Republika Srpska

JU Medicinska Škola

Banja Luka

MATURSKI RAD

PREDMET: PARCIJALNA PROTEZA

TEMA: ZAMJENA VOŠTANOG MODELA PROTEZE AKRILATOM

-POLIMERIZACIJA I KIVETIRANJE-

UČENIK: PROFESOR:

PREDRAG ŠKRBIĆ IV7 dr LJUBICA KOS

Banja Luka, april 2015. godine

SARDŽAJ

1. UVOD.................................................................................................................................3

2. KIVETIRANJE PARCIJALNE PROTEZE.......................................................................4

2.1. USKLAĐIVANJE MODELA PREMA UNUTRAŠNJIM ZIDOVIMA POLOVINE

KIVETE.................................................................................................................................6

2.2. ODSJECANJE PREOSTALIH GIPSANIH ZUBA NA MODELU............................6

2.3. PROCES ULAGANJA PROTEZE U KIVETU..........................................................7

2.3.1. Jednostrani način ulaganja modela u kivetu.........................................................7

2.3.2. Dvostrani način ulaganja modela u kivetu...........................................................8

2.4. KIVETIRANJE LIVENIH PARCIJALNIH PROTEZA...........................................10

3. POLIMERIZACIJA.........................................................................................................11

3.1. POLIMERIZACIJA AKRILATA PRI TEHNICI KIVETIRANJA...........................11

3.2. METODA TOPLOTNOG PRITISKA POLIMERIZACIJE.....................................12

3.3. SKRAĆENA POLIMERIZACIJA............................................................................13

3.4. POLIMERIZACIJA AKRILATA TEHNIKOM BEZ KIVETIRANJA....................14

4. ZAKLJUČAK..................................................................................................................16

LITERATURA.........................................................................................................................17
1.UVOD
Birajući ovu temu kao svoj maturski rad, imao sam na umu da je ona jedna od najvažnijih
faza pri izradi kvalitetne i funkcionalne parcijalne proteze. Takva proteza će biti dobra
zamjena prirodnih zuba kod pacijenta koji ima parcijalnu bezubost.

Samim tim, ona će omogućiti normalno žvakanje, govor, a zadovoljiće i estetkse uslove
pacijenta. Nakon što smo izmodelovali parcijalnu protezu u vosku, te postavili vještačke
akrilatne zube i kukcie, taj vosak trebamo zamjeniti akrilatom.

Ova faza je jedna od završnih pri izradi parcijalne proteze. Zamjena voštanog modela
akrilatom je kompleksan process i sve faze ću tedaljno opisati u daljem tekstu. Informacije ću
koristiti iz udžbenika za predmet Parcijalna proteza, kao i knjige iz biblioteke i elektroneske
knjige. Spisak literature ću ispisati na posljednjoj stranici ovog rada.

Pri izradi mog maturskog rada, pomogla mi je specijalista bolesti zuba, dr Ljubica Kos.

Slika 1: Voštani mod proteze

2.KIVETIRANJE PARCIJALNE PROTEZE
Model sa parcijalnom protezom izmodelovanom u voštanom modu (kao na slici 1), ulaže se u
kivetu ispunjenu gipsom, da bi zadržali želejni oblik proteze poslije zamjene voska akrilatom.
Osim metode kivetiranja, postoji i tehnika zamjene voska pomoću forgusa, pri čemu je
konstrukcija proteze livena od legure, o čemu će biti govora kasnije. Kivetiranje se sastoji od
pripreme i samog procesa kivetiranja.

Slika 2: Kiveta

Priprema za kivetiranje podrazumjeva odvajanje modela zajedno sa voštanom protezom od

artikulatora. Model se odvaja na taj način što se malim čekićem kucne po slobodnom dijelu
metala u blizini ugrađenog modela, ili u bočnu stranu modela.

