KÜMELER − 2

KÜMELERDE
KÜMELERDE İŞLEMLER

İKİ KÜMENİN BİRLEŞİMİ İKİ KÜMENİN KESİŞİMİ

A ve B gibi iki kümeden, A' ya veya B' ye
ait olan elemanlardan oluşan yeni
kümeye A ile B' nin birleşimi denir ve
A U B i l e g ö s t e r i l i r. B u g ö s t e r i m “ A
b i r l e ş i m B ” d i y e o k u n u r. Ya n i
A U B = { x : x ∈ A v e y a x ∈ B } d i r.
A A
B B
A ve B gibi iki kümeden, A' ya ve aynı
zamanda B' ye de ait olan elemenlardan
oluşan kümeye A ile B’ nin kesişimi (ara
k e s i t i ) d e n i r v e A ∩ B i l e g ö s t e r i l i r. B u
g ö s t e r i m “ A k e s i ş i m B “ d i y e o k u n u r.
Ya n i
A∩B = { x : x ∈ A ve x ∈ B }
d i r. Ş e m a d a t a r a l ı o l a n b ö l g e l e r k e s i ş i m
( a r a k e s i t ) k ü m e l e r i d i r.

Örnek...1 :
A = { 2, 5, 6, 9 } ve B = { 3, 5, 7, 9 } ise
AUB kümesini liste biçiminde yazınız.
Örnek...5 :
A = { –2, 0, 1, 2, 3 },
B = { x : 0 ⩽ x < 5, x ∈ Z }
C = { x : 3 < x ⩽ 7, x ∈ Z }
www.matbaz.com

Örnek...2 : k ü m e l e r i i ç i n A ∩ B , A∩ C , B ∩ C v e A ∩ B ∩ C
A = { a, {a}, b, c, {b, d}, d }, kümelerini bulunuz.
B = { {a}, {c, d}, c, d, x, Δ }
kümeleri için s(AUB) kaçtır? A∩ B =

A∩ C =

B∩ C =

A∩ B ∩ C =
Örnek...3 :
A = { x : –2 ⩽ x < 3, x ∈ Z }, Örnek...6 :
B = { x | –4 < x ⩽ 2, x ∈ Z } A = { x : –2 < x < 5, x ∈ R },
kümeleri için AUB kümesini yazınız. B = { x : x > 3, x ∈ R } kümeleri için A∩B
kümesini bulunuz.

Örnek...4 :
A = { x | –2 ⩽ x < 3, x ∈ R }, Örnek...7 :
B = { x : –4 < x ⩽ 2, x ∈ R } A = { x : –4 ⩽ x < 6, x ∈ R }
kümeleri için AUB kümesini yazınız. B = { x : |x| < 7, x ∈ R }
C = { x : –3 < x ⩽ 5, x ∈ R }
o l d u ğ u n a g ö r e , ( A∩ B ) U ( A ∩ C ) k ü m e s i n i
yazınız.

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 1/10

KÜMELER − 2
KÜMELERDE
KÜMELERDE İŞLEMLER

BİRLEŞİM VE KESİŞİMİN ÖZELİKLERİ Örnek...11 :

A = { x | 1 0 < x < 2 0 0 , x= 3 k , k ∈ N }
1) AUØ = A 2) A∩Ø= Ø B = { x | 1 0 < x < 2 0 0 , x= 4 k , k ∈ N }
s(AUB) kaçtır?
3 ) Te k k u v v e t ö z e l i ğ i 4 ) D e ğ i ş m e ö z e l i ğ i
A∪A= A A∪B=B∪A
A∩A= A A∩B=B∩A

5) Birleşme özeliği
A∪(B∪C)=(A∪B)∪C A∩(B∩C)=( A∩B)∩C

6) Dağılma özeliği
A∪(B∩C )=(A∪B)∩(A∪C)
A∩(B∪C )=(A∩B)∪( A∩C)

7) s(AUB) = s(A)+s(B)–s(A∩B)

