KRAJOWY PROGRAM ZAPOBIEGANIA NIEDOSTOSOWANIU SPOŁECZNEMU I PRZESTĘPCZOŚCI WŚRÓD

DZIECI I MŁODZIEŻY

Opracowany przez MSWiA wspólnie z MENiS, Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Sprawiedliwości, Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki
Społecznej oraz KGP i Biuro Rzecznika Praw Dziecka, instytucji samorządowych i pozarządowych.

Procedury postępowania nauczycieli i metody współpracy szkół z Policją w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży
przestępczością i demoralizacją.
Przepisy obligujące nauczycieli i wychowawców do zgłaszania przypadków popełniania czynów karalnych i przejawów demoralizacji wśród
podopiecznych;

Art. 4 § 3 UPN – „Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez
nieletniego czynu karalnego ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym Sąd Rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności
nie cierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu.
Art. 304 §2 Kpk – „Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swoją działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego
z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu
powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów
przestępstwa.
Rozporządzenie MENiS z dn. 31.01.2003r. W sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży
zagrożonych uzależnieniem - § 9 – „Szkoły i placówki podejmują działania interwencyjne polegające na powiadamianiu rodziców i policji w sytuacjach
kryzysowych, w szczególności gdy dzieci i młodzież używają, posiadają lub rozprowadzają środki, o których mowa w § 1 cytowanego rozporządzenia.”

NIELETNI – art. 1 §1 UPN

osoba, która dopuściła się popełnienia czynu karalnego po ukończeniu 13 roku życia, ale nie ukończyła lat17
osoba, która nie ukończyła 18 lat, wykazująca przejawy demoralizacji
osoba do lat 21, względem której zostały orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze
CZYN KARALNY – czyn zabroniony przez ustawę jako przestępstwo, przestępstwo skarbowe lub wykroczenie określone w;
art. 51 – zakłócenie porządku publicznego
art. 69 – niszczenie znaków stwierdzających tożsamość przedmiotu
art. 74 – uszkadzanie napisów ostrzegających o grożącym niebezpieczeństwie
art. 76 – obrzucanie pojazdu będącego w ruchu
art. 85 – samowolna zmiana znaku drogowego
art. 87 – prowadzenie pojazdu w stanie po użyciu alkoholu
art. 119 – kradzież lub przywłaszczenie
art. 122 – paserstwo
art. 124 – niszczenie mienia
art. 133 – spekulacja biletami wstępu
art. 143 – utrudnianie z korzystania z urządzeń przeznaczonych do użytku publicznego
OSOBA DOROSŁA – wg. UPN - to osoba, która dopuściła się popełnienia przestępstwa po ukończeniu 17 roku życia, natomiast wg. KC art. 10 §1
dorosłym jest osoba pełnoletnia tzn. taka która ukończyła 18 lat.
DEMORALIZACJA – art. 4 §1 UPN – zespół różnych negatywnych zachowań manifestowanych przez nieletniego występujących systematycznie i
mających utrwalony charakter.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ NIELETNIEGO ZA PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ŻYCIU I ZDROWIU – na podst. Art. 10 §2 Kk nieletni może
odpowiadać jak osoba dorosła już po ukończeniu 15 roku życia, z art.;
art. 134 zamach na życie Prezydenta RP
art. 148 §1,2,3 – zabójstwo
art. 156 §1 lub 3 – spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
art. 163 §1 lub 3 – sprowadzenie zagrożenia życia lub zdrowia wielu osób lub mienia
art. 166 – przejęcie kontroli nad statkiem wodnym lub powietrznym
art. 173 §1 lub 3 – sprowadzenie katastrofy
art. 197 §3 – zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą
art. 252 §1 lub 2 – porwanie w celu zmuszenia do określonego zachowania
art. 280 – rozbój
ZATRZYMANIE NIELETNIEGO art. 40 §1 UPN – jeśli jest to konieczne ze względu na okoliczności sprawy, Policja może zatrzymać a następnie
umieścić w Policyjnej Izbie Dziecka nieletniego, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie że popełnił czyn karalny, a zachodzi obawa ukrycia się
nieletniego lub zatarcia śladów tego czynu albo nie można ustalić tożsamości nieletniego.
PRZESZUKANIE NIELETNIEGO – gdy jest to uzasadnione okolicznościami sprawy Policja ma prawo dokonać przeszukania osoby nieletniej, jej
odzieży, bagażu, kontroli osobistej a także przeszukania miejsca zamieszkania osoby nieletniej
LEGITYMOWANIE NIELETNICH – Policja ma prawo do legitymowania osób nieletnich gdy istnieje taka uzasadniona potrzeba
ODPOWIEDZIALNOŚĆ SĄDOWA NIELETNICH art. 17 §1,2,3 UPN – właściwość miejscową Sądu Rodzinnego ustala się wg. miejsca
zamieszkania nieletniego, a w razie trudności w ustaleniu miejsca zamieszkania – wg. miejsca pobytu nieletniego. Organem wyspecjalizowanym w
orzekaniu w sprawach nieletnich jest Sąd Rodzinny i Nieletnich.

