( 247Naukri ) Itihas & Bhugol PDF Study Material

Download From 247naukri.blogspot.
in
Anamika academy, 9979 9979 45
¼khíkLkku EríknkMk
ºký ¼køk
uz{e
1) «k[eLk ¼khík 2) {æÞfkr÷Lk 3) yðko[eLk
(E.Mk. Ãkqðuo 3000 Úke E.Mk.998) (E.Mk. Ãkqðuo 998Úke E.Mk.1772 (E.Mk. Ãkqðuo 1772Úke E.Mk.1947

1) «køk yiríknkrMkf fk¤ 1) MkÕíkLkík fk¤ 1) ÞwhkurÃkÞLk «òLkwt ykøk{Lk
  ftÃkLkeLkwt ykøk{Lk

• økw÷k{ðtþ
• Ãkk»kký Þwøk
k yuf
 2) 1857Lkku rðÃ÷Ãkð
• ykrËÃkk»kký Þwøk
• {æÞ Ãkk»kkýÞwøk • r¾÷S ðtþ
 3) ¼khíkLkku MðkíktºÞ Mktøkúk{
2) nzÃÃkk MktMf]rík
3) ykÞkuo • íkw½÷¾ ðtþ
 4) økktÄeÞwøk

• MkiÞË ðtþ
• ðirËf MktMf]rík

• W¥kh ðirËffk¤
• ÷kuËe ðtþ
4) Mktøk{ MkkrníÞ

5) siLk Ä{o
rðsÞLkøkhLkwt rnLËw hksÞ
6) çkkiØ Ä{o
kr{f

7) 16 {nksLk ÃkË
þe¾ Ä{o
{økÄLkwt Mkk{úksÞ
2) {w½÷ Mkk{úksÞ
- çk]nËTÚk ðtþ

- nÞof ðtþ
BHAJSO
- rþþwLkkh
 çkkçkh
- LktË ðtþ
nw{kÞq
{kiÞo Þwøk
þuhþkn þqhe
yLkw{kiÞo Þwøk
yLk
 yfçkh
økwó Þwøk
 snktøkeh
fw»kkýku
 þknsnkt
 n»koðÄoLk (ðÄoLkðtþ)
 ykihtøkÍiçk
 swËe swËe «kËurþf Mk¥kk
3) {hkXkÞwøk
(hksÃkqík þkûkfkuLkku WËÞ)

 AºkÃkrík rþðkS
 þt¼kS
 hkòhk{
 íkkhkçkkE
þknw
Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 1

Download From 247naukri.blogspot.in
• «k[eLk ¼khík :
(E.Mk. Ãkqðuo 3000 Úke E.Mk.998)
• «køk yiríknkrMkf ÞwøkLku Ãkk»kkýÞwøk yLku Äkíkw Þwøk{kt ðnu[e þfkÞ.
(1) Ãkk»kký Þwøk : ykrË{kLkð íkhefuLkwt SðLk Sðíkk {Lkw»ÞLku Mkki «Úk{ ÃkÚÚkhku nkÚk{kt ykÔÞk. yk ÃkÚÚkhkuLku íku ykuòh
uz{e
íkhefu ðkÃkhíkku ÚkÞku.
(2) ykrË Ãkk»kkýÞwøk : {æÞ«Ëuþ{kt ¼e{xçkuxfkLke økwVkyku{ktÚke yk Mk{ÞLkk ÃkÚÚkhku {éÞk Au. íkuLkku Mk{Þøkk¤ku
E.Mk. Ãkqðuo 10,000 Lke ykMkÃkkMkLkku økýe þfkÞ.
(3) {æÞ Ãkk»kkýÞwøk : E.Mk. Ãkqðuo 6000Lke ykMkÃkkMkLkk Mk{Þ{kt LkËeykuLkk fkuíkhku, økwVkyku ðøkuhu{kt ðMkðkx fhíkku
{kLkðe ÃkÚÚkhkuLkku ftEf y÷øk heíku WÃkÞkuøk fhíkku ÚkÞku.
- yk Mk{ÞLkk yðþu»kku MkkuLk, Lk{oËk, {ne, {kÍ{, økkuËkðhe ðøkuhu LkËeykuLkk fkuíkhku{ktÚke «kó ÚkÞk.
k yuf
(4) {æÞ yLku LkqíkLk Ãkk»kkýÞwøk : yk Þwøk Ëhr{ÞkLk {kýMku nkzfkt, ÃkþwykuLkwt [k{zwt, Íkz-ÃkkLk íkÚkk ÃkÚÚkhkuLku ½MkeLku
ríkûý nrÚkÞkh çkLkkðíkkt þe¾e ÷eÄwt.
- WÃkhkuõík LkËeyku ÃkkMkuÚke ykðk «fkhLkk yðþu»kku {éÞk.
- nðu {kýMk ¾uíke íkhV ðéÞku yLku MÚkkÞe SðLk Sðíkku ÚkÞku.
- yk Mk{Þ{kt rðrðÄ Äkíkwyku{ktÚke {Lkw»Þ Ãkrhr[ík ÚkÞku ykÚke yk Þwøk ÄkíkwÞwøk íkhefu yku¤¾kÞ Au.
• ÄkíkwÞwøkLkk ºký «fkh Au :
(1) íkk{úÞwøk
(2) fktMÞÞwøk
kr{f
(3) ÷kunÞwøk
- íÞkhçkkË ¼khík{kt yk «fkhLkk rLk»kkËku : (ykrË {kLkðku) WÃkhktík yuf LkøkheÞ MktMf]ríkLkku rðfkMk ÚkÞku.
(2) nzÃÃkeÞ MktMf]rík - ®MkÄw MktMf]rík
(E.Mk. Ãkqðuo 3000 Úke E.Mk. Ãkqðuo 1500)
* {wÏÞ òrík : ÿrðzku
* ÔÞðMkkÞ : ¾uíke yLku ÃkþwÃkk÷Lk
* {wÏÞ Ãkþw : yuf þ]tøke Ãkþw, ¾qtÄ ðk¤ku çk¤Ë
yLk
* rðrþüíkk : økxh ÔÞðMÚkk, ykÞkuSík Lkøkh ÔÞðMÚkk, LkøkhkuLkk hMíkk fkx¾qýu {¤íkk.
 íkuyku rþð-ÃkkðoíkeLke Ãkqò fhíkk.
 íkuyku ÷ku¾tz ÄkíkwÚke yòý níkk.
 MkwíkhkW fkÃkz yLku QLkLkk ð†kuLkku WÃkkuÞøk fhíkk.
 nzÃÃkkfk÷eLk MktMf]rík{kt :
MkkiÚke W¥kh{kt {¤e ykðu÷ MÚk¤ : {ktzk (sB{w ÃkkMku, fk~{eh)
MkkiÚke Ërûký{kt {¤e ykðu÷ MÚk¤ : ËkÞ{kçkkË ({nkhk»xÙ)
MkkiÚke Ãkqðo{kt {¤e ykðu÷ MÚk¤ : yk÷{økeh (W¥kh«Ëuþ)
MkkiÚke Ãkrù{{kt {¤e ykðu÷ MÚk¤ : MkwõíkkøkUzkuh ({w÷íkkLk, ÃkkrfMíkkLk)

{wÏÞ nzÃÃkkfk÷eLk Lkøkhku

(E.Mk. Ãkqðuo 3000 Úke E.Mk. Ãkqðuo 1500)
Lkøkh nk÷Lkwt MÚk¤ ð»ko þkuÄfíkko rðþu»kíkk
uz{e
nzÃÃkk ®MkÄ «Ëuþ (ÃkkrfMíkkLk) 1921 ËÞkhk{ MkknLke hkðe LkËeLkk rfLkkhu
{kuLx økku{rhLk (ÃkkrfMíkkLk)
{kunU-òu Ëzku ÷kh¾kLkk rsÕ÷ku 1922 h¾k÷ËkMk çkuLkSo ®MkÄw LkËe
(ÃkkrfMíkkLk) ({hu÷kLkku xufhku)
÷kuÚk÷ y{ËkðkË 1955 yuMk.ykh.hkð ¼kuøkkðku LkËe
k yuf
Äku¤fk íkk÷wfk{kt 1963 ({hu÷kLku xufhku)
[kLk-nwt-Ëzku ÃkkrfMíkkLk 1931 yuLk.S. {sw{Ëkh ®MkÄw LkËeLkk rfLkkhu
zkì. yu. ½ku»k
htøkÃkwh MkwhuLÿLkøkh (økwshkík) 1931 ykh.yuMk. ðíMk ¼kËh LkËeLkk rfLkkhu
(økwshkík{kt «Úk{ {¤u÷) 1953{kt ¾kuËfk{
hkuÃkz Ãktòçk (ykÍkË ¼khíkLke «Úk{ MkkEx) 1953 ðkÞ.ze. þ{ko Mkík÷s LkËe
fk÷eçktøkLk hksMÚkkLk 1953 çke.çke. ÷k÷ yLku ½k½h LkËe, 1000
f{÷kLktË ½ku»k sux÷e Þ¿kðuËeyku {¤u÷
kr{f
fkuxzeS ®Mk½ (ÃkkrfMíkkLk) 1955 VÍ÷ yn{Ë¾kLk ®MkÄw LkËeLkk rfLkkhu
yk÷{økehÃkwh {uhX (W¥kh«Ëuþ) 1958 ðkÞ.ze. þ{ko ®nzý LkËeLkk rfLkkhu
Mkqhfkuxzk fåA 1964 søkíkÃkrík òu»ke ½kuzkLkk yðþu»kku
Äku¤kðehk fåA 1991 hrðLÿ rçk~ík - ÷wýe LkËe
-ºký MíkheÞ Lkøkhh[Lkk
- MkkiÚke {kuxwt Lkøkh
* økwshkíkLkk nzÃÃkkMktMf]ríkLkk fuLÿku

yLk
rsÕ÷ku
• fåA : «k[eLk yðþu»kku {¤e ykÔÞk. íku MÚk¤ku fqhLk, ÷k¾Ãkh, Äku¤kðehk, ËuMk÷Ãkwh, Ãkçkw{Z, Mkwhfkuxfk
• ò{Lkøkh : ÷k¾kçkkð¤, yk{hk
• økehMkku{LkkÚk : «¼kMkÃkkxý
• MkwhuLÿLkøkh : htøkÃkwh
• {kuhçke : fwLíkkMke
• hksfkux : ykxfkux, hkuÍze
• {nuMkkýk : ÷kt½ýs, fkux, ÃkuZk{÷e
• y{ËkðkË : Äku¤fk
• Mkwhík : {k÷ðý

• ¼khík{kt nzÃÃkk MktMf]ríkLkk yLÞ fuLÿku :

- yk÷{økehÃkwh (W¥kh«Ëuþ) - çkLkðk÷e (nrhÞkýk)
- hkÃkh (Ãktòçk) - fk÷eçktøkLk (hksMÚkkLk)
• fk÷e çktøkLk (hksMÚkkLk){ktÚke 1000 sux÷e Þ¿kðuËeykuLke nkh{k¤k {¤e ykðe Au.
uz{e
3. ykÞkuo
(E.Mk.Ãkqðuo 2500 Úke 1000 ð»ko)
- ykÞkuo : (ykÞo = ðeh)
- {q¤ ðíkLk : {æÞ yurþÞk
- {æÞ yurþÞk{ktÚke ®nËwfwþ Ãkðoík yku¤økeLku ¼khík ykÔÞk.
- ykÞkuoyu Mkki«Úk{ Mkó ®MkÄw «Ëuþ{kt ðMkðkx fÞkuo.
k yuf
- ‘¼køkðík Ä{o’ «[r÷ík níkku.
- ‘MðÂMíkf yLku [ktÕ÷ku’ íku{Lke MktMf]rík Au.
- Mk{ks{kt †eykuLkwt MÚkkLk Ÿ[wt
- yuf ÃkÂíLkíðLke «ò
- fwxwtçkLkk ðzk rÃkíkk
- MkkrníÞ : ðuËku, WÃkrLk»kËku, ykhÛÞfku, çkúkñýøkútÚkku, ËþoLkþk†ku, Ãkwhkýku
• ðuËku : [kh Au.
(1) ÉøðuË (2) Mkk{ðuË (3) ÞswðuoË (4) yÚkðoðuË
kr{f
(1) ÉøðuË :
 íku{kt ËuðkuLku hesððkLke Míkwrík Au. • rðïLkku «Úk{ økútÚk • 10 {tz¤ku Au.
 fw÷ ‘1028 {tºkku’ Au. su{ktÚke MkkiÚke ðÄkhu {tºkku ¼økðkLk ELÿLkk Au.
 ‘økkÞºke {tºk’ÉøðuË{ktÚke ÷eÄku Au. íku{kt ‘MkqÞoËuðLke’ WÃkkMkLkk Au.(økkÞºke {tºkLkk h[rÞíkk - rðïkr{ºk)
 MkkiÚke «k[eLk ðuË ‘ÉøðuË’ Au. • ‘yMkíkku{kt MkËTøk{Þ’ - ÉøðuË{ktÚke ÷eÄu÷ Au.
(2) Mkk{ðuË : (1550 fw÷ &÷kuf, su{kt 75 Lkðk, çkkfe swLkk)
 økkE þfkÞ íkuðe Míkwrík yLku ykhíke Au.
yLk
 ‘MktøkeíkLke øktøkkuºke’ íkhefu yku¤¾kÞ Au.

(3) ÞswðuoË : (çku þk¾k : f]»ý y™u þwõ÷ ÞswðuoË)
 íku{kt ÄkŠ{f rðrÄ yLku r¢ÞkfktzLkk {tºkku Au.
(4) yÚkðoðuË :
 íku{kt 20 yæÞkÞku, 731 Mkwõík, 6000 {tºkku Au.
 ykÞwðuoËLkku WÕ÷u¾ yk{kt ÚkÞu÷ Au.
 íku{kt òËw, ðþefhý, Ëw~{LkkuLkku Lkkþ yLku MktSðLke rðãk ykÃkðk{kt ykðe Au.
• WÃkrLk»kËku :
 fw÷ 108 WÃkrLk»kËku Au.
 «Úk{ WÃkrLk»kË : ‘yiíkhuÞ WÃkrLk»kË’
 ‘MkíÞ{uð sÞíku’ : {wtzf WÃkrLk»kË{ktÚke ÷uðk{kt ykÔÞwt Au.

ðirËf MkkrníÞ
 
M{]rík ©wrík

uz{e
   4 ðuË
ðuËktík ËþoLk WÃkðuË 
rþûkk LÞkÞ ÄLkwðuoË
ÉøðuË
fÕÃk ðiþur»kf økktÄðoðuË
ÞswðuoË
ÔÞkfhý MkktÏÞ rþÕÃkðuË
Mkk{ðuË
rLkþõík Þkuøk ykÞwðuoË
k yuf
yÚkðoðuË
AtË Ãkqðo {e{ktMkk
sÞkurík»k W¥kh {e{ktMkk
 LkËeLkk «k[eLk yLku ykÄwrLkf Lkk{

 ÉøðuË «{kýu {nkÞ¿kku : «k[eLk ykÄwrLkf
• rÃkík] Þ¿k • rðíkMíkk Íu÷{
• ¼qík Þ¿k • ykrMkfLke Íu÷{
• ÃkwÁ»k Þ¿k • rçkÃkkþk rçkÞkMk
• Ëuð Þ¿k • ÃkwÁr»kýe hkðe
kr{f
• çkúñ Þ¿k • Mkíkwÿe Mkík÷s
• økku{÷ økku{íke
 ykX «fkhLkk rððkn : • MkqÞoÃkwºke íkkÃke
1. çkúñ rððkn : ¿kkrík{kt rððkn
2. Ëið rððkn : Þ¿k fhkðLkkh çkúkñý MkkÚku rððkn  ðuËktøk / ðuËktík
3. «kòÃkíÞ rððkn : Ënus ðøkh ÞkuøÞ ÔÞÂõík MkkÚku rððkn ðuËktøk ÷u¾f «ÞkusLk
4. yk»ko rððkn : økkÞ-çk¤ËLkwt ËkLk ykÃke fhu÷ rððkn • rþûkk økkiík{ Mðhrð¿kkLk
yLk
5. økktÄðo rððkË : fLÞk MkkÚku ðhLke EåAk {wsçkLkk rððkn • fÕÃk fýkË y™wckLk
6. ykMkwh rððkn : fLÞkÞLkk rÃkíkkLku ÃkiMkk ykÃkeLku Úkíkkt rððkn • ÔÞkfhý ÃkkrýLke ÔÞkfhý
7. hkûkMk rððkn : fLÞkLkwt yÃknhý fhe {hS rðÁØ rððkn • rLkþõík frÃk÷ þk†
8. rÃkþk[ rððkn : fLÞkLkku Lkþku fhkðe çk¤kífkh økwòhe • AtË sir{Lke ®Ãkøk¤þk†
rLkÿkrÄLk yðMÚkk{kt ÷øLk • sÞkurík»k çkkËhkÞý ¾økku¤rð¿kkLk

• Mkki «Úk{ çkúkñýøkútÚk : þíkÃkÚk

• Ãkwhkýku :
- fw÷ 18 Au.
- {]íÞw suðk «Mktøkku{kt ‘økÁz Ãkwhký’ ðt[kÞ.
• ËþoLkþk†ku : fw÷ - A
uz{e
 (1) ÞkuøkËþoLk : Ãkíktsr÷
(2)LÞkÞËþoLk : økkiík{{wrLk
(3) Ãkqðo r{{kMkk : sir{rLk
(4) MkktÏÞËþoLk : frÃk÷{wrLk
(5) ðiþur»kf : fýkË
k yuf
(6) W¥kh r{{kMkk : çkkËhkÞý (fw{khe÷ ¼è)
• rð»ýw ¼økðkLkLkk 10 yðíkkh :
(1) {íkMÞ (2) fw{o (3) ðhkn (4) Lk]®Mkn (5) ðk{Lk (6) Ãkhþwhk{ (7) hk{ (8) f]»ý (9) çkwØ (10) fÕfe
(1) ðirËf MktMf]rík
- ykÞkuoLkk Mk{ÞLku çku ¼køk{kt ðnU[e þfkÞ.
(1) ðirËf MktMf]rík (2) W¥kh ðirËf MktMf]rík
- ðirËf MktMf]rík Ëhr{ÞkLk Mkki «Úk{ ÉøðuË, íÞkhçkkË Mkk{ðuË, ÞswðuoË, yÚkðoðuË yÂMíkíð{kt ykÔÞk. yk Mk{Þøkk¤ku
ðirËfÞwøk íkhefu yku¤¾kÞ Au.
- ðirËf MktMf]rík{kt økkÞLku MkkiÚke Ãkrðºk {kLkðk{kt ykðíke.
kr{f
- SðLkLkk [kh æÞuÞ :
(1) Ä{o (2) yÚko (3) fk{ (4) {kuûk
(2) W¥kh ðirËf MktMf]rík
- Mk{ks{kt ðýo ÔÞðMÚkk Ëk¾÷ fhe.
- f{oLkk ykÄkhu [kh ðýkuo :
(1) çkúkñý (2) ûkrºkÞ (3) ði~Þ (4) þwÿ
yLk
• Mk{ks{kt yk©{ÔÞðMÚkk Ëk¾÷ fhe.

- SðLkLke [kh yðMÚkkyku :
(1) çkúñ[Þko©{ : (1 Úke 25 ð»ko rðãkÇÞkMk)
(2) øk]nMÚkk©{ : (26 Úke 50 ð»ko ÷øLkSðLk)
(3) ðkLk«MÚkkLk : (51 Úke 75 ð»ko {kun{kÞk íÞkøk)
(4) MkLÞkMÚkk©{ : (76 Úke 100 ð»ko MkLÞkMke)
- MkkrníÞ :
hk{kÞý (ðkÂÕ{fe)
- {nk¼khík : h[rÞíkk - ðuËÔÞkMk, ÷¾Lkkh - økýuþS
- ¼økðíkTøkeíkk : ðuËÔÞkMk, {kíkk : {íMÞøktÄk, rÃkíkk : Ãkhþwhk{ {wrLk

- {LkwM{]rík : {Lkw»Þu Ãkk¤ðk÷kÞf rLkÞ{ku.

{Lkw hkò fkÞËkLkk rLk»ýktík níkk.
 ðuËkuLke ¼k»kk MktMf]ík níke.
(4) Mktøk{ MkkrníÞ
 «Úk{ Mktøk{Mk¼k ‘{ËwhkE’ ¾kíku {¤e.
uz{e
- íku Mk{Þ{kt ykt¢wtíÞ{, ÃkrhÃkË÷, {wËwLkkhu, fk÷rhÞkíðfu suðk økútÚkkuLke h[Lkk ÚkE.
 çkeS Mktøk{Mk¼k ‘fÃkxÃkwh{T’ ¾kíku {¤e.
- su yíÞkhu ËrhÞk{kt økhfkð Au.
- íku Mk{Þ{kt ‘íkku÷fÂGÞ{’, ‘{kuÃkwýo{T’ ðøkuhu økútÚkkuLke h[Lkk ÚkE.
 ºkeS Mktøk{Mk¼k Vhe ‘{ËwhkE’ ¾kíku {¤e.
k yuf
- íku Ëhr{ÞkLk LkkíkÁýu, f]Úku Lku½wLkÚkku ðøkuhu ÃkwMíkfkuLke h[Lkk ÚkE.
(5) siLkÄ{o
MÚkkÃkf : {nkðeh
{q¤Lkk{ : ðÄ{kLk
sL{ : E.Mk. Ãkqðuo 550{kt ðiþk÷e (rçknkh)
{kíkk : rºkþ÷k
rÃkíkk : rMkØkÚko
Ãkwºke : r«ÞËþoLkk
kr{f
s{kE : ò{k÷eMk
ÃkíLkeLkwt Lkk{ : ÞþkuËk
øk]níÞkøk : 30 ð»kuo ({nkr¼rLk»¢{ý)
«Úk{ WÃkËuþ : hksøk]n
WÃkËuþLke ¼k»kk : «kf]ík
{]íÞw : ÃkkðkÃkwhe (rçknkh)
- siLkÄ{oLkk rºkhíLk :
yLk
(1) Mk{ÞfT ËþoLk

(2) Mk{ÞfT ¿kkLk
(3) Mk{ÞfT [krhºÞ
- Ãkt[{nkðúík : (1) y®nMkk (2) y{»ko (3) yÃkrhøkún (4) yMíkuÞ (5) çkúñ[Þo
- siLkÄ{oLkk çku Mkt«ËkÞ : (1) ïuíkkBçkh (2) rËøkBçkh
- Ä{oøkútÚk : ykøk{, fÕÃkMkqºk
- 24 íkeÚkofhku{kt Ãknu÷kt : ykrËLkkÚk (É»k¼Ëuð) yLku 24{kt {nkðeh Mðk{e

(6) çkkiØ Ä{o

- MÚkkÃkf : økkiík{ çkwØ
- sL{ : E.Mk. Ãkqðuo 563 LkuÃkk¤ ÂMÚkík frÃk÷ðMíkwLkk ÷wÂBçkLke ðLk{kt
- {q¤Lkk{ : rMkØkÚko (íkÚkkøkík íkhefu Ãký yku¤¾kíkk)
- {kíkk : {nk{kÞk Ãkk÷f{kíkk : økkiík{e
uz{e
- rÃkíkk : þwØkuÄLk ÃkÂíLkLkwt Lkk{ :ÞþkuÄhk
- Ãkwºk : hknw÷ MkkhrÚk : [Òkk
- øk]níÞkøk : 29 ð»kuo ({nkr¼rLk»¢{ý)
- «Úk{ WÃkËuþ : MkkhLkkÚk (Ä{o[¢«LkíkoLk)
- WÃkËuþLke ¼k»kk : Ãkk÷e
k yuf
- {]íÞw : fwþeLkøkh (W¥kh«Ëuþ)
- yüktøk{køko : (1) MkBÞfT árü (2) Mk{ÞfT ð[Lk (3) Mk{ÞfT MktfÕÃk (4) MkBÞfT f{o (5) Mk{ÞfT ÔÞkÞk{ (6)
MkBÞfT M{]rík (7) MkBÞfT ykSrðfk (8) Mk{ÞfT Mk{krÄ
- {wÏÞøkútÚk : rºkrÃkxf (rðLkÞrÃkxf, MkwíkrÃkxf, yr¼ÄB{rÃkxf)
- çkwØLkk ÃkwLk: sL{Lke ðkíkkoyku : ‘òíkffÚkkyku’
- yLÞ {n¥ðLkk økútÚkku : ‘r{÷LËÃkLnku’Lkk ÷u¾f LkkøkMkuLk Au.
- {n¥ðLkk ÃkwMíkfku : rËÃkðtþ yLku {nkðtþ, {nkðkMíkw, çkwØ[rhík{T, MkkiËÞoLkk½ ðøkuhu
• [kh çkkiØMk¼kyku :
(1) Mkóðýeo hksøk]n : hkò yòíkþºkw
kr{f
(2) ðiþk÷e : hkò fk÷kþkuf
(3) Ãkkx÷eÃkwºk : hkò yþkuf
(4) fwtz÷ðLkrðnkh fk~{eh : hkò frLk»f
 [kuÚke Ä{oMk¼k ð¾íku çkkiØ Ä{oLkk çku Vktxk Ãkzâkt : (1) {nkÞkLk (2) rnLkÞkLk
 yLku (3) ‘rLkÞku’ Au. su zkì. yktçkuzfh îkhk þY fhðk{kt ykðu÷ Au.
(7) 16 {nksLk ÃkË
yLk
(1) fkþe - çkLkkhMk - øktøkk LkËeLkk rfLkkhu

(2) fkiþ÷ - ©kðMíke
(3) ytøkËuþ - [tÃkkLkøkhe (hksÄkLke)
(4) {økÄ - (hksøk]n)
(5) ðsS - ½kuzku - ðiþk÷e - (hksÄkLke)
(6) {Õ÷ - fwþeLkøkh (çkwØLkwt {]íÞw), ÃkkðkÃkwhe ({nkðehLkwt {]íÞw)
(7) [uËeðtþ - Mkwõíke{íke
(8) fwÁðtþ - ELÿ«MÚk
(9) Ãkkt[k÷ - yrnAkºk yLku fktrÃkÕÞ
(10) yMkf - Ãkkxý - økkuËkðhe LkËeLkk rfLkkhu

(11) {íMkÞðtþ - rðhkxLkøkhe (Äku¤fk)

(12) MkwhMkuLk - {Úkwhk
(13) økktÄkh - íkûkrþ÷k
(14) ðíMk - fkiþkBçke
(15) ftçkkus - hksÃkqh (fk~{eh)
uz{e
(16) ytðíke - nk÷Lkku {k¤ðkLkku «Ëuþ ({æÞ«Ëuþ) hksÄkLke - WßsiLk
• {økÄ þkMkLk :
- E.Mk. Ãkqðuo 603 Úke 324
- hksÄkLke : Ãkkx÷eÃkwºk (ÃkxLkk)
- yk 16 {nksLkÃkËku{kt {økÄ Mkk{úksÞ MkkiÚke {n¥ðLkwt Mkkrçkík ÚkÞwt.
k yuf
- {økÄ Ãkh ½ýk ðtþkuyu þkMkLk fÞwO.
- ËtíkfÚkk yLkwMkkh ‘çk]nÿÚk ðtþ’Lke MÚkkÃkLkk ‘shkMkt½u’ fhe.
- Ãkhtíkw íkuLkk {]íÞw çkkË ÃkAeLkk ðtþòu Lkçk¤k LkeféÞk.
- yk ðtþLkku AuÕ÷ku hkò ‘rLkÃkwtßÞ’ níkku.
- {wÏÞ hkòyku : ®çkrçkMkkh, yòíkþºkw, rþþwLkkøk, {nkÃkË{kLktË, ÄLkLktË
- ÄLkLktË ðMkeoMk [tÿøkwó {kuÞoLkk ÞwØ{kt [tÿøkwó {kiÞoLke Sík ÚkE.
• nÞof ðtþ :
- MÚkkÃkf : Ãkwr÷f
kr{f
- ytrík{ hkò : LkkøkËþf
- «Úk{ þkMkf : ®çkrçkMkkhLkku Ãkwºk yòíkþºkw
- yòíkþºkwLkk Mk{Þ{kt ‘«Úk{ çkkiØMk¼k’ ¼hkE
- WËÞ¼è, yrLkÁØ, {wtz, LkkøkËþof
- LkkøkËþfLkk y{kíÞ ‘rþþwLkkøku’ íkuLku {khe ‘rþþwLkkøkðtþ’Lke MÚkkÃkLkk fhe.
• rþþwLkkøk ðtþ :
- MÚkkÃkf : rþþwLkkøk
yLk
- ytrík{hkò : fk÷kyþkuf (fk÷kþkuf)

- fk÷kþkufLkk Mk{Þ{kt ‘çkeS çkkiØ Ä{oMk¼k’ ¼hkE
- fk÷kþkuf ÃkAeLkk þkMkfku Lkçk¤k Lkeðzâk ÃkAe ÃkkA¤Úke ‘{nkÃkË{kLktËu’ ‘LktËðtþ’Lke MÚkkÃkLkk fhe
• LktËðtþ
- MÚkkÃkf : {nkÃkË{kLktË
- ytrík{hkò : ÄLkLktË
- LktËðtþ{kt fw÷ 8 þkMkfku ÚkE økÞk
- íku{kt fwtzwf, ¼qíkÃkk÷, hk»xÙÃkk÷ ðøkuhu {wÏÞ níkk
- ÄLkLktËLkk þkMkLk Ëhr{ÞkLk E.Mk. Ãkqðuo 326{kt rMkftËhu ¼khík Ãkh yk¢{ý fÞwO.
- E.Mk. Ãkqðuo 321{kt ÄLkLktËLku nhkðe ‘[tÿøkwó {kiÞo’ yu ‘{kiÞoðtþ’Lke MÚkkÃkLkk fhe.

• {kiÞo ðtþ :
- E.Mk. Ãkqðuo 600 Úke 200 ð»ko
- MÚkkÃkf : [tÿøkwó {kiÞo
- hksÄkLke : Ãkkx÷eÃkwºk (ÃkxLkk)
 [tÿøkwó {kiÞo :
uz{e
- ¼khíkLkku «{krýík EríknkMk [tÿøkwó {kiÞoLkk Mk{ÞÚke þY.
- íkuýu økúef hkò ‘MkuÕÞwfMk rLkfkuíkh’ Lku nhkÔÞku níkku.
- íkuLkk Mk{Þ{kt økúef {wMkkVh ‘{uøkuMÚkLkeMk’ ¼khíkLke {w÷kfkíku ykÔÞku níkku suýu ‘EÂLzfk’Lkk{Lkwt ÃkwMíkf ÷ÏÞwt.
- Mkkihk»xÙLkk Mkwçkk Ãkw»Þøkwóu røkhLkkh{kt ‘MkwËþoLk ík¤kð’ çktÄkÔÞwt.
- íkuLkk økwÁ [kýõÞyu ‘fkirxÕÞ’ Lkk{Lkwt yÚkoþk†Lkwt ÃkwMíkf ÷ÏÞwt.
k yuf
- [kýõÞLkwt {q¤ Lkk{ : rð»ýwøkwó yLku fkirxÕÞ.
 ®çkËwMkkh :
- [tÿøkwó {kuÞoLkku Ãkwºk
 yþkuf hkò :
- ®çkËwMkkhLkku Ãkwºk
- {kiÞoðtþLkku MkkiÚke Ãkhk¢{e hkò
- íkuýu f®÷økLkk hkò MkkÚku E.Mk. Ãkqðuo 261{kt ÞwØ fÞwO.
- íkuýu f®÷øk MkkÚkuLkk ÞwØ{kt çkkiØÄ{o ytrøkfkh fÞkuo.
kr{f
- yþkufLkk rþ÷k÷u¾ku :
(1) røkhLkkhLkku rþ÷k÷u¾ : çkkçkoh (rçknkh{kt) Lke xufhe
(2) Mkkt[eLkku rþ÷k÷u¾ : LktËLkøkZ - ÷kurhÞkLkku rþ÷k÷u¾
(3) MkkhLkkÚkLkku rþ÷k÷u¾ :
- MkkhLkkÚkLkk rþ÷k÷u¾{ktÚke ¼khíkLkwt hk»xÙeÞ r[nTLk ÷eÄwt Au.
- røkhLkkhLkku rþ÷k÷u¾ çkúkñe (ËuðLkkøkhe) r÷rÃk{kt Au.
- yk r÷rÃk Wfu÷Lkkh : suBMk r«LMkuÃk
yLk
- yk rþ÷k÷u¾{kt 14 Ä{o yk¿kkyku Au su{kt yuf sqLkkøkZ ¾kíku ykuð÷e Au. su{kt yþkufhkòLkku WÕ÷uf ‘ËuðkLkkt
r«Þ’ yLku ‘r«ÞËþeo hkò’ íkhefu fhðk{kt ykÔÞku.
- f®÷økLkwt ÞwØ : E.Mk. Ãkqðuo 261
yþkuf ðMkeoMk f®÷økLkk hkò : yþkufLke Sík
- yþkuf hkòyu f®÷økLkk hkòLku nhkÔÞku. yk ÞwØ{kt 1 ÷k¾ ÷kufkuLkkt {]íÞw Úkíkk yþkuf hkòLkwt ÓËÞ ÃkrhðíkoLk ÚkÞwt.
- Ãkrhýk{u çkkiØ MkkÄw WÃkøkwóLkk fnuðkÚke çkkiØ Ä{o ytrøkfkh fÞkuo.
- Ãkwºk - {nuLÿ, Ãkwºke - Mktøkr{ºkk yLku Ãkkiºk Mkt«ríkLku çkkiØ Ä{oLkk Vu÷kðk {kxu ©e÷tfk {kufÕÞk.
(©e÷tfkLkwt sqLkwt Lkk{ rMk÷kuLk yLku ®Mkn÷îeÃk)
• yLkw - {kiÞoÞwøk
- 400 ð»ko MkwÄe ûkºkÃkkuLkwt ykrÄÃkíÞ hÌkwt Au.

0 þ]tøkðtþ
- MÚkkÃkf : Ãk]»Þr{ºk þ]tøk
- ytrík{ hkò : Ëuð¼qrík
0 fÛððtþ
- MÚkkÃkf : ðkMkwËuð
uz{e
- ytrík{ hkò : Mkwþ{ko
0 MkkíkðknLk
- MÚkkÃkf : Mke{w¾
- ytrík{ hkò : Þ¿k©e Mkíkfýeo
• ûkºkÃk ðtþ :
k yuf
 ÁÿËk{k
- ©uc ûkºkÃkhkò
- íkuLkku rþ÷k÷u¾ sqLkkøkZ{kt ykðu÷ku Au.
- íkuLkk Mkqçkk Mkwrðþk¾u MkwËþoLk ík¤kðLkku SýkuØkh fhkÔÞku.
 Áÿ®Mkn ºkeòu
- AuÕ÷ku ûkºkÃkhkò
- Áÿ®Mkn ºkeòu ðMkeoMk [tÿøkwó çkeòu su{kt [tÿøkwó çkeòLke Sík ÚkkÞ Au yLku ûkºkÃk Mk¥kkLkku ytík.
• økwóðtþ
kr{f
- «k[eLk ¼khíkLkku MkwðýoÞwøk
- ykãMÚkkÃkf : ©eøkwó
- ¼khík{kt MÚkkÃkf : [tÿøkwó Ãknu÷ku
- hksÄkLke : Ãkkx÷eÃkwºk
- «[r÷ík Ä{o : ¼køkðíkT Ä{o
 [tÿøkwó Ãknu÷ku
- íkuýu ‘{nkhkòrÄhks’Lkwt rçkÁË Äkhý fÞwO
yLk
- r÷åAðeykuLke Ãkwºke MkkÚku ÷øLk fÞko.

