
• İstiklal Marşı Kahraman Türk Ordusu’na ithafen
yazılmıştır.
• İlk defa 1982 Anayasası’nda yer almıştır.
• İstiklal Marşı Açıksöz ve Hakimiyet-i Milliye
gazetelerinde yayımlanmıştır.
• İlk beste: Ali Rıfat Çağatay
• Son bestecisi: Osman Zeki Üngör’dür
II.İNÖNÜ SAVAŞI
(23 Mart – 1 Nisan 1921)
• İtalya Anadolu’dan çekilmeye başladı
• Fransa TBMM ile ateşkes görüşmelerine başladı
• İngiltere Malta’da esir Türklerin bir kısmını serbest bıraktı
M. Kemal, İsmet İnönü’ye gönderdiği telgrafta “Siz orada
sadece düşmanı değil, milletin makus talihini de yendiniz.”
demiştir.

M- MOSKAVA DOSTLUK ANLAŞMASI (16 Mart 1921)

• Kars ve Ardahan TBMM’ye, Batum ise Gürcistan’a
bırakılacak
• Sovyet Rusya, Misak-ı Millî’yi tanıyacak ve
kapitülasyonlardan vazgeçecek,
• Boğazların geleceğine Karadeniz'e kıyısı olan ülkelerin
katılacağı konferansta karar verilecek,
• Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusya arasında yapılmış
antlaşmalar geçersiz sayılacaktır.
• *Batum’un Gürcistan’a bırakılması Misak-ı Millî’den
verilen ilk tavizdir.
*Sovyet Rusya, TBMM’yi tanıyan ilk Avrupa devletidir.
 KÜTAHYA - ESKİŞEHİR MUHAREBELERİ
(10-24 Temmuz 1921)
• Fransa Ateşkes görüşmelerini iptal etti, İtalya Anadolu’yu boşaltma kararından vazgeçti
• Eskişehir, Afyonkarahisar, Kütahya ve Bilecik kaybedildi
• Ordu daha fazla zarar görmemesi için Sakarya Irmağı’nın doğusuna çekildi
• Meclisin Ankara’dan Kayseri’ye taşınması gündeme geldi.
• Mustafa Kemal bu savaş sonucunda askerliğe geri döndü.
• Mustafa Kemal’e 3 aylığına Başkomutanlık Kanunu çıkartıldı
• Başkomutan Mustafa Kemal ordunun ihtiyaçlarını karşılamak için Tekalif-i Milliye emirlerini yayınladı
*Tekalif-i Milliye Emirleri: Ordunun ihtiyacını karşılamak için halkın elindeki eşya veya mal varlıklarına geri ödenmek
suretiyle el konulmasıdır.
*Bu emirlerin uygulanmasını kolaylaştırmak için İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
• Savaş devam ederken Mustafa Kemal Ankara’da Öğretmenlerle bir araya gelerek I. Maarif Kongresini düzenlemiştir.
Bu kongre Mustafa Kemal’in eğitim öğretime verdiği önemi gösterir.
 SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (SUBAYLAR SAVAŞI)
(23 AĞUSTOS – 13 EYLÜL 1921)
SAVAŞIN SEBEPLERİ
• Türk ordusunun Kütahya – Eskişehir’de mağlup olması,
• Ankara’yı ele geçirmek,
• Meclisi dağıtmak,
• Millî Mücadele’ye son vermek.
 "Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır. O satıh
bütün vatandır. Vatanın her karış toprağı, vatandaşın
kanıyla ıslanmadıkça terk olunamaz."
SONUÇLARI
• 1683 İkinci Viyana Kuşatması’ndan sonra başlayan geri
çekilme sona erdi.
• Mustafa Kemal’e Mareşallik rütbesi ve Gazilik unvanı verdi.
• İtilaf devletleri arasındaki görüş ayrılıkları daha da arttı.
• Fransa, ile Ankara Anlaşması imzalandı, Fransızlar
Anadolu'yu terk etti.
• İngiltere’nin Yunan ordusuna güveni sarsıldı. Yunan ordusu
savunma, Türk ordusu taarruz hazırlıklarına başladı.
• İtilaf Devletlerinin ateşkes önerisi reddedildi.

SAKARYA’NIN KADIN KAHRAMANLARI

• Halide Edip Onbaşı olmuştur.
• Selanikli Ayşe rütbeli olarak savaşa katılan ilk Türk
kadınıdır.
• Çete Emir Ayşe “efe” unvanı alan ilk Türk kadınıdır.
• İstiklal Madalyası sahibi Halime Çavuş (Kocabıyık) çavuş
rütbesi almıştır.
• Erzurumlu on iki yaşındayken onbaşı rütbesi almıştır.
 KARS ANLAŞMASI (13 Ekim 1921)
• Gürcistan – Azerbaycan – Ermenistan  TBMM
• Doğu sınırı kesin olarak belirlendi.
• Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan Türkiye’nin
tanımadığı bir antlaşmayı tanımayacak.
• Nahçıvan bölgesine muhtariyet (özerklik) verilecek.
• İstanbul’un güvenliği sağlandığı takdirde, Boğazlar
ticarete açılacak.
ANKARA ANLAŞMASI (20 Ekim 1921)
• Fransa  TBMM
• Hatay Fransızlara bırakılacak (misakı milliden taviz)
• İskenderun bölgesi için özel bir yönetim kurulacak Türkçe
resmî dil olacak.
• Türkiye Selçuklu Devleti’nin kurucusu Süleyman Şah’ın
mezarının da içinde bulunduğu Caber Kalesi, Türkiye’nin
mülkü olarak kalacak.
• Hatay dışında Suriye sınırımız belirlendi.
• Güney Cephesi kapandı ve birlikler Batı Cephesi’ne
kaydırıldı.
 BÜYÜK TAARRUZ VE BAŞKOMUTANLIK MEYDAN MUHAREBESİ
(26 – 30 AĞUSTOS 1922)
• Başkomutanlık Yasası 20 Temmuz 1922'de süresiz olarak
uzatıldı.
• Avrupa’da temaslarda bulunması için Yusuf Kemal
Tengirşenk görevlendirildi.
 "Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!"
• Doğu ve Güney Cephelerinin teçhizatı ve askerleri Batı
Cephesi’ne nakledildi.
• Mustafa Kemal tarafından bizzat yönetildi.
• Yunan General Trikopis esir alındı.
• Fevzi Çakmak’a “Mareşallik” rütbesi verildi.
• Kurtuluş Savaşı’nın muharebeler dönemi sona erdi ve
diplomatik dönem başladı.
• İngiliz Başbakan Llyod George istifa etti.
• Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalandı.

MUDANYA ATEŞKES ANLAŞMASI (11 Ekim 1922)

• İngiltere – Fransa – İtalya  TBMM (İsmet İnönü)
*Yunanistan fiilen katılmadı.
• Doğu Trakya - Edirne dâhil olmak üzere 15 gün içinde
tahliye edilecek.
• Boğazlar ve İstanbul TBMM’ye devredilecek.
• Refet Bele komutasındaki Türk kuvvetleri 19 Ekim
1922’de İstanbul’a girdi.
 LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (23 TEMMUZ 1923)
• Konferansa Katılan Delegeler: İsmet İnönü, Hasan Saka, • İstanbul 45 gün içinde boşaltılacak.
Dr. Rıza Nur • Borçlar: Osmanlı Devleti’nin topraklarından ayrılan
• Gözlemci Devlet: ABD ülkeler arasında ödenecektir. Düyûn-ı Umûmiye İdaresi
• Antlaşmanın yapıldığı yer: İsviçre – Lozan kaldırılacaktır.
• İtilaf Devletlerinin İstanbul Hükûmetini de davet etmesi • İstanbul’da yaşayan Rumlar ve Batı Trakya’da yaşayan
üzerine 1 Kasım 1922’de saltanat kaldırıldı. Türkler hariç Türk ve Rum nüfus mübadele edilecektir.
• SSCB Boğazlar konusundaki görüşmelere katılmıştır. • Patrikhane: İstanbul’da kalacak fakat ekümenik yetkileri
• Mustafa Kemal’in taviz verilmemesini istediği elinden alınacaktır.
konular; • Azınlıklar: Türk vatandaşı olacak, Türk kanunlarına tabi
-Kapitülasyonların kaldırılması tutulacaktır.
-Ermenilerin toprak isteği • Kapitülasyonlar: Tamamen kaldırılacaktır.
SINIRLAR • Savaş Tazminatı: Bosnaköy ve Karaağaç savaş tazminatı
olarak Türkiye’ye bırakılacak. Meriç nehri iki ülke
Bulgaristan İstanbul arasında sınır olacak.
BATI Anlaşması • Adalar: On İki Ada İtalya’ya Gökçeada (İmroz), Bozcaada
Yunanistan  Mudanya ve Tavşan Adaları Türkiye’ye diğer Ege Adaları
DOĞU Kars Anlaşması Yunanistan’da kalacaktır.
• Yabancı Okullar Sorunu: Türkiye kanunlarına uyma şartı
GÜNEY Ankara Anlaşması
getirildi
Musul sorunu sonraya • Boğazlar: Türkiye'nin başkanlığında uluslararası bir
IRAK bırakıldı (Çözülemeyen tek komisyon tarafından yönetilecektir. Türkiye, Boğazların
konu) her iki yakasında da asker bulundurmayacak.
 ASKERLİK HAYATI
Şam’da V. Orduya staj yapmak için gitti;
Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurdu
Kurmay Yüzbaşı olarak V. Ordu Kurmay Başkanlığına atandı
31 Mart İsyanı’nı bastırmak için İstanbul’a geldi
ÖĞRENİM HAYATI Trablusgarp Savaşı’nda Binbaşı oldu
Mahalle Mektebi 1913’te Sofya Ataşesi oldu. Rütbesi Yarbaylığa yükseldi
Şemsi Efendi Okulu (İlkokul) Çanakkale Cephesi’nde Arıburnu Grup Komutanlığına getirildi. Rütbesi Albay oldu
Selanik Mülkiye Rüştiyesi (Ortaokul) Kafkas Cephesi’ne gönderildi General oldu
Selanik Askeri Rüştiyesi (Kemal adını aldı) Adana’da Yıldırım Orduları Grup Komutanı oldu

Manastır Askeri İdadisi(Lise) Veliaht Vadettin ile Almanya gezisine gitti.

İstanbul Harp Okulu VII. Ordu Komutanlığına atandı. Suriye’ye gitti. Yıldırım Orduları Grup Komutanı
(Teğmen olarak mezun oldu) oldu
30 Nisan 1919’da 9.Ordu Müfettişliğine atandı
İstanbul Harp Akademisi
(Kurmayı Yüzbaşı) 19 Eylül 1921 tarihinde TBMM tarafından Mareşal ve Gazi unvanı verildi

