122 POLIMERY 2002,47,nr 2

ELZBIETA BoCIĄGA
Politechnika Częstochowska
Katedra Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych i Zarządzania Produkcją
Al. Armii Krajowej 19c,42-200 Częstochowa
e-mail: bociaga@kpts.pcz.czest.pl

Modelowanie procesu wypełniania gniazda formy wtryskowej-)

COMPUTER SIMULATION OF THE INJECTION MOLD CAVITY FILLING

PROCESS
Summary
- Filling of the injection mold cavity was analyzed in relation to
the feeding mode: (l) at one end, (ll) simultaneously at the two ends of the
cavity. The CAE C-Mold ver. 99.1 routine was used to simulate the flow of
HDPE through the injection mold equipped with the cavities used to form
standard (PN-EN ISo 5Ż711998) tensile bars. The feeding mode was found to
play an essential role: in mode (il), the polymer pressure required for the
cavity to be completely filled was by 30% lower than in mode (l) (Fig. 4), be-
cause the pathway of flow was shorter and the resistance to flow was redu-
ced. The modes (l) and (ll) result in differentiated distributions of pressures
and temperatures (Fig. 5) along the molded piece axis, and they variously
affect the distribution of residual stresses in, and the shrinkage and warpage
of, the solidified molded piece. Again, the shear rate is higher in mode (l)
than in (ll) (Fig. 6) and affects the structure of the molded piece and hence
also its properties. Simulations of the melt front displacement in the caviĘ
enable the cavity filling process and its effect on the properties of the molded
pieces to be better understood. In mode (ll), simulations make it possible to
determine the position of the weld line.
Key words: injection molding, filling of injection mold cavity, computer si-
mulation.

Zjawiska zachodzące w glieździe formującym można
podzielić na w1mikające z trzech faz cyklu wtryski-
wania
-
wypełnianie gniazda, docisk i ochładzanie
- [1-5].
wypraski W
fazie wypełniania gniazda for-
mującego rozpatruje się zwykle problemy związane z
przepływem wtryskiwanego ciekłego tworzywa zakła-
dając, że jest ono nieściśliwe[6-8]' Sciśliwość odgrywa
natomiast istotną rolę w następnej fazie
Podczas ostatniej fazy,
- docisku
czyllochładzania, roz-
[8-11].
waża się głównie Procesy związane z przenoszeniem
ciepła 19, 12).
Przepły"w tworzywa w gńeździe formującym można
tozpatrywać dzieląc go na trzy strefy: wlotu, przepływu
rozwiniętego oraz frontu z przepłylvem PoPrzecznym
[13]. Strefy te schematycznie pokazuje rys. 1. W strefie
wlotu (A), bezpośrednioza przewężką, występuje
przepłyv promieniowy, w którym tworzywo jest od-
kształcane w wyniku promieniowego ścinania oraz ob-
wodowego rozciągania stycznego do frontu pł1nięcia.
*)
Wykład wygłoszony w ramach VI Profesorskich Warsztatów Na-
ukowych,,Przetwórstwo tworzyw wielkocząsteczkowych", Po-
raj,19---22 czerwca 2001 r.
W kolejnej strefie (B), dostatecznie oddalonej od prze-
wężki, przepłyłl staje się prostoliniowy, a odkształcanie
następuje wskutek ścinaniaw kierunku przepływu
twor4nva. Strefa ta obejmuje największy obszar gntaz-
da formującego' Decyduje ona o orientacji makrocząste-
czek w rdzeniu wypraski oraz w}rwiera duży wpływ na
straty ciśnienia w grueździe i czas jego wypełniania'
W trzeciej strefie (C) obserwuje się przepłYw PoPtzecz-
ny tworzywa (efekt ,,fontannowy") 12, 1'4,15]. Cząstecz-
ki tworz}'wa znajdujące się na froncie strumienia prze-
mieszczają się na zewnątrz niego i osadzają na ściance
gniazda. Podczas przepły.wu poPtzecznego cząsteczki
ulegają rozciąganiu wzdłuznemu i poprzecznemui
przepływ ten decyduje o jakości i strukturze geome-
trycznej powierzchń wyprasek wtryskowych [16].
Analizę przepływu tworzywa w gnieździe for-
mującym często przeprowadza się z wykorzystaniem
symulacji numerycznej procesu. Celem tej analizy jest
zazwyczaj uzyskanie rozkładu ciśnienia, temperatury i
szybkości ścinaniatworz}rwa w formie zamkniętej oraz
śledzenie przemieszczania się frontu strumienia (lub
strumieni) tworzywa w gnieździe 16,9, L4,17, I8f, a ta-
kże określanie długościdrogi przepływu w różnych
POLIMERY 2002,47,rr 2 123