Procedury postępowania w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży demoralizacją:

W przypadku uzyskania informacji, że podopieczny, który nie ukończył 18 lat używa alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w
stan odurzenia, bądź przejawia inne zachowania świadczące o demoralizacji, opiekun powinien;
Przekazać uzyskaną informację dyrektorowi, kierownikowi, pedagogowi
Wychowawca ma obowiązek wezwać do szkoły rodziców bądź prawnych opiekunów ucznia i przekazuje im uzyskaną informację. Przeprowadza
rozmowę z rodzicami oraz w ich obecności z uczniem.
Jeśli rodzice odmawiają współpracy lub nie stawiają się do szkoły na wezwania, a nadal napływają informacje o przejawach demoralizacji ucznia, szkoła
ma obowiązek pisemnie powiadomić o zaistniałej sytuacji Sąd Rodzinny lub Policję

1
Jeżeli uczeń przejawia powyższe zachowania po ukończeniu 18 roku życia, postępowanie nauczyciela w takim wypadku powinno być określone przez
wewnętrzne regulaminy szkoły

W przypadku, gdy nauczyciel podejrzewa, że na terenie szkoły znajduje się uczeń będący pod wpływem alkoholu lub narkotyków powinien
podjąć następujące kroki;
Powiadamia o swoich przypuszczeniach wychowawcę klasy
Odizolowuje ucznia od reszty klasy, ale ze względów bezpieczeństwa nie pozostawia go samego – stwarza warunki w których nie będzie zagrożone jego
życie ani zdrowie
Wzywa lekarza w celu stwierdzenia stanu trzeźwości, ewentualnie udzielenia pomocy medycznej
Zawiadamia o fakcie dyrektora szkoły oraz rodziców/opiekunów ucznia, których zobowiązuje do niezwłocznego odbioru ucznia ze szkoły
W przypadku odmowy ze strony rodziców/opiekunów, o pozostaniu ucznia w szkole czy też przewiezieniu go do placówki służby zdrowia, bądź
przekazaniu go dodyspozycji Policji decyduje lekarz, po ustaleniu aktualnego stanu zdrowia ucznia i w porozumieniu z dyrektorem szkoły
W przypadku ucznia będącego pod wpływem alkoholu – jeżeli rodzice odmawiają przyjazdu, a uczeń jest agresywny wobec kolegów, nauczycieli, bądź
swoim zachowaniem daje powód do zgorszenia albo zagraża życiu lub zdrowiu swoim lub innych – szkoła zawiadamia najbliższą jednostkę policji
W przypadku stwierdzenia stanu nietrzeźwości policja ma możliwość przewiezienia ucznia do Izby Wytrzeźwień. O fakcie umieszczenia zawiadamia się
rodziców/opiekunów ucznia oraz Sąd Rodzinny jeśli uczeń nie ukończył 18 lat.
Jeżeli zdarzenia, w których uczeń przed ukończeniem 18 lat znajduje się pod wpływem alkoholu lub narkotyków na terenie szkoły powtarzają się,
świadczy to o jego demoralizacji i nakłada na szkołę obowiązek powiadomienia o tym Policji lub Sądu Rodzinnego.
Spożywanie przez ucznia, który ukończył 17 lat alkoholu na terenie szkoły – stanowi wykroczenie z Art. 43 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi i należy o tym fakcie powiadomić Policję, która w takich przypadkach kieruje wniosek o ukaranie do Sądu Grodzkiego