ATATÜRK’ÜN YAZDIĞI VEYA TERCÜME YAPTIĞI ESERLER

Takımın Muharebe Talimi
HAYATINA YÖN VEREN FİKİR HAYATINI ETKİLEYEN DÜŞÜNCELER Cumalı Ordugahı
ŞEHİRLER
Namık Kemal Vatanseverlik Tabiye Tatbikat ve Seyahati
Selanik Bölüğün Muharebe Talimi
Ziya Gökalp Milliyetçilik
Manastır Zabit ve Kumandan ile Hasbihal (Subay ve Komutan ile Konuşmalar)
Mehmet Emin Yurdakul  Milliyetçilik
İstanbul Voltaire  Bilimsellik ve Akılcılık
Tabiye Meselesinin Halli ve Emirlerin Sureti Tahririne Dair Nesayih
NUTUK
Şam Montesquieu  Demokrasi  1919-1927 yılları arasını anlatır
Sofya  Samsun’a çıktım ile başlayıp Gençliğe Hitabe ile sona erer
Jean - Jacques Rousseau  Yurttaşlık
 Geliri Türk Hava Kurumu’na bırakıldı
 ATATÜRK DÖNEMİ İÇ POLİTİKA
II.TBMM’nin AÇILMASI (1923-1927)
• Meclisin ilk toplantısı en yaşlı üye sıfatıyla Abdurrahman
Şeref Bey’in başkanlığında yapılmıştır
• İnkılapçı bir meclistir
• Lozan’ı onaylamıştır
• Mustafa Kemal Ankara ve daha sonra Gaziantep
milletvekili olarak görev yapmıştır
CHP’nin KURULMASI (1923)
• İlk kurultayı Sivas Kongresi’dir. Çünkü bu kongrede
Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kuruldu.
Bu cemiyet daha sonra Halk Fırkasına dönüştürüldü.
• Atatürk ilkelerini savunmuştur
• Kurucusu ve Genel Başkanı Mustafa Kemal’dir
• Dokum Umde kararlarına göre kuruldu
• Ekonomide Devletçiliği savundu
• Çift dereceli seçim sistemini savundu
• En uzun süre iktidarda kalan partidir
• İsmi sonradan Cumhuriyet Halk Fırkası daha sonradan
ismi Cumhuriyet Halk Partisi adını aldı
TERAKKİPERVER CUMHURİYET FIRKASI (1924)
• Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk muhalefet partisidir.
• Kurucuları Kâzım Karabekir, Adnan Adıvar, Refet Bele,
Ali Fuat Cebesoy ve Rauf Orbay
• Ekonomide liberazilmi ve tek dereceli seçimi
savunmuştur.
• Her türlü dini görüşe saygı gösterilmesi gerektiğini
savunmuştur
• Şeyh Sait İsyanına destek verdiği gerekçesiyle
kapatılmıştır
NASTURİ AYAKLANMASI (1924)
• İngiltere’nin desteği ile Musul sorunu nedeniyle
Hakkari’de yaşandı
ŞEYH SAİT AYAKLANMASI (1925)
• Cumhuriyet rejimine karşı çıkan ilk çıkan isyandır
• İngiltere bu isyanı desteklemiştir
• İsyanı bastıramayan Ali Fethi Okyar hükümeti istifa etmiş
yerine İsmet İnönü getirilmiştir
• Bölgedeki asayişi sağlamak için Takrir-i Sükun Kanunu
çıkartıldı
• 1926 Ankara Antlaşması ile Musul İngiltere’ye bırakıldı
 İZMİR SUİKASTİ (1926)
• İzmir’de Mustafa Kemal’e suikast girişiminde bulundu.
Giritli Şevki’nin ihbarıyla bu suikast sonuçsuz kaldı
• Son kez İstiklal Mahkemeleri görev yapmıştır
 Mustafa Kemal bu olay üzerine ‘Benim naçiz vücudum
elbet bir gün toprak olacaktır. Fakat Türkiye
Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır’ demiştir
BOZKURT – LOTUS OLAYI (1926)
• Fransa’nın Midilli adası yakınlarındaki Türk gemisini
batırma olayıdır.
• Konu Lahey Adalet Divanı’nda görüşüldü.
• Türkiye’yi Mahmut Esat Bozkurt temsil etmiştir.
SERBEST CUMHURİYET FIRKASI (1930)
• Kurucusu: Ali Fethi Okyar. Makbule Atadan da görev
almıştır
• Ekonomi ’de liberalizmi savundu
• Tek dereceli seçim sistemini savundu
• Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci muhalefet partisidir.
• Ali Fethi Okyar partinin çizgi dışına çıktığını düşünerek
kapatmıştır
MENEMEN OLAYI (1930)
• Cumhuriyet rejimine karşı çıkan ikinci isyandır
• İsyan Derviş Mehmet ve adamları tarafından çıkarılmıştır
• Önce iki bekçiyi sonra olaya müdahale etmek isten
Mustafa Fehmi Kubilay şehit edildi
• Suçlular Divan-ı Harpte yargılandı
• Bu olaydan sonra çok partili hayata 1946 yılına kadar
geçilmemiştir
BURSA OLAYI
• Ezanın Türkçe okunması üzerine çıkan olaylardır
• İlk Türkçe ezan Fatih Camii’nde Rıfat Bey tarafından
okunmuştur
 Mustafa Kemal Bursa olayı hakkında ‘Bu bir din
meselesi değil dil meselesidir’ demiştir
• Adnan Menderes Dönemi’nde ezan aslına çevrildi
RAZGARD OLAYI
• Bulgar gençlerinin Türk mezarlarını tahrip etmesi olayıdır.
WAGON LİTS OLAYI (1933)
• Fransız Demir yolu şirketinde çalışan Naci Bey’in Türkçe
konuştuğu için işten çıkarılması olayıdır. Bu olay sonunda
‘Vatandaş Türkçe Konuş’ kampanyası düzenlendi

CUMHURİYETÇİLİK
• Anahtar Kavramlar; • Anahtar Kavramlar;
Seçim, seçme,
seçilme, meclis,
demokrasi, millî
egemenlik, millî irade
• Yenilikler
• TBMM’nin açılması
• Saltanatın kaldırılması
• Cumhuriyetin ilanı
• Halifeliğin kaldırılması
• Ordunun siyasetten
ayrılması
• Çok partili hayata
geçiş
• Kadınlara siyasi
hakların tanınması
• 1921 ve 1924
anayasalarının
çıkarılması
• Seçmen yaşının
düşürülmesi
ATATÜRK İLKELERİ
MİLLİYETÇİLİK HALKÇILIK LAİKLİK İNKILAPÇILIK
• Anahtar Kavramlar; • Anahtar Kavramlar; • Anahtar Kavramlar;
Birlik, beraberlik, Eşitlik, adalet, sınıf, Akıl, bilim, vicdan, Muassır, uygar,
bağımsızlık, kültür, zümre, imtiyaz, sosyal inanç, hürriyet, çağdaş, yeni, Batı,
millî bilinç, tarih, dil devlet ibadet, doğma, tabu, Bilmi, modern, gelişim
• Yenilikler • Yenilikler batıl • Yenilikler
• TBMM’nin açılması • TBMM’nin açılması • Yenilikler • Mecelle’nin yerine
• İstiklal Marşı’nın • Saltanatın • Saltanatın kaldırılması Medeni Kanun’un
kabulü kaldırılması • Halifeliğin kaldırılması kabul edilmesi
• Misak-ı İktisadi’nin • Cumhuriyet’in ilanı • Şeriyye ve Evkaf • Arap harfleri yerine
kabulü • Tevhid-i Tedrisat Vekâletinin Latin harflerinin
• Kapitülasyonların Kanunu kaldırılması kabulü
kaldırılması • Aşar Vergisi’nin • Medreselerin • Türk Ocakları yerine
• Tevhid-i Tedrisat kaldırılması kapatılması Halkevlerinin açılması
Kanunu • Medeni Kanun’un • Şapka Kanunu • Darülfünun yerine
• Medeni Kanun’un kabülü • Tekke, zaviye ve İstanbul
kabulü türbelerin kapatılması Üniversitesinin
• Halkevlerinin
açılması
• Kabotaj Kanunu açılması • Medeni Kanun’un
kabulü • Fes yerine şapka
• Yeni Türk harflerinin • Soyadı Kanunu
getirilmesi
kabulü • Unvan ve lakapların • Şeriat
Mahkemelerinin • Takvim, saat, ölçü,
• Türk Parasını yasaklanması
kapatılması rakam ve hafta
Koruma Kanunu • Kılık-Kıyafet Kanunu tatilinin değiştirilmesi
• Türk Tarih Kurumu • Millet Mekteplerinin
• Türk Dil Kurumu açılması
 ATATÜRK İNKILAPLARI
SİYASİ ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR
SALTANATIN KALDIRILMASI (1 Kasım 1922)
• Lozan’a her iki tarafında çağrılması ve bundan dolayı
çıkabilecek kargaşayı önleme isteği
• Yönetimde iki başlılığa son vermek
• Ulus egemenliğini, Cumhuriyeti hayata geçirmek isteği
• Meclis Saltanatın kaldırılması teklif edilmiş ve oy
çokluğuyla hayata geçirilmiştir
• Son Osmanlı Padişahı yurtdışına çıkarılmış ve Tevfik Paşa
Hükümetine son verilmiştir
• Osmanlı ailesinden gelen Abdülmecit Efendi TBMM
tarafından Halife olarak seçilmiştir
SONUÇLARI
• Lozan’a TBMM tek başına katıldı
• Osmanlı Devleti resmi olarak sona erdi
• Laiklik yolunda ilk adım atılmış oldu
*I.TBMM’nin yaptığı tek inkılaptır
• Ulusal egemenliğin gerçekleştirilmesi yönündeki en
büyük engel ortadan kalktı
• Devlet başkanı ve rejim sorunu ortaya çıktı.
ANKARA’NIN BAŞKENT OLMASI (13 EKİM 1923)
• İsmet Paşa, Ankara’nın başkent olması için TBMM’ye yasa
önerisi olarak sunmuş ve yasa kabul edilmiştir.
CUMHURİYET’İN İLANI (29 EKİM 1923)
• Devletin rejimi , adı ve hükümetin şekli belirlenmiştir
• Kabine sistemine geçildi
• Yapılacak inkılaplar için uygun bir ortam hazırladı
• Milli Egemenlik anlayışı güçlenmiştir
• Cumhurbaşkanı: Mustafa Kemal Atatürk
• Başbakan ve Dışişleri Bakanı: İsmet İnönü
• Meclis Başkanı: Ali Fethi Okyar seçilmiştir
• Genelkurmay Başkanı: Fevzi Çakmak
• Milli Savunma Bakanı: Kazım Özalp
• Milli Eğitim Bakanı :İsmail Safa Özler
• Sıhhıye Bakanı: Refik Saydam
 HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 MART 1924)
• Yapılacak inkılaplar için en büyük engel olması
• Halifenin yetkilerini aşması
• Seyit Ali ve Ağa Han’ın Türkiye’nin içişlerine karışıldığını
ortaya koyan mektupları
• Ulusal toplum anlayışına geçilmek istenmesi
SONUÇLARI
• Milli egemenliğin önündeki en büyük engel ortadan kalktı
• Devletin rejimi konusundaki soru işaretleri ortadan kalktı
• Laikleşme yönündeki en büyük engel ortadan kalktı
• Tevhid-i Tedrisat Kanunu çıkarılarak eğitim öğretim
kurumları birleştirildi
• Şeriyye ve Evkaf Vekaleti kaldırılarak yerine Diyanet İşleri
Başkanlığı getirildi.
• Erkan-ı Harbiye Vekaletinin yerine Millî Savunma Bakanlığı
ve Genel Kurmay Başkanlığı kuruldu.
• Osmanlı hanedanı yurt dışına çıkarıldı.
• Elmalılı Hamdi Yazır’a “Hak Dini Kur’an Dili” (Kur’an-ı Kerim
Türkçe meali) yazdırıldı ve halka ücretsiz dağıtıldı
 HUKUK ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
1924 ANAYASASI (20 Nisan 1924)
• Türkiye Devleti bir cumhuriyettir.
• Türkiye Devleti’nin dini İslam’dır, resmî dili Türkçedir,
başkenti Ankara’dır.
• Hâkimiyet kayıtsız şartsız millete aittir
• Yasama TBMM’ye, yürütme cumhurbaşkanı ve hükûmete, • 1934 Kadınlara Milletvekili seçme ve seçilme hakkı verildi
yargı ise bağımsız mahkemelere aittir.
• Vatandaşların hak ve özgürlükleri devlet tarafından
düzenlenir.
TÜRK KADINI VE SİYASİ HAKLARI
• 1930: Kadınlara Belediye seçme ve seçilme hakkı verildi
*Türkiye’nin ilk Kadın Belediye Başkanı Sadiye Hanım
• 1933: Kadınlara Muhtarlık seçme ve seçilme hakkı verildi.
*Türkiye’nin ilk Kadın Muhtarı Gül Esin
Dünya’nın ilk kadın kongresi 1935 yılında Türkiye’de
yapılmıştır
MEDENİ KANUNUN KABULÜ (1926)
• Osmanlı Dönemi’nden kalan Mecelle toplumun sadece
müslüman kesimine uygulanabildiği için mecelle yerine
Medeni Kanun kabul edilmiştir
• İsviçre Medeni Kanunu örnek alınarak Türk Medeni Kanunu
hazırlanmıştır
• Kadınlara Resmi Nikah Zorunluluğu, Tek Eşlilik,Boşanma,
Miras, Mahkeme Tanıklığı ve Velayet hakları getirilmiştir.
• Medeni Kanun: Şahıs,Eşya,Miras ve Aile konularını
içermektedir
1924 ANAYASASI DEĞİŞİKLİKLER
‘Devletin şekli Türkiye Devleti’nin 1928 1934
Cumhuriyet’tir, dini İslam, resmi dili Devletin dini İslam’dır Kadınlara ilk kez
değiştirilemez’ Türkçe ve başkenti ibaresi anayasadan seçme ve seçilme
ibaresi getirilmiştir Ankara’dır çıkarılmıştır hakkı tanınmış

1937 1946
Anayasa’nın en
Atatürk ilkeleri Çok partili hayat ve
Sert ve kazuistik üstün ve bağlayıcı anayasaya tek dereceli seçime
bir anayasadır norm olduğundan eklenmiştir geçilmiştir
bahsetmiştir.(İlk kez)