Ry'. I' Wypełnianie gniazda formującego o przekroju prostokątnym z zastosowaniem przewężki punktowej; strefy: A wlo-
tu, B przepływu rozwiniętego, C z poprzecznym -
- - fłontu przepŁywem [13]
Fig. l.Fillingofapoint-gatedrectangularcaaitymold:A-inletzone,B-deaelopedflowzone,C-meltfrontzone
tL3l

warunkach wtryskiwania |7]' Możliwe jest obliczenie nych, w których w kierunku grubości (ośz) jest on Po-
ciśnienia w}.rnaganego do całkowitego wypełnienia mijalnie mały [6, 8,9,13, \8f.
gniazda i siły rozpierającej formę po wypełnieniu gniaz- Rozwiązanie powyższych równań wymaga ponadto
da oraz określenieoptymalnych warunków wtryskiwa- znajomościza|eżnościlepkości (r1) tworzywa od szyb-
nia [17]. opracowane zostały także modele matema- kościjego ścinania(ł). Do opisu takiej za|eżnościstosuje
tyczne pozwalające na ocenę stopnia zorientowania się różne modele |8, Ż3-25]; jednym z nich jest 4_para_
krótkich włókien napełniacza w wypraskach [19' 20]. W metrowy reologiczny modeI wykładniczy Carreau f7,
pracach I21,22] przedstawiono niektóre zagadnienia sy- 8l:
mulacji Procesu wypełniania gniazda tworzywami o
strukturze częściowo krystalicznej.
Opracowując modele określająceprzepływ twotzYw a
ł_Ę- =[-t^
Io -ł. ol']# e)
w fazie wypełniania gniazda najczęściej zakłada się, że
przepływ taki jest nieizotermiczny, a tworz}rwo ciekłe Parametry reologiczne tego modelu stanowią: lepkość
stanowi nieściśliwypłyn nienewtonowski, Pruy czym no (gdy y dąży do zera), stała czasowa }', stała n oraz
przyjmuje się założenia upraszczające rozwiązanie pro- lepkośćn- (gdy i dązy do nieskończoności). Iloczyn
blemu f6, 7, 9, 12-1'4, 17l. Do opisu przepły'wu są sto- (}". i') jest bezwymiarową szybkościąścinania.
Sowane 16, 8,9,13] następujące trzy równania zachowa- W przypadku większościtworzyw w stanie ciekłym
nia: Tl- (( Io, zatem wzór (4) przybiera uProszczoną 3-para-
masy metrową postać:
-
r)']+
v.ił=0 (1)
a=tl*O
L
(s)
ruchu r1o
-
p+=-Yp+Y'r+pg Równania (1)-(5) określajązależnościpomiędzy
,DI (2)
prędkością,temperaturą, ciśnieniem i lepkością tworzy-
wa. Do ichrozwiązania stosuje się metody numeryczne.
energii Analizując problemy występujące w fazie docisku na-
-
DT . DP Ieży mieć na uwadze takŻe ściśliwość tworzrya
Pcp-=t"Y-ŻT +niŻ +Br Dt
(3)
[8-11]. Zmianę objętości tv/orzywa w tej fazie Procesu
wtryskiwania uwzględniają równania opisujące zale-
gdzie Y operator NabIą, i- wektor prędkości, p ciś- żnościp-a-T, np. równanie Spencera i Gilmore'a 126,27]
nienie, 3
- tensor naprężenia stycznego, !
-
wektor przy- Iub często cytowane równanie Taita |28, 29l.
-
spieszenia ziemskiego, T temperatura, p
- gęstość,ą
Do opisu fazy ochładzania tworzywa W grueździe
-
właściwe,X
- - formującym wykorzystuje się równania energii odnie-
lepkość,c,
- ciepło
nia ciepła, B
- współczynnik przewodze- sione do nieustalonego Przenoszenia ciepła [9, 10].
współczynnik rozszerzalności objętościowej
- Niniejsza Praca dotyczy analizy zjawisk wystę-
tworzywa ciekłego, y
- szybkośćścinanią,
fi- Pochodna pujących w fazie wypełniania gniazda formującego'
DA Rozpatruje się przy tym wpływ sposobu doprowadza-
'DtAt - =u'Y + -.
substanclalna rÓwna nia tworzywa do gniazda formujące1o z jednej lub
równocześnie z dwóch stron gniazda - na przebieg
Powyższe równania upraszczają się przy założeriu, Procesu ;'ego wypełniania. -
że przepłyv odbywa się w elementach cienkościen- We wcześniejszych badaniach doświadczalnych
124
[30-32] wykazałam, że sposób doprowadzania tworzy-
wa ciekłego do gniazda formującego wy'wiera wPływ
na właściwościmechaniczne i cieplne oraz strukturę
wyprasek wtryskowych. Obecnie, w celu rozszerzenia i
pogłębienia interpretacji wyników tych badań oraz Iep-
szego Poznania zjawisk zachodzących w tworzywie
przetwarzanym podczas wypełniania gniazda for-
mującego, przeprowadziłam komputerowe badania sy-
mulacyjne tej fazy procesu wtryskiwania.
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU I MODELU
Symulację przepłyvów w formie wtryskowej prze-
prowadzano za Pomocą specjalistycznego programu
,,CAE C-Mold" ver.99.1' |33, 34), który składa się z na-
