AMC દ્વારા આયોજિત ‘સહાયક જ

ુ નિયર ક્લાર્્ક’ નવા અભ્યાસક્રમ પ

ૈ કી
મહત્વના વિષયોન
ે આવરી લ
ે ત
ુ પ
ુ સ્તક

AMC સારથિ
5]:TSGL lJX[QTF
¬અમદાવાદ મહાનગરપાલિકા દ્વારા આયોજીત સહાયક જ ુ નિયર ક્લાર્્ક પરિક્ષાના
અભ્યાસક્રમ મ
ુ જબ અગત્યના વિષયોનુ ં વર્ગીકરણ.
¬અમદાવાદ શહ ે ર અન ે અમદાવાદ મહાનગરપાલિકા સંદર્ ભે જરૂરી માહિતીન
ું
વર્ગીકરણ ઉપરાાંત અમદાવાદ વિશ
ે પ
ુ છાઈ શક
ે ત
ે વા 100 MCQ નો સમાવ ે શ.
¬મહાનગર પાલિકાની બંધારણીય રચના સંદર્
ભે મહત્વના તથ્યોનો સમાવ
ે શ.
¬બ
ે ઝિક એકાઉન્્ટિિંગ અન
ે ઓડિટ વિશ
ે ની પ્રાથમિક માહિતીનો સમાવ
ે શ.
¬બ
ે ઝિક કોમ્પ
્યુ ટર વિશ
ે ની સંક્ષિપ્ત માહિતીન
ુ ં સંકલન.
¬સ્વમ ુ લ્યયાંક માટ
ે છ ે લ્લા 2 વર્્ષમાાં AMC અન
ે GTU દ્વારા આયોજિત વિવિધ
સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાઓના પ્રશ્નપત્રની SOP મ ુ જબ ત
ૈ યાર કરે લ 5 આદર્્શ
પ્રશ્નપત્રોનો સમાવ ે શ
¬છ
ે લ્લા 2 વર્્ષ મા ફક્ત AMC દ્વારા લ
ે વાય
ે લ વિવિધ સંવર્્ગની પરીક્ષામાાં પ
ુ છાય
ે લ
અને SOP મ ુ જબ પ ુ છાઈ શક
ે ત ે વા 100 પ્રશ્નોનો સમાવ
ે શ.

પ્રકાશક
TEAM - GYAN SARTHI
 પ્રસ્તાવના
વ્હાલા વાચક મિત્રો

ટીમ જ્ઞાન સારથિની અથાગ મહ

ે નત દ્વારા ત ે લ ‘AMC સારથિ’ પુસ્તક વર્્ષ ૨૦૨૪માાં અમદાવાદ
ૈ યાર કરવામાાં આવ

મહાનગર પાલિકા દ્વારા જાહ

ે ર કરવામાાં આવ
ે લ નવા અભ્યાસક્રમ આધારિત છ
ે . નવી પરીક્ષા પદ્ધતિન
ે અનુરૂપ દર
ે ક વિષય અન
ે

મુદ્દાની છાણવટ કરીન

ે વિધાર્થી મિત્રોન
ે મહત્તમ આ પુસ્તક ઉપયોગી બન
ે ત
ે વો પ્રયાસ ટીમ જ્ઞાન સારથિના તજજ્ઞો દ્વારા કરવામાાં

આવ્યો છ
ે .

ે લ્લા 2 વર્્ષથી લ
આ પુસ્તકમાાં અમદાવાદ મહાનગર પાલિકા દ્વારા છ ે વાય
ે લ પરીક્ષાના પ્રશ્નપત્રની પ
ે ટર્્ન મુજબ

ે .જે આવનારી પરીક્ષાની પદ્ધતિ સમજવા વાચક મિત્રોન

અગત્યની માહિતીનું સંકલન કરવામાાં આવ્્યુું છ ે ઉપયોગી બન
ે ત
ે મછ
ે .

આ પુસ્તકમાાં અમદાવાદ શહ
ે ર અન
ે અમદાવાદ મ્યુનિલસિપલ કોર્પોર
ે શનન
ે લગતી જરૂરી માહિતીનું સંકલન અ.મ્યુ.

ે બસાઇટ ,વર્્ષ ૨૦૨૩-૨૪ ના બજેટ અન

કોની ઓફિસિયલ વ ે અ.મ્યુ.કો દ્વારા બહાર પાડવામાાં આવ
ે લ ‘AMC DIARY-2024’ માથી

જરૂરી માહિતીનું સંકલન કરવામાાં આવ

ે લછ
ે . આ સિવાય બ
ે ઝિક એકાઉન્્ટિિંગ અન
ે ઓડિટિંગ સંદર્
ભે જરૂરી તમામ માહિતીનું સંકલન

રાજય સરકાર માન્ય સંસ્થાઓના સાહિત્ય અન

ે પાઠયપુસ્તકો ન
ે ધ્યાન
ે લઈન
ે કરવામાાં આવ
ે લછ
ે .બ
ે ઝિક કમ્પ્યુટર સંદર્
ભે મહત્વની

થીયરી અગાઉની પરિક્ષા પૂછાય

ે લ પ્રશ્નોન
ે ધ્યાન
ે રાખીન
ે જરૂરી તથ્યોનું વર્્ણ ન કરવામાાં આવ
ે લછ
ે . આ સિવાય પુસ્તકમાાં 6 મોક

ટેસ્ટ જે છ
ે લ્લા 2 વર્્ષમાાં GTU અન
ે AMC દ્વારા લ
ે વાય
ે લ વિવિધ સંવર્્ગ ની પરીક્ષામાાં પૂછાય
ે લ Standard Operating Procedure

(SOP) મુજબ ત
ૈ યાર કરવામાાં આવ
ે લછ
ે તથા મોક ટેસ્ટ 6 AMC દ્વારા લ
ે વાય
ે લ વિવિધ સંવર્્ગ ની પરીક્ષામાાં પૂછાય
ે લ પ્રશ્નોઅન
ે

વર્્તમાન પ્રવાહ સંદર્

ભે પૂછાઇ શક
ે ત
ે વા પ્રશ્નોનું સંકલન છ
ે .

આ પુસ્તક આવનારી પરીક્ષામાાં વિધાર્થી મિત્રોનું સાચું સારથી બની રહ

ે ત
ે વી ટીમ જ્ઞાન સારથિની શુભ
ે ચ્છા છ
ે .

વિધાર્થી જોગ
પુસ્તકમાાં લખવામાાં આવ
ે લ તમામ માહિતીમાાં કોઈ પણ ક્ષતિ ન રહી જાય ત
ે નું બારીકાઈથી ધ્યાન રાખવામા આવ
ે લછ
ે ,ત
ે મ

છતાાં પણ કોઈ માનવીય ભૂલથી કોઈ ક્ષતિ રહી જવા પામ

ે છ ે માાં સંપાદક માટે ‘ટિમ જ્ઞાન સારથિ’ નો ઇરાદો ન હોય જે બાબતન
ે તો ત ે

ધ્યાન
ે લ
ે વા વિનંતી છ
ે . આ પુસ્તકમાાં કોઈ પણ ભૂલ ,માહિતીદોષ ક
ે છાપકામ અંગ
ે ક્ષતિ ક
ે જણાય તો ત
ે ની સાચી માહિતી રાજય

સરકાર દ્વારા માન્ય પાઠ્યપુસ્તક મુજબ જ માન્ય રહ

ે શ
ે . તથા અમદાવાદ સંદર્
ભે રજૂ કરવામાાં આવ
ે લ માહિતી અમદાવાદ મહાનગર

પાલિકાની વ
ે બ સાઇટ અન
ે AMC DIARY-2024’ મુજબ જv માન્ય રહ
ે શ
ે . તથા અમારી ક્ષતિન
ે આધારપુરાવા તરીક
ે ખોટ
ુ ં અર્્થ ઘટન

કરીન
ે કોઈ પણ જગ્યાએ રજૂ કરી શકશ
ે નહીીં.

આ પુસ્તકમાાં કોઈ પણ ભૂલ, માહિતીદોષ ક

ે છાપકામ અંગ
ે ક્ષતિ ક
ે જણાય તો ત
ે અજાણતા થઈ હશ
ે ત
ે મ સ્વીકારી આ અંગ
ે અમન
ે

ધ્યાન દોરશો.

વિધાર્થીઓ અન
ે જ્ઞાન સારથિ પરિવાર પાસ
ે સહકારની અપ
ે ક્ષા.

ટીમ જ્ઞાન સારથિ

 VG]@Dl6SF

Ahmedabd City & AMC (15 Marks)

અમદાવાદ મ્
યુ નિસિપલ કોર્પોર
ે શના સંદર્
ભે
1. હાલના પદાધિકારીઓ,વિવિધ સંસ્થાના વડાઓ

2. અમદાવાદ શહ
ે ર વિશ
ે આંકડાકીય પ્રાથમિક માહિતી.

અમદાવાદ મ્
યુ નિસિપલ ડાયરી ડાયરી-2024 સંદર્
ભે
1. મ્યુનિસિપલ વોર્્ડ તથા સરકારી ઓફિસો અન
ે જાહ
ે ર હોસ્પિટલોની વિગત.

2. શહ
ે રમાાં આવ
ે લ મ્યુનિસિપલ વંચનાલયો.

3. ે રિટેજ સિટી ટ્્રસ્ટ.

અમદાવાદ વર્લલ્ડ હ

4. પ્રવાસી જનતાઓ માટે વિવિધ યોજનાઓ.

5. જાહ
ે ર તહ
ે વાર અન
ે તિથી.

AMC ની ઓફિશિયલ વ
ે બસાઇટ મ
ુ જબ
1. અમદાવાદ શહ
ે રનો સંક્ષિત્પ ઇતિહાસ અન
ે શહ
ે રનો પરિચય.

2. અમદાવાદ શહ
ે રની સાલવારી.

3. અમદાવાદ સિટી ુ ટર.

4. અમદાવાદ શહ
ે રમાાં આવ
ે લ મહત્વના ધાર્્મમિક સ્થળો.

5. અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોર

ે શ વિશ
ે અગત્યના તથ્યો.

6. હ
ે રિટેજ વોક ,હ
ે રિટેજ સ્મારકોની યાદી ઝોન મુજબ.

7. અમદાવાદ શહ
ે રમાાં આવ
ે લ ઝોન અન
ે વોર્્ડ ની યાદી તથા વોર્્ડ ના વિસ્તરણની નોોંધ.

8. અમદાવાદ શહ
ે રમાાં આવ
ે લ ઐતિહાસિક મહત્વ ધરાવતા અગત્યના સ્થળો.
 AMC હ
ે રિટ
ે જવ
ે બસાઇટ મ
ુ જબ
1. મોર્્નિિંગ હ
ે રિટેજ વોક ના સ્થળો અન
ે ત
ે નો પરિચય

2. નાઈટ હ
ે રટેજ વોક ના સ્થળો અન
ે ત
ે નો પરિચય

3. જૈન હ
ે રિટેજ વોક ના સ્થળો અન
ે ત
ે નો પરિચય

વર્્તમાન પ્રવાહ સાથે સંકળાય

ે લ અમદાવાદ શહ ે રના
સ્થળો,ઘટનાઓ અન ે મહાનુભાવનો સંદર્
ભે વિશ
ે ષ નોોંધ.

1. અટલ બ્રિજ 4. નરે

ેં દ્રમોદી સ્ટેડિયમ

2. સાબરમતી નદી 5. મુખ્યમંત્રી શ્રી ભૂપ

ે ન્દ્રભાઈ પટેલ નો અમદાવાદ

3. ૧૪૭ મી રથયાત્રા શહ
ે ર સંદર્
ભે પરિચય.

અમદાવાદ શહ ે ર અન
ે અમદાવાદ મ્ યુ નિસિપલ કોર્પોર
ે શ સંદર્
ભે
પરીક્ષામાાં પૂછાઇ શક ે ત
ે વા ૧૦૦ Model MCQ નો સમાવ ે શ.

વર્્ષ 2019 મા AMC દ્વારા લ

ે વાય
ે લ સહાયક જ
ુ નિયર ક્લાર્્ક ન
ું
પ્રશ્નપત્ર જવાબ સહિત.

મહાનગર પાલિકાના બંધારણીય માળખા સંબધિત અગત્યની

માહિતી અને તથ્યોનો સમાવ
ે શ.

Basics of accounting & Auditing (10 Marks)

ઓડિટ
1. ઓડિટિંગ નો પરિચય,ઓડિટિંગ નો અર્્થ અન
ે ઓડિટિંગની વ્યાખ્યા, ઓડિટિંગ નું કાર્્ય ક્
ષેત્ર,
ઓડિટિંગના ફાયદા અન
ે મર્યાદા,ઓડિટિંગના હ
ે તુઓ,ઓડિટિંગના મૂળભૂત સિદ્ધધાંત અન
ે
રીત,ઓડિટના પ્રકાર,ઓડિટ આયોજન,કંપની ઓડિટ(કંપની અધિનિયમ-૨૦૧૩) મુજબ,આંતરિક
ઓડીટ અન
ે આંતરિક અંુ કશ વચ્
ચે નો તફાવત.
 વાઉચિંગ
1. વાઉચિંગની વ્યાખ્યા/ઓ, વાઉચિંગના હ
ે તુઓ, વાઉચિંગનું મહત્વ,ખાતાવહી અન
ે પ
ે ટનોોંધોનું
વાઉચિંગ,પ
ે ટાનોોંઘનો અર્્થ ,ચકાસણી અન
ે વાઉચિંગ વચ્
ચે નો તફાવત, મૂલ્યયાંકન નો અર્્થ , મૂલ્યયાંકન
અન
ે ચકાસણી વચ્
ચે નો તફાવત મૂલ્યયાંકન,પાઘડી અન
ે ચકાસણી વચ્
ચે નો તફાવત.

2. ઓડિટિંગ કાર્્ય ક્રમ,ઓડિટ અહ

ે વાલના પ્રકાર.

3. વિવિધ પ્રકારના એકાઉન્્ટિિંગ મિક

ે નિઝમ સંદર્
ભે કમ્પ્યુટરનો પરિચય અન
ે ઉપયોગ.

4. ઓડિટ ટ્્રરાયલ,સરકારી હિસાબ અન

ે સરકારી ઓડિટ,જાહ
ે ર હિસાબ સમિતિ અન
ે ત
ે ના કાર્યો.

દ્વિનોોંધી નામા પદ્ધતિ

1. દ્વિનોોંધી નામા પદ્ધતિ,હિસાબી પદ્ધતિના હ
ે તુઓ,હિસાબ ત
ૈ યાર કરવાના તબક્કા,ખાતાના પ્રકાર.

2. આમનોોંધ,પ
ે ટાનોોંધ,હિસાબી ભૂલના પ્રકાર.

3. હૂંડી(વિનિમયપત્ર) વ્યાખ્યા ,લક્ષણો અન

ે હૂંડીના (વિનિમયપત્ર) વિવિધ પક્ષકારો

4. વચનચિઠ્ઠીના લક્ષણો.

Basics of Computer (15-Marks)

Basics of Computer
1. કમ્પ્યુટરનો ઇતિહાસ , કમ્પ્યુટરના પ્રકાર, કમ્પ્યુટરની સ
ૈ દ્ધધાંતિક સમજ.

2. માઈક્રોસોફ્ટ વિન્ડોઝ, માઈક્રોસોફ્ટ વર્્ડ ,એક્

સે લ,પાવર પોઈન્ટ,વર્્ડ પ
ે ડ.

3. સિક્યુરિટી સ
ે ટિંગ્સ અન
ે સોફ્ટવ
ે ર

4. કમ્પ્યુટર ન
ે ટવર્્ક

5. ઇન્ટરન
ે ટ

6. કમ્પ્યુટર સોફ્ટવ
ે ર એક્સટેન્શન

7. કમ્પ્યુટર શોર્્ટ કટ કી

8. વિવિધ ફાઈલોના એક્સટેન્શન

છ
ે લ્લા 2 વર્્ષમાાં GTU અન
ે AMC દ્વારા લ
ે વાય
ે લ વિવિધ સંવર્્ગ ની પરીક્ષામાાં
પૂછાય ે લ SOP મ ુ જબ ત
ૈ યાર કરવામાાં આવે લ 5 આદર્્શ પ્રશ્નપત્રો.

1. Mock test 1 4. Mock test 4

2. Mock test 2 5. Mock test 5

3. Mock test 3

છ
ે લ્લા 2 વર્્ષમાાં GTU અને AMC દ્વારા લે વાય ે લ વિવિધ સંવર્્ગ ની પરીક્ષામાાં
પૂછાયે લપ ૈ કી અગત્યના 100 પ્રશ્નોન
ુ ં સંકલન જવાબ સહિત.

1. Mock test 6
 Gyan Sarthi

અમદાવાદ મ્
યુ નિસિપલ કોર્પોર
ે શન

અમદાવાદ મહાનગર પાલિકાના ચિન્હમાાં આપ

ે લ ધ્
યે ય વાક્ય
‘ઉધોગ સ્વાશ્રય સ
ે વા.’
અમદાવાદ મહાનગર પાલિકાના ચિન્હમાાં નીચ
ે મ
ુ જબના ત્રણ સ્થાનકો

1) ત્રણ દરવાજા,
2) ભદ્ર ખાત
ે કારંજમાાં બાપાભાઈ મોદી દ્વારા બનવાવમાાં આવ
ે લ શહ
ે રનો પ્રથમ ચબૂતરો
3) કાલ
ુ પ
ુ ર ખાત
ે આવ
ે લ સ્વામીનારાયણ મંદિરનો દરવાજો

AMC સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક 1
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
હાલમાાં અમદાવાદ શહ
ે રના ચૂં ટાય
ે લ પદાધિકારીઓ

હોદ્દો નામ

મ
ે યર શ્રીમતી પ્રતિભાબ
ે ન રાક ુ માર જૈન
ે શક

ે પ્યુટી મ
ડ ે યર શ્રી જતીનભાઈ પટેલ

સ્થાયી સમિતિના ચ
ે રમ
ે ન શ્રી દેવાાંગ જે દાણી

દંડક શ્રીમતી શીતલ આનંદ ુ કમાર ડાગા

મ્યુનીસિપલ પક્ષના ન
ે તા (ભારતીય જનતા પક્ષ) શ્રી ગૌરાાંગભાઈ પ્રજાપતિ

મ્યુનીસિપલ પક્ષના ન
ે તા (કોોંગ્
રે સ પક્ષ) શ્રી શ
ે હજાદખાન પઠાણ

મહિલા અન
ે બાળ વિકાસ કલ્યાણ સમિતિના ચ
ે રમ
ે ન શ્રીમતી અલ્કાબ
ે ન પી.મિસ્ત્રી

શ
ે ઠ માણ ે કલાલ જેઠાભાઇ પુસ્તકાલય વ્યસ્થાપક મંડળના મ
ે યરશ્રી શ્રીમતી પ્રતિભાબ
ે ન રાક ુ માર જૈન
ે શક
અધ્યક્ષ
શ
ે ઠ વાડીલાલ સરરભાઈ જનરલ હોસ્પિટલ વ્યાસથાપક મંડળના મ
ે યરશ્રી શ્રીમતી પ્રતિભાબ
ે ન રાક ુ માર જૈન
ે શક
અધ્યક્ષ
અમદાવાદ શહ
ે રન
ુ ં પ્રતિનિધિત્વ કરતાાં સાાંસદ અન
ે ધારાસભ્ય લોકસભા મતવિસ્તાર

ડૉ. કિરીટભાઈ સોલંકી અમદાવાદ પશ્વિમ

શ્રી હસમુખભાઇ પટેલ અમદાવાદ પૂર્્વ

અમદાવાદ શહ
ે રનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા MLA વિધાનસભા મતવિસ્તાર

મુખ્યમંત્રી શ્રી ભૂપ

ે ન્દ્રભાઈ પટેલ ૪૧-ઘાટલોડીયા

શ્રી જગદીશભાઈ વિશ્વકર્મા(સહકાર,મીઠા ઉદ્યોગ ,છાપકામ અન

ે ૪૬-નિકોલ
લ
ે ખન સામગ્રી ,પ્રોટોકોલ(તમામ સ્વતંત્ર હાવલો)
નોોંધ: અહી ફક્ત મંત્રી મંડળમાાં હોય ત
ે જ MLA વિશ
ે વિગત આપ
ે લછ
ે આ સિવાય અન્ય MLA પણ અમદાવાદ શહ
ે રનું પ્રતિનિધિત્વ
કર
ે છ
ે .

2 Gyan Sarthi
 Gyan Sarthi
સરકાર દ્વારા નિય
ુ ક્ત હોદ્દાના વડાઓ

મ્યુનિસિપલ કમિશ્નરશ્રી અમદાવાદ શહ

ે ર શ્રી એન.થ
ે ન્નારસાર (આઈ.એ.એસ.)

કલ
ે ક્ટર અમદાવાદ જિલ્લા સુ.શ્રી.પ્રવિણા ડી.ક
ે (આઈ. એ.એસ.)

પોલીસ કમિશનરશ્રી અમદાવાદ શહ

ે ર IPS શ્રી જ્ઞાન
ે ન્દ્રસિગ મલિક

ગુજરાત મ્યુનિસિપલ ફાયનાન્સ બોર્્ડ ના ચ

ે રમ
ે ન શ્રી અશ્વિની ુ કમાર

સાબરમતી રિવરફ્રન્ટ ડ
ે વલપમ
ે ન્ટ કોર્પોર
ે શન લિમિટેડ (SRFD- શ્રી ક
ે શવ શર્મા
CL) ના ચ
ે રમ
ે ન
ે રિટેજ સિટી ટ્્રસ્ટના પ્રે સિડ
અમદાવાદ વર્લલ્ડ હ ે ન્ટ શ્રી એન.થ
ે ન્નારસાર (આઈ.એ.એસ.)

અમદાવાદ જનમાર્્ગ લિમિટેડના ચ

ે રમ
ે ન શ્રી એન.થ
ે ન્નારસાર (આઈ.એ.એસ.)

સ્માર્્ટ સિટી અમદાવાદ ડ

ે વલપમ
ે ન્ટ લિમિટેડના ચ
ે રમ
ે ન શ્રી એન.થ
ે ન્નારસાર (આઈ.એ.એસ.)

અમદાવાદ અર્્બ ન ડ
ે વલપમ
ે ન્ટ ઓથોરીટીના (ઇન્ચાર્્જ ચ
ે રમ
ે ન) શ્રી એન.થ
ે ન્નારસાર (આઈ.એ.એસ.)

અમદાવાદ શહ
ે ર વિષ
ે જરૂરી માહિતી

અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોર

ે શન(મહાનગર સ
ે વા સદન)ની "સરદાર પટેલ ભવન", દાણાપીઠ, અમદાવાદ
મુખ્ય કચ
ે રી
AMCની ઓફિસિયલ વ
ે બસાઇટ www.ahmedabadcity.gov.in

AMCની ઓફિસિયલ મોબાઈલ એપ્લીક

ે શન AMC CCRS (Comprehensive Complaint Redressol
System)
AMC નો હ
ે લ્પ લાઇન નંબર 155303

સુલતાન અહમદશાહ
ે પોતાના આધ્યાત્મિક ગુરુ શ
ે ખ ખટ્ટ
ગંજબક્ષના આદેશ મુજ્બ ચાર અહમદ નામના પ્રવિત્ર પુરુષોના
હસ્તે પ્રથમ ઈંટ મૂકી 26 ફ
ે બ્રુઆરી ૧૪૧૧ના રોજ અમદાવાદ
શહ
ે ર ની સ્થાપના કરી.વર્્ષ 2024 માાં 612 મો સ્થાપના દિવસ
ઉજવાયો.
ચાર અહમદ
1. નાસીરુદ્દીન અહમદશાહ(બાદશાહ પોત
ે )
સ્થાપના
2. શ
ે ખ ખટ્ટ ગંજબક્ષના(સુલતાન અહમદશાહ
ે પોતાના
આધ્યાત્મિક ગુરુ હતા) જેઓની યાદમાાં સરખ
ે જ રોજો બનાવામાાં
આવ
ે લ.
3. મલીક અહ
ે મદ (જ્ગ્યાનું સૂચન કરનાર,ત
ે ઓની કાલુપુર માાં
દરગાહ આવ
ે લછ
ે .)
4. કાઝી અહ
ે મદ (પાટણમાાં ત
ે ઓની દરગાહ આવ
ે લછ
ે .)