- ÃkkuíkkLkk Lkk{Lkk rMk¬k çknkh Ãkkzâk níkk.
 Mk{wÿøkwó
- ‘®nËLkku LkuÃkkur÷ÞLk’ íkhefu òýeíkku
- íkuLkk Mk{Þ{kt økwóðtþ MkkiÚke þÂõíkþk¤e çkLÞku.
- Ëhçkkhe frð ‘nrh»kuýu’ - ‘y÷knkçkkË «þMíke’{kt íkuLkk Ãkhk¢{kuLkwt ðýoLk fÞwO Au.
- íkuLkk ðeýk ðøkkzíkk rMk¬kyku {¤e ykÔÞk Au íku ‘MktøkeíkLkku þku¾eLk’ níkku.
 [tÿøkwó çkeòu
- rçkÁËku (WÃkLkk{) : rð¢{krËíÞ, þfkhe, þknMkktf
- Áÿ®MknLku nhkðeLku ûkºkÃk Mk¥kkLkku ytík fÞkuo.

- þf rðsÞLke ÞkË{kt ‘rð¢{Mktðík’ þY fhkÔÞwt.

- ykhçk {wMkkVh VknÞkLk ¼khíkLke {w÷kfkíku ykÔÞku.
- rËÕne{kt ÷kunMíkt¼ çktÄkÔÞku su Äkíkwf÷kLkku W¥k{ Lk{qLkku Au.
- íkuLkk Ëhçkkh{kt Lkð híLkku níkk íku{ktÚke ‘fkr÷ËkMk’ MkkiÚke «ÏÞkík frð níkk.
ÃkwMíkf ÷u¾f
uz{e
1 fk{Mkqºk - {nŠ»k ðkíMkkÞLkT
2 Ãkt[íktºk - Ãktrzík rð»ýwþ{ko
3 MkktÏÞ frzfk - Eïh r¢»LkT
4 (fw{khMkt¼ð{T, {u½Ëqík{T, - fkr÷ËkMk
yr¼¿kkLkþkfwtík÷T {k÷rðfkÂøLkr{ºk{T)
k yuf
5 {wÿkhkûkMk, Ëuð[tÿøkwó{T - rðþk¾kË¥k
6 hkðýðÄ - ¼èefrð
7 {wåAfrxf{T - þwÿf
8 MðÃLkðkMkðËík{T - frð ¼kMk
9 Ëþfw{kh[rhík{T - Ëtze
 MftËøkwó
- íkuLkk Mkwçkk ÃkýoËtíku MkwËþoLk ík¤kðLkku SýkuØkh fhkÔÞku. sqLkkøkZ{kt rþ÷k÷u¾ çktÄkÔÞku.
- MftËøkwó Lkk{Lkk rMk¬k çknkh Ãkkzâk.

kr{f
fw{khøkwó
- íkuLkk Mk{Þ{kt rðï rðÏÞkík Lkk÷tËk rðãkÃkeXLkwt rLk{koý ÚkÞw.
 økwóðtþ Ëhr{ÞkLk MkkrníÞLkku Mkkhku rðfkMk ÚkÞku níkku :
- [hf : [hfMktrníkk, ykÞwðuoËk[kÞo
- Mkw©wík : Mkw©wíkMktrníkk su{kt Mkki «Úk{ ð¾ík þ†r¢ÞkLkku WÕ÷u¾ Au.
 økwóðtþ Ëhr{ÞkLk fux÷ef {nkLk ÔÞÂõíkyku ÚkE økE :
- søkíkøkwÁ ykãþtfhk[kÞo : ðuËkuLkk ÃkwLkÁØkhf íku{ýu ¼khík{kt [kh {XLke MÚkkÃkLkk fhe.
yLk
(1) Ãkqðo ¼khík{kt søkÒkkÚkÃkwhe{kt økkuðÄoLk{X (Wzeþk)

(2) Ãkrù{ ¼khík{kt îkhfk{kt þkhËk{X (økwshkík)
(3) W¥kh ¼khík{kt çkÿeLkkÚk{kt sÞkurík{X (W¥khk¾tz)
(4) Ërûký ¼khík{kt hk{uïh{kt þ]tøkuhe{X (íkr{÷Lkkzw)
 ykÞo¼è
- {nkLk økrýíkþk†e yLku ¾økku¤þk†e
- Ãk]Úðe ÃkkuíkkLke Ähe Ãkh Vhu Au íkuðwt Mkkrçkík fhLkkh
- þqLÞ yLku Ëþktþ ÃkØríkLkk þkuÄf
- ykÞo¼èeÞ Lkk{Lkku økrýíkLkku økútÚk ÷ÏÞku.

 ðhknr{rnh
- òýeíkk ¾økku¤þk†e
- çk]nËTMktrníkk, çk]nËTòíkf, Ãkt[rMkæÄktríkfk økútÚkku
 ÄLkðtíkhe
- òýeíkk ðiã yLku ykÞwðuoËLkk h[rÞíkk
uz{e
- (íkçkeçke ûkuºku yÃkkíkku yuðkuzo : ÄLkðtíkhe)
 çkúñøkwó
- {nkLk økrýík¿k yLku ði¿kkrLkf
- ‘çkúñøkwó rMkØktík’ Lkk{Lkku økútÚk ÷ÏÞku
 fkr÷ËkMk
k yuf
- h½wðtþ{T, fw{khMkt¼ð{T, yr¼¿kkLk þktfwík÷{T, {u½Ëqík{T, ÉíkwMktnkh, rð¢{kuðorþÞ{T, {k÷krðfkÂøLkr{ºk{T
 n»koðÄoLk
- Ãkw»Þ¼qrík ðtþLkku {nkLkhkò Mk{úkx
- «k[eLk ¼khíkLkku AuÕ÷ku {nkLk hkò
- hksÄkLke : fLkkuh
- f]ríkyku : LkkøkLktË, híLkkð÷e yLku r«ÞËŠþfk
- íkuLkk Mk{Þ{kt [eLke {wMkkVh ‘Ìkw-yuLk-íMktøk’ ¼khíkLke {w÷kfkíku ykÔÞku níkku.
- íku{Lkk Ëhçkkhe frð çkký¼è níkk.
kr{f
- çkký¼èLke f]ríkyku : fkËtçkhe, n»ko[rhík, [tzeþíkf
- økwóðtþLkk ÃkíkLk çkkË fw»kkýku, ÃkÕ÷ðku, þfku ðøkuhuyu rðrðÄ rðMíkkh Ãkh þkMkLk fÞOw.
• fw»kkýku
- ©uc hkò : frLk»f
- hksÄkLke : ÃkwÁ»kÃkwh (Ãktòçk
- frLk»fu þfMktðíkLke MÚkkÃkLkk fhe su ¼khíkLkwt hk»xÙeÞ fu÷uLzh çkLÞwt.
- þfMktðíkLke þÁykík E.Mk. 78 «Úk{ {kMk [iºk.
yLk
- frLk»fLkk Mk{Þ{kt [kuÚke çkkiØ Ä{oMk¼k ¼hkE íku ð¾íku çkkiØ Ä{oLkk çku Vktxk Ãkzâk (1) {nkÞkLkT (2) rnLkÞkLkT
 {iºkf ðtþ
- MÚkkÃkf : ¼èkfo
- ytrík{ hkò : rþ÷krËíÞ Mkkík{ku
- «[r÷ík Ä{o : rþðÄ{o
- «òr«Þ þkMkf : øk]nMkuLk
- {iºkfðtþLkku rþ÷krËíÞ Ãknu÷ku ‘Ä{korËíÞ’ íkhefu yku¤¾kÞku
 ðÄoLk ðtþ
- MÚkkÃkf : LkhðÄoLk
- «k[eLk ¼khíkLkku AuÕ÷ku {nkLk Mk{úkx ‘n»koðÄoLk’ níkku.

• Ërûký ¼khíkLkk hksÞku

ðtþ MÚkkÃkf
1 ÃkÕ÷ððtþ ®Mk½ rð»ýw - Lkh®Mknð{oLk Ãknu÷ku
({nkçk÷eÃkwh{T Lkk{Lkwt Lkøkh ðMkkÔÞwt.
2 hk»xÙfwxðtþ ({kLÞ¾ux) ËLíkeËqøko
uz{e
3 [k÷wõÞ (ðkxÃke) Ãkw÷fuþe Ãknu÷ku
4 [k÷wõÞ (fÕÞkýe) íki÷Ãk çkeòu
5 [ki÷ðtþ rðsÞ
• hksÃkqík þkMkfkuLkku WËÞ
- ¼khík{kt nðu {wÏÞ þkMkf ðtþ Lk hnuíkk Mk{økú ¼khík LkkLkk-{kuxk hksÃkqík ðtþku{kt ðnU[kE økÞwt.
k yuf
- {wÏÞíðu íku Mk{Þu ¼khík{kt ËMk sux÷k y÷øk-y÷øk ðtþku WËÞ ÃkkBÞk, su ytËhku-ytËh nt{uþkt {kxu ÷zíkkt hÌkkt.
1. økwsoh «ríknkhku
* MÚkkÃkf : Lkkøk¼è «Úk{
* hksÄkLke : r¼Òk{k÷
2. økZðk÷ ðtþ
* MÚkkÃkf : [tÿËuð
* hksÄkLke : ðkhkýMke
3. [kn{kLk ðtþ ([kinký)
kr{f
* MÚkkÃkf :
* hksÄkLke : rËÕ÷e ys{uh
* yLÞ þkMkf : rðøkún hkò, Ãk]Úðehks [kinký
* íkhkELkwt «Úk{ ÞwØ : 1191 - Ãk]Úðehks yLku {nt{Ë ½kuhe
Ãk]ÚðehksLke Sík
* íkhkELkwt çkeswt ÞwØ : 1192 - Ãk]Úðehks yLku {nt{Ë ½kuhe
su{kt {nt{Ë ½kuheLke Sík ÚkE yLku Ãk]Úðehks [kinkýLkwt
yLk
{]íÞw ÚkÞwt.
4. [tËu÷ ðtþ
* MÚkkÃkf : Þþkuð{oLk
* hksÄkLke : ¾sqhknku
5. Ãkh{kh ðtþ
* MÚkkÃkf : WÃkuLÿ
* hksÄkLke : {k¤ðk (hksMÚkkLk)
- yk ðtþ{kt hkò ¼kus yLku ðkøÞÃkrík {wts MkkiÚke «ÏÞkík hkòyku Au.
6. Ãkk÷ðtþ
* MÚkkÃkf : økkuÃkk÷

* hksÄkLke : çktøkk¤
7. MkuLkðtþ
* MÚkkÃkf : Mkk{tíkMkuLk
* rðMíkkh : çktøkk¤ yLku rçknkh
uz{e
8. økwshkíkLkk [k÷wõÞku (Mkku÷tfeyku)
* MÚkkÃkf : {q¤hks «Úk{
* hksÄkLke : økwshkík (yýrn÷Ãkwh Ãkkxý)
- yk økwshkíkLkku MkwðýoÞwøk økýkÞ Au.
* AuÕ÷ku þkMkf : rºk¼qðLkÃkk¤
9. f÷[qheðtþ
k yuf
* MÚkkÃkf : fkuf÷
* hksÄkLke : rºkÃkwhe
- yk ðtþLkku «{w¾ hkò ‘økiøkuÞ Ëuð’
10. rMkMkkurËÞk ðtþ
* MÚkkÃkf : hkýkfwt¼k
* hksÄkLke : r[¥kkuz
* yLÞ : {nkhkýk «íkkÃk, hksMÚkkLkLkk MkqÞoðtþe hkòyku
0 13{e MkËe{kt rðsÞLkøkhLkwt Mkk{úksÞ
kr{f
- MÚkkÃkf : nrhnhhkÞ yLku çkw¬khkÞ
- rðsÞLkøkhLkku MkkiÚke {nkLkhkò - f]»ýËuðhkÞ
yLk

¼khíkLkku {æÞfkr÷Lk EríknkMk
(E.Mk. 998 Úke E.Mk. 1772)
uz{e
  
MkÕíkLkíkfk¤ {wøk÷ Mkk{úksÞ {hkXkÞwøk
k yuf
1206 Úke 1526 1526 Úke 1540
 1555 Úke 1857 
økw÷k{ ðtþ  AºkÃkrík rþðkS
 BHAJSO (Mkqºk) 
r¾÷S ðtþ  Mkt¼kS
 çkkçkh 
íkw½÷½ ðtþ  hkòhk{
 nq{kÞw 
kr{f
MkiÞË ðtþ (þuhþkn Mkqhe) íkkhkçkkE
 yfçkh 
÷kuËe ðtþ  þknw
 snktøkeh
þe¾ Ä{o 
þknsnkt

yLk
ykihtøkÍuçk

• MkÕíkLkíkfk¤
(E.Mk. 998 Úke 1772)
• Mkw÷íkkLk {n{qË økÍLkðe
(E.Mk. 998 Úke 1030)
uz{e
 {n{qË økÍLkðeyu ¼khík Ãkh 17 ðkh yk¢{ý fÞwO.
 E.Mk. 1026{kt íkuýu økwshkík{kt ykðu÷ Mkku{LkkÚk {trËh Ãkh yk¢{ý fhe ÷qtxâwt níkwt.
• {n{tË ½kuhe
(E.Mk. 1175 Úke 1206)
 ¼khík{kt {wÂM÷{ MkÕíkLkíkLkku ÃkkÞku Lkk¾Lkkh
 rËÕ÷eÚke ys{uh MkwÄeLkku «Ëuþ {u¤ÔÞku.
k yuf
1. økw÷k{ðtþ
- MÚkkÃkf : fwíkwçkwÆeLk yiçkf
- íku {nt{Ë ½kuheLkku økw÷k{ níkku yLku {nt{Ë ½kuheLke Ãkwºke MkkÚku ÷øLk fÞko .
- ÃkkuíkkLkk økwÁ Ïðkò fwíkwçkwÆeLk çkrgÞkhLke ÞkË{kt rËÕ÷e{kt fwíkwçkr{Lkkh çktÄkÔÞku Ãkhtíkw yuf{k¤Lkk çkktÄfk{ çkkÄ
{]íÞw ÃkkBÞku.
- íku [kuøkkLk (Ãkku÷ku) h{íke ð¾íku ½kuzk ÃkhÚke Ãkze sðkÚke {]íÞw ÃkkBÞku.
- íkuýu ys{uh{kt ‘ZkE rËLk fk ÍkUÃkzk’ {ÂMsËLkwt rLk{koý fÞwO.
 Mk{MkwÆeLk EÕíkwík{eþ : (yÕík{þ)
kr{f
- fwíkwçkwÆeLk yiçkfLkku økw÷k{ íÞkhçkkË s{kE çkLÞku.
- ‘fwíkwçkr{Lkkh’Lkwt çkktÄfk{ ÃkwÁt fhkÔÞwt.
- ¼khík{kt «Úk{ðkh [ktËe yLku íkktçkkLkk yhçke rMk¬k [÷ý{kt {qõÞk.
 hrÍÞk Mkw÷íkkLk :
- rÃkíkk : EÕíkwík{eþ, ¼kE : ÁfLkwÆeLk
- ¼khíkLke «Úk{ †e hksfíkko çkLke.
- íku rËÕ÷e Ãkh þkMkLk fhLkkh «Úk{ yLku yuf{kºk {wÂM÷{ {rn÷k çkLke.
yLk
 fifkuçkkË :
- økw÷k{ðtþLkku AuÕ÷ku hkò.
2. r¾÷S ðtþ
 MÚkkÃkf : s÷k÷wÆeLk r¾÷S
 y÷kWÆeLk r¾÷S :
- íku s÷k÷wÆeLk r¾÷SLkku ¼ºkeòu yLku s{kE níkku.
- íkuýu s÷k÷wÆeLk r¾÷SLkwt ¾qLk fhe økkËe {u¤ðe níke.
- íkuýu SðLksYrhÞkíkLke ðMíkwykuLkwt ¼kðrLkÞ{Lk fÞwO níkwt.
- íkuýu ½kuzk Ãkh zkE ÷økkððkLke «Úkk þÁ fhe.
- fýoËuð ðk½u÷kLkk {tºke {kÄðu yk{tºký ykÃÞwt níkwt. Ãkrhýk{u fýoËuð ðk½u÷kLku nhkðeLku økwshkík Ãkh Sík {u¤ðe.

- y÷kWÆeLk r¾÷S Mkk{u VkhMke frð ‘y{eh ¾wþhku’ ¼khík ykÔÞk. íku{ýu ‘rMkíkkh’ Lkk{Lkk íktíkwðkãLke þkuÄ fhe
níke.
3. íkw½÷¾ ðtþ
0 MÚkkÃkf : røkÞkMkwÆeLk ík½÷¾
- íkuýu rËÕ÷e LkSf ‘íkw½÷¾kçkkË’ Lkk{Lkwt þnuh ðMkkÔÞwt.
uz{e
 {n{tË rçkLk ík½÷¾ : {q¤Lkk{ : òuLkk¾kLk
- íkhtøke Mkw÷íkkLk íkhefu yku¤¾kÞ Au
- íkuýu ÃkkuíkkLke hksÄkLke rËÕ÷eÚke Ëku÷íkkçkkË ¾Mkuze.
- íkuLkk Mk{Þ{kt ykhçk {wMkkVh ‘EçLkçkíkwíkk’ ¼khík{kt ykÔÞku níkku.
- íkuýu xÃkk÷ ÃkØrík{kt MkwÄkhk íku{s íkktçkkLkk rMk¬k y{÷{kt {qfÞk.
k yuf
 rVhkusþkn ík½÷¾ :
- {nt{Ë rçkLkík½¾Lkku rÃkíkhkE ¼kE níkku.
- íkuLkku Mk{Þ þktrík yLku Mk{]rØLkku níkku. íkuýu Ãkkt[ Lknuhku çktÄkðe.
- íkuýu ËeðkLk yLku ¾uhkíkLke MÚkkÃkLkk fhe.
- íkuýu rVhkuÍÃkwh, rVhkuÍkçkkË, rVhkuÍ, òiLkÃkwh, rnMMkkh Lkk{Lkk Ãkkt[ Lkøkhku ðMkkÔÞk su nk÷{kt W¥kh«Ëuþ{kt yLku
nrhÞkýk{ktt Au.
 LkrMkÁÆeLk íkw½÷¾ :
- íkw½÷¾ ðtþLkku AuÕ÷ku hkò
- íkuLkk Mk{Þ{kt E.Mk. 1398{kt íkwfeo ðtþLkk íki{wh ÷tøku rËÕ÷e Ãkh yk¢{ý fhe ÷qtx [÷kðe íÞkhçkkË íkuLkk MkuLkkÃkrík
kr{f
¾esh¾kLkLku rËÕ÷eLke økkËe MkkUÃke.
4. MkiÞË ðtþ
 MÚkkÃkf : r¾Íh¾kLk
 AuÕ÷ku hkò : yk÷{þkn
5. ÷kuËeðtþ
 MÚkkÃkf : çkn÷ku÷ ÷kuËe
 rMkftËh ÷kuËe :
yLk
- E.Mk. 1504{kt Þ{wLkk LkËe LkSf ykøkúk þnuh ðMkkÔÞwt.

- íkuýu hksÄkLke rËÕ÷eÚke ykøkúk ¾Mkuze.
- Mkki «Úk{ðkh s{eLkLke {kÃkýe {kxu ‘rMkftËhe øks’ þY fhe.
- ‘økw÷Y¾’ Lkk{Lke frðíkkyku ÷¾e.
 Eçkúkrn{ ÷kuËe :
- ÷kuËe ðtþLkku AuÕ÷ku hkò
- fkçkw÷Lkk hkò çkkçkh yLku Eçkúkrn{ ÷kuËe ðå[u E.Mk. 1526{kt ÃkkýeÃkíkLkwt «Úk{ ÞwØ ÚkÞwt. çkkçkhu Eçkúkrn{
÷kuËeLku nhkðeLku rËÕ÷e{kt {w½÷ ðtþLke MÚkkÃkLkk fhe.
 þe¾ Ä{o :
- Mk{Þ : E.Mk. 1499, MÚkkÃkf : økwÁLkkLkf

- þe¾ ¾k÷Mkk Ä{oLkk MÚkkÃkf : økwÁ økku®ðË®Mkn (ËMk{k økwÁ)

- þe¾kuLkk Ãkkt[ fhkh : (1) fuMk (2) fktMkfku (3) fåAk ([œe) (4) f]Ãkk÷ (5) fzk
• {w½÷ Mkk{úksÞ
0 (E.Mk. 1526 Úke 1540 yLku E.Mk. 1555 Úke 1857)
0 MÚkkÃkf : fçkeh
uz{e
1. çkkçkh
 1526{kt Eçkúkrn{ ÷kuËeLku nhkðeLku {w½÷ ðtþLke MÚkkÃkLkk fhe.
 1527{kt çkkçkh y™u hkýk Mktøkúk{®Mkn ðå[u ‘¾kLkðkLkwt ÞwØ’ ÚkÞwt su{kt çkkçkhLke Sík ÚkE.
 1529{kt çkkçkh yLku yV½kLkLkk MkhËkhku ðå[u ‘økkuøkkLkwt ÞwØ’ ÚkÞwt su{kt çkkçkhLke Sík ÚkE.
 1530{kt íkuLkwt {]íÞw ÚkÞwt yLku ykøkúk LkSf ykhk{çkkøk{kt ËVLkkðkÞku ÃkkA¤Úke íkuLku fkçkw÷{kt ËVLkkÔÞku.
k yuf
 “çkkçkhLke ykí{fÚkk” = ‘íkwÍo - fu - çkkçkhe’
“çkkçkheLkk{k” = (íkwfeo ¼k»kk{kt Au.)
2. nq{kÞw
 nw{kÞw = ¼køÞþk¤e, çkkçkhLkku Ãkwºk
 çkuøk{Lkwt Lkk{ : økw÷çkËLk, çkeS çkuøk{ : n{eËkçkkLkw (yfçkhLke {kíkk)
 1556{kt ÃkwMíkfk÷ÞLke Mkeze ÃkhÚke Ãkze síkk {]íÞw ÚkÞw.
 23 ð»koLke ðÞu økkËe Ãkh ykðu Au.
 [kuMkkLkwt ÞwØ : nq{kÞw yLku yV½kLkLkk MkhËkh þuhþkn Mkqhe ðå[u su{kt nq{kÞwLke nkh ÚkE.
kr{f
 þuh¾kLku rËÕ÷eLke økkËe Ãkh MkqhðtþLke MÚkkÃkLkk yLku íkuLkk Mk{Þ{kt íkkh-xÃkk÷ yLku íkku÷{kÃk{kt MkwÄkhk ÚkÞk.
f÷f¥kkÚke Ãkuþkðh MkwÄe økúkLx xÙLf hkuz çktÄkÔÞku.
 nq{kÞwLkwt 15 ð»ko MkwÄe ¼xfíkwt SðLk hÌkwt yLku þuhþkh MkqheLkk {]íÞw çkkË Vhe þkMkLk Ãkh ykÔÞku.
3. yfçkh
• {q¤ Lkk{ : {nt{Ë s÷k÷wÆeLk yfçkh
 {w½÷ MkÕíkLkíkLkku Mkðo©uc þkMkf yLku rLkhûkh hkò.
 íkuLku 2000 ÷øLk fÞko níkk. yLku íkuýu þÁykík{kt çkuih{¾kLk (nwyk)Lke ykøkuðkLke nuX¤ ÞwØ ÷zâk.
yLk
0 sL{ : y{hfkuxLkk rfÕ÷k{kt (hksMÚkkLkLkk {uðk¤{kt)

 13 ð»koLke ô{hu fk÷kLkkuh rfÕ÷k{kt hkßÞkr¼»kuf.
 íkuLkk Mk{Þ{kt çkÄku ðneðx {nk{ktøkk (Ãkk÷f{kíkk)Lkk Lkk{u [k÷íkku níkku.
 íkuýu sÞÃkwhLkk (yktçkuhLkk) hksÃkqík hkò ¼khk{÷Lke Ãkwºke òuÄkçkkELke MkkÚku ÷øLk fÞko.
 íkuýu ËeLku-E÷kne Lkk{Lkk Ä{oLke MÚkkÃkLkk fhe. yk Ä{oLkku Mðefkh Mkki«Úk{ rçkhçk÷u fÞkuo níkku.
 íkuýu ÃkkuíkkLkk þkMkLk{kt ®nËwykuLku Wå[ Ëhßòu ykÃÞku.
 íkuýu MkðoÄ{oMk{¼kðLke Lkerík yÃkLkkðe.
 íkuýu {nuMkq÷{tºke xkuzh{÷u ¼khík{kt s{eLkLke òík {wsçk sfkík ÷uðkLke ÃkØrík Ëk¾÷ fhe.
 yfçkhu økwshkíkLkk hkò ‘{wÍ^Vhþkn ºkeòLku’ nhkÔÞku yLku økwshkík rðsÞLke ÞkË{kt VíkunÃkwh rMk¢e{kt çkw÷tË
Ëhðkòu çktÄkÔÞku su rðïLkku MkkiÚke {kuxku Ëhðkòu Au.

0 yfçkhLkk Ëhçkkh{kt Lkð híLkku níkk :

1 rçkhçk÷ - {q¤ Lkk{ ({nuþËkMk) ®nËw níkk.
2 íkkLkMkuLk - Wå[fûkkLkku økkÞf
3 ViS - MkuLkk{kt níkku.
4 xkuzh{÷ - {nuMkq÷ {tºke
uz{e
5 {wÕ÷k Ëku ÃÞkò - h{ws «ð]r¥k {kxu òýeíkku
6 yçkw÷ VÍ÷ - {nkLk EríknkMkfkh
7 yçËw÷ hrn{ ¾kLku ¾k
8 n{e{ n{k{
9 hkò {kLk®Mkn
k yuf
 ÃkkýeÃkíkLkwt çkeswt ÞwØ : 1556 : yfçkh ðMkeoMk nu{w  (yfçkhLke Sík)
 nÕËe½kxeLkwt ÞwØ : 1576 : yfçkh ðMkeoMk {nkhkýk «íkkÃk  (yfçkhLke Sík)
 1605{kt rMkftËhkçkkË{kt {hzkLkk hkuøkÚke {]íÞw ÚkÞwt.
 yçkw÷ VÍ÷u yfçkhLke ykí{fÚkkLkwt ÃkwMíkf ‘yfçkhLkk{k’ yLku ‘ykELku yfçkhe’ ÷ÏÞwt Au.
4. snktøkeh
 {q¤ Lkk{ : Mk÷e{
 çkuøk{ : Lkqhsnkt ({q¤Lkk{ : {nuÁÒkeMkk)
 ytøkúus «ríkrLkrÄ ‘Mkh xku{MkhkuLku’ ¼khík{kt ðuÃkkh fhðkLke ÃkhðkLkøke 1613{kt Mkwhík{kt ykÃke.
kr{f
 fk~{eh{kt ©eLkøkh ÃkkMku ‘þk÷e{kh çkkøk’ yLku ‘rLkþktík çkkøk’ çktÄkÔÞku.
 þe¾kuLkk økwÁ yswoLkËuð (5{kt) Lke níÞk fhkðe.
 1622{kt þknsnktyu íkuLkwt ¾qLk fhkÔÞwt - (snktøkehLkwt)
 íkuLke ykí{fÚkk ‘íkwÍwf - yu - snktøkehe’ VkhMke ¼k»kk{kt Au.
 r[ºkf÷kLkku þku¾eLk yLku LÞkÞ {kxu «ÏÞkík Au.
 snktøkehu y{ËkðkËLku Äq¤eÞwt þnuh fÌkwt.
5. þknsnkt
yLk
 {q¤ Lkk{ : ¾who{, fwho{, MktøkeíkLkku þku¾eLk (ÄúwÃkË hkøk ÃkMktË)

 íku r«LMk ykìV rçkÕzíkh íkhefu yku¤¾kíkku.
 ykøkúk{kt çkuøk{ {w{íkkÍLke ÞkË{kt Mktøku{h{hLkku íkks{nu÷ çktÄkÔÞku.
 rËÕ÷e{kt ÷k÷ rfÕ÷ku, Ãkwhkýku rfÕ÷ku, ËeðkLku yk{, ËeðkLku ¾kMk yLku {wÂM÷{kuLke MkkiÚke {kuxe yuðe ò{k {ÂMsË
çktÄkðe.
 y{ËkðkË{kt þkneçkkøk yLku {kuíkeþkne {n÷ Ãký çktÄkÔÞku su yksu ‘MkhËkh Ãkxu÷ hk»xÙeÞ M{khf’ íkhefu yku¤¾kÞ
Au.
 7 fhkuzLkk ¾[uo nehk, {kuíke, {kýuf, rLk÷{ szu÷wt ‘{ÞqhkMkLk’ çkLkkÔÞwt suLku EhkLkLkku ‘LkkrËh þkn’ ÷E økÞku.
 þknsnktLkwt {]íÞw 1666{kt y{ËkðkË{kt {hzku ({hfe)Lkk hkuøkÚke ÚkÞwt íkuÚke íku{ýu y{ËkðkËLku ‘økËkçkkË’ yuðwt
WÃkLkk{ ykÃÞwt.
 þknsnktLkku Mk{Þ {w½÷ Mkk{úksÞLkku ‘MkwðýoÞwøk’ {LkkÞ Au.

6. ykihtøkÍuçk
• sL{ : 4 LkðuBçkh, 1618, ËknkuË
• {]íÞw : 1707{kt, Ëku÷íkkçkkË{kt ËVLkkÔÞku.
• rÃkíkk þknsnktLku fiË fhe ¼kEykuLku {khe Lkk¾e økkËe Ãkh çkuXâku.
 íku Ä{oÍLkqLke MkwÒke yLku yMkrn»ýw {wMk÷{kLk níkku.
uz{e
 íkuLku ®nËwyku ÃkkÃkeyku fnuíkk, íkuLku Ëeðk¤e, nku¤e suðk íknuðkhku íku{s ÃkkhMkeykuLkk LkðhkuÍ suðk íknuðkhku Wsððk
Ãkh «ríkçktÄ {qõÞku níkku yLku yLkuf {trËhku íkkuzkÔÞk níkk.
 1675{kt íkuLku þe¾kuLkk økwÁ ‘íkuøkçknkËwh’ (Lkð{kt) Lke níÞk fhkðe.
 íkuLkk Mk{Þ{kt Mkwhík ‘{¬k’Lkwt «ðuþîkh økýkíkwt yLku rþðkSyu 1664 yLku 1670{kt yu{ çku ðkh Mkwhík ÷qxâwt
níkwt.
k yuf
 íkuLku ‘Þkºkkðuhku’ yLku ‘srsÞkuðuhku’ þY fhkÔÞku.
 íkuLkk Mk{Þ{kt yufMkh¾e sfkík Ëk¾÷ fhðk{kt ykðe níke yLku fkheøkhku {kxu Mk{kLk ðuíkLk fhkÔÞwt níkwt.
 íkuLku £uL[kuLku ¼khík{kt ðuÃkkh fhðkLke ÃkhðkLkøke ykÃke.
 íkuLke MkuLkk{kt MkkiÚke ðÄw MkuLkkÃkríkyku ‘®nËw’ níkk.
7. çknkËwhþkn ÍVh
 ¼khík{kt {w½÷ Mkk{úksÞLku AuÕ÷ku hkò.
• {hkXk Þwøk
1. AºkÃkrík rþðkS (E.Mk. 1664 Úke 1680)
2. Mkt¼kS (E.Mk. 1680 Úke 1689)
kr{f
3. hkòhk{ (E.Mk. 1689 Úke 1700)
4. íkkhkçkkE (E.Mk. 1700 Úke 1707
5. þknw (E.Mk. 1707 Úke 1748)
yLk

• ykÄwrLkf EríknkMk
ÞwhkurÃkÞLk «òLkwt ¼khík{kt ykøk{Lk
 E.Mk. 1453{kt ykuxku{Lk íkwfkuoyu fkuLMxuÂLxLkkuÃk÷ (EMíktçkw÷) Síke ÷eÄwt.
 suÚke s{eLk {køkuo Úkíkku ðuÃkkh òu¾{kÞku yLku Lkðku s¤{køko þkuÄðkLke Vhs Ãkkze.
uz{e
 E.Mk. 1492{kt ‘r¢MxkuVh fku÷tçkMk’ ¼khík þkuÄðk LkeféÞku Ãkhtíkw íkuýu y{urhfk ¾tz yLku ðuMx EÂLzÍLkk xkÃkwykuLke
þkuÄ fhe.
 E.Mk. 1498{kt {u {rnLkkLke 20{e íkkhe¾u Ãkkuxwoøk÷Lkk Lkkrðf ðkMfku-Ë-økk{k ¼khík ykððkLkku s¤{køko þkuæÞku
yLku ¼khík{kt íku Mkki«Úk{ ‘fkr÷fx’ çktËhu WíkÞkuo íÞkt ‘Ík{kurhLk’ Lkk{Lkku ®nËw hkò fhíkku níkku.
 ¼khík{kt ÞwhkurÃkÞLkkuLkku ykððkLkku ¢{ :
 Ãkkuxwoøk÷  z[  ytøkúuS  £uL[  MÃkuLkeþ
k yuf
Mkqºk (P 
D 
E 
F 
S)
(1) ÃkkuxwoøkeÍ : Mkki«Úk{ 1498{kt ÃkkuxwoøkeÍku ¼khík ykÔÞk. E.Mk. 1535{kt ÃkkuxwoøkeÍkuyu Ëeð Síke ÷eÄwt. íku Mk{Þu
økwshkík{kt ykðLkkh «Úk{ «ò ÃkkuxwoøkeÍku níke.
(2) z[ : E.Mk. 1595{kt z[ ÷kufku ¼khík ykÔÞk.
 E.Mk. 1602{kt ‘z[ EMx EÂLzÞk ftÃkLke’Lke MÚkkÃkLkk fhe.
 z[ (ðk÷tËk) {q¤ nku÷uLzLkk rLkðkMke níkk.
(3) ytøkúuòu : E.Mk. 1613{kt Mkh Úkku{Mk hkì yu snktøkehLkk Ëhçkkh{kt ÃkhðkLkøke ÷ELku Mkwhík{kt ðuÃkkhe fkuXe MÚkkÃke.
(4) £uL[ : E.Mk. 1670{kt £uL[ ÷kufku ¼khík ykÔÞk.
kr{f
 E.Mk. 1600{kt #ø÷uLz{kt rçkúxeþ EMx EÂLzÞk ftÃkLkeLke MÚkkÃkLkk ÚkE hkýe yu÷eÍkçkuÚk-1Lkk Mk{Þ{kt.
 E.Mk. 1608{kt nufxh Lkk{Lkk snks{kt ytøkúus yrÄfkhe Mkh ‘nkurfLMkLk’ Mkwhík çktËhu WíkÞkuo íkuýu snktøkeh
ÃkkMku Mkwhík{kt ðuÃkkhe {Úkf MÚkkÃkðk ÃkhðkLkøke {ktøke. Ãkhtíkw snktøkehLkk Ëhçkkh{kt hnu÷ rVhtøke «ríkrLkrÄykuyu
rðhkuÄ fhíkkt snktøkehu ÃkhðkLkøke ykÃke Lkrn, Ãkhtíkw rLkhkþ ÚkÞk rðLkk ytøkúuòuyu «ÞíLk [k÷w hkÏÞk.
 E.Mk. 1613{kt yk ftÃkLkeLkwt yuf Ë¤ ¼khík ykÔÞwt, yk Ë¤Lkk yuf «ríkrLkrÄ ‘Mkh xku{Mk hkì’ yu íkuLku ÃkhðkLkøke
{¤e økE.
 E.Mk. 1613{kt Mkwhík y™u 1616{kt ¼Y[ ¾kíku ðuÃkkhLke fkuXeyku MÚkkÃke.
 {wÏÞ ÔÞkÃkkh fkrMk{ çkòh (çktøkk¤{kt)
yLk
 ytøkúuòuyu Ërûký{kt ÃkkuíkkLkwt «Úk{ ðuÃkkhe {Úkf Ërûký Ãkqðuo - Mk{wÿíkx Ãkh {kA÷eÃkèLk{kt MÚkkrÃkík fÞwO.
 E.Mk. 1698{kt ytøkúuòuyu Vkuxo rðr÷Þ{ (fku÷f¥kk) Lke MÚkkÃkLkk fhe íkuLkk MÚkkÃkf ‘òuçk [khLkuf’ níkk.
 Ã÷kMkeLkwt ÞØ : 1757{kt 23 sqLkLkk rËðMku rMkhks-WËT-Ëki÷k ðMkeoMk hkuçkxo f÷kEð.
hkuçkxo f÷kEðLke Sík ÚkkÞ Au
 {ehÍVhLku çktøkk¤Lkku Lkðkçk çkLkkððk{kt ykÔÞku.
 çkfMkhLkwt ÞwØ : 1764, {ehfkMke{, þkn yk÷{ yLku yðÄ Lkðkçk Mkwò WËT Ëki÷k ðMkeoMk ytøkúuòu (nufxh
{qLkhku) ytøkúuòuLke Sík ÚkE.
 ¼khík{kt Mkki «Úk{ çktøkk¤{kt økðLkoh çkLkLkkh ytøkúus hkuçkxo f÷kEð.