stępujących zasadriczych modułów:
C-MoId Control Panel (nadzorowanie przebiegu sy-
-
mulacji);
C-Mold Modeler (wprowadzanie wymiarów i
kształtu wypraski, tworzenie siatki elementów skończo-
nych, wprowadzanie warunków brzegowych);
C-Mold Process Estimator (wprowadzanie danych o
-
tworzywie i procesie);
C-MoId Analysis (dokonywanie obliczeń i analiz
-
procesu);
C-Mold Visualizer (wizualŁaĄa wyników s1.mulacji).
-Program umożliwia analizę zjawisk zachodzących w
trakcie trwania poszczególnych faz Procesu wtryskiwa-
nia oraz analizę skurczu przetwórczego i samoistnego
odkształcania się wypraski. Na potrzeby niniejszej pra-
cy modelowano fazę wypełniania gniazda formującego
przyjmując dwuw1łniarowy przepły'w tworzywa.
ZałoŻenie to jest uzasadnione, gdyż wypraski sązazwy-
czaj wytworami cienkościerrrr1'rni, w związku z czym
przepływ tworz)rwa w kierunku grubościmożna, bez
szkody dla anaLizy, pominąć.
Do badań przyęto S-parametrowy reologiczny model
wykładniczy Crossa |34],który, jak wiadomo z literatu-
ry f9,35, 36), zapewnia możliwie dokładny opis mate-
maĘczny właściwościreologicznych tworzywa; ponad-
to w bazie danych C-Mold znajdują się wartościpara-
metrów tego modelu, odpowiadające warunkom pro-
wadzonej symulacji. Model Crossa ma następującą Po-
stać:
11ę,i,il= ]'('::}, (6)
r*[!1 I
( .* ,/
przy czymi
no(z,p)= r.*p[]'1.*p1Bp;
'1.r,
(7)
gdzie: n, T*, B, Tr, 9 stałe parametry modelu wykładnicze-
go Crossa.
- gęstośćw temp. 20'C
POLIMERY 2002,47,nr 2
Wykładnik (1 _ n) określanachylenie krzyłvej opi-
sującej przepływ nienewtonowski. Napręzenie styczne
odpowiadające początkowi zjawiska wykazywania
przez tworz1.wo ciekłe właściwościpłynu rozrzedzane-
go ścinaniem oznaczono jako t*; pozostałe trzy stałe (B,
T6, $) służądo modelowania lepkości w warunkach ze-
rowej szybkościścinania: stała T6 charakteryzuje zale-
żnośćq6 od temperatury, stała B zależnośćr1g od ciś-
- wartościr1g.
nienia, a stała B wyznacza zakres
Przeprowadzenie symulacji wymaga wprowadzenia
do programu danych dotyczących kształtu i wymiarów
wypraski, właściwości przetwarzanego tworzywa/ wa-
runków wtryskiwania oraz danych odnoszących się do
wtryskarki.
Modelowanie wypełniania gniazda formującego two-
rz}rwem ciekłym przeprowadza się z wykorzystaniem
metody elementów skończonych (MES).
PoDsTAwY I ZAŁoZENIA SYMULACJI
W badaniach zastosowano formę wtryskową z gniaz-
dami do wytwarzania próbek do próby rozciągania,
o kształcie i wymiarach zgodnych z PN-EN ISo 5Ż7:
1998.
Pierwszym etapem symulacji było zbudowanie mo-
delu bryłowego wypraski wtryskiwanej, do czego wy-
korzystano moduł C-MoId Modeler. Model ten obejmuje
wlewek (elementy ukształtowane w kanale centralnym,
kanałach doprowadzających i przewężkach szczelino-
wych) oraz dwie próbki badawcze. Następnie wybrano
tzw. powierzchnię środkową,która przekształca bryłę
w model dwuwymiarov/y o założonejgrubości. Model
podzielono na trójkątne (2D) elementy skończone pró-
bek badanych i tworz}'wa zestalonego w prze\^/ężkach
oraz liniowe (1D) elementy wlewka. Elementom
trójkątnym nadano atrybuty grubości, natomiast ele-
mentom liniowym atrybuty średnicy zastępczej. Na
-
rys. 2 przedstawiono model MES wypraski z doprowa-
dzeniem tworzywa z jednej strony (a) oraz z dwóch
stron (b) gniazda formującego.
Z bazy danych o maszynach przetwórczych (moduł
Process Estimator) wybrano wtryskarkę KM 65/160/Cl'
firmy Krauss Maffei, stosowaną Przeze mnie również w
badaniach doświadczalnych [np. 32].
Prz1r1ęto, ze wypraska ma być wykonana z polietyle-
nu dużej gęstości(PE-HD) firmy DoW Chemicals, typ
10062 E. Tworzywo to wybrano z bazy danych firmy
C-Mold (moduł Process Estimator), która w porównaniu
z innymi dostępnymi bazami danych jest niezwykle bo-
gata i rozbudowana' o wyborze polieĘlenu 10062E za-
decydowały jego właściwościbardzo zb|iżone do
polietylenu o symbolu 70262 A, również
właściwości
stosowanego PrZeZ mnie w badaniach doświadczal.
nych. Jego charakterystyka wg danych producenta, jest
następująca'
956 kg/m' ,
- moduł spręzystości przy-rozciąganiu , 2600 MPa,
- -
l'OLl\lEltY 2i102, 17 nr 2 125

