Professional Documents
Culture Documents
Sách-HOD-demo-4
Sách-HOD-demo-4
CÂU CHUYỆN VỀ
THIẾT KẾ cũ đến nay
Từ thời đồ đá
Chương 5 & 6
Thời đại công nghiệp mới
và triển lãm lớn
&
Những làn gió cảnh cách
1
5
MỤC LỤC Chương
Chương 5: Kỉ nguyên công nghiệp mới
và triển lãm lớn
Triển lãm của tất cả các quốc gia
8
Kỉ nguyên công
Phong cách Victoria cao cấp và thiết kế “giả mạo”
14 nghiệp mới
và triển lãm lớn
Chương 6: Những làn gió cải cách
A. W.N. Pugin và sự hồi sinh Gothic 22
Pre - Raphaelitism và nghệ thuật trang trí 31
William Morris sự ra đời của phong trào Nghệ thuật và 36
Thủ công mỹ nghệ
Phong trào thẩm mỹ 39
CHRISTOPHER DRESSER: Sự thật, vẻ đẹp và sức mạnh 44
2 3
V
ào giữa thế kỷ XIX, thế giới phương
Tây đã hoàn toàn thay đổi. Chỉ trong
cả các quốc gia lan rộng từ Anh sang châu Âu và châu Mỹ.
Nhiều người rời nông thôn, đổ xô vào các
thành phố, trong khi đường sắt nối các nhà
sản xuất với thị trường. Các nhà máy thải
khói và nước ô nhiễm, tạo ra nhiều vấn đề
xã hội. Cách mạng Công nghiệp làm người
giàu càng giàu, người nghèo càng nghèo.
Những người hưởng lợi nhiều nhất là giới
trung lưu mới, những người đã tìm thấy sự
thịnh vượng qua thương mại, dịch vụ, hoặc
các ngành nghề như y học và luật.
4 5
Henry Cole, một trong những nhà cải cách thiết kế công Cole và các thành viên của Hiệp hội Nghệ thuật Hoàng
nghiệp đầu tiên, đã đưa lý thuyết vào thực tế. Dưới bút gia đã đề xuất tổ chức một cuộc triển lãm quốc tế lớn
danh Felix Summerly, ông giành huy chương bạc năm tại London nhằm tôn vinh ưu thế công nghiệp và sự
1846 cho thiết kế bộ trà tráng men đơn giản, được sản thịnh vượng của Đế quốc Anh, đồng thời giáo dục nhà
xuất bởi Công ty Gốm sứ Minton. Cole tin rằng nghệ sĩ nổi sản xuất và công chúng. Hoàng tử Albert, chồng của Nữ
tiếng thiết kế sản phẩm hàng ngày sẽ nâng cao thị hiếu hoàng Victoria, chủ tịch Hiệp hội Hoàng gia, đã nỗ lực
công chúng. Năm 1845, ông thành lập Summerly’s Art và kiên trì đưa ý tưởng này thành hiện thực, với mục
Manufacturings, hợp tác với các nghệ sĩ để cải thiện chất đích khuyến khích cạnh tranh và phát triển văn hóa,
lượng nghệ thuật của ngành công nghiệp. Dù chỉ hoạt công nghiệp. Năm 1848, ông đã đệ trình đề xuất cho
động trong 5 năm, doanh nghiệp này đã đặt nền móng chính phủ về tổ chức một triển lãm tự hỗ trợ của ngành
cho sản xuất nghệ công nghiệp Anh, tin rằng sự kiện này sẽ mang lại lợi
thuật và có tác động ích cho các nhà sản xuất Anh.
lớn trong cải cách
thiết kế. Từ 1847 đến
1849, Cole tổ chức các
triển lãm của Hiệp hội Mặc dù phản ứng từ các thành viên của Quốc hội là
Nghệ thuật Hoàng gia sự thờ ơ, Hoàng tử Albert không dễ dàng can ngăn và
và trở thành chủ tịch năm sau ông đã có một bài phát biểu tại bữa tiệc của
vào năm 1851. Thị trưởng. Phát biểu trước những người ủng hộ, ông
đã vạch ra một cách dứt khoát những lý do tại sao một
sự kiện như vậy không chỉ là mong muốn mà còn hoàn
toàn cần thiết, nhân danh sự thống nhất quốc tế và tiến
Tea service của Felix Summerly (Henry Cole) choMinton, 1846.
bộ công nghiệp. Ông tuyên bố:
“Khoảng cách ngăn cách các quốc gia và khu vực khác nhau trên
Cole đã chỉ ra rằng nhiều nhà sản xuất xem thiết kế chỉ là thế giới đang dần biến mất trước những thành tựu của phát minh
trang trí, thay vì là một phần quan trọng trong quá trình hiện đại... tư tưởng được truyền đạt với tốc độ nhanh chóng và
tạo ra sản phẩm. Sự hiểu lầm này khiến thiết kế chỉ mang thậm chí bằng sức mạnh của tia chớp. . . nguyên tắc vĩ đại của sự
phân công lao động có thể được gọi là sức mạnh chuyển động của
tính hình thức, làm giảm chức năng của sản phẩm. Trang
nền văn minh, đang được mở rộng đến tất cả các ngành khoa học,
trí bề mặt thường được dùng để che giấu tay nghề kém hoặc công nghiệp và nghệ thuật... Trong khi phát hiện trước đây được
Henry Cole (15 Tháng 7 năm 1808 - 15 Tháng 4 vật liệu chất lượng thấp, dẫn đến lãng phí tài nguyên. Thay
năm 1882) giữ bí mật, thì sự công khai của ngày nay đã khiến cho điều đó Hoàng tử Albert của Saxe-Coburg và Gotha (26
vào đó, nên tập trung vào việc tạo ra các sản phẩm đơn giản càng thêm đúng. Ngay khi một khám phá hoặc phát minh được tháng 8 năm 1819 – 14 tháng 12 năm 1861)
nhưng được thiết kế tốt và có chất lượng cao, nơi giá trị thực hiện, nó đã được cải tiến và vượt qua bởi những nỗ lực cạnh
nằm ở chính sản phẩm chứ không phải lớp trang trí. tranh: sản phẩm của tất cả các khu vực trên thế giới được cung cấp
cho chúng ta tùy ý sử dụng và chúng ta chỉ phải chọn những gì rẻ
nhất và tốt nhất cho mục đích của mình , và sức mạnh sản xuất
được giao phó cho việc kích thích cạnh tranh với tư cách là động
lực chính.”