Gizli oy açık sayım

döküm ilkesi kabul
Seçimler dört yılda bir Çoğunlukçu demokrasi edilmiştir
yapılır modelini uygulamıştır
 EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
TEVHİD-İ TEDRİSAT KANUNU (3 Mart 1924)
• Meclise öneri olarak Maarif Nazırı Vasıf Çınar sunmuştur. • Yazılı dili ile konuşma dili arasındaki uyumsuzluk, arap
• Eğitimde ikiliğe son vermek amacıyla çıkarıldı.
• Bütün eğitim ve öğretim kurumları Milli Eğitim
Bakanlığına bağlandı.
• Medreseler kapatılmış, yabancı okulların üzerindeki
devlet denetimi artmıştır.
MAARİF TEŞKİLATI HAKKINDA KANUN (1926)
• Eğitim ve öğretim dinin etkisinde kurtarılmış; çağdaşlık,
laiklik, bilimsellik, bütünlük ilkeleri benimsenmiştir.
• Okul açılması devletin iznine bağlanmıştır.
• İlköğretim ücretsiz ve zorunlu hale getirildi.
• Karma eğitim modeline geçildi.
• Müfredatların yapılandırılmasında ABD’li eğitimci John • Süreli yayın organı olan ve Atatürk tarafından ismi verilen
Dewey’den yardım alındı.
HARF İNKILABI (1928)
harflerinin öğreniminin zor olması ve eğitimi yaygınlaştırıp
ulusal bilinci artırmak için Latin Alfabesi kabul edildi
• 24 Kasım 1928’de Mustafa Kemal’e ‘Başöğretmen’ unvanı
verildi.1981 yılında itibaren 24 Kasım Öğretmenler Günü
olarak kutlanmıştır.
• Yeni harflerle basılan ilk gazete Mardin Ekspres
gazetesidir.
• Halk arasında okuma yazma oranını artırmak için 1928
yılında Millet Mektepleri açıldı.
TÜRK TARİH KURUMUNUN KURULMASI (1931)
• Türklerin kökenlerini araştırmak, Anadolu tarihini
aydınlatmak ve Türklerin Dünya tarihine katkılarını ortaya
çıkarmak amacıyla kuruldu.
• İlk Başkanı Tevfik Bıyıklıoğlu’dur.
derginin ismi Belleten’dir.
• İlk kazı çalışması Ahlatlıbel çalışmasıdır.
 HALK EVLERİ (1932) EĞİTİM ALANINDAKİ DİĞER GELİŞMELER
• Cumhuriyet’in ilkeleri ve inkılaplarını halka anlatmak 1925 Ankara Hukuk Mektebi açıldı
amacıyla kurulmuştur
1926 Gazi Eğitim Enstitüsü açıldı
• 1931 yılında kapatılan Türk Ocaklarının yerine
kurulmuştur 1927 Köy Öğretmen Okulu açıldı
• Yayın organı Ülkü dergisidir Darülelhan, İstanbul Belediye Konservatuvarına
• 1951 yılında Adnan Menderes tarafından kapatılmıştır 1927
dönüştürüldü
1930 İlk Devlet müzesi olan Etnografya Müzesi açıldı
TÜRK DİL KURUMU (1932)
• Türkçenin zenginliğini ortaya koymak, yabancı kelimelerin 1930 Yüksek Ziraat Enstitüsü açıldı
etkisinden arındırmak ve bir bilim dili hale gelmesini 1933 İstanbul Üniversitesi
sağlamak amacıyla kuruldu
İlk opera Adnan Saygun tarafından açıldı: Özsoy
• Türk Dil Kurumu’nun ilk başkanı Samih Rıfat’tır 1934
Operası
• Türkçe’nin dünya tarihindeki ilk dillerden birisi ve dünya
dillerinin kaynağı olduğunu savunan Güneş Dil Teorisi 1934 Ayasofya, müzeye dönüştürüldü
1930’lı yıllarda ortaya atıldı 1935 Ankara Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi

ÜNİVERSİTE REFORMU 1936 Ankara Siyasal Bilgiler Okulu açıldı

• İsviçreli Profesör Türkiye’ye davet edilmiş ve Darulfünun Dolmabahçe Sarayı’ndaki Veliaht Dairesinde
1937
hakkında rapor yazılması istendi. Resim ve Heykel Müzesi açıldı
• Rapor sonucunda 18 Kasım 1933’te Darulfünun 1937 Köy Eğitim Yurtları açıldı
kapatılmış yerine İstanbul Üniversitesi açılmıştır
 TOPLUMSAL ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR
ŞAPKA KANUNU (25 Kasım 1925)
• Atatürk ilk olarak Kastamonu-İnebolu’ya yaptığı gezi
sırasında şapkayı takarak halka tanıttı
• 25 Kasım 1925’te Şapka Giyilmesi Hakkında Kanun
çıkarıldı
• Din adamlarının dini ayinleri haricinde dini kıyafetlerle
dolaşması yasaklandı.
TEKKE,ZAVİYE ve TÜRBELERİN KAPATILMASI
(30 KASIM 1925)
• Refik Koraltan’ın Teklifiyle 30 Kasım 1925’te tekke, zaviye
ve türbeler kapatıldı
• Dervişlik, şeyhlik, mollalık, falcılık, üfürükçülük gibi
unvanların kullanılması yasaklandı
SOYADI KANUNU (1934)
• Toplumsal eşitliği sağlamak
• Resmi ve sosyal ilişkilerde isim benzerliğinden yaşanan
kargaşaya son vermek
• Her ailenin ön adı dışında bir soyadı alması zorunlu hale
geldi
• Alınacak soyadının genel ahlaka aykırı olmaması, gülünç
olmaması kararlaştırılmıştır
• Mustafa Kemal’e özel bir kanunla Atatürk soyadı
verilmiştir. Bu soyadının başkası tarafından kullanılması
yasaklanmıştır
• Atatürk’ün ailesine ‘Atadan’ soyadı verilmiştir
UNVAN VE LAKAPLARIN KULLANIMINI YASAKLAYAN
KANUN (1934)
• Bu kanun ile ‘hacı, ağa, hafız, molla, beyefendi,
hanımefendi, hanım, paşa’ gibi ayrıcalık belirten unvanlar
yasaklanmıştır.
 ÖLÇÜ, RAKAM VE TAKVİMDEKİ DEĞİŞİKLİKLER
25 Aralık 1925 Takvim Değişikliği
EKONOMİ ALANINDA YAPILAN
26 Aralık 1925 Saat Sistemi Değişikliği İNKILAPLAR
30 Mayıs 1928 Uluslararası Rakamlara Geçilmesi İZMİR İKTİSAT KONGRESİ (1923)
• Kongreye farklı meslek gruplarından 1135 delege
Ölçü ve Tartı Birimlerindeki
1 Nisan 1931 katılmıştır
Değişiklik
• Kongre Başkanı Kazım Karabekir
Milli Bayramlar ve Genel Tatiller • Ekonomi politikalarını belirlemek için toplanmıştır
27 Mayıs 1935
Hakkındaki Kanun • Kongrede Misak-ı İktisadi kararları kabul edilmiştir
1 Haziran 1935 Hafta Tatilinde Değişiklik Alınan Kararlar;
*Aşar vergisi kaldırılmalıdır
*Yerli sanayi ve ürünleri korunmalıdır
*Sanayiyi teşvik edici yasalar çıkmalıdır
*İşçilere sendika kurma ve grev hakkı verilecektir
*Yatırımcılara kredi verecek bankalar kurulmalıdır
*Yabancıların kurduğu tekellerden kaçınılmalıdır
*Ham maddesi yurt içinde yetişen endüstri kolları
kurulmalıdır
*Önemli kuruluşlar millileştirilecektir
TARIM ALANINDA YAPILAN DÜZENLEMELER TİCARET ALANINDA YAPILAN DÜZENLEMELER
1925 Aşar vergisi kaldırıldı Anadolu Sigorta Kuruldu
1925
Devlet tarafından Tütün İdaresi satın (İlk milli sigorta kuruluşu)
1925
alındı 1925 Sanayi ve Ticaret Odaları Yasası
1925 Atatürk Orman Çiftliği açıldı. Kabotaj Kanunu kabul edildi
1925
1933 Yüksek Ziraat Enstitüsü açıldı (Türk kara suları millileşti)

1936 Tarım Kredi Kooperatifleri açıldı Menkul Kıymetler ve Borsalar

1933
Kanunu
1938 Fiskobirlik açıldı
1936 Türk Parasını Koruma Kanunu
1938 Toprak Mahsulleri Ofisi açıldı
ATATÜRK DÖNEMİNDE AÇILAN BANKALAR
İş Bankası; İlk özel bankadır,
1924
İlk genel müdürü  Celal Bayar
1925 Sanayi ve Maadin Bankası
1926 Emlak ve Eytam Bankası
1933 Sümerbank; İlk kamu yatırım bankası
1933 Belediyeler Bankası; İlbank
1935 Etibank
1937 Denizbank
1938 Halkbank
 SANAYİ ALANINDAKİ GELİŞMELER ULAŞIM ALANINDAKİ GELİŞMELER
1924 Taş Kömürü Kurumu açılmıştır Devlet Demiryolları Genel
1927 Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı 1924 Müdürlüğü kuruldu; İlk kamu
işletmesidir
Liberalizmin fayda sağlamaması
1933 üzerine Devletçilik politikasına Türk Tayyare Cemiyeti kuruldu
geçildi 1925 (THK)