]!)'s(Jkość 2,7 nnn, długość1 mnr isŻ.rokość]6 lnm'

\Ąivrn ja.\' prŻelf ꯀk .!'brano zgodnie z międzvnaro
do$lą norrną ]So 294 1:1996, d.rtvcŻącą lvhyskiwania
próbek Z tt'orzfw tcrnopl.lstycznYch'

!!Y\]KI SYMUIACJI

Wyniki srrnula.ji zah'ierają r}'s' 3 ar

b)

RVs' 2' 'ł1odtłMEs il14Jlrs/ri ż l1.ploilnd'cnr,:l ti)orzvian

Ż i.ll ei strot]y (r) an1z z d|uóch slra| (b) s,]i:r.L\r t'o|
u\
]]nLil.L!o ( sl |żalti o.nncŻri} kj.1'Llt1.k plżeply1l u t 'a Ęl|,L'n) ) ?.
], 2. 3 sintkLl c|ć)lLctltói| skotic.t lv(h i|k'Ilkn, 1 ślrttll ,a

liu0]':łn :.jtllłrn.!'l] ILj |llzc|l|:cc. 5 sirtkr phbkj br

B
Fł 2 MEs filjL1ll al a 11laLde,1 pict( i)t t, oI].. e"n, (b)
T/l. 3' Ks:laltoi{,''l.,sl| lil|ji aktcś]nj|cyc]L palazcnje frait
tira cAi cifity lcding ntode (ntrc1ts i dicntt tht t1i1'tctj,rr ^łs jtnir
stlu t1LĘlż1|'u\1 1l) fal1|1il, iLlttllskall.t]i 1t, tlikcie całkn
.J paą/n]d flo1L,),], 2, 3 JlllilĆ d,:łLe|lt llk'sh Ol L'got, 1!it|3o i)1łpł iu|lin :ł:inzdr fa]'llLuiqcera z dapru|:nt e ic]ll
1 filite el(łL|fit n|lsh of Palv ltt s,JltLtjfied in the '",rtc, liI\n.vil,R . ieL]nci st1'oll1l gniazdn (r) ] b z li|óch st,on
5 lHilć clt: c|tt E]L of liJl sp..,rl ls
Fig. .). Distlncc t t of nitlt flotit lLfics Ln tht jLticctio
n'oli dfter the cai)jt! ht$ beu lilhi 1 (r) tut1e (i) Rnt (b)
ciePłolĄ'łaściwe1Ą'temp.210"C3791I/(kg K),
rvspillcz)'nnik przcrlodzenia ciepła temp' 210''c
0,28a \,v/(m K),
masow) rrskaźnik sŻvbkościPł}'nięcia (MFR, Na rvsunku 3 icst l\.idoczna róŹnjca h.plzebiesu plo
i90"C/2,16 kg) 10 g/10 min. cesLl rvvpehianja ttorz\'lvcm grLjazda fonnująccgo' W
D. n.l :, - r is-l /\.r. ' ol^lL.,,e plzvpadku doPro$,adzania hlorz\Na jednocześnie z
Zalccane rv ]itelaturz€ lvarunkl lvtr-vski1lania \\,Y}rrasck drvóc]r siron gniaŻda rlvstęprrjc ]ączenie się strum]eni
12, 3, 33, 371: hlolzYwa !v środkolĄ'ei części\Ą'r-Prask1 (r-Ys' 3b)'
temp€ratuIa h'tr\'skj\'anja 210"c DoPro!\.adzenie twolz}łva z .:lwóch stlon 8niazda
ternpcratura nrm! 40"C f'n "9" J. ts .J " \il gu \lLl r " i/-/ gu i-
clślrjenje docisku 60 \,IPa l1icnia b ok' 30%), niŹ 1,l' prŻ-vpadku" rvtrvsku z j€dnei
czas \Ątlysku 5 s stronr- gniazda (r}'s. .l)' ]cst to clckt skrócerL]a drogi i
- czas docisku 20 s Żwiązanego , tvm zmniejszenia opo.ó1Ą' przepł\'1\ru
czas ochlactzania 20 s t$,orz\'\.a' Rozklad ciśnienia l,!'zc1luź lv}.Plasek ]est ol:{'
mielrrly !v obvdrvu PrzvPadkach. Gd]'stosuje Się do
Prędkość wtlyski'\'ania {],06 ln/s
lv svnll]acji tej plzyjęto stałc l!}.miarY przewężek: }'ro$'aclzc.j€ t'lvorz}nva z jedn€i stron]'tniazda, to
126 POLINlERY 2002, 47, nr 2