8) s(AUBUC)=s(A)+s(B)+s(C)–s(A∩B)–
s(A∩C)–s(B∩C)+s(A∩B∩C)

Örnek...12 :
Örnek...8 :
A = {1,2, 3} s ( A∩ B ) = 1 0 , s ( A ∩ C ) = 1 8 o l d u ğ u n a g ö r e ,
A ∪ B = {1,2,3,a,5,7} s ( A∩ ( B U C ) ) e n ç o k k a ç o l a b i l i r ?
koşullarını sağlayan B kümesinin 1 elemanlı
alt kümeleri en çok kaç tanedir?
www.matbaz.com

Örnek...9 :
A,B , C ve D dört küme olmak üzere,
A ∪ [{DU{(B ∩ A)∪C}}∩ A ] ifadesinin en
sade hali nedir?

Örnek...13 :
Ax = {x in asal bölenleri} ve
Bx = {x in bir basamaklı bölenleri} ise

a) A42U B30 kümesini elemanları ile yazınız.

Örnek...10 :
b) s(B120) – s(A96) değeri kaçtır?
A k ü m e s i n i n a l t k ü m e l e r i n i n s a y ı s ı 1 2 8 , A∩ B
kümesinin özalt kümelerinin sayısı 15, AUB
k ü m e s i n i n a l t k ü m e l e r i n i n s a y ı s ı 5 1 2 d i r.
Buna göre, B kümesinin eleman sayısı çift
olan alt küme sayısı kaçtır?

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 2/10

KÜMELER − 2
KÜMELERDE
KÜMELERDE İŞLEMLER

EVRENSEL KÜME EVRENSEL KÜME VE TÜMLEYEN

ÖZELLİKLERİ
Bütün kümeleri kapsayan ve üzerinde
işlem yapılan kümeye evrensel küme 1) E′ = Ø 2) Ø′ = E
d e n i r. E v r e n s e l k ü m e y i g e n e l l i k l e E i l e
gösteririz. 3) (A′)′ = A 4) A ∩ E = A

5) A U E = E 6) A U A′ = E
BİR KÜMENİN TÜMLEYENİ
7) A ∩ A′ = Ø 8) A ⊂ B ⇔ B′ ⊂ A′
A ⊂ E olmak üzere, E evrensel
9) A ⊂ E olmak üzere, s(A)+s(A′)=s(E)
kümesinde olup, A da bulunmayan
d i r.
elemanların kümesine A kümesinin
tümleyeni denir ve A′ veya At ile 1 0 ) D e M o r g a n K u r a l l a r ı : (A∪B)' =A ' ∩B'
g ö s t e r i l i r. (A∩B)'= A' ∪B'

A′ = { x : x ∉ A ve x ∈ E}
y a z ı l ı r. Örnek...16 :
s(A′) = 8, s(E) = 21, s(B′) = 15
olduğuna göre, s(A) + s(B) toplamı kaçtır?
A' A

Örnek...17 :
www.matbaz.com

Örnek...14 : A, B, C kümeleri E evrensel kümesinin alt

E = { x : – 4 < x < 7, x ∈ Z } evrensel kümeleri olmak üzere,
kümesindeki A = { x : x < 3, x ∈ Z } kümesi s(A) + s(B′) = 13
için A′ kümesini liste yöntemi ile yazınız. s(B) + s(A′) = 5 ve s(C′) = 3 ise s(C)
kaçtır?

Örnek...18 :
E evrensel kümesi sesli harflerimiz olmak
üzere, A={a, e, ı} ise A ′ kümesinin alt
kümelerinin kaçında A kümesinden daha fazla
sayıda eleman vardır?
Örnek...15 :
E = {x : x, Rakam}
A = {x : x, Asal rakam}
B = {x: x, tek rakam} ise A ′, B′, (AUB)′
kümelerini yazınız.

Örnek...19 :
A, B ⊂ E olmak üzere, B′ ⊂ A′ olduğuna
göre, A ∩ B nin eşiti nedir?