1. ðkìhLk nu®Mxøk (1764 - 1785)

 hkuçkxo f÷kEð þY fhu÷e ‘rî{w¾e þkMkLk ÃkØrík’ çktÄ fhkðe.
 ËeðkLke yLku VkusËkhe yËk÷íkku çkLkkðe.
 ¼khíkLke «Úk{ nkEfkuxo çktøkk¤Lkk f÷f¥kk{kt 1772{kt þY ÚkE.
 çkeòu {iMkqh rðøkún niËh y÷eLkwt {]íÞw (1780)
uz{e
 ¼khíkLkku «Úk{ økðLkoh sLkh÷.
 1773{kt huøÞw÷u®xøk yuõx (rLkÞk{f Äkhku) y{÷{kt ykÔÞku.
2. ÷kuzo fkuLkoðkur÷Mk (1785 - 1793)
 çktøkk¤{kt fkÞ{e s{kçktÄe þY fhkðe.
 fkÞ{e Äkuhýu s{eLk {kr÷feLkku nf ykÃÞku.
k yuf
 fkÞËkLkwt ÃkwMíkf ‘fkuLkoðkur÷Mk fkuzo’ íkiÞkh fhkÔÞwt.
 Ãkku÷eMkLkk Ãkøkkh Äkuhý yLku íku{Lku fkÞ{e fhðkLke þÁykík.
 f÷ufxh yLku rsÕ÷k hSMxÙkhLkk ÃkË þY fhkÔÞk.
 ºkeòu {iMkqh rðøkún ytøkúuòu yLku xeÃkw Mkw÷íkkLk ðå[uLke htøkÃkèLk{TLke MktrÄ ÚkE (1790-1805)
3. ÷kuzo ðu÷uM÷e (1798 - 1805)
 MknkÞfkhe ÞkusLkkLkku sLkf.
 [kuÚkku {iMkqh rðøkún (1977) xeÃkw Mkw÷íkkLkLke níÞk.
4. ÷kuzo nu®MxøMk (1813 - 1823)
kr{f
 E.Mk. 1816{kt LkuÃkk÷ Ãkh Sík {u¤ðe.
 ºkeò {hkXk rðøkún{kt (1818) {hkXkykuLke nkh ÚkE Ãkrhýk{u ytøkúuòuLkwt þkMkLk ðÄw {sçkqík çkLÞwt.
 Ëuþ{kt rÃkZkhkykuLkku (1818{kt) Lkkþ fhe Ëuþ{kt þktrík yLku Mk÷k{íke MÚkkÃke.
5. ÷kuzo rðr÷Þ{ çkuLxef (1828 - 1835)
 ¼khíkLkku «Úk{ MkwÄkhkðkËe økðLkoh sLkh÷.
 E.Mk. 1829{kt hkòhk{ {kunLkhkÞLke {ËËÚke Mkíke«Úkk íku{s çkk¤feLku ËqÄ Ãkeíke fhðkLkku rhðks LkkçkqË fÞkuo.
 {kLkðçk÷eLke «Úkk Ãkh «ríkçktÄ {qõÞku.
yLk
 økw÷k{e «Úkk LkkçkqË fhkðe.

 ®nËeykuLku Ÿ[k nkuÆkyku Ãkh rLk{ýqtf ykÃke.
6. ÷kuzo zu÷nkWMke (1848 - 1856)
 ¾k÷MkkLkerík y{÷{kt {wfe.
 Mkðo«Úk{ Mkíkkhk 1848{kt ¾k÷Mkk fÞwO.
 1853{kt {wtçkE yLku Úkkýk ðå[u «Úk{ hu÷ðu Mkuðk þY.
 íkkh yLku xÃkk÷Mkuðk (1853) Mkki«Úk{ íkkh fku÷f¥kk yLku ykøkúk ðå[u.
7. ÷kuzo {ufku÷
 ¼khík{kt ytøkúuS rþûký þY fhkÔÞwt.

• 1857Lkku rðÃ÷ð
 ¼khíkLkku «Úk{ MðkíktºÞ Mktøkúk{
 rðÃ÷ðLke þYykík {uhX{kt çkhkfÃkwhLke Akðýe{kt ÚkE.
 29 {k[o, 1857Lkk hkus {tøk÷ Ãkktzu ¼khíkLkku «Úk{ þneË økýkÞ Au. 8 yur«÷ 1857{kt VktMke ÚkE.
• rðÿkunLkk fuLÿku ¼khíkeÞ Lkuíkk
uz{e
(1) rËÕ÷e çknkËwhþkn ÍVh, çkgh ¾k (MkuLkkÃkrík)
(2) fkLkÃkwh LkkLkk Mkknuçk, íkkíÞk xkuÃku (MkuLkkÃkrík)
(3) ÷¾Lkô çkuøk{ nshík {n÷
(4) yÕnkçkkË r÷Þkfík y÷e
(5) ÍktMke hkýe ÷û{eçkkE
k yuf
(6) søkËeþÃkwh fwtðh®Mkn
(7) VíkunÃkwh yS{wÕ÷k
 1857Lkk rðÃ÷ðLkk fkhýu Lke[u {wsçkLkk Ãkrhýk{ku WËT¼ÔÞk.
1. çkúñkuMk{ks : MÚkkÃkLkk : 1824
- hkòhk{{kunLk hkÞu fku÷fk¥kk{kt fhe
- WÆu~Þ : yufuïhðkËLkku «[kh, Mkíke«Úkk, çknwÃkíLkeíð, çkk¤rððkË ðøkuhu fw«Úkkyku{kt MkwÄkhku fhðk.
• hkòhk{{kunLk hkÞ
- sL{ : 1774 hkÄkLkøkh, nwøk÷e, Ãkt.çkøkk¤
kr{f
- íkuyku «uMkLke MðíktºkíkkLkk rn{kÞíke níkk.
- çktøkk¤e{kt ‘MktðkË fki{wËe’ yLku VkhMke{kt ‘r{hkík-W÷-y¾çkkh’ Lkk{Lkk - Mk{k[khÃkºkku [k÷w fÞko níkk.
- 1814{kt ykí{eÞíkkMk¼k
- 1819{kt fku÷f¥kk yufíkkðkËe Mk¼k
- 1828{kt çkúñkuMk{ksLke MÚkkÃkLkk
- 1928{kt Mkíke«Úkk LkkçkqËe fkÞËku çkLÞku.
2. «kÚkoLkk Mk{ks :
yLk
- fuþð[tÿMkuLkLke «uhýkÚke {wtçkE 1867{kt zkì. ykí{khk{ Ãkktzwhtøku «kÚkoLkk Mk{ksLke MÚkkÃkLkk fhe.
- 1870{kt hk{f]»ý ¼tzhkfh yLku LÞkÞ{qŠík økku®ðË hkLkzu íku{kt òuzkÞk.
- WÆu~Þ : ÃkzËk«Úkk, çkk¤÷øLk, yk¼zAux íku{s ¿kkrík«ÚkkLkku rðhkuÄ yLku rðÄðkrððkn, †e-rþûký yLku
yktíkhhk»xÙeÞ ÷øLkkuLku W¥kusLk.
3. ykÞo Mk{ks :
• sL{ : E.Mk. 1857{kt {wtçkE{kt ËÞkLktË MkhMðíkeyu fhe.
• WÆu~Þ : ðirËf Ä{oLkku ÃkwLk:WØkh íkÚkk Mkk{krsf MkwÄkhýk.
4. ËÞkLktË MkhMðíke :
• sL{ : E. Mk. 1824 xtfkhk, {kuhçke
• {q¤Lkk{ : {q¤þtfh

• ‘ÃkqýkoLktË MkhMðíke’yu íku{Lku ‘ËÞkLktË MkhMðíke’ Lkk{ ykÃÞwt.

• ‘ðuËku íkhV ÃkkAk ð¤ku’ yuðwt Mkqºk ykÃÞwtÞ
• ‘MkíÞkÚko «fkþ’ Lkk{Lkk økútÚkLke h[Lkk fhe.
• ‘þwrØ yktËku÷Lk’ [÷kÔÞwt.
uz{e
4. hk{f]»ý r{þLk
• 1897{kt çku÷wh{kt Mðk{e rððufkLktËu fhe
• WÆu~Þ : ‘{kLkð Mkuðk yuf s «¼w Mkuðk’
• rððufkLktË :
- sL{ : 1867 fku÷f¥kk, {q¤ Lkk{ : LkhuLÿLkkÚk Ë¥k
- {kíkk : ¼wðLkuïh Ëuðe, rÃkíkk : rðïLkkÚk
k yuf
- hk{f]»ý Ãkh{ntMkLku økwÁ çkLkkÔÞk.
- hk{f]»ý Ãkh{ntMk ¼khíkeÞ MktMf]ríkLkk sÞkuríkÄoh níkk. íkÚkk Ërûkýuïh{kt fk÷e{kíkkLkk {trËhLkk Ãkqòhe níkk.
- E.Mk. 1893{kt rþfkøkku ¾kíku ¼hkÞu÷e yr¾÷ rðï Ä{oÃkrh»kË{kt nkshe ykÃke ¼khíkeÞ MktMf]rík yLku ík¥ð¿kkLkLke
Mk{s ykÃke.
- ÃkwMíkfku : f{oÞkuøk, hksÞkuøk, «çkwØ ¼khík (Ãkºk
- ‘WXku òøkku yuLk æÞuÞ «kró MkwÄe {tzâk hnku’ Mkqºk ykÃÞwt.
- 1902{kt {]íÞw ÚkÞwt.
- Mðk{e rððufkLktËLkk {]íÞw ÃkAe íku{Lkk rþ»Þ rMkMxh rLkðuËLkkyu r{þLkLkwt fkÞo Mkt¼kéÞwt níkwt.
kr{f
5. rÚkÞkuMkkurVf÷ MkkuMkkÞxe :
- 1875{kt LÞqÞkufo{kt {uz{ ç÷uðuxTMfe (hrþÞLk {rn÷k) yLku fLko÷ ykÕfkuxLkk «ÞkMkkuÚke rÚkÞkuMkkurVf÷ MkkuMkkÞxeLke
MÚkkÃkLkk fhe.
- 1893{kt ykÞheþ {rn÷k yuLke çkuMkLxu rÚkÞkuMkkurVf÷ MkkuMkkÞxeLkwt ¼khík{kt fk{ WÃkkzÞwt.
- [uÒkkE LkSf yrzÞkh ¾kíku ðzw{Úkf níkwt.
- 1898{kt çkLkkhMk{kt ®nËw Mfq÷Lke MÚkkÃkLkk fhe su ykøk¤ síkkt {ËLk{kunLk {k÷rðÞkLkk «ÞkMkkuÚke E.Mk. 1916{kt
çkLkkhMk rnLËw rðïrðãk÷Þ çkLke.
yLk
- yuLke çkuMkLxu 1916{kt nku{Y÷ ÷eøkLke MÚkkÃkLkk fhe.

• y÷eøkZ yktËku÷Lk yLku Mkh MkiÞË yn{Ë¾kLk :
- Mkh MkiÞË ynu{Ë¾kLku {wÂM÷{ Ä{o yLku Mkk{krsf MkwÄkhýk {kxu þÁ fhu÷wt yktËku÷Lk y÷eøkZ yktËku÷Lk íkhefu
yku¤¾kÞ Au.
- 1875{kt y÷eøkZe yutø÷ku {kun{uzLku ykurhyuLx÷ fkì÷usLke MÚkkÃkLkk fhe su ÃkkA¤Úke rðfkMk Ãkk{eLku ‘y÷eøkZ
{wÂM÷{ ÞwrLkðŠMkxe’ çkLke.
• þe¾ Mk{ks{kt ÄkŠ{f MkwÄkhkyku :
- ÄkŠ{f rþûkýLke MkkÚku ÃkkùkíÞ fu¤ðýe ykÃkðk {kxu y{]íkMkh{k ¾k÷Mkk fkì÷us íkÚkk þk¤kyku þY ÚkE.
• ÃkkhMke Mk{ks{kt MkwÄkhk :
- ÃkkhMke Mk{ks MkwÄkhýk {kxu 1851{kt hnLkw{k-E-{ÍËÞhçkLk Mk¼k MÚkÃkkE. ËkËk¼kE LkðhkuS yk MktMÚkkLkk
yøkúýe níkk.

- yk MktMÚkkyu ‘hk~ík økkuVíkkh’ {w¾Ãkºk þY fÞwO.

- çknuhk{S {÷çkkheLkk «ÞíLkkuÚke E.Mk. 1891{kt Mkhfkhu ÷øLk {kxuLke ÃkwgðÞ Xhkðíkku fkÞËku ÃkMkkh fÞkuo.
• sÞkuríkçkk Vw÷u :
- {nkhk»xÙ{kt ‘MkíÞþkuÄf Mk{ks’Lke MÚkkÃkLkk 1873{kt fhe.
- sÞkuríkçkkLke fËhYÃku 1887{kt {wtçkELkk Lkkøkrhfkuyu íku{Lku {nkí{kLke ÃkËTðe ykÃke níke.
uz{e
• X¬hçkkÃkk :
- Ãkt[{nk÷ ¼e÷ Mkuðk{tz¤Lke MÚkkÃkLkk fhe.
- ¼e÷kuLkk SðLk{kt {kuxwt ÃkrhðíkoLk ÷kÔÞk.
• ¼khíkeÞ hk»xÙeÞ fkUøkúuMk yLku hk»xÙðkËLkku WËÞ :
 28 rzMkuBçkh 1885Lkk hkus {wtçkELke økkufw÷ËkMk íkusÃkk÷ MktMf]ík rðãk÷ÞLkk «ktøký{kt Ëuþ¼h{ktÚke ykðu÷k
k yuf
72 «ríkrLkrÄykuLkk Mkt{u÷Lk{kt ‘yu÷Lk ykuÂõxrðÞ{ Ìkw{’ Lkk{Lkk rLkð]¥k ICS yrÄfkheLkk «ÞíLkkuÚke ¼khíkeÞ
hk»xÙeÞ fkUøkúuMkLke MÚkkÃkLkk ÚkE.
 «Úk{ yrÄðuþLk{kt ‘ÔÞku{uþ[tÿ çkuLkSo’ «{w¾ÃkËu níkk.
 E.Mk. 1892{kt ‘EÂLzÞLk fkWÂLMk÷ yuõx’ ÃkMkkh ÚkÞku.
 rx¤fu ‘fuMkhe’ yLku ‘{hkXk’ ðíko{kLkÃkºk{kt {nkMk¼kLke Lkh{ LkuíkkøkeheLke xefk fhe.
 1905{kt ÷kuzo fÍoLku çktøkk¤Lkk ¼køk÷k Ãkkzâk. çktøk¼tøk yktËku÷Lk ÚkÞwt. MðuËþe [¤ð¤ nuX¤ rðËuþe ðMíkwykuLkku
çkrn»fkh fhðk{kt ykÔÞku.
 su rËðMku ¼køk÷kLkku y{÷ þY ÚkÞku íku rËðMkLku ‘þkufrËLk’ (16 ykìfxkuçkh, 1905) hðeLÿLkkÚk xkøkkuhu ‘yufíkk
rËLk’ íkhefu Ãký Wsððk{kt ykÔÞku. rnLËw-{wÂM÷{kuyu yufçkeòLkk nkÚku hk¾ze çkktÄe. yk yðMkhu xkøkkuhu ‘y{kh
kr{f
MkkuLkkh çkkø÷k’ økeík ÷ÏÞwt. su nk÷{kt çkktø÷kËuþLkwt hk»xÙøkeík Au.
 1911{kt çktøkk¤Lkk ¼køk÷k hÆ fÞko.
• {wÂM÷{ ÷eøkLke MÚkkÃkLkk :
- 1906{kt ‘Zkíkk’ {wfk{u MÚkkÃkLkk ÚkE.
- su{kt ÄkŠ{f ðzk ykøkk¾kLk, Lkðkçk Mkfe{wÕ÷k, ðkEMkhkuÞ r{Lxku yLku íkuLkk ¾kLkøke {tºke zLk÷kuÃk ÂM{Úku {n¥ðLke
¼qr{fk ¼sðe níke.
yLk
 1907{kt Mkwhík {wfk{u fkUøkúuMkLkk çku ¼køk÷k Ãkze økÞk  (1) snk÷ðkËe (2) {ðk¤ðkËe
- {ðk¤ðkËe Lkuíkkyku : ËkËk¼kE LkðhkusS, rVhkusþkn {nuíkk, økkuÃkk÷f]»ý økku¾÷u, MkwhuLÿLkkÚk çkuLkSo
- snk÷ðkËe Lkuíkkyku : ÷k÷k ÷sÃkíkhkÞ, rçkrÃkLk[tÿ Ãkk÷, çkk¤øktøkkËh rík¤f, yh®ðË ½ku»k.
 1909{kt {ku÷uo-r{Lxku MkwÄkhku
• nku{Y÷ yktËku÷Lk :
- ¼khík{kt nku{Y÷ ÷eøkLke MÚkkÃkLkk ÷kuf{kLÞ rík÷f yLku yu™e çkuMkLxu fhe.
- rík¤fu yur«÷, 1916{kt çku÷økk{{kt nku{Y÷ ÷eøkLke MÚkkÃkLkk fhe.
- yu™e çkuMkLxu MkÃxuBçkh 1916{kt [uÒkkE ¾kíku fhe.
- rík¤fu ÃkkuíkkLkk y¾çkkhku{kt ‘Äe {hkXk’ yLku ‘fuMkhe’{kt ÷u¾ku ÷¾eLku ¼k»kýku ykÃÞk íku Ëhr{ÞkLk íku{Lku ‘÷kuf{kLÞ’
íkhefu rçkhËkððk{kt ykÔÞk.

- yuLke çkuMkLxu ‘Äe fku{Lkðe÷’ Mkkókrnf yLku ‘LÞw EÂLzÞk’ ËirLkf îkhk nku{Y÷Lkku «[kh fÞkuo.
 ÷¾Lkki fhkh 1916{kt ÚkÞku.
 1919{kt {kuLxVzo MkwÄkhku yLkwMkkh fuLÿLke ÄkhkMk¼kLku rîøkúne çkLkkðe.
 1919{kt ÔÞÂõík MðkíktºÞ y™u ðkýe MðkíktºÞ Lkk{þu»k çkLkkðíkku hkì÷ux yìõx ÃkMkkh fhðk{kt ykÔÞku.
• fux÷ef ¢ktríkfkhe «ð]r¥kyku :
uz{e
- E.Mk. 1879{kt Mkki«Úk{ ðkMkwËuð çk¤ðtík Vzfuyu ¼khík{kt ¢ktríkfkhe «ð]r¥kykuLke þÁykík fhe.
- ðeh Mkkðhfhu r{ºk{u÷k MktøkXLkLke MÚkkÃkLkk fhe níke. su 1904{kt yr¼Lkð ¼khík íkhefu yku¤¾kÞwt. suLkk «{w¾
MkËMÞ Ãkkzwhtøk {nkËuð çkkÃkxLku çkkuBçk çkLkkððkLke xufrLkf þe¾ðk {kxu hrþÞk {kufÕÞku níkku.
 13 LkðuBçkh, 1909Lkk rËðMku y{ËkðkË{kt ðkEMkhkuÞ r{Lxku yLku ÷uze r{Lxku Ãkh «Úk{ hkÞÃkwh Ëhðkò çknkh
yLku ÃkAe íkhík s ykMxkuzeÞk Ëhðkò çknkh çkkuBçk VUfkÞku òufu çktLku ð¾ík íkuyku çk[e økÞk.
k yuf
 yk «ð]r¥k fhLkkh {kunLk÷k÷ Ãktzâk (zwtøk¤e [kuh) yLku yu{Lkk çku MkkÚkeyku Ãkwtò¼kE ðfe÷ íkÚkk ðMktíkhkð ÔÞkMk
níkk. íkuyku Auf MkwÄe ÃkfzkÞk Lk níkk.
 E.Mk.1906{kt ¼qÃkuLÿLkkík Ë¥k MkkÚku {¤eLku ‘Þwøkktíkh’ Lkk{Lkk Mk{k[khÃkºkÚke ¢ktríkfkhe rð[khÄkhkLkku «[kh
fÞkuo.
 1908{kt {wÍ^VhLkøkhLkk yuf yLÞkÞe ss ®føMkVkuzoLke çkøke Ãkh «VwÕ÷ [kfe yLku ¾wËehk{ çkkuÍu çkkuBçk
VUõÞku.
- «VwÕ÷ [kfeyu ykí{níÞk fhe sÞkhu ¾wËehk{Lku VktMke ykÃkðk{kt ykðe.
- E.Mk.1912{kt ðkEMkhkuÞ ÷kuzo nkŠzøk Ãkh çkkuBçk VUfkÞku su rËÕ÷e »kzTÞtºk fuMkÚke yku¤¾kÞ Au yk fktz ÃkkA¤
hkMkrçknkhe çkkuÍLke ÞkusLkk níke.
kr{f
• fux÷ef ¢ktríkfkhe «ð]r¥kyku :
 E.Mk. 1906{kt ~Þk{S f]»ýð{koyu (ðíkLk-{ktzðe) ÷tzLk{kt ‘EÂLzÞLk nku{Y÷ MkkuMkkÞxe’Lke MÚkkÃkLkk fhe.
 yk MktMÚkkLkk «[kh {kxu ‘EÂLzÞLk Mkku~Þku÷kursMx’ Lkk{Lkwt Mkk{krÞf þY fÞwO. íku{Lku ‘EÂLzÞLk nkWMk’Lke MÚkkÃkLkk
fhe yLku ¼khíkeÞku {kxu rþ»Þð]r¥kLke ÔÞðMÚkk fhe.
 E.Mk. 1909{kt {ËLk÷k÷ ®Äøkhkyu ÷tzLk{kt fLko÷ ðkÞ÷eLku økku¤e {khe níÞk fhe níke íkuÚke íkuLku VktMke ykÃkðk{kt
ykðe níke.
 ~Þk{Sf]»ý ð{koLkwt 1930{kt ÂMðíÍ÷uoLz{kt {]íÞw ÚkÞwt. íku{Lke ÃkíLke ¼kLkw{íke 1933{kt {]íÞw ÃkkBÞk. íku{Lkk yLku
ÃkíLkeLkk yÂMÚk 2003{kt ¼khík ÷kðe {ktzðe{kt MÚkkrÃkík fhkÞk Au.
yLk
 1913{k ÷k÷k nhËÞk¤, MkkunLk®Mkn ¼k¾Lkk ðøkuhuyu MkuLk £kÂLMkMfku{kt ‘økËh Ãkkxeo’Lke MÚkkÃkLkk fhe.
 {uz{ fk{kyu 1907{kt s{oLkeLkk Mxwxøkkzo þnuh{kt ÞkuòÞu÷e yktíkhhk»xÙeÞ Mk{ksðkËe Ãkrh»kË{kt ¼khíkLkku
rºkhtøkku VhfkÔÞku níkku.
 MkhËkh®Mkn hkýk {q¤ ÷ªçkzeLkk ðíkLke níkk.
- òÃkkLk{kt hkMkrçknkhe ½ku»ku yLku yÂøLkyurþÞk{kt [tÃkf h{ý rÃkÕ÷kEyu ¢ktríkfkhe «ð]r¥kyku [k÷w fhu÷e.
• økktÄeÞwøk
- {q¤Lkk{ : {kunLkËkMk fh{[tË økktÄe
- sL{ : 2 ykìfxkuçkh, 1869 - ÃkkuhçktËh
- {kíkk : Ãkqík¤eçkkE
- ÃkíLke : fMíkqhçkk

- hksfeÞ økwÁ : økkuÃkk÷f]»ý økku¾÷u

- ykæÞkÂí{f økwÁ : ©e{ËT hks[tÿ
- fh{[tË W¥k{[tË økktÄe (fçkk økktÄe)
- fçkk økktÄeLkku zu÷ku hksfkux{kt ykðu÷ku Au.
• økktÄeSLkk ðíko{kLkÃkºkku :
uz{e
(1) EÂLzÞLk ykurÃkrLkÞLk (1903) (4) LkðSðLk
(2) çkw÷urxLk (5) Þtøk EÂLzÞk
(3) nrhsLk
• økktÄeSyu MÚkkÃku÷e MktMÚkkyku :
(1) xkìÕMkxkìÞ Vk{o (økktÄe yk©{ fu rVrLkõMk yk©{) Ërûký ykr£fk
k yuf
(2) fku[hçk yk©{ (Mkkçkh{íke yk©{)
(3) rx¤f Mðhks Vtz
(4) økwshkík rðãkÃkeX
(5) Mkuðkøkúk{ yk©{
(6) økkiMkuðk Mkt½
 økktÄeSyu «kÚkr{f rþûký hksfkuxLke ÃkhkLke þk¤k{kt ÷eÄwt.
 økktÄeS Ërûký ykr£fk{kt «Úk{ðkh su÷{kt snkurLkMkçkøko{kt økÞk níkk.
 økktÄeSyu ‘®nË Mðhks’ Lkk{Lkwt ÃkwMíkf 1909{kt ÷tzLkÚke Ë. ykr£fk ykðíkk ‘yuMk.yuMk. rfÕËkuLkk’ fkMk÷ Lkk{Lkk
snks{kt ÷ÏÞwt níkwt.
kr{f
 økktÄeSyu yuf s{oLk r{ºkLke {ËËÚke Ë. ykr£fk{kt ‘xkìÕMkxkìÞ Vk{o’Lke MÚkkÃkLkk fhe su økktÄeyk©{ fu rVrLkõMk
yk©{ íkhefu yku¤¾kÞ Au
 9{e òLÞwykhe, 1915Lkk hkus økktÄeS ¼khík ÃkkAk ykÔÞk íkuLke ÞkË{kt nk÷{kt ‘«ðkMke ¼khíkeÞ rËðMk’ íkhefu
Wsððk{kt ykðu Au.
 «Úk{ðkh su÷Lke Mkò yMknfkh yktËku÷Lk ð¾íku 10 {k[o, 1920Lkk hkus ÚkE yLku ‘ÞhðzkLke’ su÷{kt ÃkqÞko.
 þÁykík{kt íku{Lku ytøkúuòuLku MkkÚk ykÃku÷ku íkuÚke 1915{kt ytøkúus Mkhfkhu ‘fuMkhu ®nË’ Lke WÃkkrÄ ykÃke. su yMknfkh
yktËku÷Lk ð¾íku ÃkkAku ykÃke ËeÄe.
yLk
 1915{kt y{ËkðkË{kt Ãkk÷ze LkSf fku[hçk økk{u MkíÞkøkún yk©{Lke MÚkkÃkLkk fhe.
 1917{kt y{ËkðkË{kt Mkkçkh{íke LkËeLkk rfLkkhu Mkkçkh{íke yk©{Lke MÚkkÃkLkk fhe.
 økktÄeS E.Mk. 1918 Úke 1930 MkwÄe Mkkçkh{íke yk©{{ktLkk ‘ÓËÞfwts’ Lkk{Lkk {fkLk{kt hÌkkt níkk.
 yMÃk]~ÞkuLku íku{Lku nrhsLk Lkk{ ykÃÞwt yLku ‘nrhsLk MkuðfMkt½’Lke MÚkkÃkLkk fhe.
 30 òLÞwykhe 1948Lkk hkus rËÕ÷e{kt rçkh÷k ¼ðLk ¾kíku þw¢ðkhu LkkÚkwhk{ økkuzMkuyu økktÄeSLku økku¤e {khe
níÞk fhe.
 10 {u, 1963Lkk hkus Mkkçkh{íke yk©{{kt ‘økktÄe M{khf’ Mktøkúnk÷ÞLkwt WËT½kxLk Ãktrzík sðknh÷k÷ LknuÁyu
fÞwO.
1. [tÃkkhý MkíÞkøkún : (1917)
 rçknkhLkk [tÃkkhý{kt ÞwhkurÃkÞLk Lke÷ðhku s{eLkLkk 3/20 ¼køk{kt VhrsÞkík øk¤eLkwt ðkðuíkh fhðkLke ‘íkeLk frXÞk’

ÃkØrík yÃkLkkðe WíÃkkËLk MkMíke ®f{íku ðu[ðkLke ¾uzqíkkuLku Vhs Ãkkzíkk níkk.
 økktÄeSLkku yk «Úk{ MkV¤ MkíÞkøkún níkku suLkk WÃk÷ûk{kt hðeLÿLkkÚk xkøkkuhu økktÄeSLku ‘{nkí{k’ fÌkk níkk.
2. y{ËkðkË r{÷ {sqh yktËku÷Lk : (1917)
 1917{kt y{ËkðkË Ã÷uøk Vkxe LkeféÞku. suÚke {sqhku y{ËkðkË Akuze økk{zkt íkhV sðk ÷køÞk.
uz{e
 {sqhkuLku síkk yxfkððk {kxu r{÷ {kr÷fkuyu ‘Ã÷uøk çkkuLkMk’ ykÃÞwt. Mkk{kLÞ ÃkøkkhLkk 751 MkwÄe ykÃÞwt.
 yk hkuøk çktÄ Úkíkk íku{Lku çkkuLkMk ykÃkðkLkwt çktÄ fhe ËeÄwt.
 Ã÷uøk çkkuLkMk Lk {¤íkkt {sqhkuyu rðhkuÄ fÞkuo.
 ytíku r{÷{kr÷fku ÍqõÞk. ykLktË þtfh ÄúwðLkk «{w¾ ÃkËLke ÷ðkËe Mðefkhe 35% ð]rØ ykÃkðkLkwt fÌkTT.
 1920{kt y{ËkðkË{kt ‘{sqh {nksLk’Lke MÚkkÃkLkk ÚkE.
3. ¾uzk MkíÞkøkún : (1917)
k yuf
 E.Mk.1917Lkk hkus økwshkíkLkk ¾uzk rsÕ÷ku yríkð]rüLku fkhýu Ãkkf rLk»V¤ økÞku.
 ytøkúuòuLkwt {nuMkq÷ ¾uzqíkku Lkk ¼he þfíkk nkuðkÚke økktÄeS yLku ðÕ÷¼¼kELke ykøkuðkLke nuX¤ MkíÞkøkún ÚkÞku.
 ytøkúuòuyu ¾uíkhku{ktLkk Q¼k Ãkkfku só fÞko.
 {kunLk÷k÷ Ãktzâkyu økktÄeSLke ÃkhðkLkøke {u¤ðe só fhu÷k ¾uíkh{ktÚke zwtøk¤eLkku Ãkkf fkÃke ÷eÄku.
 {kunLk÷k÷ ÃktzâkLku ‘zwtøk¤e [kuh’Lkwt rçkÁË {éÞwt.
 yk¾hu ytøkúuòuyu Lk{íkwt òuÏÞwt yLku {nuMkq÷ {kV fÞkuo.
4. hkì÷uõx yuõx : (1919)
 su ytíkøkoík fkuE Ãký þtfkMÃkË ÔÞÂõíkLke ÄhÃkfz fhe þfkíke yLku íkuLkk Ãkh {wfË{ku [÷kÔÞk rMkðkÞ rËðMkku MkwÄe
kr{f
Íu÷{kt Ãkqhe hk¾e þfkíkku.
- økktÄeSyu yk fkÞËkLkku ‘fk¤ku fkÞËku’ fÌkku.
- hkì÷uõx yuõx rðhkuÄLkwt yktËku÷Lk økktÄeSLkwt «Úk{ hk»xÙeÞ fûkkLkwt yktËku÷Lk níkwt.
 6 yur«÷ 1919Lkku rËðMk ‘hk»xÙeÞ yÃk{kLk rËðMk’ íkhefu {LkkðkÞku.
5. sr÷Þkðk÷k çkkøkLkku níÞkfktz : (1919)
 13{e yur«÷Lkk rËðMku Mkktsu 4.30 f÷kfu y{]íkMkhLkk sr÷Þkðk÷k çkkøk{kt þrnËkuLku ytsr÷ ykÃkðk yLku ÃkkuíkkLkk
ÃÞkhk Lkuíkkyku zkì. MkíÞÃkk÷ yLku zkì. rf[÷wLke ÄhÃkfzLkku rðhkuÄ fhðk Mk¼kLkwt ykÞkusLk fhkÞu÷wt.
yLk
 sLkh÷ zkÞhu ÷kufku Ãkh økku¤eçkkh fhkÔÞku.

 yk çkLkkðLke íkÃkkMk nLxh fr{þLku sLkh÷ zkÞhLkku çk[kð fÞkuo.
 níÞkfktzLkk rðhkuÄ{kt hðeLÿLkkÚk xkøkkuhu rçkúxþ Mkhfkh îkhk yÃkkÞu÷ LkkExLkku r¾íkkçk,økktÄeSyu fuMkh-yu-®nË
íkÚkk s{Lkk÷k÷ çkòhu hkÞ çknkËwhLke WÃkkrÄLkku íÞkøk fÞkuo.
6. r¾÷kVík yktËku÷Lk :
 «Úk{ rðïÞwØ{kt íkqfeoLkku ÃkhksÞ ÚkÞku íkuÚke ¼khíkeÞ {wÂM÷{kuLku Ëw:¾ ÚkÞwt.
 íkwfeoLku ¼khu ÞwØ Ëtz fÞkuo yLk íkwfeoLkk Mkw÷íkkLkLku fuË fÞkuo.
 íkwfeoLkku Mkw÷íkkLk {wÂM÷{ søkíkLkku «{w¾ níkku. ykÚke íkuLku ¾÷eVk Ãký fnuðkíkku.
 íkuLkk fuËLkk Mk{k[khÚke ¼khíkeÞ {wMk÷{kLkkuLku yk½kík ÷køÞku yLku ®nËLkk {wMk÷{kLkkuLku çk[kððk {kxu ‘r¾÷kVík
yktËku÷Lk’ þÁt fÞwO.
 19{e ykufxkuçkh 1919Lkku rËðMk Mk{økú Ëuþ{kt ‘r¾÷kVík rËðMk’ íkhefu WsðkÞku.