Ukoliko smo koristili articulator sa zavrtnjem, zavrtanj se skida in a taj način model odvaja
od artikulatora. S obzirom da postoje manje ili veće kivete, te kivete različitog oblika,
potrebno je odabrati odgovarajuću metalnu kivetu. Priprema modela sa izmodelovanom
protezom za ulaganje u kivetu podrazumjeva usklađivanje modela prema unutrašnjim
stranama donje polovine, odsjecanje preostalih giipsanih zuba na modelu i postavljanje
modela sa protezom u vodu.
Slika 3: Proces kivetiranja
2.1. USKLAĐIVANJE MODELA PREMA UNUTRAŠNJIM ZIDOVIMA
POLOVINE KIVETE
Pri probi modela po dubini, ispod osnovice gipsanog modela ostaje proctor koji će popuniti
gips. Gornja ivica modela je u nivou ruba kivete. Ukoliko postoji smetnja upasivanja prema
snu kivete, model se može suziti prema osnovici, to jeste, njegove donje ivice se mogu
odsjeći koso, čime će oblik baze modela odgovarati konačnom obliku zida kivete.

Obim gipsanog modela se takođe može prilagoditi zidovima i veličini kivete na taj način što
se oduzima određena količina gipsa. Dijelovi osnovice modela se skraćuju električnim
aparatom sa brusnom pločom, ili ručnom testericom, dok se ponekad može i nožem za gips.

2.2. ODSJECANJE PREOSTALIH GIPSANIH ZUBA NA MODELU

Pri izradi klasične parcijalne proteze, prilikom
dvostrukod ulaganja u kivetu, potrebno je u toku
pripreme modela izvršiti odsjecanje gipsanih zuba.
Svi gipsani zubi, osim retencionih, sijeku se sa
vestibularne strane ukoso, do ruba ploče na oralnoj
strain zuba. Retencioni zubi se sijeku do ručica
kukica, nakon što je model uložen u donju polovinu

Slika 4: Odsjecanje zuba ručnom testericom

kivete. Ovo se radi zbog očuvanja oblika kukcie u
toku kivetiranja i polimerizacije.

Za odsjecanje zuba koristimo namjenske testerice

(najbolje sa elektromotorom) i prikladnim nožićem.
Nakon isjecanja, gipsane površine treba izravnati
dok mlazom tekuće vode ispiramo zaostale
komadiće gipsa.

Model sa protezom se postavlja u vodu. Ukoliko se

model ne potopi u vodu i gips ostane suv, gipsani
Slika 5: Odsjecanje zuba motornom testericom
model će upiti vodu prilikom kivetiranja (iz
novomješanog gipsa)
2.3. PROCES ULAGANJA PROTEZE U KIVETU
U zavisnosti od toga da li se svi djelovi proteze nalaze u jednom ili u dva dijela kivete,
razlikujemo:

 Jednostranu metodu ulaganja modela u kivetu

 Dvostranu metodu ulaganja proteze u kivetu

2.3.1. Jednostrani način ulaganja modela u kivetu

Pod jednostranim ulaganjem podrazumjeva se das u svi dijelovi proteze (akrilni zubi, kukice)
i model u prvoj, odnosno donjoj polovini kivete. Kod ove metode, prvo se donja polovina
kivete ispuni gipsom, a zaim se gipsani model uroni u gips, tako da zubi budu u nivou ivice
kivete ili nešto iznad nje.

Gipsom se dalje prekriju vestibularna strana modela i vestibularna i okluzalna strana

vještačkih zuba, u debljini 3-5mm, što onemogućava da zubi, prilikom kompletnog
kivetiranja pređu u gornji dio kivete.

Dok je gips još plastičan, vlažnim prstima i nožićem glačaju se slobodne površine. Kada se
gips veže, izglačane plvršine se izoluju nekim hloridnim rastvorom. Zatim se na donji dio
kivete postavi prsten gornje polovine kivete bez poklopca i uliva se svježe yamješen gips.
Kada se kiveta napuni, stavlja se poklopac, a cijela kiveta postavi u presu gdje se dobro
stegne da bi se ivice kivete sastavile.

Kiveta ostaje u presi dok se gips potpuno veže. U praksi se ovaj metog ulaganja više ne
koristi iz razloga szo se teško unosi akrilat, pri čemu nakon polimerizacije nedostaju dijelovi
ploče na vestibularnoj strain proteze, ili je ona prozirna.