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 3/10

KÜMELER − 2
KÜMELERDE
KÜMELERDE İŞLEMLER

Örnek...20 : Örnek...21 :
A ⊂ E o l m a k ü z e r e , s ( A )= 7 – 2 x v e s ( A ′ ) = 2 x + 3 A = { 3, 5, 7, 8, 9, 10 },
olduğuna göre, E evrensel kümesinin en çok B = { –2, 4, 5, 7, 9 }
1 eleman içeren kaç alt kümesi vardır? kümeleri için A – B, B – A ve A Δ B
kümelerini yazınız.

İKİ KÜMENİN FARKI

A ⊂ E ve B ⊂ E olmak üzere A' da bulunan

fakat B' de bulunmayan elemanların Örnek...22 :
kümesine A fark B kümesi denir ve A – B A, B ve C kümelerinin
v e y a A \ B i l e g ö s t e r i l i r. Ya n i yanda verilen şemasında
A – B = {x : x ∈ A ve x ∉ B} d i r. taralı bölgenin sembolik
F a r k k ü m e s i n i n Ve n n ş e m a s ı i s e yazımı nedir?
www.matbaz.com

Örnek...23 :
(A – B) – C ve A – (B U C) kümelerini
aşağıdaki şemalar üzerinde belirtiniz.

SİMETRİK FARK

(A–B) U (B–A) kümesine

simetrik fark denir ve
A Δ B i l e g ö s t e r i l i r. Ya n i
AΔ B = ( A – B ) U ( B – A ) d ı r.

FARK İŞLEMİNİN ÖZELLİKLER

1) A – B = A ∩ B′ 2) E – A = A′

3) A⊂B⇒ A−B=∅ 4) A–B = A–(A∩B) Örnek...24 :

A = { x : –3 < x < 5, x ∈ Z } ve
5) (A–B)′=A′UB 6) (A–B) U B = A U B B = {x : 1 < x < 5, x ∈ Z } ise B – A kümesini
yazınız.
7) A – A = Ø 8) Ø–A = Ø

9) A – E = Ø 10) A – Ø = A

11 ) A ≠ B i ç i n A – B ≠ B – A

12) A = B için A – B=B – A = Ø

13) (A–B)–C=A – (BUC) Örnek...25 :

A – B = {1, 2} ve AUB = {a, b,1, 2, 3, 4, 5}
14) (A∩B)–(C∩B) = (A∩B)–C = A∩B∩C ′
olduğuna göre, B kümesini liste biçiminde
15) s(AUB) = s(A–B) + s(B–A) + s(A∩B) yazınız.

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 4/10

KÜMELER − 2
KÜMELERDE
KÜMELERDE İŞLEMLER

Örnek...26 : Örnek...31 :
s ( A U B ) = 3 4 , s ( B – A ) = 11 v e s ( A ∩ B ′ ) = 1 8 A ve B, E evrensel kümesinin alt kümeleri
olduğuna göre, A∩B kümesinin eleman sayısı olmak üzere (AUB )′U(B–A) ifadesinin en
kaçtır? sade halini bulunuz ?

Örnek...27 :
s ( A ) + s ( B ) = 2 4 , s ( A U B )= 1 9 v e s ( A – B ) = 3
olduğuna göre, s(B – A) kaçtır?

Örnek...32 :
A ve B ,E evrensel kümesinin alt kümeleri
o l m a k ü z e r e ( A – B ) ′–[ A ′∩ B ′ ] i f a d e s i n i n e n
sade halini bulunuz ?

