Kabanata 1: Isang Pagtitipon

PANGYAYARI PAGSUSURI
Ang Bahay ni Kapitan Tiyago ay may kababaan at Bahay ni Kapitan Tiyago – Pilipinas
hindi gaanong matuwid, marahil ay sanhi ng a. arkitekto (walang arkitekto noong panahon
maling pagkakatingin ng arkitekto o kaya’y sa na iyon)
mga nagdaang bagyo o lindol. - namamahala sa
bansa (Kastila)
b. bagyo o lindol
- dulot ng kanilang
pamamalakad.
c. Kababaan at hindi
gaanong matuwid ang pag-uugali.
- Kalagayan ng Pilipinas noong panahon na
iyon.
PANGYAYARI PAGSUSURI
Ang Bahay ni Kapitan Tiyago ay bukas sa lahat • Bukas sa lahat
maliban sa mga mangangalakal (noong panahon - Pagpapakilala ng katutubong ugali ng
na iyon, ang mga kastila lamang ang may mga Pilipino (Hospitality)
karapatan na mag-negosyo) at ang mga taong • Mangangalakal at Liberal na pag-iisip
may kaisipang liberal o radikal. - Hindi madali sa mga Pilipino o sa Pilipinas
sa simula ang pagtanggap ng mga pagbabago na
magiging sanhi ng pagkalagay nila sa alanganin o
panganib.
PANGYAYARI PAGSUSURI
• Matatapuan ang bahay ni Kapitan Tiyago • Pilipinas napapaligiran ng tubig. Pilipinas
sa kahabaan ng Daang Anloague (Juan Luna St.), na tulad ng Ilog Binundok hindi rin malinaw ang
malapit sa pampang ng Ilog Binundok (Ang ganap sa bansa. Dakilang tagasunod lang sa mga
Binundok ngayon ay Binundo). (Hindi malinaw idinidikta ng mga namumuno (Kastila)
ang gamit o silbi ng ilog)
PANGYAYARI PAGSUSURI
• Sa dingding ay makita ang mga • Pananampalataya ng mga Pilipino sa
kuwadrong may temang panrelihiyon. Relihiyong Kristiyanismo.
• Magkahiwalay angmga panauhing babae • Mataas na pagtingin o respetong iniukol
at lalaki sa pagtitipon at ang pagturing ni Rizal sa ni Rizal sa mga kababaihan.
mga babae bilang hiyas ng bansa.
PANGYAYARI PAGSUSURI
Hindi pagkilala at pagtatakwil sa lahing Pilipino  Kawalan ng pagmamala-sakit sa sariling
nina Doña Victorina, Kapitan Tiyago at Tiya Isabel. lahi para sa pansariling katayuan o estado
Pagbibigay ni Tiya Isabel ng hitso o sigarilyo sa sa lipunan.
mga kastilang bisita at pagpapahalik sa kamay sa
mga Pilipino.  Iba ang tingin o pakikitu-ngong sa mga
Kastila at Pilipino. (Diskriminasyon ng
lahi)
PANGYAYARI PAGSUSURI
 Sa paniniwala ni Padre Damaso:  Mababang pagtingin sa mga Pilipino
 “Wala ng hihigit pa sa Indio sa kamangmangan at
pagwawalang bahala.”
- Nakakapangumpisal kahit di-maalam sa
Wikang Tagalog
- Nakikikain saanmang lugar na naisin
- Nakapagpahukay ng bangkay na nailibing
na
PANGYAYARI
 Pagtatalo at sagutan na namagitan kay
Padre Damaso at Tinyente Guevarra.
madaling lokohin at pasunurin.
 Pagsasangkalan sa relihiyon at panana-
mantala sa kapang-yarihan.
PAGSUSURI
 Ang Pamahalaan at Simbahan ay ang mga
namumuno o nagpapalakad noon sa
bansa. Kung di nagkakasundo asahan na
walang katinuan at kaunlaran ang bayan.