AMC સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક 3
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
મ્યુનિસિપાલિટી 1. કોટન ે સમરાવવા માટે રચાય ે લી સમિતિએ સન ે ૧૮૩૪થી
મ્યુનિ. કામો હાથ ધર્યા.
2. કાયદેસરની મ્યુનિસિપાલિટી ૧૮૫૮થી શરૂ થઈ.
3. સન ે ૧૯૫૦માાં મ્યુનિસિપાલિટીનું કોર્પોર
ે શનમાાં રૂપાાંતર થય
ે લ
છ
ે .
ઈલ
ે ક્શન વોર્્ડ ની સંખ્યા ૪૮

ક્ષેત્રફળ ૪૮૦.૮૮ ચોરસ કિલોમીટર

મ્યુનિસિપલ કાઉન્સિલરોની સંખ્યા ૧૯૨

સર
ે રાશ વરસાદ ૮૦૮.૮૧ મી.મી., ૩૧.૮૪ ઇંચ (વર્્ષ ૨૦૨૩ મુજબ)

World Heritage Day: વિશ્વભરમાાં ઘણા હ

ે રિટેજ સ્થળો આવ
ે લા છ
ે . આ વારસો ફક્ત જ
ુ નીયાદી બનીન
ે ના રહી જાય એટલા માટે
વર્્ષ 1982 માાં, 18 એપ્રિલના રોજ, ઇન્ટરન
ે શનલ કાઉન્સિલ ઓફ મોન્યુ મ
ે ન્્ટ્્સ એન્ડ સાઇટ્સ દ્વારા ટ્યુનિશિયામાાં પ્રથમ ‘વર્લલ્ડ હ
ે રિટેજ
ડ ષે આ દિવસન
ે ’ ઉજવવામાાં આવ્યો હતો. ત્યારથી દર વર્ ે ‘વર્લલ્ડ હ
ે રિટેજ ડ
ે ’ તરીક
ે ઉજવવામાાં આવ
ે છ
ે . ભારતમાાંથી સાઈટોનો સમાવ
ે શ
UNESCOની વિશ્વ હ
ે રિટેજ યાદીમાાં કરવામાાં આવ્યો છ
ે . ઉપરાાંત પણ ભારત દેશ ત
ે ની ધરોહર માટે વિશ્વમાાં એક આગવી ઓળખ ઘરાવ
ે
છ
ે . ભારતની સાથ
ે ગુજરાત
ે પણ ત
ે ના હ
ે રિટેજ માટે વિશ્વ સમક્ષ એક આગવી ઓળખ ઉભી કરી છ
ે . ગુજરાતની 4 એવી ધરોહારો છ
ે ક
ે
જેનો સમાવ
ે શ UNESCOની વિશ્વ હ
ે રિટેજ યાદીમાાં કરવામાાં આવ્યો છ
ે .
અમદાવાદ શહ
ે રન
ે યુન
ે સ્કો દ્વારા વર્લલ્ડ હ
ે રિટેજ સિટીનો દરજ્જો ૮જ
ુ લાઇ ૨૦૧૭ ના રોજ મળ્યો
(41th)
આ સિવાય વર્્ષ ૨૦૦૪ માાં ચાાંપાન
ે રન
ે યુન
ે સ્કો દ્વારા વર્લલ્ડ હ
ે રિટેજ વર્્ષ ૨૦૧૪ માાં રાણકી વાવન
ે યુન
ે સ્કો દ્વારા વર્લલ્ડ હ
ે રિટેજ સાઇટ
સાઇટ તરીક
ે જાહ
ે ર કર
ે લ છ
ે . તરીક
ે જાહ
ે ર કર
ે લ છ
ે .
અમદાવાદ જિલ્લાના ધોળાવીરાન
ે યુન
ે સ્કો દ્વારા વર્લલ્ડ હ
ે રિટેજ વર્્ષ ૨૦૨૧ માાં
સાઇટ તરીક
ે જાહ
ે ર કરાઇ
વર્્ષ 2024 માાં ભારતમા યુન
ે સ્કો દ્વારા જાહ
ે ર કર
ે લ વર્લલ્ડ હ
ે રિટેજ ુ કલ 42 છ
ે .
સાઇટની સંખ્યા
વર્્ષ 2023 માાં હોયસાલાના પવિત્ર સમૂહો, બ
ે લુર, કર્ણાટકન
ે પશ્ચિમ બંગાળના બીરભૂમ જિલ્લામાાં આવ
ે લ શાાંતિનિક
ે તનન
ે
યુન
ે સ્કો દ્વારા વર્લલ્ડ હ
ે રિટેજ સાઇટ તરીક
ે જાહ
ે ર કરાઇ છ
ે . યુન
ે સ્કો દ્વારા વર્લલ્ડ હ
ે રિટેજ સાઇટ તરીક
ે જાહ
ે ર કરાઇ છ
ે .
અમદાવાદ શહ
ે રના વસ્તી વિષયક આંકડાઓ

શહ
ે રની વસ્તી (૨૦૧૧ મુજબ) (નવી હદ સાથ
ે ) ૫૫,૭૭,૯૪૦

દર ચોરસ કી.મી. દીઠ વસ્તીની ગીચતા ૧૧૫૯૯

વાર્્ષષિક વૃદ્ધિ દર ૨.૨%

જાતિ પ્રમાણ (દર હજાર પુરૂષોએ સ્ત્રીઓની સંખ્યા) ૮૮૨

જન્મનું પ્રમાણ દર હજારની વસ્તીએ (વર્્ષ ૨૦૨૨-૨૩) ૧૪.૨%

મરણનું પ્રમાણ દર હજારની વસ્તીએ (વર્્ષ ૨૦૨૨-૨૩) ૧૦.૩૩%

દર હજાર જનમોએ માતાઓનું મરણ પ્રમાણ (વર્્ષ ૨૦૨૨-૨૩) ૦.૪૧%

બાળ મરણ પ્રમાણ દર હજારની વસ્તીએ (વર્્ષ ૨૦૨૨-૨૩) ૨૬.૦૦%

4 Gyan Sarthi
 Gyan Sarthi

ુ કલ વસ્તીમાાં અનુસુચિત જાતિની વસ્તી ૧૦.૭૮%

ુ કલ વસ્તીમાાં અનુસુચિત જન જાતિની વસ્તી ૧.૨૨%

શહ
ે રમાાં આવ
ે લ વિવિધ રસ્તાઓ વિષયક માહિતી લંબાઈ

આસ્ફાલ્ટના રસ્તા (ડામર) ૩૦૧૭.૦૦ કિલોમીટર (સૌથી વધુ)

પી.ક્યુ.સી/વ્હાઇટ ટોપિંગ રસ્તા ૧૩.૨ કિલોમીટર

કાચા રસ્તા ૮૦.૨ કિલોમીટર

ચૂંટાય
ે લી પાાંખન
ુ ં માળખ
ું

મ્
યુ નિસિપલ કોર્પોર
ે શન

મ
ે યર ેડપ્
યુ ટી મ
ે યર

સ્
ટે ન્્ડિિંગ કમિટી વોટર સપ્લાય ઍન્ડ સ
ુ અર
ે જ
કમિટી
મ્ ્ર રાન્સપોર્્ટ કમિટી
યુ નિસિપલ ટ્
રોડ્ઝ એન્ડ બિલ્્ડિિંગ્ઝ કમિટી

મ્
યુ નિસિપલ સ્
કૂલ બોર્્ડ
હ
ે લ્થ એન્ડ સોલિડ વ ે સ્ટ
મે ન
ે જમ
ે ન્ટ કમિટી
સ્ટાફ સિલ
ે કશન ઍન્ડ
એપોઇન્ટમ ે ન્ટ કમિટી
હોસ્પિટલ કમિટી

લીગલ કમિટી
રિકીએશનલ, કલ્ચરલ એન્ડ
હ
ે રીટ
ે ઝ કમિટી
મટીરીયલ મ
ે ન
ે જમ
ે ન્ટ એન્ડ
પરચ
ે ઈઝ કમિટી
ટાઉન પ્લાનિંગ એન્ડ એસ્ટે ટ
મ
ે ન
ે જમે ન્ટ કમિટી
મહિલા અન
ે બાળ વિકાસ
કલ્યાણ કમિટી
આવાસ યોજના કમિટી

ે રવન્
યુ કમિટી

AMC સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક 5
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
અમદાવાદ શહ
ે ર પરિચય

À પદ્મશ્રી બી.વી.દોશીની કલમ

ે અમદાવાદના ઐતિહાસિક ની શક્તિન
ે ખીલવવામાાં મદદ કરી, અન
ે ચીનન
ે અફીણના
શહ
ે રની સ્થાપના ઇસ્લામિક વિજયો દરમિયાન કરવામાાં વ
ે પાર દ્વારા મદદ મળી, 1839 સુધીમાાં આ શહ
ે ર “સૌથી વધુ
આવી હતી. ત
ે ની સ્થાપના ઇસ 1411 માાં અહ
ે મદ શાહ દ્વારા વિકાસશીલ સ્થિતિમાાં અન
ે ઝડપથી પ્રગતિ કરી રહ્્યુું હતું.”
ે -ત
કરવામાાં આવી હતી, જ ે સમય ે મણ
ે ના જ ે દિલ્હીમાાં ત
ે ના À આધુનિક ટ
ે ક્સટાઇલ ટ
ે ક્નોલોજીએ અમદાવાદન
ે ‘પુનઃશોધ’
સત્તાધીશો સામ
ે બળવો કર્યો હતો. ગુજરાતના નવા શાસકો, કરવામાાં ગુજરાતી ગુણોન
ે વધુ વ
ે ગ આપ્યો. કાપડ વ્યવસાયમાાં
ભૌતિક ક્
ષે ત્રમાાં ત
ે મની શ્
રે ષ્ઠતા સ્થાપિત કરવા આતુર થઇ રહ
ે લ વિકાસ
ે પ્રથમ વિશ્વય
ુ દ્ધ દ્વારા અમદાવાદન
ે
હતા, ત
ે ઓએ ત
ે મની નવી રાજધાની અમદાવાદમાાં નિર્માણ ‘ભારતના માન્ચેસ્ટર’નો દરજ્જો અપાવ્યો હતો.
પ્રવૃત્તિઓનો ઉન્મત્ત કાર્્યક્રમ હાથ ધર્્યુ ું . ત
ે મની શ
ૈ લી પાછલી À અમદાવાદમાાં આધુનિક કાપડ ઉદ્યોગની સફળતા એ
સદીઓની પ્રભાવશાળી હિંદ
ુ આર્્કકિટ ે ન
ે ક્ચર મુજબ હતી જ ે ઈતિહાસકાર માટ
ે એક કોયડો છ
ે કારણ ક
ે આ શહ
ે ર ઉદ્યોગ
ત
ે ઓ આગળ વધારવા માાંગતા હતા. ત
ે નું પરિણામ દોઢ સદી માટ
ે અયોગ્ય માનવામાાં આવતું હતું. આમાાંથી ક
ે ટલાક જ
પછી અમદાવાદનું ‘સલ્તનત આર્્કકિટ ે વિશ્વ
ે ક્ચર’ હતું, જ 1989ના અંત સુધીમાાં મીલો ટકી રહી હતી. અમદાવાદમાાં
સ્થાપત્ય વારસાનું ઉચ્ચ સ્થાન ગણાતું હતું. શહ ૈ ન,
ે રના જ કાપડ ઉદ્યોગના વિકાસન
ે વ્યવહારવાદ, નવીનતા અન
ે
સ્વામિનારાયણ અન
ે હિંદ
ુ મંદિરો સાથ
ે નું આ સ્થાપત્ય સ્મારક સર્્જ નાત્મક સહયોગના ગુજરાતી ગુણોની જીત તરીક
ે જોવામાાં
સ્થાપત્યની સિદ્ધિ છ
ે . આવ
ે છ
ે .
À અમદાવાદ (Latt અક્ષષાંશ. 23°, અન
ે Long. ે રખાાંશ’ 72°) À મહાત્મા ગાાંધીએ આ નગર માટ
ે જ 1917માાં દક્ષિણ
વચ્
ચે આવલ
ે છ
ે . સાબરમતી નદી પર સ્થિત કોટવાળા નગરનું આફ્રિકાથી પાછા ફર્યા પછી એક પૂર્્વગ્રહ અનુભવ્યો હતો,
સ્થાપત્ય અન
ે ડિઝાઇન, અન્ય માધ્યમો દ્વારા હિંદ
ુ મકાન 13 વર્્ષ આ શહ
ે રમાાં રહ્યા હતા અન
ે સ્વ-નિર્્ણ યની તરફ
ે ણમાાં
પરંપરાઓ મુજબ હતું. આ ‘અન્ય માધ્યમો’ નવા શાસકો દ્વારા સંસ્થાનવાદી સત્તા વિરુદ્ધ ઐતિહાસિક રીત
ે અહિંસક
લાવવામાાં આવ
ે લા નવા શ
ૈ લીયુક્ત સ્થાપ્તયો હતા. ચળવળનું નિર્દે શન કર્્યુ ું હતું.
À આ શહ
ે ર એક જૂના સોલંકી વ
ે પાર ક
ે ન્દ્રની નજીક આવ
ે લું છ
ે , À 20મી સદીના મધ્યમાાં PRL, IIM, NID, ATIRA અન
ે CEPT
ે 371 કિમી લાાંબી સાબરમતી નદી પર છ
જ ે અન
ે દરિયાની ે વી સંસ્થાઓ બનાવવામાાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી.
જ
સપાટીથી 173 ફૂટ ઉપર છ
ે .ત
ે એક ભવ્ય કોર્્ટ ની બ
ે ઠક હતી આ સંસ્થાઓની ઈમારતોએ 1950ના દાયકામાાં Lou-
À ફ્રે ન્ચ પ્રવાસી, ટ
ે વર્્નનિયર દ્વારા પ ે છ
ુ રાવા મળ ે મણ
ે , જ ે is Kahn અન ે વા વિશ્વ આર્્કકિટ
ે Le Corbusier જ ે ક્ચરના
અઢારમી સદીમાાં આ શહ
ે રની મુલાકાત લીધી હતી અન
ે આધુનિક માસ્ટર્્સ ન
ે શહ
ે રમાાં આકર્ષ્યા હતા. ફાર્માસ્યુટિકલ્સ,
ત
ે ન
ે “ઉત્પાદનનું મુખ્ય મથક, ભારતનું સૌથી મોટ
ુ ં શહ
ે ર, કન્સ્્ટ્રક્શન અન
ે ટ
ે ક્સટાઈલ્સ એ આજના અમદાવાદના મુખ્ય
અમદાવાદ શહ
ે ર સમૃદ્ધ સિલ્ક અન
ે સિલ્ક માટ
ે વ
ે નિસથી ઉદ્યોગો છ
ે .
હલકી ગુણવત્તાવાળા કંઈ નથી” તરીક
ે વર્્ણવ્્યુું હતું.પક્ષીઓ À અમદાવાદ શહ
ે ર ભારતના તમામ સ્ટોક એક્સચ
ે ન્જોમાાં
અન
ે ફૂલોથી ુ કતૂહલપૂર્્વ ક ઘડવામાાં આવ
ે લી સોનાની વસ્તુઓ ુ કલ રોકાણમાાં 14% યોગદાન આપ
ે છ
ે અન
ે રાજ્યના ુ કલ
ે લ.
પણ અહી જોવા મળ ઉત્પાદનમાાં 60% યોગદાન આપ
ે છ
ે .
À પશ્ચિમ ભારતના તત્કાલીન શાસકો, પૂના પ
ે શ્વાઓ સાથ
ે ની À મ્યુનિસિપલ કોર્પોર
ે શનની રચના 1950 માાં કરવામાાં આવી
સંધિએ 1817માાં અમદાવાદન
ે બ્રિટિશ શાસન હ
ે ઠળ લાવ્
્યુું . ે ટ: 120 મિલિયન $ US, વિસ્તાર 191 ચોરસ
હતી (હાલનું બજ
બ્રિટિશરો અમદાવાદન
ે ભ
ે ળવી ેદવા ઉત્સુ ક હતા કારણ ક
ે કિમી, વસ્તી: 4.5 મિલિયન).
“અમદાવાદ શહ
ે ર પર સાર્્વ ભૌમત્વ ત
ે ના માલિકન
ે આપ
ે છ
ે .” À મહાત્મા ગાાંધીના મહાન સાથી અન
ે આધુનિક ભારતના શિલ્પી
À અંગ્
રે જોના આગમન સમય
ે , અમદાવાદની મધ્યય
ુ ગીન સરદાર પટ
ે લ એક સમય
ે અમદાવાદના મ
ે યર હતા.
અર્્થવ્યવસ્થા ત્રણ બાબતો પર નિર્્ભ ર હતી: સોનું, ે રશમ À વર્્ષ -1917માાં ત
ે ઓ દરિયાપૂર વોર્્ડ પરથી એક મતથી જીતી ત
ે
અન
ે કપાસ. જાહ
ે ર જીવનમાાં પ્રવ
ે શયા હતા.
À કાયદાના બ્રિટિશ શાસન
ે અમદાવાદ મહાજન (વ
ે પાર મહાજન) À વર્્ષ -1924 : અમદાવાદ મ્યુનિસિપલ કોર્પોર
ે શન બોર્્ડના

20 Gyan Sarthi
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
AMDAVAD CITY TOUR

AMDAVAD સિટી ુ ટર
AMDAVAD સિટી ુ ટર બ
ે પ
ે ેકજમાાં ઉપલબ્ધ છ
ે

અમદાવાદ સિટી ુ ટરનુ ં સંચાલન અક્ષર ગ્રૂપ દ્વારા કરવામાાં આવ

ે છ
ે જ
ે ના બ
ુ કીગ
માટ
ે ની વ
ે બસાઇટ ‘www.amdavadcitysights.com’ કાર્્યરત છ
ે .

બપોર
ે શહ
ે ર પ્રવાસ મોર્્નિિંગ સિટી ટૂર
Amdavad બપોર
ે પ્રવાસ AMDAVAD સવાર
ે પ્રવાસ
સમય:- બપોર
ે 01:30 થી 09:30 સુધી સમય:- સવાર
ે 08:00 થી બપોર
ે 01:00 સુધી
રિપોર્્ટિિંગ સમય: - 01:15 PM રિપોર્્ટિિંગ સમય: - 07:45 AM
પીકઅપ પોઈન્ટ:- હોટેલ તોરણ, ગાાંધી આશ્રમની સામ
ે પીકઅપ પોઈન્ટ:- હોટેલ તોરણ, ગાાંધી આશ્રમની સામ
ે
ડ્્રરોપ પોઈન્ટ:- હોટેલ તોરણ, ગાાંધી આશ્રમની સામ
ે ડ્્રરોપ પોઈન્ટ:- હોટેલ તોરણ, ગાાંધી આશ્રમની સામ
ે
સિટી ુ ટરમાાં સમાવ
ે શ થતાાં સ્થળોની યાદી
1. ગાાંધી આશ્રમ 1. ગાાંધી આશ્રમ
2. હઠીસિંગ જૈન મંદિર 2. હઠીસિંગ જૈન મંદિર
3. સીદી સ
ૈ ય્યદની મસ્્જજિદ 3. સીદી સ
ૈ ય્યદની મસ્્જજિદ
4. ભદ્રનો કિલ્લો 4. ભદ્રનો કિલ્લો
5. રાણી સિપ્રીની મસ્્જજિદ 5. રિવરફ્રન્ટ ફ્લાવર પાર્્ક (પાલડી)
6. ઝ
ુ લ્તા મિનારા 6. સંસ્કાર ક
ે ન્દ્ર (પાલડી મ્યુઝિયમ)
7. સરદાર પટેલ રાષ્ટ્રીય સ્મારક 7. રાણી સિપ્રી મસ્્જજિદ
8. અડાલજ સ્ટે પવ
ે લ (વાવ) 8. ઝ
ુ લ્તા મિનારા
9. અક્ષરધામ 9. દાદા હરિર સ્ટે પવ
ે લ (વાવ)
10. સરદાર પટેલ રાષ્ટ્રીય સ્મારક

ેહરિટ
ે જ ટૂર - નાઇટ
વ
ે બસાઇટ: https://heritagewalkahmedabad.com
બ
ુ કિંગ માટ
ે : https://heritagewalkahmedabad.com/booking
સમય: 08:45 PM થી 10:30 PM
રિપોર્્ટિિંગ સમય: 08:30 PM
પ્રારંભિક બિંદ
ુ : સીદી સ
ૈ ય્યદ મસ્્જજિદ ભદ્રા રોડ, વીજળી ગૃહ લાલ દરવાજા સામ
ે
અંતિમ બિંદ
ુ : માણ
ે ક ચોક, જૂનું શહ
ે ર, દાણાપીઠ, ખાડિયા.
લંબાઈ : 2 કિમી (2 કલાક 30 મિનિટ)
પોઝ પોઈન્્ટ્્સની સંખ્યા : 16 પોઈન્ટ
પ
ે ેકજ કિંમત:
À ભારતીય નાગરિક રૂ.200 પ્રતિ વ્યક્તિ (સમાવિષ્ટ કર)
À વિદેશી નાગરિક રૂ.300 પ્રતિ વ્યક્તિ (સમાવિષ્ટ કર)
22 Gyan Sarthi
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
કોર્પોર
ે શન વિશ
ે

