मुलुकी-अपराध-संहिता-२०७४

(सं वत् २०80 साल चैत मसान्तसम्म भएका सं शोधन ममलाइएको)
ु ी अपराध सं हिता, २०७४

मुलक
प्रमाणीकरण मममत
२०७४।६।३०
सं शोधन
ु ी सं हिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई सं शोधन
1. मुलक
गने ऐन, २०७५ २०७६।१।२
2. यौन हिं सा हवरुद्धका केिी ऐनलाई सं शोधन
गने ऐन, २०७९ 2079।3।31
3. फौजदारी कसूर तथा फौजदारी काययहवमध
सम्बन्धी केिी ऐन सं शोधन गने ऐन, २०७९ 2079।3।31
ु ी सं हिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई
4. मुलक
सं शोधन गने ऐन, २०८० 2080।04।12
5. सम्पत्ति शुद्धीकरण (मनी लाउण्डररङ्ग) मनवारण तथा
व्यावसाहयक वातावरण प्रवद्धयन सम्बन्धी केिी ऐनलाई
सं शोधन गने ऐन, २०८० 2080।12।30
सं वत् २०७४ सालको ऐन नम्बर ३६
फौजदारी कसूर सम्बन्धी प्रचमलत कानूनलाई सं शोधन र एकीकरण गनय

बनेको ऐन
ु मा कानून तथा व्यवस्था कायम गरी सवयसाधारणको

प्रस्तावनााः मुलक
नैमतकता, त्तशष्टाचार, सदाचार, सुहवधा, आमथयक हित कायम राख्न, हवमभन्न
धाममयक तथा सांस्कृमतक समुदायमबचको सुसम्बन्ध तथा शात्तन्त कायम
गनय, फौजदारी कसूर मनवारण र मनयन्रण गनय र तत्सम्बन्धी प्रचमलत
कानूनलाई सं शोधन र एकीकरण गरी समयानुकूल फौजदारी कसूर
सम्बन्धी सं हिताको व्यवस्था गनय वाछनीनीय भएकोले,
(1)
नेपालको सं हवधानको धारा २९६ को उपधारा (१) बमोत्तजमको

व्यवस्थाहपका–सं सदले यो ऐन बनाएको ी।
भाग – १
सामान्य प्रावधानिरु
पररच्ीे द –१
प्रारत्तम्भक
१. ु ी अपराध
सं त्तिप्त नाम र प्रारम्भाः (१) यस ऐनको नाम “मुलक
सं हिता, २०७४” रिेको ी।
(२) यो सं हिता सं वत् २०७५ साल भदौ १ गतेदेत्ति प्रारम्भ

िुनी
े ।
२. सं हिताको बहििेरीय प्रयोगाः (१) कसैले नेपाल बाहिर दे िायको

कुनै कसूर गरे मा मनजलाई नेपालमभर नै त्यस्तो कसूर गरे सरि
यस सं हिता बमोत्तजम सजाय िुनेीाः–
(क) दफा ५४ बािेक भाग २ को पररच्ीे द १

अन्तगयतको कसूर,
(ि) नेपालबाट कुनै व्यत्तिलाई अपिरण गरी भाग २

पररच्ीे द १७ अन्तगयत गरे को कसूर,
(ग) 
दफा १46क. र 167, २७६ र २७९
अन्तगयतको कसूर,

( ग१) दफा १९२क. बमोत्तजमको कसूर,
ु ी सं हिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई सं शोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा सं शोमधत।
 मुलक

सम्पत्ति शुद्धीकरण (मनी लाउण्डररङ्ग) मनवारण तथा व्यावसाहयक वातावरण प्रवद्धयन सम्बन्धी केिी
ऐनलाई सं शोधन गने ऐन, २०८० द्वारा सं शोमधत।

फौजदारी कसूर तथा फौजदारी काययहवमध सम्बन्धी केिी ऐन सं शोधन गने ऐन, २०७९ द्वारा थप।
(2)
(घ) नेपालमभर चलनचल्तीमा ल्याउने वा पैठारी गने

उद्देश्यले गरे को भाग २ पररच्ीे द २२ र २३
अन्तगयतका कसूर,
(ङ) नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय ति वा

नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय तिको
पूणय वा अमधकांश स्वाममत्व वा मनयन्रणमा रिेको
कुनै सङ्गठठत सं स्थाको कुनै पदीय िै मसयतमा कायय
सम्पादन गदाय गरे को यस सं हिता अन्तगयतको
कसूर।
(२) कसैले नेपालमा दताय भएको वायुयान वा जलयानमभर

यस सं हिता अन्तगयतको कुनै कसूर नेपाल बाहिर रिँदाका बित
गरे मा मनजलाई नेपालमभर नै त्यस्तो कसूर गरे सरि यस सं हिता
बमोत्तजम सजाय िुनी
े ।
(३) कुनै 
नेपाली नागररक वा अन्य कसै ले नेपाल बाहिर
कुनै नेपाली नागररक हवरुद्ध दे िायको कुनै कसूर गरे मा मनजलाई
नेपालमभर नै त्यस्तो कसूर गरे सरि यस सं हिता बमोत्तजम सजाय
िुनेीाः–
(क) ज्यान मलएको वा ज्यान मलने उद्योग, दुरुत्सािन

वा षड्यन्र गरे को कसूर,
(ि) असिाय व्यत्तिलाई पररत्याग गरे को कसूर,
(ग) अङ्गभङ्ग गरे को कसूर,
(घ) अपिरण, शरीर बन्धक वा गैरकानूनी थुनामा

रािेको कसूर,
 मुलक
(3)
(ङ) जवजयस्ती करणी वा िाडनाता करणी गरे को

कसूर,
(च) नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय तिको

वा नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय
तिको पूणय वा अमधकांश स्वाममत्व वा मनयन्रण
भएको सङ्गठठत सं स्था हवरुद्ध आपरामधक उपरव,
आपरामधक लाभ, आपरामधक हवश्वासघात, कीते ,
चोरी, ठगी, डाँका वा सम्पत्तिको आपरामधक
उपयोग गरे को कसूर,
(ी) दफा १५८ अन्तगयतको कसूर,
(ज) भाग–२ पररच्ीे द–११ अन्तगयतका हववाि सम्बन्धी