6 7
N ăm 1849, một cuộc họp tại Cung điện Buckingham chứng kiến việc thành lập một ủy ban hoàng gia
nhằm gây quỹ cần thiết cho cuộc triển lãm, một số bằng cách đăng ký công khai và một số, gây tranh
cãi hơn, thông qua bảo lãnh đầu cơ. Vào thời điểm ủy ban sẵn sàng mời những người đệ trình thiết kế tòa
nhà vào tháng 3 năm 1850, kế hoạch xây dựng một công trình có kích thước như vậy—khoảng 700.000 feet
vuông— tính đến ngày khai trương dự kiến là ngày 1 tháng 1 năm 1851, không chỉ đơn thuần là chật chội
một cách khó chịu nhưng trông gần như không thể. Chắc chắn một công trình kiến trúc có quy mô và tầm
ảnh hưởng rộng lớn như thế này không thể được xây dựng từ đầu đến cuối chỉ trong chín tháng. Tuy nhiên,
ủy ban đã tổ chức một cuộc thi và hơn 233 kiến trúc
sư đã gửi đề án; tuy nhiên, không có gì phù hợp với bản
tóm tắt chính xác. Trong khi đó, ủy ban xây dựng của ủy ban cũng đã âm thầm chuẩn bị thiết kế xây bằng
gạch của riêng mình, điều mà nhiều người lên án chỉ vì xấu xí - và khi họ đưa kế hoạch này ra đấu thầu, chi
phí của nó đã cao hơn nhiều so với dự đoán ban đầu. Đề xuất đã bị loại bỏ hoàn toàn.
8 9
Dự án triển lãm, ban đầu gặp nhiều khó khăn và bị trì trệ nghiêm
trọng, cuối cùng đã được cứu bởi “một người đàn ông thiên tài,
nhưng không phải là kiến trúc sư hay kỹ sư”, đó là Joseph Paxton,
một người làm vườn tài năng đáng chú ý. Paxton, làm việc cho
Công tước xứ Devonshire, đã thiết kế hai nhà kính lớn cho điền
trang Chatsworth ở Derbyshire, bao gồm cả Nhà Lily lớn và sáng
tạo, khi đó đang trong quá trình xây dựng. Thiết kế của Ngôi nhà
Lily bằng gang và kính của Chatsworth, với mái nhà và rãnh, được
lấy cảm hứng từ cấu trúc của các lá cây hoa súng khổng lồ Amazon
Victoria regia, mà nhà kính dự định chứa. Khả năng chịu tải của
những lá cây này ấn tượng đến mức Paxton mô tả chúng là “một
kỳ công tự nhiên của kỹ thuật”. Ý tưởng tuyệt vời của ông là mở
rộng thiết kế này thành một tòa nhà lớn hơn nhiều, xây dựng trên
các mô-đun có thể lắp ráp nhanh chóng và rẻ tiền, và dễ dàng tháo
dỡ sau triển lãm.
Bạn có biết!!!
Phối cảnh của Victoria Regia House tại Chatsworth (Lily Mặt cắt dọc của Victoria Regia House tại Chatsworth
Hoa súng khổng lồ Amazon, hay còn gọi là Victoria amazonica, là một loài hoa súng House) được thiết kế bởi Joseph Paxton (Lily House) được thiết kế bởi Joseph Paxton
thuộc họ Nymphaeaceae. Đây là loài hoa súng lớn nhất thế giới, nổi tiếng với các
đặc điểm độc đáo và kích thước ấn tượng.
10 11
Các bản khắc cho thấy cấu trúc đúc sẵn của tòa nhà Triển lãm
lớn đang được lắp ráp, The Illustrated London News, 1850.
Đề xuất của Paxton được trình bày cho ủy một trong những ví dụ đầu tiên về kiến trúc
ban xây dựng và được chấp nhận nhờ vào đúc sẵn trên quy mô lớn, với cấu trúc sắt, kính
sự khéo léo của kế hoạch, dù nó yêu cầu phải và gỗ mô-đun. Nó là một cuộc cách mạng trong
thay thế nhà thầu xây dựng chính, công ty xây dựng, với việc sử dụng máy móc để tiết
của Messrs. James và George Munday, bằng kiệm lao động và đảm bảo chất lượng hoàn hảo.
một nhà thầu kỹ thuật mới. Công ty mới, Fox, Cung Điện Thuỷ Tinh (Crystal Palace) ở Hype Park năm 1851
Henderson & Co., chuyên về xây dựng thiết Crystal Palace của Paxton, như được biết đến,
bị đường sắt và cầu, có kiến thức chuyên
môn về cấu trúc sắt cần thiết cho dự án.
không chỉ hoàn thành đúng ngân sách và thời
gian cho lễ khai mạc vào ngày 1 tháng 5 năm Bạn có biết!!!
1851, mà còn thể hiện hoàn hảo tinh thần tiến
- Sau khi Triển lãm Lớn kết thúc, Cung điện - Ngày 30 tháng 11 năm 1936, một vụ hỏa
Hoàng tử Albert, mặc dù bị chế giễu trên bộ và hướng tới tương lai mà các nhà tổ chức
Thủy tinh được tháo dỡ và di chuyển đến hoạn lớn đã thiêu rụi Cung điện Thủy tinh,
tạp chí Punch, đã đóng vai trò quan trọng mong muốn. Thiết kế sáng tạo của tòa nhà, với
một địa điểm mới ở Sydenham Hill, phía phá hủy hoàn toàn công trình kiến trúc
trong việc huy động tài chính để bù đắp các dầm tầng và xương sườn hình bán nguyệt
nam London. Tại đây, nó được mở rộng và mang tính biểu tượng này. Chỉ còn lại một
chi phí phát sinh do việc thay đổi nhà thầu. làm bằng gang nhẹ, đã tạo nên một cảnh tượng
trở thành một trung tâm giáo dục và giải số di tích nhỏ và những cột đá để tưởng
Cuối cùng, công trình của Paxton bắt đầu ấn tượng giữa những cây du già của Hyde Park,
trí quan trọng. nhớ đến nó.
hình thành ở Hyde Park. Tòa nhà này là thu hút sự chú ý và ngưỡng mộ của công chúng.