7. yMknfkhLkwt yktËku÷Lk : (1920)

 «Úk{ rðïÞwØ{kt íkqfeoLkku ÃkhksÞ ÚkÞku íkuÚke ¼khíkeÞ {wÂM÷{kuLku Ëw:¾ ÚkÞwt.
 E.Mk.1920Lkk fku÷f¥kkLkk rðrþü Mkt{u÷Lk{kt r¾÷kVík yktËku÷LkLku Mk{ÚkoLk yLku yMknfkh yktËku÷Lk {kxu Ãkqðo
¼qr{fk çktÄkE yLku 1920Lkk LkkøkÃkwh yrÄðuþLk{kt çknk÷e {¤e.
 [kihe-[kihk çkLkkð (5, Vuçkúwykhe, 1922) : W¥kh«Ëuþ{kt økkuh¾Ãkwh LkSf [kihe-[kihk økk{u Ãkku÷eMku yuf Mkh½Mk
uz{e
WÃkh çkuVk{ økku¤eçkkh fÞkuo. W~fuhkÞu÷k ÷kufkuyu Ãkku÷eMk MxuþLkLku ykøk ÷økkðe íkuÚke 22 Ãkku÷eMkkuLkk {]íÞw ÚkÞkt.
 yk ®nMkf çkLkkð çkLkíkkt økktÄeSyu sýkÔÞwt fu ‘y®nMkkLkwt {]íÞw Lk®n Mk{sLkkhk ÷kufkuLkk nkÚk{kt MkíÞkøkúnLkwt þ†
{qfeLku {u rn{k÷Þ suðze {kuxe ¼q÷ fhe’ yu{ fneLku yktËku÷Lk íkífk¤ ÃkkAw ¾U[e ÷uðkLke ònuhkík fhe.
 Mkhfkhu økktÄeSLke ÄhÃkfz fhe yLku 6 ð»koLke fuËLke Mkò ÚkE.
 fux÷kf Lkuíkkykuyu økktÄeSLkk rLkýoÞLke xefk fhe.
k yuf
8. çkkuhMkË MkíÞkøkún :
 E.Mk. 1923{kt ykýtË rsÕ÷kLkk çkkuhMkË íkk÷wfk{kt çknkhðrxÞkykuLkku ºkkMk ðÄe økÞku níkku.
 ytøkúus Mkhfkhu Mkwhûkk {kxu yuf ð»ko {kxu ðÄkhkLke Ãkku÷eMk hk¾ðkLkwt Lk¬e fÞwO. suLkku ¾[o Y. yZe ÷k¾ níkku.
 yk ¾[o çkkuhMkË íkk÷wfkLkk çkÄk økk{ku yLku ykýtË íkk÷wfkLkk y{wf økk{ku{kt Ëhuf 18 ð»koLke {kuxe ÔÞÂõík ËeX Y.
yZe níkku.
 ðÕ÷¼¼kELke ykøkuðkLke nuX¤ MkíÞkøkún [kÕÞku.
 yk MkíÞkøkún Ëhr{ÞkLk Ëhçkkh økkuÃkk¤ËkMkLkk yæÞûkÃkËu Mktøkúk{ Mkr{ríkLke h[Lkk ÚkE. suLkk rðsÞ ÚkÞku.
8. çkkhzku÷e MkíÞkøkún :
 E.Mk. 1928Lkk hkus ytøkúus Mkhfkhu çkkhzku÷e (Mkwhík)Lkk ¾uzqíkku Ãkh 22% Lkku ðÄkhku fÞkuo.
kr{f
 yk fh ¾uzqíkku ¼he þfu íku{ Lknkuíkk íkuÚke ðÕ÷¼¼kE Ãkxu÷Lke ykøkuðkLke nuX¤ MkíÞkøkún ÚkÞku.
- MkhËkh Ãkxu÷u çkkhzku÷e yk©{Lku MkíÞkøkúnLkwwt Mkt[kh fuLÿ çkLkkÔÞwt yLku yk©{Lkwt Lkk{ ‘Mðhks yk©{’ hk¾ðk{kt
ykÔÞwt.
 yk MkíÞkøkúnÚke ðÕ÷¼¼kELku ‘MkhËkh’Lkwt rçkÁË {éÞwt.
• {kuíke÷k LknuÁ yLku r[¥khtsLkËkMku E.Mk. 1923{kt MðhksÞ ÃkkxeoLke MÚkkÃkLkk fhe.
• Wøkú ¢ktríkfkhe - «ð]r¥kyku
 hk{«MkkË rçkÂM{÷, Þkuøkuþ [uxSo, Mkr[Lÿ MkLÞk÷ ðøkuhu yu {¤eLku 1924{kt fkLkÃkwh{kt ‘®nËwMíkkLk rhÃkÂç÷f
yLk
yuMkkurMkyuþLk’Lke MÚkkÃkLkk fhe.

 yk MkËMÞkuyu 1925{kt nhËkuEÚke ÷¾™ô síke xÙuLkLku fkfkuhe Lkk{Lkk MxuþLku hkufeLku Mkhfkhe Lkkýkt ÷qtxâk suLkku
WÆu~Þ ¢ktríkfkhe «ð]r¥kyku {kxu Lkkýkt yufXk fhðkLkku níkku.
 ‘fkfkuhe fkðíkhkt fuMk{kt’ hk{«MkkË rçkÂM{÷, yþVkf WÕ÷k¾kLk, hkuþLk®Mkn yLku hksuLÿ ÷kunheLku VktMke ÚkE.
sÞkhu [tÿþu¾h ykÍkË Vhkh ÚkE økÞk.
 1928{kt [tÿþu¾hLke «uhýkÚke ¼økík®Mknu ‘®nËwMíkkLk Mkku~Þkr÷Mx rhÃkÂç÷f yk{eo’Lke MÚkkÃkLkk fhe.
 1928{kt ¼økík®Mknu MkkuLzMkoLke níÞk fhe.
 ‘÷knkuh fkðíkhkt fuMk ytíkøkoík’ ¼økík®Mkn, hksøkwÁ yLku Mkw¾ËuðLku 23 {k[o 1931Lkk hkus VktMke ÚkE.
 [tÿþu¾h ykÍkËu ykÕ£uz Ãkkfo{kt ykí{níÞk fhe.
 1930Lkk hkus MkqÞoMkuLkLkk Lkuík]íð{kt ‘EÂLzÞLk rhÃkÂç÷fLk yk{eo’Lke MÚkkÃkLkk fhe.

 1934{kt MkqÞoMkuLk yLku íkkhfuïhLku VktMke ÚkE sÞkhu yk Ë¤Lke Þwðíke «rík÷íkk ðkzuzkhu ykí{níÞk fhe yLku
fÕÃkLkk Ë¥kLku ykSðLk fkhkðkMkLke Mkò ÚkE.
• MkkÞ{Lk fr{þLk : (1927)
 yk fr{þLkLkk çkÄk (MkkíkuÞ) MkÇÞku ytøkúus níkk. ykÚke fkUøkúuMk Mkrník çkÄk Ãkûkkuyu rðhkuÄ fÞkuo.
 3 Vuçkúwykhe, 1928Lkk hkus MkkÞ{Lk fr{þLk ¼khík ykÔÞwt. íÞkhu ‘MkkÞ{ økku çkuf’ Lkk LkkhkÚke rðhkuÄ fhkÞku.
uz{e
 Ãktòçk fuMkhe ÷k÷k ÷sÃkíkhkÞLkwt Ãkku÷eMk ÷kXe{khÚke {]íÞw ÚkÞwt. ÷¾Lkô{kt LknuÁ Ãkh ÷kXe[kso ÚkÞku. sÞkhu
økku®ðË ðÕ÷¼ Ãktík ÷kXe[ksoÚke yÃktøk çkLÞk.
• LknuÁ ynuðk÷ :
 19 {u, 1928Lkk hkus {kuíke÷k÷ LknuÁLke yæÞûkíkk{kt Mkr{ríkLke h[Lkk fhe. yk Mkr{ríkyu 10 ykìøkMx, 1928Lkk
hkus ÃkkuíkkLkku ynuðk÷ ykÃÞku su LknuÁ ynuðk÷Úke yku¤¾kÞ Au.
 yk ynuðk÷{kt MÚkkrLkf MðhksÞ, ÃkwgðÞ {íkkrÄfkh, Mðíktºk LÞkÞíktºk, {q¤¼qík yrÄfkhku, fku{e {íkËkh {tz¤kuLke
k yuf
Mk{kró, ÷½w{ríkyku {kxu yLkk{ík suðe çkkçkíkkuLke ¼÷k{ýku níke.
 yk ynuðk÷ Mðíktºk ¼khíkLkk çktÄkhýLke ‘çÕÞw r«Lx’ fnuðkÞ Au. {wÂM÷{ ÷eøkLke yMkt{ríkLkk fkhýu Mkhfkhu íkuLkku
yMðefkh fÞkuo.
• Ãkqðo MðhksLke {ktøk :
 E.Mk. 1929{kt fkUøkúuMkLkwt yrÄðuþLk Þwðk Lkuíkk sðknh÷k÷ LknuÁLkk MÚkkLku yæÞûkMÚkkLku hkðe LkËeLkk rfLkkhu
÷knkuh ¾kíku {éÞwt. su{kt 1 ð»koLkku ykÃku÷ku Mk{Þøkk¤ku Ãkqýo ÚkÞku nkuðkÚke Ãkqýo MðhksLkku Xhkð ÃkMkkh fhkÞku.
- 26 òLÞwykhe, 1930Lkk hkus Mðíktºkíkk rËðMk {Lkkððk{kt ykÔÞku.
- Ãkqýo Mðhks {kxu MkrðLkÞ fkLkqLk¼tøk yktËku÷LkLkku rLkýoÞ ÷uðkÞku.
kr{f
• MkrðLkÞ fkLkqLk¼tøk [¤ð¤ : (1930)
 Mk{Þ : 12 {k[o 1930 Úke 6 yur«÷ 1930
þÁykík : Mkkçkh{íke yk©{, y{ËkðkË
ytík : ËktzeLkk Mk{wÿrfLkkhu, LkðMkkhe
 fq[ Ëhr{ÞkLk ¼kx økk{ {wfk{u økktÄeSyu fÌkwt, ‘nwt fkøkzk-fqíkhkLkk {kuíku {heþ Ãkhtíkw Mðhks ÷eÄk rðLkk yk
yk©{{kt Ãkøk {qfðkLkku LkÚke.’
- økktÄeS yLku íku{Lkk 78 MkkÚkeyku Ëktze sðk LkeféÞk.
yLk
- fq[Lkk «Úk{ rËðMku çkÃkkuhu rðMkk{ku ‘[tzku¤k ík¤kð’ yLku hkºke hkufký ‘yMk÷k÷e’{kt fÞwO níkwt.
- yk MkíÞkøkúneyku ÷øk¼øk 360 sux÷wt ytíkh 24 rËðMk{kt fkÃÞwt.
- ËktzeÞkºkkLkk «Úk{ çkr÷ËkLke ‘MkhËkh Ãkxu÷’ çkLÞk níkk.
- 6 yur«÷, 1930Lkk hkus 6 ðkøku Mkðkhu Mk{wÿ MLkkLk fheLku [Ãkxe {eXwt WÃkkzeLku økktÄeS økktÄeSyu fÌkwt, ‘rçkúxeþ
Mkk{úksÞLke E{khíkLkk ÃkkÞk{kt nwt ykÚke ÷qýku ÷økkzwt Awt.’
- Mkw¼k»k[tÿ çkkuÍu ËktzeÞkºkkLku ‘LkuÃkkur÷ÞLkLke ÃkurhMk {k[o’ yLku ‘{wMkku÷eLkeLke hku{ {k[o’ fne Au.
- {nkËuð¼kE ËuMkkEyu ËktzeÞkºkkLku ‘{nkr¼rLk»¢{ý’ MkkÚku Mkh¾kðe níke.
• ÄhkMkýk MkíÞkøkún :
 MÚk¤ : 22 {u, 1930, rsÕ÷ku Mkwhík.
- Ëktzefq[ Ëhr{ÞkLk økktÄeSLke ÄhÃkfz ÚkE Lkrn ykÚke ÄhkMkýk MkíÞkøkún fhðkLkwt Lk¬e fÞwO.

- Mkwhík{kt ÄhkMkýk økk{ {eXkLkk WíÃkkËLkLkwt {kuxwt fuLÿ níkwt.

- MkíÞkøkún fhðkLkwt Lk¬e níkwt yLku íkuLke Ãkqðo íkiÞkhe{kt 5 {u, 1930Lkk hkus yuf ðkøku fhkze økk{{ktÚke økktÄeSLke
ÄhÃkfz fheLku ‘Þhðzk su÷{kt’ ÃkqÞko.
- økktÄeS yLku yççkkMk íkiÞçkSLke ÄhÃkfz ÚkðkÚke MkíÞkøkúnLke ykøkuðkLke ‘yçËw÷ økVkh¾kLku’ ÷eÄe. íkuÚke íku
‘MkhnËLkk økktÄe’ íkhefu yku¤¾kÞk.
uz{e
• økktÄe - EhðeLk fhkh :
 økktÄeS yLku ðkEMkhkuÞ EhðeLkLke ðå[u 5 {k[o, 1931Lkk hkus fhkh ÚkÞku suLku ‘økktÄe - EhðeLk fhkh’ fnu Au.
 økktÄe - EhðeLk fhkhLke Mk{økú Ëuþ{kt ®LkËk fhðk{kt ykðe fu{ fu økktÄeSyu Võík y®nMkf heíku ¢ktrík fhíkkt
fuËeykuLku s AkuzðkLke {ktøkýe fhe níke.
 ‘ELf÷kçk ®ÍËkçkkË’ Lkwt Mkqºk ykÃkLkkh ¼økík®Mkn íkÚkk íku{Lkk MkkÚkeykuyku hksøkwÁ yLku Mkw¾ËuðLku su÷ {wõík
fhðkLke ðkík fhðk{kt ykðe Lk nkuíke.
k yuf
 økktÄeS økktÄe-EhðeLk EhðeLk fhkh{kt Mkþ† ¢ktríkykuLku ftE Ãký {ËË fhe Lk®n su yuf økktÄeSLke ¼qr{fkLku
xefkí{f heíku nt{uþk EríknkMk{kt hnuþu.
• økku¤{uS Ãkrh»kË :
• «Úk{ økku¤{uS Ãkrh»kË :
Mk{Þ : 12 rzMkuBçkh 1930 Úke 13 òLÞwykhe 1931
- 31 rËðMkLkwt Mkt{u÷Lk ÷tzLk{kt ¼hkÞwt.
- 89 MkÇÞkuyu ¼køk ÷eÄku.
- WËT½kxLk : rçkúxLkLkk hkò sÞkuso Ãkkt[{kyu fÞwO níkwt.
kr{f
- ºkýuÞ økku¤{uS Ãkrh»kËLkk yæÞûk rçkúxLkLkk ðzk«ÄkLk ‘hk{Mku {ìfzkuLkkÕz’ níkk.
• çkeS økku¤{uS Ãkrh»kË :
Mk{Þ : 7 MkÃxuBçkh 1931 Úke 1 rzMkuBçkh 1931 MkwÄe ÷tzLk{kt.
- çkeS økku¤{uS Ãkrh»kË{kt ‘fkUøkúuMkLkk yuf{kºk «ríkrLkrÄ íkhefu økktÄeSyu ¼køk ÷eÄku níkku.’
- økktÄeS sÞkhu yk Ãkrh»kË{kt ¼køk ÷uðk økÞk íÞkhu Íðuh[tË {u½kýeyu økkÞwt, ‘AuÕ÷ku fxkuhku ÍuhLkku yk Ãke sòu
çkkÃkw.’
• ºkeS økku¤{uS Ãkrh»kË :
yLk
Mk{Þ : 17 LkðuBçkh 1932Úke 24 rzMkuBçkh MkwÄe ÷tzLk{k.

- fkUøkúuMku çkrn»fkh fÞkuo / 96 «ríkrLkrÄykuyu ¼køk ÷eÄku.
- yk Ãkrh»kË{kt ¼khík Mkhfkh yrÄrLkÞ{ 1935Lkku [ku¬Mk {wMkÆku ½zðk{kt ykÔÞku níkku.
• fku{e-[wfkËku, ÃkwLkk fhkh yLku yMÃk]~Þíkk rLkðkhý : (1932)
 ykuøkMx 1932{kt #ø÷uLzLkk ðzk«ÄkLk hk{Mku {ufzkuLkkÕzu fku{e [wfkËku ònuh fÞkuo.
- økktÄeS yLku yktçkuzfh ðå[u ‘ÃkqLkk fhkh’ ÚkÞku.
- 1932{kt ‘nrhsLk Mkuðf Mkt½’Lke MÚkkÃkLkk fkhðk{kt ykðe.
• ykuøkMx ykìVh : (1940)
- ðkEMkhkuÞ ÷kuzo r÷Lkr÷Úkøkkuyu 8 ykìøkMx, 1940Lkk hkus ‘ykìøkMx ykìVh’ ykÃke.
- fkUøkúuMku yMðefkÞo fÞkuo.

• ÔÞÂõíkøkík MkíÞkøkún : (1940)

- økktÄeSyu «Úk{ ÔÞÂõíkøkík MkíÞkøkún íkhefu rðLkkuçkk ¼kðu
rîíkeÞ ÔÞÂõíkøkík MkíÞkøkún íkhefu sðknh÷k÷ LknuÁ
ík]íkeÞ ÔÞÂõíkøkík MkíÞkøkún íkhefu çkúñ Ë¥kLke rLk{ýqtf fhe.
 17{e ykìfxkuçkh 1940Lkk hkus ðÄko LkSf ÃkðLkkh økk{u rðLkkuçkkyu ÞwØrðhkuÄe ¼k»ký ykÃkeLku ÔÞÂõíkøkík
uz{e
MkíÞkøkúnLke þÁykík fhe.
• r¢ÃMk r{þLk : (1942)
 ÞwØ ¼khíkeÞ MkhnË LkSf ykðe økÞwt níkwt. ykÚke #ø÷uLzLke Mkhkfhu ‘Mkh MxuVzo r¢ÃMk’Lku ¼khíkLkk LkuíkkykuLku
{Lkkðe ÷uðk fux÷ef Ëh¾kMíkku MkkÚku 1942{kt ¼khík {kufÕÞk.
- {nkí{k økktÄeyu yk Ëh¾kMíkkuLku ‘ÃkkuMx zuxuz [uf’ MkkÚku Mkh¾kðe Au.
k yuf
- yur«÷, 1942{kt ðzk«ÄkLk [Š[÷u yk Ëh¾kMíkku ÃkkAe ¾U[e ÷eÄe.
• ®nË Akuzku yktËku÷Lk : (1942)
 8 ykuøkMx 1942Lkk {wtçkELkk øðkr÷Þk xuf {uËkLk ({wÂõík {uËkLk){kt Xhkð ÚkÞku.
- yk yktËku÷Lk{kt økktÄeSyu Mkqºk ykÃÞwt : ‘fhUøku Þk {hUøku ÷urfLk ykÍkËe ÷u fu rn hnUøku.’
• MðkíktºÞ-«kró íkhV «Þký :
 òÃkkLk{kt hnuíkk ¢ktríkfkhe hkMkrçknkhe çkkuÍu òÃkkLk{kt xkurfÞku ¾kíku ‘EÂLzÞLk EÂLzÃkuLzTMk ÷eøk’ Lke MÚkkÃkLkk fhe.
- Mkw¼k»k[tÿ çkkuÍu 1943{kt ®MkøkkÃkwh{kt Mðíktºk ¼khíkLke fk{[÷kW Mkhfkh (ykhÍe nfq{íku ykÍkË ®nË)Lke
MÚkkÃkLkk fhe.
- íku{Lku ‘[÷ku rËÕ÷e’Lkwt Mkqºk ykÃÞwt.
kr{f
- íku{Lku ‘íkw{ {wÍu ¾qLk Ëku {U íkwBnu ykÍkËe Ëqtøkk’ suðku Lkkhku ykÃÞku.
- ykÍkË ®nË VkusLkwt hk»xÙeÞ økeík xkøkkuhLkwt ‘sLk øký {Lk...’ hk»xÙæðs íkhefu fkUøkúuMkLkku ríkhtøkku yLku hk»xÙ¼k»kk
íkhefu ®nËeLkku Mðefkh fhðk{kt ykÔÞku.
- ykÍkË ®nË VkuÍLkwt ðzw{Úkf ®MkøkkÃkwhÚke htøkqLk (BÞkLk{kh) ¾kíku ¾MkuzkÞwt.
- Mkw¼k»k[tÿ çkkuÍu çkUøkfkuf AkuzeLku rð{kLk {køkuo xkurfÞku sðk LkeféÞk yLku íÞkt íku{Lkwt {]íÞw ÚkÞwt. (18 ykuøkMx,
1945)
• ðuðu÷ ÞkusLkk : (1945)
yLk
 4 sqLk 1945Lkk hkus ðkEMkhkuÞ ðuðu÷u yuf ÞkusLkk «Míkwík fhe su {wsçk ðkEMkhkuÞLke fkhkuçkkhe Ãkrh»kË{kt
f{ktzh ELk [eV rMkðkÞLkk çkÄk MkËMÞ ¼khíkeÞ hnuþu.
- Ãkhtíkw íku rLk»V¤ økE.
• LkkifkMkuLkkLkku rðÿkun :
 Vuçkúwykhe 1946{kt hkuÞ÷ EÂLzÞLk LkìðeLkk ‘hu®xøs’ íkhefu yku¤¾kíkk yrÄfkhe yLku rMkÃkkEykuyu rðÿkun fÞkuo.
 25 Vuçkúwykhe 1946{kt MkhËkh Ãkxu÷ yLku {nt{Ë y÷e ÍeýkLkk yknTðkLkÚke rðÿkun þktík ÚkÞku.
• furçkLkux r{þLk : (1946)
 rçkúxeþ ðzk«ÄkLk yux÷eyu 19 VuçkúwykheLkk hkus çktÄkhýMk¼kLke MÚkkÃkLkk yLku íkífk÷eLk Mk{MÞkyku Ãkh rð[kh-
rð{þo fhðk {kxu fìrçkLkux r{þLk ¼khík {kuf÷ðkLke ½ku»kýk fhe níke.
 fìrçkLkux r{þLk rËÕ÷e ÃknkUåÞwt íkuLkk MkËMÞ (1) Mkh MxuVzo r¢ÃMk (yæÞûk) (2) ÃkirÚkf ÷kuhuLMk (¼khík Mkr[ð) (3)

yu.ðe. yu÷ufÍktzh (LkkiMkuLkk{tºke)

 13 {u 1946Lkk rËðMku fìrçkLkux r{þLk Lke[u {wsçkLk ynuðk÷ ykÃÞku :
- yuf ¼khíkeÞ Mkt½Lke MÚkkÃkLkk Úkþu òu Ëuþe hsðkzkyku y™u rçkúxeþ ¼khíkLkk hksÞkuÚke çkLku÷ku nþu. rðËuþe çkkçkíkku
hûkk yLku Mkt[khÔÞðMÚkk furLÿÞ MkhfkhLku nMíkf hnuþu.
• ð[økk¤kLke Mkhfkh :
uz{e
 24 ykuøkMx, 1946Lkk hkus Ãktrzík sðknh÷k÷ LknuÁLke yæÞûkíkk{kt ¼khíkLke «Úk{ ð[økk¤kLke Mkhfkh
yÂMíkíð{kt ykðe.
 16 ykuøkMx ‘«íÞûk fkÞoðkne rËðMk’ íkhefu {LkkðkÞku.
 9 rzMkuBçkh, 1946 çktÄkhý Mk¼kLke «Úk{ çkuXf {¤e suLku {wÂM÷{ ÷eøku çkrn»fkh fÞkuo.
• yux÷eLke ½ku»kýk :
k yuf
 rçkúxLkLkk ðzk«ÄkLk ÷kuzo õ÷u{uLx yux÷eyu 20 Vuçkúwykhe, 1947Lkk hkus yiríknkrMkf ½ku»kýk fhe fu ytøkúus Mk¥kk
sqLk 1948 Ãknu÷kt sðkçkËkh ÷kufkuLku Mk¥kk MkkUÃkeLku ¼khík Akuze Ëuþu.
 yux÷eyu ðuðu÷Lku MÚkkLku ÷kuzo {kWLxçkuxLkLke ¼khíkLkk ðkEMkhkuÞ íkhefu rLkÞwÂõík fhe.
• {kWLx çkuxLkLke ÞkusLkk : (1947)
 ¼khíkLkk 34{k íkÚkk AuÕ÷k rçkúxeþ økðLkoh sLkh÷ ÷kuzo {kWLx çkuxLk.
- 3 swLk, 1947Lkk rËðMku {kWLx ÞkusLkk «Míkwík fhe.
- 14 ykuøkMx, 1947Lkk rËðMku ÃkkrfMíkkLk ykÍkË ÚkÞwt.
 {nt{Ë y÷e Íeýk ÃkkrfMíkkLkLkk økðLkoh sLkh÷ yLku r÷Þkfík y÷e¾kLk ÃkkrfMíkkLkLkk ðzk«ÄkLk çkLÞk.
 15 ykuøkMx, 1947Lkk hkus ¼khík ykÍkË ÚkÞwt yLku {kWLx çkuxLk ¼khíkLkk økðLkoh sLkh÷ yLku sðknh÷k÷
kr{f
LknuÁ ðzk«ÄkLk çkLÞk.
- LknuÁ yLku MkhËkh Ãkxu÷u yk ÞkusLkkLkku Mðefkh fÞkuo yLku økktÄeSyu íku{Lkk AuÕ÷k ïkMk MkwÄe yk ÞkusLkkLkku ELfkh
fÞkuo.
• ¼khíkeÞ Mðíktºkíkk yrÄrLkÞ{ : (1947)
 {kWLx çkuxLkLke 3 sqLk ÞkusLkkLkk ykÄkhu rçkúxeþ MktMkËu 18 sw÷kE, 1947Lkk hkus ¼khíkeÞ Mðíktºkíkk yrÄrLkÞ{
1947Lku ÃkMkkh fÞkuo.
 íkuLke òuøkðkE y™wMkkh ¼khíkLku 15 ykuøkMx 1947Lkk hkus Mðíktºkíkk {¤e.
yLk
 ytøkúuòuLke 200 ð»koLke Mk¥kkLkku ytík ykÔÞku.

 ¼khíkLkk «Úk{ ðzk«ÄkLk ‘sðknh÷k÷ LknuÁ’ çkLÞk.
 14 ykuøkMx 1947 ÃkkrfMíkkLk Mðíktºk ÚkÞwt.
 suLkk økðLkoh ‘{nt{Ë y÷e Íeýk’, ðzk«ÄkLk ‘r÷Þkfík y÷e¾kLk’ çkLÞk.

www.marugujarat.in
DlC,FVM
;DFH ;[JF 1F[+
.in
1 .,F 5F9S ov :+L :JFT\ÈGF 5|BZ lCDFITL H[VM VJFH ;\:YF ;O/TF 5}J"S R,FJL
:+L CÞGF D]¡[ ,MS HFU'lT ,FjIF K[P
2 .,F EÎ ov T[VMV[ DlC,F lJSF; DF8[ Vl£lTI OF/M VF%IM K[P
V;\U \ l9T DlC,FVMG[ :JZMHUFZLGL TS p5,aW SZFJJF DF8[ !)*Z DF\ c ;[JFc s;[<O V[d5,M.0
at
J]D[g; V[;Ml;V[XG f GL :YF5GF SZL H[ EFZTGF lJlJW ZFHIMDF\ lJlJW ;CSFZL ;\:YFVMGF
DFwIDYL SFI"ZT K[P
.,F EÎ EFZTDF\ DF.S|M OF.GFg; 5MU|FDGF HGGL U6FI K[P T[D6[ !)*$DF\ DlC,F ;CSFZL
ar
A[gSGL :YF5GF SZLP H[GF DFZOT[ :JZMHUFZ DlC,F SFDNFZMG[ XFBGL jIJ:YF p5,aW SZFJL K[P
:JZMHUFZ DlC,FVM DF8[ ZFQ8=LI VFIMUGL :YF5GF SZLP
T[DG[ !)**DF\ Z[DG D[u;[;[ 5]Z:SFZ TYF Z_!! DF\ .\NLZF UF\WL XF\lT 5]Z:SFZ p5ZF\T 5ÍzL4
5ÍE]QF64 ZF.8 ,F.J,L C]0 JU[Z[ 5]Z:SFZ D?IF K[P T[VM gI]IMS" ZMS O,[JZ OFpg0[XG4 lJ`J
3
uj
VFZMuI ;\U9G ( WHO) TYF DlC,F VFIMUGF ;eI K[P
5¡DF HIS'Q6 o T[VM HF6LTF ;DFH ;[lJSF K[P T[D6[ HIMlT;\34 DlC5TZFD VFzD4 WZTL
lJSF; D\0/4 U]HZFT ;FZJFZ S[g§4VlB, lCgN DlC,F 5lZQFN4 Z[0S|M; VDNFJFN JU[Z[ ;\:YFVM
ug
;FY[ D/LG[ SFD SI]"\ K[P
4 VG]A[G 9ÞZ o T[D6[ N]oBL VG[ 5Ll0TMGL ;[JF DF8[ TYF VFZMuIG[ ,UTF SFIM" SIF" K[P T[DGF
5|IF;MYL UMZH D]lG ;[JF VFzD &5 V[SZ lJ:TZ[,M K[ TYF tIF\ S[g;ZGL CMl:58, wJFZF ;[JF V5F.
ZCL K[P
ar
5 D'N],FA[G ;FZFEF. os!)!!v!)*$f T[VM UE" zLD\T V\AF,F, ;FZFEF.GF 5]+L TYF
0F"PlJS|D ;FZFEF.GF AC[G CTFP VFD zLD\T CMJF KTF\ ;DFH ;[JFDF\ VFHLJG ,LG ZCIF CTFP
EFZTGL :JFT\ÈÈ R/J/DF\ EFU EHjIM CTMP
.m
VDNFJFN DF\ DlC,FVMGF lJSF; DF8[ cHIMlT;\3c GFDGL ;\:YF TYF lJSF; U'CGL :YF5GF SZL CTLP
VF p5ZF\T T[D6[ UF\WLGF D\+L TZLS[4 VFIMHG 5\RDF\ SM\U|[; JlS"U
\ SlD8LDF\ ;[JF VF5L CTLP TYF
EFZTv5FlS:TFG lJEFHG ;DI[ V5CITMGL 5]Go 5|Fl%T DF8[ VUtIGL E}lDSF EHJL CTLP
6 RFZ]DTL IMâF o T[VMV[ ;DFH;[JF VG[ BF; :+L lJSF; 1F[+[ GM\W5F+ OF/M VF%IM CTMP p5ZF\T
w
:JFT\È R/J/DF\ 56 EFU ,LW[, CTMP

www.marugujarat.in
HIMlT;\3DF\ VFJTL 5L0LT DlC,FVMG[ DNN~5 YTFP

7 5}l6"DFAC[G 5SJF;F o T[VMV[ 0F\UGL VFlNJF;L SgIFVMGF lJSF; DF8[ DCtJ5}6" 5|IF;M SIF"
w
CTFP 0F\UDF\ VFlNJF;L SgIFVMGF lJSF; DF8[ kT]EZF lJnF5L9GL :YF5GF SZL CTLP T[DGL
,MSl5|ITFG[ SFZ6[ T[VM c0F\UGL NLNLc GF p5GFD[ VM/BFI K[P
w
T[VMV[ :JFT\È ,0TDF\ 56 EFU ,LW[, TYF H[,JF; NZlDIFG S:T]ZAFG[ V1FZ7FG D[/JJF DNN
SZL CTLP
8 VZ]6FA[G N[;F. s!)Z$vZ__*f T[VM V[S HF6LTF ;DFH;[lJSF CTFP T[D6[ 5]Q5FAC[G
1
Page
DC[TF V[ J-JF6 DF\ lGZFWFZ UZLA AC[GM TYF AF/SMGF lJSF; DF8[ X~ SZ[, lJSF; lJnF,I GL
For More Free Study Materials Visit www.marugujarat.in

www.marugujarat.in
HJFANFZL lGQ9F5]J"S lGEFJL CTLP CF,DF\ tIF\ DlC,FVMG[ 5UEZ YJFGF jIJ;FI ,1FL SFI"SD | M
TYF VG[S XFBFVMGF SFI"SD | M RF,[ K[P
9 5]Q5FAC[G DC[TF o T[VM D'N,] FA[G ;FZFEF. wJFZF :YFl5T HIMlT;\3DF\ HM0FIF CTF TYF
lJSF; U'CGL ;\5}6" HJFANFZL ;\EF/L CTLP
;F{ZFQ8=DF\ lGZFlzT DlC,FVMGF VFzI DF8[ J-JF6DF\ clJSF; lJnF,Ic C/JNDF\ c5\RM,L 5|UlT
.in
U'Cc ZFHSM8DF\ cSFgTF lJSF; U]Cc H]GFU-DF\ lXX]DU\ , H[JF GFZLU'C TYF VGFYFzDMGL :YF5GF
SZL CTLP
T[VMV[ :JFT\È R/J/DF\ 56 EFU ,LWM CTM TYF H]GFU- 5|`G[ VFZhL CS]DT JTL E]UE" 5|J'lTDF\
;lS|I ZCIF CTFP
at
V,U ;F{ZFQ8= ZFHIGL :YF5GF Y. tIFZ[ T[GL lJWFG;EFGF 5|YD :5LSZ 5N[ lGDFIF CTFP
T[VMG[ 5¡DE]QF6 s!)55f 5]Z:SFZ4 HFGSL N[JL AHFH 5]Z:SFZ s!)(#f JU[Z[ V5FI[,F K[P
10 N]UF"AF. N[XD]B o T[VM VU|6L ;DFH;[lJSF CTFP T[DGM HgD SFSLGF0F sVF\W|f GF V[S DwID
ar
JUL"I 5lZJFZDF\ YIM CTMP
T[D6[ !)#*DF\ D§F;DF\ VF\W| DlC,F ;EFGL :YF5GF SZL CTLP H[ CF,DF\ CMl:58,M TYF
XF/FvSM,[HM R,FJ[ K[P
VFhFNL 5KL ;\;N ;eI AG[,F TYF !)5#DF\ ;MlXI, J[<O[Z AM0"GL :YF5GF SZL H[ lX1F64 5L0LT
5]Z:SFZ D?IM CTMP

uj
DlC,FVMG]\ 5]GJ" ;G4 lJlJW TF,LD JU[Z[ SFIM" SZ[ K[P T[DG[ ;F1FZTF 5|RFZ DF8[ I]G[:SM TZOYL
,LGFA[G D\U/NF; o T[VM UE" zLD\T V\AF,F, ;FZFEF.GF 5]+L CTFP T[D6[ 3ZlJCM6F
ug
11
AF/SM DF8[ EFZTDF\ 5|YD V[J]\ cz[I; AF,U|FDc GL :YF5GF SZL CTLP p5ZF\T DlC,FVM DF8[ cz[I;
;Z,F S[g§c X~ SI]" CT]\ m
12 DWZ 8[Z[;F s!))_v!))*f T[DGM HgD I]UM:,FlJIFGF :SM5H[ UFDDF\ V[S VF<A[lGID
ar
N\5TLG[ tIF\ YIM CTMP T[DG]\ D]/ GFD V[uG[; UMgS;F AMHF CT]\P T[VM !& JQF"GL p\DZ[ 3Z KM0LG[
;FWJL s Nun f AGJF 0A,LG sVFI",[g0f GF S[Y,LS RR"DF\ UIF VG[ ;FWJL AgIFP
!)Z(vZ)DF\ EFZT VFjIF VG[ SM,SFTFGL ;[\8 D[ZL SMgJ[g8 :S],DF\ lX1F6 VF5JF ,FuIFP 5KLYL
T[VM SM,SFTFGF U\NF4 NLGCLG4 lJ:TFZMDF\ pwWFZ DF8[ ;[JFVM VF5JF ,FuIF TYF HLJGEZ NLG
.m
N]olBIFGL ;[JFG[ HLJGGM D]bI p¡[X AGFjIMP