ન
ે તૃત્વ
મ્
યુ નિસિપલ કમિશનર : શ્રી એમ. થ
ે ન્નારસન (Shri M. Thennarasan)
બ
ે ઠકો : 192
સૂત્ર(MOTTO) : Hardwork Self Reliance Service

z પરિચય નગરપાલિકાના પ્રથમ ચૂંટાય

ે લા પ્રમ
ુ ખ બન્યા હતા.
À અમદાવાદ ગુજરાતનું ઐતિહાસિક અન
ે ઔદ્યોગિક શહ
ે રછ
ે . અમદાવાદ મ્
યુ નિસિપાલિટી 1925માાં અસ્તિત્વમાાં આવી.
મ
ે ગા સિટીનો દરજ્જો મ
ે ળવ્યા બાદ ત
ે ની વૃદ્ધિ અન
ે વિકાસ દર અમદાવાદ મ્
યુ નિસિપલની શતાબ્દી 1935માાં ઉજવવામાાં
આશ્ચર્્ય જનક રીત
ે વધ્યો છ
ે . બોમ્બે પ્રોવિન્શિયલ કોર્પોર
ે શન આવી. 1950માાં આમદાવાદ મ્
યુ નિસિપલ કોર્પોર
ે શન
એક્ટ, 1949 હ
ે ઠળ જ
ુ લાઈ 1950માાં સ્થપાય
ે લ અમદાવાદ અસ્તિત્વમાાં આવી અન
ે પ્રમ
ુ ખન
ે બદલ
ે મ
ે યરના હોદ્દાની
મ્યુનિસિપલ કોર્પોર
ે શન અથવા એએમસી, અમદાવાદ રચના કરવામાાં આવી. છ
ે લ્લા પ્રમ
ુ ખ અન
ે પ્રથમ મ
ે યર
શહ
ે રની નાગરિક માળખાકીય સુવિધાઓ અન
ે વહીવટ માટ
ે બનવાન
ુ ં સન્માન શ
ે ઠ ચીન
ુ ભાઈ ચીમનલાલન
ે જાય છ
ે .
જવાબદાર છ
ે . મ્યુનિસિપલ કોર્પોર ે ન્ટટ્રલ હોલનું નામ ‘ગાાંધી હોલ’
ે શનના સ
z ઇતિહાસ અન
ે કોર્પોર
ે શનના વહીવટી ભવનનું નામ ‘સરદાર પટ
ે લ
À શહ
ે રની સ્થાનિક સ્વરાજ્ય સરકાર, એટલ
ે ક
ે અમદાવાદ ભવન’ રાખવામાાં આવ્્યુું હતું.
મ્યુનિસિપલ કોર્પોર
ે શન, ભારતમાાં પ્રથમ લોકપ્રતિનિધિ À ટાઉન વોલ ફંડ કમિટીએ 1834 થી લોક કલ્યાણ અન
ે
પરિષદ અથવા લોકશાહી સંસ્થા તરીક
ે ઉભરી આવી. અન્ય સ ે હકીકતમાાં
ે વાઓની પ્રવૃત્તિઓ ચલાવી હતી, જ
અમદાવાદે સૌપ્રથમ વખત બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન શહ
ે રનું નગરપાલિકાની મૂળભૂત ફરજો તરીક
ે ગણવામાાં આવ
ે છ
ે .
સંચાલન કરતી સ્વાયત્ત સંસ્થાનું ઉદાહરણ સ્થાપિત કર્્યુ ું હતું. સમિતિ દ્વારા જાહ ે સ્ટ્રીટ
ે ર માર્ગો પર પાણી છંટકાવ અન
આ સંસ્થા ત
ે ની શરૂઆતથી જ ત
ે ની વિવિધતા સાથ
ે અનન્ય લ
ે મ્પની કામગીરી હાથ ધરવામાાં આવી હતી. આ તમામ
અન
ે સમૃદ્ધ હતી. સુવિધાઓ 1857 સુધી ચાલુ રહી.
À નદીમાાં પૂરના કારણ
ે અમદાવાદનો કિલ્લો ઘણી જગ્યાએથી À જ્યાર
ે નગરપાલિકાએ કામગીરી શરૂ કરી ત્યાર
ે નાગરિકોન
ે
જર્્જ રિત થઈ ગયો હતો. આથી, કલ
ે ક્ટર શ્રી બોરડ
ે લ
ે પાણી પુરવઠા માટ
ે 1885માાં વોટર વર્્ક ની યોજના અમલમાાં
ત્યારબાદ શહ
ે રના નાગરિકોની બ
ે ઠક બોલાવી અન
ે દિવાલના મુકવામાાં આવી હતી. ત
ે નું ઉદ્ઘાટન 1891 માાં લોર્્ડ હ
ે રિસન
સમારકામ માટ
ે ભંડોળ એકત્ર કરવા 21મી એપ્રિલ, 1831ના દ્વારા કરવામાાં આવ્્યુું હતું.
રોજ ‘ટાઉન વોલ ફંડ કમિટી’ની રચના કરી. સમિતિની À 1890 માાં, ખાડિયાના ક
ે ટલાક ભાગોમાાં 24 એકર વિસ્તારમાાં
રચનાથી શહ
ે રના નવીનીકરણના બીજ રોપાયા. કમિટીએ ઘી પ્રથમ રે ડ્્રન
ે જ સિસ્ટમ શરૂ થઈ. ફ
ે બ્રુ આરી 1915ના રોજ,
વગ ે વી ચીજવસ્તુઓના વ
ે ેર જ ે ચાણ પર એક ટકાના દર
ે વ
ે રો અમદાવાદ વિદ્યુત કંપની દ્વારા શાહપુરમાાં 94 kv જનર
ે ટ કરતા
વસૂલ્યો, આમ, બ
ે લાખ રૂપિયાન
ુ ં ભંડોળ ઊભ
ુ ં થય
ુ ં અન
ે ત્રણ સ
ે ટની સ્થાપના કરવામાાં આવી હતી. નગરપાલિકાએ
સમિતિએ દિવાલોના સમારકામની કામગીરી હાથ ધરી. 1915માાં 268 સ્ટ્રીટ લાઇટ લગાવી હતી. ભદ્ર કિલ્લાના બિગ
À 15મી સપ્
ટે મ્બર, 1885ના રોજ બ્રિટિશ સરકાર દ્વારા બ
ે ન ટાવરન
ે સૌપ્રથમ વીજળી પુરવઠો પૂરો પાડવામાાં આવ્યો
નગરપાલિકાના પ્રથમ પ્રમ
ુ ખ તરીક
ે શ
ે ઠ રણછોડલાલ હતો.
છોટાલાલની નિમણૂંક કરવામાાં આવી હતી. પ્રજાસત્તાક À નગરપાલિકાએ ફાયર બ્રિગ
ે ડ વિભાગ માટ
ે 1907માાં
નગરપાલિકા 1લી એપ્રિલ, 1915ના રોજ અસ્તિત્વમાાં ઈંગ્
લેન્ડની મ
ે રી વ
ે ધર કંપની પાસ
ે થી ફાયર કિંગ મશીન
આવી હતી અન
ે રાવ બહાદ
ુ ર ભાઈશંકર નાનાભાઈ ખરીદ્્યુું હતું. ત
ે નો ઉપયોગ 1935 સુધી થતો હતો. આ મશીન

26 Gyan Sarthi
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
મોર્્નિિંગ ેહરિટ
ે જ વોક

ે ક્ટ સલાહકાર: અક્ષર ગ્રુપ, AMC હ

પ્રોજ ે રિટ
ે જ વિભાગ અંતિમ બિંદ
ુ : માણ
ે ક ચોક, ગાાંધી રોડ, દાણાપીઠ, ખાડિયા,
સમય: 7:45 AM થી 10:30 AM અમદાવાદ
પ્રારંભિક બિંદ
ુ : સ્વામિનારાયણ મંદિર રોડ, ઓલ્ડ સિટી, લંબાઈ : 2 કિમી (2 કલાક 30 મિનિટ)
કાલુપુર, અમદાવાદ પોઝ પોઈન્્ટ્્સની સંખ્યા : 22 પોઈન્ટ

22 સ્થળોની યાદી નીચ

ે મ
ુ જબ છ
ે .

01. સ્વામિનારાયણ મંદિર, કાલુપુર 12. અષ્ટપદજી દેરાસર

02. કવિ દલપતરામ ચોક 13. હરક
ુ ં વર શ
ે ઠાણી ની હવ
ે લી
03. લાાંબ
ે શ્વર ની પોળ 14. ડોડિયા હવ
ે લી
04. ક
ે લિકો ડોમ 15. ફર્નાન્ડીઝ બ્રિજ (ગાાંધી રોડ)
05. કલા રામજી મંદિર 16. ચાાંદલા ઓલ
06. શાાંતિનાથજી મંદિર, હાજા પટેલ ની પોળ 17. મુહરત પોળ
07. ુ કવાવાળા ઘાાંચા, દોશીવાડા ની પોળ 18. અમદાવાદ સ્ટોક એક્સચ
ે ન્્જ
રે ટ પ
08. સિક્ ે સ
ે જ, શાાંતિનાથ ની પોળ 19. માણ
ે ક ચોક
09. ઝવ
ે રી વડ 20. રાણી-નો-હજીરો
10. સંભવનાથ ની ખડકી 21. બાદશાહ-નો-હજીરો
11. ચૌમુખજી ની પોળ 22. જામી મસ્્જજિદ

z માનક પ
ે ેક જ
1. ભારતીય નાગરિક રૂ.200 પ્રતિ વ્યક્તિ (સમાવ
ે શ કર)
2. વિદેશી નાગરિક રૂ.300 પ્રતિ વ્યક્તિ (સમાવિષ્ટ કર)

ેહરિટ
ે જ સ્મારકો/સાઇટ્સ
¥ ભારતીય પ
ુ રાતત્વ સર્
વે ક્ષણ ેહઠળ અમદાવાદ શહ
ે રના સ્મારકો/સ્થળોની ઝોન મ
ુ જબ યાદી

ક્રમ નં. ઝોન નં.

1 સ ટ્રલ ઝોન
ે ન્ટ 32
2 ઉત્તર ઝોન 3
3 પશ્ચિમ ઝોન 3
4 દક્ષિણ ઝોન 8
5 પૂર્્વ ઝોન 1
6 નવો પશ્ચિમ ઝોન 7
ુ કલ 54

28 Gyan Sarthi
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક

અમદાવાદની ગ
ુ ફા/હ
ુ સ
ૈ ન-દોશી ગ
ુ ફા

અમદાવાદની ગુફા એ એક કલાકાર અન

ે એક શિલ્પકાર વચ્
ચે ના સહયોગનું ઉત્તમ ઉદાહરણ છ
ે . માસ્ટર આર્્કકિટેક્ટ બાલક
ૃ ષ્ણ
દોશીએ આ ભૂમિગત બાાંધકામની રચના કરી હતી, જેમાાં દિવંગત માસ્ટર કલાકાર મકબૂલ ફિદા ુહસ
ૈ નના ભીીંતચિત્રો લગાવવામાાં
આવ ે જેથી આ ગુફા ુહસ
ે લાાં છ ૈ ન-દોશી ગુફા તરીક
ે પણ ઓળખાય છ
ે ,

નર
ે ન્દ્ર મોદી સ્
ટેડિયમ
નર
ે ન્દ્ર મોદી સ્ટેડિયમ (પૂર્વે મોટેરા સ્ટેડિયમ) એ ‘સરદાર પટેલ સ્પોર્્ટટ્્સ એન્કલ
ે વ’, અમદાવાદ, ગુજરાતમાાં આવ
ે લું ક્રિક
ે ટનું સ્ટેડિયમ
છ
ે .ત
ે વિશ્વનું સૌથી મોટ ે જે ૧,૩૨,૦૦૦ પ્રે ક્ષકોની ક્ષમતા ધરાવ
ુ ં સ્ટેડિયમ છ ે છ
ે .ત
ે ની માલિકી ગુજરાત ક્રિક
ે ટ એસોશિય
ે શન ધરાવ
ે
છ
ે .સ્ટેડિયમનું બાાંધકામ ૧૯૮૩માાં થયું હતું અન
ે ૨૦૦૬માાં ત
ે નું સમારકામ થયું હતું.
વિશ્વ કપની પ્રથમ રમત ૧૯૯૬માાં ઈંગ્
લે ન્ડ અન
ે ન્યુ ઝીલ
ે ન્ડ વચ્
ચે અહીીં રમાઇ હતી.
ઇ.સ. ૨૦૧૫માાં સ્ટેડિયમ બંધ કરવામાાં આવ્્યુું હતું અન
ે સંપૂર્્ણ રીત
ે તોડી પાડી ન
ે ફ
ે બ્રુઆરી ૨૦૨૦માાં ૮૦૦ કરોડના ખર્ચે નવું બાાંધકામ
પૂર્્ણ કરાયું.
ગુજરાત ક્રિક
ે ટ એસોસિએશન (GCA), એ ભારતના વર્્ત માન વડાપ્રધાન નર
ે ન્દ્ર મોદીના માનમાાં આ નવા બન
ે લા સ્ટેડિયમન
ે નર
ે ન્દ્ર મોદી
સ્ટેડિયમ નામ આપ્્યુું , જેઓ GCA (2009-2014)ના પ્રમુખ હતા અન
ે ગુજરાતના મુખ્ય પ્રધાન હતા (2001-2014).
ે બ્રુઆરી 2021ના રોજ, સ્ટેડિયમનું ઉદ્ઘાટન ભારતના રાષ્ટટ્રપતિ રામ નાથ કોવિંદ દ્વારા કરવામાાં આવ્્યુું હતું. 24 ફ
24 ફ ે બ્રુઆરી 2021ના
રોજ, નર
ે ન્દ્ર મોદી સ્ટેડિયમ
ે ત
ે ની પ્રથમ ટેસ્ટ મ
ે ચની યજમાની કરી હતી, જ્યાર
ે હોમ સાઈડ ઈન્ડિયા ઈંગ્
લે ન્ડ સામ
ે રમી હતી, ત
ે ત
ે ની
પ્રથમ ડ
ે -નાઈટ ટેસ્ટ (ક્રિક
ે ટમાાં સૌ ડ
ે -નાઈટ ટેસ્ટ માાં પ્રથમ વાર ગુલાબી રંગના દડાનો ઉપયોગ) મ
ે ચ પણ હતી.
29 સપ્
ટે મ્બર 2022ના રોજ, સ્ટેડિયમમાાં 36મી રાષ્ટ્રીય રમતોનો ઉદ્ઘાટન સમારોહ યોજાયો હતો
9 માર્્ચ , 2023 ના રોજ, નર
ે ન્દ્ર મોદી સ્ટેડિયમમાાં ક્રિક ે ન્ટ દ્વારા મિત્રતાના 75 વર્્ષ નું આયોજન કરવામાાં આવ્્યુું હતું , જેમાાં વડા
ે ટ ઇવ
પ્રધાન નર
ે ન્દ્ર મોદી અન
ે ઑસ્ટ્રેલિયન વડા પ્રધાન એન્થોની અલ્
બે નિસ
ે હાજરી આપી હતી. આ ઇવ
ે ન્ટ ભારત અન
ે ઓસ્ટ્રેલિયા વચ્
ચે
બોર્્ડ ર-ગાવસ્કર ટ્્રરોફીની ચોથી ટેસ્ટ મ
ે ચ સાથ
ે મળીન
ે યોજાઈ હતી.
19 નવ
ે મ્બર 2023 ના રોજ અમદાવાદ , ભારતના નર
ે ન્દ્ર મોદી સ્ટેડિયમ ખાત
ે ક્રિક
ે ટ વર્લલ્ડ કપ-2023 ની ફાઇનલમાાં ઓસ્ટ્રેલિયાએ
ભારતન
ે હરાવી છઠ્ઠા વર્લલ્ડ કપનો ખિતાબ જીત્યો હતો.

અડાલજ ની વાવ દાદા હરિર વાવ

અડાલજના નાના શહ
ે રમાાં સ્થિત એક વાવ છ
ે .ત
ે 1498 માાં ે બાઈ હરિર વાવ જે હાલ માાં દાદા હરિની
દાદા હરિર વાવ મૂળ
વાઘ
ે લા વંશના રાણા વીર સિંહની યાદમાાં બનાવવામાાં આવ્્યુું વાવ તરીક
ે પ્રચલિત છ
ે , અમદાવાદ, ગુજરાતના અસારવા
ે લ અથવા ‘વાવ’, જેન
હતું . અડાલજ સ્ટે પવ ે ગુજરાતીમાાં વિસ્તારમાાં આવ
ે લી વાવ છ
ે .
કહ
ે વામાાં આવ
ે છ
ે ,ત
ે જટિલ રીત
ે કોતરવામાાં આવ
ે લછ
ે અન
ે આ વાવનું બાાંધકામ વાવમાાં રહ
ે લા ફારસી શિલાલ
ે ખ મુજબ
ત ં ડી છ
ે પાાંચ માળની ઊ ે .ત
ે 1498 માાં બાાંધવામાાં આવ્્યુું હતું. સુલ્તાની બાઇ હરિર
ે ૧૪૮૫માાં કરાવ
ે લું.જ્યાર
ે વાવમાાં રહ
ે લ
ગુજરાત સલ્તનતની લાક્ષણિક શ ે , જે 1499માાં મહમૂદ
ૈ લીમાાં છ સંસ્
કૃ ત શિલાલ
ે ખ મુજબ આ પાાંચ માળની વાવનું બાાંધકામ
બ
ે ગડાના શાસનકાળમાાં બાાંધવામાાં આવ્્યુું હતું . અડાલજ ની ડિસ
ે મ્બર ૧૪૯૯માાં થય
ે લું છ
ે .મહમદ શાહના શાસનમાાં
વાવના મહત્વ અન
ે સૌૌંદર્્ય ન
ે યાદ કરવા માટે જળ મહોત્સવ બાઇ હરિર સુલ્તાની, જે સ્થાનિક લોકોમાાં દાઈ હરિર તરીક
ે
ઉજવવામાાં આવ
ે છ
ે . જાણીતી હતા, ત
ે મણ
ે આ વાવનું બાાંધકામ કરાવ
ે લું. સુલ્તાની

38 Gyan Sarthi
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
વિધાનસભાના સભ્ય બન્યા હતા. જાહ
ે ર કરી હતી.
ત
ે ઓ ૧,૧૭,૦૦૦ મતોની વિક્રમજનક સરસાઈથી જીત્યા હતા. સમાન નાગરિક કાયદાના અમલ માટે સમિતિ રચવામાાં
પ્રથમ કાર્્ય ભાર (૨૦૨૧ - ૨૦૨૨) ગુજરાત સરકાર
ે પ્રથમ પગલાાં લીધા હતા.
૧૧ સપ્
ટે મ્બર ૨૦૨૧ના રોજ વિજય રૂપાણીએ ગુજરાતના બીજો કાર્્ય ભાર (૨૦૨૨ - હાલમાાં)
મુખ્યમંત્રી પદેથી રાજીનામું આપ્્યુું હતું. ૨૦૨૨ની ગુજરાત વિધાનસભાની ચૂંટણીમાાં ભારતીય જનતા
૧૩ સપ્
ટે મ્બર, ૨૦૨૧ના રોજ ભૂપ
ે ન્દ્રભાઈ પટેલન
ે સર્વાનુમત
ે પાર્ટીએ ૧૮૨માાંથી ૧૫૬ બ
ે ઠકો પર વિજય મ
ે ળવ્યા અન
ે સતત
ભાજપના વિધાનસભા ન
ે તા અન
ે મુખ્યમંત્રી તરીક
ે ચૂંટવામાાં ૭મી વખત સરકારની રચના કરી.
આવ્યા હતા. ૧૨ ડિસ
ે મ્બર ૨૦૨૨ના રોજ ત
ે મણ
ે મુખ્યમંત્રી તરીક
ે બીજી
૮ફ
ે બ્રુઆરી ૨૦૨૨ના રોજ ત
ે મણી નવી ગુજરાત આઇ.ટી. નિતી વખત શપથ લીધા.

Heritage Walk Ahmedabad by Ahmedabad Municipal Corporation

અમદાવાદ હ
ે રિટ
ે જ વોક
ે શન દ્વારા અક્ષર ટ્્રરાવ
1 જાન્યુ આરી 2017 અમદાવાદ મ્યુનસિપલ કોર્પોર ે લ્સ પ્રા. લી.ન
ે અમદાવાદ હ
ે રિટેજ વોકનું પ્રોફ
ે શનલ મ
ે ન
ે જમ
ે ન્ટ
માર્
કે ટિંગ કરવા માટે અધિક
ૃ ત કરવામાાં આવ ે .જેના સંદર્ભે અમદાવાદના મ
ે લછ ે યર શ્રી ગૌતમભાઈ શાહ ના વરદ હસ્તે અમદાવાદ
હ
ે રિટેજ વોક ન
ે ફ્
લે ગ ઓફ કરી સ્વામિનારાયણ મંદિર કાલુપુર થી ઉદ્દઘાટન કરવામાાં આવ
ે લ.

મોર્્નિિંગ હ
ે રિટ
ે જ વોક પ
ે ેક જ નાઇટ હ
ે રિટ
ે જ વોક પ
ે ેક જ ૈ ન આમદાવાદ હ
જ ે રિટ
ે જ વોક
પ્રારંભિક બિંદ
ુ : સ્વામિનારાયણ મંદિર, પ્રારંભિક બિંદ
ુ : સિદ્દી સ
ૈ યદ પ્રારંભિક બિંદ
ુ : મુહૂર્્ત પોળ
કાલુપુર, ઑફ રિલીફ મસ્્જજિદ, વીજ માણ ે કચોક,
રોડ, અમદાવાદ ગૃહની સામ ે , અમદાવાદ
વિરામ બિંદ
ુ ઓની 20 પોઈન્ટ ઘીકાાંટા, વિરામ 10 પોઈન્ટ
સંખ્યા: હ
ે રિટેજ વ
ે બસાઇટ લાલદરવાજા, બિંદ
ુ ઓની
મુજબ અમદાવાદ. સંખ્યા:
22 પોઈન્ટ (amcની વિરામ બિંદ
ુ ઓની 16 પોઈન્ટ અવધિ: 2 કલાક 30
ઓફિસિયલ સંખ્યા: મિનિટ
વે બસાઇટ મુજબ) લંબાઈ: 2 કિ.મી રિપોર્્ટિિંગ 7:00AM
અવધિ: 2 કલાક 30 સમય:
લંબાઈ: 2 કિ.મી મિનિટ Note
અવધિ: 2 કલાક 30 મિનિટ રિપોર્્ટિિંગ સમય: 8:30PM થી મુહૂર્્ત પોળ માણ ે કચોક, અમદાવાદ
રિપોર્્ટિિંગ સમય: 7:30AM થી 7:45AM 8:45PM થી થાય છ ે . જ્યારે ક્યયાં પૂર્્ણ થાય
Note Note છે રુટમાાં આપ ે લ સ્થળ પરથી
આ પ્રવાસ દરરોજ સવાર ે 8.00 કલાક ે આ પ્રવાસ દરરોજ રાત્ રે 8.45 કલાક ે જોઈ પરિક્ષામાાં વિવ ે કબુદ્ધિ મુજબ
સ્વામિનારાયણ મંદિર, કાલુપુર ખાત ે થી શરૂ થાય સિદ્દી સ ૈ યદ મસ્્જજિદ, લાલ દરવાજા જવાબ લખવો.
છ
ે અન ે સવારે 10.30 કલાક
ે માણ ે ક ચોક જ ુ મ્મા ખાત ે થી શરૂ થાય છ ે અન ે રાત્
રે 10.00
મસ્્જજિદ ખાત
ે સમાપ્ત થાય છે . કલાક ે માણે ક ચોક ખાત ે સમાપ્ત થાય
છે .

40 Gyan Sarthi
 Gyan Sarthi
મોર્્નિિંગ હ
ે રિટ
ે જ વોક

શહ
ે રન
ે પ્રવાસીઓ અન
ે નાગરિકો જાત
ે જ ઓળખી શક
ે ત
ે હ
ે ત ્ર રાવ
ુ થી અક્ષર ટ્ ે લ્સ પ્રા. લિ.એ
આહ
ે રિટ
ે જ વૉક ઑફ અમદાવાદન
ુ ં આયોજન કર્્યુ ું છ
ે .

પ્રારંભિક બિંદ
ુ : સ્વામિનારાયણ મંદિર, કાલુપુર, ઑફ રિલીફ લક્ઝરી પ
ે ેકજની કિંમત
રોડ, અમદાવાદ À ભારતીય નાગરિક રૂ.400 પ્રતિ વ્યક્તિ (સમાવિષ્ટ કર)
સમાવ
ે શ થતાાં ુ કલ પોઈન્ટ ની સંખ્યા : 20 , amc વ
ે બસાઇટ À વિદેશી નાગરિક રૂ.500 પ્રતિ વ્યક્તિ (સમાવિષ્ટ કર)
મુજબ 22 માનક પ
ે ેકજ કિંમત
લંબાઈ : 2 કિ.મી À ભારતીય નાગરિક રૂ.200 પ્રતિ વ્યક્તિ (સમાવિષ્ટ કર)
સમય : સવાર
ે 7:45 થી 10:30 વાગ્યા સુધી. À વિદેશી નાગરિક રૂ.300 પ્રતિ વ્યક્તિ (સમાવિષ્ટ કર)
અવધિ : 2 કલાક 30 મિનિટ Note:- આ પ્રવાસ દરરોજ સવાર
ે 8.00 કલાક
ે સ્વામિનારાયણ મંદિર, કાલુપુર ખાત
ે થી
શરૂ થાય છ
ે અન
ે સવાર
ે 10.30 કલાક
ે માણ
ે ક ચોક જ
ુ મ્મા મસ્્જજિદ ખાત
ે સમાપ્ત થાય છ
ે .