$' N:

il"
u
/ł
,ft

b) b)

s'.'
$" $

'n,., 'b":
u
,.
u
u,
'ś
$.

R.}is' 4. Ro:ł1l7d ciśni,:nia (p) t.nrzlJpnu kn ich do|h) Rłs' 5 Ro:łldd te rycntull/ (T) tInr^|ur ) knnn]nth da
Iidzailcydl i 1I, g ieźl]zie lalnuitlc!fi lalrly 1|'trysko1I,ćj po pro nd.niqc||rh i Ia *lleż|Żie ftrl llj\Ącl] l Jrln! Łjtl'1lka'dti
całkaiłitl/ln ulpehie ilL 8 jttzdd for |ujrcl !,0 2 daP 1l,ndże po cLtllouitvt)l 'ttpdttieniu !,nhzLii Ja)nLujaftSa. dap)a 'n
tlidtL tlnrz!'nn. iednti sthrt,! &ltidzda (n) lIL. z drrLich dzenr 1 t orzv\L,a Ż j lri st|Tn1| 8n1l1Żtn i|) h1b Ż !1\LjliĆh

FiR. 4' The di1iib]ltion |lf pohłner pressures i)1 tltĆ lulu|cls Fig.5 The
'listliblttion
Lt palvrttr tenryctntllres t thc nnt
dld in thc cnit! aftct tfu ,:r'oittt has beetr lilletl
j (n) tnadt łs n1ń in the,:ni)ilu n$lrr llP Cn|,ihl hrs bffn filkd n] (R)
t d(! "1 t k)de (i) n]ń (b) 1 a!1. (ji)

maks}'ma]ne ciśnjenjelv gnieździc, bczpośI€dnio za lvyPraski \Ą']rtwofzone z zastoso\\.aniem .:loplo!\.a

Przewężką lvynosi ok' 10 N'IPa i następnic stopl-Lio\Ą1)
-i'Ó' '. ' J ''- l'l .ldt l.l l .''' '
leslym końcu 8niazda (rys.,la). Naiomiast w.{rugim
sp.rsŃic dopfo{,adzania h{orzFva (Iys'.łb) ciśnienielv
gni€Ździe' iuź za plze\\,ezką, nla mniejszą \\raltość, \Ą'y
nosząĆą okob 2,5 MPa, a minimal'le ciśnienie występ!-
je il.środku sniazcla, iv nricjscu łącz€1ta strumieni tl,l'o
rzy\Ą'a' liozkład ciśnienia 1Ą' gnjeźdŻic formtjącln'l
może \Ą.pl}Lwać na sian naPrcŹeń lvłasn'vch il' z€sta]onej
dzenja ilvorzvwa z dwóch stlon gniazda (l,vs. 5b) cha
laktelvzują się rv,vższą temPeraturą u. obszarac]t
PobżonYch blisko Plzet'ężek (ok. 197"C) oraz 14I środ
koNej części(194"c)' \'VŻrost tcrnPcrahlrv $, śro.lkolvcj
cŻęścis'YPraski naipra 'dopodobnjej ('r-njka ze zderza-
nia się strLlmierLj tl\.olz'vr\'a płlnących z przeci$.n!'ch
kierunkó$, , ctuźąprędkościąora7, podobnie jak po-
Przcdnio, z obecnościsplęZone8o Pol,Vietrza, zamknię
Ft^ń t.i.'d,,' p"r'1dzr dn' r ' _lru.'lr''l'l:t.'o_