T[DG[ !)&ZDF\ EFZTG]\ GFUlZStJ VF5JFDF\ VFjI]\ TYF 5¡DzL 5]Z:SFZ V5FIMP
!)(_DF\ T[DGF DFGDF\ 85F, l8lS8 ACFZ 50F.P
T[DG[ Z[DG D[u;[; 5]Z:SFZ s!)&Zf4 XF\lTGM GMA[, 5]Z:SFZ s!)*)f4 EFZT ZtG 5]Z:SFZ
w
s!)(_f4 HJFCZ,F, GC[~ 5Fl\ZTMlQFS s!)*Zf V[GFIT SZFIF CTFP

www.marugujarat.in
13 l;:8Z V[,OMg;F o T[DGM HgD S[Z/GF S]g§FD,MZ UFDDF\ YI[,P T[D6[ ;FWJL s Nun f AGL
DFGJ ;[JFGF SFIM" SIF" CTFP !)(& DF\ 5M5 HCMG ALHFV[ T[D6[ DZ6M¿Z DFG VF%I]\ CT]P\ T[VM
w
VFJ]\ DFG D[/JGFZ 5|YD EFZTLI DlC,F K[P

14 l;:8Z lGJ[lNTF s!(&*v!)!!f T[DGM HgD ptTZ VFI",[g0DF\ YIM CTMP T[VM !()5DF\
:JFlD lJJ[SFG\NGF ;\5S"DF\ VFjIF TYF T[DGF lXQI AgIF CTFP :JFDL lJJ[SFG\NGF D'tI] AFN ZFDS'Q6
w
lDXGGL ;\5}6" HJFANFZL lGEFJLG[ ,MS;[JFGF SFIM" SIF" CTF TYF :JFT\È R/J6DF\ 56 EFU
,LWM CTMP
2
15 W DWZ s5M\l0R[ZLfvDFTFÒP T[DGM HgD 5[ZL;DF\ YIM CTMP GFG56YL H VwIFtD TZOGF
Page

www.marugujarat.in
,UFJG[ 5lZ6FD[ EFZT VFjIF TYF zL VZlJ\NGF ;\5S" 5KL T[DGF VG]IFIL AgIF CTFP 5M\0LR[ZLGF
VZlJ\N VFzDDF\ VFwIFltDS U]Z] AgIFP T[D6[ lJ`JXF\lT VG[ S<IF6GF 36F\ SFIM" SIF"P
16 R\NFA[G zMO o s!)##f SrKDF\ JFZ\JFZ 50TF N]QSF/G[ SFZ6[ T[D6[ SrKGL S,FSFZL
lJS;FJJF 5|ItGM SIF" H[YL SrKGL DlC,FVM ZMHUFZL D[/JL ;gDFG5}J"S HLJL XS[P
T[D6[ UFD0F VG[ XC[ZM JrR[ ;[T] ;DFG z]HGG[ X~VFTDF\ :JD}0LYL SFIF"lgJT SI]P" ;DI HTF z]HG
.in
U'C pnMU AgI\] VG[ ptTZ U]HZFTDF\ 56 O[,FI]\ CT]\P T[D6[ D]\A.GF NMZFAHL TFTF 8=:8GL DNNYL
SrKL EZTGL S,FSFZLG]\ ;\UC | :YFG 56 AGFjI]\P
T[DG[ VG[S 5]Z:SFZM D?IF K[ 5Z\T] ZM,[1F 5]Z:SFZ D[/JGFZ T[VM ;F{ 5|YD EFZTLI DlC,F K[P
17 XFZNFA[G DC[TF o T[D6[ S[/J6L DlC,F ptSQF" 1F[+[ DCtJ5}6" IMUNFG VF5[, K[P T[VM TYF
at
T[DGF AC[G lJnFUF{ZL GL,S\9 ;F{ 5|YD U|[HI]V[8 YGFZ U]HZFTL DlC,FVM K[P
T[VMV[ ;tIFU|C ,0TDF\ 56 DCtJG]\ IMUNFG VF%I]\ CT]\P
!)!*DF\ T[D6[ J[9 5|YF ;FD[ h]A
\ X
[ R,FJL CTLP T[D6[ VDNFJFNDF\ BFNL D\lNZ TYF J0MNZFDF\
ar
RLDGEF. :+L ;DFHGL :YF5GF SZL CTLP
18 lJZAF/FA[G GFUZJFl0IF o T[D6[ jIJ;FIL DlC,FVM DF8[ CM:8[, TYF DlC,F ;CFIS
D\0/LGL :YF5GF SZL CTLP VDNFJFNDF\ HLJG;\wIF GFDGM J'âFzD :YF%IM CTM TYF H[ J'âM SFD
uj
SZL XS[ T[D CMI T[DGF DF8[ CFYXF/GM V[S 5|MH[S8 RF,] SIM" CTMP
T[D6[ ;tIFU|C R/J/ TYF DCFU]HZFT VF\NM,GDF\ 56 DCtJGL E}lDSF EHJL CTLP
ug
:JFT\È ;[GFGL
1 ;ZMlHGL GFI0] s!(*)v!)$)f
T[VM :JFT\È ;[GFGL p5ZF\T SlJI+L 56 CTFP T[DGM HgD C{NZFAFNDF\ YI[,P T[D6[ prR VeIF;
ar
.\gu,[g0DF\ SIM" CTMP 0F"P UMlJ\N ZFHL,]\ GFI0]\ ;FY[ ,uG SIF" CTFP
T[D6[ HLJG 5I"T N[XGL 5|tI[S S8MS8LDF\ UF\WLGF G[T'tJDF\ :JFT\È R/J/DF\ VFU/ 50TM EFU
EHjIM CTMP
T[VM INC VlWJ[XGGF 5|DB ] AGGFZ 5|YD EFZTLI DlC,F CTFP
.m
T[VM EFZTGL A],A], TZLS[ 5|l;â YIF K[P T[DGF SFjI;\U|CMDF\ UM<0G Y|[;M<04 A|MSGlJ\U4 A0"[ VMO
8F.D4 c5MVMd; VM. ,F.O V[g0 0[Yc JU[Z[GM ;DFJ[X YFI K[P
VFhFNL 5KL T[ ptTZ 5|NX [ GF UJG"Z AgIF CTFP VFD T[ SM.56 ZFHIGF 5|YD DlC,F UJG"Z CTFP
2 V~6F V;OV,L s!)_)v!))&f T[DGM HgD ClZIF6FGF SF,SF UFDDF\ A\UF/L
w
A|ï;DFH S]8]A \ DF\ YIM CTMP T[D6[ ;FDFlHS ZLT ZLJFHMYL lJZ]wW H. !) JQF"GL p\DZ[ T[DGFYL Z_
www.marugujarat.in
JQF" DM8F 5|bIFT JSL, V;OV,L ;FY[ ,uG SZ[,P

T[D6[ !)$ZGL lC\N KM0M R/J/DF\ DCtJGL E}lDSF lGEFJL CTLP T[VM YM0M ;DI CPI GF ;lS|I
w
;eI 56 ZC[,F TYF l,\S VG[ 5[l8=I8[ GF R[ZD[G 56 AG[,FP

T[VM AF5]GL V~6F TZLS[ 5|bIFT YI[,FP !)5&DF\ lN<CL GUZ lGUDDF\ 5|YD D[IZ AgIF CTFP
w
T[D6[ !))*DF\ DZ6M5ZF\T p5ZF\T cEFZT ZtGc 5]Z:SFZ V[GFIT SZFIM CTMP VF p5ZF\T T[DG[ ,[lGG
XF\lT 5]Z:SFZ s!)&5f4 .lgNZF UF\WL 5]Z:SFZ s!)(*f4 GC[Z] 5]Z:SFZ s!))Zf JU[Z[ D?IF CTFP
3 V[GL A[;g8 o s!($*v!)##f T[VM D]/ VFIlZX CTFP 5Z\T] EFZTLI ;\:S'lTYL VFSQF"FI EFZT
3
Page
VFJ[,F VG[ lYIM;MlOS, ;M;FI8LGL ;\5}6" HJFANFZL GLEFJL CTLP

www.marugujarat.in
T[VM EFZTGL VFhFNLGF 5|BZ lCDFITL CTF VFYL T[D6[ !)!&DF\ CMDZ], ,LUGL :YF5GF SZL
:JFT\È R/J/DF\ DCtJ5]6" IMUNFG VF5[,\] TYF cSMDGJL,c VG[ cgI] .lg0IFc GFDGF A[ ;FDFlIS
5+M X~ SIF" CTFP
T[D6[ .lg0IG :SFp8 V[;M;LV[XGGL :YF5GF SZL CTLP
T[VM !)!*DF\ INC GF 5|YD DlC,F VwI1F AgIF CTFP
.in
4 5|LlT,TF JF0[NFZ o T[DGM HgD lRTFUMU sCF, AF\u,FN[XDF\f YIM CTMP
T[VM pU| SF\lTSFZL ;]I";G
[ GF G[T'tJDF\ A\UF/DF\ S|F\lTSFZL 5|J'lT ;FY[ ;\S/FI[,F CTFP ;}I";[G[
5CZTF,L I]ZMl5IG S,A 5Z C]D,M SIM" T[DF\ T[6[ S<5GF NT ;FY[ D/LG[ DCtJGL E}lDSF EHJL
CTLP ;}I";[G 5S0F. HJFYL T[DG[ D'tI]N\0 YIM 5Z\T] l5|T,TF V\U[|HMGF CFY DF\ G VFJ[ T[YL
at
;F.GF.0GL UM/L BF.G[ VFtDCtIF SZL ,LWL CTLP
5 ;'R[TF S'5,F6L s!)_(v!)*$f
T[DGM HgD V\AF,FGF A\UF/L S]8]A \ DF\ YI[,M TYF T[VM AGFZ; lCgN] I]lGJl;"8L sBHUf DF\ ,[SRZZ
ar
TZLS[ HM0FIF CTFP
T[D6[ !)#&DF\ VFRFI" S'5,F6L ;FY[ ,uG SIF" VG[[ INC GF ;lS|I ;eI AGL :JFT\È R/J/DF\
5MTFG]\ IMUNFG VF%I]\ CT]\ TYF A\WFZ6 ;EFDF\ 56 T[VM R]\8FIF CTFP
uj
!5 VMUQ8 !)$* GF lNJ;[ T[D6[ A\WFZ6 ;EFDF\ J\ND [ FTZD UFI]\ CT]P\
T[VM !)5Z VG[ !)5*DF\ ,MS;EFDF\ R]\8FI[,F TYF !)&#DF\ ptTZ 5|N[X GF D]bID\+L AgIF CTFP
VFD T[ SM.56 ZFHIGF D]bID\+L AGGFZ 5|YD DlC,F CTFP
ug
6 S:T]ZAF UF\WL o s!(&)v!)$$f
T[D6[ !# JQF"GL p\DZ[ UF\WLHL ;FY[ ,uG SIF" CTFP
T[D6[ HLJT5I"gT UF\WLHLGL ;FY[ ZCLG[ T[DGL V\UT N[BEF/ ;lCT UF\WLV[ p5F0[,L TDFD
5|J'ltTVMDF\ ;lS|I ;FY VF%IM CTF[P
ar
T[VM lGZ1FZ CTF 5Z\T] UF\WLHLV[ T[DG[ V1FZ7FG VF%I]\ CT]\P

Z O[A|V
] FZL !)$$ GF lNJ;[ VFUFBFG DC[, H[,DF\ UF\WLGF BM/FDF\ T[DG]\ D'tI]\ YI]P\
7 ZFHS]DFZL VD'TSF{Z s!(()v!)&$f o
T[DGM HgD S5]ZY,FGF ZFHJL S]8\]ADF\ YIM CTMPT[DGF l5TF ZFHF CZGFDl;\C CTFPT[VM .\gU,[g0YL
.m
XL1F6 ,. EFZT 5FKF OZLG[ INC GF ;lS|I ;eI AGLG[ ZFQ8=LI R/J/MDF\ EFU ,LWM CTMP
VFhFNL 5KL !)$*DF\ ZRFI[,F 5|YD S[ALG[8DF\ VFZMuI 5|WFG AgIFP VFD T[VM :JT\+ EFZTGF
D\+L D\0/DF\ S[lAG[8 D\+L AGGFZ 5|YD DlC,F CTFP
VFZMuI D\+L TZLS[ T[D6[ lN<CLDF\ VM, .lg0IF .lg:88I}8 VMO ;FIg; s AIIMS f GL :YF5GF SZL
w
CTLP T[VM J<0" C[<Y VMU"[GF.h[XGGF 5|D]B TYF Z[0S|M; ;M;FI8LGF R[Z 5;"G TZLS[ 56 ZCIF CTFP
www.marugujarat.in
8 D[0D ELBF.Ò SFDF s!(&!v!)#&f

w
T[DGM HgD D]\A.DF\ 5FZ;L S]8]A

\ DF\ YIM CTMP !()&DF\ D]A
\ .DF\ %,[U OF8L GLS?IMP H[DF\ ELBF.Ò
5Ll0TMGL ;[JFDF\ ,FUTF R[5U|:T AgIF VFYL T[VM !)_ZDF\ ;FZJFZ DF8[ .\gu,[g0 UIF VG[ tIF\
xIFDHL S'Q6 JDF" GF ;\5S"YL T[DGFDF\ EFZTGL :JT\+TF 5|tI[ TLJ| N[XNFh HFULP
w
5[lZ;DF\ T[VM ;FJZSZ4 ,F,CZNIF/4 H[JF S|F\lTSFZLVMGF ;\5S"DF\ VFjIF TYF !)_5DF\ HLGLJFYL
cJ\N[DFTZDc GFD[ V[S ;F%TFlCS X~ SI]"P\ !)_&DF\ I]PV[;PV[PDF\ pxS[Z6L HGS EFQF6M AN, lA|l8X
;ZSFZ[ T[DGM EFZT 5|JX[ 5Z 5|lTA\W D}SIMP
4
!)_*DF\ :8]8UF8" sHD"GLf DF\ lJ`J ;DFHJFNL SM\U|[; D/L H[DF\ T[D6[ EFU ,LWM H[DF\ EFZTGF ZFQ8=
Page

www.marugujarat.in
wJH TZLS[ T[D6[ lA|8GGF I]lGIG H[SGF AN,[ 5MT[ AGFJ[,M ZFQ8=wJH OZSFjIMP
!)!$DF\ T[DGL O|[gR ;ZSFZ[ 3Z5S0 SZL VG[ 5|YD lJ`JI]wW 5]ZY] I] tIF\ ;]WL T[DG[ S[N ZFBJFDF\
VFjIFP !)#5DF\ T[DGF 5Z ,UFJ[,F 5|lTA\WM C8FJFIF VG[ #5 JQF"GM N[XJ8M EMUjIF 5KL EFZT
VFjIF VG[ !)#&DF\ lADFZLYL D'tI] 5FdIFP
9 S[%8G ,1DL ;CU, s:JFDLGFYGf s!)_$vZ_!Zf
.in
T[VM lX\UF5]ZDF\ 0F"S8Z TZLS[ 5|l[ S8; SZTF CTF TYF ;]EFQFR\§ AMhGF ;\5S"DF\ VFjIF AFN AW] KM0LG[
VFhFN lC\N OMH sINAf DF\ HM0FIF TYF ;]EFQFR\§ AMh[ T[DG[ ZF6L hF\;L Z[lHD[g8 TZLS[ VM/BFTF
INA GF DlC,F N/GF S[%8G AGFjIFP VFD T[6[ lA|l8X ;{gI lJZ]wW ,0F.DF\ DCtJ5}6" IMUNFG VF%I]\
CT]\P
at
!))(DF\ T[D6[ 5ÍlJE]QF6 5]Z:SFZ V[GFIT SZFIM CTMP
10 Dl6A[G 58[, o s!)_#v!))_f
T[VM ;ZNFZ J<,EEF. 58[,GF 5]+L CTFP T[D6[ ;tIFU|CGL ,0TDF\ UF\WLGL CFS,G[ DFG VF5LG[
ar
NF~GF l59F 5Z l5S[8L\U4 lJN[XL SF50GL CM/L JU[Z[ H[JF SFIM" SIF" CTF TYF ;ZSFZL XF/F KM0LG[
U]HZFT lJnF5L9DF\YL :GFTS YIF CTFP T[DGL !)Z( DF\ U]HZFT lJnF5L9 D\0/DF\ ;eI TZLS[ UF\WL
V[ lGD6}\S SZL CTLP
uj
T[DGF l5TF ;FY[ V\TSF/ ;]WL ;[JFDF\ ZCIF CTF TYF ;ZNFZ 58[,GF VJ;FG 5KL ZFQ8=LI JGDF\
;lS|I ZCL !)5Zv&Z VG[ !)*#v** ;]WL ,MS;EF VG[ !)&$v*_ ;]WL ZFHI;EFGF ;eI
ZCIF CTFP
ug
11 N]UF" EFEL o
T[VM S|F\lTSFZL EUJTL RZ6GF 5tGL CTFP T[DGF 5lT U]HZFTGF GFUZ A|Fï6 CTFP
T[DGF 5lTGF VJ;FG 5KL T[VM S|Fl\ TSFZLVM JrR[G\] ;\5S" DFwID CTF TYF T[D6[ S|F\lTSFZL 5|J'ltTVM
DF8[ DlC,FVMG[ ;lS|I SZL CTLP S|F\lTSFZLVMG[ ;CFIS SFIM" SZTF T[D6[ EUTl;\CG[ V\U[|HMYL
ARFJJF T[DGL 5tGLGM :JF\U ZrIM CTMP
ar
12 pQFF DC[TF o s!)Z_vZ___f

T[D6[ lC\N KM0M VF\NM,GDF\ ;lS|I EFU EHjIM CTMP UF\WLGF SC[JFYL VtI\T U]%TDF\ E}UE" Z[l0IM
DYS :YF%I]\ CT]\ H[ 5|HFDF\ B}A H ,MSl5|I AgI]\ CT]\P
.m
13 C\;F DC[TF o s!()*v!))5f
T[D6[ NF\0LS]R ;lCT ;tIFU|C ,0TDF\ ;lS|I SFDULZL lGEFJL CTLP p5ZF\T !)$_v$!DF\ jIlSTUT
w
;tIFU|CDF\ T[DG[ H[,GL ;HF 56 Y. CTL P !)$$DF\ SD,FN[JL R8M5FwIFIGF VwI1F C[9/ D/[,
www.marugujarat.in
VlB, lC\N DlC,F 5lZQFNDF\ GFUlZS :JFT\È lJX[ H]:;FNFZ EFQF6 VF%I]\ CT]\P
T[VM U]HZFTDF\ JF.; RFg;[,Z AGGFZ 5|YD DlC,F K[P T[VM V[DPV[;PI]lGJl;"8LGF JF.; RFg;[,Z
w
AgIF CTFP
!)$*DF\ T[DGL UNO BFT[ EFZTLI 5|lTlGlW TZLS[ lGD6}\S Y. CTLP
w
T[D6[ 0F"P ÒJZFH DC[TF ;FY[ VF\TZ 7FlTI ,uG SIF" CTFP
S,F1F[+
5
lJEF N[;F. o T[D6[ ;]UD ;\ULT 4 EHG4 UZAF4 XF:+LI ;\ULT 1F[+[ DCtJG]\ IMUNFG VF5[, K[P
Page

www.marugujarat.in
T[DG[ SFXLGM lNSZM lO<DDF\ VF5[,F ULT AN, U]HZFT ;ZSFZ wJFZF z[Q9 UFlISFGM 5]Z:SFZ V[GFIT
SZFIM CTMP
2 ClQF"NF ZFJ,o
T[VM U]HZFTGF ;]UD ;\ULTGF 5|l;â UFlISF K[P T[D6[ !__ YL JW] U]HZFTL lO<DMDF\ ULTM UFI[,F
K[P ;\ULT GF8S V[S[0DL U]HZFT wJFZF UF{ZJ 5]Z:SFZ 56 V5FIM CTMP
.in
3 lNJF/L A[G EL, o
T[VM VE6 CTF KTF T[DGF DW]Z S\9YL lJ:D'T YI[,F U]HZFTL ,MSULTMG[ T[D6[ OZL ;HLJG
SIF"PH]GFU-DF\ T[DG[ GJZF+L NZlDIFG ULTM UFTF VFSFXJF6LGF VlWSFZLVMV[ ;F\E?IF VG[ T[DG[
at
VFSFXJF6LDF\ ULTM UFJFG]\ VFD\+6 VF%I]\ tIFZYL T[D6[ VG[S U]HZFTL lO<DMDF\ ULTM UFIF K[P
;F{ 5|YD T[D6[ cH[;,vTMZ,c lO<DDF\ ULT UFI]\P T[DF\ c5F5 TFZ] 5ZSFX HF0[HFc ULT B]AH ,MSl5|I
AgI]\ K[P
ar
T[DG[ ,l,T S,F VSFNDL wJFZF UF{ZJ 5]Z:SFZ4 EFZT ;ZSFZ wJFZF !))!DF\ 5ÍzL 5]Z:SFZ JU[Z[
VF5JDF\ VFJ[, K[P
4 DLZF\AF. s!$)(v!5&5f o
uj
T[DGM HgD D[0TFGF ZFHF ZTGl;\CG[ tIF\ YIM CTMP T[DGF ,uG ZF6F;F\UFGF 5]+ EMHZFH ;FY[ YIF
CTFP 5lTGF VFSl:DS D'tI] 5KL T[VM J'\NFJG H. £FZSF UIF CTF VG[ S'Q6 ElSTDF\ ,LG Y. VG[S
5NMGL ZRGF SZL CTLP
ug
T[D6[ ,UEU V-L;M H[8,F 5NMGL ZRGF SZL CTLP ZDS0]\ Hl0I]\ Z[4 5U 3]\3Z]\ AF\W DLZF GFRL Z[4
J]\NFJGSL S]\H Ul,GD[4 D[Z[ TM lUZWZ UM5F, N];ZF G SM.4 ZFD ZTG WG 5FIM JU[Z[ ,MSl5|I AgIF
K[P
5 V[DPV[;P;]aAF,1FL s!)!&vZ__5f
ar
T[VM EFZTLI ;\ULT VG[ BF; SZLG[ S6F"8SL ;\ULTGF 1F[+[ DMBZFG]\ :YFG WZFJTF CTFP
T[VM ZFU4 TF, VG[ ZRGF V[D +6[I 38SM 5Z 5|E]tJ WZFJTF CTFP
T[D6[ VFSFXJF6L4 N]ZNX"GGF ;\ULT SFI"S|DM4 VG[S lO<DMDF\ lGDF"+L TZLS[ SFD SI]" CT]P\
T[DG[ 5Í E]QF64 s!)5$f4 5Í lJE]QF64 s!)*5f Z[DG D[u;[;[ 5]Z:SFZ s!)*$f ZFQ8=5lT 5]Z:SFZ
.m
s!)5&f JU[Z[ TYF !))(DF\ EFZTZtG 5]Z:SFZ VF5JFDF\ VFjIM CTMP
6 A[UD VbTZ o
T[VM 5|bIFT Uh, UFIS CTFP T[DG[ SJLG VMO Uh<; TZLS[ VM/BJFDF\ VFJ[ K[P
w
7 lG~5DF X[9 o
www.marugujarat.in
T[VMV[ ;\ULT 1F[+[ GM\W5F+ IMUNFG VF5[, K[P T[VMV[ UFI[,]\ ULT 3GxIFD UUGDF\ 8D8D TFZF 8DS[
B]A ,MSl5|I AgI]\ CT]\P T[VM wJFZF D[3F6L pt;J4 8FUMZ ;%TFC JU[Z[ SFI"SD
| MG]\ VFIMHG SZJFDF\
w
VFJ[, K[P
8 C\;F NJ[ o
T[VM ;]UD ;\ULTGF 5|bIFT UFlISF K[P T[DG[ U]HZFTL lO<D cS\S]c DF8[ ULTM UFJF AN, 5]Z:SFZ
w
VF5JFDF\ VFjIM CTMP

9 ,TF D\U[XSZ o s!)Z)f
6
T[DGM HgD .\NMZDF\ YIM CTMP T[DG[ EFZTLI :JZ SMSL,F TZLS[ VM/BJFDF\ VFJ[ K[P
Page

www.marugujarat.in
T[VM ;F{YL JW] ULTM UFJFGM lJS|D WZFJ[ K[P T[D6[ 5MTFG]\ 5|YD ULT !)$ZDF\ DZF9L lO<D lSTL
C;F,DF\ UFI]\ CT]\P
T[D6[ HIFZ[ l+D}lT" EJGDF\ cV[I D[Z[ JTG S[ ,MUMc ULT UFI] CT]\ tIFZ[ G[CZ]GL VF\BDF\ 56 VF\;]
VFJL UIF CTFP
T[D6[ U]HZFTL ULTM 56 UFIF K[P H[JFS[ NLSZL TM 5FZSL YF56 SC[JFI4 J{Q6J HG4 VMWFHL Z[ DFZF
.in
JF,FG[4 DFG[ TM DGFJL ,[HM Z[PPP
T[DG[ ZFHLJ UF\WL 5]Z:SFZ s!)$*f NFNF ;FC[A OF/S[ 5]Z:SFZ4s!)()f 5Í lJE]QF6 s!)))f4TYF
EFZT ZtG 5]Z:SFZ sZ__!f V[GFIT SZJFDF\ VFJ[, K[P
10 SFGG N[JL o
at
T[VM A\UF/GL ;]5l| ;â UFlISF VG[ VlEG[+L K[P T[DG[ !)**DF\ NFNF ;FC[A OF/S[ 5]Z:SFZ V[GFIT
SZFIM CTMP
11 V\Hl, D[- o s!)Z)v!)*)f
ar
U]HZFTDF\ EZT GF8IDGM 5|FZ\E T[DGF OF/[ HFI K[P T[D6[ Vl0IFZ BFT[ ~lSD6L N[JL :YFl5T S,F
1F[+DF\ G'tI TF,LD ,LW[,L TYF SG{IF,F, D]GXL :YFl5T EFZTLI lJnFEJGGL GT"G lJnF5L9GF
5|YD VFRFI" AgIF CTFP
12 l:DTF XF:+L o uj
T[VM EZTGF8ID VG[ S]RL5]0L G'tISFZ K[P T[D6[ G'tI wJFZF ;DFH;[JF SZJFGM lG6"I ,LW[, H[ DF8[
VDNFJFNDF\ !)*!DF\ GT"G :S], VMO S,Fl;S, 0Fg; V[S[0DL X~ SZL CTLP
ug
T[DG[ U]HZFT ;ZSFZ TZOYL UF{ZJ 5]Z:SFZ VF5JFDF\ VFjIM CTMP
13 ;lJTF DC[TF o
T[D6[ D6L5]ZL G'tIX{,LGF lJSF; DF8[ DCtJ5}6" IMUNFG VF5[, K[PT[D6[ Dl65]ZGF DF{lBS ~5[
p5,aW TF, VG[ ZFUG]\ ;\XMWG SZL NXSMQF GFDGM U|\Y T{IFZ SIM"P H[ AN,L U]HZFT ;ZSFZ wJFZF
ar
T[DG[ TFD|5+ V[GFIT SZJFDF\ VFjI]\ CT]P\

T[DG[ Dl65]ZL ;FlCtI 5lZQFN wJFZF G'tI ZtG 5]Z:SFZ4 lJ`J U]H"Z 5]Z:SFZ JU[Z[ VF5JFDF\ VFjIF
CTFP TYF E}T5"J" ZFQ8=5lT 7FGL h{, l;\W wJFZF IMU lXZMD6L p5GFD V5FI]\ CT]\P
14 V,FZD[, J<,L o
.m
T[VM EZTGF8IDGF G'tISFZ K[P T[DG[ G'tI R]0FD6L 4 5¡DzL4 ;\ULT GF8S V[S[0DL 5]Z:SFZ JU[Z[
V[GFIT SZFIF K[P
15 D'6Fl,GL ;FZFEF. o
T[VM D]/ S[Z/GF K[ 5Z\T] 0F"PlJS|D ;FZFEF. ;FY[ ,uG SIF" CTFP
w
T[VM SYS,L G'tIDF\ DCtJ5}6" 5|NFG DF8[ JLZ zLS,F AGGFZ T[VM 5|YD DlC,F K[P T[D6[
www.marugujarat.in
EZTGF8IDGL 56 TFl,D ,LWL CTLP

T[D6[ VDNFJFNDF\ cN5"6cGFDGL G'tIGL ;\:YFGL :YF5GF SZL CTLP
w
T[DG]\ EZT GF8ID 1F[+[ lJlXQ8 S,F ;[JF DF8[ D§F; BFT[ cGF8IS,F lXZMD6Lc G]\ 5N VF5L AC]DFG
SZJFDF\ VFjI]\ CT]\P VF p5ZF\T T[DG[ 5ÍzL s!)&Zf4 5ÍE]QF6 s!))Zf4 SFl,NF; ;gDFG4 D[lS;SM
wJFZF ;]J6"R\§S JU[Z[ V[GFIT SZJFDF\ VFjIF CTFP
w
16 ;MG, DFGl;\U o
T[VM EZTGF8ID4 KFp sVMlZ:;FGL 5]Z]QF5|WFG G'tI X{,Lf ;CLT EFZTGL 36L AWL G'tI X{,LDF\
7
5FZ\UT K[P
Page

www.marugujarat.in
T[D6[ lN<CLDF\ ;[g8Z OMZ .lg0IG S,Fl;S, 0Fg;GL :YF5GF SZL CTLP T[DH T[D6[ £F{5NLGF SYFGSG[
V[S GJL 5âlTDF\ ZH] SI]" CT]\P T[DG[ !))ZDF\ 5Í E]QF6 5]Z:SFZ VF5JFDF\ VFjIM CTMP
17 Dl<,SF ;FZFEF. o
T[VM EZTGF8ID TYF S]RL5]0LGF ;FZF G'tISFZ K[P T[D6[ S[8,LS lO<DMDF\ 56 VlEGI VF%IM K[P
.in
T[VM ;DFHG[ :5X"TF 5|`GM 56 ;ZSFZ ;D1F JFZ\JFZ p9FJTF ZCIF K[P
18 S]D]NLGL ,FlBIF o s!)#_f
SyYS G'tI 1F[+[ T[DGL U6GF V[S 8MRGF G'tISFZ TZLS[ YFI K[P
T[D6[ !)&*DF\ VDNFJFNDF\ SyYSGL GT"G XF/F SN\AGL :YF5GF SZL CTLP T[D6[ ZFQ8=LI VG[
at
VF\TZZFQ8=LI :TZ[ l;lâVM CF\;, SZL K[P
T[DG[ 5ÍzL4 5\0LT VMDSFZGFY 9FS]Z 5]Z:SFZ4 SFl,NF; ;gDFG4 EFZTLI ;\ULT GF8IS,F 5]Z:SFZ4
ZFHI ;\ULT GF8S V[S[0DL 5]Z:SFZ4 S,FZtG 5]Z:SFZ4 VDNFJFN XC[Z TZOYL !))* GUZE]QF6
ar
5]Z:SFZ JU[Z[ 5|F%T YFI K[P
19 Z]SlD6L N[JL VZ]G\0[, s!)_$v!)(&f
T[VM EZTGF8ID ;lCT 5|FRLG EFZTLI G'tI X{,LVMGF 5|bIFT G'tISFZ CTFP
T[D6[ EZTGF8IDGL G'tIXF/F S,F1F[+GL V0LIFZ BFT[ :YF5GF SZL CTLP
uj
T[DGF 5|ItGMYL EFZTGL 5|YD DMg8[;ZL :S], X~ SZJFDF\ VFJL CTLP
!)5ZDF\ T[DGL ZFHI ;EFDF\ lGI]lST Y. CTLP p5ZF\T T[DG[ 5ÍE]QF64 ;\ULT GF8S V[S[0DL
5]Z:SFZ JU[Z[ V[GFIT SZFIF CTFP
ug
20 S]\NlGSF SF5l0IF s!)Z*f
T[VM bIFTGFD U]HZFTL ,[lBSF K[P T[D6[ JFTF" ;\U|CM4 GJ,SYFVM4 lGA\WM4 5|FY"GF ;\S,GGF ;\UC
| M
JU[Z[GL ZRGF SZL K[P
c;FT 5U,F VFSFXDF\c GJ,SYFG[ lN<CL ;FlCtI VSFNDL wJFZF 5]Z:S'T SZJFDF\ VFJL CTLP 5ZM-
ar
5C[,F4 VUG l55F;F JU[Z[ T[GL VgI D]bI GJ,SYFVM K[P