AMC સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક 41
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક

ઓડિટ

48 Gyan Sarthi
 ઓડિટ
Gyan Sarthi

ઓડિટીીંગનો પરિચય ભારતમાાં ઓડિટીીંગનો ઈતિહાસ

À પ્રાચીન સમયમાાં હિસાબોની તપાસની કોઈ પ્રશ્ન જ ખાસ
À ભારતમાાં 1લી એપ્રિલ, 1914થી ભારતીય કંપનીધારો
ઉદ્ભવતો.
અમલમાાં આવ્યો. આ કાયદા દ્વારા કંપનીઓના હિસાબોનું
À મધ્યયુગમાાં ધંધો માલિકીના ધોરણ
ે ચાલતો. માલિકન
ે હિસાબોમાાં
ઓડિટ જરૂરી બન્્યુું . સૌ પ્રથમ મુંબઈ સરકાર
ે જી.ડી.એ.
દગો ક
ે છ
ે તરપિંડીની શંકા હોય ત્યાર
ે ત
ે અમુક વ્યક્તિની નિમણૂંક
(G.D.A. Government Diploma in Accountancy)
કરતો ત
ે વ્યક્તિ માલિકન
ે પોતાનો અભિપ્રાય આપતો. હિસાબો
પરીક્ષા પાસ કરનાર વ્યક્તિન
ે ઓડિટર તરીક
ે નિમણૂંક
રાખનારના ખુલાસા સાાંભળવા ત
ે ન
ે (here - audire) કહ
ે વાય
કરવાની પ્રથા શરૂ કરી.
છ
ે .આછ
ે ઓડિટનું ઉદ્ભવસ્થાન.
À ઈ.સ. 1932માાં ઓડિટરોના પ્રમાણપત્ર નિયમો (Audi-
À ઉત્પાદક ક
ે વ ે પોતાના ધંધા-ઉદ્યોગમાાં ઉદભવતાાં
ે પારી માટ
tor’s Certificate Rules) બનાવ્યા આ નિયમોના
અસંખ્ય આર્્થથિક વ્યવહારોની નોોંધ જાત
ે જ રાખવાનું શક્ય ન
આધાર
ે ઓડિટરોના નોોંધાય
ે લા હિસાબની (Registered
રહ્્યુું. જોઈન્ટ સ્ટોક કંપની વિકાસના કારલ
ે આધુનિક સ્વરૂપ
ે
Accounts)ની ઉપાધિ આપવાની વ્યવસ્થા કરવામાાં
હિસાબો રાખવાનું અન
ે ઓડિટીીંગની આવશ્યકતા ઊભી થઈ.
આવી.
À નાણાાંકીય હિસાબો દ્વારા પ્રગટ થય
ે લા નાણાાંકીય પત્રકો (ન.નુ.
À આઝાદ ભારતની સંસદે ઈ.સ. 1949માાં ચાર્્ટર્્ડ
ે ે ર) ધંધાની વ્યાજબી અન
ખાતુ, પા.સ. વગ ે સાચી આર્્થથિક
એકાઉન્ટન્્ટ્્સનો કાયદો પસાર કર્યો અન
ે ઈન્સ્ટિટ્યુટ ઑફ
પરિસ્થિતિ વ્યક્ત કર
ે છ
ે ક
ે મ?ત
ે બાબત તપાસવા ઓડિટરની
ચાર્્ટર્્ડ એકાઉન્ટન્્ટ્્સ ઑફ ઇન્ડિયા નામની સંસ્થા સ્થાપી.
નિમણૂંક કરવામાાં આવ
ે છ
ે . લખાય
ે લા હિસાબોના સાચાપણાન
ે
À ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઑફ ચાર્્ટર્્ડ એકાઉન્ટન્ટસના સભ્યો બ
ે
પ્રમાણિત કરવા માટ ે
ે હિસાબોનું ઓડિટ કરવાની પ્રથા આજ
પ્રકારના હોય છ
ે .
ખૂબ પ્રચલિત છ
ે .
À (1) ACA. Associate Chartered Accountant
À હિસાબોની તપાસ માટ ે વ્યક્તિ નીમવામાાં આવ
ે જ ે છ
ે ત
ે ન
ે
À (2) FCA Fellow Chartered Accountant.
ઓડિટર (Auditor) કહ
ે વામાાં આવ
ે છ
ે . હિસાબો તપાસવાની
À 1913નો જૂનો કંપનીધારો 1956માાં રદ થયો. 1-4-1956માાં
પ્રક્રિયાન
ે ‘ઓડિટીીંગ (Auditing) કહ
ે છ
ે .વર્્ત માન સમયમાાં
નવા કંપની ધારા મુજબ ઓડિટરના હક્કો, ફરજો અન
ે
ઓડિટનું સ્થાન ‘રાષ્ટટ્રના મૂડી પ્રવાહ”ની હિફાજત કરતાાં સંત્રી-
જવાબદારીઓમાાં મહત્વના ફ
ે રફારો થયા છ
ે . 1965ના
ટ્્રસ્ટી જ
ે વું બની રહ્્યુું છ
ે .
કંપની ધારાના સુધારા દ્વારા કલમ 233 “અ” ઉમ
ે રીન
ે Cost
ઓડિટીીંગનો ઈતિહાસ Audit (પડતરના હિસાબોનું Audit દાખલ કરવામાાં
À ત
ે રમી સદીમાાં લખાય
ે લ સર વોલ્ટર હ
ે મ્
લે ના પુસ્તકમાાં પણ
આવ્યુ છ
ે .
હિસાબી કામકાજ ઉપર અંુ કશ રાખવાની પ્રથાનો ઉલ્
લે ખ
À ભારતમાાં ઓડિટરના વ્યવસાય અંગ
ે નીચ
ે મુજબનું
ે છ
જોવા મળ ે .
કાયદા-નિયમો અમલમાાં છ
ે .
À પંદરમી સદીમાાં દ્વિનોોંધી નામાપદ્ધતિનો (Double Entry
1. 1956 નો કંપની ધારા [now companies Act 2013]
System) વિકાસ થઈ ચૂક્યો હતો. ઈ.સ. 1494માાં લુકાસ.
2. 1949નો ચાર્્ટર્્ડ એકાઉન્ટસનો કાયદો
ડી.પ
ે સીઓલી નામના વ્યક્તિએ ઈટાલીના વ
ે નિસ નગરમાાં
3. ઈન્સ્ટિટ્યુટ ઑફ ચાર્્ટર્્ડ ‘એકાઉન્ટટ્સના નિયમો
દ્વિનોોંધી હિસાબી પદ્ધતિના સિદ્ધધાંતો પ્રગટ કર્યા હતા. ઈ.સ.
4. ભારતના ઓડિટર જનરલ દ્વારા નક્કી થય
ે લ ઓડિટ કોડ
1880માાં મ
ે માસમાાં ઇંગ્
લેન્ડમાાં ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઑફ ચાર્્ટ ર્્ડ
5. ઓડિટરન
ે લગતા અદાલતી ચુકાદાઓ
એકાઉન્ટટન્સની સ્થાપના થઈ. 1913માાં જાન્યુઆરીમાાં બ્રિટીશ
À વ્યાપારી બે
ેં કોએ ઈ.સ. 1985માાં રિઝર્્વ બ
ે ન્ક ઓફ
એસોસીએશન ઑફ એકાઉન્ટન્્ટ્્સ એન્ડ ઓડિટર્્સ ની સ્થાપના
ઈન્ડિયાએ આપ
ે લી સલાહ મુજબ વ્યાપારી બે
ેં કોમાાં
થઈ તથા બીજી એક સંસ્થાની સ્થાપના ઇંગ્
લેન્ડમાાં થઈ.
વિશાળ પાયા પર ધિરાણ મ
ે ળવતા ગ્રાહકોએ પણ
અલબત્ત, 1913ના કાયદા પહ
ે લા ભારતમાાં હિસાબોનું ઓડિટ
નાણાાંકીય હિસાબોનું ઓડિટ કરાવવાનું રહ
ે છ
ે .
કરવાનું ફરજિયાત ન હતું.
AMC સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક 49
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક

ઓડિટીીંગનો અર્્થ , વ્યાખ્યા

ે હિસાબોની તપાસ, જે વ્યક્તિ હિસાબો તપાસવાનું કાર્્ય કર

À ઓડિટીીંગ એટલ ે ત
ે ન
ે ઓડિટર કહ
ે વાય છ
ે , “Avodit” ‘ઓડિટ’ શબ્દ મૂળ
લ
ે ટિન ભાષામાાં “Avdire” શબ્દ ઉપરથી આવ
ે લો છ
ે . વિદ્વાનોએ વિવિધ-લક્ષણોન
ે ઉપસાવતી વ્યાખ્યાઓ રજૂ કરી છ
ે . લોર
ે ન્સ આર.
ડીકસીના શબ્દોમાાં “ઓડિટ” એટલ
ે હિસાબોની તપાસ.
À જે દ્વારા હિસાબો સાચા છ
ે અન
ે યોગ્ય રીત
ે લખાય છ
ે ક
ે ક
ે મ, ત
ે નક્કી કરી શકાય છ
ે . કોઈવાર વ્યવહારોની અધિક
ૃ તતાની ચકાસણી
કરવાનું પણ રહ
ે છ
ે .’
À રોનાલ્ડ એ. આઈરીશ ઓડિટીીંગની વ્યાખ્યા આપતાાં જણાવ
ે છ
ે ક
ે અર્વાચીન વિચારસરણી અનુસાર હિસાબી ચોપડાની વાઉચર્્સ
અન
ે કાયદેસરની નોોંધો સાથ
ે ની વ્યવસ્થિત અન
ે વ
ૈ જ્ઞાનિક તપાસ પરથી નફા-નુકસાન ખાતામાાં દર્શાવ
ે લ નફો અન
ે પાકા-સરવ
ૈ યામાાં
દર્શાવ
ે લ મિલકતો તથા જવાબદારીઓ સંસ્થાન
ે સાચી અન
ે સંપૂર્્ણ રીત
ે પ્રતિબિંબિત કર
ે છ
ે ક
ે ક
ે મ, ત
ે ની ખાતરી કરી ત
ે પ્રમાણ
ે અહ
ે વાલ
આપવો ત
ે ઓડિટીીંગ.
À શ્રી જે. આર. બાટલીબોય લખ
ે છ
ે “ઓડિટીીંગ એટલ ે જેના પરથી લખવામાાં આવ્યા છ
ે પંધાના હિસાબના ચોપડાઓની ત ે ત
ે વા
દસ્તાવ
ે જો અન
ે વાઉચરો સાથ
ે ની બુદ્ધિપૂર્્વક અન
ે ટીકાત્મક તપાસ છ
ે .”
ે . ચંદા જેઓ ભારતના કોમ્પ્રોલર અન
À શ્રી એ. ક ે ઓડિટર જનરલ હતા, ત
ે મણ
ે લખ્્યુું છ
ે ક
ે , ‘’ઓડિટ એ ફક્ત જિજ્ઞાસાથી થતું કાર્્ય
નથી અન
ે ત
ે નો મૂળ ઉદ્
દે શ ફક્ત ભૂલો શોધવાનો નથી. ત
ે નો હ
ે તુ તો નીતિ નિયમોમાાં રહ
ે લી ખામીઓ અન
ે ત
ે ના પાલનમાાંથી થતી ચૂક
વહીવટી તંત્રના ધ્યાનમાાં લાવવાનો છ
ે ,ત
ે મજ યોજનાઓનો અમલ વધુ ઝડપથી, કાર્્ય ક્ષમતાથી અન
ે કરકસરથી કરવા માટેના શક્ય
માર્ગો દર્શાવવાનો છ
ે .”

ઓડિટીીંગની આ સઘળી વ્યાખ્યાઓમાાં નીચ ે છ

ે ના પ્રણાલિકાગત આવશ્યક તત્વો જોવા મળ ે .

À ઓડિટીીંગ એટલ
ે હિસાબોની તપાસ
À એક વ્યક્તિ (એકાઉન્ટન્ટ) દ્વારા લખાય
ે લા હિસાબોની બીજી વ્યક્તિ (ઓડિટર) દ્વારા થતી તપાસ.
ે નફા-નુકસાન ખાતું ધંધાનો જે ત
À તપાસના અંત ે સમયનો સાચો નફો તથા પાક
ુ ં સરવ
ૈ યું સાચી આર્્થથિક પરિસ્થિતિ રજૂ કર
ે છ
ે ક
ે ક
ે મ?
વગ
ે ે ર અંગ
ે ખાતરી કરી ઓડિટર પોતાના અહ
ે વાલ રજૂ કર
ે છ
ે .

ઓડિટીીંગન
ુ ં કાર્્યક્ષે ત્ર

À ઓડિટર
ે મુખ્યત્વે હિસાબી ચોપડામાાં વ્યવહારો સાચી રીત
ે નોોંધાયા છ
ે ત ે જે વ્યવહારો નોોંધાયા છ
ે ની ખાતરી કરવાની, ચોપડ ે ત
ે યોગ્ય
વ્યક્તિએ અધિક
ૃ ત કર્યા છ
ે ક ે મજ ધંધાની સામાન્ય પ્રવૃત્તિ સાથ
ે નહિ ત ે સુસંગત છ
ે ક
ે નહિ, ત
ે ની ખાતરી ત
ે ણ
ે કરવાની છ
ે .
À ઓડિટર
ે બધાાં જ વાઉચરો, ભરતિયાાં, કરાર, પત્ર વ્યવહાર, સભા નોોંધ ત
ે મજ મળી શકતા બધા પુરાવાઓ તપાસવા જરૂરી છ
ે . બધા
વ્યવહારોની સાચી ખતવણી, ખાતાના સરવાળા ત ેં ચાઈ છ
ે મજ સાચી બાકી આગળ ખે ે ત
ે ની ખાતરી કરવી જોઈએ.
À 1970ના દાયકાથી ઓડિટીીંગ - કાર્્યક્ષેત્રની વિશાળતામાાં વધારો થતો રહ્યો છ
ે .
ે છ
À હિસાબી નોોંધ - ચોપડાઓ રાખવા માટે વર્્ત માન સમયમાાં કમ્પ્યુટરનો ઉપયોગ વધતો જોવા મળ ે , જેના પરિણામ
ે ઓડિટીીંગ કરવાની
પ્રક્રિયા -પ્રયુક્તિમાાં પરિવર્્ત નો શરૂ થયા છ
ે . ઓડિટીીંગના કાર્્યક્ષેત્રનાાં સ્વરૂપમાાં આધુનિકરણ શરૂ થયુ છ
ે .

50 Gyan Sarthi
 Gyan Sarthi

ઓડિટના પ્રકાર (વર્ગીકરણ)

ે સમગ્ર કાર્્ય વાહી અમલમાાં મૂકવામાાં આવ

À ઓડિટર દ્વારા ઓડિટીીંગની જ ે છ
ે .ત
ે નો આધાર ઓડિટના પ્રકાર પર છ
ે . ક્યા પ્રકારની
સંસ્થા અન
ે કયા પ્રકારનું ઓડિટ કરવાનું છ
ે ,ત
ે ના પર ઓડિટનું કાર્્ય , કાર્્ય વ્યવસ્થા, તપાસની વિગતો વગ
ે ે ર આધારિત છ
ે .

(I) સંસ્થાકીય એકમની દૃષ્ટિએ (II) ઓડિટ કાર્્ય ની દૃષ્ટિએ (III) હ

ે ત
ુ ની દૃષ્ટિએ

(1) ખાનગી ઓડિટ (A) ચાલુ ઓડિટ (A) સંચાલકીય ઓડિટ

(a) એકાકી વ
ે પારીનું ઓડિટ (B) વાર્્ષષિક ઓડિટ (B) ઔચિત્ય ઓડિટ
(b) ભાગીદારી પ
ે ઢીનું ઓડિટ (C) અંશતઃ ઓડિટ (C) કાર્્યક્ષમતા ઓડિટ
(c) ખાનગી સંસ્થાનું ઓડિટ
(D) વચગાળાનું ઓડિટ (D) પડતર ઓડિટ
(2) કાયદા-અન
ુ સાર ઓડિટ
(E) આંતરિક ઓડિટ (E) ખાસ ઓડિટ
(a) સરકારી સંસ્થાનું ઓડિટ
(F) સામાજિક ઓડિટ
(b) બિનસરકારી સંસ્થાનું ઓડિટ

(I) સંસ્થાકીય એકમની દૃષ્ટિએ (Organisational view)

(1) ખાનગી ઓડિટ (Private Audit)

ે સંસ્થાનું ઓડિટ ફરજીયાત નથી ત
કાયદાની દૃષ્ટિએ જ ે ન
ે ખાનગી ઓડિટ કહી શકાય છ
ે .. આ પ્રકારમાાં મુખ્યત્
વે એકાકી વ
ે પારીનું
ઓડિટ અન
ે ભાગીદારી પ
ે ઢીનું ઓડિટ મૂકી શકીએ.
À (a) એકાકી વ
ે પારીન
ુ ં ઓડિટ: કાયદાની જોગવાઈઓ અનુસાર ફરજીયાત નથી ત
ે થી વ
ે પારી અમુક હ
ે તુઓ માટ
ે જ હિસાબો ઓડિટ
કરાવ
ે છ
ે .એકાકી વ
ે પારી જો મોટા પાયા પર વ
ે પાર કરતો હોય તો પોતાના હિસાબો વ્યવસ્થિત રહ
ે ,ત
ે માાં ભૂલ-છ
ે તરપીીંડી ન થાય ત
ે
માટ
ે ઓડિટ કરાવ
ે છ
ે .
À (b) ભાગીદારી પ
ે ઢીન
ુ ં ઓડિટ : એકાકી વ ે મ ભાગીદારી પ
ૈ પારની જ ે ઢીનું ઓડિટ કરાવવું પણ કાયદા અનુસાર ફરજીયાત નથી.
ભાગીદારી પ
ે ઢીનું ઓડિટ શરૂ કરતાાં પહ
ે લાાં ઓડિટર
ે 1932ના ભાગીદારીના કાયદાની જોગવાઈઓ લક્ષમાાં રાખવી જરૂરી છ
ે .
À (c) ખાનગી સંસ્થાન વે ખાનગી ટ્્રસ્ટન
ુ ં ઓડિટ: ખાનગી સંસ્થાઓમાાં મુખ્યત્ ે વી ક
ે આવરી શકાય. વ્યવસાયી વ્યક્તિઓ જ ે ડોક્ટર,
એન્્જજિનિયર, વકીલ વગ
ે ે રના હિસાબોનું ઓડિટ કરાવવું ફરજીયાત નથી.
(2) કાયદા અન
ુ સાર ઓડિટ (Statutory Audit)
ે એકમનું ઓડિટ કરવાનું હોય ત
કાયદાની જોગવાઈ અનુસાર જ ે ન
ે કાયદાનુસાર ઓડિટ કહ
ે વામાાં આવ
ે છ
ે .
À (a) સરકારી સંસ્થાનું ઓડિટ : સરકારી-ક
ે ન્દ્ર સરકાર, રાજય સરકારના જ
ુ દા-જ
ુ દા ખાતાઓ જ ે રે ટ્્રઝરી, ે રલવ
ે વા ક ે , તાર-ટપાલ વગ
ે ેર
ખાતાઓના હિસાબોના ઓડિટ માટ ે એકાઉન્ટ વિભાગ કોમ્પટ્્રરોલર એન્ડ ઓડિટર જનરલ ઑફ ઈન્ડિયાની
ે ઈન્ડિયન ઓડિટ અન
સીધી ેદખ-ર
ે ખ નીચ
ે ચાલ
ે છ
ે .
ે -ત
À (b) બિનસરકારી સંસ્થાનું ઓડિટ: ઓડિટ જ ે સંસ્થાના કાયદાની જોગવાઈઓ અનુસાર કરવામાાં આવ
ે છ ે મક
ે .જ ે 1956ના
કંપનીધારા મુજબ કંપનીનું, 1939ના બે
ેં કિંગ કંપનીધારા મુજબ બે
ેં કોનું, 1938ના વીમા કંપનીનાધારા મુજબ વિમા કંપનીઓનું 1962ના
સહકારી મંડળીના અધિનિયમ અનુસાર સહકારી સંસ્થાનું, બોમ્બે પબ્લિક ટ્્રસ્ટ એક્ટ 1950 મુજબ મહારાષ્ટટ્ર- ગુજરાતમાાં જાહ
ે ર
ે ધાર્્મમિક ટ્્રસ્ટોનું ઓડિટ કરવામાાં આવ
અન ે છ
ે .

AMC સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક 55
 Gyan Sarthi

ચકાસણી અન
ે વાઉચિંગ વચ્
ચે નો તફાવત

વાઉચિંગ ચકાસણી

1. વાઉચિંગ એટલ
ે ચોપડામાાં કર
ે લી નૌષન
ે ત
ે ની સાથ
ે ના 1. ચકાસણી એટલ ૈ યામાાં દર્શાવલી ધંધાની મિલકતો
ે સરવ
ે જ પુરાવાઓ જેવાાં ક
દસ્તાવ ે રસીદ, ભરતીયા, પત્ર અન
ે દેવા પયાના નામ
ે જછ
ે .ક
ે નહિ, ત
ે અસ્તિત્વમાાં છ
ે
વ્યવહાર, કરારી વગ
ે ે ર સાથ
ે સરખાવી, હિસાબી નોોંધ ક
ે નહિ, ત
ે ની કિંમત યોગ્ય રીત
ે આંકી છ
ે ક
ે નહિ, ત
ે ના પર
પુરાવાન
ે આધાર
ે બરાબર છ
ે ત
ે નક્કી કરવું. બોજ છ
ે ક
ે નહિ ત
ે ની તપાસ કરવી.
2. હિસાબી ચોપડ
ે લંબ
ે લા વ્યવહારો સાચા છ
ે ત
ે ની ખાતરી 2. ત
ે નો ઉદ્
દે શ મિલકતોની કિમંત આંકવાનો છ
ે
કરવાનો છ
ે .
3. વાઉચિંગમાાં મિલકત અન
ે દેવાનું મૂલ્યયાંકન થતું નથી 3. ચકાસણીમાાં થાય છ
ે
4. વાઉચિંગ એ સામાન્ય પ્રકારનું કાર્્ય છ
ે .અન
ે ત
ે જ
ુ નિયર 4. ચકાસણી અનુભવ અન
ે બુદ્ધિ શક્તિ માાંગી લ
ે તું કામ છ
ે
ઓડિટ મદદનીશન
ે સોોંપી શકાય.
5. વઉચિંગ એ પ્રાથમિક સોપાન છ
ે .ત
ે ચકાસણી પ
ે હલા કરવું 5. ચકાસણી એ વાઉચિંગ પછીનું કર્્ય છ
ે . ચકાસણી પ
ે હલા
પડ
ે છ
ે . વાઉચિંગ કરવું પડ
ે .

મૂલ્યયાંકનનો અર્્થ

ચકાસણીએ અનુભવ અન
ે બુદ્ધિશક્તિ માગી લ
ે તું કામ છ
ે .ત
ે થી ત
ે સિનિયર માલસો કર
ે છ
ે ,ત
ે માાં વિસાબી સિદ્ધધાંતો તથા ઓડિટની
કાર્્યવાહીઓ તથા કાનૂની જોગવાઈઓનું જ્ઞાન જરૂરી છ
ે .
ચકાસણી એ વાઉચિંગ પછીનું કાર્્ય છ
ે . ચકાસણી પહ
ે લાાં પાઉચિંગ કરવું પડ
ે છ
ે .

ચકાસણી અન
ે મૂલ્યયાંક ન વચ્
ચેનો તફાવત

ચકાસણી મૂલ્યયાંકન

1. ચકાસણી એટલ ે મામાાં દર્શાવતી ધંધાની

ે પાડા સરવ 1. મૂલ્યયાંકન એટલ
ે પાકા સરવ
ૈ યામાાં દસવિલ મિલકતો અન
ે
ે દેવા ધંધાના નામ
મિત્રકતો અન ે જ છ
ે , ક
ે નહિ, ત
ે દેવાની કિંમત આકવી ત
ે . ચકાસણીમાાં મૂલ્યયાંકનની પણ
અસ્તિત્વમાાં છ
ે ક
ે નહિ, ત
ે ની કિંમત પોગ્ય રીત
ે બૉકી છ
ે સમાવ
ે શ થઈ જાય છ
ે .
ક
ે નહિ અન
ે ત
ે ના પર બોજ છ
ે ક
ે નહિ ત
ે ની તપાસ કરવી.
2. ત
ે નો ઉદ્
દે શ્ય મિલકતનું અસ્તિત્વ, મૂલ્યયાંકન, માલિકી અન
ે 2. ત
ે નો ઉદ્
દે શ મિલકતોની કિમંત આંકવાનો છ
ે
કબ્જા હકની ખાતરી કરવી
3. ચકાસણીનો આધાર મિલકત ક
ે દેવાના પ્રકારો પર છ
ે 3. મૂલ્યયાંકનનો આધાર મિલકતના પ્રકારો છ
ે
ચકાસણી માટે કોઈ પધ્ધતિ નથી.
4. ચકાસણીમાાં વાઉચિંગનો સમાવ
ે શ થાય છ
ે 4. મૂલ્યયાંકન વાઉચિંગનો કરવામાાં આવતો નથી
5. ચકાસણી કાર્્યક્ષેત્ર વિશાળ છ
ે 5. મૂલ્યયાંકન કાર્્યક્ષેત્ર સીમિત છ
ે

AMC સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક 67
 Gyan Sarthi
‘ભારતીય (અસ્થાયી બંધારણ) આજ્ઞા’ Indian (Provisional Constitution, Order, 1947) સ્વીકાર કરી લ
ે વાયો છ
ે .
» આમ, ભારતમાાં બંધારણનાાં અનુચ્છે દ 148 થી ભારતમાાં CAG ની નિમણૂક કરવામાાં આવ
ે છ
ે .ત
ે ન
ે લોકોના ઘનનો સંરક્ષણ’ કહ
ે વામાાં
આવ
ે છ
ે .ત
ે મજ CAG ન
ે લોકલ
ે ખ સમિતિ (PAC) નો ‘કાન અન
ે આંખ’ કહ
ે વામાાં આવ
ે છ
ે .
» ક
ે ન્દ્ર અન
ે રાજય બંન ે છ
ે સ્તર ઉપર નિયંત્રણ રાખ ે તથા ક
ે ન્દ્ર અન
ે રાજય સરકારના હિસાબની ચકાસણી (ઓડિટ) કર
ે છ
ે . CAG માત્ર
સંસદન
ે જવાબદાર છ
ે .