Rysunek 5 Zmianc sŻ)rbkościśchanla \\, u'r"branych nriejscach

i]usiruje rozkład tcmpelatul'v tworzFl'a rv
olrydwu waliantach j€So doplo$,adzenia' W lłypra' i{)'pr.sek' okr€ś]oną lv poszczegó]n},ch ['arst\Ą'ach na
skach uz-vski1Ą'anych Z doProlvadzenien t\l.orz)Ą4la Z ich 8lubości Po up1yl'ie ] s od ch\'jli rozpocz$ia !vlr}'
jeL1nej stlonY Bniazda folmującego (r}'S' 5a) temPeratura Lr L,r,.e i.l \\ r r\ .. ". \ ih r. l -.,d -,.\ b\o.. - 1"^i.
t .orŻv(,a skJPnio\Ą,o a]eje, od \Ą'artoścj ok' 200"C lv w}'stępuje 1ł obszaraclr polożonvclr lrlizej powielzchni
obszal'z€ Położon-vm najbliżej przc\,gżki do waltości Zclłnchznej lwPraski (\Ą'arshĄ'y 0), co wyn]ka z€ znacz
ok' 18]''c na kolicu \Ą'ęŹszej częściwvpraski' lv obsŻa- n€go gradienfu prędkości przepł)ĄĄ'u \Ą'sąsiadując.vch z
Iz€ lv}?rask1 naibardziej odda]ony,m o.:1 plze\\.ężki ob nią {iarsh{aclr fi\.orzy .a' W lvalshvie środkowej $,}'-
serlvuje się rĄ'zlost temPeratur\', co jest najPra(,c1oPo- Praski (\\.arstlva 25), l\, kfujrej tradi€nt Prędkości
dobni€j sPo(,odowane obecnością powietrza o temPera- ir?t\!',-.. ,: /.,, -/\l ... -.:rn.i.' rr sI
t!Izc Pod$,)'ższonej 1v l\ryniku sPręźania, nie całkoł'i-
cie uS nictcgo Ż gniazda' lv prŻvPadku wyPras€k }'}rkonanr-ch lĄ' lvarunkach
POLINIERY 2002, 17, nr 2 12r-

10 12 14

21AA

2000

'1600

120A

800

400

0
1t) 12 16

Rys' 6' Rozłl'd s:y&łościś,:nnia (p ltoÓl.yInn (, -|n/bnnvch obs nch iplplt]iek (a kieru ku ich srLLbaści) uzqska 1|ch u
unru knch dap 1)al1zanja ftMlŻ!'[n: Ż jclt1lci shony s11il:]zd|] 11) lub z duóCh stl'Ó}l g ia.dn (b): unrstun 0 pa|Ilietzchnin
zeu ftrz a uyprnski, '.łlrst|la 25 pou1itlrĆhnia śratkaun u1vph:]skj (u|njki sytLulacji atrzynLrtlo z.a pałLoc7 pragfifiLu
,,MoLdflou Plnstics Insip,ht" rct
-
1.1)
Fix. 6' The distliblltion of poLlnł she rdtes G) h thć lk ncrs and i)L the cnl,it]/ aftet the c@it|| hlls beel] flkd ttl la)
nade (i) d d (b) nade (j : a ćtena! 1urlnĆe ()f noll\el] pieĆe, Ldył' 25 j tel"nl sl]tncc af flLaldeL{ pi!]ce hs sifltulL1tcll
by the Moltlfou Plastics Insiiht rc tinc, r1ct. 1 l)