12 13
V
iệc trang trí nội thất của Tòa nhà
Triển lãm lớn được giao cho kiến trúc
sư và nhà thiết kế tài năng Owen
Jones, một nhà lý thuyết quan trọng đã xuất
bản cuốn sách “Ngữ pháp trang trí” vào năm
1856. Cuốn sách này được xem là chuyên
luận nghiêm ngặt đầu tiên về trang trí với
14 15
Bức tranh đa sắc của Jones về đồ sắt bên
trong tòa nhà đã giúp tạo ra cảm giác phân
định không gian, tạo ra một cảm giác về
chiều sâu và quan điểm. Màu sắc của ông
cũng mang lại sự ấm áp và vẻ đẹp thị giác
mà một nhà bình luận đương đại, viết trên Ngoài các phần quốc gia dành cho các nhà
tờ Illustrated London News, so sánh với “sự triển lãm ở nước ngoài, còn có các phần
không rõ ràng mơ hồ” trong các bức tranh dành riêng cho mọi nỗ lực sản xuất của các
của Turner. Bằng cách làm mềm trực quan nhà sản xuất ở Anh. Các sản phẩm được
cấu trúc công nghiệp khá cứng và hiện đại trưng bày rất đa dạng, từ máy móc công ng-
nguyên thủy của tòa nhà, Jones có lẽ đã làm hiệp nặng như động cơ hàng hải, khung dệt
cho nó trở nên hấp dẫn hơn đối với thầm mỹ điện, đầu máy hơi nước và máy ép thủy lực,
Victoria đương đại. đến các đồ gốm nhỏ hơn như kính màu, đèn
chùm, đồng hồ và ren.
Tấm ảnh từ Art Journal Illustrated Catalogue cho
thấy một bức tượng ngà voi và các đồ vật bằng Bản phác thảo nội thất của Crystal Palace tại Hyde Park
vàng và bạc của Froment Meurice ở Paris, 1851. (1851)
Cùng với việc chỉ đạo trang trí nội thất của
triển lãm, Owen Jones còn là giám đốc của
hai trong số ba mươi lớp triển lãm khác nhau.
Ông chịu trách nhiệm sắp xếp tất cả các sản
phẩm trong các nhóm “Giấy, In ấn và Đóng
sách” và “Điêu khắc, Mô hình và Nghệ thuật Bất chấp tính hợp lý từ phong cách tiền hiện đại của
Tạo hình, Khảm, Men, v.v.”. Trong không gian tòa nhà đáng chú ý của Paxton, nhiều sản phẩm được
rộng lớn của Cung điện Pha lê, hơn 100.000 đưa vào triển lãm đã bị nghi ngờ về tính thẩm mỹ, thiết
vật phẩm khác nhau đã được trưng bày, với kế và sản xuất. Ngay cả các thiết kế đã được chọn là ví
tổng diện tích khoảng ba mươi ba triệu feet dụ điển hình nhất về các nhà sản xuất nghệ thuật cho
khối. Ủy ban triển lãm đã làm một công việc Danh mục minh họa của Tạp chí Nghệ thuật đi kèm
đặc biệt trong việc phân loại các loại sản hầu hết đều được trang trí cầu kì. Sự cầu kì này phần
phẩm cực kỳ khác nhau này thành các bộ lớn phần lớn đến từ các dụng cụ hàng ngày, đặc biệt là
phận hợp lý. hàng hóa dành cho thị trường tiêu dùng. Các cuộc triển
lãm duy nhất không trưng bày sự dư thừa trang trí này
Tấm ảnh từ Dickinson’s Comprehensive Pictures of the
là những máy móc công nghiệp hoặc dụng cụ nông ng-
Great Exhibition cho thấy gian hàng Ấn Độ và một đài hiệp mà bản chất của chúng rất thực dụng và được điều
phun nước thủy tinh pha lê với du khách diễu hành giữa khiển theo chức năng.
các loài thực vật nhiệt đới, cây du và triển lãm, 1851.
16 17
Cho dù đó là thiết kế cho dao kéo, ánh sáng, bằng phong cách tô điểm một cách quá mức. Các Vấn đề cơ bản là các nhà sản xuất thường sử dụng
thảm, đồ nội thất, đồng hồ hoặc gương, hầu hết nhà sản xuất có vẻ như không biết khi nào nên các chi tiết trang trí để che đậy chất lượng kém của
các sản phẩm này trong cuộc triển lãm đều được dừng lại khi nói đến trang trí. “Càng nhiều càng sản phẩm. Đến giữa thế kỷ XIX, Anh là quốc gia
trang trí một cách thái quá với lượng hoa văn và tốt” dường như là một nhận thức ngày càng phổ hùng mạnh nhất trên thế giới, nhờ đế chế rộng lớn
họa tiết dày đặc. Nhà phê bình nghệ thuật người biến. Và công chúng nói chung cực kỳ dễ tiếp thu: và khả năng sản xuất ấn tượng. Tuy nhiên, là quốc
Ý Mario Praz sau đó đã sử dụng thuật ngữ lịch sự kiềm chế của chủ nghĩa Tân cổ điển Gruzia chắc gia đầu tiên trải qua cuộc Cách mạng Công nghiệp,
sử nghệ thuật “horror vacui” - nỗi sợ không gian hẳn có vẻ khá nhạt nhẽo và bị lép vế khi có những Anh không có một kế hoạch chi tiết về thiết kế
trống rỗng - để mô tả sự lộn xộn ngột ngạt của hàng hóa “xa xỉ” giá cả phải chăng được cung cấp công nghiệp để tuân theo, phải trải qua một giai
nội thất Victoria sử dụng những thiết kế như trông như thể chúng được làm thủ công đắt tiền đoạn thử nghiệm và sai lầm trước khi có thể nắm
vậy. Thuật ngữ này cũng có thể được áp dụng nhưng thực tế là do nhà máy sản xuất. bắt được sự hiểu biết đúng đắn về thiết kế cho
cho chính các đối tượng riêng lẻ, phần lớn là đồ ngành công nghiệp.
gốm phục hưng có trang trí đầy tham chiếu đến
mọi phong cách trước đây trong lịch sử, từ Trong giai đoạn này, hầu hết các nhà sản xuất
Rococo, Baroque và Tân cổ điển, đến Assyria, đã thấy máy móc như một phương tiện để tạo ra
Eritrea và Celtic. Những hàng hóa như vậy gói hàng hóa rẻ hơn và nhanh hơn, nhằm cải thiện
gọn phong cách High Victoria, được đánh dấu tỷ suất lợi nhuận. Họ không nhận ra rằng các
phương pháp sản xuất công nghiệp hóa có thể
được sử dụng để tạo ra các sản phẩm chất lượng
tốt hơn và cũng có lợi nhuận cao hơn, thay vì chỉ
bắt chước thủ công mỹ nghệ. “fancy goods”” trở
thành trụ cột của hầu hết các nhà sản xuất Anh. Tòa án thời Trung cổ của A. W. N. Pugin tại Triển lãm lớn,
1851.