Prilikom presovanja akrilata kod jednostranog ulaganja, može nastati odlamanje gipsa koji
prekriva zube i zbog toga se ponekad zubi spuste ili se akrilat izmješa sa polomljenim
gipsom.
2.3.2. Dvostrani način ulaganja modela u kivetu
Dvostrani način ulaganja modela u kivetu se radi na dva načina:

 Model se nalazi u jednoj, a vještački zubi i kukice u drugoj polovini kivete

 Model i kukice se nalaze u jednoj, a vještački zubi u drugoj polovini kivete

Prvi način ulaganja modela u kivetu podrazumjeva da se model nalazi u donjoj polovini
kivete, a vještački zubi i kukice u gornjoj polovini kivete. Prije nego što počne kivetiranje,
zamješa se određena količina gipsa, alabaster ili tvrdog gipsa, zavisno od veličine kivete.
Manji dio gipsa se nanosi na dno kivete špatlom, a zatim ukoso iz zidove polovine kivete.

Slika 6: Albaster gips

Nakon toga je potrebno da se model unese u kivetu sa gispom i blago potiskuje, tako da se
spoljašnja granica voštane proteze izjednači po visini sa rubom polovine kivete. Bočni zidovi
treba das u podjednako udaljeni od kivete. Kada gips postane polutvrd, njegove površine se
izglačaju prstima pod mlazom tekuće vode. Time se istovremeno i gips opera sa voštanih
površina.

Površine gipsa se mogu izglačati i sitnozrnastim brusnim papirom pod hladnom tekućom
vodom. Tokom kivetiranja potrebno je osigurati da se kukice ne pomjere iz svojih ležišta,
pošto u suprotnom neće vršiti svoju funkciju.
 Slika 7: Tvrdi gips

Nakon što se gips u polovini kivete stvrdne, izolujemo ga pazeći da ne izolujemo zube i
kukice. Stavljamo drugi dio prstena kivete i sve to postavimo na vibrator.

Slika 8: Vibrator za kivetu

Prije toga zamješamo gips koji će se uliti u kivetu kada se stavi na virator. Gips ulijevamo uz
zidove prstena dok se kiveta ne napuni. Kada se kivata napuni, stavi se poklopac. Rukom
pritisnemo uz ivicu prstena i stavimo u presu. Postepeno se pričvršćuje u presi, sve dok se
dijelovi kivete potpuno ne sastave. U presi ostaje dok se gips potpuno ne stvrdne. Ovim se
završava model ulaganja.
 Drugi način ulaganja podrazumjeva kada se model kukice nalazi u jednoj, a vještački zubi u
drugoj polovini kivete u gipsu. Razlika u odnosu na jednostranu metodu je ta što se zubi na
modelu, kao i zubi sa kukicama ne isjecaju. Gipsom, koji se koso spušta prema rubu kivete,
prekriju se kukice sa zubima retencije i preostalih zuba od gipsa. Ovaj način ulaganja je
sigurniji od prethodnog, jer kukcie poslije obrade i poliranja proteze se nalaze na onim
mjestima na zubima retencije koje im je planiranjem i određeno.

2.4. KIVETIRANJE LIVENIH PARCIJALNIH PROTEZA

Ovo kivetiranje se izvodi na obrnuti ili dvostrani način, Prilikom olaganja modela sa
protezom u polovinu kivete, vestibularni luk proteze treba da je u nivou kivete. Kukice na
zubima retencije i preostali zubi od gipsa, kao i metalni dijelovi proteze ne dolaze u kontakt
sa akrilatom, a u daljem postupku je sve isto kao u dore opisanom načinu ulaganja.

Slika 9: Presa za kivetu

 3.POLIMERIZACIJA
Polimerizacija predstavlja seriju hemijskih reakcija, pri čemu dolazi do sjedinjavanja većeg
broja manjih molekula u makromolekule ili polimer. Pri tome, zamješeni polimer i monomer
prelaze iz tjestastog oblika u čvrsto stanje. Ovaj postupak odvija se u funkciji vremena i
temperature. U zavisnosti od odnosa ova dva faktora, razlikujemo 3 osnovna ciklusa
polimerizacije:

- Kratkovremeni
- Srednjevjekovni
- Dugovjekovni

Pri polimerizaciji, kao fazi izrade parcijalne proteze, dolazi do popunjavanja prostora u kojem
je prethodno bio vosak, akrilatom. To je jedna od završnih faza izrade klasične parcijalne
proteze.