doPlo$.adzania t\Ą.orz}nva z j€dnej stronY gnjazda for' o ponad 80oo lv części śIodkolvej wyplaski, o miiej
mrrjąccgo (a), szybkośćścinania osią8a '!!'altościwiększe .,,\ n PrŻlel-.]J l'oP Ż,P./r\ .1'l żs r,,Pl-/ęj\Ż/!-l ! ]_
128
praski znajdującej się bliżej przewężki. W wypraskach
uzyskiwanych z doprowadzaniem tworzywa z dwóch
stron gniazda (b), szybkośćścinaniajest znacznie więk-
sza w obszarze łączenia strumieni tworzywa niz w po-
zostałych miejscach wypraski, co jest efektem zderzania
się strumieni tworzywa, płynących z dużąprędkościąz
przeciwległych kierunków.
PODSUMOWANIE
Sposób doprowadzenia tworzy'wa do gniazda for-
mującego odgrywa istotną ro1ę w przebiegu Procesu
jego wypełniania. leżeli tworzywo doprowadza się z
dwóch stron gniazda, to wartośćciśnienia ZaPew-
niaj ącego wypełnienie gniazda jest mniej sz a niż w pr zy -
padku doprowadzenia tworzywa z jednej strony.
Rozkład temperatury tworzwva jest takze odmienny
w obydwu prz1padkach i może wpływać zwłaszcza na
rozkład napręzeń własnych oraz skurcz i odkształcenia
wypraski.
Odmienny rozkład szybkości ścinaniatworz}ryva w
poszczególnych obszarach w gnieździe formującym w
warunkach doprowadzenia tworzywa zarówno z jed-
nej, jak i z dwóch stron gniazda może oddziaływać na
ukształtowanie się zróżnicowanej struktury wyprasek, a
w rezultacie na nierównomierność ich właściwości.
-
Symulacja przemieszczania się frontu strumieni two-
lzywa w fazie wypełniania gniazda formującego, z do-
prowadzeniem tworzywa z dwóch stron gniazda/ umo-
żliwia ustalenie położenia obszarów łączenia się tych
strumieni. W przypadku zastosowania w badaniach
wyprasek symetrycznych i o stosunkowo nieskompliko-
wanym kształcie, przewidywanie miejsca powstania ob-
szarów łączenia strumieni tworzywa jest łatwe i bez tej
sy'rnulacji, natomiast gdy rozpatruje się wypraski o bar-
dziej złożonym kształcie często okazuje się to trudne, a
nawet niemozliwe. Celowe jest wówczas wykorzystanie
w1mików symulacji komputerowej, ułatwiające zlokali-
zowanie miejsca łączenia strumieni tworzywa i na tej
podstawie wprowadzenie, w razie potrzeby, zmian w
budowie formy (np. kształtu geometrycznego gniazda
formującego or az r ozwiązania konstrukcyjnego układu
doprowadzania tworzywa i przewężek) umozli-
wiających przemieszczenie obszarów łączenia w miejsca
mało widoczne lub w miejsca, od których nie jest np.
Wymagana duża wytrzymałośćwypraski.
Przedstawione wymiki symulacji komputerow ej prze-
mieszczania się frontu płynięcia tworzywa w gnieździe
formującym formy wtryskowej p ozw alają na |ep sze zro-
zumienie przebiegu Procesu wypełniania gniazda'
Umożliwiają takze ocenę wpł1'wu tego procesu na
właściwości i cechy wyprasek. Znajomośćteoretyczne-
go rozkładu temperatury tworzywa w formie wtrysko-
]^/ej ułatwia zaprojektowanie PoPrawnego układu
ochładzania gniazda formującego, zapewniającego rów-
nomierne zestalanie się wypraski. Z kolei symulacja
zmian ciśnienia w układzie przepływowym i gnieździe
POLIMERY 2002,47, nr 2
formującym dostarcza informacji dotyczących wartości
ciśnieniazewnętrznego w układzie uplastyczniającym
wtryskarki, niezbędnego do całkowitego wypełnienia
gniazda o określonej konstrukcji oraz koniecznej siły za-
mykania formy.
Symulacja komputerowa procesu wtryskiwania
ułatwia więc analizowanie zjawisk występujących na
drodze przepływu tworz}-wa do gniazda formującego i
podczas jego wypełniania. Interpretując wyniki symula-
cji komputerowej nalezy jednak zawsze mieć na uwa-
dze fakt, iż symulacji dokonuje się wybierając określony
model matematyczny opisujący przepływ oraz, nie-
uchronnie, przyjmując daleko idące założenia uprasz_
czające jego rozwiązanie. Ograniczona dokładnośćod-
wzorowania warunków rzeczywistych może wpły'wać
na zgodnośćuzyskiwanych w;mików z rezultatami ba-
dań doświadczalnych. Zatem, analizę przebiegu bada-
nia procesu wtryskiwania opartą na symulacji kompu-
terowej można traktować jako działanie raczej rozPo-
Znawcze lub pomocnicze, które powinno być weryfiko-
wane doświadczalnie.
LITERATURA
1. Menges G., Mohren P.: ,,How to Make Injection
Molds", Hanser Publishers, Monachium 1986, str.
385.
2. Pótsch G., Michaeli W.: ,,Injection Molding. An In-
troduction", Hanser Publishers, Monachium
Wiedeń Nowy Jork 1995, str. 195. -
3. -
Sikora R.: ,,Przetwórstwo tworzyw wiel-
kocząsteczkowych", Wydawnictwo Edukacyjne,
Warszawa 1993, str. 528.
4. Smorawiński A.: ,,Technologia wtrysku" WNT,
Warszawa 1989, str. 460.
5. Zawistowski H., Frenkler D.: ,,Konstrukcja form
wtryskowych do tworzyw termoplastycznych",
WNT, Warszawa 1984, str.393.
6, Lee Ho-S.: Polym. Eng. Sci. 7997, 37, 559.
7. Buchmann M., Theriault R., Osswald T. A.: Polym.
Eng. 9ci. 1997, 37, 667 .
8. Kennedy P.: ,,Flow Analysis of injection Molds",
Hanser Publishers, Monachium
- Wiedeń -
Nowy }ork 1995, str. Ż37 '
9. Chiang H. H., Hieber C. A., Wang K. K.: Polym.
Eng. Sci. 1991., 31., 1.76 i 125.
10. Chen B. S., Liu W. H.: Polym. Eng. 9ci.1994,34,835.
11. Tanguy P. A., Grygiel ]. M.Polym. Eng. Sci.1993,
33,7229.
12. Papathanasiou T. D., Kamal M. R.: Polym. Eng. Sci.
1993,33, 400.
13. Greene J.P.: Polym. Eng.9ci.1997,37,590.
1.4. Kim M. S., Lee W. I., Lee J. S.: lntern. Polym. Pro.
cess.7996,11, 58.
15. Sato T., Richardson S. M.: Polym. Eng. Sci.7995,35,
850.
POLIMERY 2002,47,nr 2 r29