21 hJ[ZL AC[GM o NX"GF4 GIGF4 ;]J"6F4 Z\HGF hJ[ZL D6L5]ZL G'tIX{,LVMGF 5|bIFT G'tISFZM K[P
22 VlGTF ZtGD o T[VM EFZTLI G'tIX{,LVM EZT GF8ID4 SYS,L4 DMlCGL V8GD JU[Z[GF G'tIF\UGF
K[P
.m
T[VM R[gGF.DF\ VZ\WD ;\:YFGF ;\:YF5S 0FIZ[S8Z K[P

T[DG[ G'tI R]0FD6L4S,F. DFIF 5]Z:SFZ sTFlD,GF0]f4 ,l,T S,F ZtG4DCFtDF UF\WL 5]Z:SFZ JU[Z[
V[GFIT SZFIF K[P
23 lR+F lJ`J[`JZG o T[VM EZT GF8IDGF 5|bIFT G'tI\FUGF K[P p5ZF\T D6L5]ZL4 SyYSGF 56
w
HF6SFZ K[P
www.marugujarat.in
24 0F"P5ÍF ;]A|D^ID
w
T[VM EZT GF8DD5|bIFT G'tISFZ K[P VF\TZ ZFQ8=LI bIFlT5|F%T lO<D 0FIZ[S8Z T[DGF l5TF K[P
T[D6[ 5¡DE]QF64 5¡DzL4 ;\ULT GF8S V[S[0DL 5]Z:SFZ4 SF,LNF; ;gDFG4 O]SV ] MSF V[XLIG S<RZ
.GFD sHF5FGf JU[Z[ 5|F%T YFI K[P
w
25 0F"PSGS Z[,[
T[VM SYS,L DMlCGL VÎD JU[Z[GF 5|l;wW G'tISFZ K[P T[D6[ G'tI EFZTL GFDGF V[S lO<D AGFJL
8
CTLP H[DF\ ;FT EFZTLI XF:+LI G'tIX{,LG[ ZH] SZJFDF\ VFJL CTLP
Page
T[D6[ GF,\NF 0Fg; lZ;R" ;[g8ZGL :YF5GF !)&&DF\ SZL CTLP

www.marugujarat.in
T[DG[ G'tI R]0FDl64 ;\ULT GF8S V[S[0DL 5]Z:SFZ4 5¡DzL JU[Z[ 5]Z:SFZM D?IF CTFPp5ZF\T ;]Z
l;\UFZ TZOYL GT"GlJ,F;GL p5FlW D/L CTLP
26 WL~A[G 58[,
T[VM HF6LTF U]HZFTL GJ,SYFSFZ4 JFTF"SFZ VG[ GF8ISFZ K[P T[DGL ,3] GJ,SYF VF\W/L U,L VG[
VFU\T}S B}AH 5|bIFT K[P
.in
T[VM U]HZFT ;FlCtI 5lZQFNGF 5|D]B TZLS[ 56 ZCIF CTFP p5ZF\T T[DG[ GD"N ;]J6" R\§S4 U]HZFT
;FlCtI VSFNDL TZOYL UF{ZJ VG[ NX"S 5]Z:SFZ4 Z6HLTZFD ;]J6" R\§S4 SPDFPD]GXL ;]J6"R§\ S
JU[Z[ V[GFIT SZFIF CTFP
27 J;]AC[G EÎ
at
T[VM ;DFH;[lJSF4 lNuNl\X"SF4 ,[lBSF4 VlEG[+L4 G[TF JU[Z[ TZLS[ E}lDSF EHJ[,L K[PT[VM U]HZFT
:+L S[/J6L D\0/GF 5|D]B4 VFSFXJF6LGF lGIFDS4 U]HZFT ZFHI ;DFHS<IF6 AM0"GF VwI1F TZLS[
56 ZCIF CTFP
ar
T[DG[ DlC,F UF{ZJ 5]Z:SFZ4 ;\:SFZ 5]Z:SFZ TYF T[DGL K GJl,SF ;\UC | 5F\N0[ DMTL DF8[ U]HZFT
;FlCtI 5lZQFN wJFZF ElUGL lGJ[NLTF 5]Z:SFZ V[GFIT SZFIF CTFP
28 ;]E§F S]DFZL RF{CF6 o s!)_$v!)$(f
T[VM EFZTGF 5|bIFT SlJI+L CTFP T[DGM HgD V<CFAFNDF\ YIM CTMP
uj
T[DGL 5|bIFT S'lTVM hF\;L SL ZFGL4 ;[GFGL SF :JFUT4 JLZMSF S[;F CM J;\T4 ALBZ[ DMTL JU[Z[ CTFP
H[D6[ :JFT\È R/J/ NZlDIFG ZFQ8=LI R[TGF HUFJL CTLP
T[VM !)Z_DF\ V;CIMU VF\NM,GDF\ EFU ,[GFZF 5|YD DlC,F CTFP
ug
EFZTLI 85F, lJEFU[ !)*&DF\ T[DGL Z5 5{;FGL l8lS8 ACFZ 5F0L CTLPTYF GF{;[GFV[ Z__&DF\
V[S HCFHG]\ GFD ;]E§F S]DFZL RF{CF6 ZFbI]\ CT]\P
29 IFlDGL S'Q6D}lT"
T[VM EZTGF8ID VG[ S]lR5]0LGF 5|bIFT G'tISFZ K[P
ar
30 JQFF" V0F,HF
T[VM U]HZFTGF 5|bIFT ;FlCtISFZ K[P T[D6[ VFSFXJF6L DF8[ ,[BGYL SFZlSNL"GL X~VFT SZL CTLP
T[DGL 5|bIFT GJ,SYFVM VFTX4 Z[T5\BL4 DFZ[ 56 V[S 3Z CMI4UF\9 K}8IFGL J[/F JU[Z[ K[P
T[DG[ Z6ÒTZFD ;]J6"R\§S V[GFIT SZFIM CTMP T[DGL Z_!ZDF\ U]HZFT ;FlCtI 5lZQFNGF 5|DB]
.m
DF8[ lGD6}\S Y. K[P

31 JQFF"NF; o
T[VM 5|bIFT U]HZFTL ,[lBSF K[P T[D6[ AF/ ;FlCtI ;CLT VG[S 5]:TSM ,B[, K[PT[D6[ S[g§ ;ZSFZ
wJFZF ;\RFl,T ,l,TS,F V[S[0DLDF\ p5;lRJ TZLS[ SFD SZ[, TYF CF,DF\ G[XG, A]S 8=:8DF\ 56
w
0FIZ[S8Z 5N[ K[P

32 ,L,FJTL D]GXL o s!())v!)*(f
www.marugujarat.in
T[DGF 5]Go ,uG SG{IF,F, D]GXL ;FY[ YI[,F CTFP T[D6[ :+L XlSTG]\ 5|NX"G SZT]\ cS]DFZN[JLc GF8S
w
,BLG[ T[D6[ GFZL TZLS[G\] CLZ ZH] SI]" CT]\]P

T[VMV[ D]\A. DCFGUZ 5Fl,SF TYF .lg0IG DR"g8 R[dAZDF\ 56 SFDULZL AHFJL CTLP p5ZF\T ZFHI
;EFGF ;eI 56 ZCIF CTFP
w
33 VFXF5]6F" N[JL o s!)_)v!))5f

9
T[VM A\UF/GF 5|bIFT ,[lBSF CTFP 5gGLVM4 5|[I;L4 5|IMHG4 5|lTz]lT4 JU[Z[ T[DGL 5|bIFT
Page
GJl,SFVM K[P

www.marugujarat.in
T[VM 7FG5L9 5]Z:SFZ s!)**f D[/JGFZ 5|YD DlC,F ;FlCtISFZ K[[P p5ZF\T T[DG[ 5¡D zL 5]Z:SFZ
56 V5FIM CTMP
34 DCF`J[TF N[JL s!)Z&v!)(*f
T[VM A\UF/L ,[lBSF TYF ;DFH;[lJSF CTFP
GM8L4 VD'T ;\RI4 SlJ J\nF38L UGLZ JG VM D'tI]4 CHFZ RF{ZF;L SL DF\4 T[DGL 5|l;â GJ,SYF VM
.in
K[P
T[DG[ ;FlCtI VSFNDL 5]Z:SFZ4 5ÍzL4 7FG5L9 s!))&f4 D[u;[;[4 5ÍlJE]QF6 sZ__&f JU[Z[
V[GFIT SZFIF CTFP
35 VZ]\WTL ZMI o s!)&!f
at
T[VM ZFQ8=LI T[DH VF\TZZFQ8=LI :TZ[ 5|bIFT ,[lBSF K[P T[DGM HgD SM,SFTFDF\ YIM CTMP
T[DGL 5|YD GJ,SYF UM0 VMO :DM, YL\U DF8[ T[DG[ ;FlCtIGF 1F[+G]\ 5|bIFT D[G A]SZ 5|F.h D?I]\
CT]\P VFD T[ A]SZ 5|F.h D[/JGFZ 5|YD EFZTLI DlC,F K[P
p5ZF\T T[VM ZFQ8=LI lCTG[ :5X"TF 5|`GM ;\A\W[ VJFH 56 p9FJ[ K[P H[DS[ GD"NF ARFJM VF\NM,G4
ar
V6] lJ:OM8 lJZMWL R/J/P
36 VD'TF l5|TD o s!)!)vZ__5f
T[DGM HgD U]HZFGJF,F sCF, 5FlS:TFGf DF\ YIM CTMP T[VM EFZTGF 5|bIFT ,[lBSF VG[ SlJI+L
CTFP
uj
Z[JgI] :8[d54 ;]GCZ[ 0[4 l5\HZ IF+L4 V[S ;JF,4 GFUD6L4 SMZF SFUh4 Z\U SF5TF4 IF+L4 T[ZCJF
;]ZH4 Ò,FJTG4 V,GF4 H[A STZF JU[Z[ T[DGL 5bIFT S'lTVM K[P
ug
T[DG[ 7FG5L9 5]Z:SFZ4;FlCtI VSFNDL 5]Z:SFZ4 5\HFZ ZtG4 5NDzL JU[Z[ V[GFIT SZFIF CTFP
37 VlGTF N[;F. o
T[VM HFl6TF ,[lBSF K[P T[DGM HgD D;]ZLDF\ YIM CTMP T[VM 5MTFGL S'lTVMDF\ ;XST DlC,F 5F+M
DF8[ 5|bIFT K[P
0F"PSD,FNF; s!)#$vZ_!_f
ar
38
T[VM VF\TZZFQ8=LI bIFlT 5|F%T SlJI+L TYF ,[lBSF K[P T[D6[ V\U|[HL VG[ D,IF,D EFQFFDF\ ;FlCtI
;H"G SI]" K[P
;DZ .G S,StTF4 W l0;[ 0g8;4 VM<0 %,[ CFp;4 VF<OFA[8 VMO ,F:84 DFI :8MZL JU[Z[ T[DGF
.m
5]:TSM DF8[ RRF":5N ZCIF CTFP

T[DG[ ZlXIG 5MV[8L= 5|F.h4 S[g8 V[JM0"4 ;FlCtI VSFNDL 5]Z:SFZ4 jIF,Z ZFD JDF" ;FlCtI 5]Z:SFZ
JU[Z[ D/[,F K[P
39 l5|TL ;[G U]%TF s!)$$f o
T[VM SlJI+L VG[ 5|JF; ,[lBSF K[P ,UEU T[ ;F{YL JWFZ[ 5|JF; SZGFZ EFZTLI DlC,F K[P T[ JQF"DF\
w
K DlCGF 5|JF; SZ[ K[P T[D6[ VG[S 5|JF; ;\UC | M 5|SFlXT SIF" K[P
www.marugujarat.in
T[VM p¿Z W'|J 5Z HGFZ 5|YD EFZTLI DlC,F K[P

w
lSGFZ[ lSGFZ[ WJ, VF,MS4 WJ, V\WFZ4 lNS lNUT4 5}JF" JU[Z[ T[DGF 5|JF; U|\YM K[P
40 lSXMZL VFDMGSZ o s!)#!f
T[VM 5|bIFT ;\ULTSFZ K[P T[D6[ HI5]Z WZF6FGL UFISLGM UE" HF/JL ZFBJF :JT\+ UFIG X{,L ZH]
w
SZL CTLP T[D6[ 36L lO<DMDF\ 56 ULTv;\ULT VF5L ,MSl5|I YIF CTFP T[DG[ 5ÍE]QF64 ;\ULT
GF8S VSFNDL 5]Z:SFZ4 UMJF S,F VSFNDL 5]Z:SFZ JU[Z[YL ;gDFlGT SZFIF CTFP
10
41 lSZ6 N[;F. s!)*!f

Page

www.marugujarat.in
T[VM 5|bIFT GJ,SYFSFZ K[ TYF 5|bIFT GJ,SYFSFZ VlGTF N[;F.GF 5]+L K[P
T[DG[ T[DGL GJ,SYF cW .GC[lZg8; VMO ,M;c DF8[ JQF" Z__&DF\ D[G A]SZ 5|F.h 5]Z:SFZ V5FIM
CTMP VFD T[VM A]SZ 5|F.h D[/JGFZ lJ`JDF\ ;F{YL GFGL JIGL DlC,F K[P
42 VD'TF X[ZUL,o s!)!#v!)$!f
T[DGM HgD A]0F5[:8 sC\U[ZLf DF\ YIM CTMP T[VM EFZTGF ;J"z[Q9 GJ lR+ S,FSFZMGL IFNLDF\ :YFG
.in
5FdIF CTFP
T[DG]\ lR+ cSMDJ;"X
[ Gc G[ 5[ZL;GL cWL U|Fg0 ;[,MGc DF\ 5|NlX"T SZFI]\ CT]\ TYF T[DG[ V[;Ml;I[8[0 VMO
WL U|Fg0 ;[,MG HFC[Z SZFIF CTFP
T[VM 5FüFtI VG[ 5MJF"tI S,FSFZMGF ;]UD ;\UD ;FWGFZF lJ`J5|l;wW S,FSFZMDF\ T[DGM ;DFJ[X
at
YTM CTMP VD'TF EFZTLI S,FG]\ VD]<I WG K[ T[J]\ HJFCZ,F, GC[~ V[ SCI]\ CT]\]P
43 HX]A[G lX<5L o
T[VM ,MSG[TFVM TYF V{lTCFl;S 5|lTEFVMGF :S<5RZ AGFJJF DF8[ 5|bIFT CTFP T[DG[ A|Mgh J]DG
ar
VMO .lg0IF TZLS[ VM/BJFDF\ VFJ[ K[P T[D6[ 5__ YL JW] :S<5RZ AGFjIF K[P
T[D6[ AGFJ[, Z5 O]8 p\RL ;ZNFZ 58[,GL 5|lTDFG[ GD"NF lGUD[ S[J0LIF SM,MGL BFT[ D]SL K[P
lXSFUM4 GMY" S[ZM,LGF4 O,MlZ0FDF\ UF\WLGL 5|lTDF AGFJL K[P TYF hF\;LGL ZF6LGL D}lT" AGFJJF DF8[
Z__5 DF\ l,dSF A]SDF\ :YFG D?I]\ CT]\P
44 V[:Y[Z 0[lJ0 s!)$5f
uj
T[VM lR+4 lX<54 S,FlJJ[RG4 lX1F6 DCMt;JM JU[Z[ 1F[+ T[D6[ DCtJ5}6" IMUNFG VF5[, K[P
ug
T[VMV[ VDNFJFNGL :S], VF"O VFlS"8[SRZ4 :S], VMO .lg8lZIZ l0hF.G JU[ZD [ F\ 5|MO[;Z TZLS[ SFD
SI]"\ K[ TYF ,l,TS,F VSFNDLGF ;eI 56 ZCL R}SIF K[P
T[VM 5|bIFT 5|S'lTlJN ~ALG 0[lJ0GF 5]+L K[P
45 ;\TMSA[G HF0[HF o
T[D6[ lR+S/FG]\ SM.56 HFTG]\ lX1F6 ,LW G CT] 56 T[DGL SM9F ;]hYL T[D6[ VG[S lR+M AGFjIF
ar
K[P H[ J{l`JS :TZ[ 56 bIFlT 5FdIF K[P

T[D6[ V[S CHFZ lD8Z SF50 5Z 5F\R JQF"GL DC[GT YL DCFEFZT lRTI]"\P TYF Z5 DL8Z SF50 5Z
UF\WL4 #5_ DL8Z SF50 5Z .\NLZF UF\WLGF HLJG 5|;\UMG[ lR+IF K[P
.m
46 l;TFZF N[JL o
T[VM 5|bIFT SyYS G'tISFZ CTFP T[DG]\ D}/GFD WG,1DL CT]P\ T[DGL G'tI 5|tI[GL ,UG VG[ lG5}6TF
HM. X\E] DCFZFH[ SCI]\ CT]\ S[ T[ G'tIGL N]lGIFGM hUDUTM l;TFZM AGX[ tIFZYL T[DG]\ GFD l;TFZF
50L UI]\P
ZlJg§GFY 8FUMZ[ T[DG[ G'tI ;FD|F7FGLG]\ lAZ]N VF%I]\ CT]\P T[DG[ D]A
\ .GL lAZ,F EJGDF\ ;TT !Z
w
S,FS G'tI SZL lJS|D :YF%IM CTMP T[DG[ 5ÍzL TYF SFl,NF; 5]Z:SFZ V5FIF CTFP
www.marugujarat.in
47 plD" 5ZLB o
w
T[VM HF6LTF lR+SFZ K[ TYF ;]5|l;wW lR+SFZ Z;LS,F, 5ZLBGF 5]+L K[P T[DG[ ,l,T S,F VSFNDL
wJFZF UF{ZJ 5]Z:SFZ VF5JFDF\ VFjIM CTMP
48 lJXFBF N[;F. o
w
T[VM dI]lhID 1F[+[ bIFTGFD K[P T[VM V[lXIG ;M;FI8LDF\ l0Z[S8Z 5N[ ZCIF CTFP TYF VwI1F 5N[
lGD6}\S YGFZ 5|YD DlC,F TYF V[lXIG CTFP
11
49 VG]ZFWF 5F, s!)*!f

T[VM TA,FJFNS TZLS[ 5|bIFT K[P T[D6[ p:TFN V<,FZBF\ TYF T[DGF 5]+ hFlSZ C];{G 5F;[YL
Page

www.marugujarat.in
TA,FGL TF,LD ,LWL CTLP

ALAL;L 8[,LlJhG wJFZF VF\TZZFQ8=LI ;[JF V\TU"T EFZTGL 5F\R 5|D]B DlC,F ;\ULT7 SFI"SD| DF\
T[DGM ;DFJ[X YI[,M K[P
50 V[gHM,L D[GG o s!)$_f
T[VM EFZTGF VlU|D CZM/GF lR+SFZ K[P T[DG]\ lR+ cIF+Fc Z__&DF\ V[lXIG VF8" dI]lhID s;FG
.in
O|Flg;:SM f DF\ :YFG 5FdI]\ CT]\P
51 GZlU; N¿ o s!)Z)v!)(!f
DWZ .lg0IF lO<DDF\ IFNUFZ E}lD \ SF EHJGFZ EFZTGL 5|l;wW VlEG[+L CTFP T[VM 5ÍzL
YL ;gDFlGT TYF ZFHI;EFDF\ lGI]ST YGFZ 5|YD VlEG[+L CTFP
at
52 EFG]\ VY{IF o
T[VM VM:SFZ 5]Z:SFZ D[/JGFZ 5|YD EFZTLI DlC,F K[P T[D6[ cUF\WLc lO<DDF\ ZLRF0" V[8GAZMGF
SM:rI]D l0hF.GZ CTFP
N[lJSF ZF6L o
ar
53
EFZTGL 5|bIFT VlEG[+L H[DG[ 5|YD NFNF ;FC[A OF/S[ 5]Z:SFZ s!)&)f D?IM CTMP
54 VFXF 5FZ[B o
T[VM V[S 5|bIFT VlEG[+L p5ZF\T EZT GF8ID4 SyYS4 SYS,L JU[Z[ G'tIMDF\ 5FZ\UT K[P T[DG[
55
D]A
uj
\ .DF\ S,FEJG GFD[ G'tI ;\:YFGL :YF5GF SZL CTLP T[VM ;[g;Z AM0"GF VwI1F 56 ZCIF CTFP
T[DG[ 5ÍzL4 lJ`J U]H"ZL 5]Z:SFZ4 G[XG, I]lG8L 5]Z:SFZ JU[Z[ V[GFIT SZFIF CTFP
DC[Z SMg8=FS8Z o
ug
T[D6[ S95]T/L s55[8=Lf GL S/FG[ IMuI :YFG V5FJJF DCtJG]\ IMUNFG VF5[, K[P
56 DLZF GFIZ o s!)5*f
T[VM 5|bIFT lO<D lGDF"+L K[P T[VM T[DGL lO<DDF\ :+L ;\J[NG VG[ T[GF ÒJGGL lJ8\A6FG[ ;]\NZ ZLT[
ZH} SZJF DF8[ HF6LTF K[P
!)(( DF\ T[DGL 5|YD lNuNXL"T lO<D ;,FD AMdA[ VM:SFZ DF8[ GFDF\lST Y. CTLP
ar
57 XS]\T,F N[JL o s!)#)vZ_!#f

T[VM CI]DG SMd%I]8Z TZLS[ HF6LTF CTFP T[VM SM.56 5|SFZGF ;FWGMGL DNN JUZ UFl6lTS
SMI0FVMG[ 5/EZDF\ pS[,L GF\BTF CTFP VF VNE}T S/FG[ ,LW[ T[DG[ lU|GL; A]S VMO J<0" Z[SM0"DF\
.m
:YFG D?I]\ CT]\P
lJ7FG 1F[+[
w
1 ;]lGTF lJl,Id; o s!)&5f

www.marugujarat.in
T[VM EFZTLI D}/GF K[P T[DGM HgD VMlCIM sI]PV[;PV[Pf DF\ YIM CTMP T[DG]\ D}/ JTG DC[;F6FG]\
h],F;6 UFD K[P
w
T[VM Z__&DF\ !)5 lNJ;GL :5[; IF+F TYF Z_!Z DF\ !&5 lNJ;GL :5[XIF+F 5}6" SZL VJSFXDF\
;F{YL JW] ;DI lJTFJGFZ VJSFXIF+L AgIF K[P T[VM VJSFXDF\ D[ZY[ MG NM0GFZ 56 5|YD DlC,F
K[P TYF Z__&DF\ Z) S,FS VG[ !* lDlG8 ;]WL VJSFXDF\ :5[; JMS SI]\" CT]\P VFD T[VM ;{FYL JW]
w
;DI DF8[ VJSFX IFG DF\YL ACFZ VFJLG[ VJSFXDF\ SFD SZGFZL 5|YD DlC,F K[P
12
2 S<5GF RFJ,F o s!)&!vZ__#f

T[VM 5|YD EFZTLI VJSFXIF+L CTFP T[DGM HgD SZGF,DF\ YIM CTMP
Page
T[D6[ R\NLU-GL 5\HFA V[lgHlGIlZ\U SM,[HDF\YL VeIF; SZ[,M TYF 8[S;F; I]lGJl;"8LDF\ prR

www.marugujarat.in
VeIF; SIM" CTMP VD[lZSFGL GF;F s NASAf DF\ SFI"ZT YIF CTFP
Z__#DF\ T[VM SM,\lAIF VJSFX IFGDF\ V\TlZ1FDF\ UIF CTF VG[ VJSFXIFG GFX 5FDTF T[DG]\ D'tI]\
YI]\ CT]\P
3 0F"P.lgNZF lC\N]HF o
.in
EFZTDF\ ;F{ 5|YD JBT 8[:8 8I}A A[ALGM ;O/ 5|IMU SIM" CTMP
4 0F"P 8[;L YMD; o
T[VMV[ DRDO DF\ ZCLG[ lD;F., lGDF"6DF\ DCtJG]\ IMUNFG VF5[, K[P T[D6[ VluG z[6LGL
lD;F.,DF\ VFI[, IMUNFG AN, T[DG[ VluG5]+L TYF lD;F., J]DG TZLS[ VM/BJFDF\ VFJ[ K[P
at
ZDT v UDT 1F[+[
1 T[Hl:JGL ;F\JT s!)(_f T[VMV[ X}8L\UDF\ VF\TZ ZFQ8=LI :TZ[ l;lâVM CF\;, SZ[,L K[P
2 ;F.GF G[CJF, s!))_f
ar
T[ A[0lD\8GDF\ VF\TZZFQ8=LI :TZ[ 5|bIFT B[,F0L AgIF K[P T[6[ ,\0G VM,ld5S sZ_!Zf DF\ A|Mgh D[0,
D[/jIM CTMP VFJL l;lâ D[/JGFZ 5|YD EFZTLI DlC,F K[P
T[DG[ Z_!_DF\ ZFÒJ UF\WL B[, ZtG 5]Z:SFZ V[GFIT YIM CTMP
3
4
V\lSTF Z{GF os!))#f
uj
T[GM HgD VDNFJFNDF\ YI[, K[P T[ VF\TZZFQ8=LI :TZ[ 8[lG;GL pEZTL B[,F0L K[P
5LP8LPpQFF o !)&$
ug
T[GM HgD S[Z/GF %,M,L UFDDF\ YIM CTMP T[G]\ 5]Z] GFD l5,FJ],S\0L Y[SS[ 5FZF lA, pQFF K[P
T[ VF\TZZFQ8=LI :TZ[ EFZTG[ V[Y,[8LS; DF\ uFF{ZJ V5FJGFZ 5|YD EFZTLI DlC,F K[P T[6[ !)(_DF\
DM:SM VM,\ld5SDF\ EFU ,LW[, TYF !)(ZGL V[lXIG U[d;DF\ !__ TYF Z__ DL8Z NM0DF\ UM<0
D[0, D[/jIM CTMP p5ZF\T !)($ GL ,M; V[\H<; VM,\ld5SDF\ 5__ DL8Z lJwG NM0DF\ V\lTD
ZFpg0DF\ 5CM\RL RMY]\ :YFG D[/jI]\ CT]\P
ar
T[G[ p0G5ZL TZLS[ VM/BJFDF\ VFJ[ K[P p5ZF\T T[G[ 8=[S V[g0 lO<0 ZF6L SC[JFDF\ VFJ[ K[P CF,DF\ T[
V[Y,[8G[ TF,LD VF5L ZCIF K[ TYF lJlJW ZDT 5]Z:SFZMGL 5;\NUL ;lDTLGF VwI1F K[P
5 ,HHF UM:JFDL o
.m
T[VM VF6\N HL<,FGF JTGL K[P Z_!_GL SMDGJ[<Y U[d;DF\ X}8L\UDF\ A|Mgh D[0, D[/jIM CTMP
6 V5"6F 5M58 o
A[0lDg8G 1F[+[ l;lâVM CF\;, SZGFZ B[,F0LP
7 J{XF,L DSJF6F o
U]HZFTL DlC,F K[ H[6[ VF\TZZFQ8=LI :TZ[ IMUlJnFDF\ bIFTL D[/JL K[P
w
8 V[DP;LPD[ZLSMD o
www.marugujarat.in
T[DG]\ 5]Z]\ GFDo DF\8[ R]U

\ GLH[U
\ D[ZLSMD K[P T[D6[ ;TT 5 JBT AMlS;\UG]\ J<0" 8F.8, HLTLG[
EFZTGL 5|YD DlC,F AMS;Z AgIF K[P
w
,\0G VM,\ld5S sZ_!Zf DF\ 5! S[PÒP AMlS;\UDF\ A|Mgh D[0, HLTLG[ EFZTGF 5|YD DlC,F B[,F0L
AgIF K[P p5ZF\T VM,\ld5SDF\ EFU ,[GFZ 56 T[ 5|YD VG[ V[S DF+ EFZTLI DlC,F AMS;Z K[P
T[D6[ ZFHLJUF\WL B[, ZtG 5]Z:SFZ sZ__*v_(f VH]G " 5]Z:SFZ4 5ÍzL 5]Z:SFZ JU[Z[ D[/J[,F K[P
w
9 h],G UM:JFDL s!)($f

13
T[VM DlC,F lS|S[8DF\ lJ`JlJbIFT B[,F0L K[P T[VM EFZTGL lS|S[8 8LDGL S[%8G TYF Z[gSL\UDF\ 5|YD
:YFG[ ZC[,F K[P
Page

www.marugujarat.in
ZFHSFZ6 1F[+
1 ;MlGIF UF\WL s!)$&vf
T[DGM HgD T]ZLG s.8F,Lf DF\ YIM CTMP T[D6[ !)&(DF\ ZFHLJ UF\WL ;FY[ ,uG SZL EFZTDF\ :YFIL
YIF CTFP
.in
T[VM !))(YL SM\U[|;GF VwI1F5N[ K[P OMa; D[Uh [ LG wJFZF T[DG[ lJ`JGL !__ XlSTXF/L
DlC,FVMDF\ VFUJ]\ :YFG VF5JFDF\ VFJ[, K[P
2 .lgNZF UF\WL o s!)!*v!)($f T[DGM HgD V<CFAFNDF\ HJFCZ,F, GC[ZG ] F 3[Z YIM CTMP T[DG]\
5]Z\] GFD .lgNZF l5|INXL" CT]\P T[D6[ AF/56DF\ V;CSFZGL ,0T NZlDIFG T[D6[ JFI];[GFG]\ G[T'tJ
SI]"] CT]\ TYF lC\N KM0M VF\NM,GDF\ EFU ,LWM CTMP
at
!)$ZDF\ T[D6[ lOZMh UF\WL ;FY[ ,uG SIF" CTFP !)&&DF\ T[VM EFZTGF 5|YD DlC,F J0F5|WFG
AgIF CTFP T[VM S], !5 JQF" s!)&&v** VG[ !)(_v($f ;]WL EFZTGF J0F5|WFG 5N[ ZCLG[
DCtJ5}6" E}lDSF EHJL CTLP
ar
T[D6[ AF\u,FN[XGL VFhFNL DF8[4 A[gSMGF ZFQ8=LISZ64 N[XL ZHJF0FVMGF ;Fl,IF6F GFA}NL4 VM5Z[XG
a,] :8FZ4 V6} 30FSF4 UZLAL GFA}NL4 S'lQF ;]WFZF JU[ZD [ F\ D]bI E}lDSF EHJL CTLP
T[DG[ !)*!DF\ 5FlS:TFG ;FD[GF I]â lJHIGF AN,FDF\ EFZT ZtG 5]Z:SFZ 56 V5FIM CTMP
#! VMS8MAZ !)($GF ZMH A[ XLB ;]Z1FF SDL"VM V[ T[DGL UM/L DFZLG[ CtIF SZL CTLP
3 lX,F NLl1FT s!)#(f o uj
T[VM !))( YL Z_!# ;]WL lN<CLGF D]bID\+L CTFP T[VM !)($v() NZlDIFG UNO DF\ SlDXG
VMG :8[8; VMO J]DGDF\ EFZTG]\ 5|lTlGlWtJ SI]\" CT]\P p5ZF\T T[VM !)(&v() NZlDIFG S[lg§I
ug
D\+LD\0/DF\ ZCIF CTFP
4 HI,l,TF s!)$(f o
T[VM TlD,GF0]GF D]bI D\+L p5ZF\T AIDMK 51FGF ;J"; [ JF" K[P T[VM TlD, lO<DMGF ;O/
VlEG[+L 56 ZCL R}SIF K[P T[VM cVdDFc GF C],FD6F GFD[ HF6LTF K[P
ar
5 ;]QDF :JZFH os!)5Zf

T[DGM HgD V\AF,FDF\ YIM CTMP T[VM !5DL ,MS;EFGF lJ51FGF G[TF CTFP T[VM lN<CLGF D]bID\+L
5N[ 56 ZCL R}SIF K[P
.m
T[VM EFH5GF ZFQ8=LI 5|JSTF AGGFZ T[DH EFH5GL ;ZSFZDF\ S[lAG[8 D\+L AGGFZ 5|YD DlC,F K[P
T[DH ;J"z[Q9 ;F\;NGM 5]Z:SFZ D[/JGFZ 56 5|YD DlC,F K[P T[VM JFH5[IL ;ZSFZDF\ DFlCTL VG[
5|;FZ6 D\+L CTFP CF,DF\ T[VM lJN[X D\+L 5N[ SFI"ZT K[P
6 DDTF A[GZÒ o s!)55f
T[VM 5PA\UF/GF 5|YD DlC,F D]bID\+L AgIF K[P T[VM !)*_ YL )* ;]WL SM\U[|;DF\ ZCIF AFN
w
!))*DF\ T'6D], SM\U[|;DF\ HM0FIF CTFP CF, T[VM T'6D], SM\U|; [ GF ;J"[ ;JF" K[P
www.marugujarat.in
T[VM Z[,J[ D\+L4 SM,;F D\+L4 DFGJ ;\XFWG lJSF; ZFHID\+L TZLS[ 56 S[g§ ;ZSFZDF\ ZCL R}SIF K[P
T[VM cNLNLc GF GFD[ 56 VM/BFI K[ m
w
7 DFIFJTL o s!)5&f
T[VM CF,DF\ SFXLZFD wJFZF :YFl5T AC]HG ;DFH 5F8L" (BSP) GF ;J"[ ;JF" K[P T[VM ptTZ 5|NX [ GF
w
D]bID\+L 5N[ 56 ZCL R}SIF K[P TYF CF,DF\ ZFHI;EFGF ;eI K[P
T[VM cAC[GÒc GF p5GFD[ 56 VM/BFI K[P
14
8 pDF EFZTL o s!)5)f