સરકારી હિસાબોન
ે પ
ુ નઃ ત્રણ ભાગમાાં વહે
ેં ચી શકાય

z નિયંત્રણ ખાતા Control Account બોર્્ડ Government Accounting Standard & Advi-
» ત
ે ના અંતર્્ગ ત આવકની વિભિન્ન બાબતો દર્શાવતા ‘રાજસ્વ sory Board (GASAB) જે ભારત સરકારની સહાય દ્વારા
હિસાબ’ ખર્્ચ ની વિવિધ બાબતો દર્શાવતા ‘વિનિયોજન બોર્્ડ ની રચના કર
ે લછ
ે .ત
ે મનો હ
ે તુ ભારત સરકારના હિસાબી
હિસાબ’ તથા સરકાર ફંડમાાંથી ખર્્ચ માટે ‘નિધિ હિસાબ’ ધોરણોની રચના અન ે . જે સરકારી
ે અમલ કરાવવાનો છ
બનાવાય છ
ે . હિસાબોનાાં ધારા- ધોરણો સુધારવા, નાણાાંકીય અહ
ે વાલ
» વહીવટી આંતરિક સુવિધા હિસાબો (Properitary Ac- પ્રે ષણ અન
ે નિર્્ણ ય ઘડતર અન
ે જાહ
ે ર હિત સંદર્ભે પારદર્્શ કતા
counts) અન
ે ઉત્તરદાયિત્વ જળવાઈ રહ
ે ત
ે માટે GASAB ની રચના
» ે . જે
વહીવટની આંતરિક સુવિધાની દ્રષ્ટિથી બનાવાય છ કરવામાાં આવી છ
ે . ICAI એ GASAB નું સમય છ
ે . GASAB
સરકારન
ે સતત આવક-ખર્્ચ ની જાણકારી આપ
ે છ
ે . એ સરકારી હિસાબોનાાં સુધારાનું કાર્્ય કર
ે છ
ે . GASAB એ બ
ે
» વિસ્તૃ ત પૂરક હિસાબો (Supplementary Detailed Ac- ે છ
ભાગમાાં જોવા મળ ે જે ઉપરોક્ત ચાર્્ટમાાં દર્શાવ
ે લછ
ે .
counts) » (1) જે હિસાબી ધોરણો રોકડ આધારિત હિસાબો માટે છ
ે ત
ે ન
ે
» ષે અથવા બ
સરકાર દ્વારા દર વર્ ે વર્ ે . જે
ષે પ્રસિદ્ધ થાય છ IGAS તરીક
ે ઓળખાવામાાં
સામાન્ય જનતાન
ે જાણકારી આપ
ે છ
ે . » આવ ે . જે ભારત સરકાર ક
ે છ ે રાજ્ય સરકારન
ે લાગુ પડ
ે છ
ે .
z (B) સરકારી હિસાબોન
ુ ં ઓડિટ (Indian Government Accounting Standard)
» સામાન્ય રીત
ે સરકારી હિસાબી પદ્ધતિએ વ
ે પારી હિસાબી » (2) GASAB એ વ
ે પારી હિસાબી પદ્ધતિ માટે પણ હિસાબી
પદ્ધતિ કરતા જ
ુ દી છ
ે . પરિણામ
ે સરકારી ઓડિટ પણ ત
ે નાાં ધોરણો બહાર પાડ ે . જેન
ે છ ે IGFRS (Indian Government
કરતાાં અલગ હોય છ
ે . એ સ્વાભાવિક છ
ે . સરકારી સંસ્થાનાાં Financial Reporting Standard) તરીક
ે ઓળખવામાાં
હિસાબોનાાં સાચાપણાની તપાસન
ે સરકારી ઓડિટ તરીક
ે આવી છ
ે .
ઓળખવામાાં આવ
ે છ
ે . » ઓડિટ પ્રક્રિયા માટે મુખ્યત્વે ત્રણ મૂળભૂત સિદ્ધધાંતો છ
ે .
» સામાન્ય રીત
ે સરકારી ઓડિટ CAG દ્વારા હાથ ધરવામાાં આવ
ે » 1) ઓડિટન
ુ ં આયોજન
ે . જે મુખ્યત્વે 5 પ્રકારનું ઓડિટ કર
છ ે છ
ે . C&AG કાયદા, 1971 » સરકારી સંસ્થા/ખાતા નિગમ ક
ે કંપની સાહસનું સ્વરૂપ જાણવું.
માાં ઓડિટનાાં પ્રકારો નીચ
ે મુજબ છ
ે : » જોખમ તપાસ, સમસ્યા વિશ્
લે ષણ અન
ે ઓડિટ માટે પુનરાવર્્ત
» (1) નાણાાંકીય ઓડિટ કરવું.
» (2) કાયદાના પાલન અંગ
ે નું ઓડિટ (Compliance Audit) » ઓડિટ હ
ે તુ માટે સંભવિત છ
ે તરપીીંડી ક
ે ભુલો ક
ે ભ્રષ્ટાચાર
» (3) ઔચિત્ય ઓડિટ (Propriety Audit): અંગ
ે નું જોખમન
ે ઓળખી ત
ે ની તપાસ કરવી.
» (4) કામગીરી ઓડિટ (Performance Audit) » 2) ઓડિટનો અમલ
» ભારતમાાં CAG (Comptroller & Auditor General » સરકારી હિસાબો અન
ે સરકારી ઓડિટ
of India દ્વારા સરકારી હિસાબી ધોરણો અંગ
ે સલાહકારો » ઓડિટર
ે ઓડિટ રિપોર્્ટ સાથ
ે સમર્્થ કર
ે ત
ે વા દસ્તાવ
ે જો ક
ે
AMC સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક 75
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક

હિસાબો ત
ૈ યાર કરવાના તબક્કા

હિસાબી પદ્ધતિનાાં લક્ષણો હિસાબી પદ્ધતિનું સ્વરૂપ સમજાવ

ે છ
ે
(1) કાયમી નોોંધ
(2) ધંધાની નફાકારકતા માપવા
(3) ધંધાની આર્્થથિક સ્થિતિ
(4) કરવ
ે રાની જવાબદારી નક્કી કરવા (To determine tax liability)

હિસાબો ત
ૈ યાર કરવાના તબક્કા (Steps of Preparing Accounts)
વાઉચર

વાવહારની ઓશાન

આમનોોંધ (પ
ે ટાનોોંધ)

ખતવણી (ખાતાવહી)

કાચું સરવ
ૈ યું બન
ે હવાલાઓ

વાર્્ષષિક હિસાબો

વ
ે પાર ખાત
ુ ં , નફા-ન
ુ કસાન ખાત
ુ ં અન
ે પાક
ુ ં સરવ
ૈ ય
ું

હિસાબી પદ્ધતિ એ માનવીએ વિકસાવ

ે લ વિજ્ઞાન છ
ે . હિસાબી પદ્ધતિ વિજ્ઞાન હોવાથી ત
ે ના ચોક્કસ નિયમો છ
ે . હિંસાબી પદ્ધતિમાાં
હિસાબો ત
ૈ યાર કરવા અંગ
ે ની કામગીરી કરવામાાં આવ
ે છ
ે . નિયમોના આધાર
ે કામગીરી કરવામાાં આવ ે . જેમાાં હિસાબો જ
ે છ ુ દા-જ
ુ દા
તબક્કાઓમાાં ત
ૈ યાર કરવામાાં આવ
ે છ
ે .

પારિભાષિક શબ્દો

નામાનો અસરકારક અભ્યાસ કરવા માટે ક

ે ટલાક વિશિષ્ટ શબ્દોનો ઉપયોગ કરવામાાં આવ
ે છ
ે .
(1) મૂડી (Capital) : ધંધાની શરૂઆત વખત
ે ક ે પણ ધંધાનો માલિક ધંધામાાં રોકડ રકમ, માલ ક
ે આયુષ્ય દરમિયાન જ્યાર ે મિલકત
લાવ
ે તો ત
ે મુડી તરીક
ે નોોંધવામાાં આવ
ે છ યે ધંધાનું દેવું ગણાય છ
ે . મૂડી એ ધંધાના માલિક પ્રત્ ે .
(2) ઉપાડ (Drawing) : ધંધાનો માલિક જ્યાર
ે પણ ધંધામાાંથી રોકડ રકમ, માલ ક
ે મિલકત લઈ જાય ત્યાર
ે ત
ે ન
ે ઉપાડ તરીક
ે
નોોંધવામાાં આવ
ે છ ે પણ ધંધામાાંથી રોકડ રકમ, માલ ક
ે . પંધાનો માલિક પોતાના અંગત વપરાશ માટે જ્યાર ે મિલક્તનો ઉપયોગ કર
ે
તો ત
ે ઉપાડ તરીક
ે નોોંધાય છ
ે .
(3) જવાબદારી (Linability) : ધંધાના માલિક તરીક
ે રોક
ે લી રકમ અન
ે અન્ય ત્રાહિત પક્ષકારોન
ે ચૂકવવાની બાકી ુ કલ રકમના
ે ધંધાનું દેવું ક
સરવાળાન ે જવાબદારી કહ
ે વામાાં આવ
ે છ
ે .
¬ સંબંધના આધાર
ે જવાબદારીના બ
ે પ્રકાર પાડી શકાય છ
ે :
» યે ની જવાબદારી)
(i) આંતરિક જવાબદારી (ધંધાના માલિક પ્રત્
» યે ની જવાબદારી)
(ii) બાહ્ય જવાબદારી (ત્રાહિત પક્ષકાર પ્રત્

78 Gyan Sarthi
 Gyan Sarthi
માલ-મિલકતનાાં ખાતાાં
વ
ે ચાણ ખાતું ખરીદપરત ખાતું
પ
ે ટન્ટ ખાતું પાઘડી ખાતું
સ્ટે શનરી સ્ટોકનું ખાતું રોકડ ખાતું
પ્લાન્ટ-યંત્રોનું ખાતું વિમલ લિ.ના શ
ે રનું ખાતું
ે ડ-સ્ટોકનું ખાતું
ડ ફર્્નનિચર ખાતું
પ્રો.ફંડનાાં રોકાણોનું ખાતું જાહ
ે રાત ઉપલક ખાતું

ઊપજ-ખર્્ચનાાં ખાતાાં
મજૂરી ખાતું Pim alich
વિડન્ડ ખાતું કરવ
ે રા ખાતું
સ્ટે શનરી ખાતું ઘસારા ખાતું
ધર્માદા ખાતું પાલખાય પરત ખાતું
ઘાલખાધ ખાતું ે મર
ડ ે જ ખાતું
ે લ વ્યાજ ખાતું
મળ લોનના વ્યાજનું ખાતું

આમનોોંધ એટલ
ે શ
ું ?

ઉપાર-જમાના નિયમોન
ે આધાર
ે સિસાબી વ્યવહારોની નામાના પ્રથમ ચોપડ
ે નોોંધવાની પ્રક્રિયા એટલ
ે ઓમનોોંધ આ રીત
ે હિસાબી
વ્યવહારની પ્રથમ નોોંધ જે ચોપડામાાં થાય છ
ે ત
ે ન
ે આમનોોંધનો મૂળ ચોપડો કહ
ે વાય છ
ે .

આમનોોંધના સંદર્્ભમાાં વ્યવહારોન

ુ ં વર્ગીકરણ

રોક્ડ ેક બ
ે ન્કન
ે માલન
ે લગતા ઉધાર માલ/રોકડ/બ ૅ ન્ક
લગતા વ્યવહારો વ્યવહારો સિવાયના વ્યવહારો

માલ અંગ ે ની
રોકડમ
ે ળ ખાસ આમનોોંધ
પ
ે ટાનોોંધો

ખરીદનોોંધ વ
ે ચાણનોોંધ ખરીદપરત નોોંધ વ
ે ચાણ પરત નોોંધ

ઉધાર ખરીદી ઉધાર વ

ે ચાણ ઉધાર ખરીદપરત ઉધાર વ
ે ચાણ પરત

AMC સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક 81
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
z પ
ે ટાનોોંધો (Subsidiary Books)
રોકડના વ્યવહારો, બૅન્કના વ્યવહારો, ઉપાર ખરીદીના વ્યવહારો, ઉપાર વ
ે ચાણના વ્યવહારો વગ
ે ે ર. જો આ બધા વ્યવહારોન
ે
આમનોોંધમાાં જ લખવામાાં આવ
ે તો આમનોોંધનું કદ ખૂબ જ મોટ
ુ ં થવા પામ
ે .ત
ે થી ત
ે વ્યવહારન
ે નોોંધવા અંગ
ે ની વ્યવસ્થા નામામાાં
કરવામાાં આવ
ે લછ
ે . આ વ્યવહારોન
ે ત
ે ના પ્રકારન ે જે ચોપડામાાં નોોંધવામાાં આવ
ે ધ્યાનમાાં રાખીન ે છ
ે ત
ે ન
ે પ
ે ટાનોોંધી કહ
ે છ
ે .
z પ
ે ટાનોોંધનો અર્્થ અન
ે પ્રકારો
“એક જ પ્રકારના વારંવાર થતા વ્યવહારો નોોંધવા માટે આમનોોંધના ચોપડાની વર્ગીકૃત નોોંધો એટલ
ે પ
ે ટાનોોંધો.”
z હવાલાનોોંધ (Adjustment Entry)
દર
ે ક હિસાબી વર્્ષ ના અંત
ે કાચું સરવ
ૈ યું ત
ૈ યાર કર્યા બાદ અન
ે વાર્્ષષિક હિસાબો ત ે લાાં ધંધાનું સાચું પરિણામ અન
ૈ યાર કરતાાં પહ ે સાચી
આર્્થથિક પરિસ્થિતિ જાણવા માટે ક
ે ટલાક વ્યવહારો (હવાલાઓ)ની નોોંધ આમનોોંધમાાં લખાય છ
ે ,ત
ે ન
ે હવાલાનોોંધ કહ
ે વામાાં આવ
ે છ
ે .
ે ધંધાના એવા આર્્થથિક વ્યવહારો જે હિસાબોમાાં નોોંધવાના રહી ગયા હોય અથવા ખોટા નોોંધાયા હોય અન
‘હવાલા એટલ ે ફ
ે રફારો માટે
જરૂરી હોય’

હવાલાઓની વાર્્ષષિક હિસાબો પર અસર (આખરનોોંધો)

(Effects of Adjustments on Final Accounts (Clossing Entries)

સરવ
ૈ ય
ુ ં (વાર્્ષષિક હિસાબો
Balance Sheet (Final Accounts - Without Adjustments)

વાર્્ષષિક હિસાબો (હવાલા સહિત)

(Final Accounts (With Adjustments))

ભૂલ-સ
ુ ધારણા (Rectification of Errors)
હિસાબી ભૂલોના પ્રકાર (Types of Errors)
¬ હિસાબી ભૂલો કાચા સરવ
ૈ યાન
ે અસર કર
ે છ
ે ક
ે નહિ ત
ે અનુસાર ત
ે ન
ે બ
ે ભાગમાાં વહે
ેં ચવામાાં આવ
ે છ
ે
(1) કાચા સરવ
ૈ યા પર અસર ન કરતી ભૂલો
(2) કાચા સરવ
ૈ યા પર અસર કરતી ભૂલો

હિસાબી ભ
ુ લોના પ્રકાર

કાયા સરવ
ૈ યા પર અસર ન કરતી ભૂલો કાચા સરવ
ૈ યા પર અસર કરતી ભ
ુ લો
À (1) વીસચૂક À (1) ખતવણી અંગ
ે ની ભૂલો
À (2) સિદ્ધધાંતની ભૂલ À (2) ખાતાની બાકી અંગ
ે ની ભૂલો
À (3) ખોટા ખાત
ે લખવાની ભૂલ À (3) પ
ે ટાનોોંધના સરવાળાની ભૂલ
À (4) મૂળ ચોપડો લખતી વખત
ે થય
ે લી ભૂલ À (4) કાચું સરવ
ૈ યું ત
ૈ યાર કરતાાં થતી ભૂલો
À (5) ભરપાઈચૂક (ભૂલ)

82 Gyan Sarthi
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
88. ભારતમાાં નાણાાં સંચાલન કઈ પદ્ધતિ હ
ે ઠળ થાય છ
ે .
(a) દ્વિનોોંધી પદ્ધતિ (b) એકનોોંધી પદ્ધતિ ્રે સ પદ્ધતિ
(c) ઈમ્પ (d) એક
ે ય નહિં
89. જાહ
ે ર હિસાબોમાાં ક્યા ખાતાનો સમાવ
ે શ થાય ?
(a) દેવા વિભાગ (b) ડિપોઝિટ ખાતા
(c) સરકાર દ્વારા ઊભા કરાય
ે લ એડવાન્સીસ (d) ઉપરોક્ત બધા જ
90. ક્યા ભંડોળન ટ્ર પોતાના નામ
ે ભારતના રાષ્ટ ે ધારણ કરવામાાં આવ
ે છ
ે .
(a) કોન્સોલિટેડ ફંડ્સ ઓફ ઈન્ડિયા (b) કન્ટિજન્સી ફંડ ઓફ ઈન્ડિયા
(c) ઉપરોક્ત બંન
ે (d) એક
ે ય નહિં
91. કોન્ટ્રોલર અન
ે ઓડિટર જનરલ ઓફ ઈન્ડિયા દ્વારા ઓડિટ કાર્્ય માટ
ે નિમાય
ે લા ચાર્્ટડ એકાઉન્ટસન
ે ____________તરીક
ે
ઓળખવામાાં આવ ે છ
ે .
(a) પ્રાથમિક ઓડિટર (b) ગૌણ ઓડિટર (c) ઉપરોક્ત બંન
ે (d) એક
ે ય નહિં
92. ટ
ે સ્ટ ઓડિટ કોણ કરી શક
ે છ
ે ?
(a) સી.એ. (b) પ્રાથમિક ઓડિટર્્સ
(c) કોમ્પ્રોલર અન
ે જનરલ ઓડિટર્્સ ઓફ ઈન્ડિયા (d) એક
ે ય નહિં
93. નીચ
ે નામાાંથી એક સરકારી આવક નથી.
(a) વ
ે ચાણ વ
ે રો (b) સંપત્તિ વ
ે રો (c) કોર્પોર
ે ટવ
ે રો (d) ભાગીદારી મૂડી પર વ્યાજ
94. સરકારી હિસાબો મ
ુ ખ્યત્વે ેકટલા ભાગમાાં ત
ૈ યાર થાય છ
ે .
(a) બ
ે (b) ત્રણ (c) ચાર (d) પાાંચ
95. ભારતીય બંધારણની કઈ કલમ મ
ુ જબ કન્ટિજન્સી ફંડના વ્યવહારોની નોોંધ કરવામાાં આવ
ે છ
ે .
(a) કલમ-267 (b) કલમ-179 (c) કલમ-264 (d) એક
ે ય નહિં
96. જાહ
ે ર હિસાબની રચના બંધારણની કઈ કલમ હ
ે ઠળ કરવામાાં આવી.
(a) કલમ-267 (b) કલમ-266 (c) કલમ-266(1) (d) એક
ે ય નહિં
97. કયા ખાતામાાંથી રકમની ચ
ુ કવણી માટ
ે પાર્લામ
ે ન્ટની મંજ
ૂ રી મ
ે ળવવી જરૂરી નથી ?
(a) કન્ટિજન્સી ફંડ (b) જાહ
ે ર હિસાબો (c) સંયુક્ત ફંડ (d) એક
ે ય નહિં
98. SAI ( સ
ુ પ્રીમ ઓડિટ સંસ્થા) _____
(a) ભારતની સર્વોચ્ચ બે
ેં ક (b) ભારતની સર્વોચ્ચ ઓડિટ સંસ્થા
(c) a અન
ે b બન્
ને (d) એક
ે ય નહિ
99. નીચ
ે નામાાંથી કઈ સરકારી કંપની ેક નિગમન
ુ ં ઉદાહરણ નથી?
(a) ઓ.એન.જી.સી. (b) સ
ે ઈલ (SAIL) (c) બી.એસ.એન.એલ. (d) રિલાયન્સ કંપની
100. નીચ
ે નામાાંથી કય
ુ ં સરકારી વિભાગન
ુ ં ખાત
ું છ
ે .
(a) નફા-નુકસાન ફાળવણી ખાતું (b) ભાગીદારીનું મૂડી ખાતું
(c) ઉત્પાદન ખાતું (d) રોકડ ખાતું
101. નિયમિતતા ઓડિટમાાં કઈ બાબતો ધ્યાનમાાં લ
ે વામાાં આવ
ે છ
ે ?
(a) નાણાકીય પત્રકોનું વિશ્
લે ષણ
(b) રિપોર્્ટિિંગ અન
ે પ્રગટીકરણ અંગ
ે નિયમ ધોરણના પાલન
(c) નાણાકીય પત્રકો સંબંધી તાર્્કકિક ધોરણ
ે અભિપ્રાય
(d) ઉપરોક્ત બધા જ
92 Gyan Sarthi
 Gyan Sarthi
મ્
યુ નિસિપલ કોર્પોર
ે શનની પ્રથમ બ
ે ઠકની કાર્્ય વાહીમાાં

À (1) મ
ે યરની ચૂંટણી કરવામાાં આવ
ે છ
ે .

À (2) નાયબ મ
ે યરની ચૂંટણી કરવામાાં આવ
ે છ
ે .

À (3) સ્થાયી સમિતિની રચના કરવામાાં આવ

ે છ
ે .

À સ્થાયી સમિતિના અધ્યક્ષનો કાર્્ય કાળ 1 વર્્ષ નો હોય છ

ે .

À 4 મહિનાથી સ્થાયી સમિતિની બ

ે ઠકમાાં સતત ગ
ે રહાજર રહ
ે નાર કાઉન્સિલર સ્થાયી સમિતિનું સભ્યપદ ગુમાવશ
ે .

મહાનગરપાલિકાની બ
ે ઠકો
À મહાનગરપાલિકાની સામાન્ય બ
ે ઠક દર
ે ક મહિનામાાં ઓછામાાં À સામાન્ય ચૂંટણીઓ પછીની પ્રથમ બ
ે ઠકમાાં “મ
ે યર”ની ચૂંટણી
ઓછી એકવાર થવી જોઈએ. કરવામાાં આવ
ે છ
ે અન
ે અઢી વર્્ષ પૂરા

À આવી સામાન્ય બ
ે ઠક ત
ે મહિનાની 20 મી તારીખ કરતાાં મોડી À થતાાં ત
ે જ મહિનાની પ્રથમ બ
ે ઠકમાાં કાઉન્સિલરોમાાંથી ત
ે ના
ન હોવી જોઈએ. એક સભ્યન
ે મ
ે યર તરીક
ે ચૂંટવામાાં આવ
ે છ
ે .