कसूर,
(झ) नेपालमभर पैठारी गने उद्देश्यले िाद्य पदाथय वा

औषमधमा ममसावट गरे को कसूर,
(ञ) दफा २३१, २३२ र २३३ अन्तगयतका इलाज

सम्बन्धी कसूर,
(ट) भाग ३ को पररच्ीे द–२ अन्तगयतको कसूर।
३. पररभाषााः हवषय वा प्रसङ्गले अको अथय नलागेमा यस सं हितामा,–
(क) “अदालत” भन्नाले सवोच्च अदालत, उच्च अदालत वा

त्तजल्ला अदालत सम्झनु पीय र सो शब्दले कुनै िास
हकमसमका फौजदारी मुद्दाको कारबािी र हकनारा गनय
कानून बमोत्तजम अमधकारप्राप्त अदालत, अन्य न्याहयक
मनकाय वा अमधकारी समेतलाई जनाउँी।
(4)
(ि) “आश्रय ठदने” भन्नाले कुनै व्यत्तिलाई िान, हपउन,

बस्न, नगदी, त्तजन्सी, लिा कपडा, िातिमतयार वा
सवारीको साधन ठदने वा पक्राउबाट बच्न वा अन्य
सिायता ठदने काम सम्झनु पीय।
(ग) “कसूर” भन्नाले यस सं हिता वा कानून बमोत्तजम सजाय

िुने काम सम्झनु पीय।
(घ) “कानून” भन्नाले तत्काल प्रचमलत कानून सम्झनु

पीय।
(ङ) “काम” भन्नाले कामिरुको समूि सम्झनु पीय र सो

शब्दले कानून बमोत्तजम गनुय पनेमा नगरे को वा गनय
निुनेमा गरे को काम समेतलाई जनाउँी।
(च) “गम्भीर कसूर” भन्नाले तीन वषयभन्दा बढी दश

वषयसम्म कैद सजाय िुने कसूर सम्झनु पीय।
(ी) “जघन्य कसूर” भन्नाले जन्मकैद वा दश वषयभन्दा

बढी कैद सजाय िुने कसूर सम्झनु पीय।
(ज) “ज्यान” भन्नाले मामनसको ज्यान सम्झनु पीय।
(झ) ु ाई र
“न्यायाधीश” भन्नाले मुद्दाको कारबािी, सुनव
हकनारा गने अदालतको अमधकारी सम्झनु पीय र सो
शब्दले कुनै िास हकमसमका फौजदारी मुद्दाको
ु ाई
कारबािी, सुनव र हकनारा गने अमधकारप्राप्त
अमधकारी समेतलाई जनाउँी।
(ञ) “राष्ट्रसेवक” भन्नाले दे िायको कुनै व्यत्ति सम्झनु

पीयाः–
(5)
(१) सं हवधान वा अन्य कानून बमोत्तजम सावयजमनक

जवाफदे िीको पदमा मनवायत्तचत, मनोनीत वा
मनयुि भएको व्यत्ति,
(२) कानून वा करार बमोत्तजम नेपाल सरकार वा

प्रदे श सरकारको सेवामा वा अन्य कुनै
सरकारी सेवामा मनयुि भएको व्यत्ति,

(३) स्थानीय ति वा त्तजल्ला समन्वय समममतको
कुनै पद वा सेवामा मनवायत्तचत, मनोनीत वा
मनयुि भएको व्यत्ति,
(४) नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय

तिको पूणय वा अमधकांश स्वाममत्व वा
मनयन्रण भएको सङ्गठठत सं स्थाका पदामधकारी
वा त्यस्तो सं स्थाको सेवामा मनयुि भएको
व्यत्ति, वा
(५) सावयजमनक जवाफदे िी भएको पदमा अन्य कुनै

हकमसमले मनयुि भएको वा विाल रिेको
व्यत्ति।
(ट) “स्थानीय ति” भन्नाले गाउँपामलका वा नगरपामलका

सम्झनु पीय।
(ठ) “सङ्गठठत सं स्था” भन्नाले कुनै कानून बमोत्तजम स्थाहपत

वा कानून बमोत्तजम दताय भएको सं स्था सम्झनु पीय।
(ड) “सं हवधान” भन्नाले नेपालको सं हवधान सम्झनु पीय।
 मुलक
(6)
(ढ) “सावयजमनक मलित” भन्नाले दे िायको कुनै मलित

सम्झनु पीयाः–
(१) हवधाहयकाबाट पाररत भएको मलित,
(२) सं हवधान बमोत्तजम राष्ट्रपमतबाट भएको

औपचाररक काययको अमभलेिको रूपमा रिेको
मलित,
(२क) सं हवधान बमोत्तजम प्रदे श प्रमुिबाट भएको


औपचाररक काययको अमभलेिको रुपमा रिेको मलित,
(३) नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय ति

वा नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय
ति अन्तगयतका कायायलय वा सं वैधामनक
मनकाय वा पदामधकारी, अदालत वा ऐन वा
आदे शद्वारा स्थाहपत सं स्था, नेपाल सरकारको
पूणय वा अमधकांश स्वाममत्व वा मनयन्रणमा
रिेको सङ्गठठत सं स्थाको कायायलयले जारी
गरे को वा त्यस्ता कायायलयमा अमभलेिको
रूपमा रिने हकताब, श्रे स्ता वा अन्य कुनै
मलित,

(३क) सं घीय, प्रदे श वा स्थानीय कानून
बमोत्तजम जारी भएको कुनै मलित,
(४) अदालतबाट भएको फैसला, मनणयय वा आदे श।
 ु ी सं हिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई सं शोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप।
मुलक
(7)
४. सामान्य रूपमा लागू िुने मसद्धान्त र व्यवस्थािरुाः 