I.Beş Yıllık Sanayi Planı

1933 Kayseri Uçak ve Motor fabrikası
yayımlanmıştır. (Rusya yardım etti) 1926
açıldı
Maden Tetkik Arama Enstitüsü
1935 Vecihi Hürkuş ilk sivil havacılık
kurulmuştur 1932
okulunu açtı
Çubuk Barajı açılmıştır. (Türkiye’nin
1936 1935 Türk Kuşu kuruldu
ilk barajı
II. Beş Yıllık Sanayi Planı
SAĞLIK ALANINDAKİ GELİŞMELER
1938 hazırlanmıştır. II. Dünya savaşından
dolayı uygulanamamıştır 1920 Yeşilay
1921 Çocuk Esirgeme Kurumu Kuruldu.
1926 Hilal-i Ahmer, Kızılay’a dönüştürüldü
Hıfzıssıhha Enstitüsü Dr Refik
1928
Saydam tarafından kuruldu
 ATATÜRK DÖNEMİ DIŞ POLİTİKA
TÜRKİYE – YUNANİSTAN İLİŞKİLERİ TÜRKİYE – İNGİLTERE İLİŞKİLERİ
• 1923-1930 arası temel sorunlar Nüfus Mübadelesi ve • Lozan’da gündeme geldi fakat çözümü sonraya bırakıldı
Patrikhane konularıdır • 1924’te Haliç Konferansı toplandı. Türkiye’yi temsilen Ali
• Yunanistan İstanbul’daki her rumu etabli (yerleşik) Fethi Okyar katıldı
sayılacağını söyledi. Türkiye – Yunanistan ilişkileri gerildi. • Haliç konferansında sorun çözülemeyince konu Milletler
Konu Milletler Cemiyetine taşındı fakat sonuç elde Cemiyeti’ne taşındı.
edilmedi. • Milletler Cemiyeti Musul’un Irak’a bırakılması kararı verdi
10 Haziran 1930’da imzalanan antlaşmaya göre; • İngilizlerin doğuda insanları kışkırtarak, silahlandırarak
*Doğum yerleri ve bölgeye yerleşme tarihleri ne olursa ayaklanmalar yapması ve Şeyh Sait İsyanı sonunda
olsun İstanbul Rumları ile Batı Trakya Türklerinin tamamı Ankara Antlaşması ile Musul İngiltere’ye bırakıldı
‘Etabli’ kabul edilerek sorun çözüldü
*Yunanistan Patrik seçimine müdahale etti. Türkiye Patrik
Konstantinious Arapoğlu’nu sınır dışı etti. Mübadeleye dahil
olmayan Vasil Georgiadis seçildi. Türkiye iç işlerine
karışılmasına izin vermedi.
*1930 yılında iki ülke arasında Dostluk, Tarafsızlık, Uzlaşma
ve Hakem Antlaşması imzalandı.
*Venizelos 1934 yılında Atatürk’ü Nobel Barış Ödülü’ne
aday göstererek dünya siyaset tarihinde bir ilke imza attı. İki
ülke arasındaki dostane ilişkiler Kıbrıs Sorununa kadar sürdü
 TÜRKİYE – FRANSA İLİŞKİLERİ
• Suriye sınırı sorunu yaşandı. 1926 yılında Dostluk ve İyi
Komşuluk İlişkileri Sözleşmesi imzalanarak Hatay
haricindeki Suriye sınırı belirlendi
• Yabancı Okullar sorunu yaşandı. Türkiye’nin kararlı
tutumu sonucunda yabancı okullar Türk Hükümetinin
isteği yönünde kabul edildi.
• 1926’da Bozkurt adlı Türk Gemisi Fransızlar tarafından
batırıldı. Konu Adalet Divanına taşındı ve Türkiye’nin
Lehine sonuçlandı
• Türkiye Adana - Mersin demir yolunu satın alarak
millileştirmek istedi ancak Fransa bu isteğe karşı çıktı.
Türkiye 1929 yılında Adana-Mersin demir yolunu satın
aldı.
• Osmanlı Borçları sorun haline geldi. 1929 Dünya
Ekonomik Krizinde kur farkından dolayı Türkiye taksiti
ödeyemedi. Daha uygun ödeme koşuluyla tekrar
görüşüldü ve son taksit 1954 yılında ödendi
• Fransa ile en büyük sorun Hatay Sorunu’dur.
 Mustafa Kemal Atatürk ‘Kırk asırlık Türk yurdu ecnebi
elinde kalamaz’ demiştir.
• Türkiye Hatay’ı topraklarına dahil etmek için konuyu
Milletler Cemiyeti’ne taşıdı. Cemiyet Sandler’ı Hatay’a
göndererek bir rapor hazırlamasını istedi. Raporda
Hatay’ın Türkiye’ye dahil edilmesi gerektiğini yazdı
• 1938’de Hatay Bağımsız Cumhuriyeti kuruldu.
*İlk ve Son Cumhurbaşkanı: Tayfur Sökmen
*İlk ve Son Başbakanı: Abdurrahman Melek
*1939 yılında Hatay Meclisi’nin kararıyla ana vatana
katıldı.
TÜRKİYE – SSCB İLİŞKİLERİ
• Sovyet Rusya Milli Mücadele Dönemi’nde Türkiye’ye
yardım etti.
• 1925 yılında iki devlet tarafsızlık ve saldırmazlık
antlaşması imzaladı (1929 ve 1935’te uzatıldı)
• 1930’dan itibaren Türkiye’nin Batılı devletlerle
yakınlaşmaya başlaması Sovyet Rusya’yı endişelendirdi
ve ilişkiler zayıfladı.
TÜRKİYE’NİN MİLLETLER MECLİSİNE GİRMESİ (1932)
• Musul konusunda taraflı tutum sergiledikleri için Türkiye
katılma girişiminde bulunmadı.
• İspanya ve diğer devletlerin desteğiyle üyeliğe davet
edildi.
• Türkiye dünyaya barış yanlısı olduğunu göstermek için
1932 yılında daveti kabul ederek Milletler Cemiyeti’ne
üye oldu.
BALKAN ANTANTI (1932) [TAYYAR]
• Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya, Romanya arasında
Nazilerine tehditlerinden dolayı Balkan Antantı
imzalanarak batı sınırımız güvence altına alındı
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ (1936)
• Lozan Antlaşmasında boğazlarda başkanı Türk olan bir
komisyon oluşturulmuştu
• İtalya Habeşistan’ı, Almanya Ren bölgelerini işgal edince
Türkiye şartların değiştiğini söyleyerek İsviçre’nin Montrö
kentinde toplanılmasını teklif etti
• Sözleşmeye göre;
*Boğazlardaki komisyon kaldırıldı ve tüm yetkileri
Türkiye’ye verildi.
*Boğazlar Türk askeri tarafından korunacak.
*Boğazlar ticaret gemilerine açık olarak savaş
durumunda Türkiye istediği gibi açık kapayabilecek.
SADABAT PAKTI (1937)
• İtalya ve Almanya’nın yayılmacı politika izlemesinden
dolayı Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında
imzalandı. 1955’te Bağdat Paktı kuruldu ve Sadabat
Paktının devamı sayıldı
 10 KASIM 1938
• 8 Kasım’da komaya giren Atatürk, 10 Kasım 1938’de vefat etti
• TBMM 11 Kasım 1938’de toplanarak Malatya Milletvekili İsmet İnönü’yü
cumhurbaşkanı seçti Atatürk’ün naaşı 21 Kasım 1938’de Etnografya
Müzesindeki geçici kabrine konuldu. 10 Kasım 1953'te Anıtkabir’e
nakledildi.
 İKİ SAVAŞ ARASI DÖNEM
SSCB’NİN KURULMASI
• Çarlık Rusya'da 1905 yılında ekonomik sorunlar
neticesinde çıkan isyanla DUMA MECLİSİ kuruldu, halk
yönetime katıldı.
• 1.Dünya Savaşından olumsuz etkilenen halk isyan etti.
Çar II.Nikola tahttan indirildi yerine Vladimir İlyiç Lenin
önderliğinde Bolşevikler Yönetimi ele aldı. (Ekim Devrimi
1917)
LENİN
• Başkent Petersburg'dan Moskova’ya taşındı.
• 1 ocak 1923de Rusya İmparatorluğu SSCB'ye
dönüştürüldü.
• NOVAYA EKONOMİ ÇESKAYA (NEP);
*Köylünün mahsulüne el konulmayacak.
*Yabancı sermayeye izin verilecek
STALİN
• I. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1928) yayınlandı.
• Kolektifleştirme politikası uygulamaya konuldu;
*Özel mülkiyete son verildi.
*Köylüler devlet çiftliklerinde toplandı.
*Tarımda makineleşmeye geçildi.
SSCB VE ORTA ASYA POLİTİKASI
• Türk Kültürü ve tarihini silmek amacıyla Türkistan ismi
yasaklandı.
• Rus Kiril harfleriyle karışık Latin harfler kullanılarak
Türkçe unutturuldu.
• İslam'ı ortadan kaldırma ve hıristiyanlaştırma politikası
uygulandı. BASMACI HAREKATI
• Baskın yapan mücadele eden anlamlarında, Türkistan'ı
Ruslardan kurtarmak amacıyla yapılan hareketin genel
adıdır.
• İsmail Gaspıralı, harekatın fikir babasıdır.
• Yusuf Akçura: Üç Tarzı Siyaset ’in yazarı ve harekatın
liderlerindendir.
• 1918de Milli Hokand Hükümetinin Çarlık Rusya
tarafından dağıtılmasıyla başlamıştır.
• 1921 yılında Enver Paşanın bölgeye gelmesiyle güç
kazansa da 1922 yılında Enver Paşanın ölümüyle güç
kaybetmiş 1935 yılında sona ermiştir.
• Ruslar 2.Dünya Savaşında bölgede bulunan Türkleri zorla
savaşa göndermiş, ihanet ettiği düşünülen Ahıska
Türkleri başta olmak üzere bölge halkını Sibirya'ya
sürgün etmiştir.
 UZAK DOĞU’DA JAPONYA
• 1867de tahta geçen İmparator Mutsuhito Batı tarzı
yenilikleri içeren ‘Meji Restorasyonu’ sürecini başlattı.
• Artan üretim ve hammadde ihtiyacı sonucu yayılmacı bir
politika izleyen Japonya 1894 – 1895 yılları arsında Çin’e
1905’te Rusya'ya saldırmış ve yenmiştir.
ORTA DOĞU’DA MANDA YÖNETİMLER
• Mandacılık; siyasal ve ekonomik açıdan zayıf ve kendi
kendini yönetemeyecek olduğu kabul edilen bir ülkenin
yönetiminin bir başka devlete verilmesidir.
• Fransa; Suriye – Lübnan
• İngiltere; Ürdün – Irak – Filistin
1929 DÜNYA EKONOMİK KRİZİ (KARA PERŞEMBE)
• ABD ekonomisinde yaşanan tekelleşme,
• Almanya'nın savaş tazminatını ödemek maksadıyla
karşılıksız para basması ve sonucunda oluşan
hiperenflasyon,
• Borsada yaşanan spekülatif hareketlenmeler sonucu
oluşan panik havas sonucu borsanın %75 düşmsine
verilen isimdir.
• Bunun sonucunda;
*Dünyada 50 milyon insan işsiz kaldı.
*Binlerce banka iflas etti.
*Dünyada üretim %40 azaldı.
*Dünya ticareti %65 azaldı.
• Krizden en az etkilenen ülkeler Türkiye ve SSCB olmuştur.
Türkiye'de Krize Karşı alınan Önlemler;
• Ekonomide Devletçilik Politikasına geçildi. (1930)
• Yerli malının teşviki amacıyla; İthalat kısıtlanmış ve
gümrük vergileri artırılmıştır.
• Kazım Özalp tarafından Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti
kurulmuştur.
• 1929’da Yerli Malı Haftası ilan edilmiştir.
• Ekonomide Kliring (Takas Sistemi) yani İhracat yapılan
devletten İthalat yapma politikası uygulanmıştır.
I. DÜNYA SAVAŞI SONRASINDA BARIŞI SAĞLAMA ÇABALARI
MİLLETLER CEMİYETİ (CEMİYET-İ AKVAM) (1920)
• Wilson ilkelerinde dünyada barış ve güvenliğin
sağlanması için uluslararası bir cemiyetin kurulması
isteniyordu.
• Paris Barış Konferansı’nda hazırlanan sözleşme 10 Ocak
1920’de İsviçre’nin Cenevre kentinde İmzalandı ve
Milletler Cemiyeti kuruldu.
• Türkiye 1923’te Barış yanlısı olduğunu göstermek
amacıyla üye olmuştur.
LOCARNO ANTLAŞMASI (1925)
• Barışı korumak amacıyla İsviçre’nin Lokarno kentinde ;
Fransa – Almanya – İngiltere – İtalya – Polonya – Belçika
ve Çekoslovakya arasında bir konferans toplandı. 1 Aralık
1925’de anlaşma imzalandı.
BRİAND-KELLOG PAKTI (1928)
• Dünya barışını korumak amacıyla 27 Ağustos 1928’de
Paris’te Almanya – Fransa – İtalya – İngiltere – ABD –
Japonya – Çekoslovakya ve Belçika arasında
imzalanmıştır. Aynı yıl Türkiye ve SSCB de pakta üye
olmuştur.
TOTALİTER (BASKICI) REJİMLERİN KURULUŞU
İTALYADA FAŞİZM (KARAGÖMLEKLİLER)
• İtalya'nın 1.DS’da istediği sonucu alamaması sonucu
ekonomik ve sosyal alanda çöküş yaşanmıştır.
• Karagömlekliler adı verilen destekçileriyle faşist lider
Benito Mussolini 1922 yılında iktidara geldi ve
diktatörlüğünü ilan etti.
• Roma İmparatorluğunu yeniden kurmak milli amaç
haline geldi.
• Scala isimli eserinde amaçlarını anlatmıştır.
ALMANYADA NAZİZM
• Almanya'nın 1.DS sonucu yaşadığı ekonomik ve sosyal
buhran Hitlerin iktidara gelmesinde etkili olmuştur.
• İtalyan Lider Mussolini’den etkilenen Hitler’in
destekçilerine Kahverengi Gömlekliler adı verilir.
• 1924 seçimlerinde meclise giren Hitler, 1933 yılında
çoğunluğu elde etti ve kendini Führer ilan etti.
• Amacı Doğu Avrupa'da yaşayan Alman azınlıkları kendi
hakimiyetinde birleştirmek ve yeni topraklar elde etmek.
• Kavgam isimli eserde amaçlarını ve fikirlerini yazmıştır.
 II. DÜNYA SAVAŞI (1939-1945)
II. DÜNYA SAVAŞIN SEBEPLERİ II. DÜNYA SAVAŞI’NIN YAYILMASI
• I. Dünya Savaşı’nın sonunda yenilen devletlerle yapılan • Savaşın Cepheleri; Avrupa, Pasifik ve Kuzey Afrika
ağır anlaşmalar. • 1938’de Almanya, Avusturya ile birleştiğini ilan ederek bu
• Almanya 1919’da imzaladığı Versay Antlaşması’nın haksız ülkeyi ilhak etti.
maddeler içerdiğini ve yeniden gözden geçirilmesi • Çekoslovakya’da Südet bölgesi üzerinde hakkı olduğunu
gerektiğini düşünüyordu. ileri sürdü. Bölge Almanya’ya bırakıldı.
• Milletler Cemiyeti, uluslararası sorunların çözümünde ve • 1939’da Çekoslovakya tamamen Almanya’nın işgali altına
saldırgan ülkelere karşı yaptırımlarda etkisiz kaldı. girdi. İtalya da aynı yıl Arnavutluk’u işgal etti.
• Japonya’nın, Çin’in Mançurya bölgesini ve İtalya’nın, • Almanya ve SSCB Baltık bölgesini ve Polonya’yı paylaştı.
Etiyopya’yı işgal etmesini önleyemedi.
• 1929’da yaşanan Dünya Ekonomik Bunalımı
• Almanya, İtalya ve Japonya revizyonist politikaları hayata
geçirmeye çalıştı.
• Japonya'nın Avrupalı devletleri Asya'dan çıkarmak
istemesi.
BLOKLAR
MİHVER DEVLETLER MÜTTEFİK DEVLETLER
İNGİLTERE
ALMANYA
FRANSA
İTALYA
SSCB
JAPONYA
ABD
 AVRUPA CEPHESİ
• 1 Eylül 1939’da Almanya’nın Polonya’ya saldırması
üzerine II. Dünya Savaşı başladı
• Almanya 1940’ta Norveç ve Danimarka’yı ele geçirdi.
Almanya’nın Polonya’ya saldırmasıyla İngiltere ile Fransa
3 Eylül’de Almanya’ya savaş ilan etti.
• SSCB de doğudan Polonya topraklarına girdi.
• Fransa’ya giren Alman ordusu Paris’i ele geçirdi
*Haziran 1940’ta Fransızlar ateşkes antlaşmasını
imzaladılar. Fransa topraklarında Almanya’nın
kontrolünde Vichy Hükûmeti kuruldu.
• Hitler İngiltere’ye karşı hava saldırısı başlattı. Ancak
başarısız oldu.
• 22 Haziran 1941’de SSCB’ye "Barbarossa" harekâtı
başladı. Ancak kış şartlarının ağırlaşmasıyla Almanların
ilerleyişi durdu. SSCB ordusu kış bastırınca karşı saldırıya
geçerek Alman ordusunu mağlup etti.
PASİFİK CEPHESİ
• 7 Aralık 1941’de Japon uçak filosu Hawaii Adalarındaki
Pearl Harbor limanında bulunan ABD donanmasına
saldırdı. ABD, Mihver Devletler grubuna savaş ilan etti.
KUZEY AFRİKA CEPHESİ
• İngiltere’nin kontrolündeki Süveyş Kanalı’nı ele
geçirmek amacıyla İtalya ve Almanya, Kuzey Afrika’ya
bir harekât başlattı.
• 1943’te İngiliz ve Amerikan birlikleri üstünlüğü ele
geçirerek Alman ve İtalyan güçlerini Afrika’dan
çıkardılar.
• Müttefik Devletler, Akdeniz üzerinden İtalya’ya
saldırdılar. İtalya yenilerek teslim oldu.
 SAVAŞ SONA ERİYOR
• 6 Haziran 1944’te Müttefik Devletler Alman işgali
altındaki Fransa’nın Normandiya kıyılarına büyük bir
çıkarma gerçekleştirdi
• 1945 yılı başlarında, Almanya’nın uzun süre
savaşamayacağı ortaya çıkmıştı.
• Yalta kentindeki toplantıda ve Almanya’nın koşulsuz
olarak teslim alınması konusunda anlaştılar.
*Yalta Konferansı sonrası döneme Demir Perde adı
verilir.
• 7 Mayıs 1945 tarihinde kayıtsız şartsız teslim olduğu
antlaşmayı imzaladı.
• ABD, 6 Ağustos 1945’te Hiroşima ve 9 Ağustos’ta
Nagazaki’ye atom bombası attı.
• Japonya 14 Ağustos 1945’te kayıtsız şartsız
• teslim oldu, 2 Eylül 1945’te
• ateşkes antlaşmasını imzaladı ve
• II. Dünya Savaşı sona erdi.
BİRLEŞMİŞ MİLLETLER TEŞKİLATININ KURULMASI
(24 Ekim 1945)
• II. Dünya Savaşı devam ederken 14 Ağustos 1941de ABD
ve tarafından hazırlanan Atlantik Bildirisi’nde temeli
atılmıştır.
*Savaştan sonra toprak kazanılmayacak
*İnsanlar korku ve açlıktan kurtulacak
*Uluslararası iş birliği geliştirilecek.
• Çin, Fransa, SSCB, İngiltere, ABD ve Türkiye dâhil olmak
üzere diğer kurucu üyelerin onaylamasıyla resmen
kuruldu.
*Savaşları ve barışa yönelik tehditleri önlemek
*Ülkeler arasında dostane ilişkiler kurmak
*Uluslararası ekonomik ve sosyal iş birliğini sağlamak
*UNESCO, WHO, IMF kurulmuştur.
 II. DÜNYA SAVAŞININ SONUÇLARI
• Nazizm, faşizm gibi akımlar tasfiye edildi.
• Almanya ve Avusturya dört işgal bölgesine ayrıldı.
• ABD, geliştirdiği nükleer teknolojiyle dünya siyasetinin
en önemli gücü hâline geldi.
• SSCB, 1949’da atom bombasını, 1953’te hidrojen
bombasını geliştirdi.
• ABD – SSCB arasındaki çatışma Batı ve Doğu Bloklarını
ortaya çıkardı ve Soğuk Savaş Dönemi’ni başlattı.
• 1948 de Filistin'de İsrail devleti kuruldu.
• Sömürgecilik önemini yitirdi.
• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi kabul edildi.
BARIŞI SAĞLAMA ÇABALARI
ADANA KONFERANSI (30 OCAK 1943)
• İngiltere başbakanı Churchill ve İsmet İnönü arasında
gerçekleşti.
• Türkiye'nin savaşa katılması halinde masraflarının
karşılanacağı sözü verildi.
KAHİRE KONFERANSI (4-6 Aralık 1943)
• Churchill, Roosevelt ve İsmet İnönü arasında gerçekleşti.
• İsmet İnönü, gerekli silah ve cephane sağlanması
karşılığında savaşa girmeyi kabul etmiştir.
YALTA KONFERANSI (4-11 Şubat 1945)
• ABD, İngiltere ve SSCB arasında Savaş sonunda devletler
arasındaki iş birliğini geliştirmek ve dünyanın geleceğini
planlamak amacıyla toplanmıştır.
SAN FRANCİSCO KONFERANSI (25 Nisan-26 Haziran 1945)
• Birleşmiş Milletlerin kurulmasını sağlamak amacıyla
toplanmıştır.
• Daimî üyelere veto hakkı verildi.
• Türkiye 50. daimi üye konumundadır.
POTSDAM KONFERANSI (17 Temmuz-2 Ağustos 1945)
Almanya’nın teslim olmasından sonra yaşanan sorunları
görüşmek ve barış koşullarını belirlemek amacıyla
toplanmıştır.
• Almanya ve Avusturya, dört işgal bölgesine ayrılarak
ABD, İngiltere, Fransa ve SSCB yönetimine bırakılacak.
• Almanya’ya askerî ve ekonomik kısıtlama ve
yükümlülükler getirilecek.
• İtalya ile barış görüşmeleri yapılacak.
 II. DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA TÜRKİYE
Cumhurbaşkanı  İsmet İnönü
Başbakan  Refik Saydam
 Şükrü Saraçoğlu
Dışişleri Bakanı  Şükrü Saraçoğlu
 Numan Menemencioğlu
Hasan Saka
Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak
Rauf Orbay
• Mihver ve Müttefik Devletler Türkiye'yi kendi yanlarında
savaşa sokmak istemişlerdir. Buna karşın Türkiye Denge
Politikası uygulamıştır.
• Türkiye fiilen II. Dünya Savaşı’na katılmamıştır.
• 1940’da Köy Enstitüleri kuruldu.
• 1941 Petrol Ofisi kuruldu.
• 1940 Milli Koruma Kanunu Kapsamında; Türk Ticaret
Ofisi ve Et ve Balık Kurumu kuruldu.
• 1942’de Ekmek Karnesi uygulamasına başlandı.
• 1943 Varlık Vergisi Kanunu çıkarıldı.
• Alman saldırısına karşı Çatalca'da Çakmak Hattı kuruldu
• Fiyat yükselişini engellemek için Narh Sistemi uygulandı.
• II. Beş Yıllık Kalkanıma Planı uygulanamadı.
• Garip Akımı bu dönemde ortaya çıktı
*Şiirde Serbest Nazım’ı savunan akımın önemli isimleri;
Peyami Safa, Ahmet Hamdi Tanpınar, Bedri Rahmi
Eyüpoğlu, Sait Faik Abasıyanık, Behçet Necatigil.
• 1945 Nuri Demirağ tarafından Milli Kalkınma Partisi
kuruldu.
*Atatürk dönemi sonrası ilk muhalefet partisi.
• Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu görüşmeleri sırasında
çıkan anlaşmazlıktan dolayı CHP’den ayrılan dört mv
Dörtlü Takrir Grubunu kurdu.
• Celal Bayar C
• Adnan Menderes A
• Fuat Köprülü Fe
• Refik Koraltan R
• 1946 tek dereceli seçim sistemine geçildi.
• 1948 Fevzi Çakmak tarafından Millet Partisi kuruldu.
 SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ
• II. Dünya Savaşı’ndan sonra ABD ve SSCB’nin 1947 – 1961 yılları arasında silaha başvurmadan ideolojik, jeopolitik ve
ekonomik savaş sürecine Soğuk Savaş Dönemi denir
Sebepleri;
• II. Dünya Savaşı sonunda Almanya’yı kimin yöneteceği konusundaki görüş ayrılığına Berlin Buhranı denir.
*Almanya Berlin Duvarı ile ikiye bölünür
*Doğu Almanya: Demokrat Almanya SSCB
*Batı Almanya: Federal Almanya ABD
• Bu sürecin içinde yer almak istemeyen ‘Üçüncü Dünya’ ülkeleri ‘Bağlantısızlar’ adı verilen bir blokta yer aldılar