Örnek...28 :
A = {Sınıftaki gözlüksüz öğrenciler}
B = {Sınıftaki esmer öğrenciler}
www.matbaz.com

C = {Sınıftaki erkek öğrenciler]

D = {Sınıftaki kız öğrenciler}
olduğuna göre, (AUD) – (AUB) kümesi hangi
öğrencilerden oluşur?
Sembolik Mantık Kümeler İlişkisi

Kümelerle yapılan işlemler ve sembolik

mantıkta kullanılan sembol, gösterim ve
bunlarla ifade edilen işlemleri aşağıdaki
tablodaki şekilde ilişkilendirebiliriz
Örnek...29 :
Sembolik Mantık Kümeler
s(A – B) = 6 ve s(A) = 10 ise A ∩ B kümesinin
p∨p '≡1 A∪A '=E
en çok 1 elemanlı alt kümelerinin sayısı
kaçtır?
p∧p '≡0 A∩A '=∅

Örnek...33 :
𝑞 ∧ (𝑟 ∨ 𝑠) ≡ ( 𝑞 ∧ 𝑟) ∨ (𝑞 ∧ 𝑠) ifadesini
kümelerle ilişkilendirerek ifade ediniz.

Örnek...30 :
A kümesinin alt kümelerinden 16 tanesi B
k ü m e s i n i n a l t k ü m e s i d e ğ i l d i r.
s(AUB) = 13, s(A′∩B) = 6 olduğuna göre, Örnek...34 :
s(A∩B) kaçtır? (p ∧ q)ı= pı ∨ qı ifadesini kümelerle
ilişkilendirerek ifade ediniz.

Kümeler konusuna katkıları için araştırınız

Georg Cantor

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 5/10

KÜMELER − 2
KÜMELERDE
KÜMELERDE İŞLEMLER

DEĞERLENDİRME − 1 3) Aşağıdaki tabloda noktalı yerleri uygun

şekilde doldurunuz.
1) Aşağıda verilen cümlelerdeki noktalı yerleri
A U Ø= ....... A∩A = .......
doğru bir şekilde doldurunuz.
AUA = ....... A ∩ Ø = .........
a) Bütün kümeleri kapsayan ve üzerinde işlem
yapılan kümeye ............................... küme Ø′= ....... (A′)′= .......
denir.
b) E evrensel kümesinde olup, A' da A ∩ A′= ....... A U E= .......
bulunmayan elemanların kümesine A
E′= ....... E – A= ..........
kümesinin ................................ denir ve ..........
veya .......... ile gösterilir. (AUB)′= .......... A U A′= .......
c) A' ya veya B' ye ait olan elemanların
oluşturduğu kümeye A ile B' A ∩ E= . . . . . . . (A∩B)′= ..........
nin ........................ denir ve ............. ile
gösterilir. A ∩ B′= .......... (A – B)′= ..........
d) A ve B' ye ait olan elemenlardan oluşan
(A–B)–C = A ..... (B .... C)′
kümeye A ile B’ nin ..........................
( ..........................) denir ve ............. ile s(A – B) + s(B – A) + s (A ∩ B)= ..........
gösterilir.
(A–B)U(B–A)= .......
e) A kümesi ile At kümesinin
birleşimi ....................... küme oluşturur. s(A) + s(B) – s(A∩B) = ..............
f) A' da bulunan ancak B' de bulunmayan
elemanların kümesine A .............. B kümesi
www.matbaz.com

denir ve .......... veya ........... ile gösterilir. 4) Aşağıda verilen bilgilerde noktalı yerlere,
Kullanacağınız kelime listesi doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
kesişimi birleşimi fark A – B A′
.... : A′ = (A–B)U(B–A)
tümleyeni arakesiti A∩B A \ B

.... : s(AUB) = s(A) + s(A∩B) – s(B)

evrensel evrensel At AUB

.... : (A′ U B)′= A – B

2)