यस सं हिताको
भाग १ को पररच्ीे द–२, ३, ४ र ५ बमोत्तजमका मसद्धान्त र
व्यवस्थािरु 
यस सं हिता र अन्य ऐन अन्तगयतका कसूरका
सम्बन्धमा सामान्यताः लागू िुने ीन्।
५. हवशेष ऐनको व्यवस्था लागू िुनेाः कुनै िास कामलाई कुनै हवशेष
ऐनद्वारा ीु ट्टै कसूर मानी सजाय गने व्यवस्था भएको रिेी भने
त्यस्तो कसूरका सम्बन्धमा सोिी ऐन लागू िुनेी।
पररच्ीे द–२
फौजदारी न्यायका सामान्य मसद्धान्तिरु
६. कानून बमोत्तजमको काम कसूर निुनाःे कानून बमोत्तजम गनुय पने वा

कानूनले िम्य मानेको कामलाई कसूर मामनने ीै न।
७. कानून बमोत्तजम बािेक सजाय निुनेाः कानूनले सजाय निुने कुनै

काम गरे बापत कुनै व्यत्ति सजायको भागी िुने ीै न र कुनै पमन
व्यत्तिलाई कसूर गदायको अवस्थामा कानूनमा तोहकएभन्दा बढी
सजाय िुने ीै न।
८. तथ्यको भ्रममा परी गरे को काम कसूर निुनेाः तथ्यको भ्रममा परी
कानून बमोत्तजम गनुय पने वा िम्य मामनएको हवश्वास गरी असल
मनयतले गरे को कुनै काम कसूर मामनने ीै न।
तर कानूनको अनमभज्ञतामा गरे को काम िम्य िुने ीै न।
९. एउटै कसूरमा दोिोरो सजाय निुनेाः कुनै व्यत्ति हवरुद्ध अदालतमा

एकै कसूरमा एक पटकभन्दा बढी मुद्दा चलाइने र सजाय गररने
ीै न।
 मुलक
(8)
१० ु ाईबाट वत्तित निुनेाः कुनै व्यत्ति सिम अदालत वा

स्वच्ी सुनव
ु ाईबाट वत्तित
न्याहयक मनकायबाट िुने कारबािीमा स्वच्ी सुनव
िुने ीै न।
११. आफ्नो हवरुद्ध सािी िुन कर नलागनेाः कुनै कसूरको अमभयोग

लागेको व्यत्तिलाई आफ्नो हवरुद्ध सािी िुन कर लागने ीै न।
१२. कसूर प्रमात्तणत नभएसम्म कसूरदार नमामननेाः कुनै कसूरको

अमभयोग लागेको व्यत्तिलाई त्यस्तो कसूर गरे को प्रमात्तणत
नभएसम्म कसूरदार मामनने ीै न।
१३. बालबामलकाले गरे को काम कसूर निुनेाः दश वषय उमेर नपुगेको

बालबामलकाले गरे को कुनै काम कसूर मामनने ीै न।
१४. िोस ठे गानमा नरिेको व्यत्तिले गरे को काम कसूर नमामननेाः कुनै
काम गदायका बित मानमसक अस्वस्थताको कारणले त्यस्तो
कामको प्रकृमत, गुण, दोष वा पररणाम बुझ्न नसक्ने गरी िोस
ठे गानमा नरिेको व्यत्तिले गरे को काम कसूर मामनने ीै न।
१५. मञ्जुरी मलई गरे को काम कसूर निुनेाः ज्यान मलने वा अङ्गभङ्ग गने
मनयतले वा ज्यान जान वा अङ्गभङ्ग िुन सक्ी भन्ने थािा भई
गरे कोमा बािेक कसै ले अठार वषय मामथको कुनै व्यत्तिको मञ्जुरी
मलई गरे को कुनै कामबाट त्यस्तो मञ्जुरी ठदने व्यत्तिलाई कुनै
िमत पुगन गएमा सो काम कसूर मामनने ीै न।
१६. भलाईका लामग मञ्जुरी मलई गरे को काम कसूर निुनाःे कसै ले कुनै
व्यत्तिको भलाईका लामग मनजको मञ्जुरी मलई असल मनयतले
िोमसयारी साथ गरे को कुनै कामबाट त्यस्तो मञ्जुरी ठदने व्यत्तिलाई
िमत पुगन गएमा त्यस्तो काम कसूर मामनने ीै न।
(9)
१७. भलाईका लामग सं रिकको मञ्जुरी मलई गरे को काम कसूर निुनेाः
अठार वषय ननाघेको वा मानमसक अस्वस्थताको कारणले िोस
ठे गानमा नरिेको व्यत्तिको भलाईका लामग मनजको सं रिकले वा
त्यस्तो सं रिकको मञ्जुरी मलएर अरु कसैले असल मनयतले
िोमसयारी साथ गरे को कुनै कामबाट त्यस्तो व्यत्तिलाई कुनै िमत
पुगन गएमा त्यस्तो काम कसूर मामनने ीै न।
तर ज्यान जान वा अङ्गभङ्ग िुनबाट रोक्ने उद्देश्यले गरे कोमा

बािेक ज्यान जान सक्ी वा अङ्गभङ्ग िुन सक्ी भन्ने जानीजानी
त्यस्तो कुनै काम गने व्यत्तिले आपरामधक दाहयत्वबाट ीु ट पाउने
ीै न।
१८. भलाईका लामग मञ्जुरी नमलई गरे को काम कसूर निुनेाः कुनै
व्यत्तिको भलाईका लामग तत्काल कुनै काम नगरी निुने भएको,
त्यस्तो व्यत्ति कुनै कारणले त्यस्तो काम गनय ठदनको लामग
तत्काल आफै मञ्जुरी ठदन नसक्ने अवस्थामा रिेको र मनजको
तफयबाट मञ्जुरी ठदन सक्ने सं रिक पमन तत्काल उपलब्ध नभएको
अवस्थामा मनजको भलाईका लामग मञ्जुरी नमलएर पमन असल
मनयतले िोमसयारी साथ त्यस्तो काम गदाय मनजलाई कुनै िमत वा
िामन, नोक्सानी पुगन गएमा त्यस्तो काम कसू र मामनने ीै न।
स्पष्टीकरणाः दफा १६, १७ र यस दफाको प्रयोजनका लामग