AVRUPA KONSEYİ’NİN KURULUŞU (1949)

• Merkezi Fransa - Strazburg
• İngiltere, Fransa, Danimarka, İtalya, İrlanda, Norveç,
İsveç, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg tarafından 5
Mayıs 1949’da kuruldu. Türkiye Aralık 1949 tarihinde
katılarak konseyin kurucu üyeleri arasında yer aldı
 ABD LİDERLİĞİNDEKİ BATI BLOKU
TRUMAN DOKTRİNİ (1947)
• SSCB ve komünist tehdidine karşı ihtiyaç sahibi devletlere
askeri ve ekonomik yardımda bulunarak ABD Başkanı Harry
Truman tarafından ortaya atıldı. Türkiye ve Yunanistan’a
ekonomik olarak yardım yapıldı
MARSHALL PLANI (1947)
• ABD Dışişleri Bakanı George Marshall’ın aralarında Türkiye’nin
de bulunduğu 16 ülkeye ekonomik yardım yapması
AVRUPA EKONOMİK TOPLULUĞU (1957)
• 1951 Paris Antlaşması ile Belçika, Federal Almanya,
Lüksemburg, Fransa, İtalya ve Hollanda tarafından Avrupa
Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) kuruldu. 1957 Roma
Antlaşması ile Avrupa Ekonomik Topluluğu Kuruldu. 1992’de
Avrupa Birliği olarak değiştirildi
KUZEY ATLANTİK ANTLAŞMASI ÖRGÜTÜ (NATO) (1949)
• SSCB ve Komünizmin Avrupa’da yayılmasını önlemek amacıyla
ABD tarafından kurulan askeri savunma ve ittifak grubudur.
• Türkiye üye olabilmek için Tahsin Yazıcı komutasında Kore’ye
6000’den fazla asker gönderdi. Türkiye Kore Savaşında
gösterdiği askeri başarısından dolayı NATO’ya 1952 yılında
katıldı.
SSCB LİDERLİĞİNDEKİ DOĞU BLOKU
COMİNFORM (1947)
• SSCB’nin uydu ülkeleriyle bağını güçlendirmek ve komünist
ülkeleri kontrol altında tutmak amacıyla Truman Doktrini ve
Marshall Planı ile mücadele etmek amacıyla kuruldu
• Yugoslavya 1948 yılında ayrıldı
MOLOTOF PLANI (1947)
• Rus dış işleri bakanı Molotof’un Komünist ülkelere yaptığı mali
iyileştirme planıdır. Marshall Planına karşı oluşturulmuştur
COMECON (1949)
• SSCB tarafından ABD’nin Marshall planına karşı sosyalist
ülkelere ekonomik dayanışmasını sağlamak amacıyla kuruldu
VARŞOVA PAKTI (1955)
• NATO’nun etkinliğini azaltmak, silahlı gücünü kırmak amacıyla
SSCB ve Doğu Bloku’na üye devletlerce savunma örgütü olarak
kuruldu
 SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ’NDE ORTA DOĞU

İSRAİL’İN KURULUŞU (1948) EİSENHOWER DOKTRİNİ

• Yahudi Devleti kurma fikri ilk kez Dünya Siyonist Başkanı • ABD Başkanı Eisenhower tarafından Orta Doğu’nun SSCB
Theodor Hertz tarafından 1869 yılında dünya gündemine kontrolüne girmesini engellemek amacıyla Orta Doğu
getirdi. ülkelerine yaptığı para yardımıdır. Bu Doktrini kabul eden
• İngiltere Dışişleri Bakanı Balfour 1917 yılında Yahudi ve yararlanan ülkeler arasında Türkiye’de yer almaktadır.
Devleti’nin kurulmasını onayladığını ve Yahudi göçüne
izin veren Balfour Deklarasyonu'nu yayımladı.
• 1948 yılında David Ben Gorion Tel Aviv merkezli Yahudi
Devletini kurdu.
• İsrail Devleti’ni ilk tanıyan devlet ABD, İlk tanıyan Arap
ülkesi Mısır, İlk tanıyan Müslüman ülke Türkiye oldu.

SÜVEYŞ KRİZİ (1956)

• Mısır Lideri Cemal Abdülnasır'ın Süveyş Kanalı’nın
işletimini millileştirmesiyle İngiltere, Fransa ve İsrail
arasında çıkan krizdir.
• ABD ve SSCB’nin olaya müdahale etmesiyle kriz
çözülmüştür.
 UZAK DOĞU’DAKİ GELİŞMELER
KORE SAVAŞI (1950-1953)
• II.Dünya Savaşı’ndan sonra Kore 38.Enlem sınır olmak
üzere ikiye ayrılmıştır
• Kuzey Kore Halk Cumhuriyeti: SSCB
• Güney Kore Halk Cumhuriyeti: ABD yönetimindeydi
• SSCB kontrolündeki Kuzey Kore, Güney Kore’ye savaş ilan
etti.
• ABD liderliğinde Birleşmiş Milletlerin yardımıyla bölgeye
askeri bir kuvvet gönderildi. Türkiye’de bölgeye Tahsin
Yazıcı komutasında yaklaşık 6 bin kişiyle katıldı.
• Taraflar birbiri üstüne üstünlük kuramamış ve
Panmunjon antlaşması ile 38.Enlem sınır olarak
kalmasına karar verildi.
GÜNEYDOĞU ASYA ANTLAŞMA TEŞKİLATI (SEATO)
• ABD Uzak Doğu’daki etkinliğini artırmak ve SSCB’yi bir
çember içine almak amacıyla Filipinler, Tayland, Fransa,
İngiltere, Yeni Zelanda, Avustralya ve Pakistan ile beraber
SEATO’yu kurdu.
GÜNEY ASYA’DA YAŞANAN GELİŞMELER
HİNDİSTAN VE PAKİSTAN’IN KURULMASI
• İngiltere sömürgesindeki Hindistan 1917 yılında Mahatma
Gandhi önderliğinde bağımsızlık ayaklanmalarına başladı.
İngilizler’in Hindistan halkından aldığı tuz vergisine karşı 1930’da
400 kilometrelik Tuz Yürüyüşü gerçekleştirildi
• 1947 yılında Hindistan Kuruldu
• Müslümanlar Birliği Cemiyeti Kongresinde alınan kararla
• Muhammed Ali Cinnah tarafından Pakistan bağımsızlığını
kazandı.
• 1947 yılında Pakistan kuruldu
GÜNEYDOĞU ASYA MİLLETLERİ BİRLİĞİ (ASEAN)
• Soğuk Savaş Dönemi’nde ticari ve ekonomik işbirliği yapmak
amacıyla 1967 yılında Filipinler, Tayland, Malezya, Endonezya,
Singapur arasında ASEAN kuruldu
FRANSA’NIN CEZAYİR’İ İŞGALİ
• Fransa 1830 yılında Cezayir’i işgal etti. 1945 yıllarına kadar çıkan
bağımsızlık ayaklanmalarını Fransa şiddetli şekilde bastırdı.
• 1945 Fransa 40 bin Cezayirliyi öldürerek Setif Katliamını
gerçekleştirdi. Cezayirli Cemile Setif Katliamı sonrası Cezayir
Ulusal Kurtuluş Cephesi’ne katıldı.
• Cezayir 1962 yılında bağımsızlığına kavuştur
 SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ TÜRKİYE DIŞ POLİTİKASI
• 1949 yılında Batı ile olan ilişkilerini geliştirmek için
Avrupa Konseyi’ne üye oldu
• 1952 yılında NATO’ya katıldı. Kuzey Kore savaşında 1
tugay kuvvet göndermesi etkili oldu
• 1955 yılında Sovyet tehdidine karşı Türkiye, Irak, İngiltere,
İran ve Pakistan’ın katılımıyla Bağdat Paktı kuruldu.
*1959’da İran Paktan ayrıldı ve merkezi Ankara’ya
taşındı.
*1959 yılında örgütün adı CENTO’ya (Merkezi Antlaşma • Tek dereceli seçim usulüne geçildi. Bu seçimlerde son kez
Örgütü) çevrildi.
SİYASET
• Türkiye II. Dünya Savaşı’nın ardından yeniden çok partili
hayata geçti.
• Nuri Demirağ tarafından kurulan Milli Kalkınma Partisi
Türkiye’nin ilk muhalefet partisi oldu
• 1946 yılında Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik
Koraltan, Fuat Köprülü (Dörtlü Takrir) CHP’den ayrılarak
Demokrat Parti’yi kurdu.
1946 SEÇİMLERİ (Sopalı – Şaibeli Seçimler)
açık oy gizli sayım yapıldı.
• 1948 yılında yeterli muhalefet yapamadığını düşünen
bazı vekiller DP’den ayrılarak Millet Partisi’ni kurdu.
Mecliste 3 parti yer aldı