Sembolik .... : E – A = A′
Küme İfadesi
gösterimi
s ( A U B U C )= s ( A ) + s ( B ) + s ( C )+ s ( A ∩ B )
A ve B' nin ortak elemanlarını .... : + s ( A ∩ C ) + s ( B∩ C ) – s ( A ∩ B ∩ C )
A∩B
i ç e r i r.
.... : A – B = A – C ise B = C
A veya B' nin elemanlarını
i ç e r i r.
5) K = {1,2,3,{4,5}}, P = {1,2,3,4,5} ve
A' da bulunan, B' de R = {2,4,6} olduğuna göre, aşağıdaki tabloda
b u l u n m a y a n e l e m a n l a r ı i ç e r i r. boş bırakılan yerleri doldurunuz.
B' de bulunan, A' da
alt küme
b u l u n m a y a n e l e m a n l a r ı i ç e r i r. LİSTE YÖNTEMİ
sayısı
Evrensel kümede olup A
kümesinde olmayan elemaları KUP
i ç e r i r.
K∩ R
Birleşim kümesinin arakesit
elemanları dışındaki elemanları
i ç e r i r. K U ( P∩ R )

( P∩ R ) U ( K ∩ R )

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 6/10

KÜMELER − 2
KÜMELERDE
KÜMELERDE İŞLEMLER

DEĞERLENDİRME − 2 5) Yandaki şemada verilen

sayılar bulundukları
1) K = {1, 3, 5, 7, 11}, bölgedeki eleman
L = {x: x<10, x = 2k+1, k ∈ Z+}, sayılarını göstermektedir.
M = {x: x2 ⩽ 32, x ∈ Z}
olduğuna göre, M \ (K∩L) kümesinin s(KURUŞ) = 43 olduğuna
elemanlarını liste yöntemiyle yazınız. göre, Ş kümesinin 2
elemanlı alt kümelerinin
sayısı kaçtır?

6) K ve M kümeleri için K ⊄ M ve M ⊄ K olmak

üzere, s(K U M) = 13 ve s(K ∩ M) = 6
2) s(A) = 9, s(B) = 15 ve s(A U B) = 18 olduğuna olduğuna göre, K kümesinin eleman sayısı en
göre, A∩B kümesinin eleman sayısı kaçtır? çok kaç olabilir?

3) A kümesinin alt küme sayısı 1024 ve

www.matbaz.com

s(AUB) = 26 olduğuna göre, s(B) nin en küçük

ve en büyük değerleri toplamı kaçtır?

7) A = {x : 18 < x ⩽ 105, x ∈ N}
kümesinin elemanlarının kaç tanesi, 3 ve 5 ile
tam bölünebilir?

4) A = (–7,3], B = (6,11) ve C = [3 ,6) kümeleri 8) A = {x : 18 < x ⩽ 105, x ∈ N}

aralık olarak veriliyor. Aşağıda verilen küme kümesinin elemanlarının kaç tanesi, 6 veya 9
işlemlerini yapınız. ile tam bölünebilir?
AUC = ( A U C )∩ B =

BUC = A∩C =

A t
= (AUC) t
=

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 7/10

KÜMELER − 2
KÜMELERDE
KÜMELERDE İŞLEMLER

DEĞERLENDİRME − 3 6) 2·s(A∩B) = 3·s(A∩C) = s(B∩C)

s(A) + s(B) + s(C) = 53
1) A ∩ B = {2, 5, 11} ve A ∩ C = {2, 3, 7} olmak s(A∩B∩C) = 3, s(AUBUC) = 34 olduğuna
üzere, A ∩ (B U C) kümesinin elemanlarını göre, s(A∩B) kaçtır?
ortak özellik yöntemiyle yazınız.

2) Venn şeması ile

verilenlere göre,
(GUK)∩(GUN)
kümesinin elemanlarını
liste biçiminde yazınız.
7) A = {x | 25<x<200, x=3k, k ∈ N}
B = {x | 10<x<170, x=4k, k ∈ N}
s(A–B) kaçtır?

3) s(A) = 3a+4
www.matbaz.com

s(A∩B) = 2a–3
s(B) = 8
s(AUB) = 5a–1 olduğuna göre, a nın değeri
kaçtır?