“भलाई” भन्नाले ,–
(क) आमथयक रूपमा प्राप्त लाभलाई जनाउने ीै न,
(ि) ज्यान मलने वा मनामसब कारण मबना अङ्गभङ्ग गने

मनयतले गरे को कामलाई जनाउने ीै न।
१९. मञ्जुरी मलएर गरे को भए पमन कसूर मामननेाः दफा १५, १६ वा

१७ मा जुनसुकै कुरा ले त्तिएको भए तापमन ती दफािरुमा
(10)
ले त्तिएको काम कानून बमोत्तजम अन्य कसूर मामनने भएमा त्यस्तो

काम मञ्जुरी मलएर गरे को भए पमन कसूर मामननेी।
२० मञ्जुरीाः मञ्जुरी मौत्तिक वा मलत्तित रूपमा वा इशारा वा

आचरणद्वारा व्यि गनय सहकनेी।
तर दे िायका अवस्थामा ठदइएको मञ्जुरीलाई मञ्जुरी मामनने

ीै नाः–
(क) तथ्यको भ्रममा परी वा कुनै हकमसमको िामन,

नोक्सानी िुन सक्ने डर, रासमा परी कुनै व्यत्तिले
मञ्जुरी ठदएको र त्यस्तो मञ्जुरी अनुसार काम गने
व्यत्तिलाई त्यस्तो मञ्जुरी त्यसरी ठदइएको िो भन्ने
कुरा थािा भएमा वा मनजले हवश्वास गनुय पने कुनै
मनामसब कारण भएमा,
(ि) मानमसक अस्वस्थताको कारणले आफूले ठदएको

मञ्जुरीको गुण, दोष र पररणाम बुझ्न नसक्ने गरी िोस
ठे गानमा नरिेका बित कुनै व्यत्तिले मञ्जुरी
ठदएकोमा,
(ग) अठार वषय ननाघेको बालबामलकाले मञ्जुरी ठदएकोमा,
(घ) अनुत्तचत प्रभावमा परी मञ्जुरी ठदएकोमा।
२१. असल मनयतले ठदएको जानकारीबाट िमत पुगेमा कसूर निुनेाः

कसै ले कुनै व्यत्तिलाई मनजको भलाईको लामग असल मनयतले
ठदएको कुनै कुराको सूचना वा जानकारीबाट त्यस्तो व्यत्तिलाई
कुनै िमत पुगन गएमा त्यस्तो काम कसूर मामनने ीै न।
२२. डर रासमा परी गरे को काम कसूर निुनेाः (१) कसैले जोत्तिमी
िातिमतयार वा हवषालु वा हवष्फोटक पदाथय मलई कुनै व्यत्तिलाई
(11)
मनजले तत्काल कुनै काम नगरे मनज वा मनजको नत्तजकको

नातेदारको ज्यान मलने वा शारीररक अङ्गभङ्ग गराउने डर रास
दे िाएको र तत्काल त्यस्तो काम नगरे आफ्नो वा आफ्नो
नत्तजकको नातेदारको ज्यान जान वा शारीररक अङ्गभङ्ग िुन सक्ने
ितरा ी भनी हवश्वास गनुय पने मनामसब कारण भई त्यस्तो
व्यत्तिले गरे को त्यस्तो काम कसूर मामनने ीै न।
तर दे िायको अवस्थामा त्यस्तो काम कसूर मामननेीाः–
(क) ज्यान मलएको वा शारीररक अङ्गभङ्ग गरे कोमा,
(ि) जवजयस्ती करणी गरे कोमा,
(ग) राज्य हवरुद्धको कसूर गरे कोमा, वा
(घ) त्यस्तो काम गने व्यत्ति आफैले गदाय वा आफूले

कुनै काम गरे को कारणबाट मनज त्यस्तो डर
रासको अवस्थामा पुगेकोमा।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजम डर, रासमा पारी कसूर गराउने

व्यत्तिलाई मनज आफैले त्यस्तो कसूर गरे सरि कानून बमोत्तजम
सजाय िुनेी।
२३. अन्य िामन, नोक्सानीबाट बचाउन असल मनयतले गरे को काम

कसूर निुनाःे कसैलाई कुनै िामन, नोक्सानी िुने कुनै काम तत्काल
नगरे आफ्नो वा अरु कसै को जीउ, ज्यान वा सम्पत्तिमा त्यसभन्दा
ठू लो िामन, नोक्सानी िुने मनत्तित भई आपरामधक मनयत मबना र
सं भाहवत ठू लो िामन, नोक्सानी रोक्ने वा टाने उद्देश्यले असल
मनयतले त्यस्तो िामन, नोक्सानी िुने काम गरे मा िामन पुगन सक्ी
भन्ने जानीजानी गरे को कारणले मार त्यस्तो काम कसूर मामनने
ीै न।
(12)
२४. मनजी रिाको लामग गरे को काम कसूर नमामननेाः (१) यस

पररच्ीे दको अधीनमा रिी मनजी रिाको अमधकार प्रयोग गदाय भए
गरे को कुनै काम कसूर मामनने ीै न।
(२) प्रत्येक व्यत्तिलाई आफ्नो वा अरु कसैको त्तजउ, ज्यान

वा सम्पत्तिलाई कुनै गैरकानूनी िमतबाट बचाउने अमधकार िुनेी।
(३) यस दफा बमोत्तजम मनजी रिाको अमधकार प्रयोग गदाय

