MANTIK − 2

AÇIK ÖNERMELER -NİCELEYİCİLER

AÇIK ÖNERMELER Örnek...4 :

P ( x , y ) : x , y b i r e r d o ğ a l s a y ı , 3 x + 2 y= 3 0
İçerisinde değişken olan ve değişkenin önermesinin doğruluk kümesini bulunuz.
değerlerine göre doğru ya da yanlış
o l a b i l e n ö n e r m e l e r e a ç ı k ö n e r m e d e n i r.

Açık önermeler değişkenine göre

P(x),q(a),k(x,y) biçimleriyle
g ö s t e r i l e b i l i r l e r.

Denklemler ve eşitsizlikler açık

önermelerdir Örnek...5 :
P ( x , y ) : x , y b i r e r d o ğ a l s a y ı , x+ 5 y = 2 0
Örnek...1 : önermesi için P(10,k) ≡ 1 ise k kaçtır?
P(x): “x bir tamsayı ve x2 ⩽ 10” önermesi
x= - 1 , 3 i ç i n d o ğ r u x = 5 i ç i n y a n l ı ş t ı r.

Doğruluk Kümesi : Açık önermeyi doğru

www.matbaz.com

yapan değerlerin kümesine doğruluk NİCELEYİCİLER

k ü m e s i d e n i r.
Bir a değeri , p(x) açık önermesinin Kesin olarak doğru veya yanlış hüküm
i ç e r e n i f a d e l e r e ö n e r m e d e n i r.
d o ğ r u l u k k ü m e s i n i n e l e m a n ı i s e p(a)≡1
Matematikte “bazı”, “her”, “bir tek” gibi
,değil ise p(a)≡0 d ı r. niceleyicilerle de yapılan önermeler de
v a r d ı r.
Örnek...2 :
P(x): “x bir tamsayı ve x2 ⩽ 10” önermesinin Örnek...6 :
doğruluk kümesi D ise bu kümeyi bulunuz. p : ” B a z ı d o ğ a l s a y ı l a r a s a l d ı r. ”
q:” Her reel sayının karesi 0'dan büyüktür”

“Bazı” niceleyicisi ile yapılan önermelerin

doğruluğunu gösterebilmek için en az bir
doğru örnek gösterilebilmesi ; “her”
niceleyicisi ile yapılan önermelerin doğru
Örnek...3 : olmadığını gösterebilmek için bir tane
P(x): x bir tamsayı ,(x-2)(x-1)(2x+3)=0 y a n l ı ş ö r n e k g ö s t e r m e k y e t e r l i d i r.
önermesinin doğruluk kümesini bulunuz.
Örnek...7 :
p : B a z ı D o ğ a l s a y ı l a r t e k t i r.
q : h e r r e e l s a y ı ç i f t t i r.
r : h e r s a y ı 1 5 ’ e k a l a n s ı z o l a r a k b ö l ü n e b i l i r.
önermelerinin doğruluk değerlerini bulunuz

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 1/3

MANTIK − 2
AÇIK ÖNERMELER -NİCELEYİCİLER

TANIM, AKSİYOM, TEOREM VE İSPAT

Matematikte varlıksal niceleyici denen
bazı sözcüğü sembolü ile ∃ ; evrensel Bir terimin kapsamını, niteliklerini
niceleyici denilen her sözcüğü ise ∀ b e l i r l e m e a m a ç l ı a ç ı k l a m a y a t a n ı m d e n i r.
s e m b o l ü i l e ; b i r t e k n i c e l e y i c i s i i s e ∃! Bir terimin belirlenmesi amacıyla tanımlı
veya tanımsız terimler kullanılmasına
veya ∃∗ s e m b o l ü i l e b e l i r t i l i r l e r.
terimi tanımlama deriz.