T[VM EFH5GF VU|6L G[TF K[P p5ZF\T Z__#v_$ NZlDIFG DwI5|N[XGF D]bID\+L 5N[ 56 ZCIF
Page

www.marugujarat.in
CTFP
9 J;]\WZF ZFH[ l;\lWIF s!)5#f
T[VM ZFH:YFGGF 5|YD DlC,F D]bID\+L TZLS[ ZCL R}SIF K[P T[VM ZFHJL 5lZJFZ lJHIZFH[ l\;\lWIFGL
5]+L K[P T[DG[ Z__*DF\ UNO wJFZF DlC,FVMG[ :J XlSTSZ6 VG[ :JZMHUFZ 1F[+[ 5|NFG AN,
cJ]DG 8] U[WZc 5]Z:SFZ V5FIM CTMP
.in
10 lJHIF,1DL 5\l0T o s!)__v!))_f
T[VM HJFCZ,F, GC[~GF AC[G CTFP T[VM 5|F\TLI :JZFHIGF ;DI[ ptTZ 5|NX [ GF 5|YD DlC,F 5|WFG
AgIF CTFP VFhFNL 5KL T[VM ZlXIF4 VD[lZSF4 D[lS;SM4 :5[GDF\ ZFHN]T AgIF CTFP
T[VM UNO GL DCF;EFGF 5|YD DlC,F 5|D]B 56 AgIF CTFP p5ZF\T DCFZFQ8=GF ZFHI5F, 56
at
AG[,FP
11 .gN]DTL X[9 s!)_&v!)(5f
T[VM U]HZFTDF\ 5|YD DlC,F D\+L AGGFZ K[P T[VM !)&ZDF\ U]HZFT lJWFG;EFDF\ R}\8F.G[
ar
lX1F6D\+L AgIF CTFP
!)$&DF\ D]A \ . .,FSFGL lJWFG;EFDF\ lAG CZLO R}\8FI[,F tIFZAFN D]A
\ . ZFHIGL lJWFG;EFGF
;eI AGLG[ lX1F6D\+L 56 AgIF CTFP VF p5ZF\T T[VM 5F,F"D[g8ZL ;[S|[8ZL TYF UGC GF ;eI 56
AG[,F CTFP T[VM :JFT\È R/J/DF\ 56 ;lS|I ZCL SFDULZL lGEFJL CTLP
12 5|lTEF 5Fl8, s!)$#f uj
T[VM EFZTGF 5|YD DlC,F ZFQ8=5lT CTFP T[VM Z__*v!Z NZlDIFG ZFQ8=5lT 5N[ ZCIF CTFP
T[D6[ DCFZFQ8=YL ZFHSFZ6GL X~VFT SZL CTLP p5ZF\T Z__$DF\ ZFH:YFGGF ZFHI5F, 5N[ lGI]ST
ug
YGFZ 56 5|YD DlC,F K[P
13 SD,F A[lGJF, o
T[VM U]HZFTGF ZFHI5F, K[P T[VM ZFH:YFGDF\ SM\U|;
[ ;ZSFZDF\ GF6FD\+L ;lCT lJlJW DCtJFGF
CMNF 5Z ZCL R}SIF K[P p5ZF\T l+5]ZFGF UJG"Z AgIF CTFP VFD T[VM ptTZv5}J" ZFHIMGF 5|YD
ar
UJG"Z CTFP
14 DLZFS]DFZ s!)$5f
T[VM !5DL ,MS;EFDF\ :5LSZ AGLG[ EFZTGF 5|YD DlC,F :5LSZ AgIF K[P T[VM HF6LTF G[TF AFA]
.m
HUHLJGZFDGF 5]+L K[P

T[D6[ T[GL SFZlSNL"GL\ X~VFT !)*#DF\ IAS VlWSFZL AGLG[ SZL CTLP
SM5M"Z[8 q JCLJ8L 1F[+ o
w
1 0F"PVD'TF 58[, o
www.marugujarat.in
T[VM N}W pt5FNG 1F[+[ DCtJG]\ IMUNFG VF5[, K[P CF,DF\ T[VM G[XG, 0[ZL 0[J,5D[g8 AM0" NDDB
w
GF 5|D]B K[P T[VM RBI DF\ 0LZ[S8Z 5N[4 .g8ZG[XG, 0[ZL SM\U|[;4 .lg0IG 0[ZL SM5M"ZX
[ G JU[Z[DF\ prR
CM¡F 5Z ZCIF CTFP
T[VM VD], 0[ZLGF :YF5S l+E]JGNF; 58[,GF 5]+L K[P T[DG[ 5ÍE]QF64 lJD[g; V[RLJ;"4
w
.g8ZG[XG, 0[ZL 5;"G JU[Z[ H[JF 5]Z:SFZM D?IF CTFP

2 ;]DlTA[G DMZFZÒ o s!)_)v!))(f
15
T[D6[ l;\lWIF :8LD V[g0 G[lJU[XG S\5GLG[ ;O/TFYL R,FJL CTLP

T[D6[ ,\0GDF\ VFIMlHT lX5L\U V\U[GL 5lZQFNDF\ 56 T[VM V[SDF+ DlC,F 5|lTlGlW CTFP T[VM W
Page

www.marugujarat.in
.lg0IG G[XG, :8LDXL5 VMG;" V[;Ml;V[XGGF 5|DB ] AGGFZ ;F{ 5|YD DlC,F CTFP
3 5FZ]A[G HIS'Q6 o
T[VM ;O/ pnMU ;FCl;S K[P T[VM U]HZFT R[dAZ VMO SMD;"GF 5|YD DlC,F VwI1F CTFP CF,DF\
T[VM V1FZ S[DPl,PGF 5|D]B K[P T[D6[ VG[S VF\TZZFQ8=LI S\5GL VG[ ;\:YFVM ;FY[ SFD SZ[,]\ K[P
4 0F"PlSZ6 Dh]DNFZ o
.in
T[VM EFZTGL 5|bIFT AFIMS[lDS<; S\5GL AFISMGGF R[Z 5;"G VG[ D[G[lH\U l0Z[S8Z K[P
5 .gN] H{G o
T[VM EFZTGL ;F{YL DM8L lDl0IF S\5GL 8F.d; U'5GF R[Z 5;"G K[P VF p5ZF\T T[VM 8F.d;
OFpg0[XGGL :YF5GF SZL lJlJW ;FDFlHS ;[JFVM 56 SZ[ K[P T[VM FICC GF ,[l0h lJ\UGF FLO GF
at
:YF5S 5|DB ] 56 K[P
6 X[CGFh C];[G o
T[VM EFZTDF\ CA", S[Z 1F[+[ 5FIMlGIZ K[P T[D6[ VFI]Jl[" NS -AYL aI]8L 5|M0S8M AGFJL lJ`J 5|bIFT
ar
YIF K[P T[DGL aI]8L S\5GL 5__ YL 56 JW] 5|M0S8M N}lGIFEZDF\ J[RL ZCL K[P
7 ZDF Ag; o
EFZTDF\ V[ZMlAS;GM 5FIM GFBGFZ 5|bIFT lO8G[; U]Z] K[P T[D6[ 5|bIFT CM8,M H[JL S[ TFH U'54
J[,SD U'54 VMA[ZMI U'54 JU[Z[ C[<Y S,AM X~ SZL CTLP p5ZF\T .lgNZF UF\WL TYF VgI
8
K[P
G{GF,F, lS0JF. o
uj
DCFG]EFJM ;FY[ 56 SFD SZ[,\] TYF lD; .lg0IF :5W"SMG[ lO8G[;GL lJ`J:TZLI TF,LD 56 VF5[,L
ug
T[VM l0;[dAZ Z_!Z DF\ FICCI GF VwI1F TZLS[ lGD6}\S Y. K[P H[ FICCI (Formation of Indian
Chamber of Commerce & Industry ) GF 5|YD DlC,F VwI1F K[P T[VM HSBC DF\ CEO
CTFP p5ZF\T T[VM CFJ0" lAhG[; :S],DF\YL U|[HI]V[8 YGFZ 5|YD EFZTLI CTFP Z__&DF\ :8=L8
HG",DF\ ;S;[;O], J]DGGL IFNLDF\ T[DG[ :YFG D?I]\ CT]\P
ar
9 AZBF N¿ o
EFZTGF V[S VU|6L HGF",L:8 TZLS[ ;DFJ[X YFI K[P
10 NLGF JSL, o
EFZTGF V[S VU|6L HGF",L:8 TZLS[ ;DFJ[X YFI K[PT[VM 8F.d; VMO .lg0IFGF lGJF;L T\+L TZLS[
.m
lGD6}\S D[/JGFZ 5|YD DlC,F K[P

11 R\NF SMRZ o
T[VM EFZTGL ;F{YL DM8L A[gS ICICI A[gSGF CEO TYF MD K[P T[VM OMZrI]G D[Uh [ LGGL lJ`JGF
5FJZO], lAhG[; J]DG TYF OMa;"GL DM:8 5FJZO], J<0" J]DGGL IFNLDF\ 56 :YFG D/[, K[P
w
A[lgS\U ;lJ";DF\ DCtJ5}6" E}lDSF AN, T[DG[ Z_!_DF\ 5ÍlJE]QF6 5]Z:SFZ V5FIM CTMP
www.marugujarat.in
12 ;tIF XZ6 o
T[VM VU|6L D[Uh [ LG O[lDGFGF T\+L 5N[ ZC[GFZ VU|6L HGF",L:8 K[P T[VM O[lDGF lD; .lg0IF
w
:5W"SMGL 5;\NUL TF,LD JU[Z[ H[JL DCtJGL SFDULZL lGEFJL K[P

13 .lgNZF G]IL o
T[VM Z__* YL 5[l%; SMPGF R[Z5;"G VG[ CEO K[P
w
14 ;FlJ+L lH\NF, o
16
T[VM lH\NF, U'5GF R[Z5;"G TYF N[XGF ;F{YL WGF-I DlC,F K[P[ p5ZF\T Z__5 YL lC;FZGF WFZF;eI
TZLS[ 56 SFDULZL lGEFJL ZCIF K[P
Page

www.marugujarat.in
15 lR+F ZFDS'Q6 o
T[VM N[XGF VU|6L :8MS DFS"[8 NSEPGF 5|YD DlC,F .CEO TYF MDPAgIF K[P
16 lXBF XDF" o
N[XGL VU|6L A[gS V[lS;; A[gSGF CEOP K[P VF 5C[,F T[VM 5|]0[g;LI, ,F.O .g:IMZg;GF CEOP
CTFP
.in
;ZSFZL ;[JF
1 lSZ6 A[NL o
!)*ZDF\ EFZTGF 5|YD IPSPVMlO;Z AgIF CTFP 5M,L; SFI"5|6F,LDF\ VG[ H[,DF\ VG[S 5|SFZGL
;]WFZ6F SZJFDF\ T[DGL VUtIGL E}lDSF K[P T[D6[ J0F5|WFGGL BM8L HuIFV[ 5FS" SZ[, SFZ S|[G wJFZF
at
p\RSLG[ ,. UIF CTF VFYL lN<CL JF;L\VM T[DG[ S|G[ A[NL SC[JF ,FuIF CTFP
T[VM UNOPDF\ 5M,L; V[0JF.hZ TZLS[ SFD SI]" CT]\P T[DG[ D[u;[;[ V[JM0"4 DlC,F XLZMD6L V[JM0"4
5|F.0 .lg0IF V[JM0" JU[Z[ D?IF K[P
ar
T[D6[ c.8; VM,J[h 5Ml;A,c GFDG]\ 5]:TS TYF A[ VFtDSYFVM cVF.0[Zc cSFpg8,L A[8Gc ,BL K[P
CF,DF\ T[VM EQ8=FRFZ lJZMWL ,0T R,FJ[ K[ TYF GJHIMlT VG[ .lg0IF lJhG GFDGL .NGOPwJFZF
UZLA VG[ lGo;CFI AF/SMG[ lX1FF VF5JFGL ;FY[ GXFD]lST DF8[GL SFDULZL AHFJ[ K[P
2 ,L,F X[9 o
uj
T[VM EFZTGL SM.56 CF.SM8"GF 5|YD DlC,F D]bI gIFIFWLX CTFP
T[VM !))ZDF\ lCDFR, 5|NX [ GF D]bI gIFIFWLX TZLS[ lGJ'T YIF K[P
ug
3 H:8L; V[D OFlTDF ALAL o
T[VM ;]l5|D SM8"DF\ lGDFI[,F 5|YD gIFIFWLX CTFP p5ZF\T T[VM G[XG, CI]DG ZF.8 SlDXGGF ;eI
TYF TlD,GF0]GF ZFHI5F, 56 ZCIF CTFP
VgI 1F[+[
ar
1 0F"PJ\NGF lXJF o
T[D6[ 5IF"JZ6 ;\JW"G VG[ ;]Z1FF 1F[+[ GMW5F+ SFDULZL SZL K[P T[DG[ !))#DF\ ZF.8 ,J,L C]0
5]Z:SFZ TYF W .g8ZG[XG, VY" 0[ 5]Z:SFZ 56 V5FIF CTFP
2 G\\NLGL 5\0IF o
.m
T[VM 5J"TFZMC6 1F[+[ 5|bIFT K[[P

3 ZMDL,F YF5Z o
T[VM N[XGF 5|bIFT .lTCF;SFZ K[P
4 CZS]\JZ X[9F6L o
w
T[DGL U6GF U]HZFTDF\ V[S NFG[`JZL TZLS[ YFI K[P[ T[D6[ VDNFJFNDF\ 5|bIFT C9Ll;\CGF N[ZF
www.marugujarat.in
A\WFjIF CTFP
5 AR[g§L 5F, o
w
T[VM DFpg8 V[JZ[:8 ;Z SZGFZ 5|YD EFZTLI DlC,F K[P T[D6[ !)($ DF\ DFpg8 V[JZ[:8 ;Z SI]"
CT]P p5ZF\T T[D6[ lCDF,IGF 36F lXBZM ;Z SZLG[ EFZTGF 5|bIFT 5J"T VFZMCS AgIF K[P CF,DF\
T[VM 5J"TFZMC6 5|lX1F6 ;\:YF R,FJ[ K[P
w
17
Page

GK MASTER
äg}gdi=Röcoid=XyWpDäqdj=Käq`cX=
axXjRjUxäafcdi=XyWpDäq=çî= D[;M5M8[lDIFGM ;DFH +6 JU"DF JC[\RFI[,M
CTMP prR JU"DF\ 5]ZMlCTM VG[ ;FD\TM4
D[;M5M8[lDIF U|LS XaN K[ T[GM VY" —GNLVM DwIJU"DF\ J[5FZLVM4 VG[ lGdGJU"DF\
JrR[GL E}lD˜ YFI K[P= S'lQFSFZMGM ;DFJ[X YTM CTMP
D[;M5M8[lDIFGL ;\:S'lT I]Ë[l8; VG[ TF.U|L; D[;M5M8[lDIFGF ,MSM R\ã VFWFlZT 5\RF\UGM
GNLVMGL JrR[ lJS;L CTLP p5IMU SZTF CTFP
D[;M5M8[lDIFGL ;\:S'lT 5|FRLG DFGJFDF\ VFJ[ KäeBqdi=XyWpDäq=çî=
K[4 T[GM ;DIUF/M .P;P5}P3000YL
.P;P5}P600 JQF"GM U6FI K[P .lH%TGL ;\:S'lT .P;P5}P3400GL VF;5F;
GF., GNLlSGFZ[ lJS;L CTLP
;]D[lZIG ;\:S'lT4 A[ALl,IG ;\:S'lT VG[
V;LlZIG ;\:S'lTG[ ;\I]ÉT~5[ D[;M5M8[lDIG lJ`JGL VlT lJSl;T ;\:S'lT CTLP
;\:S'lT TZLS[ VM/BJFDF\ VFJ[ K[P
.lH%TG[ GF., GNLGL E[8 U6JFDF\ VFJ[ K[P
D[;M5M8[lDIF ;\:S'lTG\] 5|D]B XC[Z ;]D[Z CT\]P H[
.lH%TGF 5|YD ZFHJ\XGM ;F{5|YD XF;S D[lG;
Nl1F6DF\ VFJ[,\] CT\]P VF p5ZF\T ALHF !Z
s.P;P5}P 3000f CTMP
lJSl;T XC[ZM CTFP ;]D[ZGF p¿Z 5}JL" EFUDF\
A[AL,MG XC[Z VFJ[,\] CT\]P V;LlZIF GNLVMGL .lH%TGF 5|FRLG XF;SM —OZFVM˜ TZLS[
p¿Z[ VFJ[, prR E}lDJF/M 5|N[X CTMP VM/BFTF CTFP OZFVM .`JZGF 5|lTlGlW VG[
;}I"5}+ U6FTF CTFP
.P;P5}P 1792YL .P;P5}P1750 ;]WL
C]dA]ZFGL A[lA,MGGM XF;S CTM4 H[6[ .lH%TJF;LVM 5]GH"gDDF\ VG[ VG[S N[JMDF\
lJlW;\lCTFG\] lGDF"6 SZLG[ XF;G R,FJTM lJ`JF; ZFBTF CTFP
CTMP H[ lJ`JGM ;F{ 5|YD SFINFXF:+L U6FI
K[P .lH%TJF;LVM D'TN[CG[ ZF;FIl6S ,[5
,UFJLG[ SOG 5[8LDF\ ZFBLG[ JQFM" ;]WL ;]Zl1FT
D[;M5M8[lDIFGF ,MSM VG[S N[JMDF\ VF:YF ZFBTF CTF H[G[ VF56[ Ôaai¼ SCLV[ KLV[P
WZFJTF CTFP
.lH%TGF DCFG XF;S —B]O}˜ V[ .P;P5}P
S]\EFZGF RFS0FGM ;F{5|YD 5|IMU D[;M5M8[lDIG 2600DF\ ULHF l:YT lJ`J5|l;wW l5ZFDL0
;\:S'lTGL N[6 K[P AGFjIM CTMP
D[;M5M8[lDIFGF ,MSM 5]GH"gDDF\ lJ`JF; ZFBTF l5ZFDL0 AGFJJFG\] z[I OZFVM HM;ZGF JÒZ
CTFP .DCM8[5GG[ HFI K[P
D[;M5M8[lDIFGL ;\:S'lT SF\:II]ULG CTLP ZFßIGL VFJSG\] D]bI ;FWG DC[;}, J[ZM CTMP
Writter :- Shyamkumar Parmar (More GK Add Whatsapp no :- 95376 27593) Page 1

GK MASTER
.lH%TJF;LVMGM D]bI N[JTF ;}I" CTFP XF\U J\XGM :YF5S TF\U CTMP VF XF\U J\XGM
;D|F8 J}P5L GFl:TS CTMP VF J\XGM V\lTD
5|FRLG .lH%TDF\ ;F{Z 5\RF\U 5|Rl,T CT\]P ;D|F8 RFp l;G CTMP
lJ`JDF\ ;F{ 5|YD S[,[g0Z .lH%TDF\ AGFJJFDF\
VFjI\] CT\]P RFp J\XGM :YF5S RFp J} JF\U CTMP VF J\XGF
37 ;D|F8MV[ ,UEU 875 JQF" XF;G SI]ÅP VF
5|FRLG .lH%TDF\ ;}I" 30L VG[ H, 30LGL XMW
I]UDF\ H SgOI]lXI; VG[ ,FVMt;[ GFDGF A[
Y. CTLP
lJRFZSM Y. UIFP
5|FRLG .lH%T ;DFH DFT';¿FS CTMP
lRG J\X 5ZYL 5}ZF N[XG\] GFD RLG 50–\]P VF
5|FRLG .lH%TJF;LVMG[ Z[BFUl6TG\] 7FG CT\]P J\XGF ;F{YL 5|TF5L ;D|F8 XLvCJF\U8L CTMP
T[GM XF;GSF/ .P;P5}P 221YL .P;P5}P210
.lH%TGF S,FSFZMV[ AGFJ[,L —l:\OÉ;˜GL GM CTMP T[6[ p¿Z 5lüD ;LDF 5Z RLGGL
D}lT"DF\ lXZ DG]QIG\] VG[ AFSLG\] XZLZ l;\CG\] 5|bIFT NLJF, A\WFJLP
K[P
CFG J\XGM ;F{YL 5|TF5L ;D|F8 J}v8L CTMP VF
oiddi=XyWpDäq=çî= I]UDF\ AF{wW WD"GM 5|RFZ YIMP VF I]UDF\ H
RLGDF\ SFU/4 XFCL VG[ RFGL XMW Y.P VF
RLGGL ;\:S'lT 5L/L GNLsCF,DF\ CMVF\UgCMf
J\XGF XF;GSF/G[ RLGGM ;]J6"SF/ DFGJFDF\
1F[+DF\ lJS;L CTLP T[YL T[ 5L/L GNL 3F8L
VFJ[ K[P
;\:S'lT TZLS[ 56 VM/BF.P
lNXF;}RS I\+GL XMW RLGDF\ Y. CTLP
RLGGM 5|YD ;D|F8 O}v;L s.P;P5}P 2852
v.P;P5} 2537f CTMP T[GF ;DIDF\ SF\;FGF RLGJF;LVMG[ ;F{5|YD DFlCTL CTL S[ JQF"DF\
VMHFZMG\] lGDF"64 5X]5F,G4 Z[XDGF SL0FGM 365 1/4 lNJ; CMI K[P
pK[Z JU[Z[GM pNI YIMP
AÑ=röip=XyWpDäq=çî=
RLGGM ALHM ;D|F8 X[G G]\U CTM H[6[
RLGJF;LVMG[ B[TL SZJFG\] lXBjI\]P U|LS ;\:S'lTG[ I]ZMl5IG ;\:S'lTG\] pNŸUD:YFG
U6JFDF\ VFJ[ K[P
RLGGF D]bI 5|FRLG ZFHJ\XM s1f CFl;IF J\X
.P;P5}P 2205YL .P;P5}P 1766 s2f XF\U VF ;\:S'lT 5|FRLG I]GFGL VFH]AFH] lJS;L CTLP
J\X .P;P5}P 1766YL .P;P5}P 1122 s3f 5|FRLG U|LS ;\:S'lTGM bIF, DCFSlJ CMDZGF
RFpJ\X .P;P5}P 1122YL .P;P5}P 225 s4f DCFSFjIM .l,I0 VG[ VMl0;LYL D/L VFJ[
lRG J\X .P;P5}P 255YL .P;P5}P202 s5f K[P
CFG J\X .P;P5}P202YL .P; 220
ÊL8GL ;\:S'lTG[ 5|FRLG I]GFGGL ;\:S'lTGL
CFl;IF J\XGM :YF5S I}P;L CTMP HGGL U6JFDF\ VFJ[ K[P ÊL8GL ZFHWFGL
GF;F{; CTLP

GK MASTER
.P; 1894DF\ ;Z VFY"Z .JFg;[ ÊL8DF\ C[ZM0M8Ÿ; VG[ 8–};LCF.NLh DCtJGF
BMNSFD SZTF GF;F{;DF\ ÊL8GL ZFHWFGLGF .lTCF;SFZM CTFP C[ZM0M8Ÿ;G[ .lTCF;GF
EuG VJX[QFM D/L VFjIFP l5TF U6JFDF\ VFJ[ K[P
I]GFGG[ —C[,;˜ 56 SC[JFDF\ VFJ[ K[4 T[YL V[Y[g; lJnFG\] WFD CT\]P
5|FRLG I]GFGL ;\:S'lTG[ —C[,lGS ;\:S'lT˜ 56
SC[JFDF\ VFJ[ K[P U|LSJF;LVMG\] D]bI WFlD"S S[gã 0M<OL V5M,MDF\
VFJ[,\] CT\]P
8=MHG I]wW H[GL SYF CMDZ[ T[GF DCFSFjIMDF\ SZL
5|FRLG VMl,ld5S ZDTMt;J X~ SZJFG\] z[I
K[ T[ .P;P5}P 12DL ;NLDF\ U|L;JF;LVM VG[
V[Y[g;JF;LVMG[ HFI K[P
V[lSIF. ,MSM JrR[ ,0F. CTLP
RÑ=wjadi=XyWpDäq=çî=
ÊL84 :5F8F" VG[ V[Y[g; DCtJGF ZFßIM CTFP
ZMDGL ;\:S'lT U|LS ;\:S'lTYL 5|EFlJT CTLP
.P;P5}P500 ;]WLDF\ :5F8F" VG[ V[Y[g; A[ DM8F
GUZM :YFl5T Y. R}ÉIF CTFP ZMDG ;\:S'lTG\] S[gã ZMD GUZ CT\] H[ .8F,LDF\
VFJ[,\] K[P
.P;P5}P 600DF\ V[Y[g;DF\ U6TF\l+S XF;G
jIJ:YF ;O/ AGL CTLP U|LS ;\:S'lTG[ N}Z N}Z ;]WL O[,FJFG\] SFD ZMDG
;\:S'lTV[ SI]ÅP
:5F8F"GL XF;GjIJ:YF pDZFJ VG[ S],LG
,MSMGF CFYDF\ CTLP ZMD GUZ 8F.AZ GNLGF D]bI 5|N[XYL !5
DF., N}Z V[S 5CF0L 5Z VFJ[,]\ CT\]4 SF,FgTZ[
5lZlS,; s.P;P5}P469YL .P;P5}P429fGF
GÒSGL VgI K 5CF0LVM 5Z T[GM O[,FJM YTF
XF;GSF/G[ U|LS ;\:S'lTGF ;]J6"SF/ U6JFDF\
ZMD —;FT 5CF0LVMG\] GUZ˜ TZLS[ VM/BFJF
VFJ[ K[P
,FuI\]P
;MÊ[l8;4 %,[8M VG[ V[lZ:8M8, 5|FRLG U|L;GF
.P;P5}P600DF\ ZMDDF\ U6T\+GL :YF5GF Y.
NFX"lGSM CTFP V[lZ:8M8, l;\SNZGM U]Z] CTMP
R}SL CTLP
l;\SNZ[ .P;P5}P326DF\ h[,D GNL 5FZ SZLG[
.8F,LDF\ V[S pgGT ;\:S'lT lJSl;T SZJFG\] z[I
5\HFAGF ZFHF 5MZ;G[ CZFJLG[ EFZT 5Z
V[8=:SG GFDGL VGFI" HFlTG[ HFI K[P
VFÊD6 SI]Å CT\]P
lB|:TL WD"GM 5|RFZ ZMDG ;\:S'lTGL N[G K[P
.l:S,;4 ;MOMlS,; VG[ I]ZL5Ll0h SZ]6F\T
GF8SM VG[ V[lZ:8MOFlG; CF:I GF8SGF ZMDG ;\:S'lTGL ZFQ8=EFQFF ,[l8G CTL H[
ZRlITF CTFP V\U|[Ò4 Ë[gR VG[ .8Fl,IG EFQFFGL HGGL K[P
lRlSt;FHUTDF\ lC5MlÊ8; GM\W5F+ J{7FlGS ZMD GUZGL :YF5GF ZLD; VG[ ZMdI],;
CTMP GFDGF A[ EF.VMV[ ,UEU .P;P5}P753DF\
SZL CTLP

GK MASTER
ZMDG XF;S VMU:8; ;LhZ s.P;P5}P 31YL
.P; 14fGM XF;GSF/ ZMDG ;\:S'lTGM
;]J6"SF/ U6FI K[P
ZMDG SlJ JlH",[ —.lG0˜ GFD[ ,[l8G EFQFFDF\

DCFSFjI ZrI]\
5lüDL ZMDG ;FD|FßIGL ZFHWFGL ZMD VG[

5}JL" ZMDG ;FD|FßIGL ZFHWFGL S]:T]GT]lGIF
sSMg:8[lg8GM5,f CT\]P
AF.h[lg8ID S,F VG[ lJnFG\] WFD CT\]P
VFW]lGS CMl:58,MG\] ;\U9G ZMDG ;\:S'lTGL

N[6 K[P

www.crackgpsc.com
«Úk{ {rn÷k
#Âø÷þ [uLk÷ ÍzÃkÚke íkhLkkh – yLkeíkk MkqË (E.Mk. 1989)
#Âø÷þ ¾kze íkhLkkh – ykhíke Mknk (E.Mk. 1959)
[uhÃkMkoLk LkuþLk÷ zuhe zuð÷Ãk{uLx çkkuzo – zku. fw. y{]íkk Ãkxu÷ (EMk. 1999)
^÷kRx ÃkhVku{o fhLkkh – nrhíkk fkih Ëuyku÷ (RMk.1944)
{u. rzhufxh - ®MkrÄÞk ÂMx{ LkurðøkuþLk ftÃkLkeLkk {u. rzhufxh – Mkw{rík {kuhkhS (EMk. 1990)
{uøMkuMku yuðkuzo rðsuíkk – {Äh xuhuMkk (EMk. 1962)
{wÏÞ «ÄkLk – Mkw[uíkk f]Ãk÷kLke (E.Mk. 1963)
{wÏÞ LÞkÞkÄeþ nkEfkuxo - ÷e÷k þuX (rn{k[÷ «Ëuþ) (E.Mk. 1991)
¿kkLkÃkeX yuðkuzo rðsuíkk – ykþkÃkqýoËuðe (E.Mk. 1976)
£U[ ykuÃkLk çkuzr{LxLk rðsuíkk – yÃkýko ÃkkuÃkx (E.Mk. 1994)
«kýer{ºk yuðkuzo rðsuíkk - ©e{íke {uLkfk økktÄe (EMk. 1996)
«uMk VkuxkuøkúkVh – nku{kE ÔÞkhçkk÷k (EMk. 1990)
÷kufMk¼kLkk yæÞûk – {ehkfw{kh(EMk. 2009)
¼khíkeÞ çkurhMxh – fkLkur÷Þk MkkuhkçkkS (EMk. 1990)
¼khíkeÞ MkuLkk{kt ÷u^x sLkh÷ - ÃkwrLkíkk yhkuhk (RMk. 2004)
¼khíkeÞ MkuLkk{kt òuzkLkkh – r«Þk ÍeLøkkLk (RMk. 1992)
ÃkkÞ÷x – Ëwøkko çkuLkhS (E.Mk. 1993)
çkMk zÙkEðh – fLÞkfw{kheLke ðtMkÚkfw{khe (EMk. 1992)
çku ð¾ík yuðhuMx rðsuíkk ¼khíkeÞ †e – Mktíkku»k ÞkËð (EMk. 1885)
çkwfh «kEÍ rðsuíkk – yÁtÄíke hkuÞ (E.Mk. 1997)
ðkEMk [kLMku÷h – ntMkk {nuíkk – {nkhkò MkÞkShkð ÞwrLkðŠMkxe, ðzkuËhk (EMk. 1980)
ðzk«ÄkLk – EÂLËhk økktÄe (E.Mk. 1966)
ËkËkMkknuçk Vk¤fu yuðkuzo rðsuíkk – Ëuðefkhýe (EMk. 1970)
fkh zÙkEðh – MkwòLk ykh ze íkkíkk (RMk. 1905)

{rn÷k rðËTÞkÃkeXLkk MÚkkÃkf – ÄkuLzku fuþð fðuo (RMk. 1943)
fku{ŠþÞ÷ ÃkkÞ÷x - «u{ {kÚkwh (zu¬Lk yuhðuÍ) (RMk.1951)
fkutøkúuMk «{w¾ - MkhkursLke LkkÞzw (E.Mk. 1963)
fuLÿeÞ «ÄkLk – hksfw{khe y{]íkfkih (E.Mk. 1952)
hk»xÙÃkrík - «rík¼k Ãkkrx÷ (RMk. 2007)
www.crackgpsc.com
www.crackgpsc.com
hksÞ{kt «ÄkLk – rðsÞk÷û{e Ãktrzík (W¥kh «Ëuþ) (E.Mk. 1937)

hksÞÃkk÷ - MkhkursLke LkkÞzw (E.Mk. 1947)
hksÞfíkko – hrÍÞk Mkw÷íkkLk (E.Mk. 1236)
huÕðu MxuþLk {kMxh – Mkwhu¾k ÞkËð (EMk. 1992)
huÕðu MxuþLk {kMxh – rhLfw rMkLnk hkuÞ (EMk. 1994)
huÕðu zÙkRðh – Mkwhu¾k ÞkËð (RMk. 1992)
Lkkuçku÷ Ãkkrhíkkur»kf rðsuíkk – {Äh xuhuMkk (E.Mk. 1979)
LÞkÞ{qŠík Mkw«e{ fkuxo – {ehk Mkknuçk Vkíke{kçkeçke (E.Mk. 1989)
LÞkÞkÄeþ (nkEfkuxo) – yÒkk [tze (RMk. 1959)
MktÞwfík hk»xÙMkt½Lke Mkk{kLÞ Mk¼kLkk «{w¾ - rðsÞk÷û{e Ãktrzík (E.Mk. 1953)
Mxkuf yuûk[UsLke «{w¾ - yku{kLkk yçkúkn{ (fkuèkÞk{) (EMk. 1992)
Mxtx õðeLk – LkkrËÞk (EMk. 1945)
rðËuþ{kt yu÷[e - ÷íkk Ãkxu÷, rçkúxLk (EMk. 1997)
rðïMkwtËhe – hexk VrhÞk (E.Mk. 1962)
Wå[ Ãkku÷eMk ykurVMkh (ykE.Ãke.yuMk.) – rfhý çkuËe (E.Mk. 1990)
yðfkþÞkºke – fÕÃkLkk [kð÷k (E.Mk. 1997)
ykur÷ÂBÃkf Ëkuz (VkELk÷) - Ãke.xe. W»kk (E.Mk. 1984)
yuðhuMx rðsuíkk – fw. çk[uLÿe Ãkk÷ (E.Mk. 1984)
yurþÞLk økuBMk{kt Mkwðýo [tÿf rðsuíkk – f{÷Sík MktÄw (RMk. 1970)
www.crackgpsc.com
વભાજળાસ્ત્ર
૧૫૧ ભૌમય લંળનો છે લ્રો યાજા કોણ શતો?
– બ ૃશદ્રથ
ુ ના લશીલટીતંત્રભાં કુ ર કે ટરા અંગો શતા?

૧૫૨ ભૌમય યગ
– ૧૮ ખાતા
૧૫૩ રશ્કયી વપ્રભપ્રત કે ટરા વભ્મોની ફનેરી શતી?
– ૩૦ વભ્મોની
ુ કયાલલા ભાટે કે ટરા િકાયની માતનાઓ ગન

૧૫૪ અ઩યાધ કબર ુ ેગાયોને આ઩લાભાં
આલતી? – ૧૮
૧૫૫ અળોકના અભબરેખોની રી઩ી કઈ શતી?
– બ્રાહ્મી
ંુ લંળની સ્થા઩ના કોણે કયી?