1950 SEÇİMLERİ
• Bu seçimler gizli oy açık sayım usulüyle yapılmıştır.
• Beyaz Devrim olarak bilinir.
• Seçimleri Demokrat Parti Kazandı.
• Cumhurbaşkanı: Celal Bayar
• Başbakan: Adnan Menderes
• Dışişleri Bakanı: Fuat Köprülü
 DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİ GELİŞMELER • 27 Mayıs 1960’ta Türk Silahlı Kuvvetleri Orgeneral Cemal
• Liberal ekonomiyi benimsemiştir Gürsel Başkanlığında yönetime müdahale etti.
• Ezan yeniden Arapça okunmaya başlanmıştır *Milli Birlik Komitesi oluşturuldu.
• 1952 yılında Marshall yardımı alabilmek için Köy *Demokrat Partililer tutuklandı ve parti kapatıldı.
Enstitüleri ve Halkevleri kapatıldı *Yassıada mahkemelerinde yargılanarak Adnan
• NATO’ya üye olabilmek için Kore’ye asker gönderdi Menderes, Hasan Polatkan ve Fatih Rüştü Zorlu idam
• 1953 yılında Atatürk’ü Koruma Kanunu çıkartıldı edildi. Celal Bayar ve Refik Koraltan hapis cezası aldı.
• 1953 yılında Atatürk’ün naaşı Etnografya Müzesi’nden
Anıtkabir’e taşındı.
*Mimarları: Emin Onat - Orhan Arda
• 1955’te 6-7 Eylül Olayları yaşandı
• 1955’te Karadeniz Teknik Üniversitesi ve Ege Üniversite
kuruldu
• 1957’de ODTÜ ve Atatürk Üniversitesi kuruldu.
• Batı’dan gelen yardımlarla traktör alındı ve üretim arttı
• 1958’de IMF’den ilk kez dış borç alındı
• 1960’da Necmettin Erbakan’ın girişimiyle Türkiye’nin ilk
yerli motorunu üretmek için ‘Gümüş Motor Fabrikası’
Maliye Bakanı Hasan Polatken tarafından açıldı. Daha
sonradan kapatıldı ve Pancar Motoruna dönüştürüldü
•
 SOSYAL VE KÜLTÜREL ALANDA YAŞANAN GELİŞMELER
• Toplumun refah seviyesi yükseldi ve köyden kente göçler
arttı
• Caz ve Rock and Roll Türkiye’de etkili oldu radyo ve
plaklar önem kazandı
• Dönemin ünlü sanatçıları: Zeki Müren, Neşet Ertaş,
Müzeyyen Senar
• Garip, İkici Yeniler Edebiyata yeni bir akım kazandırdı.
• 1959’da Güreş Milli Takımı Dünya Şampiyonu oldu.
SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ’NDE DÜNYADAKİ GELİŞMELER
• İlk defa Akdeniz Oyunları Mısır’ın İskenderiye kentinde
düzenlendi.
• Rock and Roll sanatçısı Elvis Presley ünlendi.
• ABD’de ENIAC adlı ilk bilgisayar üretildi ve günlük
hayatta kullanılmaya başlandı.
• 1953’te James Watson tarafından DNA’nın kimyasal
yapısı çözüldü.
• 1954 yılında çocuk felci aşısı geliştirildi.
• 1956 yılında Fransa ilk nükleer elektrik santralini açtı.
• 1956 yılında ilk defa UEFA kupası düzenlendi, Real
Madrid kazandı.
• 1957 yılında SSCB ilk uydu olan SPUTNIK-1’i uzaya
gönderdi.
• 1958’de kalp pili geliştirildi.
• 1958’de ABD’de NASA kuruldu.
• 1960’ta Lazer icat edildi.
 YUMUŞAMA DÖNEMİ (1961-1990)
• ABD ve SSCB arasındaki gerginliklerin azaldığı ve görüşmelerin başladığı döneme yumuşama dönemi denir.
• Bu döneme geçilmesinin nedeni iki ülkenin nükleer silahlanmada eşit hale gelmesi ve dünyanın nükleer saldırıya açık
hale gelmesi.
• ABD Başkanı John Kennedy ile SSCB Başkanı Nikita Kuruşçev bir araya gelerek Yumuşama Dönemi’ni başlatmışlardır.
SALT-2 ANTLAŞMASI (1979)
PİNG PONG DİPLOMASİSİ
• Salt-1 antlaşmasındaki yer alan denizaltı ve füzelerin
• ABD masa tenisi takımı 1971’deki Dünya Şampiyonası’na
sınırlandırılması maddesini, her iki ülkede de eşit
Çin tarafından davet edilmiştir. Aynı gün ABD Başkanı
şartlarda olması kabul edilmiştir.
Çin’e uygulanan ticari ambargoyu kaldırmıştır. Çin’de
• 18 Haziran 1979’da Viyana’da imzalandı.
daha önce ayrıldığı BM’ye tekrar üye olmuştur
• SSCB Afganistan’ı işgal etmesinden dolayı SALT-2
antlaşması uygulanamadı.
SALT-1 ANTLAŞMASI (1972)
• ABD ve SSCB arasında Moskova’da imzalanmıştır. Bu HELSİNKİ NİHAİ SENEDİ
antlaşmaya göre iki ülke de silahlarını azaltmış ve nükleer • İki blok arasında yumuşama dönemi başlamasından
silahlarını silahlandırmıştır. dolayı Avrupa ülkeleri iki bloğun arasındaki sorunların
çözümü için Helsinki’de bir araya geldi.
• Konferansa Arnavutluk dışındaki tüm Avrupa ülkeleri,
ABD ve Kanada katılmıştır.
• İmzalanan senet ile devletlerin toprak bütünlüğü,
sınırların dokunulmazlığı, iç işlerine karışılmaması ve
insan hakları konusunda saygı duyacaklarını dair
taahhütte bulunmuşlardır.
 KÜBA KRİZİ (1962)
• SSCB, Florida kıyılarından 90 mil mesafe uzaktaki Küba’ya
ABD’nin haberi olmadan nükleer füzelerini yerleştirdi.
• ABD Küba kıyılarına savaş gemilerini gönderdi ve Küba’yı
abluka altın aldı.
• Nükleer savaş ihtimaline karşı her iki tarafta geri adım
attı.
• SSCB Küba’daki füzelerini, ABD ise Türkiye’deki Jüpiter
füzelerini sökme kararı aldı.
KIRMIZI TELEFON HATTI (1963)
• Moskova ile Washington arasında doğrudan
haberleşmeyi sağlayan hatta Kırmızı Telefon hattı denir.
• Kriz dönemlerinde yanlış anlaşılmaların önüne geçmek
için kullanılmıştır
VİETNAM SAVAŞI
• Savaş 1964 yılında SSCB kontrolündeki Kuzey Vietnam’ın,
Güney Vietnam’a saldırmasıyla başladı.
• Güney Vietnam ABD’den yardım istedi. ABD 1965’te
Kuzey Vietnam’a saldırarak savaşa dahil oldu
• ABD büyük kayıplar vermesinden dolayı büyük
protestolara neden oldu.
• Dünya Boks Şampiyonu Muhammed Ali: ’Vietnamlılar
bana bir kötülük yapmadı neden onlarla savaşayım’ dedi.
• 1968 yılında başlayan barış görüşmeleri 1973’te Vietnam
Barışı imzalanarak son buldu.
• 1975’te Kuzey Vietnam, Güney Vietnam’ı işgal ederek
Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti’ni kurdu
 KEŞMİR SORUNU
• Hindistan ile Pakistan bağımsızlıkları kazandıktan sonra
en büyük sorun, yer altı kaynakları zengin olan ve verimli
arazileri bol olan Keşmir bölgesinden dolayı yaşanmıştır.
• 1948 yılında Keşmir sorunu yüzünden savaş başladı.
• 1966 yılında SSCB’nin araya girmesiyle taraflar arasında
‘Taşkent Deklerasyonu’ imzalandı.
*Bu antlaşmaya göre her iki tarafta eski sınırlarına geri
çekilecekti.
*BM Güvenlik Konseyi’nin aldığı kararları uygulamak
istemeyen Hindistan’dan dolayı Keşmir sorunu
günümüzde halen devam etmektedir.

SSCB’NİN AFGANİSTAN’I İŞGALİ (1979)

• Krallıkla yönetilen Afganistan 1973 yılında Cumhuriyet
ilan edildi.
• 1978 yılında SSCB yanlısı hükümet yönetime gelince halk
isyan etti.
• SSCB mevcut hükümeti koruma adına Afganistan’ı işgal
etti.
• Bu işgal sonrasında ABD SALT-II antlaşmasını iptal etti.
• 1989 yılında SSCB askerlerini geri çekti
 ARAP İSRAİL SAVAŞLARI
• Filistin toprakları üzerinde 1948 yılında İsrail Devleti kuruldu
• Bu durum Araplar ile Yahudiler arasında 1948 - 1956 -1967 - 1973 yıllarında savaşlara sebep oldu.