Mga Tauhan:

 Tinyente Guevarra – Tinyente ng mga guwardiya sibil. May edad na at may mataas na tindig,
Hindi palasalita. Kapag nagbuka ng bibig ay walang ligoy at kaaway niya si Padre Damaso.

 Padre Hernando De La Sibyla (Padre Sibyla) – Kura sa Binundok ( sa kasalukuyan ay Binondo),

Paring dominikano. Makisig, bata pa, pormal at Propesor ng Colegio de San Juan de Letran,
Mahusay sa pakikipagtalo.

Ang mga aral ng dominikano ay tungkol sa biblya lamang at walang iba.

 Padre Damaso – Paring Franciscano, May katandaan; pero malusog pa rin ang pangangatawan at
matipuno ang tindig, 20 taong namalagi sa San Diego. Nagalit nang nalipat sa ibang bayan.

Sanhi ng mainitang pagsasagutan ng Tinyente at ni Padre Damaso:

Naniniwala si Padre Damaso na ang hari ng Espanya ay hindi dapat nakikialam sa mga gawain ng
SIMBAHAN bagay na tinutulan ni Tinyente Guevarra kaya’t sila ay nagtalo para sa Tinyente makatwiran
lang ang ginawa ng hari kay Padre Damaso.

Ang pagkakaalis ni Padre Damaso sa San Diego (dahil sa pagpapalibing kay Don Rafael sa libingan ng mga
Intsik)

Ang pagkawala ng mga KASULATAN… (SULAT ng isang babae)

KABANATA 2: SI CRISOSTOMO IBARRA

Dahil sa pitong taon ng pag-aaral sa Europa, si Ibarra ay walang alam na ano nanyare sa tatay niya.

Reaksyon ng mga sumusunod na tauhan nang dumating si Ibarra:

 Padre SIbyla – Tinignan maiigi si Crisostomo

 Padre Damaso – Namutla, nanlaki ang mga mata, di makakilos
  Tinyente Guevarra – Binati ang binata, nakipagkilala
 Ibang panauhin – Humanga sa pisikal na anyo ni Crisostomo

Ang dahilan na bakit hindi tumugon ang mga kababaihan ang pagbati ni Ibarra sa kanila ay alam na nila
na ito ay si Ibarra.

Magkaibigan sina Don Rafael at si Padre Damaso dahil gusto ni Padre Damaso makain sa bahay ni Don
Rafael sapagkat si Don Rafael ay mayaman.

Ang ginawa ni Padre Damaso sa tatay ni Ibarra ay pinahukay niya ang bangkay ni Don Rafael at ipalipat
sa mga libingan ng mga intsik

Ang mga isyu o sulirinaning panlipunan ang natalakay sa dalawang kabanata:

 Maluhong paghahanda
 Kolonyal na Pag-iisip
 Pang-aabuso sa kapangyarihan
 Diskriminasyon
 Sarado ang isipan at hindi madaling tumanggap ng mga pagbabago

Kabanata 3: Pag-uusap sa Hapag-Kainan

PANGYAYARI PAGSUSURI
Pag-uunahan ni Padre Damaso at Padre Sibyla sa  Panguluhan o kabisera ng hapag ay
panguluhan o kabisera. sumisimbolo ng Kapangyarihan
 Hindi pagbibigayan at pagpapagalingan
kahit pa na kabilang sa isang lupon o
grupo (Simbahan)
PANGYAYARI PAGSUSURI
Pagkayamot at pa-ngungutya ni Padre Damaso Hindi pinahihintulutan noon ng mga Kastila na
kay Ibarra. mag-aral ang mga Pilipino. Kaya naman isang
sampal na maituturing sa kanila na ang isang
Pilipino ay nakapag-aral at kayang sumabay o
makahigit sa kanilang nalalaman
PANGYAYARI PAGSUSURI
 Padre Damaso – nakakuha ng leeg, upo at  Leeg – ginawang pananakal ng mga
pakpak. Kastila sa mga Pilipino
 Ibarra – nakakuha ng lamang–loob (atay,  Pakpak – kawalan ng kalayaang lumipad
puso atbp) ang mga Pilipino
 Lamang loob – pag-asa ( pusong
tumitibok) sa mga Pilipino
 Ibarra – ay simbolo ng pag-asa sa mga
kabataan na makalaya
Pagkakatulad ni Rizal at ni Crisostomo Ibarra:

 Nag-aral sa ibang bansa

 Inaalam muna ang kasaysayan ng isang bansa bago puntahan ang lugar.
 Maraming wika ang nalalaman.
 Maginoo at matimpiin (mahaba ang pasensya ng tao iyon)
 Buo ang loob at may sariling pananaw o pinaniniwalaan.