Bazı niceleyicisinin olumsuzu her

Aksiyom Doğru olduğu ispatlanmadan
niceleyicisi ; her niceleyicisinin olumsuzu
k a b u l e d i l e n ö n e r m e l e r e a k s i y o m d e n i r.
i s e b a z ı n i c e l e y i c i s i d i r.
Örneğin “iki noktadan bir doğru geçer”
ö n e r m e s i b i r g e o m e t r i a k s i y o m d u r.
Örnek...8 :
p: “Bazı sayılar asaldır” , önermesinin
olumsuzu
p ı : “ H e r s a y ı a s a l d e ğ i l d i r ” , ö n e r m e s i d i r.
Te o r e m D o ğ r u l u ğ u g ö s t e r i l e n ö n e r m e l e r e
t e o r e m d e n i r.

Her bütün ve tamamı sözcükleri aynı

anlamda kullanılabilmektedir
Te o r e m l e r p d o ğ r u i k e n p ⇒q içimindeki
Ve r i l e n b i r ö n e r m e y i q ( x ) v e b u d o ğ r u ö n e r m e l e r d i r.
www.matbaz.com

önermenin olumsuzunu qı(x) ile

gösteriyorsak Buradaki p ⇒ q önermesine de p ye
q(x) : “ ∃ x : p(x)” önermesin olumsuzu teoremin hipotezi(varsayım) q ya ise
q ı ( x ) : “ ∀ x : p ( x ) d e ğ i l ” ö n e r m e s i o l u r. t e o r e m i n h ü k m ü ( y a r g ı ) d e n i r.

Örnek...10 :
p:“a ve b iki tek sayı ise a.b de tektir”.
Örnek...9 : ö n e r m e s i b i r t e o r e m d i r. B u t e o r e m d e
Önermelerin değillerini bulunuz hipotez:
hüküm:
p : ” B a z ı d o ğ a l s a y ı l a r a s a l d ı r. ”

q : ” H e r t a m s a y ı 5 ' e k a l a n s ı z b ö l ü n ü r. ” Te o r e m i n i s p a t l a n m a s ı : Te o r e m i n
doğruluğunun gösterilmesi işlemine
n: “Bazı günler tatilse her doğal sayı asaldır.” t e o r e m i n i s p a t l a n m a s ı d e n i r.

r: ∃ x ∈ℝ : x2+x ⩽0
t:( ∃ x ∈ℝ :4x ⩽ 0) ∧ ( ∀ x ∈ℝ :2x > 1) Matematiksel İspat

Tümdengelim Tümevarım
m:( ∀ x ∈ℝ :2x ⩽ 0) ⇒ ( ∃ x ∈ℝ :x > 1)
Dolaylı İspat

a) Olmayana ergi
Doğrudan İspat
b) Çelişki bulma

c) Deneme Yöntemi

d) Aksine Örnek verme

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 2/3

MANTIK − 2
AÇIK ÖNERMELER -NİCELEYİCİLER

DEĞERLENDİRME 6) “a ve b tek tam sayılar ise a • b sayısı da tek

1) t:( ∃ x ∈ℕ :x x
 1) önermesinin değilini bir tam sayıdır “ önermesi doğrudan ispat
bulunuz yöntemiyle ispatlanmıştır. Eksikleri
tamamlayınız.
a ve b tek tamsayılar olsun. O halde
a=2k +1 v e b=2 m+1 o l a c a k
şekilde ......................... .....
a • b= . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ve bu ifade ..................... olarak
yazıldığında sonuç ............................
2) t:( ∀ x ∈ℤ :4x ≠ 0) ⇒ ( ∃ x ∈ℕ :2-x  3) o l a r a k e l d e e d i l i r.
önermesinin karşıt tersi nedir?

n bir doğal sayı olmak üzere, açık

önermelerin doğruluk değerini belirtiniz.

3) ∀ n>3 ,p ( n ) :n !>3n

Sözsüz İspat örneği

4) ∀ n 0 , p(n): 7n-1 sayısı 2 ile bölünebilir.

x+ y
r=
2
h= √ x • y

y x
O

x+ y
5) ∀ n>0 ,p ( n) :n3−n sayısı 3 ile bölünebilir. √ x • y⩽
2

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 3/3