Tình trạng này rõ ràng trong nhiều thiết kế được Henry Cole, người đã từng là động lực đằng sau Triển lãm
trưng bày tại Triển lãm lớn năm 1851. Nó phản lớn, cùng với những người khác đã tham gia vào sự khởi
ánh sự giàu có mới của quốc gia cùng với một đầu của nó, xác định rằng sự kiện này sẽ để lại một di sản
ngành công nghiệp sản xuất thúc đẩy các mốt lâu dài và có lợi. Với hơn sáu triệu khách tham quan, Triển
“sành điệu” và tạo ra một thị trường rộng lớn cho lãm lớn đã thành công rực rỡ và mang lại lợi nhuận đáng
họ. Đây là mối quan tâm đối với các nhà tổ chức kể. Ủy ban Hoàng gia quyết định sử dụng 5.000 bảng để
triển lãm, những người hy vọng nâng cao thị hiếu mua một số đồ vật đã được trưng bày để tạo thành một bộ
công chúng trong thiết kế. Tuy nhiên, một luồng sưu tập cho nghiên cứu thiết kế.
tinh thần cải cách đã lan tỏa khắp Tòa án Trung
cổ, được thiết kế bởi kiến trúc sư Augustus Welby
Northmore Pugin. Những “thiết kế không trung
thực” này chỉ ra nhu cầu cấp thiết cho cả cải cách
thiết kế và một hệ thống giáo dục tốt hơn trong
thiết kế.
18 19
Những đồ vật này được đặt trong Bảo tàng Sản xuất,
mở cửa vào năm 1852 tại Marlborough House ở Pall
Mall. Một ủy ban mua hàng, bao gồm Pugin và nghệ
sĩ Richard Redgrave, đã được thành lập để chọn các
6
đối tượng phù hợp để trưng bày, và Henry Cole được
bổ nhiệm làm tổng giám đốc đầu tiên của Khoa Nghệ
Chương
thuật Thực hành của bảo tàng. Cole đã tổ chức một
cuộc trưng bày các đồ vật được thiết kế kém có tên
“Trang trí theo nguyên tắc sai lầm” (sau này được gọi
là “Phòng kinh hoàng”). Mục đích của màn hình này
nhằm làm xấu hổ các nhà sản xuất và giáo dục công
chúng về sự khác biệt giữa thiết kế tốt và xấu.
20 21
N
gay cả trước Triển lãm lớn năm 1851, đã
có những khuấy động về cải cách thiết kế,
đáng chú ý là việc Augustus Welby North-
more Pugin xuất bản hai cuốn sách có ảnh hưởng:
Contrasts; or, a Parallel between the Noble Edific-
es of the Fourteenth and Fifteenth Centuries and
Similar Buildings of the Present Day (1836) và The
True Principles of Pointed or Christian Architec-
ture (1841). Cuốn trước được dự định để thể hiện,
theo lời của Pugin, “sự phân rã hiện tại của thẩm
mĩ”, trong khi cuốn sau kêu gọi sự toàn vẹn trong
thiết kế và kiến trúc dựa trên ba thuộc tính thiết
yếu: phù hợp với mục đích,chất lượng với vật liệu
và tiết lộ xây dựng. Về cơ bản, một sự trung thực
và đạo đức.
sinh Gothic
với mục đích, sự thật với vật liệu và tiết lộ xây dựng
đã đặt nền tảng cho những cải cách thiết kế sau này,
nhấn mạnh vào sự toàn vẹn và chân thực trong thiết
kế công nghiệp và kiến trúc.
22 23
Đối với Augustus Welby Northmore Pugin, Gothic không chỉ là một phong cách trang trí mà là một hạt giống Nhiệm vụ lớn nhất và uy tín nhất của Pugin là
từ đó ông tin rằng một phong cách kiến trúc và thiết kế quốc gia thực sự đích thực có thể phát triển. Hình thức thiết kế nội thất cho Cung điện Westminster tráng
Phục hưng Gothic của ông về cơ bản là một ví dụ về chủ nghĩa lãng mạn quốc gia, và ông lập luận rằng chủ lệ của Charles Barry (1841), nhưng ông cũng thiết
nghĩa cổ điển là một phong cách ngoại giáo không phù hợp với một quốc gia Kitô giáo. Trong sự nghiệp ngắn kế nhiều nhà thờ và ngôi nhà là những dự án tích
ngủi nhưng rất sung mãn của mình, Pugin là một nhân vật quan trọng và gây chia rẽ, được hướng dẫn bởi hợp hoàn toàn, trong đó mọi chi tiết của một tòa
niềm tin tôn giáo sâu sắc đã thúc đẩy ông chuyển đổi sang Công giáo vào năm 1835. Là một người tin tưởng nhà - từ đồ nội thất, đồ kim loại và các vật dụng
nhiệt thành vào những gì ông coi là đức tin thực sự, ông cảm thấy rằng kiến trúc Gothic là một biểu hiện siêu được nhuộm màu kính cho đến giấy dán tường, vải
việt của Công giáo, nói rằng: “Tôi cảm thấy hoàn toàn tin rằng Công giáo La Mã là tôn giáo duy nhất trong đó dệt và gạch lát - đều do chính ông tạo ra. Ông cũng
phong cách kiến trúc nhà thờ vĩ đại và siêu phàm có thể được khôi phục.” là nhà thiết kế tiên phong cho ngành công nghiệp,
tạo ra các thiết kế cho nhà sản xuất gốm sứ Minton
& Co., cùng nhiều nhà sản xuất khác. Một trong
những thiết kế nổi tiếng nhất của ông cho công ty
này là đĩa bánh mì “Waste Not, Want Not” (1849),
đã làm sống lại kỹ thuật làm gốm thời trung cổ bằng
cách sử dụng khảm đất sét có màu sắc khác nhau
và với phương châm khắc nghiệt, thể hiện bản chất
của cải cách thiết kế thế kỷ 19.