À મહાનગરપાલિકાના મ
ે યર અથવા નાયબ મ
ે યરન
ે પોતાન
ે À સામાન્ય ચૂંટણીઓ પછી કોર્પોર
ે શનની પ્રથમ બ
ે ઠકમાાં “નાયબ
યોગ્ય લાગ
ે ત્યાર
ે લ
ે ખિત કારણો દર્શાવીન
ે અથવા સ્થાયી મ
ે યર'ની ચૂંટણી કરવામાાં આવ
ે છ
ે અન
ે એક વર્્ષ બાદ ત
ે જ
સમિતિના ઓછામાાં ઓછા 4 સભ્યો અથવા ઓછામાાં ઓછા મહિનાની પ્રથમ બ
ે ઠકમાાં કાઉન્સિલરોમાાંથી નાયબ મ
ે યરની
એક-ચતુર્થથાંશ (1/4) કાઉન્સિલરોની સહીથી લ
ે ખિત વિનંતી ચૂંટણી કરવામાાં આવ
ે 3.
કર
ે તો ખાસ બ
ે ઠક બોલાવી શક
ે છ
ે . À બ
ે ઠકના અધ્યક્ષન
ે લાગ
ે ક
ે મહાનગરપાલિકા સમક્ષ ચાલતી
À મહાનગરપાલિકાની બ
ે ઠક માટે સામાન્ય બ
ે ઠક હોય તો કોઈ તપાસ અથવા વિચારણા ખાનગીમા થવી જોઈએ ત
ે
ચોખ્ખા 7 દિવસની અન
ે ખાસ બ
ે ઠક માટે ચોખ્ખા 3 દિવસ સિવાયની દર
ે કબ
ે ઠક લોકો માટે ખુલ્લી રાખવામાાં આવશ
ે .
અગાઉ સભ્યોન
ે એજન્ડા નોોંધ સાથ
ે નોટિસ આપવાની છ
ે . À કોઈપણ બ
ે ઠકનો ગણપૂર્્તતિ (કોરમ) ત
ે વખત
ે ના કાઉન્સિલરોની
À આવી નોટિસ મહાનગરપાલિકાની કચ
ે રી ઉપર અથવા સંખ્યામાાં એક-તૃતીયાાંશ (1/3) હોવું જરૂરી છ
ે . જો ત
ે ના કરતાાં
સ્થાનિક કચ
ે રી ઉપર અથવા મહાનગરની કોઈ બીજી જાહ
ે ર ઓછા સભ્યો બ
ે ઠકમાાં હાજર હોય તો બ
ે ઠકનો અધ્યક્ષ 30
બિલ્્ડિિંગ ઉપર ચોોંટાડવામાાં આવ
ે છ
ે . મિનિટ સુધી રોકાઈ ન
ે ત
ે બ
ે ઠક બીજા દિવસ
ે અથવા ભવિષ્યના

À બ
ે ઠક બોલાવવા માટેની નોટિસમાાં જણાવવાના ખાસ બીજા કોઈ દિવસ
ે પોત
ે વાજબી રીત
ે નક્કી કર
ે ત
ે સમય
ે પર

કારણોસર હોય ત
ે સિવાય મહાનગરપાલિકાની દર
ે કબ
ે ઠક ત
ે મુલતવી રાખશ
ે .

મહાનગરપાલિકાની કચ
ે રીની બિલ્્ડિિંગમાાં ભરવામાાં આવ
ે છ
ે . À બ
ે ઠક મોકૂફી ચોખ્ખા 2 દિવસ કરતા ઓછા સમય માટે ન

À સામાન્ય ચૂંટણીઓ પછી કોર્પોર

ે શનની પહ
ે લી બ
ે ઠક હોવી જોઈએ.

બિનજરૂરી વિલંબ સિવાય કમીશનર નક્કી કર

ે ત
ે દિવસ
ે અન
ે À બ
ે ઠકના અધ્યક્ષની પરવાનગી સિવાય, આવી બ
ે ઠકમાાં કોઈ
ે ભરવામાાં આવ
સ્થળ ે છ
ે . કામકાજ અથવા દરખાસ્ત નોટિસમાાં દાખલ કરવામાાં આવ
ે લી

À મહાનગરપાલિકાની બ
ે ઠકમાાં "મ
ૈ યર" અધ્યક્ષ સ્થાન
ે હોય છ
ે નું " ો આવું કામકાજ બ
ે ઠકમાાં કરવું નહિં. user

જો મ
ે યર ગ
ે રહાજર હોય તો "નાયબ મ
ે યર” અધ્યક્ષ સ્થાન
ે À આવી બ
ે ઠકમાાં કોઈ કામકાજ અથવા દરખાસ્ત કયા ક્રમ
હોય છ
ે . પ્રમાણએ લ
ે વી ત
ે નો નિર્્ણ ય બ
ે ઠકનો અધ્યક્ષ કર
ે છ
ે .

À જો મ
ે યર અન
ે નાયબ મ
ે યર બંન્
ને ગ
ે રહાજર હોય તો ત
ે બ
ે ઠકનું À દર
ે ક બ
ે ઠકની કાર્્યવાહીની કાર્્ય નોોંધ નગરપાલિકામાાં આ
અધ્યક્ષ સ્થાન રહ
ે વા સભ્યો પ
ૈ કી કોઈ એકન
ે અધ્યક્ષ હ
ે તુ માટે રાખવામાાં આવ
ે લી ચોપડીમાાં ગુજરાતીમાાં રાખવામાાં
બનાવવામાાં આવશ
ે અન
ે ત
ે અધ્યક્ષની સમ્પૂર્્ણ સત્તા ત
ે આવ ે . જેના ઉપર બ
ે છ ે ઠકનો અધ્યક્ષ પોતાની સહી કર
ે છ
ે અન
ે
બ
ે ઠકમાાં વાપરશ
ે . ત
ે કાર્્યનોોંધ મહાનગરના કોઈ રહ
ે વાસીન
ે જોવા માટે તમામ
AMC સહાયક જ ુ . કલાર્્ક 97
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
વાજબી વખત
ે ખુલ્લી રાખવામાાં આવ
ે છ
ે .

À બ
ે ઠકના તમામ પ્રશ્નોનો નિર્્ણ ય હાજર રહ
ે લા અન
ે મત આપનાર સભ્યોની બહ
ુ મતીથી કરવામાાં આવ
ે

ે . જે પ્રશ્નો અંગ
À છ ે મતો સરખા પડ
ે ત
ે પ્રશ્નોની બાબતમાાં બ
ે ઠકનો અધ્યક્ષનો મત નિર્્ણ યાક મત ગણાશ
ે .

મહાનગરપાલિકાની સમિતિઓ
(1) સ્થાયી સમિતિ ટકા સભ્યોએ જે મહિનામાાં ભરાય
ે લી બ
ે ઠકમાાં ત
ે મની નિમણૂક

À ગુજરાત પ્રોવિન્શિયલ મ્યુનિસિપલ કોર્પોર

ે શન એકટની થઈ હોય ત ે દર 2 વર્
ે મહિનાની પ્રથમ તારીખ ષે નિવૃત્ત થશ
ે .

કલમ-20માાં સ્થાયી સમિતિની જોગવાઈ કરવામાાં આવ

ે લી છ
ે . À સ્થાયી સમિતિની બ
ે ઠક અઠવાડિયામાાં એક વખત અન
ે જરૂર

À મહાનગરપાલિકાએ સ્થાયી સમિતિની રચના કરવી ફરજિયાત પડ

ે તો અન્ય બ
ે ઠક બોલાવવી શક
ે છ
ે .

છ
ે . À સ્થાયી સમિતિની બ
ે ઠકનો ગણપૂર્્તતિ (કોરમ) માટે ઓછામાાં

À સ્થાયી સમિતિની સભ્ય સંખ્યા 12 હશ

ે . ઓછા 5 સભ્યો એટલ
ે ક
ે બ
ે ઠકની શરૂઆતથી આખર સુધી
ઓછામાાં ઓછા 5 સભ્યો હાજર ન હોય તો કોઈ કાર્્યવાહી થઈ
À સામાન્ય ચૂંટણીઓ પછી કોર્પોર
ે શનની પ્રથમ બ
ે ઠકમાાં પોતાના
શક
ે નહિ.
સભ્યોમાાંથી 12 વ્યક્તિઓન
ે સ્થાયી સમિતિ તરીક
ે નીમવા.
À બ
ે ઠકના તમામ પ્રશ્નોનો નિર્્ણ ય હાજર રહ
ે લા અન
ે મત આપનાર
À સ્થાયી સમિતિના 50 ટકા સભ્યો ત્યારપછીના દર ષે જે
ે ક વર્
સભ્યોની બહ
ુ મતીથી કરવામાાં આવ
ે છ
ે .
મહિનામાાં કોર્પોર
ે શનની પ્રથમ બ
ે ઠક ભરાઈ હોય ત
ે મહિનાની
પહ ે નિવૃત્ત થશ
ે લી તારીખ ે . À જે પ્રશ્નો અંગ
ે મતો સરખા પડ
ે ત
ે પ્રશ્નોની બાબતમાાં બ
ે ઠકનો
અધ્યક્ષનો મત નિર્ણાયક મત ગણાશ
ે .
À જો સામાન્ય ચૂંટણીઓ કરવામાાં આવ
ે તો હોદો ધરાવતા સ્થાયી
સમિતિના તમામ સભ્યો નવી સમિતિ રચાય ત્યાર
ે નિવૃત્ત થશ
ે . À સ્થાયી સમિતિની બ
ે ઠકની કાર્્યવાહી અન
ે હાજર સભ્યોની
નોોંધ “મ્યુનિસિપલ સ રે ટરી” નિયત કર
ે ક્ ે લ નોોંધપોથીમાાં લખશ
ે .
À સ્થાયી સમિતિએ સ્થાયી સમિતિની રચના થાય ત
ે પછીની ત
ે ની
પહ
ે લી બ
ે ઠકમાાં અન
ે ત્યારપછી દર ષે ત
ે ક વર્ ે જ મહિનામાાં ત
ે ની (2) વાહનવ્યવહાર સમિતિ

પહ
ે લી બ
ે ઠકમાાં કાઉન્સિલરો પ
ૈ કી કોઈ એકન
ે અધ્યક્ષ તરીક À ગુજરાત પ્રોવિન્શિયલ મ્યુનિસિપલ કોર્પોર
ે શન એકટની
નીમવો. કલમ-25માાં "વાહનવ્યવહાર સમિતિ”ની જોગવાઈ કરવામાાં

À દર
ે ક સ્થાયી સમિતિની પહ
ે લી બ
ે ઠક “મ્યુનિસિપલ કમીશનર" આવ
ે લી છ
ે .

નક્કી કર
ે ત
ે સમય
ે અન ે મળશ
ે સ્થળ ે . જો બ
ે ઠક મળી ન શક
ે તો À મહાનગરપાલિકા વાહનવ્યવહાર સંસ્થા સંપાદન કર
ે અથવા
બીજા દિવસ
ે બ
ે ઠક મળશ
ે . સ્થાપ
ે તો-

À મ્યુનિસિપલ કમીશનર સ્થાયી સમિતિઓની બ

ે ઠકમાાં હાજર À (1) સંસ્થાના વહીવટ માટે નવ (9) સભ્યો (કાઉન્સિલરો)
રહી શક
ે છ
ે , કોઈ મુદ્દા અંગ
ે ખુલાસો કરી શક
ે છ
ે પરંતુ કોઈ À (2) સંસ્થાના સંપાદન ક
ે સ્થાપના કર્યા પછી ત
ે ની પ્રથમ
દરખાસ્ત પર મત આપી શકતો નથી. કાઉન્સિલરો હોય ક
ે ન બ
ે ઠકમાાં વહીવટ ક
ે વાહનવ્યવહારનો, ઈજન
ે રી, ઔદ્યોગિક,
હોય ત
ે વી વ્યક્તિઓમાાંથી 8 (આઠ) સભ્યો નીમવા. વાણિજિયક, નાણાકીય ક
ે મજૂર વિષયક બાબતોનો અનુભવ
À (3) વાહન વ્યવહાર સમિતિ 9 કાઉન્સિલરો અન
ે ત
ે ની પ્રથમ ે વી વ્યક્તિઓમાાંથી જે
હોય ત
બ
ે ઠકમાાં બીજા 8 સભ્યોની નિમણૂકવાળી એટલ
ે ક
ે 17 À આવા નિવૃત્ત થય
ે લ સભ્યો ફરીથી નીમવાન
ે પાત્ર થશ
ે
સભ્યોની રહ
ે શ
ે .
À મહાનગરપાલિકાની વાહનવ્યવહાર સમિતિએ સમિતિની
À સ્થાયી સમિતિનો અધ્યક્ષ હોદાની રૂએ વાહનવ્યવહાર રચના થાય ત
ે પછીની પ્રથમ બ
ે ઠકમાાં અન
ે ત્યારપછીના દર
ે ક
સમિતિનો સભ્ય ગણાશ
ે . ષે ત
વર્ ે જ મહિનામાાં ત
ે ની પહ
ે લી બ
ે ઠકમાાં ત
ે ના સભ્યો પ
ૈ કી
À મહાનગરપાલિકાએ નીમ
ે લી વાહનવ્યવહાર સમિતિના 50 એકન
ે અધ્યક્ષ તરીક
ે નીમવામાાં આવશ
ે .

98 Gyan Sarthi
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
AMC - Paper - 01

1. અમદાવાદ મ્
યુ નિસિપલ કોર્પોર ે ક્ટના અમલીકર-
ે શન દ્વારા રાજય સરકારની કઇ સંસ્થાના સહોયગથી ‘ઇ-ગવર્્ન ન્સ’ પ્રોજ
ણની કામગીરી હાથ ધરવામાાં આવ
ે લછ
ે ?
(A) દેશ ગુજરાત ઇન્ફોર્મે ટીક્સ લિમિટેડ (B) પ્લાઝમા રિસર્્ચ સ
ે ન્ટર
(C) ગુજરાત ઇન્ફોર્મે ટીક્સ લિમિટેડ (D) વંદે ભારત ઇન્ફોર્મે ટીક્સ લિમિટેડ
2. અમદાવાદ મ્
યુ નિસિપલ કોર્પોર
ે શનની ઓફિશિયલ વ
ે બસાઇટન
ુ ં યોગ્ય ય
ુ ઝરન
ે મ અન
ે ડોમ
ે ઇન જણાવો.
(A) www.amc.gov.in (B) www.ahmedabdcity.gov.in
(C) www.amcseva.gov.in (D) www.ahmedabdamc.gov.in
3. ઇ-ગવર્્ન ન્સ ખાતા દ્વારા અમદાવાદ મહાનગર પાલિકાની નાગરિકોન
ે આપવામાાં આવતી સ
ે વાઓની ફરિયાદોના નિવારણ
માટ
ે કાર્્ય રત ફરિયાદ નિવારણ વ્યવસ્થા CCRSન
ુ ં પૂરુ
ું નામ જણાવો.
(A) complain committee redressal system
(B) committee for complain redressal system
(C) comprehensive complaint redressal system
(D) complain comprehensive resolve system
4. અમદાવાદ મ્
યુ નિસિપલ કોર્પોર
ે શનનો કયો વિભાગ પ્રે સ પસિદ્ધિન
ે લગતી કામગીરી,મ્
યુ નિસિપલ ડાયરીન
ુ ં પ્રકાશન ત
ે મજ
ે વા ેક ફ્લાવર શો,કાાંકરિયા કાર્્નનિવલ જ
વાર્્ષષિક ઉત્સવો જ ે વા કાર્્યક્રમોન
ુ ં આયોજન તથા સંકલનની કર
ે છ
ે ?
(A) પબ્લિસિટી ખાતું(વિભાગ) (B) જાહ
ે ર વહીવટ (વિભાગ)
(C) વિજિલન્સ ખાતું(વિભાગ) (D) ટાઉનડ
ે વલપમ
ે ન્ટ (વિભાગ)
5. વર્્ષ 2010 માાં ગ
ુ જરાતના મ
ુ ખ્ય મંત્રીશ્રી દ્વારા ઉદ્દઘાટન કરવામાાં આવ ે ટલી વિશાળ જગ્યામાાં ેફલાય
ે લ 19,900 ચો. મી જ ે લ
‘ વીર સાવરકર સ્પોર્્ટટ્્સ કોમ્પલ
ે ક્ષ’અમદાવાદ મ્
યુ નિસિપલ કોર્પોર
ે શનના કયા વિસ્તારમાાં આવ
ે લછ
ે ?
(A) ઇસનપુર (B) બાપુનગર (C) મ
ે મ્કો (D) સરસપુર
6. જો કમ્પ્યૂટરમાાં _______ ના હોય તો ત
ે ન
ે બૂટ (boot) કરી શકાત
ુ ં નથી.
(A) સોફ્ટવ
ે ર (B) કમ્પાઈલર (C) મોડ
ે મ (D) કોઈ પણ નહીીં
7. 2.1 MB_________ બરાબર છ
ે .
(A) 210 બીટ્સ (B) 230 બાઈટ્સ (C) 230 બીટ્સ (D) 220 બાઈટ્સ
8. નીચ
ે ના પ
ૈ કી કઈ જોડી/જોડીઓ સાચી રીત
ે જોડાય
ે લી છ
ે ?
1. 1024 ગીગાબાઈટ - 1 ટેરાબાઈટ 2. 1024 પ
ે રાબાઈટ - 1 એક્ઝાબાઈટ
3. 1024 એક્ઝાબાઈટ - 1 ઝ
ે ટાબાઈટ 4. 1024 ઝ
ે ટાબાઈટ - 1 જીઓપ્લાઈટ
(A) 1, 2, 3 અન
ે 4 (B) માત્ર 1, 2 અન
ે ૩
(C) માત્ર 1, 2 અન
ે 4 (D) માત્ર 1
9. ભારતન
ુ ં પહ
ે લ
ું સ
ુ પર કોમ્પ્યૂટર બે
ેં ગ્લોર ખાત
ે આવ
ે લ રાષ્ટ્રીય વ
ૈ માનિકી પ્રયોગશાળાએ વર્્ષ 1986માાં બનાવ
ે લ હત
ુ ં ,ત
ે ન
ું
નામ શ
ુ ં હત
ું ?
(A) પરમ - 10000 (B) પરમ 8000
(C) પરમ યુવા-2 (1000) (D) SAGA - 200

104 Gyan Sarthi

 Gyan Sarthi
94. પડતર ઓડિટર કંપનીન
ે કઈ સ
ે વા આપી શકતા નથી?
(A) આંતરિક ઓડિટ (B) નાણાકીય માહિતી પદ્ધતિ
(C) મ
ે ન
ે જમ
ે ન્ટ સ
ે વાઓ (D) આપ
ે લ તમામ
95. _________ઓડિટર માટ
ે ફરજિયાત ન હોવા છતાાં હિતાવહ ગણાય.
(A) ૈદનિક ઓડિટ (B) અણધારી ઓડિટ
(C) સાપ્તાહિક ઓડિટ (D) ઉપરમાાંથી એક પણ નહી
96. નીચ
ે નામાાંથી એક સરકારી વિભાગન
ુ ં ખાત
ુ ં નથી.
(A) વ
ે પાર અન
ે ઉત્પાદન ખાતું (B) નફા-નુકસાન ખાતું
(C) પાકા સરવ
ૈ યા (D) યંત્ર ખાતું
97. ............. નો મ
ુ ખ્ય ઉદ્
દે શ છ
ે તરપિંડીઓ શોધવાનો અન
ે થતી અટકાવવાનો છ
ે .
(A) આંકડાશાસ્ત્ર (B) અર્્થ શાસ્ત્ર (C) ઓડિટીીંગ (D) એકાઉન્ટન્સી
98. નીચ
ે ના વિધાનો પ
ૈ કી કય
ુ ં વિધાન ‘ઓડિટરના હકો”ના સંબંધમાાં સાચ
ુ ં નથી ?
(A) વ
ે તન મ
ે ળવવાનો અધિકાર
(B) બોર્્ડ ઓફ ડિર
ે ક્ટર્્સ ની સભામાાં હાજર રહ
ે વાનો અધિકાર
(C) નિષ્ણાતની સલાહ મ
ે ળવવાનો અધિકાર
(D) હિસાબો અંગ
ે માહિતી મ
ે ળવવાનો અધિકાર
99. _____________વાઉચિંગનો હ
ે ત
ુ નથી.
(A) બધા વ્યવહારો સાચી રીત
ે નોોંધાયલ છ
ે ત
ે જોવું. (B) બધા વ્યવહારોના દસ્તાવ
ે જી પૂરાવાઓ તપાસવા.
(C) પ
ે ઢી ભવિષ્યમાાં ખોટ કર
ે નહિ ત
ે જોવું. (D) હિસાબી નોોંધ તમામ વ્યવહારની થઈ છ
ે ત
ે જોવું.
100. ‘વાઉચિંગનો એ હિસાબી ચોપડામાાં કારવામાાં આવ
ે લ એક-એક નોોંધન
ે સમર્્થ ન આપતા દસ્તાવ
ે જ સાથ
ે સરખાવત
ુ ં એક
કાર્્ય છ
ે .’ - આ વ્યાખ્યા વાઉચિંગ માટ
ે કોણ
ે આપી છ
ે ?
(A) જે. આર. બાટલીબોય (B) લોર
ે ન્સ ડિક્સી (C) શ્રી બીબી બોઝ (D) રોનાલ્ડ આઈરિશ

Answer Paper-01

1–C 16 - C 31 - A 46 - A 61 – A 76 - A 91 – B
2–B 17 - D 32 – B 47 - D 62 – C 77 - D 92 – A
3–C 18 - D 33 - A 48 - D 63 – D 78 - C 93 – B
4-A 19 - C 34 - B 49 - B 64 - A 79 - A 94 - D
5-C 20 - A 35 - B 50 - B 65 - A 80 - C 95 - C
6-A 21 – C 36 - B 51 – B 66 - C 81 – B 96 - D
7-D 22 – C 37 - C 52 – A 67 - C 82 – A 97 - C
8-B 23 – B 38 - D 53 – D 68 - A 83 – C 98 - B
9-B 24 - B 39 - D 54 - B 69 - D 84 - D 99 - C
10 -D 25 - C 40 - A 55 - D 70 - B 85 - C 100 -B
11 - D 26 - C 41 – C 56 - A 71 – C 86 - B
12 - C 27 - A 42 – B 57 - C 72 – B 87 - C
13 - B 28 - C 43 – B 58 -A 73 - C 88 - D
14 - D 29 - A 44 - B 59 - D 74 - D 89 - B
15 - D 30 - B 45 - D 60 - D 75 - A 90 - A