W przypadku gdy nauczyciel podejrzewa, że uczeń posiada przy sobie substancję przypominającą narkotyk, powinien podjąć następujące kroki;
W obecności innej osoby ma prawo żądać aby uczeń przekazał mu tę substancję, pokazał zawartość torby szkolnej oraz kieszeni we własnej odzieży
ewentualnie innych przedmiotów budzących podejrzenie co do związku z poszukiwaną substancją. Nauczyciel nie ma prawa samodzielnie wykonać
czynności przeszukania
O swoich przypuszczeniach powiadamia dyrekcję szkoły
Powiadamia o zaistniałym zdarzeniu rodziców/opiekunów ucznia i wzywa ich do natychmiastowego stawiennictwa w szkole
W przypadku, gdy uczeń na wezwanie nauczyciela nie chce przekazać substancji ani też pokazać zawartości swojego bagażu i odzieży, szkoła wzywa
policję, która po przyjeździe przeszukuje odzież i przedmioty należące do ucznia oraz zabezpiecza znalezioną substancję
Jeżeli uczeń wyda substancję dobrowolnie, nauczyciel po odpowiednim jej zabezpieczeniu przekazuje ją niezwłocznie do dyspozycji policji

W każdym przypadku popełnienia czynu karalnego przez ucznia, który nie ukończył 17 lat należy zawiadomić Policję lub Sąd Rodzinny. Zaś w
przypadku popełnienia przestępstwa przez ucznia, który ukończył 17 lat Policję lub Prokuraturę

Postępowanie wobec ucznia sprawcy czynu karalnego lub przestępstwa;

Niezwłoczne powiadomienie dyrekcji szkoły
Ustalenie okoliczności czynu i ewentualnych świadków zdarzenia
Przekazanie sprawcy – o ile jest znany i przebywa na terenie szkoły – dyrektorowi szkoły lub pedagogowi pod opiekę
Powiadomienie rodziców ucznia – sprawcy
Niezwłoczne zawiadomienie policji, w przypadku gdy sprawa jest poważna lub sprawca nie jest uczniem szkoły i jego tożsamość nie jest nikomu znana
Zabezpieczenie ewentualnych dowodów przestępstwa lub przedmiotów pochodzących z przestępstwa do dyspozycji policji

Postępowanie na wypadek podjęcia wiadomości o podłożeniu w szkole ładunku wybuchowego;

Niezwłoczna ewakuacja uczniów i personelu szkoły w oparciu o plany ewakuacyjne w wyznaczone miejsce. Za sprawną ewakuację odpowiedzialna jest
dyrekcja szkoły.
Niezwłoczne powiadomienie policji o zdarzeniu tel. alarmowy 997 i 112
Kategorycznie zabrania się zbliżania, przenoszenia, otwierania podejrzanych pakunków i przedmiotów co do których istnieją podejrzenia, że może to być
ładunek wybuchowy

Po przyjeździe na miejsce służb prowadzących dalsze działania, dyrekcja szkoły przekazuje dowodzenie akcją ewakuacyjną dowódcy w/w. służb wraz z
wszelkimi niezbędnymi informacjami o stanie obiektu i ewentualnych podejrzanych przedmiotach znajdujących się na terenie budynku
Wybrane artykuły z Kodeksu Karnego, które mogą stanowić przestępstwa dokonane na szkodę dzieci i młodzieży;
Art. 207 – Znęcanie się
§ 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od
sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca
podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Art. 208 – Rozpijanie małoletniego
Kto rozpija małoletniego, dostarczając mu napoju alkoholowego, ułatwiając jego spożycie lub nakłaniając go do spożycia takiego napoju, podlega
grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Art. 210 – Porzucenie dziecka
§ 1. Kto wbrew obowiązkowi troszczenia się o małoletniego poniżej lat 15 albo o osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny osobę
tę porzuca, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli następstwem czynu jest śmierć osoby określonej w § 1, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Art. 211 – Uprowadzenie dziecka
Kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej
stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 199 – Wykorzystywanie seksualne
Kto, przez nadużycie stosunku zależności lub wykorzystanie krytycznego położenia, doprowadza inną osobę do obcowania płciowego lub do poddania się
innej czynności seksualnej albo do wykonania takiej czynności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