Pananaw ni Rizal na pinasatinig niya kay Crisostomo:

“At lagi kong nakikita na ang pag-unlad at paghihirap ng bayan ay may kaugnayan sa KALAYAAN o
KAGIPITAN nito.”

|
|
V

PILIPINO:

 Lumaban at magising ang diwa ng nasyonalismo

 Hangarin ang kalayaan upang makamit ang kaunlaran.

KABANATA 4: Erehe at Filibustero

Erehe – Taong hindi sumusunod o tumatangging sundin ang mga kautusan ng simbahan.
Pilibustero – Mga taong kalaban ng simbahan at pamahalaan.

Parang panaginip lang kay Ibarra ang pitong taon niyang pamamalagi sa Europa dahil: Walang
pagbabago ang Binundok, Hindi nagbago ang bahay, simbahan, daan. Naroon pa rin ang rehas na
kanyang binaluktot noong bata pa siya

Ang kawalan ng pagbabago ay nagpapakita ng hindi pag-unlad ng lugar

Simbolo sa ginawang pagdampi ng kamay ni Tinyente Guevarra sa balikat ni Ibarra at sa pagsasalaysay

nito sa naging kapalaran ni Don Rafael. Natuwa si Tinyente dahil di isip na kolonyal (ang mga tao na may
isip na kolonyal ay kumakampe sa pinakamakapangyarihan lamang) si Ibarra ngunit isip na liberal (hindi
kumakampe sa makapangyarihan) si Ibarra

Ipinapahiwatig ni Rizal dito na sa kabila ng pagiging kolonyal ng pamahalaan na mayroon ang bansa
noon ay mayroon pa ring mga mamamayan na liberal kung mag-isip sa Pilipinas:

 Dahilan ng pagtawag ni Padre Damaso kay Don Rafael na erehe.

Hindi nagsisimba at nangungumpisal si Don Rafael tulad ng pinag- uutos ng simbahan ng panahon na
iyon

Kahulugan ng sinabi ni tinyente na - "Dito ay kailangan mabilanggo upang maging marangal" na ibig
sabihin ay sa bansa natin, kailangan ka mabilanggo para sabihin ka marangal.

Ang mga taong mararangal lamang ang may paninindigan at pumapayag na mabilanggo, upang malinis
ang kanilang pangalan at sinusunod nila ang pamahalaan kaysa gumamit ng ibang paraan upang lumaya

Nakulong si Don Rafael dahil sa nangyari sa artilyero (sila ay guamgawa ng paputok, at noon mangmang
ang mga artilyero at panget den ang ugali nila) na kanyang nakaaway

Sinamantala din ito ng mga kanyang mga lihim na kaaway upang siya ay lalong madiin sa paratang at
magtagal sa bilangguan:

a. Nagbabasa ng El Correa de Ultramar (pahayagan sa Madrid)

b. Nagtatago ng liham at larawan ng tatlong paring binitay (Gomburza).

c. Nagkakamkam ng bukirin.

d. Nakikipagsabwatan sa mga tulisan

Kabanata 5: Tala o Bituin sa Gabing Madilim

FONDA DE LALA – Tanyag na hotel sa Maynila na tinuluyan ni Crisostomo

DALAWANG PANGITAIN NI CRISOSTOMO:

a. Lalaking naghihirap sa bilangguan (Don Rafael)

b. Lalaking nagsasaya (sarili- Crisostomo)

inisip nito ni Crisostomo dahil habang naghihirap ang tatay niya sa bilangguan, siya ay nagsasaya at
panghihinayang niya ito

TALA – Simbolismong patungkol kay Maria Clara na sinasabi na siya ang nagsisilbing liwanag o kasiyahan
ni Ibarra sa mga pagdurusang pinagdadaanan.