1,6. Papathanasiou T. D.: Intern. Polym. Prrocess. 1996,
11,275.
17. Szydłowski W., Brzoskowski R.: Polimery 1984, 29,
110.
18. Wilczyński K.: Polimery 1999, 44, 407 '
19. VerWeyst B. E., Tucker III Ch. L., Foss P. H., O'Ga-
ra |. F.: ,,Fiber Orientation in 3-D Injection Molded
Features: Prediction and Experiment", PPS-15,
Fifteenth Annual Meeting, 's Hertogenbosch, Ho-
landia 1999, str.85.
20. Chung S. T., Kwon T.H.: Polym. Eng. 9ci.7995,35,
604.
21.. Guo X., Isayev A. I., Guo L.: Polym. Eng. 9ci.1999,
39,2096 i2132.
22. Guo X., Isayev A. l.: lntern. Poiym. Process. 1999,
14,377 i387.
23. Sikora R.: ,,Podstawy przetwórstwa tworzyw wiel-
kocząsteczkowych", Wyd. Uczelniane Politechniki
Lubelskiej, Lublin 1992, str.507.
24. Carreau P. J., De Kee D. C. R., Chhabra R. P.:
,,Rheology of Polymeric Systems. Principles and
Applications", Hanser Publishers, Monachium
Wiedeń Nowy Jork1997, str.520. - 36. Verhoyen O., Dupret F.: /. Nołl_Newtonian Fluid
-
25. De Kee D., Chan Man Fong C. F., Sun N.: ,,Useful
Rheological Models for Industrial Applications",
PPS-15, Fifteenth Annual Meeting, 's Hertogenbo-
sch, Holandia 1999,str. 51.
26. Praca zbiorowa: ,,Processing of Thermoplastics
Materials" (red. Bernhardt E.), Reinhold, Nowy
|ork 1959.
27. Spencer R. S,, Gilmore G. D.: I. Appl. Phys. 1950,
,523.
2't
28. Hieber C. A': lntern. PoĘm. Process. 1997, 12,249.
29. Simha R., Wilson P. S., Olabisi O.: Koloid Zeit-
-
schrift und Zeitschrift filr Polymere 1973, 251,402.
30. Bociąga E.: Ada' Manufact. Sci' Technol. 2000, 24,
89.
31. Bociąga E.: |. Inj. MoId' Technol. 200L,5,15.
32' Bociąga E.: Polimery 2001, 46,638.
33. ,,C-MOLD Design Guide. A Resource for Plastics
Engineers". C-MOLD lthaca, Nowy Jork 1998., str.
336.
34. ,,C-MOLD Reference Manual". C-MOLD lthaca,
Nowy Jork1997.
35. Hieber A.: ,,Melt-Viscosity Characterization and
its Application to Injection Molding", w pracy
zbiorowej,,Injection and Compression Molding
Fundamentals" (red. Isayev A. I.), Marcel Dekker,
Inc., Nowy Jork 1987.
Mech. 1998,74,25.
37. Zawistowski H., Zięba S.: ,,Ustawianie procesu
wtrysku", Plastech, Warszawa 1995, str.140.

Rapid Communications
Przypominamy P.T. Autorom, że prowadzimy W naszym czasopiśmie dział Ępu Rapid Communications.
Publikujemy w nim, wyłącznie w języku angielskim, krótkie (3--4 strony maszynopisu i ewentualnie
2-3 rysunki lub tabele) prace oryginalne, którym gwarantujemy szybką ścieżkędruku, co oznacza|
że pojawią się one w czasopiśmie w okresie nieprzekraczającym 5 miesięcy od chwili ich otrz}.'rnania
przez redakcję.