1948 ARAP – İSRAİL SAVAŞI 1967 ALTI GÜN SAVAŞLARI

• ABD’nin İsrail’i tanıması ve BM’nin Çoğunluk Planı’nda
yana tavır sergilemesi üzerine Mısır, Suriye, Ürdün,
Lübnan ve Irak kuvvetleri birleşerek İsrail’e savaş açtı.
• Savaş Arapların yenilgisiyle sonuçlandı.
1956 SÜVEYŞ KANALI KRİZİ
• Mısır Süveyş Kanalı’nı millileştirdiğini duyurdu.
• İngiltere Fransa ve İsrail birleşerek Süveyş Kanalı’nı işgal
etti. ABD ve SSCB Mısır’ı destekledi.
• BM kararı üzerine İngiltere ve Fransa işgal ettikleri
topraklardan çekildi.
• Mısır Başkanı Cemal Abdünnasır, İsrail karşısında aldığı iki
mağlubiyeti telafi etmek amacıyla Suriye, Ürdün, ve Irak
ile askeri ittifak yaparak İsrail’e saldırdı.
• Savaş İsrail’in Golan Tepeleri, Batı Şeria, Sina Yarımadası,
Gazze ve Doğu Kudüs’ü alarak topraklarını dört katına
çıkarmasıyla sonuçlandı.
1973 YOM KİPPÜR SAVAŞI
• 1967 Savaşındaki kaybettiği toprakları geri alabilmek
amacıyla Mısır, Suriye ve Ürdün Yahudilerin kutsal
gününde İsrail’e savaş açtı. Savaşın kazananı İsrail oldu.
• Arap ülkeleri Batılı ülkelere petrol sevkiyatını durdurdu
ve petrol krizine sebep oldu
 CAMP DAVİD ANTLAŞMASI
• ABD, bölgede kalıcı barışın sağlanması için Dışişleri
Bakanı Henry Kissinger’ı görevlendirdi.
• Kissinger defalarca kez Mısır ve İsrail devletlerini ziyaret
etmesine ‘Mekik Diplomasisi’ denir.
• Kissinger’ın bu ziyaretleri sonucunda 1978 yılında Mısır
Devlet Başkanı Enver Sedat ile İsrail Devlet Başkanı
Menahem Begin arasında Camp David Antlaşması
imzalandı;
*İsrail’i tanıyan ilk arap ülkesi Mısır oldu
*İsrail işgal ettiği topraklardan geri çekildi
*18 Arap devleti antlaşmaya karşı çıkarak Mısır’la
ilişkilerini kesti
OAPEC
• 1967 Arap – İsrail Savaşı’ndan sonra petrolü bir silah
olarak kullanmak isteyen Arap ülkeleri bir araya gelerek
‘Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Teşkilatı’ OAPEC’i
kurdular.
• Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), İran,
Irak, Kuveyt, Cezayir, Angola, Ekvator Ginesi, Gabon,
Libya, Nijerya, Kongo Cumhuriyeti ve Venezuela
İSLAM KONFERANSI ÖRGÜTÜ
• 1969 yılında Mescid-i Aksa Camisi kundaklanmış ve cami
yakılmak istenmesinin üzerine Ürdün Kralı Hüseyin’in
önerisiyle Arap devletleri Kahire’de bir araya geldiler.
• Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 24 ülke Fas’ın
başkenti Rabat’ta bir araya gelerek İslam Zirvesi
düzenlediler.
• Merkezi Suudi Arabistan – Cidde’dir
• Kuruluşun ismi 2012 yılında İslam İşbirliği Teşkilatı olarak
değiştirildi.
• İİT’nin genel sekreterliğini 2005-2014 yılları arasında
Ekmeleddin İhsanoğlu yapmıştır.
OPEC (PETROL İHRAÇ EDEN ÜLKELER)
• Suudi Arabistan, Irak, Kuveyt, İran ve Venezuela arasında
1960 yılında kuruldu.
• Kuruluşun amacı batılı devletlerin düşük fiyattan petrol
satmasından dolayı petrol fiyatlarını yükseklere
çıkarmaktır
 İRAN – IRAK SAVAŞLARI
• İran ile Irak arasında sınır anlaşmazlıkları ve mezhep
farklılıkları nedeniyle süregelen bir çatışma mevcuttu.
• 1975’te Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin ve İran Şahı
Rıza Pehlevi arasında Cezayir Antlaşması imzalanarak
Hüzistan sorunu çözüldü
• 1979 yılında Ayetullah Humeyni’nin önderliğinde İran
İslam Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla iki ülke arasındaki
ilişkiler yeniden alevlendi.
• Saddam Hüseyin, İran Devrimi sonrasında Şattülarap su
yolunun denetimini eline almak için İran’a 1980’de
saldırdı.
• Taraflar birbirine üstünlük sağlayamadı.
• Türkiye tarafsızlığını korurken Suriye ve Libya İran’a;
Suudi Arabistan, Ürdün ve Körfez Ülkeleri Irak’a destek
verdi.
• İran-Irak Savaşı BM’nin ara buluculuğuyla sona erdi.
• 8 yıl süren savaşın sonunda sınırlar değişmedi.
• İrangate Olayı (1986): ABD ve Avrupa, İran’a ambargo
uyguladığını dünyaya ilan etmesine rağmen el atından
İran’a silah satmış ve bu olay açığa çıktığında büyük yankı
uyandırdı.
 TÜRK DIŞ POLİTİKASI
TÜRK YUNAN İLİŞKİLERİ
KIBRIS SORUNU
1878 İngiltere adanın yönetimini Osmanlı Devleti’nden geçici olarak aldı
1914 I. Dünya Savaşı’nda İngiltere Kıbrıs’ı ilhak etti.
1923 Lozan Barış Antlaşması ile Türkiye Kıbrıs’ın İngilizlerce ilhakını tanıdı.
1950 Yunanistan ve Kıbrıslı Rumlar Megali İdea çerçevesinde Kıbrıs’ı Yunanistan’a katma politikasına (ENOSİS) ağırlık verdiler.
1952 Rum Terör Örgütü EOKA kuruldu
1955 EOKA’ya karşı Türkler tarafından Volkan Teşkilatı kuruldu
1959 Türkiye ve Yunanistan Zürih Antlaşması’nı imzalayarak Kıbrıs’ta bağımsız bir cumhuriyet kurulması kararı aldılar.
1960 Kıbrıs Cumhuriyeti kuruldu. Cumhurbaşkanı Makarios Yardımcısı Dr. Fazıl Küçük oldu
1963 Rumlar Kanlı Noel olarak bilinen saldırıları gerçekleştirdi.
1963 İngiltere tarafından Rum ve Türk tarafını birbirinden ayıran Yeşil Hat adlı bir sınır çizildi.
1964 Türkiye Kıbrıs’a müdahale etmemesi için ABD Başkanı Johnson mektup yazdı.
1967 EOKA, Türklerin yoğun olduğu Boğaziçi ve Geçitkale köylerinde 15 Kasım’da katliam yaptı.
1974 Yunanistan’daki Albaylar Cuntası Kıbrıs Elen Cumhuriyeti’nin kurulduğunu ilan etti.
 Bülent Ecevit’in başbakan, Necmettin Erbakan’ın başbakan yardımcısı olduğu koalisyon hükûmetinin kararı ile 20 Temmuz
1974
1974’te I. Kıbrıs Barış Harekâtı düzenlendi.
1974 14 Ağustos 1974'te Dışişleri Bakanı Turan Güneş’in “Ayşe tatile çıksın” parolasıyla İkinci Kıbrıs Barış Harekatı düzenlendi.
1975 Ada’daki Türk toplumu Kıbrıs Türk Federe Devleti’ni kurdu, devlet başkanlığına Rauf Denktaş seçildi.
1996 Rumlar adadaki Türk bayrağını indirmeye çalışınca Türk askeri tarafından öldürüldü
BM Genel Sekreteri Kofi Annan ‘Annan Planı’nı ortaya koydu. Adanın tek bir devlet gibi birleştirilmesini istedi. Rum tarafı
2004
hayır oyu kullandığı için birleşme iptal oldu.