24 25
Một kiến trúc sư khác có ảnh hưởng mạnh mẽ đến định Một số nhà thiết kế và kiến trúc sư hàng đầu của thế hệ tiếp theo được đào tạo tại văn phòng của Street, đáng
hướng thiết kế là George Edmund Street, học trò của chú ý nhất là John Dando Sedding, Richard Norman Shaw, William Morris và Philip Webb. Mỗi người trong
Pugin lúc 12 tuổi và là một kiến trúc sư theo trường phái số những người này đã áp dụng các nguyên tắc cơ bản của kiến trúc Gothic Revival - phù hợp với mục đích, sự
Phục hưng Gothic vĩ đại khác thời đó với danh George thật với vật liệu, xây dựng được tiết lộ - để tạo ra các đồ dùng hàng ngày, sao cho nhà phê bình thiết kế người
Gilbert Scott. Từ những năm 1850 trở đi, Street đã đi tiên Đức Hermann Muthesius nhìn thấy trong tác phẩm của họ “một sự chuyển đổi trực tiếp sang hiện đại”.
phong trong việc thể hiện phong cách Gothic thậm chí
còn mạnh mẽ hơn. Ngược lại với trường phái Gothich,
vốn bị ảnh hưởng bởi sự hùng vĩ cao vút của các dinh
thự Gothic Vuông góc vào thế kỷ 14 và 15, Street được
lấy cảm hứng từ các tòa nhà Gothic kiểu Anh sơ khai
đơn giản hơn ở thế kỷ 12 và 13.
John Dando Sedding (13 tháng 4 năm Richard Norman Shaw (7 tháng 5
1838 – 7 tháng 4 năm 1891) năm 1831 – 17 tháng 11 năm 1912)
George Edmund Street (20 tháng 6 năm 1824 – 18
tháng 12 năm 1881)
26 27
Ngược lại, kiến trúc sư và nhà thiết kế người Anh William Burges đã thúc đẩy một cách giải thích huyền
Ở Pháp, kiến trúc sư và nhà lý luận thiết kế
ảo hơn, gần như cổ tích về phong cách Gothic. Tác phẩm của ông nắm bắt được thế giới mơ mộng của
Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc cũng tìm
nhóm Pre-Raphaelites và đồng thời dự đoán công việc của phong trào Nghệ thuật và Thủ công. Năm 1864,
đến phong cách Gothic để
Burges đã có một loạt các bài giảng tại Hiệp hội Nghệ thuật mang tên “Nghệ thuật áp dụng cho công ng-
hướng dẫn cải cách thiết kế.
hiệp,” trong đó ông lập luận rằng không có lý do gì để các mặt hàng
Ông nổi tiếng với việc “phục
rẻ tiền, hàng ngày phải trở nên xấu xí vì, như ông giải thích, “một
hồi” các tòa nhà thời trung cổ,
khuôn hoặc khuôn của một thiết kế tốt có giá không nhiều hơn một
thường kết hợp một số sửa đổi
thiết kế xấu.” Ông cũng tuyên bố rằng mặc dù việc sản xuất hàng
sáng tạo nhất định của cấu
loạt các nhà sản xuất nghệ thuật cao cấp là đáng ngưỡng mộ, ứng
trúc ban đầu. Không giống
dụng tốt nhất của nghệ thuật vào ngành công nghiệp là “khi rất
như nhà phê bình nghệ thuật
nhiều bản sao được làm từ một mẫu cực kỳ tốt.” Burges không phải
người Anh John Ruskin,
là một Luddite trí thức, và ông tin rằng việc sử dụng máy móc thích
người kêu gọi bảo tồn lịch sử
hợp có thể tạo điều kiện thuận lợi cho việc sản xuất các thiết kế chất
trung thành của các tòa nhà
lượng cao nhưng rẻ tiền, vì nó chắc chắn sẽ “giảm pound xuống shil-
cũ, Viollet-le-Duc thích một
ling và shilling thành pence”.
cách tiếp cận lãng mạn hơn để
khôi phục các tòa nhà thành
“một trạng thái hoàn chỉnh có thể chưa bao
giờ tồn tại tại bất kỳ thời điểm nào” - chẳng
hạn như phục hồi Nhà thờ Đức Bà ở Paris và
các tòa nhà thời trung cổ tại Carcassonne.
28 29
Pre - Raphaelitism và
Tác phẩm của Viollet-le-Duc, đặc biệt là bộ Dic-
tionnaire raisonné de l’architecture française du XIe
au XVIe siècle (1854), có ảnh hưởng lớn đến những
người cùng thời và các thế hệ kế tiếp. Thông qua ng-
30 31
T
rong thời gian từ giữa đến cuối thế kỷ 19, một xu Như được gợi ý bởi cái tên, các thành viên sáng lập
hướng cải cách thiết kế quan trọng khác cũng của PRB - William Holman Hunt, John Everett Millais
xuất hiện với sự hình thành của Tổ chức Anh em và Dante Gabriel Rossetti - đã tìm kiếm một hình thức
Tiền Raphaelite (Pre-Raphaelite Brotherhood - PRB). thể hiện sáng tạo thuần túy hơn, tin rằng nghệ thuật
Tập thể này bắt đầu như một nhóm mỹ thuật lấy cảm đã bị bôi nhọ theo thời gian bởi ảnh hưởng lan tỏa của
hứng từ những lý tưởng lãng mạn đầu thế kỷ 19 nhưng Raphael và những diễn giải rất lịch sự của các nghệ
cuối cùng đã hình thành nên cốt lõi triết học của phong sĩ sau này về Chủ nghĩa cổ điển. Kiểu diễn giải thổi
trào Nghệ thuật và Thủ công. phồng và sân khấu này của Chủ nghĩa cổ điển, mà PRB
cho là quá máy móc và trí tuệ, qua nhiều thế kỷ đã trở
thành một kế hoạch chi tiết thực sự cho việc giảng dạy
mỹ thuật hàn lâm, đặc biệt là tại Học viện Nghệ thuật
Hoàng gia ở London, được thành lập bởi Sir Joshua
Reynolds, người mà PRB chế giễu là “Sir Sloshua”. Nhìn
lại nghệ thuật Gothic, và cụ thể hơn là tác phẩm của
các nghệ sĩ thời Phục hưng Ý đầu tiên như Fra
Angelico, Sandro Botticelli và Filippo Lippi, các thành
giác về vẻ đẹp mang tính xây dựng... viên của Brotherhood đã tìm cách lấy lại trong các bức tranh của chính họ “cảm
không bị giới hạn bởi đường lối hay quy
tắc, cũng không được dạy bởi lý thuyết”
mà tiêu biểu cho tác phẩm của những
nghệ sĩ trước đó. Đối với PRB, quan sát
chặt chẽ thế giới, cả tự nhiên và nhân
tạo, là điểm khởi đầu để từ đó tiến hành
“Cuộc thập tự chinh và Thánh chiến
chống lại thời đại” của Arthur. Để tiếp
tục mục tiêu của mình, PRB cũng đã
xuất bản tạp chí ngắn ngủi của riêng
mình, The Germ, trong đó có thơ, văn
học và nghệ thuật và nhằm “khuyến
khích và thực thi toàn bộ sự tuân thủ sự
đơn giản của thiên nhiên.” Một cảm giác
về tỷ lệ hài hòa, độ sắc nét của đường
nét, độ tinh khiết của màu sắc và mức độ
chi tiết phi thường thường đặc trưng cho
tác phẩm nghệ thuật của PRB.