૧૫૬ ભગધ વામ્રાજ્મભાં શગ
– ઩ષ્ુ ઩પ્રભત્ર શગ
ંુ ે
ંુ લંળના ળાવકોએ કમા ધભયને ઉત્તેજન આપ્ય?ંુ

૧૫૭ શગ
– બ્રાહ્મણ ધભયને
૧૫૮ ઩ષ્ુ ઩પ્રભત્ર શગ

ંુ ની કોની વાભે શાય થઇ?
– કભરંગના યાજા ખાયલેર
૧૫૯ ભશાબાષ્મ કોને યચ્ય?ંુ
– ઩તંજભર
જયજીવ એ કાઝી પ્રિન્સવ઩ાર શ્રી િણલ ફક્ષી પ્રલનમ ભંદદય(પ્રળશુપ્રલશાય) બાલનગય

કોરપ્રભસ્ટ (જી.કે.) રોક્વંવાય દૈ પ્રનક બાલનગય ભો. ૮૨૬૪૨૯૨૯૨૯ jarjiskazi@gmail.com Page 1
૧૬૦ બાયતભાં કમો ગ્રીક ળાવક નંધ઩ાત્ર થઇ ગમો ?
– પ્રભનેસડય
૧૬૧ પ્રભનેસડયે કોની ઩ાવેથી ફૌદ્ધ ધભય અંગીકાય કમો?
– વાધ ુ નાગવેન
૧૬૨ કમો કુ ઴ાણ વમ્રાટ િતા઩ી ળાવક થઇ ગમો?
– કપ્રનષ્ક ઩શેરો
૧૬૩ વમ્રાટ કપ્રનષ્ક કમો ઩ંથ સ્લીકામો?
– ભશામાન ઩ંથ
૧૬૪ િાચીન બાયતના ઇપ્રતશાવભાં દ્વિતીમ અળોક તયીકે કોણ ઓ઱ખામ છે ?
– કપ્રનષ્ક
૧૬૫ ચયકવંદશતા ગ્રંથના યચપ્રમતા કોણ શતા?
– ચયક
૧૬૬ ગાંધાય ળૈરી ળાન ંુ પ્રભશ્રણ છે ?
– ગ્રીક અને બાયતીમ ળૈરી
૧૬૭ કઈ વારથી ળક વંલતની ળરૂઆત થઇ?
– ઈ.વ. ૭૮
૧૬૮ જુનાગઢના સદ
ુ ળયન ત઱ાલન ંુ વભાયકાભ કોણે કયાવ્ય?ંુ
– સ્કં દગપ્ુ ત
૧૬૯ બાયતભાં કોના વભમથી ખગો઱ળાસ્ત્રની ળરૂઆત થઇ?
– મલનોથી

૧૭૦ જસભોત્રી ફનાલલાન ંુ આ઩ણે કોની ઩ાવેથી ળીખ્મા?
– ગ્રીક રોકો ઩ાવેથી
૧૭૧ ભેગેસ્થનીવે િજાના કે ટરા લગો જણાવ્મા છે ?
– વાત
૧૭૨ બ્રાહ્મણો કયતા વભાજભાં કોન ંુ ભાન લધાયે શત?ંુ
– શ્રભણોન ંુ
૧૭૩ શ્રભણો ફીજા કમા નાભે ઓ઱ખાતા?
ુ ોદશતો
– ઩ય
૧૭૪ ભૌમયકારીન બાયત કે લો દે ળ શતો?
– ખેતીિધાન
૧૭૫ ભૌમય વભમભાં કે ટરી બા઴ા િચભરત શતી?
– વંસ્કૃત અને ઩ાભર
૧૭૬ યાજા અજાતળત્રુનો લૈધ કોણ શતો?
– જીલક
ુ ો ગણામ છે ?
૧૭૭ કમો સ્ત ૂ઩ બાયતીમ કરાનો ઉત્તભ નમન
– વાંચીનો સ્ત ૂ઩
૧૭૮ કમો સ્તંબ પ્રલશ્વભાં અજોડ છે ?
– વાયનાથનો
૧૭૯ વાયનાથના સ્તંબભાં કે ટરા પ્રવંશની આકૃપ્રત છે ?
– ચાય

૧૮૦ ગપ્ુ તલંળનો િથભ સ્લતંત્ર યાજલી કોણ શતો?
– ચંદ્રગપ્ુ ત ઩શેરો
ુ િાચીન બાયતના સલ
૧૮૧ કમો યગ ુ ણયયગ
ુ તયીકે ઓ઱ખામ છે ?
– ગપ્ુ તયગ
ુ
૧૮૨ કમો રોશસ્તંબ ધાત,ુ કરા અને યવામણપ્રલજ્ઞાનની પ્રન઩ણ

ુ તાન ંુ શ્રેષ્ઠ ઉદાશયણ
છે ? – ભશયોરી ( દદલ્શીનો) રોહ્સસ્તંબ
૧૮૩ ગપ્ુ ત યગ
ુ નો છે લ્રો િતા઩ી યાજલી કોણ શતો?
– વમ્રાટ સ્કં દગપ્ુ ત
૧૮૪ શ઴યચદયત ગ્રંથ કોણે રખ્ય?ંુ
– ફાણબટ્ટ
૧૮૫ કાદમ્ફયી ના યચપ્રમતા કોણ શતા?
– ફાણબટ્ટ
૧૮૬ ગમા પ્રલશ્વપ્રલદ્યારમભા ળાન ંુ પ્રળક્ષણ અ઩ાત?ંુ
– ધાપ્રભિક પ્રળક્ષણ
૧૮૭ તક્ષપ્રળરા પ્રલદ્યા઩ીઠભાં ળાન ંુ પ્રળક્ષણ અ઩ાત?ંુ
– ભચદકત્વાળાસ્ત્રન ંુ
૧૮૮ હ્ય ુ એન વાંગના ભાટે તત્કારીન પ્રલશ્વની વૌથી ભોટી અને વમ ૃદ્ધ પ્રલદ્યા઩ીઠ કઈ
શતી? – નારંદા
૧૮૯ નારંદાન ંુ ઩સ્ુ તકારમ કમા નાભે િપ્રવદ્ધ શત?ંુ
– ધભયગજ
ં

૧૯૦ શ઴યકારીન બાયતન ંુ વૌથી વ્મસ્ત ફંદય કય ંુ શત?ંુ
– તામ્રભરપ્ર઩
૧૯૧ વ્મા઩ાય પ્રલપ્રનભમ ભાટે કમા પ્રવક્કાન ંુ િચરન શત?ંુ
– વોના ચાંદીના
૧૯૨ ગપ્ુ ત વમ્રાટો કમા ધભયના અનમ

ુ ામીઓ શતા?
– લૈષ્ણલ ધભયના
૧૯૩ કાભસ ૂત્રના યચપ્રમતા કોણ શતા?
– લાત્સ્મામન
૧૯૪ ઩ંચતંત્રના યચપ્રમતા કોણ શતા?
– પ્રલષ્ણ ુ ળભાય
૧૯૫ અભબજ્ઞાન ળાકું તરભના યચપ્રમતા કોણ શતા?
– ભશાકપ્રલ કાભરદાવ
ુ િાચીન બાયતના વાદશત્મનો સલ

૧૯૬ કમો યગ ુ ણયયગ
ુ ગણામ છે ?
– ગપ્ુ ત યગ
ુ
ુ મ કૃપ્રત છે ?
૧૯૭ ભણીભેખરાઈ કમા વાદશત્મની મખ્
– વંગભ વાદશત્મ
૧૯૮ અજ ંતાની ભચત્રકરાનો િાણ કોણ છે ?
ુ
– બગલાન બદ્ધ
૧૯૯ ગપ્ુ ત યગ
ુ ના વૌિથભ પ્રવક્કા કમા ગણામ છે ?
– ભરચ્છલી પ્રવક્કા

૨૦૦ બાયતના િથભ ખગો઱ળાસ્ત્રી કોણ શતા ?
– આમયબટ્ટ
૨૦૧ બ્રહ્મપ્રવદ્ધાંતના યચપ્રમતા કોણ ?
– બ્રહ્મગપ્ુ ત
૨૦૨ ગપ્ુ તયગ

ુ ના ભશાન ગભણતળાસ્ત્રી તયીકે કોણ િખ્માત છે ?
– આમયબટ્ટ
૨૦૩ યવભચદકત્વા ઩દ્ધપ્રતના ળોધક કોણ?
– નાગાજુ યન
૨૦૪ ઩ાયાની બસ્ભની ળોધ કોણે કયી?
– નાગાજુ યન
૨૦૫ નાલજાતકભ નાભનો અદભ ૂતગ્રંથ કોણે રખ્મો?
– ધસલંતયી
૨૦૬ શાથી અને ઘોડા ભાટે કમા ગ્રંથો યચામા?
ુ ેદ અને અશ્વળાસ્ત્ર
– શસ્ત્માયલ
૨૦૭ ગપ્ુ તયગ

ુ ભાં ખેતી ઩ય કે ટલ ંુ ભશેસર
ુ રેલાભાં આલત ુ ?
– ૧/૬
૨૦૮ ઇત્ત્વંગ બાયત કમા ભાગે આવ્મો શતો?
- જ઱ભાગે
૨૦૯ ઇત્ત્વંગે કે ટરા ગ્રંથોન ંુ વંસ્કૃતભાંથી ચીન બા઴ાભાં બા઴ાંતય કય?

ંુ
– રગબગ ૪૦૦ જેટરા ગ્રંથોન ંુ

૨૧૦ દશંદના ને઩ોભરમન તયીકે કોણ ઓ઱ખામ છે ?
- વમ્રાટ વમદ્રુ ગપ્ુ ત
૨૧૧ કમ્ફોજ યાજ્મનો સ્થા઩ક કોણ શતો?
– કમ્બ ુ નાભનો દશંદુ ભશપ્ર઴િ
૨૧૨ પ્રલશ્વની અજામફી ગણાતા અંગકોયલાટ ભંદદયની યચના કોણે કયાલી?
ુ યલભયન દ્વિતીમે
– સમ
૨૧૩ ચં઩ા નાભના દશંદુ યાજ્મની સ્થા઩ના કોણે કયી?
– શ્રીભાયે
ુ ય-િપ્રતશાયોનો વૌિથભ નંધ઩ાત્ર યાજા કોણ શતો?

૨૧૪ ગજૉ
– નાગબટ્ટ
૨૧૫ ઉત્તય બાયતના વાંસ્કૃપ્રતક કે સદ્ર તયકે કઈ યાજધાની િખ્માત શતી?
– કનોજ
૨૧૬ ઩ ૃથ્લીયાજ યવો કોણે રખ્ય?ંુ
– કપ્રલ ચંદ ફયદાઇ
ુ ભાં ઩ ૃથ્લીયાજ કોના શાથે શામો?

૨૧૭ તયાઈના ફીજા યદ્ધ
– ભશંભદ ઘોયી
૨૧૮ ભા઱લાભાં ઩યભાય લંળના સ્થા઩ક યાજલી કોણ?
– પ્રવમક ઩યભાય
ંુ કય ંુ ભફરુદ ધાયણ કયં ુ ?

૨૧૯ મજે
- ઩ ૃથ્લીલલ્રબ

૨૨૦ રુદ્રભશારમ કોણે ફંધાવ્મો?
– મ ૂ઱યાજ વોરંકીએ
ુ શતો?
૨૨૧ પ્રવદ્ધયાજ કોનો ઩ત્ર
– કણયદેલ ઩શેરો અને ભીન઱દે લીનો
૨૨૨ કોના ળાવનકા઱ દયપ્રભમાન વોરંકી વત્તા વલોચ્ચ સ્થાને ઩શોચી?
– પ્રવદ્ધયાજ જમપ્રવંશના વભમભાં
ુ ાવન ના યચપ્રમતા કોણ શતા?

૨૨૩ પ્રવદ્ધશેભ ળબ્દાનળ
– જૈન પ્રલિાન શેભચંદ્રાચામય
૨૨૪ વશસ્ત્રભરંગ ત઱ાલ કોણે ફંધાવ્ય?ંુ
– પ્રવદ્ધયાજે
૨૨૫ ધો઱કાન ંુ ભરાલ ત઱ાલ કોણે ફંધાવ્ય?ંુ
– ભીન઱દે લીએ
૨૨૬ ખજુયાશોના પ્રળલ્઩ સ્થા઩ત્મ કોના વભમભાં ફંધામા?
– ચંદેર યાજાઓના
૨૨૭ દશતો઩દે ળના યચપ્રમતા કોણ શતા?
– નાયામણ ઩ંદડત
૨૨૮ પ્રલક્રભપ્રળરા પ્રલદ્યા઩ીઠની સ્થા઩ના કોણે કયી શતી?
– યાજલી ધભય઩ારે
૨૨૯ લડનગયન ંુ શંુ જાણીત ંુ છે ?
– કીપ્રતિતોયણ

૨૩૦ ક્યાન ંુ સ ૂમયભદં દય પ્રલશ્વપ્રલખ્માત છે ?
– કોણાકય ન ંુ
૨૩૧ દશંદુ ધભયના મખ્

ુ મ ચાય ભઠ કમા?
– ફદ્રીનાથ, શ્રસુ ગેયી, જગન્નાથ઩ય

ુ ી અને િાયકા઩ય
ુ ી
૨૩૨ આધાયભ ૂત, તટસ્થ અને પ્રલશ્વવનીમ મન્ુ સ્રભ રેખક કોણ ગણામ છે ?
– અર ફરુની
૨૩૩ બાયતનો વૌિથભ આધાયભ ૂત અને પ્રલશ્વવનીમ ગ્રંથ કમો?
– યાજતયં ભગણી ( કપ્રલ કલ્શણ)
૨૩૪ ત્લાયીખ-એ-પીયોઝળાશીના રેખક કોણ?
– ભઝમાઉદ્દીન ફયની
૨૩૫ ફાફયનાભા ઩સ્ુ તક કોણે રખ્ય?ંુ
– ફાફયે
૨૩૬ અકફયનાભા અને આઈને અકફયીના રેખક કોણ છે ?
ુ પઝર
– અબર
૨૩૭ ળાહ્સજશાનાભાંના રેખક કોણ છે ?
– ઇનામતખાન
૨૩૮ યપ્રળમાનો કમો િલાવી દભક્ષણ બાયત આવ્મો શતો?
– અથનેપ્રવમવ પ્રનદકતન
૨૩૯ બાયત ઩ય વૌથી લધ ુ લાય વત્તય લખત ચઢાઈ કોણે કયી શતી?
– ભશંભદ ગઝની

ુ યાતન ંુ વોભનાથ ભંદદય કોણે લટ

૨૪૦ ગજ ંુ ય ં ુ શત?ંુ
– ભશંભદ ગઝનીએ
૨૪૧ વંગીત યત્નાકય નાભનો ગ્રંથ કોણે રખ્મો?
– વાયં ગધય
૨૪૨ ઩લ્રલ યાજાઓભાં કમો યાજા અત્મંત ઩યાક્રભી યાજા શતો?
– નયપ્રવંશલભયન
૨૪૩ દળકુ ભાયચદયતના રેખક કોણ શતા?
– દં ડી
ુ ની આગલી ઓ઱ખ કઈ છે ?
૨૪૪ ઩લ્રલયગ
– યથભંદદયો
૨૪૫ તાસજોયભાં કય ંુ બવ્મ ભંદદય આલેલ ંુ છે ?
– ૨૦૦ ભીટય ઊંચ ંુ યાજયાજેશ્વય ભંદદય
૨૪૬ કઈ કાંસ્મ મ ૂપ્રતિ પ્રલશ્વપ્રલખ્માત છે ?
– નટયાજ
ુ ની એકભાત્ર સ્ત્રી ળાપ્રવકા કોણ?

૨૪૭ વલ્તનત યગ
ુ તાન
– યભઝમા સર
ુ નો અકફય કશે છે ?
૨૪૮ કોને પ્રલિાનો વલ્તનત યગ
– દપયોઝ તઘરક
૨૪૯ ભશંભદ ફેગડાએ કમા ફે ગઢ જીત્મા?
– જૂનાગઢ અને ઩ાલાગઢ

૨૫૦ દભક્ષણ બાયતભાં કમો ભશાન વંગીતકાય તયીકે જાણીતો ફસમો?
- વાયં ગદે લ
૨૫૧ ઢાઈ દદનકા ઝં઩ડા ભસ્જીદ કમા આલેરી છે ?
– અજભેય
૨૫૨ પ્રલજમનગય યાજ્મની સ્થા઩ના કોણે કયી?
ુ યામ
– શદયશય અને બક્ક
૨૫૩ ત્રણ વમદ્રુ ના સ્લાભી તયીકે કોને ઓ઱ખલાભાં આલે છે ?
ુ યામ ઩શેરાને
– બક્ક
૨૫૪ પ્રલજમનગયનો વૌથી ભશાન યાજલી કોણ શતો?
– કષ્ૃ ણદે લ યામ
ુ ુ વાદશત્મનો સલ
૨૫૫ કમો વભમ તેલગ ુ ણયકા઱ કશેલામ છે ?
– કૃષ્ણદે લ યામનો વભમ
૨૫૬ કૃષ્ણદે લ યામના વભમભા પ્રલજમનગય વામ્રાજ્મ કે ટરા પ્રલબાગભાં લશેચામેલ ંુ
શત?ંુ – ૬ િાંતભાં
ુ નો સ્થા઩ક કોણ શતો?

૨૫૭ ફીજા઩ય
ુ પ
– યસ ુ આદદરળાશ
ુ નો ભશાન યાજ્મકતાય અને સધ

૨૫૮ ભધ્મયગ ુ ાયક કોણ ગણામ છે ?
– ળેયળાશ
૨૫૯ જભાફંધી ઩દ્ધપ્રત કોણે પ્રલકવાલી ?
- યાજા ટોડયભરે

ંુ ય અને વ્મલન્સ્થત વ્મલસ્થા કોણે દાખર કયી?

૨૬૦ ટ઩ારની સદ
– ળેયળાશ સ ૂયી
૨૬૧ અકફયને કમો લપાદાય યાજ્મયક્ષક ભળ્મો શતો?
– ફશેયાભખાન
૨૬૨ અકફયે કમા ધભયની સ્થા઩ના કયી?
– દદને ઇરાશી
ુ મ વરાશકાય તયીકે કોને નીમ્મો?

૨૬૩ અકફયે મખ્
– ટોડયભરને
૨૬૪ અકફયના દયફાયભાં કુ ર કે ટરા યાતનો શતા?
– નલયત્નો
૨૬૫ તાજભશાર કોણે ફંધાવ્મો?
– ળાશજશાં
૨૬૬ કોદશન ૂય અને ભય ૂયાવન કોણ ઩ોતાની વાથે રઇ ગમો?
– ઈયાનનો નાદદયળાશ
૨૬૭ ઢાકા ળેની ભાટે િખ્માત શત?ંુ
– ભરભર
૨૬૮ અકફયે કમા ચાંદીના પ્રવક્કા ળરુ કામય?
– જરારી
ુ ર વભમભાં યાજબા઴ા કઈ શતી?

૨૬૯ મઘ
– ઩પ્રળિમન

૨૭૦ અકફયના દયફાયભાં કુ ર કે ટરા ભચત્રકાયો શતા?
– ૧૭
૨૭૧ દશસ્રી ઓપ ભબ્રદટળ ઇન્સડમા ઩સ્ુ તક કોણે રખ્ય?ંુ
– ઩ી.ઈ. યોફટય વ
૨૭૨ ગામકલાડી ળાવનને રગતા કે ટરા ખત઩ત્રો ભળ્મા છે ?
– ૨૪
૨૭૩ ઩ાભ઱મારેખો વૌથી લધ ુ ક્યાંથી ભ઱ી આલે છે ?
- કચ્છ
૨૭૪ કમા પ્રવક્કાઓ ફોડીમા યાજાના પ્રવક્કા કશેલાતા ?
– એડલડય – ૭ ના
૨૭૫ કચ્છના ચરણી પ્રવક્કાઓ કમા નાભે ઓ઱ખાતા?
– કોયી
૨૭૬ કમા પ્રવક્કાઓ તાજલા઱ા અને ળાશી ઩ોળાક્લા઱ા તૈમાય કયામા?
– યાજા ઩ંચભ જ્મોજૉ
૨૭૭ કમો ળાવક ઇપ્રતશાવભાં યં ગીરા ળાવક તયીકે ઓ઱ખાતો?
ુ ંભદળાશ
– મશ
૨૭૮ ભયાઠા યાજ્મના િથભ ઩ેશ્વા કોણ શતા?
– ફારાજી પ્રલશ્વનાથન
ુ ભાં ભયાઠાનો કોની વાભે ઩યાજમ થમો?

૨૭૯ ઩ાણી઩તના ત્રીજા યદ્ધ
– અશભદળાશ અબ્દારી

ુ ક્યાયે રડાય?ંુ
૨૮૦ પ્રાવીની યદ્ધ
– ઈ.વ. ૧૭૫૭
૨૮૧ શૈદયાફાદનો સ્થા઩ક કોણ શતો?
– પ્રનઝાભ
૨૮૨ અંગ્રેજોનો િફ઱ દુશ્ભન કોણ શતો?
– ટી઩ ુ સર
ુ તાન
૨૮૩ ત્રીજા ભૈસ ૂય પ્રલગ્રશન ંુ શંુ ઩દયણાભ આવ્ય?ંુ
ુ તાનની શાય થઇ
૨૮૪ જાગીયદાયી િથાનો અંત કોણ રાવ્ય?ંુ
ુ તાન
૨૮૫ ટી઩ ુ સર
ુ તાન કે ટરી બા઴ા ઩ય િભત્ુ લ ધયાલતો શતો?
– ત્રણ
ુ ળશેય કોણે પ્રલકવાવ્ય?ંુ

૨૮૬ જમ઩ય
– વલાઈ જમપ્રવંશે
૨૮૭ કઈ કોભ ઇપ્રતશાવભાં રડામક કોભ તયીકે ઓ઱ખામ છે ?
– ળીખ
૨૮૮ જ ંતયભંતયન ંુ પ્રનભાય ણ કોણે કયાવ્ય?ંુ
– વલાઈ જમપ્રવંશે
૨૮૯ ઩ંજાફના જુદાજુદા બાગન ંુ એકીકયણ કોણે કય?

ંુ
– યણત્જતપ્રવંશ

ુ રોને શાય આ઩નાય લીય નેતા કોણ?

૨૯૦ મઘ
– ફડપકન
૨૯૧ િથભ ફભી પ્રલગ્રશને અંતે કઈ વંપ્રધ થઇ?
ુ ી વંપ્રધ
– ફદાયન
૨૯૨ તકુ ોએ કઈ વારભાં કોસસ્ટે ન્સટનો઩ર જીતી રીધ?ંુ
– ઈ.વ. ૧૪૫૩
૨૯૩ પ્રિસવ શેન્રી ઇપ્રતશાવભાં કમા નાભે ઓ઱ખામ છે ?
- શેનયી ધ નેપ્રલગેટય
૨૯૪ બાયત તયપ આલલાનો જ઱ભાગય કોણે ળોધ્મો?
– લાસ્કો ડી ગાભા
૨૯૫ અભેદયકા ખંડ કોણે ળોધ્મો? – કોરંફવે
૨૯૬ લાસ્કો ડી ગાભાને બાયત તયપનો યસ્તો કોણે ફતાવ્મો?
– અશભદ ઇબ્ને ભજીદ
૨૯૭ ઩ોર્ય ુ ગીઝ વયકાયે િથભ ગલનયય તયીકે કોને બાયત ભોકલ્મો?
– આલ્ભેડા
ુ ો઩ીમ િજા બાયત આલી?

૨૯૮ દપયં ગી ઩છી બાયતભાં કઈ યય
– લરંદા
૨૯૯ યાણી ઈભરઝાફેથે ઈસ્ટ ઇન્સડમા કં ઩નીને લે઩ાય કયલાનો ઩યલાનો ક્યાયે
આપ્મો? – ઈ.વ. ૧૬૦૦
૩૦૦ િથભ અંગ્રેજ લે઩ાયીઓની ર્ુકડી કોના નેત ૃત્લ શેઠ઱ બાયત આલી?
– કે પ્ટન શોદકસવ


www.crackgpsc.com
CRACK GPSC GK T20 - 15
¼qøkku¤
1. 49 {e Mk{ktíkh hu¾k fÞk çku Ëuþ ðå[u Au ?
- Þw.yuMk.yu. yLku fuLkuzk
2. rn{Mkkøkh yuõMk«uMk fÞk çku MxuþLk ðå[u Ëkuzu Au ?
- sB{wíkkðe-fLÞkfw{khe
3. ‘rðsÞ½kx’ yu fkuLke Mk{krÄ Au ?
- ÷k÷çknkËwh þk†eSLke
4. yuLxkforxfk Ãkh ykðu÷k ¼khíkLkk çku MÚkkÞe MxuþLkku ?
- Ërûký øktøkkuºke yLku {iºke
5. ËwhkLz÷kELk fÞk çku Ëuþ ðå[u Au ?
- ÃkkrfMíkkLk - yV½krLkMíkkLk
6. Lkfþk Ãkh {nkMkkøkhku yLku MkkøkhkuLke ¾khkþ Ëþkoðíke hu¾kykuLku þwt fnuðkÞ Au ?
- ykEMkkunu÷kELk
7. MkkiÚke ÷ktçkku Äkuhe{køko NH-7 fÞk çku þnuhkuLku òuzu Au ?
- ðkhkýMkeÚke fLÞkfw{khe
8. fÞk s¤{køkoLku hk»xÙeÞ s¤{køko Lktçkh-1 fnu Au ?
- yÕnkçkkËÚke nÂÕËÞk
9. ðuMx EÂLzÍLkk xkÃkwyku{kt [¢ðkík (ðtxku¤) fÞk Lkk{u yku¤¾kÞ Au ?
- nrhfuLk
10. Ërûký Äúwð Ãkh «Úk{ Ãkøk {qfLkkh fkuý níkwt ?
- yu{tzMkLk
11. ‘LkuþLk÷ zuhe rhMk[o EÂLMxxâwx’ fÞkt ykðu÷e Au ?
- fLkko÷
12. ‘{æÞhkºkeLkk MkqÞoLke ¼qr{’ íkhefu fÞku Ëuþ «[r÷ík Au ?
- Lkkuðuo
13. MÚkkrLkf Mk{Þ yLku «{ký Mk{Þ fÞkt Mkh¾k òuðk {¤u Au?
- y÷knkçkkË
14. LkkøkkswoLk Mkkøkh çktÄ fE LkËe Ãkh çkktÄðk{kt ykÔÞku Au ?
- f]»ýk
15. ¼køkehÚke yLku y÷fLktËk LkËeyku fÞkt {¤eLku øktøkk fnuðkÞ Au ?
- Ëuð«Þkøk
www.crackgpsc.com
www.crackgpsc.com
16. fðkxoÍ{kt {wÏÞíðu fÞkt çku íkíðku nkuÞ Au ?
- rMkr÷fkuLk yLku ykuÂõMksLk
17. rËÕneLkku ‘EÂLzÞk økux’ þk {kxu çkktÄðk{kt ykÔÞku níkku ?
- «Úk{ rðïÞwØ{kt {kÞko økÞu÷k 90,000 ¼khíkeÞ MkirLkfkuLke ÞkË{kt
18. Mkw÷íkkLkÃkwh Ãkûke yÇÞkhÛÞ fÞk hksÞ{kt ykðu÷wt Au ?
- rn{k[÷ «Ëuþ
19. ¼khík{kt hkufux AkuzðkLkwt {Úkf fÞkt ykðu÷wt Au ?
- ÚkwBçkk
20. fkufkuLkk WíÃkkËLk{kt ¼khík{kt fÞwt hksÞ yøkúMÚkkLku Au ?
- fýkoxf
www.crackgpsc.com
www.crackgpsc.com
CRACK GPSC GK T20 - 8
¼qøkku¤
1. rðïMkhiÞk zu{ fE LkËe Ãkh Au ? - fkðuhe
2. xexk½h fÞk Wãkuøk {kxu «rMkØ Au ? - fkøk¤
3. rðï{kt MkkiÚke ô[ku {]ík sðk¤k{w¾e fÞku Au ? - yufkLfkøkwyk
4. fkfkxkuyk Lkk{Lkku sðk¤k{w¾e fÞk Ëuþ{kt ykðu÷ku Au ? - ELzkuLkurþÞk
5. ¼khíkLkwt «Úk{ s¤rðãwík fuLÿ fÞkt MÚkÃkkÞwt níkwt ? - rþðMk{wÿ{T
6. EÂLËhk økktÄe yktíkhhk»xÙeÞ yuhÃkkuxo fÞkt ykðu÷wt Au ? - rËÕne
7. r[hkuzeLkk WíÃkkËLk{kt fÞwt hksÞ yøkúuMkh Au ? - hksMÚkkLk
8. fE LkËe [eLkLke rË÷økehe fnuðkÞ Au ? - nðktøknku
9. yurþÞkLkwt MkkiÚke {kuxwt rðLzVk{o fÞkt Au ? - ò{Lkøkh
10. fÞk ËuþLku ÃkqðoLke xÃkk÷Ãkuxe fnuðk{kt ykðu Au ? - ©e÷tfk
11. LkxhksLkwt {trËh fÞkt ykðu÷wt Au ? - r[ËBçkh{T
12. [khr{Lkkh «rMkØ MÚk¤ fÞkt ykðu÷wt Au ? - niËhkçkkË
13. ðkíkkðhý{ktLkk hsfýku Ãkh ¼us ò{ðkÚke þwt LkeÃksu Au ? - ÄwB{Mk
14. {kWLx ykçkw fE Ãkðoík{k¤kLkku ¼køk Au ? - yhðÕ÷e
15. EÂLzÞLk VkuhuMx rhMk[o EÂLMxxâwx fÞkt ykðu÷e Au ? - ËunhkËwLk
16. fE Lknuh W. y{urhfk yLku Ë. y{urhfk çku ¾tzkuLku òuzu Au ? - ÃkLkk{k
17. ¼q{æÞ Mk{wÿLku çku ðkh fkÃkðkðk¤e fE LkËe Au ? - fkUøkku
18. Ãkqðo yLku Ãkrù{½kx çktLku fÞkt {¤u Au ? - Ãkk÷½kx
19. Mkki «Úk{ ‘¼qøkku¤’ þçËLkku «Þkuøk fkuýu fÞkuo níkku ? - EhuxkuMÚkLkes
20. WÄLkk þnuh þuLkk {kxu «ÏÞkík Au ? - huÞkuLk Wãkuøk
www.crackgpsc.com
www.crackgpsc.com
Lk]íÞku : ¼ktøkhk Ãktòçk
Lk]íÞ hkßÞ ÷kuhk {æÞ«Ëuþ
fshe W¥khkt[÷ «Ëuþ ÷kE nhkuçkk {rýÃkwh
ík{kþk {nkhk»xÙ ®÷øke yktÄú«Ëuþ
Lkkuixtfe W¥kh «Ëuþ ËktrzÞkhkMk, ½w{h hksMÚkkLk
çkktMkLk]íÞ r{Íkuh{ hWV fk~{eh
¼híkLkkxâ{T íkr{÷Lkkzw Úkk÷e W¥kh«Ëuþ
ÞûkøkkLk fýkoxf rþfkhe çktøkk¤, ykMkk{
ykurzMke ykurhMMkk ¼k÷k Lkkøkk÷uLz
fÚkf÷e fuh¤ [kfhe sB{w-fk~{eh
{kurnLkeyè{T fuh¤ Rçknw yMk{
fw[eÃkwze yktÄú«Ëuþ feíkoLk yLku fkÚke çktøkk¤
økhçkk, hkMk÷e÷k økwshkík ¾Þk÷ hksMÚkkLk
fÚÚkf W¥kh «Ëuþ fXÃkqík÷e hksMÚkkLk
{rýÃkwhe {rýÃkwh hkMk÷e÷k W¥kh«Ëuþ
LkxÃkqò yMk{
f]»ýkè{T fuh¤
Ëþnhk rn{k[÷ «Ëuþ
ffMkh {æÞ«Ëuþ
òËwh Rçknkh
Zktøke rn{k[÷ «Ëuþ
{k½u rçknkh
AkW ykurhMMkk
www.crackgpsc.com

( 247Naukri ) Itihas &amp; Bhugol PDF Study Material

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

( 247Naukri ) Itihas &amp; Bhugol PDF Study Material

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Download From 247naukri.blogspot.

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 1

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 2

{wÏÞ nzÃÃkkfk÷eLk Lkøkhku

* økwshkíkLkk nzÃÃkkMktMf]ríkLkk fuLÿku

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 3

• ¼khík{kt nzÃÃkk MktMf]ríkLkk yLÞ fuLÿku :

 ‘MktøkeíkLke øktøkkuºke’ íkhefu yku¤¾kÞ Au.

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 4

 LkËeLkk «k[eLk yLku ykÄwrLkf Lkk{

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 5

• Mkki «Úk{ çkúkñýøkútÚk : þíkÃkÚk

• Mk{ks{kt yk©{ÔÞðMÚkk Ëk¾÷ fhe.

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 6

- {LkwM{]rík : {Lkw»Þu Ãkk¤ðk÷kÞf rLkÞ{ku.

(1) Mk{ÞfT ËþoLk

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 7

(6) çkkiØ Ä{o

(1) fkþe - çkLkkhMk - øktøkk LkËeLkk rfLkkhu

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 8

(11) {íMkÞðtþ - rðhkxLkøkhe (Äku¤fk)

- ytrík{hkò : fk÷kyþkuf (fk÷kþkuf)

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 9

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 10

- r÷åAðeykuLke Ãkwºke MkkÚku ÷øLk fÞko.

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 11

- þf rðsÞLke ÞkË{kt ‘rð¢{Mktðík’ þY fhkÔÞwt.

(1) Ãkqðo ¼khík{kt søkÒkkÚkÃkwhe{kt økkuðÄoLk{X (Wzeþk)

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 12

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 13

• Ërûký ¼khíkLkk hksÞku

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 14

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 15

¼khíkLkku {æÞfkr÷Lk EríknkMk

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 16

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 17

- E.Mk. 1504{kt Þ{wLkk LkËe LkSf ykøkúk þnuh ðMkkÔÞwt.

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 18

- þe¾ ¾k÷Mkk Ä{oLkk MÚkkÃkf : økwÁ økku®ðË®Mkn (ËMk{k økwÁ)

0 sL{ : y{hfkuxLkk rfÕ÷k{kt (hksMÚkkLkLkk {uðk¤{kt)

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 19

0 yfçkhLkk Ëhçkkh{kt Lkð híLkku níkk :

 {q¤ Lkk{ : ¾who{, fwho{, MktøkeíkLkku þku¾eLk (ÄúwÃkË hkøk ÃkMktË)

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 20

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 21

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 22

1. ðkìhLk nu®Mxøk (1764 - 1785)

 økw÷k{e «Úkk LkkçkqË fhkðe.

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 23

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 24

• ‘ÃkqýkoLktË MkhMðíke’yu íku{Lku ‘ËÞkLktË MkhMðíke’ Lkk{ ykÃÞwt.

- yuLke çkuMkLxu 1916{kt nku{Y÷ ÷eøkLke MÚkkÃkLkk fhe.

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 25

- yk MktMÚkkyu ‘hk~ík økkuVíkkh’ {w¾Ãkºk þY fÞwO.

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 26

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 27

- hksfeÞ økwÁ : økkuÃkk÷f]»ý økku¾÷u

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 28

 sLkh÷ zkÞhu ÷kufku Ãkh økku¤eçkkh fhkÔÞku.

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 29

7. yMknfkhLkwt yktËku÷Lk : (1920)

yuMkkurMkyuþLk’Lke MÚkkÃkLkk fhe.

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 30

Mkufxh-22, ½-6 Mkfo÷ ÃkkMku, ÷k÷ ¼wðLk fkuBÃk÷uûk, økktÄeLkøkh 31

( 247Naukri ) Itihas & Bhugol PDF Study Material

( 247Naukri ) Itihas & Bhugol PDF Study Material