Matatalinhagang Salita

1. Nakabalatkayo – nagpanggap

2. Kubyerta ng bapor – plataporma sa barko na sumasakop sa buo o bahagi ng lawak nito at nagsisilbing
palapag.
3. Hiyas – ipinagmamalaking yaman o dangal

4. Sawimpalad – hindi maganda ang buhay o inabot ng masamang karanasan.

5. Unos – sigwa; bagyo

6. Hampaslupa – mahirap

7. Magdalantao – magbuntis

8. “Jack of all trades, master of none” – tumutukoy sa taong maraming alam gawin sa buhay ngunit di
naman bihasa o talagang sanay sa lahat ng ginagawa.

9. Tanglaw – gabay

10. Radikal – tumutukoy sa isang taong sukdulan kung magpasya.

11. Manghihimagsik – rebelde

12. Lagablab – malakas na apoy

13. Nilisan – iniwan

14. Kawaksi – katulong

15. Kinatitirikan – kinatatayuan

16. Ulilang lansangan – walang katao-tao

17. Nalantad – nakita

18. Nagyayaot dito – palakad-lakad

19. Kababanaagan – kakikitaan

20. Ngiting mapanlibak – ngiting nangungutya

Pangunahing Tauhan sa Noli

Si Juan Crisostomo Ibarra y Magsalin o Crisostomo Ibarra – ay isang binatang nag-aral sa Europa;
nangarap na makapagpatayo ng paaralan upang matiyak ang magandang kinabukasan ng mga kabataan
ng San Diego.

Si Maria Clara de los Santos y Alba o Maria Clara – ay ang mayuming kasintahan ni Crisostomo; mutya
ng San Diego na inihimatong anak ng kanyang ina na si Doña Pia Alba kay Padre Damaso.

Si Damaso Verdolagas o Padre Damaso – ay isang kurang Pransiskano na napalipat ng ibang parokya
matapos maglingkod ng matagal na panahon sa San Diego; tunay na ama ni Maria Clara.

Si Don Santiago de los Santos o Kapitan Tiago – ay isang mangangalakal na tiga-Binondo; ama-amahan
ni Maria Clara.

Si Elias – ay isang bangkero at magsasakang tumulong kay Ibarra para makilala ang kanyang bayan at
ang mga suliranin nito.

Si Narcisa o Sisa – ay isang masintahing ina na ang tanging kasalanan ay ang pagkakaroon ng asawang
pabaya at malupit.

Sina Basilio at Crispin – ay mga magkapatid na anak ni Sisa; sila ang sakristan at tagatugtog ng kampana
sa simbahan ng San Diego.

Si Don Anastasio o Pilosopo Tasio – ay maalam na matandang tagapayo ng marurunong na

mamamayan ng San Diego.

Donya Victorina de los Reyes de Espadaña o Donya Victorina – ay isang babaing nagpapanggap na
mestisang Kastila kung kaya abut-abot ang kolorete sa mukha at maling pangangastila. Mahilig niyang
lagyan ng isa pang “de” ang pangalan niya dahil nagdudulot ito ng “kalidad” sa pangalan niya.

Padre Sibyla – paring Dominikano na lihim na sumusubaybay sa mga kilos ni Ibarra.

Don Rafael Ibarra – ama ni Crisostomo; nakainggitan nang labis ni Padre Damaso dahilan sa yaman kung
kaya nataguriang erehe.