32 33
Burne-Jones và William Morris bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi những ý Trong khi Burne-Jones theo đuổi hội họa, Morris ban đầu học
tưởng tiên tiến trong The Germ khi học thần học tại Oxford, và họ cũng nghề kiến trúc sư tại văn phòng của George Edmund Street,
được kích thích về mặt đạo đức bởi các tác phẩm của nhà vô địch vĩ đại nhưng ông đã bị thuyết phục trau dồi kỹ năng vẽ tranh của
nhất của Pre-Raphaelites, John Ruskin. Nhà phê bình nghệ thuật nổi mình sau khi gặp anh hùng của mình, Dante Gabriel Rossetti,
tiếng có cuốn sách The Stones of Venice mà Morris coi là một sự mặc một họa sĩ-nhà thơ lôi cuốn và hấp dẫn. Morris vật lộn với hội
khải. Trong ấn phẩm mang tính bước ngoặt này, Ruskin đã khám phá họa nhưng nhanh chóng nhận ra mình có năng khiếu thiết kế
không chỉ thiệt hại xã hội do chủ nghĩa duy vật gây ra mà còn cả sự ngắt khi ông bắt đầu trang trí ngôi nhà mới của mình, Red House ở
kết nối sáng tạo với lao động trong hệ thống công nghiệp. Ý tưởng của Bexleyheath, cách trung tâm London mười dặm. Được thiết kế
ông có lẽ được gói gọn tốt nhất trong bài tiểu luận “Ad Valorem” (Theo bởi Philip Webb với sự hợp tác chặt chẽ với Morris, Red House
giá trị), trong đó ông tuyên bố: “Sản xuất không bao gồm những thứ được là hiện thân của giấc mơ Pre-Raphaelite của Morris về một
sản xuất một cách tốn công, mà là những thứ có thể tiêu thụ được; Và Arcadia thời trung cổ. Được trang bị treo tường thêu, tranh
câu hỏi cho quốc gia không phải là nó sử dụng bao nhiêu lao động, mà là tường, kính màu, đồ kim loại và đồ nội thất sơn nặng được thiết
nó tạo ra bao nhiêu cuộc sống.” Ruskin tin rằng “sự giàu có chung” không kế bởi Morris và vòng tròn bạn bè của ông, ngôi nhà là một chiến
chỉ đơn thuần là mối quan tâm tiền tệ mà còn có nghĩa là phúc lợi công thắng nghệ thuật phản ánh sự hiểu biết của Morris về vật liệu,
William Morris (24 tháng 3 năm 1834 – 3 cộng phổ quát. Các mục tiêu kết cấu, màu sắc và hoa văn. Edward Burne-Jones: The Love Song
tháng 10 năm 1896) của Pre-Raphaelite rất hấp
dẫn, và lập luận của Ruskin
Bạn có biết!!!
rất mạnh mẽ. Các tác phẩm
“Arcadia” là một khái niệm nổi
có động cơ xã hội của ông đã tiếng trong văn học và nghệ
khiến cả Morris và Burne- Được thiết kế bởi Philip Webb với sự cộng tác
thuật, thường tượng trưng cho chặt chẽ của Morris, Red House là hiện thân
Jones cuối cùng từ bỏ thần một vùng đất lý tưởng, thiên cho những giấc mơ thời tiền Raphaelite của
học để dấn thân vào “một đường hoang sơ, nơi con người Morris về một Arcadia thời trung cổ.
cuộc sống nghệ thuật”. sống hòa hợp với thiên nhiên.
34 35
W
William Morris
illiam Morris, một nghệ sĩ và nhà thiết kế người
Anh, đã thành lập công ty sản xuất nghệ thuật
Morris, Marshall, Faulkner & Co. vào năm 1861, sau
này được biết đến với tên gọi Morris & Co. Công ty này ra đời
từ sự thành công của dự án trang trí nội thất Nhà Đỏ và sự hợp
tác giữa các nghệ sĩ có cùng chí hướng, cũng như từ tham vọng
của dự án Sản xuất Nghệ thuật Mùa hè của Henry Cole.
Morris & Co. không chỉ nhằm mục đích kết hợp thiết kế với
nghệ thuật mà còn muốn hồi sinh các truyền thống thủ công
lâu đời đang bị đe dọa bởi quá trình công nghiệp hóa và sản
xuất cơ giới hóa. Công ty có sứ mệnh xã hội là giải phóng người
lao động khỏi tình trạng làm việc như những cỗ máy vô hồn
và khôi phục niềm vui trong công việc thông qua việc trao cho
họ quyền kiểm soát sáng tạo hơn đối với công việc của mình.