तत्काल कुनै काम नगरे मा आफ्नो वा अरु कसै को जीउ, ज्यान वा
सम्पत्तिलाई कुनै गैरकानूनी िमतबाट बचाउन सहकदै न भन्ने
मनामसब 
हवश्वास भएमा वा हवश्वास गनुय पने मनामसब कारण
भएमा मार प्रयोग गनुय पनेी।
२५. मनजी रिाको अमधकारमा बन्दे जाः (१) दफा २४ मा जुनसुकै कुरा
ले त्तिएको भए तापमन दे िायको अवस्थामा वा कामका हवरुद्ध मनजी
रिाको अमधकार प्राप्त िुन सक्ने ीै नाः–
(क) कसै को त्तजउ वा सम्पत्तिमा गैरकानूनी िमत

ँ ाका बित त्यस्तो िमतबाट
पुर्याउने काम िुद
बचाउन तत्काल सावयजमनक अमधकारीको सं रिण
वा मद्दत उपलब्ध िुने वा िुन सक्ने अवस्था
भएकोमा,
(ि) जसको त्तजउ वा सम्पत्तिमा िमत पुगेको िो त्यस्तो

व्यत्तिले नै िमत पुर्याउने व्यत्तिलाई उिेत्तजत
गरे को कारणबाट त्यसरी िमत पुगेकोमा,
(ग) अदालतको फैसला वा आदे श अनुसार कुनै

राष्ट्रसेवकले असल मनयतले कुनै काम गरे कोमा,
 मुलक
(13)
(घ) कुनै राष्ट्रसेवकले आफ्नो पदीय अमधकारको

प्रयोगमा असल मनयतले कुनै काम गरे कोमा,
(ङ) कुनै राष्ट्रसेवकले आफ्नो पदीय अमधकारको

प्रयोगमा असल मनयतले ठदएको मनदे शन अनुसार
कसै ले कुनै काम गरे कोमा।
(२) उपदफा (१) मा जुनसुकै कुरा लेत्तिएको भए तापमन

दे िायको अवस्थामा कुनै व्यत्ति मनजी रिाको अमधकारबाट वत्तित
िुने ीै नाः–
(क) उपदफा (१) को िण्ड (ग) मा उत्तल्लत्तित काम

गने व्यत्ति राष्ट्रसेवक िो र मनज अदालतको
फैसला वा आदे शानुसार काम गदै ी भन्ने कुरा
जानकारी िुने वा हवश्वास गने मनामसब कारण
नभएमा वा मनजको पररचय वा सो काम गनय
पाएको अमधकारपर माग गदाय पमन मनजले आफ्नो
पररचय नठदएमा वा त्यस्तो काम गनय पाएको
अमधकारपर नदे िाएमा,
(ि) उपदफा (१) को िण्ड (घ) मा उत्तल्लत्तित काम

गने व्यत्ति राष्ट्रसेवक िो भन्ने कुरा जानकारी िुने
वा हवश्वास गनुय पने मनामसब कारण नभएमा,
(ग) उपदफा (१) को िण्ड (ङ) मा उत्तल्लत्तित काम

गने व्यत्तिले त्यस्तो काम कुनै राष्ट्रसेवकको
मनदे शनमा गरररिेको िो भन्ने कुरा जानकारी िुने
वा हवश्वास गनुय पने मनामसब कारण नभएमा वा
त्यस्तो मनदे शन अनुसार त्यस्तो काम गनय लागेको
िो भन्ने कुरा मनजले जानकारी नठदएमा वा त्यस्तो
(14)
काम गनय अमधकारपर भएकोमा माग गदाय पमन

त्यस्तो अमधकारपर नदे िाएमा।
(३) दफा २४ वा यस दफा अन्तगयत मनजी रिाको

अमधकार प्रयोग गदाय त्यस्तो रिा गनयको लामग आवश्यक पने
मनामसब बलभन्दा बढी बल प्रयोग गनय सहकने ीै न।
२६. ज्यान मलने अमधकार निुनेाः (१) यस पररच्ीे द बमोत्तजम मनजी

रिाको अमधकार प्रयोग गदाय कसैलाई कसै को ज्यान मलने
अमधकार िुने ीै न।
(२) उपदफा (१) मा जुनसकै कुरा लेत्तिएको भए तापमन

दफा २५ को उपदफा (३) को अधीनमा रिी दे िायको अवस्थामा
मनजी रिाको अमधकार प्रयोग गदाय कसैको ज्यान गएकोमा त्यस्तो
काम कसूर मामनने ीै नाः–
(क) आफू वा अरु कसै मामथ भएको आक्रमण हवरुद्ध

तत्काल रिा नगदाय आफ्नो वा अरु कसै को ज्यान
जान वा आफू वा अरु कसै लाई गम्भीर चोट
लागन वा अङ्गभङ्ग िुन सक्ी भन्ने मनामसब हवश्वास
भएमा,
(ि) जवजयस्ती करणी गने मनयतले आक्रमण गरे को िो

भन्ने मनामसब हवश्वास भई वा जवजयस्ती करणी
गदायका बित वा गररसके पमी पीमडतबाट
तत्काल कुनै काम भएकोमा,
(ग) ज्यान माने, बन्धक वा अपिरण गराउन मुत्ति

रकम मलने, जवजयस्ती करणी गने, अङ्गभङ्ग गने
मनयतले शरीर बन्धक मलएकोमा वा अपिरण
गरे कोमा,
(15)
(घ) मामनस बस्ने, पूजा वा प्राथयना गने, सम्पत्ति राख्ने

कुनै घर, पाल वा सवारी साधनलाई घेराबन्दी
गरी, जोत्तिमपूणय िातिमतयार प्रयोग गरी, आगो
लगाई वा हवष्फोटक पदाथय प्रयोग गरी िमत
पुर्याउन िोजेकोमा,
(ङ) डाँकाको कसूर हवरुद्ध रिा गनुय परे मा,
(च) कुनै व्यत्तिको वैयत्तिक सुरिा वा नेपाल

सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय ति वा नेपाल
सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय तिको पूणय वा
अमधकांश स्वाममत्व वा मनयन्रण भएको सङ्गठठत
सं स्थाको सम्पत्ति वा सावयजमनक सम्पत्तिको
सुरिाका लामग अमधकार प्राप्त अमधकारीको
आदे शबाट िहटएको सुरिाकमीले त्यस्तो व्यत्ति
वा सम्पत्ति हवरुद्ध भएको आक्रमण रोक्न तत्काल
प्रमतकार गनुय परे कोमा।
२७. मामुली िामन, नोक्सानी भएकोमा कसूर निुनाःे साधारण समझको

व्यत्तिले गरे को मामुली हकमसमको िामन, नोक्सानीलाई कसूर
मामनने ीै न।
२८. बालबामलकाबाट गराएको कसूरमा उमेर पुगेकोलाई सजाय िुनेाः

कसै ले कुनै बालबामलकालाई फकाई, मसकाई वा प्रभावमा पारी कुनै
कसूर गनय लगाएको रिेी भने त्यसरी कसूर गनय लगाउने
व्यत्तिलाई मनज आफैले त्यस्तो कसूर गरे सरि सजाय िुनेी।
२९. मनरपेि दाहयत्व (स्रीक्ट लायहवमलहट) िुने कसूरमा आपरामधक

मनसाय परीिण निुनेाः यस सं हिता वा कानून बमोत्तजम मनरपेि
(16)
आपरामधक दाहयत्व िुने कसूरमा त्यस्तो कसूर मनसायपूवक

य गरे को
िो वा िोइन भन्ने कुरा परीिण िुने ीै न।
३०. सङ्गठठत सं स्थाबाट भएको कसूरमा काम गने गराउनेको आपरामधक

दाहयत्व िुनाःे कुनै फमय, कम्पनी वा सङ्गठठत सं स्थाले यस सं हिता वा
कानून बमोत्तजम कसूर मामनने कुनै काम गरे को वा गराएकोमा
जसले त्यस्तो काम गरे वा गराएको िो सोिी व्यत्ति त्तजम्मेवार
िुनेी र त्यस्तो व्यत्ति हकटान िुन नसकेमा फमयको िकमा त्यस्ता
काम गने सम्बत्तन्धत धनी वा हिस्सेदारिरु र कम्पनी वा सङ्गठठत
सं स्था भए त्यस्तो काम गने वा गराउने सिालक, प्रबन्ध सिालक,
मिाप्रबन्धक र त्यस्तो व्यत्ति पमन हकटान िुन नसकेमा त्यस्तो
सं स्थाको काययकारी प्रमुिले आपरामधक दाहयत्व व्यिोनुय पनेी।
३१. समूिबाट भएको कसूरमा सबै सदस्यलाई सजाय िुनाःे दुई वा

दुईभन्दा बढी व्यत्तिको समूिबाट कुनै कसूर भएकोमा सो
समूिका सबै सदस्यलाई त्यस्तो कसूरको सजाय िुनी
े ।
३२. अपराध पीमडतलाई मुद्दाको कारबािीको जानकारी र िमतपूमतय

पाउने िक िुनेाः (१) अपराध पीमडतलाई आफू पीमडत भएको
मुद्दाको अनुसन्धान तथा कारबािी सम्बन्धी जानकारी पाउने िक
िुनेी।
(२) अपराध पीमडतलाई कानून बमोत्तजम सामात्तजक

पुनाःस्थापना र िमतपूमतय सहितको न्याय पाउने िक िुनी
े ।
पररच्ीे द – ३
आपरामधक षड्यन्र, उद्योग, दुरुत्सािन र ममतयार
३३. आपरामधक षड्यन्र गनय निुनेाः (१) कसैले कुनै आपरामधक

ँ ै न।
षड्यन्र गनय िुद
(17)
(२) दुई वा दुईभन्दा बढी व्यत्तििरुले कुनै कसूर गनय वा

गराउन मञ्जुर गरी कुनै 
एकजना मार वा दुई वा दुईभन्दा बढी
व्यत्तििरुले कुनै कायय गरे मा मनजिरुले आपरामधक षड्यन्र गरे को
मामननेी।
(३) जघन्य वा गम्भीर प्रकृमतको कसूरको आपरामधक

षड्यन्र गने वा गराउने व्यत्तिलाई यस सं हितामा अन्यर ीु ट्टै
सजायको व्यवस्था भएकोमा सोिी बमोत्तजम र नभएकोमा दे िाय
े ाः–
(क) आपरामधक षड्यन्र बमोत्तजमको कसूर गरे को भए

त्यस्तो कसूर गरे सरिको सजाय,
(ि) आपरामधक षड्यन्र बमोत्तजमको कसूर नभई अन्य

कसूर भएकोमा त्यस्तो कसूर त्यस्तो षड्यन्र
कायायन्वयनको मसलमसलामा वा त्यसैको सम्भाहवत
पररणामस्वरूप भएको रिेी भने त्यस्तो कसूर
बापत िुने सजाय,
(ग) आपरामधक षड्यन्र बमोत्तजमको कसूरको

अमतररि अन्य कसूर पमन भएकोमा त्यस्तो कसूर
पमन सोिी षड्यन्र कायायन्वयनको मसलमसलामा वा
त्यसैको सम्भाहवत पररणामस्वरूप भएको रिेी
भने त्यस्तो कसूरको समेत थप सजाय,
(घ) आपरामधक षड्यन्र गने कायय पूरा भई नसकेको

भएमा त्यस्तो कसूरमा िुने सजायको आधा
सजाय।
 मुलक
(18)
३४. कसूर गने उद्योग गनय निुनाःे (१) कसैले कुनै कसूर गने उद्योग
गनय िुँदैन।
(२) जुन कसूरको उद्योग भएको िो त्यस्तो कसूर िुन

असम्भव भएमा पमन उद्योग गरे को मामननेी।
(३) यस सं हितामा अन्यथा व्यवस्था भएकोमा बािेक कसूर

गनय उद्योग गने वा गराउने व्यत्तिलाई त्यस्तो कसूरको लामग
तोहकएको सजायको आधा सजाय िुनेी।
३५. दुरुत्सािन ठदन निुनाःे (१) कसै ले कसैलाई कुनै कसूर गनय
दुरुत्सािन ठदनु िुँदैन।
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग कसैले कसैलाई