ુ . કલાર્્ક 113
AMC સહાયક જ
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
Paper - 02
1. નીચ
ે ના માાંથી પ્રકારના રસ્તાઓન
ુ ં પ્રમાણ ‘અમદાવાદ મ્
યુ નીસીપલ કોર્પોર
ે શન’ સૌથી વધ
ુ છ
ે ?
(A) કાચા રસ્તા (C) આસ્ફાલ્ટના રસ્તા
(B) પી. કયું.સી રસ્તા (D) વ્હાઈટ ટૉપિન્ગ રસ્તા
2. અમદાવાદ મ્
યુ નીસીપલ કોર્પોર
ે શન’ ના હોદ્
દે દારો સંદર્ભે ખોટી જોડ શોધો.
(A) મ ે ન જૈન
ે યર-પ્રતિભાબ (C) ડ
ે પ્યુટી મ
ે યર-જતીનભાઈ પટેલ
(B) સ્થાયી સમિતિના ચ
ે રમ
ે ર-દેવાાંગ દાણી (D) દંડક-બાળ શુક્લ
3. નીચ
ે ના માાંથી કઈ કચ
ે રી (ઓફિસ) અમદાવાદ મ્
યુ નિસિપલ કોર્પોર
ે શનની ચ
ુ ટાય
ે લ પાાંખ અન
ે વહીવટી પાાંખ વચ્
ચે સ
ે ત
ુ રૂપક
કામ કર
ે છ ે ?
(A) મ્યુનિસિપલ ચીફ ઓડિટરની ઓફિસ (B) ગુજરાત રાજ્ય મ્યુનિસિપલ બોર્્ડ ઓફિસ
(C) મ્યુનિસિપલ સ રે ટરીની ઓફિસ
ે ક્ (D) આપ
ે લ તમામ
4. અમદાવાદ મ્
યુ નિસિપલ કોર્પોર
ે શનન
ુ ં ધ્
યે ય વાક્ય શ
ું છ
ે ?
(A) સ
ે વા સ્વાસ્થ્ય નિરામય (C) ઉદ્યોગ સ્વાશ્રય સ
ે વા
(B) ઉધોગ સ્વાસ્થ્ય સ
ે વા (D) જન સ
ે વા સ્વાશ્રય
5. અમદાવાદ મ્
યુ નિસિપલ કોર્પોર
ે શનની મહાનગર સ
ે વા સદન ‘સરદાર પટ
ે લ ભવન’ અમદાવાદના કયા વિસ્તારમાાં આવ
ે લછ
ે ?
(A) નરોડ (B) દાણપીઠ (C) કાલુપુર (D) સરસપુર
6. ડંકો વગાડવો એટલ
ે ?
(A) જયજયકાર કરવો, નામના મ
ે ળવવી (B) ગુસ્
સે થવું
(C) ખૂબ ધ્યાનથી નોોંધ લ
ે વી (D) દરમિયાનગીરી કરવી
7. નીચે નાાં બે વિદ્યાનોમાાંના સર્્વ નામ સંબંધ ે સાચો વિકલ્પ પસંદ કરો.
(1) કરણ ે પુલિનન ુ સુરત જાઉં છ
ે કહ્્યુું, ‘હ ુ ં . તું આવ
ે છ
ે .’
(2) જે અફવા ફ
ે લાવ
ે ત
ે દેશદ્રોહી ગણાય.
(A) બંન
ે વિધાનોમાાં ‘હ ે ‘જે ’ બ
ુ ં ’ અન ે શબ્દો જ સર્્વનામ છ
ે .
(B) બંન
ે વિધાનોમાાં ‘તું’ અન
ે ‘ત
ે ’બ
ે શબ્દો જ સર્્વનામ છ
ે .
(C) બંન ુ ં ’, ‘તું’, ‘જે ’ અન
ે વિધાનોમાાં ‘હ ે ‘ત
ે ’ ચાર શબ્દો સર્્વનામ છ
ે .
(D) ઉપરના બંન
ે વિધાનોમાાં કોઈ સર્્વનામ નથી.
8. ‘રાતો ઘોડો સૌથી આગળ દોડ
ે છ
ે .’- આ વાક્યમાાં કયો શબ્દ વિશ
ે ષણ છ
ે ?
(A) ઘોડો (B) સૌથી આગળ (C) દોડ
ે છ
ે . (D) રાતો
ે માાંથી વસ્
9. જ તુ ખૂટ
ે નહીીં ત
ે વ
ુ ં પાત્ર એટલ
ે ......
(A) અક્ષયપાત્ર (C) ભીક્ષાપાત્ર (B) કલ્પવૃક્ષપાત્ર (D) ુ કપાત્ર
10. નીચ
ે ના પ
ૈ કી કયો અન
ુ ચ્
છે દ ઇન્ટરન
ે ટના ઉપયોગની જોગવાઈ કર
ે છ
ે ?
(A) અનુચ્છે દ 21 (B) અનુચ્છે દ 17 (C) અનુચ્છે દ 22 (D) અનુચ્છે દ 23
11. નીચ
ે ના પ
ૈ કી કયા આયોગ/સમિતિએ સૌપ્રથમવાર એક સાથ
ે ચૂંટણીની ભલામણ કરી હતી?
(A) પી. એ. સંગમા સમિતિ
(B) જે. એન. લિંગદોહના અધ્યક્ષપદ હ
ે ઠળની ભારતના ચૂંટણી પંચની
(C) નાચિયાપ્પન સમિતિ
(D) નારા ચંદ્રા બાબુ નાયડ
ુ સમિતિ

114 Gyan Sarthi

 Gyan Sarthi
Paper - 03

1. તાજે તરમાાં અમદાવાદ મહાનગર પાલિકા દ્વારા સ્વચ્છતા માટ

ે જાગૃતિ લાવવા અન
ે પર્યાવરણ ન
ે બચાવવાના હ
ે ત
ુ માટ
ે મહાનગર
પાલિકા શ ે ની શરૂઆત કરવામાાં આવી છ
ે ?
(A) ગ્રીન લાઈન ચિત્ર સ્પર્ધા (B) ઓર
ે ન્્જ સ્વચ્છ સોસાયટી લીગ
(C) ગ્રીન સ્વચ્છ સોસાયટી લીગ (D) ગ્રીન હાઉસ ઈન્ડોર ગ
ે મ્સ
2. કયા વિદ
ે શી પ્રવાસીએ અઢારમી સદીમાાં અમદાવાદ શહ ે રની મ
ુ લાકાત બાદ અમદાવાદન ે "ઉત્પાદનન
ું મ
ુ ખ્ય મથક, ભારતન
ું
સૌથી મોટુ ં શહ
ે ર, સમૃદ્ધ સિલ્ક સિટી અન
ે વ
ે નિસ સિટી સાથે સરખાવ્ ્યુું હત
ુ ં વર્્ણ ન કર્્યુ ું હતું?
(A) ફાહિયાન (B) અબુ ફઝલ
(C) ક
ે પ્ટન હૉકીન્સ (D) ફ્રેન્ચ પ્રવાસી, ટેવર્્નનિયર
3. પશ્ચિમ ભારતના તત્કાલીન શાસકો દ્વારા પૂના પ
ે શ્વાઓ સાથ
ે ની સંધિએ કયા વર્્ષમાાં અમદાવાદન
ે બ્રિટિશ શાસન હ
ે ઠળ લાવ્
્યુું ?
(A) 1817 (B) 1818 (C) 1920 (D) 1931
4. અંગ્
રે જોના આગમન સમય
ે અમદાવાદની મધ્યય
ુ ગીન અર્્થવ્યવસ્થા કયા મ
ુ ખ્ય ત્રણ ઉત્પાદનો પર નિર્્ભ ર હતી?
(A) સોનું, ે રશમ અન
ે દરિયાઈ આયાતનિકાસ. (B) ચાાંદી, ે રશમ અન
ે કપાસ.
(C) સોનું, ે રશમ અન
ે કપાસ. (D) સોનું, ે રશમ અન
ે ચાાંદી.
5. અમદાવાદ શહ
ે રન
ે કઇ વ
ૈ શ્વિક ઘટનાએ ‘ભારતના માન્ચેસ્ટર’નો દરજ્જો અપાવ્યો હતો?
(A) ફ્ર
રેં ચ કાાંતિ સમય
ે (B) પ્રથમ વિશ્વ યુદ્ધ સમય
ે
(C) દ્વિતીય વિશ્વ યુદ્ધ સમય
ે (D) એક પણ નહીીં
6. 111 x 712-111 x 512 = (?)
(A) 23800 (B) 27890 (C) 22200 (D) 27880
7. બ
ે આંકડાની મોટામાાં મોટી અવિભાજય સંખ્યા કઈ?
(A) 99 (B) 93 (C) 95 (D) 97
ે ?
8. 35ના વર્્ગ થી મળતી સંખ્યામાાંથી 25ના વર્્ગ થી મળતી સંખ્યા બાદ કરતાાં કઈ સંખ્યા મળ
(A) 267 (B) 400 (C) 700 (D) 600
9. (18x14-6x8)(4884-20) = ?
(A) ½ (B) 3/4 (C) 2 (D) 4
10. √(41 - √(21 + √(19 - √9) ન
ુ ં મૂલ્ય શોધો.
(A) 6 (B) 5 (C) 3 (D) 6.4
11. ગ
ુ જરાતમાાં નીચ
ે ના પ
ૈ કી કયા સ્થળોએ ગરમ પાણીના ુ કં ડ આવ
ે લા છ
ે ?
(1) ઉનાઈ (2) તુલસીશ્યામ (3) લસુંદ્રા
(A) ફક્ત 1 અન
ે 2 (B) ફક્ત 1 અન
ે ૩ (C) ફક્ત 2 અન
ે ૩ (D) 1, 2 અન
ે 3
12. રાજ્યનાાં અભયારણ્યો અન
ે સંબંધિત જિલ્લાઓની જોડ પ
ૈ કી કઈ જોડ યોગ્ય નથી?
(A) વાઇલ્ડ એસ અભયારણ્ય - કચ્છનું નાનું રણ (B) જેસોર હરણ અભયારણ્ય - બનાસકાાંઠા
(C) રતનમહાલ અભયારણ્ય - સાબરકાાંઠા (D) મીતાયાળા અભયારણ્ય - અમર
ે લી
13. નીચ
ે ના પ
ૈ કી કઈ જોડણીઓ યોગ્ય છ
ે ?
1. અતિરિક્ત 2. અતિવૃષ્ટિ 3. અધીકારિ
(A) 1 અન
ે 2 (B) 2 અન
ે 3 (C) 1 અન
ે 3 (D) 1,2 અન
ે 3
14. નામના પ્રકાર અન
ે ત
ે ના ઉદાહરણની જોડીઓ પ
ૈ કી કઈ જોડી યોગ્ય નથી?
(A) જાતિવાચક નામ - વાદળ (B) વ્યક્તિવાચક નામ – હિમાલય
(C) વ્યવાચક નામ - સમિતિ (D) ભાવવાચક નામ - ગરીબાઈ
15. સંધિ અન
ે ત
ે ના પ્રકારની કઈ જોડી યોગ્ય છ
ે ?
ુ . કલાર્્ક 123
AMC સહાયક જ
 Gyan Sarthi
Paper - 04
ે તરમાાં કચ્છ જિલ્લાના કયા સ્થળ
1. તાજ ે થી 5200 વર્્ષ જ
ૂ ના હડપ્પાકાલીન અવશ
ે ષો મળ્યા?
(A) ખરીદ બ
ે ટ (B) પડદા બ
ે ટ (C) થોરિયળી બ
ે ટ (D) લાખા બ
ે ટ
ે તરમાાં લતા દીનાનાથ મંગ
2. તાજ ે શ્કર પ
ુ રસ્કાર 2024થી કોન
ે સન્માનિત કરવામાાં આવ્યા?
(A) આયુષ્માન ખુરાના (B) અમિતાભ બચ્ચન (C) આશા ભોોંશલ
ે (D) દીપીકા પાદ
ુ કોણ
3. ચૂંટણી પ્રચાર મતદાન શરૂ થવાના ેકટલા સમય પહ
ે લા સમાપ્ત કરવામાાં આવ
ે છ
ે ?
(A) 7 દિવસ (B) 24 કલાક (C) 48 કલાક (D) એકપણ નહિ
4. Select the wrongly spelt word:
(A) Umbrella (B) Experiment (C) Occurring (D) Sediment
5. Select the most appropriate synonym of the given word ‘FICTION’
(A) Fantasy (B) Fact (C) Truth (D) Literature
6. Select the most appropriate antonym of the given word ‘WARM’
(A) Spongy (B) Springy (C) Cool (D) Hot
7. Select the most appropriate word to fill in the blank. ‘I am sure I them at the party last night
(A) was seeing (B) have seen (C) am seeing (D) saw
8. Fill in the blanks with suitable pair of words from the options given below to make a meaningful
sentence.
“The new government must live upto the order is of the voters as far as restoring law and
(A) manifesto, talked (B) aspirations, questions
(C) promise, subject (D) expectation, concerned
9. મોહનલાલ એક ટી.વી. સ ે ટ રૂા. 12500 ની કિંમત ્ર રાન્સપોર્ટે શન અન
ે ખરીદી, રૂા. 300 ટ્ ે રૂા.. 8000 ઈન્સ્ટોલ કરવાનો ખર્્ચ કર
ે
છ
ે .ત
ે ટી.વી. સ
ે ટ ેકટલી કિંમતમાાં વ
ે ચ
ે તો એકંદર
ે 15% નફો થાય?
(A) 31. 14375 (B) 31. 15640 (C) 31. 15375 (D) 25. 15460
10. A અને B સાથે મળીન
ે એક કામ 12 દિવસમાાં, B અન ે C સાથે મળીન
ે 8 દિવસમાાં અન
ે C અન
ે A સાથ
ે મળીન
ે દિવસમાાં કામ પૂરુ
ું
કરી શકે તો B એકલો ેકટલા દિવસમાાં કામ પ
ુ રુ
ું કરી શક
ે ?
(A) 24 દિવસ (B) 32 દિવસ (C) 40 દિવસ (D) 48 દિવસ
11. જો કોઈ વર્્તતુ ળનો પરિઘ 176 મીટર હોય. તો ત
ે વર્્તતુ ળની ત્રિજ્યા ેકટલી થાય?
(A) 30 મીટર (B) 28 મીટર (C) 34 મીટર (D) 32 મીટર
્ર નની ઝડપ 60 કિ.મી./કલાક છ
12. 100 મીટર લાાંબી રે ટ્ ે , તો ત
ે 140 મીટર લાાંબો ે રલ્
વે બ્રીજ
પસાર (ક્રોસ) કરવામાાં ેકટલો સમય લ
ે શ
ે ?
(A) 3.6 સ
ે કન્ડ (B) 7.2 સ
ે કન્ડ (C) 14.4 સ
ે કન્ડ (D) 21.6 સ
ે કન્ડ
13. A B અન
ે Cન
ુ ં સર
ે રાશ વજન 45 kg છ
ે . A અન
ે Bન
ુ ં 40 kg ત
ે મજ B અન
ે Cન
ુ ં 43 kg છ
ે . તો B ન
ુ ં વજન ેકટલ
ુ ં થશ
ે ?
(A) 17 kg (B) 26 kg (C) 20 kg (D) 31 kg
14. નીચ
ે નામાાંથી કયા વાક્યમાાં પ્રત્યયનો ખોટી રીત
ે ઉપયોગ થયો છ
ે ?
(A) ગામની ભાગોળ ે લોકોની ભીડ જામી છ
ે . (B) મહાભયાનક જં ગલમાાં રાજા મહામહ
ે નત
ે પહોોંચ્યો.
(C) ુહં તો મારા મ
ૈ યરે નહીીં જાઉં. (D) ત
ે મણ
ે હાથોહાથથી બ
ે મિત્રોન
ે લાડ
ુ આપ્યા.
15. “અંગ" શબ્દમાાં કયો અન
ુ નાસિક વ્યંજન રહ
ે લો છ
ે ?
(A) ન (B) મ (C) ડ (D) ગ

ુ . કલાર્્ક 131
AMC સહાયક જ
 Gyan Sarthi
Paper - 05

1. ગીતો અન
ે રાાં ચમક
ે પ્રભ
ુ તણા, લીટી દોર
ે લા વિશ
ે ષણનો પ્રકાર કયો?
(A) અનિશ્ચિત સંખ્યા વાચક (B) ગુણ વાચક (C) પરિમાણ વાચક (D) સંખ્યા વાચક
2. “તમારા મિત્રોની મહ
ે નત ધૂળમાાં મળશ
ે ."-આ વાક્યમાાં ક્રિયાપદમાાં કયા પ્રકારનો અર્્થ છ
ે ?
(A) આજ્ઞાર્્થ (B) વિધ્યર્્થ (C) નિર્દે શાર્્થ (D) ક્રિયાતિપત્યર્્થ
3. નીચ
ે નામાાંથી કયા શબ્દનો સમૂહવાચક નામમાાં સમાવ
ે શ થતો નથી?
(A) ઘણ (B) સોનું (C) ુ ટકડી (D) સમિતિ
4. ગ
ુ જરાતી ભાષામાાં "પાણી" શબ્દ કયા લિંગનો છ
ે ?
(A) પુલ્્લિિંગ (B) સ્ત્રીલિંગ
(C) નપુંસકલિંગ (D) પાણી શબ્દ કોઈપણ લિંગમાાં સમાવિષ્ટ નથી
5. નીચ
ે આપ
ે લ વિકલ્પો માથી રીતિવાચક ક્રિયાવિશ
ે ષણન શોધો.
(A) ગાડી ત્યયાં ઊભી છ
ે . (B) આજે ુહં ભાવનગર જવાનો છ
ુ ં.
(C) પશુઓ ઝાડ નીચ
ે બ
ે ઠા છ
ે . (D) કાકાએ અમારી પાસ
ે નિરાાંત
ે વાતો કરી.
6. નીચ
ે નામાાંથી કયા અંગ્
રે જીના નાના અક્ષરો (બીજી એબીસીડી)ન
ુ ં અરીક્ષામાાં પ્રતિબિંબ સરખ
ુ ં જ આવશ
ે ?
(A) p (B) q (C) t (D) v
7. પ્રશ્નચિહ્નનની જગ્યાએ ખૂટતો અક્ષર મૂકો.
(A) U (B) v (C) T (D) x
8. નીચ
ે ના માથી ક્યુ લિપ વર્્ષ નથી ?
(A) 1200 (B) 2000 (C) 800 (D) 1700
9. 8,25,49,36 કઈ સંખ્યા અન્ય ત્રણથી અલગ પડ
ે છ
ે ?
(A) 49 (B) 8 (C) 25 (D) 36
10. 100 મીટર કાપડના તાકામાાં 10 મીટરનો એક ુ ટકડો કાપતા 10 સ
ે કન્ડ લાગ
ે .તો બધા મીટરના ુ ટકડા કાપતા ેકટલો સમય
લાગશે ?
(A) 10 સ
ે કન્ડ (B) 1 મીનીટ 30 સ
ે કન્ડ (C) 100 સ
ે કન્ડ (D) 50 સ
ે કન્ડ
11. VPAT ન
ું પ
ુ રુનામ જણાવો.
(A) Very Voter Poll Audit Trail (B) Voter Verifiable Paper Audit Trail
(C) Voll Very Public Audience Tranish (D) Vetar Vertlie Poll Audit Transh
ે તરમાાં ગ
12. તાજ ુ જરાત સરકાર દ્વારા લોન્ચ થય
ે લ ‘નમોશ્રી યોજના’નો લાભ કોન
ે મળવાપાત્ર છ
ે ?
(A) સિનીયર સિટીઝન (B) મા કાર્્ડ ધાર
(C) બી.પી.એલ. કાર્્ડ ધારક (D) સભર્ગા અન
ે ધાત્રી માતાઓ
ે તરમાાં ગગન શક્તિ ય
13. તાજ ુ દ્ધાભ્યાસ 2024ન ે થય
ુ ં આયોજન કયા સ્થળ ું?
(A) હિમાચલ પ્રદેશ (B) ઉત્તરપ્રદેશ (C) રાજસ્થાન (D) કચ્છ
14. Turn the following sentence into the indirect speech: “I say to father,” I am working hard”
(A) I said to father that I am working hard (B) I say to father that I am working hard
(C) I said to father that I was working hard (D) I tell father that I am working hard

ુ . કલાર્્ક 139
AMC સહાયક જ
 કમ્પ
્યુ ટરન
ુ ં પાયાન
ુ ં જ્ઞાન Gyan Sarthi

કમ્પ્યુટરનો અર્્થ
Computer શબ્દએ Compute શબ્દ પરથી ઉતરી આવ
ે લછ
ે . આ એક લ
ે ટિન શબ્દ છ
ે . To Compute શબ્દનો અર્્થ ગણતરી
કરવી એવો થાય છ
ે . Computerનો અર્્થ ગણતરી કરનાર યંત્ર અથવા માનવ એવો થાય છ
ે .

કમ્પ
્યુ ટરનો ઈતિહાસ

À પ્રાચીનકાળમાાં મનુષ્ય પથ્થર અથવા અન્ય કોઈ વસ્તુ દ્વારા À આમ, Analytic Engine એ આજના જમાનાના Com-
ગણતરી કરતો હતો. puter જેવી પ્રક્રિયા ઉપર આધારિત હોય ત
ે ુ દનિયાનું પ્રથમ
À ઈ.સ. પૂર્્વ 300માાં ચીનમાાં અબાકસ કરીન
ે પ્રથમ ગણતરી કરવા મિક
ે નીકલ કોમ્પ્યુટર બન્્યુું , આમ, ચાર્લલ્સ બ
ે બ
ે જન
ે કોમ્પ્યુટર
બનાવ્્યુું . જેમાાં ગુણાકાર, ભાગાકાર, સરવાળા, બાદબાકી થઈ જગતના પિતા તરીક
ે ઓળખવામાાં આવ
ે છ
ે .
શકતા હતાાં. ે જે ચાર્લલ્સ બ
À અગસ્ત અડા ક ે બ
ે જના વિદ્યાર્્થથિની હતા. ત
ે ઓએ
À ઈ.સ. 1617માાં સ્કોટલ
ે ન્ડના ગણિતશાસ્ત્રી એવા જહોન ન
ે પયીર આ એનાલીટીક એન્જીનમાાં પંચકાર્્ડમાાં ઉપયોગ કરી એક
દ્વારા બ
ે પટ્ટીનો ઉપયોગ કરી ગુણાકાર, ભાગાકાર, સરવાળા, પ્રોગ્રામ બનાવ્યો, આમ અગસ્ત અડા એ Computer
બાદબાકી માટે યંત્ર બનાવવામાાં આવ્્યુું . આ યંત્રમાાં હાડકાનો જગતમાાં પ્રથમ કમ્પ્યુટર પ્રોગ્રામર બન્યા હતા.
ઉપયોગ થયો હોવાના કારણ
ે ત
ે ન
ે ન
ે પ્પીર બોનસ કહ
ે વામાાં À અગસ્ત અડા એ બાયનરી આંક (0,1) ના શોધક પણ મનાય
આવ
ે છ
ે . આ ન
ે પ્પીર બોન્સમાાં 0 થી 9 અંકોનો ઉપયોગ છ
ે .
કરવામાાં આવ્યો હતો. À Computer ન
ે હિન્દીમાાં સંગણક કહ
ે છ
ે . સૌથી વધુ Com-
À ઈ.સ. 1920માાં ન
ે પ્પીર બોન્સ પરથી પ્રે રણા લઈ વિલીયમ puter ધરાવતો દેશ U.S.A. છ
ે .
ઓડ્્રરિ ડ દ્વારા સ્લાઈડરૂલની રચના કરવામાાં આવી. જેનો À ભારતનું સૌપ્રથમ કોમ્પ્યુટર સિદ્ધાર્્થ હતું. જે Electronic
ઉપયોગ પણ સરવાળા, બાદબાકી, ગુણાકાર, ભાગાકાર માટે Corporation of India દ્વારા નિર્્મમિત હતું.
થયો હતો. À ભારતનું પ્રથમ સુપર કોમ્પ્યુટર PARAM-8000 હતું. જે
À ઈ.સ. 1642માાં ફ્રાન્સના વ
ૈ જ્ઞાનિક બ્લે ઇઝ પાસ્કલ દ્વારા ત
ે ના C-DAC (Center for Developing Advance Comput-
ે જે એક ટેકસ ઓફિસર હતા ત
પિતા ક ે મન
ે ગણતરી કરવામાાં ing) દ્વારા નિર્્મમિત હતું. જેનું Head Quarter પુના (મહારાષ્ટટ્ર)
પડતી તકલીફ દૂર કરવા એક મિક
ે નીક યંત્ર બનાવવામાાં આવ્્યુું , માાં છ
ે .
જેન
ે પાસ્કાલાઈન નામની ઓળખવામાાં આવ્્યુું , જે ુ દનિયાનું À પ્રથમ કોમ્પ્યુટર બે
ેં ગ્લોરની એક Post Office માાં મૂકવામાાં
પ્રથમ મિક
ે નિકલ ક
ે લ્યુલ
ે ટર તરીક
ે ઓળખાય છ
ે . આવ્્યુું હતું. ભાજપા (BJP) દ્વારા સૌ પ્રથમ Political Web-
À ઈ.સ. 1822માાં ક
ે મ્બીઝ યુનિવર્્સસિટીમાાં ગણિતશાસ્ત્રી એવા site 1996માાં બનાવવામાાં આવી હતી.
લંડનના વ
ૈ જ્ઞાનિક ચાર્લલ્સ બ
ે બ
ે ઝ દ્વારા ગણતરીમાાં પડતી À ભારતનું પ્રથમ સિલિકોન વ
ે લી બે
ેં ગલુરુ છ
ે . ભારતમાાં પ્રથમ
તકલીફો દૂર કરવા માટે 1822માાં પ્રથમ એક ડિફન્સ એન્જીન ISP À VSNL (Videsh Sanchar Nigam Ltd) હતું.
બનાવવામાાં આવ્્યુું . À Internet ઉપર પ્રથમ Newspaper “The Hindu” દ્વારા
À ઈ.સ. 1833માાં આ એન્્જજિનમાાં સુધારા-વધારા કરી એનાલીટીક શરૂ કર્્યુ ું હતું.
એન્જીન (Analytic Enginee)ની શોધ કરી. આ એનાલીટીક
એન્જીન માાં Input out, Process અન
ે Output એવી
તમામ પ્રક્રિયા બાદ Output મળતું હતું.