Morris luôn ưu tiên thủ công hơn là máy móc khi có thể, điều này
dẫn đến việc các sản phẩm của công ty thường có giá khá cao. Mặc
dù Morris mong muốn sản xuất các sản phẩm “đồ nội thất của công
dân tốt” với giá cả phải chăng, nhưng việc ông cam kết với chất
lượng thủ công cao khiến sản phẩm của công ty chủ yếu phục vụ
cho tầng lớp giàu có. Tuy nhiên, ông nhận ra rằng việc phục vụ tầng
lớp giàu có này giúp công ty duy trì hoạt động và công nhân của
ông có công việc sáng tạo, nâng cao cuộc sống của họ.
Là một người theo chủ nghĩa xã hội, Morris rất miễn cưỡng chấp
nhận bất kỳ hình thức cơ giới hóa nào có thể biến những người thợ
36 37
William Morris là nhà thiết kế và cải cách đầu
tiên chỉ trích tầng lớp tư sản Victoria vì hưởng
Phong
lợi từ lao động khổ cực của công nhân, cho rằng
việc sản xuất hàng xa xỉ vô dụng kéo dài sự nhàm
chán của họ. Ông đề xuất rằng mọi người nên có
công việc xứng đáng và nhấn mạnh vào sự chia
sẻ lợi ích chung. Morris & Co., công ty của ông, sản
xuất các sản phẩm mang lại công việc có ý ng-
trào
hĩa cho người lao động và niềm vui cho người sử
dụng.
thẩm
sĩ nổi tiếng. Morris coi trọng thiết kế đơn giản, hài
hòa với thiên nhiên và phản đối sự cầu kỳ trong
thiết kế nội thất thời Victoria. Ông cũng thành lập
Hiệp hội Bảo tồn các Tòa nhà Cổ để bảo vệ kiến
trúc lịch sử.
3838 39
G
iống như phong trào Nghệ thuật và Thủ công thời kỳ đầu, Trong những năm 1870, có hơn hai mươi bốn triển
Phong trào Thẩm mỹ là một nhánh của cải cách thiết kế bắt lãm quốc tế, bao gồm bốn ở London, hai ở Nhật
nguồn từ sự Phục hưng Gothic và Anh em tiền Raphaelite, Bản và Triển lãm Hoàn vũ tại Paris năm 1878, nổi
và được coi là sự từ chối hiện trạng của thời Victoria. Phong trào tiếng với “vườn thú của con người”. Những triển
Thẩm mỹ được thúc đẩy bởi ý tưởng “nghệ thuật vì nghệ thuật” lãm này quan trọng cho việc chuyển giao văn
hơn là “thủ công vì lợi ích của thủ công”. Ban đầu, các kiến trúc hóa và ý tưởng, với gian hàng mỗi quốc gia giới
sư và nhà thiết kế phù hợp với phong trào này đã đan xen những thiệu nỗ lực công nghiệp và thủ công tốt nhất.
ảnh hưởng từ phong cách hồi sinh Gothic và Queen Anne với
các họa tiết lấy cảm hứng từ phương Đông. Thay vì tìm kiếm các
tiền lệ bản địa quốc gia cho các nguyên mẫu thiết kế như Morris
và những người theo ông, các Aesthetes tìm cảm hứng từ các nền
văn hóa kỳ lạ hơn, từ gạch Moorish đến sơn mài Nhật Bản.
Sau thành công của Triển lãm lớn năm 1851, sự gia tăng nhanh
chóng trong việc tổ chức các triển lãm quốc tế đã mang lại cơ hội
cho các nhà thiết kế tiếp cận các nền văn hóa khác. Triển lãm quốc
“vườn thú con người” của 400
tế năm 1862, được tổ chức tại London, là một sự kiện đáng chú ý, “người bản địa”.
giới thiệu công việc của Morris, Marshall, Faulkner & Co. non trẻ,
cũng như các phát minh như máy tính toán nổi tiếng của Charles Đặc biệt, khu trưng bày của Nhật Bản tại Paris
Babbage và động cơ hàng hải của Henry Maudslay. Quan trọng gây chú ý vì thiết kế và kiến trúc Nhật Bản bị che
hơn, triển lãm này đã giới thiệu các cuộc triển lãm của Nhật Bản, giấu trong nhiều thế kỷ, chỉ được công khai từ thời
mang đến cho các nhà thiết kế, nghệ sĩ và kiến trúc sư người Anh Minh Trị. Nghệ thuật và hàng thủ công Nhật Bản
một cái nhìn đầu tiên về một nền văn hóa thiết kế phát triển theo được các nghệ sĩ châu Âu ngưỡng mộ vì sự tinh tế
Eugène Henri Paul Gauguin (7
những hướng rất khác so với châu Âu. tháng 6 năm 1848 – 8 tháng 5
và hài hòa giữa hình thức và chức năng, một phần năm 1903)
do tín ngưỡng Thần đạo. Tại Paris, các nghệ sĩ hậu
ấn tượng như Henri de Toulouse-Lautrec và Paul
Phong trào Thẩm mỹ do đó đã kết hợp các yếu tố Gauguin bị ảnh hưởng bởi tranh khắc gỗ Nhật Bản.
phong cách đa dạng và khác biệt, từ ảnh hưởng Ở Anh, thiết kế và kiến trúc Nhật Bản cũng gây ấn
phương Đông đến phong cách Gothic và Queen Anne, tượng mạnh.
tạo nên một sự đa dạng trong thiết kế và nghệ thuật,
và đóng góp vào sự phát triển của thẩm mỹ hiện đại.
Henri de Toulouse-Lautrec, 24
tháng 11 năm 1864 - 9 tháng 9
năm 1901,
40 41
Năm 1862, Farmer and Rogers’ Oriental Warehouse Cuối những năm 1870, phía tây London trở thành Phong trào Thẩm mỹ được biểu tượng bởi hoa hướng
mở cửa ở London, trở thành một trong những công ty trung tâm của Phong trào Thẩm mỹ với sự hiện diện dương và lông công, tượng trưng cho tình yêu, sự
đầu tiên nhập khẩu hàng Nhật Bản. Arthur Lasenby của nhiều nghệ sĩ nổi tiếng. Chelsea là quê hương của thuần khiết, vẻ đẹp và sự bất tử. Phong trào này
Liberty làm việc ở đó và năm 1875 thành lập Liberty Rossetti, Godwin, và James Abbott McNeill Whistler, không chỉ là về biểu tượng mà còn hướng tới thiết kế
& Co., bán lẻ lụa và phi tiêu Nhật Bản cùng các mặt trong khi Hammersmith có William Morris và Wil- đơn giản, dễ sản xuất hàng loạt. Thomas Jeckyll và
hàng trang trí nội thất từ Trung Quốc và Bắc Phi. liam Arthur Smith Benson. Leighton House của Lord Charles Locke Eastlake là hai nhà thiết kế nổi bật, góp
Frederic Leighton ở gần Công viên Hà Lan là một phần định hình thị hiếu công chúng và thúc đẩy sự
cung điện thẩm mỹ với cảm hứng từ Trung Đông. thay đổi trong thiết kế.