3.1. POLIMERIZACIJA AKRILATA PRI TEHNICI KIVETIRANJA

U toku ovog modela, važno je da se osim pravilnog kivetiranja, odstrani vosak sa modela,
gipsane površine izoluju, pa tek onda počne polimerizacija. Zagrijavanje kivete, iskuvavanje
voska i ispiranje gipsanih površina u obe polovine kivete obavlja se na uobičajen način.
Tokom ovog postupka treba obratiti pažnju na odstranjivanje masnoće sa dijelova kukica i
zuba is a gipsa oko njih., ispiranjem vrućom, tekućom vodom. Ovo se radi da bi se ostvarila
dobra veza između pomenutih dijelova i akrilata. Izolovanje površina gipsa u obe polovine
kivete obavlja se odgovarajućim sredstvima na sobnoj temperaturi. Četkicom se ravnomjerno,
i u tankom sloju premazuju sve površine gipsa. Premazivanjem se stvara tanka opna koja
sprečava kontakt akrilata i gipsa u toku polimerizacije, kao i prodiranje vodene pare iz gipsa
u akrilat. Gips se neće zalijepiti za zube, pa neće biti ni problema prilikom obrade proteze.

Treba voditi računa da se u toku premazivanja ne izoluju vidljivi dijelovi kukica i vještačkih
zuba; jer u slučaju da dođe do izolacije pomenutih dijelova, može doći do njihovog ispadanja
iz proteze.
 Polimerizacija proteze je postupak:

- Mješanja akrilata i unošenja akrilatnog tijesta u kivetu

- Probnog presovanja
- Definitivnog presovanja
- Polimerizacije
- Vađenja polimerizovane prtoteze iz kivete

3.2. METODA TOPLOTNOG PRITISKA POLIMERIZACIJE

Klasična metoda pritiska tople polimerizacije danas se sve rjeđe koristi za izradu ortodonskih
naprava, a tehničari je još ponekad koriste samo za izradu bimaksilarnih naprava. Po toj
metodi je potrebno, nakon što je ortodont napravio konstrukcijski zagriz, a temeljem njega
tehničar fiksator, prvo izraditi sve žičane elemente, ali ih ne fiksirati na modele. Modeli se
nakon toga zasićuju vodom, natapanjem koje traje 10 minuta. Zatim se pristupa modelaciji
akrilatnog tijela naprave u vosku, na način da se zagrije ploča ružičastog voska te dobro
adaptira na svaki model da ocrta sve anatomske strukture na koje naprava priliježe.

U vosak se apliciraju izrađeni žičani elementi i fiksiraju. Zagrijana potkovica ružičastog

voska umeće se na okluzalne plohe te spaja gornji i donji model u odnosu definiranom
konstrukcijskim zagrizom u fiksatoru. Tehničar nožićem zagrijavanim na plameniku
zaglađuje rubove izmodelovane naprave sa vestibularne i oralne strane te je šalje sa
modelima i fiksatorom u ordinaciju, gdje ortodont isprobava njeno nalijeganje u ustima
pacijenta. Prije ulaganja u kivetu voštana naprava se očisti ispiranjem alkoholom. Dublja
polovina kivete ispuni se sadrom i u nju se koso, do polovine uroni naprava tako da nepčani
dio i labijalni luk budu okrenuti prema dnu kivete te se prstima zaglađuje masa.

Nakon stvrdnjavanja gipsa izoluje se nanošenjem izolaka kistom, stavlja drugi dio kivete,
puni gipsom do vrha te stavlja poklopac. Kiveta se nakon stvrdnjavanja gipsa zagrijava u
loncu s vrućom vodom da se otopi vosak, nakon čega se otvara, a ostaci voska ispiru
nanošenjem vruće vode. Kalupe, u kojima su ostali fiksirani žičani elementi, potrebno je
izolovati izolakom te u njih nanijeti zamješano akrilatno tijesto.