कुनै कसूर गनय उक्साएमा मनजले दुरुत्सािन ठदएको मामननेी।
(३) दुरुत्सािन ठदने व्यत्तिलाई यस सं हितामा ीु ट्टै

सजायको व्यवस्था गररएकोमा सोिी बमोत्तजम र नगररएकोमा दे िाय
े ाः–
(क) दुरुत्सािन ठदए बमोत्तजम कसूर भएको भए मनज

स्वयंले कसूर गरे सरिको सजाय,
(ि) दुरुत्सािन ठदए बमोत्तजम कसूर भई नसकेकोमा

सो कसूरका लामग तोहकएको सजायको आधा
सजाय।
(४) कुनै व्यत्तिलाई एउटा कसूर गनय दुरुत्सािन ठदएकोमा

त्यस्तो व्यत्तिले त्यस्तो दुरुत्सािनको प्रभाव वा सम्भाहवत पररणाम
स्वरूप कुनै अको कसूर गरे मा दुरुत्सािन ठदने व्यत्तिलाई त्यस्तो
कसूर पमन मनज स्वयं ले गरे सरि सजाय िुनेी।
(19)
३६. ममतयार िुन निुनेाः (१) कुनै व्यत्ति कुनै कसूरको ममतयार िुन ु
िुँदैन।
(२) कुनै कसूर गने मनयतले त्यस्तो कसूर वा अन्य कसूर

गनय सियोग पुर्याउने वा कसूर गररसकेपमी कसूरदारलाई
भगाउने, लुकाउने वा कसूर गनय वा गराउन साधन उपलब्ध
गराउने वा अन्य कुनै हकमसमले सियोग पुर्याउने व्यत्ति ममतयार
(३) ममतयारलाई दे िाय बमोत्तजम सजाय िुनी

े ाः–
(क) आपरामधक षड्यन्रमा सं लगन भई कसूर गने,

साधन वा ठाँउ उपलब्ध गराइठदने, जसको हवरुद्ध
कसूर गररएको िो त्यस्तो व्यत्तिलाई मनजी
रिाको अमधकारबाट वत्तित गराउने वा कसूर गनय
आदे श वा सल्लाि ठदनेलाई त्यस्तो कसूर मनजले
गरे सरिको सजाय,
(ि) िण्ड (क) मा ले त्तिएको बािेक अन्य ममतयार

भए कसूर भए गरे को काममा मनजको सं लगनताको
मारा अनुसार त्यस्तो कसूर गरे बापत िुने
सजायको बढीमा आधासम्म सजाय।
३७ िदम्याद लागू िुनेाः यस सं हितामा कुनै कसूरका सम्बन्धमा

व्यवस्था गररएको उजुर गने िदम्याद त्यस्तो कसूरको षड्यन्र,
उद्योग, दुरुत्सािन वा ममतयारको सम्बन्धमा समेत लागू िुनेी।
पररच्ीे द–४
कसूरको गम्भीरता बढाउने तथा घटाउने अवस्थािरु
(20)
३८. कसूरको गम्भीरता बढाउने अवस्थााः यस सं हिताको प्रयोजनका

लामग दे िायका अवस्थािरु हवद्यमान रिेमा कसूरको गम्भीरता
बढाएको मामननेीाः–
(क) राष्ट्रपमत वा सरकार प्रमुि वा हवदे शी राज्य प्रमुिको

हवरुद्ध कसूर गरे को,
(ि) राष्ट्रपमत वा सरकार प्रमुि वा हवदे शी राज्य प्रमुिको

उपत्तस्थमतमा कसूर गरे को,
(ग) हवश्वासको दुरुपयोग गरी कसूर गरे को,
(घ) कुनै सावयजमनक पदको लाभ उठाई वा दुरुपयोग गरी

कसूर गरे को,
(ङ) सावयजमनक पद धारण गरे को व्यत्तिले आफ्नो पदीय

कतयव्य पालन गनय लागेकोमा बाधा पुर्याउने वा
मनजलाई कुनै गैरकानूनी काम गनय लगाउने मनयतले
(च) कुनै सरकारी कायायलय, सावयजमनक कायायलय वा

धाममयक स्थलमा कसूर गरे को,
(ी) पाँच वा पाँचभन्दा बढी व्यत्तििरु समूिमा आबद्ध

भई कसूर गरे को,
(ज) सावयजमनक शात्तन्त िलबमलएको, बाढी, पहिरो, भूकम्प

वा त्यस्तै प्रकृमतको दै वी प्रकोप भएको मिामारी
फैमलएको, अमनकाल परे को वा त्यस्तै हकमसमको अन्य
कुनै सङ्कटको लाभ मलई कसूर गरे को,
(झ) िातिमतयार वा हवषालु वा हवष्फोटक पदाथय साथमा

मलई वा प्रयोग गरी वा हवद्युत प्रवाि गरी वा हवद्युतीय
(21)
उपकरण प्रयोग गरी कसूर गरे को वा िातिमतयार वा

हवषालु वा हवष्फोटक पदाथय मलएको मामनसको
मद्दतबाट कसूर गरे को,

(झ१) तेजाब, अन्य घातक रासायमनक वा ज्वलनशील
पदाथय कसैमामथ प्रिार वा प्रयोग गरी वा कसैलाई
सेवन गराई कसूर गरे को,
(ञ) एक पटक कैद सजाय पाएको कसूरदारले पुनाः कसूर

गरे को,
(ट) कुनै पाररतोहषक वा आश्वासन वा 

लाभ पाई वा
लाभ पाउने प्रलोभनमा परी कसूर गरे को,
(ठ) आफ्नो सं रिण वा मनयन्रणमा रिेको व्यत्ति वा