2
Art. 200 – Obcowanie płciowe
Kto obcuje płciowo z małoletnim poniżej lat 15 lub dopuszcza się wobec takiej osoby innej czynności seksualnej lub doprowadza ją do poddania się takim
czynnościom albo do ich wykonania, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
Art. 197 – Gwałt
§ 1. Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od roku do
lat 10.
§ 2. Jeżeli sprawca, w sposób określony w § 1, doprowadza inną osobę do poddania się innej czynności seksualnej albo wykonania takiej czynności,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia określonego w § 1 lub 2, działając ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą, podlega karze
pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
Art. 202 – Pornografia
§ 1. Kto publicznie prezentuje treści pornograficzne w taki sposób, że może to narzucić ich odbiór osobie, która tego sobie nie życzy,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 2. Kto małoletniemu poniżej lat 15 prezentuje treści pornograficzne lub udostępnia mu przedmioty mające taki charakter albo rozpowszechnia treści
pornograficzne w sposób umożliwiający takiemu małoletniemu zapoznanie się z nimi,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. Kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza albo rozpowszechnia lub publicznie prezentuje treści pornograficzne z udziałem
małoletniego albo treści pornograficzne związane z prezentowaniem przemocy lub posługiwaniem się zwierzęciem,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 4. Kto utrwala, sprowadza, przechowuje lub posiada treści pornograficzne z udziałem małoletniego poniżej lat 15,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 5. Sąd może orzec przepadek narzędzi lub innych przedmiotów, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstw określonych w § 1-4,
chociażby nie stanowiły własności sprawcy.

Wybrane artykuły z Kk. Mogące stanowić przestępstwo popełnione przez dzieci na szkodę wychowawców;

Groźba karalna – art. 190 kk

§1 Kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną
obawę że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2
§2 Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego

Przestępstwo groźby karalnej polega na grożeniu innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę, lub na szkodę osób jej najbliższych, a sposób w
jaki ta groźba została wyrażona uzasadnia obawę że może być spełniona
Groźba może być kierowana przeciwko osobie – pobicie, zabicie, okaleczenie, fałszywe oskarżenie itp..
Lub przeciwko mieniu tej osoby – zniszczenie samochodu, spalenie domu, wybicie szyb w mieszkaniu itp..

Dla bytu przestępstwa z art. 190 kk. Istotne jest aby groźba wzbudziła obawę – subiektywną, odczuwalną w sensie psychicznym – u osoby, do której
została skierowana, nie ma natomiast znaczenia czy istnieją obiektywne warunki zrealizowania groźby, jak również to czy sprawca rzeczywiście
zamierzał ją spełnić.

Popełnienie przestępstwa następuje w momencie gdy groźba została skierowana – słownie, pisemnie, za pomocą gestu lub w inny sposób – do osoby

Zniewaga – art. 216 kk.

§1 Kto znieważa inną osobę w jej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub w zamiarze, aby zniewaga to osoby tej dotarła, podlega
grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§5 Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego

Przepis ten chroni godność osobistą człowieka.

Zniewaga to zachowanie wyrażające pogardę dla innej osoby wyrażoną zwylke w postaci epitetu słownego ale można ją także wyrazić pismem,
wizerunkiem obelżywym, gestem, działaniem bądź zaniechaniem.

Zniewaga może być dokonana w obecności osoby znieważanej lub pod jej nieobecność lecz publicznie albo niepublicznie lecz z zamiarem aby dotarła do
osoby znieważanej

Naruszenie nietykalności cielesnej – art. 217 kk.

§1 Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do roku
§3 Ściganie odbywa się z oskarżenia prywatnego

Przepis chroni prawo człowieka do nietykalności cielesnej.

Przestępstwo to nie wiąże się z narażeniem zdrowia na szwank, nie jest uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia – nie powoduje bowiem zmian
anatomicznych ani fizjologicznych w organizmie ludzkim.
Typowym działaniem jest uderzenie innej osoby – najczęściej ręką – może to być również kopnięcie, popchnięcie, przewrócenie, pociągnięcie za włosy,
oplucie, rzucenie w osobę jakimś przedmiotem, oblanie wodą lub nieczystościami.

Naruszenie nietykalności cielesnej nie pozostawia na ciele śladów lub pozostawia jedynie nieznaczne i przemijające ślady jak siniak, zaczerwienienie,
zadrapanie lub chwilowy ból fizyczny.