8) B ⊄ C olmak üzere, s(A∩B)=10,

4) A = { x | 24< x ⩽ 156, x = 4k, k ∈ Z } s(A∩C) = 18 olduğuna göre, s(A∩(BUC)) en
B = { x | 36 ⩽ x <144, x =6k, k ∈ Z } az kaç olabilir?
olduğuna , s(AUB) değeri kaçtır?

s(A∪B) s(A∩B) s(A)

5) = = ve s(B)=12
7 2 5
9) s(A) = 6 ve s(B \ A) = 4 olduğuna göre,
olduğuna göre, s(AUB) kaçtır?
s(AUB) kaçtır?

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 8/10

KÜMELER − 2
KÜMELERDE
KÜMELERDE İŞLEMLER

DEĞERLENDİRME − 4 6) A = {a, b, c, d}
B = {b, d, e, f, g, h}
1) s(E)=25, s(A–B)=11 ve s(A′∩B′) = 5 olduğuna C = {c, d, g, h, x, y } kümeleri veriliyor.
göre, B kümesinin eleman sayısı kaçtır?
a) Sadece B kümesinde bulunan elemanları
yazınız.

2) s(A) = 16 ve s(A ∩ B) = 7 olduğuna göre, b) B ve C' de bulunup A' da bulunmayan

s(A \ B) kaçtır? elemanları yazınız.

c) A veya B' de bulunup C' de bulunmayan

elemanları yazınız.
3) s(A U B) = 22 ve s(A \ B) = 14 olduğuna göre,
www.matbaz.com

B kümesinin alt küme sayısı kaçtır?

7) Şekilde verilen
Venn şemasına
göre, aşağıdaki
tabloyu doldurunuz.
4) (AUB)′ = Ø, s(AUA′) = 18,
s(A∩B) = 4 ve s(B–A) = 7
olduğuna göre, A – B kümesinin 3 elemanlı alt
kümelerinin sayısı kaçtır? A–C ={d, a, r} (AUC)∩B ={ }

B \ C ={ } (A∩C) \ B ={ }

A t–B ={ } (C–A)–B ={ }

C∩ A ′ = { } C \ (AUB) ={ }

[(A–B) U (B–A)]–C ={ }

5) s(A \ B) = 5 s(B \ A) = 8 ve s(A ∩ B) = 7

olduğuna göre, s(A U B) kaçtır?

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 9/10

KÜMELER − 2
KÜMELERDE
KÜMELERDE İŞLEMLER

DEĞERLENDİRME − 5
5) A ve B aynı evrensel kümenin alt kümeleridir.
1) E evrensel küme ve A, B ⊂ E dir. Buna göre (A′∩B′)′ – (A∩B′) ifadesinin en
s(AUB) = 25 ve s(A∩B) = 3 sade halini bulunuz.
2. s(A) = 5. s(B) ise
A \ B kümesi kaç elemanlıdır?

6) E evrensel kümesi 48 elemanlıdır.

2) Aşağıda Venn şeması ile verilen kümelerde
taralı bölgeleri ifade eden kümeleri yazınız. s[(A\B)′] = 32, s(B) = 18 ve s(B \ A) = 14
olduğuna göre, AUB nin eleman sayısı kaçtır?
www.matbaz.com

7) A ve B ,E evrensel kümesinin alt kümeleri

olmak üzere { [(AUØ) U (B∩Ø)] – B } U A′
ifadesinin en sade halini bulunuz ?

3) E = AUB, s[ (A–B)′ ] = 22, s[ (B–A)′ ] = 18 ve

s(A′) + s(B′) = 38 olduğuna göre, AUB
evrensel kümesinin eleman sayısı kaçtır?
8) A ve B kümeleri E evrensel kümesinin alt
kümeleridir.
s(A) = 5x–8 , s(A′) = 2x–3 ,
s(B) = x–1 , s(B′) = 2x+2
olduğuna göre, E evrensel kümesinin 1
elemanlı alt kümelerinin sayısı kaçtır?

4) s(A–B)=12, s[(B–A)′]=26 ve s(A′∩B′)=11

olduğuna göre, A kümesinin eleman sayısı
kaçtır?

9. Sınıf Matematik Konu Anlatımı 10/

10/10