Liberty cũng bán đồ nội thất tre “Anh-Đông” và đồ Công viên Bedford ở phía tây London trở thành
nội thất lấy cảm hứng từ Moorish. William Watt nơi định cư cho những người theo Phong trào
Artistic Furniture Warehouse sản xuất đồ nội thất Thẩm mỹ, với các ngôi nhà gạch đỏ do Richard
Gothic Revival và Jacobean Revival do Edward Wil- Norman Shaw thiết kế. Đây là nơi lý tưởng cho các Ở Mỹ, các công ty trang trí như Herter Brothers và
liam Godwin thiết kế. Năm 1870, công ty bắt đầu sản nghệ sĩ và chuyên gia trung lưu muốn thoát khỏi Tiffany Studios cũng bị ảnh hưởng bởi Phong trào
xuất đồ nội thất Anh-Nhật, phù hợp với sở thích thời nội thành London. Bedford Park trở nên nổi tiếng Thẩm mỹ Anh-Nhật. Phong trào này, mặc dù ngắn
trang, được thiết kế bởi Godwin, người cũng thiết kế đến mức được nhắc đến trong tiểu thuyết “The ngủi, đã đóng vai trò quan trọng trong cải cách thiết
cho Collinson & Lock. Godwin dự đoán chủ nghĩa Man Who Was Thursday” của GK Chesterton. kế, tập trung vào vẻ đẹp và chức năng của mọi thứ
hình thức hình học rút gọn của Phong trào Hiện đại xung quanh.
với thiết kế giấy dán tường, gốm sứ và đồ kim loại.
42 43
C
hristopher Dresser là nhà thiết kế quan trọng Năm 1873, Christopher Dresser xuất bản cuốn
CHRISTOPHER DRESSER
nhất trong Phong trào Thẩm mỹ và được coi sách có ảnh hưởng “Nguyên tắc thiết kế trang
là “cha đẻ của kiểu dáng công nghiệp”. Ông trí”, khám phá mối quan hệ giữa hình thức và
tiên phong trong ngôn ngữ hình học rút gọn, dự chức năng và nhằm hỗ trợ “giáo dục nghệ thuật
đoán Phong trào Hiện đại, dựa trên nghiên cứu cho những người tìm kiếm kiến thức về trang trí
thực vật học và nghệ thuật Nhật Bản. Bắt đầu học áp dụng cho sản xuất công nghiệp”. Ông lập luận
thiết kế từ năm 13 tuổi tại Trường Thiết kế Chính rằng vẻ đẹp có giá trị thương mại và là một yếu
phủ ở Somerset House, London, ông chuyên nghiên tố quan trọng của thiết kế. Năm 1876, ông xuất
cứu cấu trúc thực vật và đóng góp cho ấn phẩm bản cuốn sách tiếp theo, “Nghiên cứu về Thiết
“The Grammar of Ornament” của Owen Jones. kế”, với các tấm minh họa đẹp mắt, thể hiện các
nguyên tắc trang trí từ nhiều nguồn khác nhau.
Sự thật
Ông giảng dạy, xuất bản nhiều bài báo, và nhận Khao khát hiểu biết thêm về Nhật Bản, Dresser thực
Vẻ đẹp
bằng tiến sĩ danh dự từ Đại học Jena năm 1859. Sau hiện một chuyến đi nghiên cứu kéo dài bốn tháng
khi tham dự Triển lãm Quốc tế năm 1862 tại London, vào năm 1876-77 với tư cách là khách mời của chính
Dresser bị cuốn hút bởi văn hóa vật chất Nhật Bản phủ Nhật Bản. Ông là nhà thiết kế phương Tây đầu
và các thiết kế của ông từ những năm 1860 và 1870 tiên đến thăm Nhật Bản để nghiên cứu nghệ thuật
phản ánh ảnh hưởng này thông qua các hình thức và sản xuất, thu thập nhiều hình ảnh và bản vẽ chi
đơn giản hóa, tập trung vào sự cân bằng giữa hình tiết. Năm 1882, ông xuất bản cuốn sách “Nhật Bản:
Sức mạnh
thức và chức năng. Kiến trúc, Nghệ thuật và Nghệ thuật Sản xuất”, mô
tả chi tiết về các nỗ lực sáng tạo của Nhật Bản.
44 45
Trở về London, ông áp dụng kiến thức từ Nhật Bản Đối với Dresser, thiết kế là một môn học thống
vào các thiết kế của mình, chẳng hạn như ấm trà nhất giữa khoa học và nghệ thuật, và thông qua ảnh
Model No. 2274, phản ánh chủ nghĩa hình thức hình hưởng đáng kể của mình với tư cách là một nhà lý
học của Nhật Bản. Dresser tạo ra các thiết kế cho ít thuyết và một nhà thiết kế, ông đã chuyển cuộc tra-
nhất ba mươi nhà sản xuất và là một trong những nh luận về cải cách thiết kế từ sự ủng hộ nghệ thuật
người đầu tiên sử dụng chữ ký nghệ thuật để bán vì nghệ thuật của Phong trào Thẩm mỹ sang một
sản phẩm. Ông chấp nhận máy móc và nhận ra sự quan điểm được tóm tắt tốt nhất. được coi là “nghệ
cần thiết của một cách tiếp cận hợp lý hơn cho thiết thuật vì lợi ích của ngành công nghiệp”.
kế, khai thác tiềm năng sản xuất hàng loạt để tạo
ra các vật thể đẹp, hữu ích và giá cả phải chăng cho
nhiều người.
Cảm ơn
46 47
Sản phẩm của
Nhóm 6
Lê Thế Chung - HE161202
Môn học
Lịch sử thiết kế - mã môn : HOD102
Giảng viên: NgocPT12
48 49