Kiveta se zatvara i stavlja u stezač te postupno tlači da akrilatno tijesto pod pritiskom dobro
popuni sva mjesata u kalupu, a višak izađe van. Stlačena kiveta odlaže se na 15 minuta,
nakon čega se stavlja u lonac s vodom sobne temperature koji je postavljen na električno
kuhalo i polagano zagrijava pola sata do temperature od 70°C, na kojoj se aktivira inicijator
 polimerizacije i počinje povezivanje monomernih molekula metil-metakrilata s polimerskim
lancem polimetil-metakrilata. Kako je reakcija egzotermalna, može doći do porasta
temperature u akrilatnom tijestu i do 200°C, pri čemu monomer ispari prije nego li se
polimerizuje te dobijemo poroznu akrilatnu bazu. Kako bi se to spriječilo, kiveta se zadrži u
vodi na temperaturi od 70°C pola sata, čime će porast temperature u akrilatnom tijestu biti
manje izražen i neće preći granicu ključanja monomera.

3.3. SKRAĆENA POLIMERIZACIJA

Postoje dva osnovna tipa skraćene polimerizacije – tehnika akrilatnog tijesta i tehnika
nasipanja. Sastav polimera koji se koriste za skraćenu polimerizaciju sličan je polimetil -
metakrilatima koji se koriste za toplu polimerizaciju, ali za polimerizaciju nije potrebna
toplota nego hemijsku reakciju polimerizacije pokreće aktivator koji je dodan u monomernu
tečnost. Stoga se polimeri za skraćenu polimerizaciju nazivaju autopolimerizovajući,
hladnopolimerizovajući ili hemijski aktivirani polimeri, a polimerizuju pri sobnoj
temperaturi. Polimerizacija je egzotermna i razvija visoku temperaturu u akrilatnom tijestu.

Sinomimi tehnike nasipanja su štopanje, špricanje, sprej i salt and pepper. Sprej-tehnikom
izrađuju se prvenstveno pločaste i interceptivne naprive, ali sve učestalije i bimaksilarne
naprave. Nakon izrade i fiksiranja žičanih elemenata, te fiksiranja vijka, modeli se uranjaju u
vodu temperature 40 – 45°C na 10 minuta.

Ukoliko modeli ostanu u vodi duže od 15 minuta, dolazi do dezintegracije površine modela,
što može uzrokovati formiranje naslaga na površini autakrilata. Lagano vlažni modeli zatim
se izoliraju izolakom koji se razmazuje po modelu kistom i pušta pola minute osušiti, nakon
čega se komprimiranim zrakom može malo posušiti izolak sa žičanih elemenata i vijka.
Potom se pristupa naizmjeničnom nanošenju komponenti autakrilata – praškastog polimera i
tekućeg monomera, na način da se prvo nasipa prah, a onda zasićuje tečnošću. Tečnost se
nanosi samo onoliko koliko prašak može apsorbirati.

Polimer se nasipava iz plastične bočice koja na vrhu ima mlaznicu, a monomer se iz plastične
bočice nanosi pipetom ili također pomoću mlaznice, što omogućuje lakše rukovanje i
doziranje. Materijal se nanosi prvo oko zuba, prekrivajući retencijske dijelove fiksiranih
žičanih elemenata i vijka, a na kraju se formira preostali dio nepčanog dijela ploče. Pri
aplikaciji monomera i polimera model se mora držati u horizontalnom položaju. Na završenu
napravu nasipa se na kraju još praškasti polimer, što ima efekt papira za upijanje mrlja jer će
 upiti svu suvišnu tečnost i spriječiti kolaps akrilatne mase te osigurati dobro prijanjanje.
Ukoliko je u napravu ugrađen vijak, skalpelom se može zarezati rez, kuda će se nakon
polimerizacije segmentirati akrilatno tijelo, što nam olakšava kasniju separaciju.

3.4. POLIMERIZACIJA AKRILATA TEHNIKOM BEZ KIVETIRANJA

Akrilat za brzu polimerizaciju donio je napredak u izradi proteza. Proces polimerizacije pod
pritiskom primjenjuje brži, lakši i ekonomičniji metod, takozvana metoda sa forgusom,
umjesto kivetiranja sa gipsom. Pored savremenih akrilata, potrebno je imati i aparat za
polimerizaciju pod pritiskom, material za izradu forgusa i pravilna primjena postupka za
dovršavanje skeletne proteze.