ુ . કલાર્્ક 173
AMC સહાયક જ
 સહાયક જ
ુ . કલાર્્ક
કમ્પ્યૂટરની પ
ે ઢીઓનું વર્ગીકરણ (હાર્્ડવ
ે ર આધારિત)
હાર્્ડવ
ે ર અન
ે ટેક્નોલોજી આધારિત કમ્પ્યૂટરન
ે ત
ે ની લાક્ષણિકતા અનુસાર 5 ભાગોમાાં વિભાજિત કરી શકાય.
પ
ે ઢી સમયગાળો ટેકનોલોજી લાક્ષણિકતા ઉદાહરણ
પ્રથમ ઈ.સ. 1945 થી ઈ.સ વ
ે ક્યૂમ ટ્યુબ્સ ઓછી ઝડપ, IBM UNIVAC - 1.
1955 ઓછા કાર્્ય ક્ષમ, ENIAC
ઓછા ઉપયોગી ક ે
બિનઉપયોગી, કદમાાં
મોટા
દ્વિતીય ઈ.સ. 1955 થી ઈ.સ. ટ્્રરાન્ઝીસ્ટર કદમાાં અગાઉની પ ે ઢી IBM 1620
1965 કરતાાં નાના, સાાંક
ે તિક
(Assembly) ભાષાનો
ઉપયોગ, ઝડપ વધાર ે
તૃતીય ઈ.સ. 1965 થી ઈ.સ. Integrated Circuits કદમાાં નાના,વપરાશમાાં IBM 360,PDP 8,
1980 (ICs) સરળ,Business માટે PDP 11
ઉપયોગી, એક પ્રકારના
મિની કમ્પ્યૂટર્્સ
ચોથી ઈ.સ. 1980 થી ઈ.સ VLSI (Very Large અંગત કાર્યો માટે IBM PC Apple II.
1989 Scale Integration) સરળ, Business Cray શ્
રે ણીના કમ્પ્યૂટર્્સ
માટે ઉપયોગી, ઝડપી
ક્રિયા પ્રતિક્રિયા આપતું
મશીન, ખૂબજ ઝડપથી
આઉટપુટ મ ે ળવી શકાય
ત
ે વા કમ્પ્યૂટર
પાાંચમી ઈ.સ. 1989 થી આજ Latest Software અતિ આધુનિક, IBM Notebook,
સુધી Technology & Ar- સરળ ન ે ટવર્્ક જોડાણ, Pentium Series,
tificial Intelligence પોર્્ટ બલ, અતિ ઝડપી. PARAM 10000 etc.
(AI) User Friendly
કમ્પ્યૂટરની પ
ે ઢીઓનું વર્ગીકરણ (પ્રોગ્રામિંગ / સોફ્ટવ
ે ર આધારિત)
પ્રોગ્રામિંગ ક
ે સોફ્ટવ
ે ર ટેક્નોલોજીના આધાર
ે પણ કમ્પ્યૂટરની પ
ે ઢીઓન
ે વિસ્તૃ ત કરી શકાય છ
ે .
પ
ે ઢી લાક્ષણિકતા
પ્રથમ પહે લી પ
ે ઢીની પ્રોગ્રામિંગ લે
ેં ગ્
વે જન
ે મશીન લેેં ગ્
વે જ ક
ે બાઇનરિ લે
ેં ગ્વે જ કહે છ
ે . આ પ્રકારની ભાષામાાં ફક્ત બ ે
જ અંકો 0 અન ે 1 નો ઉપયોગ થાય છ ે . આ ભાષાના ઉપયોગથી ડ ે ટા અન ે ઇન્ફોર્મે શન આપવાનું કામ અઘરુ ું
છ
ે . કમ્પ્યૂટર ઈલે ક્ટ્રોનિક ડિવાઇસ હોવાથી આ પ્રકારની દ્વિઅંકી ભાષા સમજી શક ે છ
ે .
દ્વિતીય આપે ઢીની પ્રોગ્રામિંગ ભાષાન
ે એસ
ે મ્બલી લે
ેં ગ્
વે જ કહ
ે છ
ે . સાાંક
ે તિક ચિન્હનો ઉપયોગ કરીન
ે આ લે
ેં ગ્
વે જ
લખવામાાં આવતી હતી. જે કંટાળો ઉપજાવ ે ત
ે વી હતી.
તૃતીય આ પ્રોગ્રામિંગ લે
ેં ગ્
વે જન ે હાયર લ
ે વલ લેેં ગ્
વે જ કહ ે છે . અગાઉની પ ે ઢીઓમાાં માહિતીનું આદાન પ્રદાન કરવાનું
કામ કંટાળાજનક હતું ત ે બાબતને ધ્યાનમાાં રાખીન ે અંગ્રે જી ભાષાના એક ભાગ તરીક ે હાયર લ
ે વલ લે
ેં ગ્
વે જનો
વિકાસ થયો. આ અંગ્ રે જી ભાષાન ે મશીન લે ેં ગ્ ે ટરનો (Compiler or in-
વે જમાાં કન્વર્્ટ કરવા માટે ટ્્રરાન્સલ
terpreter) ઉપયોગ કરવામાાં આવ્યો. ટ્્રરાન્સલ ે ટરનું મુખ્ય કાર્્ય ઇંગ્લિશ લે
ેં ગ્
વે જમાાં લખાય
ે લી સુચનાઓન
ે
(Instruction) મશીન લે
ેં ગ્
વે જમાાં કન્વર્્ટ કરવાનું છ
ે .
ચોથી આપ ે ઢીની પ્રોગ્રામિંગ લે
ેં ગ્
વે જમાાં કોડિંગ એટલ
ે ક
ે પ્રોગ્રામિંગની મહ
ે નત ઓછી થાય ત ે રીત ે "How to do"
(ક
ે વી રીત
ે કાર્્ય કરવું)ની જગ્યાએ "What to do” (શું કાર્્ય કરવું) ની રીત ે કાર્્ય કરીને પ્રોસ
ે સન
ે ઝડપી
બનાવવામાાં આવી. SQL (Structured Query Language) એ આ પ ે ઢીનું ઉદાહરણ છ ે .

174 Gyan Sarthi

 માઈક્રોસોફ્ટ વિન્ડોઝ Gyan Sarthi

વિન્ડોઝનો ઈતિહાસ

À બીલ ગ
ે ટ્સ (Bill Gates) અન
ે પૉલ એલન (Paul Allen) એ 1975 માાં માઇક્રોસોફ્ટ કમ્પની ભાગીદારીમાાં શરુ કરી. ત્યારબાદ
અલગ અલગ વર્્ષમાાં વિન્ડોઝના નીચ
ે મુજબના વર્્ઝ ન રજૂ કરવામાાં આવ્યા હતા.

વર્્ષ વર્્ઝ ન મ
ુ ખ્ય લાક્ષણિકતા
માઇક્રોસોફ્ટ વિન્ડોઝ 1.0 માાં MS-DOS ના કમાન્ડ ટાઇપ કરવાન
ે બદલ
ે કોઇપણ કાર્્ય
કરવા માત્ર "સ્ક્રીન” અથવા "વિન્ડો" પર માઉસ ખસ
ે ડો અન
ે ક્લિક કરો ત
ે વી સુવિધા હતી
ે મજ ડ્્રરોપ ડાઉન મ
ત ે નુ, સ્ક્રોલબાર અન
ે ડાયલોગ બોક્સનો ઉપયોગ પ્રોગ્રામ જાણવા અન
ે
1985 1.0
વાપરવા માટે સરળ હતો. બ
ે વિન્ડો વચ્
ચે સહ
ે લાઈથી સ્વીચીીંગ થઇ શકતું હતું ત
ે મજ ફાઈલ
મ
ે ન
ે જમ
ે ન્ટ, પ
ે ઈન્ટ, વિન્ડો રાઈટર, નોટપ
ે ડ, ક
ે લ્ક્યુલ
ે ટર, ક
ૅ લ
ે ન્ડર, કલોક અન
ે ગ
ે ઇમનો પણ
સમાવ
ે શ કરવામાાં આવ્યો હતો.
આ વિન્ડોઝ અગાઉના વર્્ઝ ન કરતાાં નોોંધપાત્ર સારી કામગીરી, 16 રંગો સાથ
ે અદ્યતન
ગ્રાફિક્સ અન
ે સુધાર
ે લ આઇકોન ધરાવતું હતું. ત
ે માાં પ્રોગામ મ
ે ન
ે જર, ફાઈલ મ
ે ન
ે જર, અન
ે
1992 3.1
પ્રિન્ટ મ ે જર જેવા પ્રોગ્રામ અન
ે ન ે વધુ ગ
ે ઇમનો સમાવ
ે શ કર
ે લ હતો, ત
ે માાં ન
ે ટવર્્ક સપોર્્ટ પણ
હતો.
ે ટીીંગ સિસ્ટમ હતી જેમાાં ઈન્ટરન
વિન્ડોઝ 95 32 બીટ ઓપર ે ટ, ડાયલ અપ ન
ે ટવર્્કિિંગ, ત
ે મજ
હાર્્ડવ
ે ર અન
ે સોફ્ટવ
ે ર ઇન્સ્ટોલ કરવા પ્લગ એન્ડ પ્
લે સુવિધા, મલ્ટીમીડિયા, મોબાઈલ
1995 95
કમ્પ્યુટીીંગ અન
ે ન
ે ટવર્્કિિંગની સુવિધા હતી. સૌ પ્રથમવાર ત
ે માાં મ
ે નુ, ટાસ્કબાર, સ્ટાર્્ટ બટન,
અન
ે દર
ે ક વિન્ડોન
ે મિનિમાઇઝ, મ
ે ક્સીમાઈઝ અન
ે વિન્ડોન
ે બંધ કરવા બટન હતા.
વિન્ડોઝ 98માાં કમ્પ્યૂટર અન
ે ઈન્ટરન
ે ટ પરથી વધુ સરળતાથી માહિતી મ
ે ળવી શકાતી હતી
1998 98 ત
ે મજ DVD ડિસ્ક અન
ે યુનિવર્્સ લ સિરીયલ બસ (યુએસબી) માટેની સુવિધા અન
ે પ્રોગ્રામન
ે
ઝડપથી ઓપન કરવા ક્વિક લોન્ચ બારનો સમાવ
ે શ કરવામાાં આવ્યો હતો.
ત
ે ઝડપી, સારી અન ે ટીીંગ સિસ્ટમ હતી, જેમાાં
ે સરળ વિઝ્યુઅલ ડિઝાઇન ધરાવતી ઓપર
સ્ટાર્્ટ મ
ે નુ, ટાસ્કબાર અન
ે કન્ટ્રોલ પ
ે નલ ન
ે ટવર્્ક વિઝાર્્ડ , મીડિયા પ્
લે યર, મુવી મ
ે કર અન
ે
2001 XP
ડિજિટલ ફોટો, રીમોટ ડ
ે સ્કટોપ, ફાઈલ એન્ક્રીપ્શન સિસ્ટમ અન
ે એડવાન્સ ન
ે ટવર્્કિિંગ
ત
ે મજ વાયરલ
ે સન
ે ટવર્્ક , વિન્ડો મ ેં જર, રીમોટ આસિસ્ટન્ટ જેવી સુવિધાઓ હતી.
ે સે
ે માાં મજબુત સુરક્ષા, યુઝર એકાઉન્ટ કન્ટ્રોલ, બીટ લોકર ડ્્રરાઈવ એન્ક્રીપ્શન, ત
ત ે મજ નવું
2006 Vista
સ્ટાર્્ટ બટન અન
ે ૩5 ભાષાઓ ઉપલબ્ધ હતી.
ત
ે માાં વધુ થીમ, ડ
ે સ્કટોપ સ્લાઈડ શો, ગ
ે ઝ
ે ટ અન
ે સ્લાઈડ બાર, ફ
ે ડર
ે ટેડ સર્્ચ , જમ્પ લિસ્ટ,
ટચ સ્ક્રીન, શ
ે ક અન
ે સ્ને પ ની સુવિધા આવ
ે લછ
ે . એપ્લીક
ે શનન
ે ટાસ્કબારમાાં પીન કરી
2009 7
શકાય છ
ે , ઓપન એપ્લીક
ે શનનો વધુ સારો થમ્બન
ે લ પ્રિવ્યુ મ
ે ળવી શકાય છ
ે તથા
નોટીફીક
ે શન એરિયા ત
ે મજ એરો પીક બટન આવ
ે લા છ
ે .
ત
ે સાવ નવો દેખાવ ધરાવ ે . જેમાાં માઉસ અન
ે છ ે ટચસ્ક્રીનથી કામ કરી શકાય છ
ે .ત
ે માાં
2012 8 વિન્ડો સ્ટોર, કલાઉડ સ્ટોર
ે જ, નવું ટાસ્ક મ
ે ન
ે જર, એન્ટી વાયરસ ડિફ
ે ન્ડર વગ
ે ે રનો સમાવ
ે શ
કરવામાાં આવ્યો છ
ે .

ુ . કલાર્્ક 185
AMC સહાયક જ
 Gyan Sarthi
¬ ગ
ે ટવ
ે (Gateway) : વહન થતા Electric Signals નબળા પડ ી શક
ે છ
ે અથવા
À ગ
ે ટવ
ે એ એક એવું ડિવાઈસ છ
ે ક ે બ
ે જ ે અલગ અલગ ખામી સર્જા ય શક
ે છ
ે . આવા સંજોગોમાાં એમ્પ્લીફાયર (Am-
પ્રકારના ન
ે ટવર્્ક નું જોડાણ કર
ે છ
ે . plifier) અન
ે રીપીટર (Repeater) Signalની શકિત
À ઉદાહરણ તરીક
ે કમ્પ્યૂટર ન
ે ટવર્્ક નું જોડાણ મોબાઇલ ન
ે ટવર્્ક વધારી ત
ે માાંની ખામી દૂર કરી આગળ વધાર
ે છ
ે .
ક
ે ટ
ે લિફોન ન
ે ટવર્્ક સાથ
ે કરવું. À આ પ્રકારના ઉપકરણનું કાર્્ય પંપીગ સ્ ે વું હોય છ
ટે શન જ ે .
À આજકાલ બજારમાાં ઉપલબ્ધ Router ત
ે મજ Switchમાાં À ક્ રીપીીંગ ટૂલ (Crimping Tool) :
ગ
ે ટવ
ે ની મર્યાદિત સુવિધા હોય છ
ે . À UTP ક
ે બલમાાં કન
ે કટર જોડવા માટ ે વા Crimping
ે પક્કડ જ
À એમ્પ્લીફાયર અન
ે રીપીટર (Amplifier & Repeater) : Toolનો ઉપયોગ થતો હોય છ
ે .
À વાયરનો ઉપયોગ જયાર
ે કમ્પ્યૂટર ન
ે ટવર્્કમાાં કરવામાાં આવ
ે À આ ટૂલ દ્વારા RJ-45 Connectorન
ે UTP ક
ે બલ સાથ
ે
ત્યાર
ે ક
ે બલની લંબાઇ ધ્યાનમાાં રાખવી જોઇએ. આસાનીથી જોડ ી શકાય છ
ે .
À જો UTP ક
ે બલ 100 મીટરથી વધુ લંબાઇ ધરાવ
ે તો ત
ે માાં

ન
ે ટવર્્ક ટોપોલોજી (Network Topology)

À LANમાાં ભાગ લ
ે તા વિવિધ કમ્પ્યૂટર એક-બીજા સાથ
ે ક
ે વી રીત
ે જોડાય
ે લા છ
ે ,ત
ે વ્યવસ્થાન
ે ન
ે ટવર્્ક ટોપોલોજી (Network
Topology) કહ
ે વામાાં આવ
ે છ
ે .
ે શ, સ્ટાર, ટ્્ર રી તથા હાઇબ્રીડ વગ
À બસ, રીીંગ, મ ે ે ર પ્રકારની ટોપોલોજી પ્રચલિત છ
ે .
À આજ-કાલ મોટાભાગના કમ્પ્યૂટર ન
ે ટવર્્કમાાં સ્ટાર ટોપોલોજી વધુ પ્રમાણમાાં જોવામાાં આવ
ે છ
ે .
¬ બસ ટોપોલોજી (Bus Topology) : શક
ે છ
ે ત
ે મજ એક સાથ
ે બ
ે થી વધુ કમ્પ્યૂટર ેડટાનું પ્રત્યાયન
À આમાાં બધાજ કમ્પ્યૂટર એક મુખ્ય ક
ે બલ (Bus) સાથ
ે કરી ન શક
ે ત
ે માટ
ે ટોકન પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરવામાાં આવ
ે
જોડાય
ે લ હોય છ ે રીત
ે . (જ ે સોસાયટ ીમાાં પાણીની પાઇપ દર
ે ક છ
ે .
ઘર સાથ
ે જોડાય
ે લ હોય છ
ે )ત
ે સમય
ે Co- axial cableનો À ટોકન વ્યવસ્થામાાં દર
ે ક કમ્પ્યૂટરન
ે ચોક્કસ સમય માટ
ે વારા-
ઉપયોગ વધુ પ્રચલિત હતો. ફરતી ટોકન આપવામાાં આવ
ે છ ે કમ્પ્યૂટર પાસ
ે .જ ે ટોકન હોય
ે ન
À Bus Topologyમાાં એક વિશિષ્ટ પ્રકારનું ડિવાઈસ જ ે ફકત ત
ે જ કમ્પ્યૂટર અન્ય કમ્પ્યૂટરન
ે ેડટા મોકલી શક
ે છ
ે .
મધ્યસ્થ ન િયંત્રક (Central Controller) કહ
ે વાય છ
ે , ત
ે À Ring Topologyમાાં પણ ન
ે ટવર્્ક ધીમી ગતિથી કાર્્ય કરતું
પણ જોડાય
ે લું હોય છ
ે . હોય છ
ે ત
ે મજ જો Loopમાાં ક્ષતિ પહોોંચ
ે તો સંપૂર્્ણ ન
ે ટવર્્ક
À ન
ે ટવર્્કમાાં કોઇપણ બ
ે કમ્પ્યૂટર જયાર
ે એક- બીજા સાથ
ે બંધ પડ ી જાય છ
ે .
ેડટાનું પ્રત્યાયન કરવા ઇચ્છતા હોય ત્યાર
ે ત
ે બન્ને કમ્પ્યૂટર ¬ મ
ે શ ટોપોલોજી (Mesh Topology) :
વચ્
ચે પથ રચવાનું કાર્્ય Central Controllerનું છ
ે . À મ
ે શ ટોપોલોજીમાાં દર
ે ક કમ્પ્યૂટર અન્ય બધા કમ્પ્યૂટર સાથ
ે
À આ પ્રકારની વ્યવસ્થામાાં કોઇપણ સમય
ે ફકત બ
ે કમ્પ્યૂટર જોડાય
ે લા હોય છ
ે .
Communicate કરી શક
ે છ
ે ત
ે મજ કમ્પ્યૂટરની સંખ્યા À દર
ે ક કમ્પ્યૂટર અન્ય કમ્પ્યૂટર સાથ
ે અલગ અલગ વાયર દ્વારા
વધતા ન
ે ટવર્્ક નું કાર્્ય ધીમી ગતિએ ચાલ
ે છ
ે . જો મુખ્ય વાયર જોડાય
ે લ હોય છ
ે .
(bus)ન
ે ક્ષતિ પહોોંચ
ે તો સંપૂર્્ણ ન
ે ટવર્્ક બંધ થઇ શક
ે છ
ે . À આ પ્રકારની ટોપોલોજીમાાં વિશ
ે ષ પ્રકારના Network
¬ રીીંગ ટોપોલોજી (Ring Topology) : cardની જરૂર પડતી હોય છ
ે ક ે માાં એકથી વધુ વાયરન
ે જ ે
À આ ટોપોલોજીમાાં દર
ે ક કમ્પ્યૂટર વર્્તતુ ળાકાર રીત
ે એક-મ
ે ક જોડ ી શકાય.
સાથ
ે Connect થય
ે લા હોય છ
ે . À Mesh Topologyનું અમલીકરણ ખૂબજ અઘરુ
ું છ
ે .ત
ે મજ
À આ પ્રકારની રચનાન
ે લૂપ (Loop) પણ કહ
ે વામાાં આવ
ે છ
ે . ે મ વધુ કમ્પ્યૂટરન
જ ે જોડવાનો પ્રયત્ન કરવાાં ત
ે મ વધુન
ે વધુ
À Ring Topologyમાાં ેડટાનું પ્રત્યાયન વતુળમાાં ફકત એકજ ક
ે બલની જરૂર િયાત પડ
ે છ
ે .
દિશામાાં થઇ શક
ે છ
ે . ¬ સ્ટાર ટોપોલોજી (Star Topology) :
À કોઇપણ સમય
ે ફકત બ
ે કમ્પ્યૂટર વચ્
ચે ેડટાનું પ્રત્યાયન થઇ À આ પ્રકારની ટોપોલોજીમાાં દર
ે ક કમ્પ્યૂટર એક વિશિષ્ટ
ુ . કલાર્્ક 195
AMC સહાયક જ
 ઈ
ં ટરન
ે ટ (Internet) Gyan Sarthi

À Internet નું પૂરુ

ું નામ Interconnected Network .
ે ઈ.સ. 1961 માાં U.S.A. ના Defence વિભાગ દ્વારા બનાવવામાાં
À ુ દન િયાનું પ્રથમ Internet Network એ ARPANET હતું. જ
આવ્્યુું હતું.
À Internet માાં Data નું વહન કરવા મુખ્યત્ ે Protocol વપરાય છ
વે જ ે ત
ે નીચ
ે મુજબ છ
ે .
1. TCP - Transmission Control Protocol
2. IP - Internet Address Protocol
3. FTP - File Transfer Protocol
4. HTTP - Hyper Text Transfer Protocol

IP Address

À Internet Network માાં જોડાય

ે લા તમામ Node ન
ે એક અજોડ Address આપવામાાં આવ
ે લ હોય છ
ે . આ Address ન
ે Inter-
net Address કહ
ે વામાાં આવ
ે છ
ે .
À IP Address મુખ્ય બ
ે Version માાં હોય છ
ે .
À IPV4-32 Bit
À IPV6-128 Bit
À IPV4માાં ુ કલ 4 અબજ IP Address સમાવી શકાય છ
ે .
À IP Address મુખ્ય ચાર ભાગમાાં વહે
ેં ચાય
ે લું હોય છ ે 0-255ની Range માાં જ હોય છ
ે .જ ે .

WWW - World Wide Web - W3

ે ટવર્્ક નું જાળું બનાવવામાાં આવ

À એવા સર ટ ીર્્મ બર્્ન સલી દ્વારા એક વિશ્વ વ્યાપી કોમ્પ્યુટર ન ે એવી શોધ કરવામાાં આવી. આ શોધન
ે
World Wide Web એવું નામ આપવામાાં આવ્્યુું .
À આ WWW માાં જોડાય
ે લા Device માાં રહ
ે લી માહિતી એકબીજા સાથ
ે Hyperlink દ્વારા જોડાય
ે લ હોય છ
ે .
À આ WWW માાં Documents ન
ે Hyperlink થી એકબીજા સાથ
ે જોડવા માટ
ે ત્રણ અંગો જરૂરી છ
ે .
(1) HTML
(2) HTTP
(3) Web Browser
ે ની રચના ટ ીમ બર્્ન સ લી દ્વારા કરવામાાં આવી હતી.
À જ
À HTML: Hyper Text Markup Language આ ભાષાનો ઉપયોગ
À Document, Files વગ
ે ે રન
ે Hyperlinkથી જોડ ી Web Page બનાવવા થાય છ
ે .
¬ HTTP : Hyper Text Transfer Protocol : ternet Explorer, Safari વગ
ે ેર છ
ે .
À આ Protocol દ્વારા Websites ની માહિતી Send અન
ે À Web Browser ન
ે Refresh કરવા F5 Key Press થાય
Receive કરી શકાય છ
ે . છ
ે .
¬ Web Browser : À વ
ે બ બ્રાઉઝરમાાં જોય
ે લી તમામ વ
ે બસાઈટન
ે History માાં
À વ
ે બ બ્રાઉઝર એવું Software છ ે ના માધ્યમથી
ે જ જોઈ શકાય છ
ે .
ઇન્ટરન
ે ટની ુ દન િયાની તમામ Hyperlink Document Ac- ¬ Web Page :
cess કરી શકાય છ
ે . À File Audio, Video, Document ક
ે Text સ્વરૂપમાાં હોય
À સૌ પ્રથમ Web Browser Mosaic હતું. ત
ે ન
ે Hyper Media સ્વરૂપમાાં બનાવવામાાં આવ
ે છ
ે .
À હાલમાાં પ્રચલિત વ
ે બ બ્રાઉઝરમાાં Google Chrome, In- À આ દર
ે ક Document ન
ે Web Page કહ
ે વામાાં આવ
ે છ ે .
AMC સહાયક જ ુ . કલાર્્ક 197