Mahalagang Detalye sa Noli Me Tangere:

 Para sa akin ang isa sa mahahalagang pangyayari sa Noli Me Tangere, ang pagdating ni Ibarra sa
Pilipinas siya ay nag-aral sa Bansang Europa, sapagkat sa kaniyang pagdating ay nakaisip siya ng
pagpapatayo ng paaralan para sa kanyang mga kababayan, muli din niyang nasilayan at
nakapusap ang kayang minamahal na si Maria Clara sa tagal ng kanilang pagkakalayo ay parehas
silang naging tapat sa kanilang patitinginan sa isat-isa at ninais narin na ipakasal sila ni Kapitan
Tiyago.
 Ang pangalawang mahalagang pangyayari para sa akin ay ang ipinagtanggol ni Ibarra ang
kanyang namayapang ama sa mga paninirang pinagsasabi ni Padre Damaso Tungkol dito, Lubos
ko siyang hinangaan dahil sobra niyang pinahahalagahan ang kanyang ama at hindi niya
nalilimutan ang mga magagandang bagay na nagawa nito kaya naman iyon ay kanyang
tinutularan.
 Ang isa pa sa mahahalagang pangyayaring naganap ay noong hanapin ni Ibarra ang labi ng
kanyang ama, Nalaman niyang pinahukay balak ipalipat sa libingan ng mga intsik ang labi nito
ngunit di nagyari ang ganun sapagkat itoay itinapon sa lawa iniutos daw iyon ng isang paring
mataba na walang iba kundi si Padre Damaso, bilang isang anak karapatan talaga niya na
malaman ang totoong nangyari sa kanyang ama.
 Ang pagtakas ni Ibarra sa tulong Ni Elias, Napabuti ng puso ni elias sa kabila ng nalaman niya na
ang lolo ni Ibarra ang naging dahilan ng paghihirap ng kanilang buong angkan ay nagawa parin
niya itong tulungan at inialay nito ang sarili niyang buhay para sa binata.sapagkat alam niyang
mabuting tao si Ibarra.
Kabanata 1:

 - Pagkalat ng balita sa engrandeng pagtitipon sa bahay ni Kapitan Tiago.

 - Pagdalo ng maraming panauhin sa pagtitipon kasama ng mgakilalang tao mula sa pamahalaan
at simbahan.
 - Ang pagtitipon ay para sa pagbabalik sa Pilipinas ni Crisostomo Ibarra. at pasasalamat sa Mahal
na Birhen.
 - Pagtatalo nina Padre Damaso at ang Tinyente Guevarra.
Kabanata 2:

 Ang pagdating ni Crisostomo Ibarra mula sa Europa pagkatapos ng pitong taon.

 Pagtanggi ni Padre Damaso kay Crisostomo na kaibigan niya ang ama nito.
 Paggamit ni Crisostomo ng ugaling Aleman sa pagpapakilala sakanyang sarili sa mga kababaihan.
 Ang pagkikita at pag-uusap nina Crisostomo at Tinyente Guevarra.
 Ang pambabastos ni Padre Damaso kay Crisostomo.

Kabanata 3:

 Ang pag-uunahan nina Padre Damaso at Padre Sibyla sa kabiserang hapag-kainan. (nanalo si
Padre sibyla)
 Ipinahain ni Kapitan Tiago ang Tinolang Manok (paboritong ulam ni Ibarra)
 Ikinagalit ni Padre Damaso na ang napunta sa kanya ay ang makunat na leeg ng manok at
maraming gulay.
 Ang mga masasamang parinig ni Padre Damaso sa mga indiong nag-aaral sa ibang bayan

Kabanata 4:

 Paghabol ni Tinyente Guevarra kay Ibarra upang sabihin ang tunay na nangyari sa kanyang
amang si Don Rafael Ibarra.
 Binigyang babala ni Tinyente Guevarra si Ibarra
 Namatay si Don Rafael Ibarra sa bilangguan

Kabanata 5:

 Pagdating ni Ibarra sa Fonde de Lala na kanyang tinuluyan, natanaw niya ang pagdiriwang sa
isang bahay sa kabilang pampang ng ilog
 Lumitaw si pangitain niya, ang kahambal-hambal nalarawan ng amang nagkasakit at namatay sa
kulungan
 Nang nawala ang tugtugan at ingay naririnig parin ni Ibarra ang daing ng ama