Slika 10: Aparat za polimerizaciju pod pritiskom

Aparat za polimerizaciju pod pritiskom, određen je specijalno za brzu polimerizaciju. Tačna
polimerizacija je određena automatskim programom i termostatom. Prednosti su: brži,
jeftiniji rad, nemogućnost greške da se zagriz podigne, kao kod kivetiranja. Aparat je malih
dimenzija te se na prednjoj strani metalne kutije nalaze kontrolni instumenti: sat za regulaciju
pritiska i jedan pneumatski pokazatelj (on pritisak signalizuje pomoću bijele i zelene boje).
Posuda za pritisak je nerđajuća i u nju može da stane 4-6 proteza.

Formazil ili tvrdi optosil je gumasta masa na silikonskoj bazi. Koristi se za izradu forgusa.
Masa je u početku mekane konzestencije, da bi se kasnije lako adaptirala i formirala u
potreban oblik. Formazil se lako skida sa modela, zato što se ne vezuje za njega kao ni vosak,
vještačke zube i skelet proteze. Pribor za pripremu mase se sastoji iz:

- Metalnog tanjira sa podlogom

- Metalnog prstena
- Folije za jednokratnu upotrebu pri mješanju formazila

Na ploči za radstavi se jedna kašika paste formazila i kok 2.5cm paste za očvršćivanje. Obe
paste se prvo zamješaju špatlom, a zatim se formazil izgnječi sa prstima radi bolje
homogenosti smjese.

Slika 11: Formazil

Forgus se pravi na izmodelovanoj protezi od voska. Pripremljena masa adaptira se na voštane

modelacije i vještačke zube sa vestibularne, okluzalne i dijelom lingvalne strane. Nakon 3-4
minute, forgus se učvrsti i skida sa modela.
 Nakon toga se radi dovršavanje, priprema za polimerizaciju, a polimerizacija obuhvata:

 Ispiranje voska
 Mjere pripreme
 Izoalciju modela
 Očvršćivanje akrilata
 Polimerizaciju u aparatu
 Obradu proteze

Ispiranje voska sa gipsanog modela, vještačkih zuba, konstrukcije i forgusa izvodi se nakon
skidanja forgusa, pažljivo, ključalom vodom.

4.ZAKLJUČAK
Zamjena voštanog modelaakrilatom predstavlja jednu od najznačajnijih faza pri izradi
parcijalne proteze. Sam voštani model, bez akrilata, nije funkcionalan i upotreblji, te kao
takav, u ustima pacijenta, ne bi mogao vršiti određene funkcije. Kivetiranje i polimerizacija
zahtjevaju dosta opreza i stručnosti. Najmanje greške, koje lako mogu nastati u toku ovog
procesa, mogu da iziskuju ponovnu izdadu proteze od samog početka. Sve prethodno što je
zubni tehničar uradio je jedan vid pripreme za definitivan rad.

Pored manuelne spretnosti tehničara, neophodno je i dobro poznavanje materijala koji se

upotrebljavaju za parcijalnu protezu te način na koji se ti materijali koriste. Nakon završene
polimerizacije, proteza se obrađuje i šalje doktoru u ordinaciju, kako bi je predao pacijentu.
Važno je da se proteza pri kuvanju stavi u hladnu vodu i postepeno zagrijava voda, kao id a se
nakon kuvanja voda postepeno ohladi. Nakon takvog postupka, kiveta se vadi.

Moj rad je pratila i kontrolisala dr Ljubica Kos.

LITERATURA
1. Dragić Jovanović, Jovanović V., Tihiček-Šojić Lj., Milošević A. (2004), Parcijalna
proteza, Za četvrti razred zubotehničke škole, Zavod za udžbenike, Beograd

1. Lapter V. (1992), Ortodontske naprave, Školska knjiga, Zagreb

2. dr Petrović J., dr Dugalić D., dr Milošević Z. (1984), Stomatologija za IV razred

usmjerenog obrazovanja zdravstvene struke, zanimanje medicinska sestra, tehničar
stomatološkog smera, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd

3. Radlović S., Kandić J. Milutin, Nastić M. Miodrag, Petrović A., Krstić M., Stanišić-
Sinobad D., Stomatološka protetika, Pretklinika