EGE ADALARININ SİLAHLANDIRILMASI KITA SAHANLIĞI

• Lozan Barış Antlaşması’yla Ege Denizi’ndeki Bozcaada,
Gökçeada ve İtalya’nın egemenliğinde bulunan Meis ve
On İki Ada dışındaki adalar silahsızlandırmak ve askerî
güç bulundurmamak şartıyla Yunanistan’a bırakılmıştı.
• II. Dünya Savaşı sonunda İtalya Meis ve On İki Ada’yı
Yunanistan’a bıraktı (1947).
• Bu tarihten itibaren Yunanistan, Ege Denizi’ni bir Yunan
denizi hâline getirmek için harekete geçti.
• Bu amaçla Ege adalarını silahlandırmaya başladı.
• İki ülke arasındaki deniz altındaki sınır meselesidir.
• 1976’da Türkiye’nin Sismik-I adlı gemisi ile Ege
Denizi’nde araştırma yapması üzerine Yunanistan bu
olayı BM Güvenlik Konseyi ve Lahey Adalet Divanına
götürdü.
• İki ülke temsilcileri Bern Deklarasyonu imzalandı ve kıta
sahanlığı ile ilgili girişimde bulunmamayı taahhüt etti
 KARA SULARI MESELESİ
• İki ülke arasındaki deniz üstündeki sınır meselesidir.
• Yunanistan’ın 3 mil olarak kabul edilen deniz üstü sınırını
6 mile çıkarmak istemesi sebebiyle sorunlar başladı.
• Daha sonradan Yunanistan 6 milden 12 mile çıkarma
isteğinde bulunmuş ve Türkiye bunu savaş sebebi
saymıştır.
FIR HATTI MESELESİ
• İki ülke arasındaki hava sınırı meselesidir
• İlk kez Kıbrıs Barış Harekatı sırasında bu sorun ortaya
çıkmıştır
• Türkiye yeni bir Fır Hattı oluşturdu ve Türkiye yönüne
uçan her uçağın Türk kıyılarına 50 mil kala Türk
yetkililerine bildirmek zorundaydı.
• Yunanistan Ege Denizi’ni tehlikeli bölge ilan edip hava
sahasını tüm uçuşlara kapattı.
• 1977 yılında yapılan görüşmeler sonucunda bu kararlar
geçersiz sayıldı ve Ege Hava Sahası tekrar trafiğe açıldı
BATI TRAKYA TÜRKLERİ
• Yunanistan’ın Batı Trakya’da yaşayan Türklerin mal
varlığına el koymuş ve ağır cezalar yazmıştır.
• Türkçe kullanmasını yasaklamış ve Türk okullarındaki
‘Türk’ ifadesini çıkarmıştır.
• Türk köylerini kuşatıp esnafın malını yağmalamıştır.
• Türklere ait topraklar kamulaştırılarak el konulmuştur
ERMENİSTAN SORUNU VE ASALA
• Ermeniler Türklerden tazminat ve toprak alabilmek için
Ermeni soykırımını ortaya attılar.
• Kısa adı ASALA (Ermenistan’ın Kurtuluşu İçin Ermeni Gizli
Ordusu) olan bir terör örgütü kurdular. Örgüt 1973
yılında Los Angeles Başkonsolosu Mehmet Baydar ve
Yardımcısı Bahadır Demir’i şehit ettiler.
• ASALA 1990’lı yıllara kadar 30’dan fazla diplomatımıza
suikast düzenledi.
• Türkiye barışçı bir siyaset izleyerek tarihi gerçeklerin
ortaya çıkması için tarih komisyonunun kurulmasını ve bu
komisyonun da tarafsız olarak tarihî belgeler ışığında
olayı çözüme kavuşturması gerektiğini vurgulamaktadır.
• Buna yanaşmayan Ermenistan diğer ülkelere asılsız
soykırım iddialarını kabul ettirmek için lobi faaliyetlerini
sürdürmektedir.
 TÜRKİYEDE BUNALIMLI YILLAR
• 27 Mayıs 1960 tarihinde Subaylar hükümete karşı askeri • 1961 Anayasası yürürlükten kaldırılarak Orhan
müdahalede bulundu. ALDIKAÇTI tarafından hazırlanan 1982 Anayasası
• Darbeden hemen sonra ülke yönetimini Milli Birlik halkoyuna sunularak kabul edilmiştir.
Komitesi üstlenmiştir. • 1983 seçimlerini ANAP kazandı ve Turgut Özal
• Komite yeni bir anayasa hazırlamış ve halk oylaması ile başkanlığında tek başına iktidar oldu
1961 Anayasası kabul edilmiştir
*Yeni Anayasaya göre TBMM, Millet Meclisi ve
Cumhuriyet Senatosu oluşturuldu.
• 1961 yılında Cemal Gürsel Cumhurbaşkanı seçildi
• 1965 yılındaki Seçimleri Süleyman Demirel’in
başkanlığındaki Adalet Partisi kazanmış ve 1971 Askeri
Muhtırasına kadar devam etmiştir.
• 1971 yılında Süleyman Demirel istifa etti.
• 1973 yılında Fahri Korutürk Cumhurbaşkanı seçildi
• 1974-1980 yılları arasında Türkiye koalisyon partileri
tarafından yönetilmiş ve huzur sağlanamamıştır
• 12 Eylül 1980 Askeri Darbesi ile Kenan Evren yönetime el
koymuştur. Milli Güvenlik Konseyi oluşturulmuştur
• Cumhurbaşkanı Kenan Evren, Başbakan Bülent Ulusu
oldu
 TÜRKİYE’DE YAŞANAN KÜLTÜREL GELİŞMELER
• 1960 yılında ilk bilgisayar Karayolları Genel Müdürlüğü
tarafından kullanıldı.
• 1961 yılında itibaren Türkiye Avrupa’ya göç vermeye
başladı.
• Halk müziği Aşık Veysel, Neşet Ertaş tarafından temsil
edildi.
• Arabesk müzik Orhan Gencebay, Ferdi Tayfur, Müslüm
Gürses gibi isimlerle geniş kitlelere ulaştı.
• 1961 yılında Devrim adlı otomobil üretildi.
• 1966’da ilk yerli seri üretimi olan Türk otomobili olan
Anadol satışa sunuldu.
• 1962’de TÜBİTAK kuruldu.
• 1968’de TRT ilk televizyon yayınını gerçekleştirdi.
• Metin Erksan yönetmenliğindeki Susuz Yaz filmi Berlin
Film Festivali Altın Ayı Ödülü’nü aldı.
• Barış Manço, Cem Karaca ve Erkin Koray bu dönemde
geniş kitlelere ulaştı.
KÜRESELLEŞEN DÜNYA 1990-2020
SSCCB POLİTİKA DEĞİŞİMİ VE SONUÇLARI
• 1985’te Sovyetler Birliği’nin başına geçen Mihail
Gorbaçov, halk egemenliği ve daha fazla demokrasi için
Glastnost’u (açıklık), daha serbest ekonomi, devletin
kaynaklarını toplumun refahı için kullanabilmesi için
Prestroyka (Yeniden Yapılanma) politikalarını uygulamaya
koydu.
• Gorbaçov bu politikalarla SSCB’yi dağılmaktan kurtarmayı
amaçlarken dağılışını hızlandırmıştır.
• Gorbaçov istifa etti ve yerine Boris Yeitsin gelmiştir.
• SSCB dağılma sürecine girdi bünyesindeki tamamına
yakın azınlıklar bağımsızlığını ilan etti ve SSCB yıkıldı
• SSCB’den ilk ayrılan devlet Gürcistan’dır.
BAĞIMSIZ DEVLETLER TOPLULUĞU (1991)
• SSCB’den ayrılan Kazakistan, Ukrayna, Rusya, Beyaz
Rusya, Kırgızistan, Türkmenistan, Özbekistan,
Azerbaycan, Tacikistan, Moldova ve Ermenistan’ın
katılımıyla Almatı Zirvesi düzenlendi.
• Düzenlenen zirvede devletler birbirlerinin bağımsızlığını
tanımışlardır
 KADİFE DEVRİMİ AZERBAYCAN
• Çekoslovakya hiçbir çatışma olmadan ‘Kadife Devrimi’ • Azerbaycan Başkenti: Bakü
yaşadı ve Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olarak iki ayrı • 1918 yılında Mehmet Emin Resulzade önderliğinde
devlet oldu. bağımsızlığını ilan etti fakat SSCB kısa süre sonra tekrar
• Kansız ve çatışmasız bir devrim olduğu için ‘Kadife kendi topraklarına kattı.
Devrimi’ olarak anıldı • 1991 yılında Ebulfeyz Elçibey önderliğinde bağımsızlığını
ilan etti ve ilk tanıyan devlet Türkiye oldu.
TÜRK DEVLETLERİNİN BAĞIMSIZ OLMASI • Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev: ‘Biz bir millet iki devletiz’
diyerek Türkiye ile olan güçlü bağından söz etmiştir.
TÜRKMENİSTAN • Ermenistan Karabağ’ı kendisine bağlamak istedi.
• 1991 yılında Saparmurad Niyazov önderliğinde • 1992 yılında Karabağ savaşında Hocalı Katliamı yaşandı.
bağımsızlığını ilan etti. • *Ermeniler yüzlerce sivil, çocuk ve kadını katletti.
• Türkçeyi resmi dil ilan etti.
• Türkmenistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke Türkiye’dir KAZAKİSTAN
• Başkenti: Aşkabat’tır • Nursultan Nazarbayev önderliğinde 1991’de
bağımsızlığını ilan etti.
KIRGIZİSTAN • Başkenti: Nursultan
• 1991 yılında Askar Akayev önderliğinde bağımsızlığını • Dünya’da kendi isteği ile nükleer tesisini kapatan ilk
ilan etti. ülkedir.
• Başkenti: Bişkek’tir
ÖZBEKİSTAN
• 1991 yılında İslam Kerimov önderliğinde bağımsızlığını
ilan etti
• Başkenti: Taşkent’tir
 ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ
• 1996 yılında Çin, Kazakistan, Rusya, Tacikistan Şanghay
AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE
Beşlisi olarak bir işbirliği teşkilatı kuruldu.
• 2001 yılında Özbekistan’ın katılımıyla Şanghay İşbirliği 1959 Türkiye AET’ye başvuruda bulundu.
Örgütü’ne çevrildi. İmzalanan Ankara Antlaşması ile ortaklık süreci
1963
başladı.
TİKA (TÜRK İŞ BİRLİĞİ VE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI) 1987 tam üyelik başvurusunda bulundu.
1992
AET, Maastricht Antlaşması’nın yürürlüğe girmesiyle
• 24 Ocak 1992’de başta Türk dilinin konuşulduğu ülkeler 1993
Avrupa Birliği adını aldı.
ve Türkiye’ye komşu ülkeler olmak üzere; gelişmekte olan
ülkelerin kalkınmalarına yardımcı olmak, bu ülkelerle 1995 Türkiye, Gümrük Birliğine Giriş Antlaşması’nı imzaladı.
ekonomik, kültürel ve teknik alanlarda iş birliği sağlamak 1999 Helsinki Zirvesi’nde Türkiye’nin adaylığı onaylandı.
amacıyla kurulmuştur.
Brüksel Zirvesi’nde Türkiye’nin siyasi kriterleri
2004
karşıladığı belirtilerek müzakereler başladı.
ULUSLARARASI TÜRK KÜLTÜRÜ TEŞKİLATI 1993
2005 Lüksemburg’da üyelik müzakerelerine başlandı
• Azerbaycan, Türkiye, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan
ve Türkmenistan’ın Kültür Bakanlıklarının imzaladığı bir Türkiye’nin AB’ye katılım ortaklık belgesi, AB Konseyi
2011
antlaşma ile kuruldu. tarafından onaylandı
• Türk halklarının kardeşliğini güçlendirmeyi ve ortak Bazı ülkelerin siyasi girişimleri, Kıbrıs sorunu gibi meselelerden
değerleri gelecek nesilleri aktarmayı amaçlamaktadır. dolayı müzakere sürecinin tamamlanması engellendi.
Avrupa Birliği Bakanlığı kuruldu, 2018 yılında Dışişleri
YUNUS EMRE ENSTİTÜSÜ 2007 2011 Bakanlığına bağlı Avrupa Birliği Başkanlığına
• Yurt dışında kurdukları merkezlerde Türkçe dönüştürüldü.
öğretmektedirler. Türkiye’nin kültür ve sanat
faaliyetlerini yürütmektedir.
 ARAP BAHARI
• Tunus’ta Moammed Buazizi adlı bir gencin kendisine
yapılan haksızlık sonucu kendisini yakmasıyla ‘Arap
Baharı’ ilk olarak Tunus’ta başladı. Kısa süre sonra Arap
ülkelerinde yönetime karşı isyanlar başladı.
• Tunus Devlet Başkanı Zeynel Abidin ülkesini terk etti.
• Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek yargılanıp hapse
girdi.
• Seçimle ülkenin başına Muhammed Mursi geldi.
• Genelkurmay Başkanı Sisi darbe yaparak devlet başkanı
oldu.
• Muhammed Mursi hapis hayatında vefat etti
• Libya’da Muammer Kaddafi öldürüldü
• Yemen’de Abdullah Salih iktidarı bıraktı
• Suriye’de Beşer Esad istifa etmeyince ülke iç savaşa
sürüklendi
KÖRFEZ SAVAŞLARI
• 1990 yılında Irak ekonomik kayıplarını telafi etmek ve
Kuveyt'teki zengin petrol yataklarını ele geçirmek
amacıyla Kuveyt’i işgal etti.
• BM’ye başlı güvenlik konseyi ABD, Avrupa Devletleri ve
Arap ülkelerinin güçleri ile bir koalisyon ordusu
oluşturup Çöl Fırtınası Harekatı başlattı. Kuveyt işgalden
kurtarıldı
• 2003 yılında ABD ve İngiltere, El Kaide terör örgütü
liderinin Irak’ta olduğunu ve Irak’ın elinde kitle imha
silahlarının olduğunu gerekçe göstererek Irak’ı işgal etti.
• 2006 yılında Saddam Hüseyin yargılanarak idam edildi
 BOSNA-HERSEK SAVAŞI (1992-1995 Balkanlardaki Gelişmeler)
• Yugoslavya; Slovenya, Hırvatistan, Bosna - Hersek,
Karadağ, Sırbistan, Makedonya, ve Kosova
Cumhuriyetlerinden oluşan Federal bir devlettir.
• 1991’de Slovenya, Hırvatistan ve Kuzey Makedonya
bağımsızlıklarını ilan etti.
• 1992’de Aliya İzzetbegoviç liderliğindeki Boşnaklar ve
Hırvatlar anlaşarak Bosna-Hersek Devleti’ni kurdu.
• Bosnalı Sırplar bu durumu tanımayıp isyan etti ve 1992-
1995 yılları arasında Bosna - Hersek savaşı başladı.
• Sırplar ele geçirdiği her yeri yakıp yıktı, sivilleri katletti
önemli tarihi eserleri tahrip etti. Osmanlı Dönemi’nde
kalan Mostar Köprüsü de Sırplar tarafından tahrip edildi.
• Sırplar Srebnica Katliamını gerçekleştirdi. Bu katliam
İkinci Dünya Savaşı’nda sonra dünyanın tanık olduğu en
vahşi katliamdır.
• Türkiye’nin BM ve NATO’ya girişimleri gecikmeli de olsa
sonuçlandı ve NATO 1995 yılında Sırplara hava harekatı
düzenledi.
• Kasım 1995’te Boşnak, Hırvat, Sırp Liderleri arasında
Dayton Barış Antlaşması imzalandı.
• Ülkede Boşnak, Sırp ve Hırvat olmak üzere üç üyeli
konseyin dönüşümlü biçimde yönetimde yer aldığı bir
sisteme geçildi. Bu siyasi yapısı ile Dünya’nın en karmaşık
ülkelerinden birisi haline gelmiştir.
ALİYE İZZETBEGOVİÇ
• İslam Deklarasyonu eserini yayımladı ve bu yüzden 5
sene hapis cezası aldı.
• 1992-1996 yılları arasında Bosna - Hersek
Cumhurbaşkanlığı görevini yürüttü.
• Bosna - Hersek Savaşı’ndaki liderliği ve bilgeliğinden
dolayı ‘Bilge Kral’ adıyla tanındı.
• Eserleri: Tarihe Tanıklığım, İslam Deklarasyonu,
Doğu- Batı Arasında İslam
 1990 SONRASINDAKİ TÜRKİYE
EKONOMİK KRİZLER 27 NİSAN E-MUHTIRASI
• 1990’larda Türkiye ekonomi politikalarıyla sıcak para • 27 Nisan 2007 tarihinde Genelkurmay Başkanlığı’nın
girişi sağlandı ve ekonomik büyüme hızlandı. internet sitesinde ‘e-muhtıra’ yayımlandı.
Harcamaların iç borçlanma ile karşılanması, terör • TSK, Laiklik karşıtı olduğu düşünülen örnekler verildi.
olaylarının artması faiz ödemelerinin, enflasyonun • Ana muhalefet partisi seçim iptali için Anayasa
yükselmesine yol açtı ve çeşitli ekonomik krizler yaşandı Mahkemesi’ne başvurdu. Erken seçim kararı alındı.
1994 – 2001 – 2008 yıllarında enflasyon yükseldi, TL • Abdullah Gül Cumhurbaşkanı seçildi.
değer kaybetti. Bu yıllarda yaşanan ekonomik krizlerden • 2007’de yapılan referandum ile Cumhurbaşkanı’nı halk
dolayı ekonomi durma noktasına geldi. tarafından seçilmesi kabul edildi.
• 2014 yılında halk tarafından seçilen ilk Cumhurbaşkanı
DARBELER SARMALINDA TÜRKİYE Recep Tayyip Erdoğan oldu
28 ŞUBAT 1997
• MGK toplantısında alınan bazı kararların uygulanmasıyla 15 TEMMUZ DARBE KALKIŞMASI VE MİLLETİN ZAFERİ
postmodern darbe yaşandı. Postmodern Darbe; Ordunun • 15 Temmuz 2016 tarihinde Ordu içindeki birtakım
hükümete el koymak yerine hükümete baskı uygulayarak Fethullahçı Terör Örgütü mensubu tarafından darbe
bazı kararları aldırması kalkışması başlatıldı.
• Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın çağrısıyla
meydana inen Türk milletinin gösterdiği büyük cesaretle
ve Ömer Halisdemir gibi kahramanlar darbe
 15 TEMMUZ DEMOKRASİ VE MİLLİ BİRLİK GÜNÜ kalkışmasının seyrini değiştirdi.
OLARAK İLAN EDİLDİ • 251 kişinin şehit olduğu ve binlerce kişinin yaralandığı bu
kalkışma 22 saat içinde kontrol altına alındı.
 BİLİM SANAT VE SPOR ALANINDAKİ GELİŞMELER
2015 Aziz Sancar, moleküler biyoloji alanındaki yaptığı çalışmalarla Nobel Kimya Ödülü’nü kazanan ilk Türk bilim insanı oldu
2019 COVID-19 bütün dünyaya yayıldı ve etkisi altına aldı. Türkiye Erciyes Üniversitesi’nde TURKOVAC aşısını üretti.
2008 Nuri Bilge Ceylan; Üç Maymun’la En iyi yönetmen ödülü,
2011 Bir Zamanlar Anadolu ile Büyük Jüri Ödülü,
2014 Kış Uykusu ile Altın Palmiye ödüllerini kazandı.
2019 Haluk Bilginer; Uluslararası Emmy Ödülleri’nde ‘En İyi Erkek Oyuncu Ödülü’nü kazandı
2003 Eurovision Şarkı Yarışması’nda Türkiye’yi temsil eden Sertap Erener 1.oldu
2006 Orhan Pamuk Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazandı
1992 – 1996 Naim Süleymanoğlu Halter alanında Dünya Şampiyonu oldu
1992 Dünya Serbest Güreş Şampiyonası’nda Mehmet Akif Pirim grekoromen güreşte dünya şampiyonu oldu
1994 Türkiye Dünya Serbest Güreş Şampiyonası’nda takım halinde şampiyon oldu
2012 Servet Tazegül Türkiye’ye tekvandoda ilk olimpiyat madalyasını kazandırdı
2000 UEFA Kupası’nı ve UEFA Süper Kupası’nı Galatasaray kazandı
2002 Türk Milli Futbol Takımı FIFA Dünya Şampiyonası’nda üçüncü oldu
Dünya Şampiyonası’nda İbrahim Çolak altın madalya kazanarak Jimnastik branşı büyükler kategorisinde dünya
2019
şampiyonluğuna ulaşan ilk Türk sporcu oldu.
Tokyo Olimpiyatlarında; Busenaz Sürmeneli Kadınlar boks alanında altın madalya kazandı
2020
Mete Gazoz bireysel okçuluk alanında altın madalya kazandı
2021 Ayşe Begüm Onbaşı Jimnastik Dünya Şampiyonası’nda altın madalya kazandı
Dünya Kadınlar Boks Şampiyonası’nda Busenaz Sürmeneli, Buse Naz Çakıroğlu, Hatice Akbaş, Şennur Demir dünya
2022
şampiyonu olup altın madalya kazandı