त्तजम्मामा रिेको सम्पत्तिको हवरुद्ध कसूर गरे को,
(ड) कसै लाई 

यातना ठदई वा क्रूर, अमानवीय वा
अपमानजन्य व्यविार गरी कसूर गरे को,
(ढ) एकै वारदातमा एकभन्दा बढी कसूर गरे को,
(ण) एकै वारदातमा एकभन्दा बढी व्यत्तिका हवरुद्ध कसूर

गरे को,
(त) कसै लाई अपिरण गरी वा शरीर बन्धक मलई कसूर

गरे को,
(थ) थुना, हिरासत, कैद वा मनयन्रणमा रिेको व्यत्ति

हवरुद्ध कसूर गरे को,

 मुलक
(22)
(द) कुनै व्यत्तिको सुरिाको कतयव्य भएका व्यत्तिले

आफूले सुरिा गनुय पने व्यत्तिको हवरुद्ध कसूर
गरे को,
(ध) कुनै जात, जामत वा सम्प्रदायको अत्तस्तत्व नै हवनाश

गने 
गरी जामतित्या (जेनोसाइड) को उद्देश्यले कसूर
गरे को,
(न) कुनै जात, जामत, धाममयक वा सांस्कृमतक समुदाय

हवरुद्ध घृणा उत्पन्न गने उद्देश्यले कसूर गरे को,
(प) मानवता हवरुद्धको कसूर गरे को,
(फ) मनयोत्तजत वा सङ्गठठत रूपमा कसूर गरे को,
(ब) पचििर वषयमामथको वृद्धावस्था वा शारीररक वा

मानमसक अस्वस्थताले गदाय िोस ठे गानमा नरिेको वा
अपाङ्गताको कारणले आफ्नो बचाउ गनय सक्ने
त्तस्थमतमा नभएको व्यत्ति वा बालबामलकाको हवरुद्ध
(भ) 
य ना वा प्राकृमतक प्रकोप पदाय
सवारी वा हवमान दुघट
उद्धार गने काममा िहटँदा कसूर गरे को,
(म) एकपटक कुनै कसूरबाट पीमडत भैसकेको व्यत्तिका

हवरुद्ध सोिी कसूरदारले अको कसूर गरे को।
३९. कसूरको गम्भीरता घटाउने अवस्थााः यस सं हिताको प्रयोजनको

लामग दे िायका अवस्थािरु हवद्यमान रिेमा कसूरको गम्भीरता
घटाएको मामननेीाः–
मुलक
 मुलक
(23)
(क) कसूरदारको उमेर अठार वषयभन्दा कम वा पचििर

वषयभन्दा मामथ भएको,
(ि) कसूरदारको कसूर गने मनयत नभएको,
(ग) जुन व्यत्तिको हवरुद्ध कसूर भएको ी त्यस्तो

ु न्दा तत्कालअत्तघ
व्यत्तिले कसूरदारलाई कसूर िुनभ
उिेत्तजत गरे को वा धम्की ठदएको,
(घ) कसूरदार वा मनजको कुनै नत्तजकको नातेदारका

हवरुद्ध गररएको कुनै गम्भीर कसूरको प्रमतकारको
रूपमा तत्कालै कसूर भएको,
(ङ) कसूरदारले स्वेच्ीाले कसूर स्वीकार गरे को वा

त्यस्तो कसूर गरे बापत पिाताप गरे को,
(च) कसूरदारले सम्बत्तन्धत अमधकारी समि आत्मसमयपण

गरे को,
(ी) कसूरदारले आफूले गरे को कसूर स्वीकार गरी

पीमडतलाई िमतपूमतय ठदइसकेको वा ठदन मञ्जुर गरे को,
(ज) शारीररक, मानमसक तथा अपाङ्गताको कारणले गदाय

कसूरदारको िमता ह्यस भएको,
(झ) पीमडत पि र समाजलाई िुन गएको िामन,

नोक्सानीको मारा उल्लेिनीय नदे त्तिएको,
(ञ) अदालतमा साँचो कुरा व्यि गरी न्याहयक प्रहक्रयामा

सियोग पुर्याएको,
(ट) कसूर स्वीकार गरी भहवष्यमा फौजदारी कसूर नगने

प्रमतवद्घता व्यि गरे को,
(24)
(ठ) कसै को बिकाउ वा दबाबमा अपराध गरे को।
पररच्ीे द–५
सजाय र अन्तररम िमतपूमतय सम्बन्धी व्यवस्था
४०. सजायका प्रकाराः (१) यस सं हितामा उत्तल्लत्तित कसूर गरे बापत

िुने सजाय दे िाय बमोत्तजम िुने ीन्ाः–
(क) जन्मकैद,
(ि) कैद,
(ग) जररबाना,
(घ) कैद र जररबाना,
(ङ) िमतपूमतय,
(च) जररबाना वा िमतपूमतय नमतरे बापतको कैद,
(ी) कैदको सट्टा 

सुधार गृि वा सामुदाहयक सेवा।
(२) कानूनमा कुनै कसूर बापत सवयस्वको सजाय िुने रिेी

भने यो सं हिता प्रारम्भ भएपमी त्यस्तो कसूरमा सजाय गदाय सवयस्व
िुने गरी सजाय गररने ीै न।
(३) यस दफामा अन्यर जुनसुकै कुरा ले त्तिएको भए तापमन

एक रुपैयाँभन्दा कम जररबाना र एक ठदनभन्दा कम कैद िुने गरी
सजाय गररने ीै न।
४१. जन्मकैद िुनेाः यस सं हितामा अन्यर जुनसुकै कुरा ले त्तिएको भए

तापमन दे िायको कुनै कसूर गने कसूरदारलाई जन्मकैदको सजाय
गदाय त्यस्तो कसूरदार जीहवत रिेसम्म कैद गनुय पनेीाः–
 मुलक
(25)
(क) क्रूर यातना ठदई वा मनमयमतापूवक

य ज्यान मारे को,
(ि) वायुयान अपिरण गरी वा वायुयान हवष्फोट गरी

ज्यान मारे को,
(ग) अपिरण गरी वा शरीरबन्धक मलई ज्यान मारे को,


(घ१) आतङ्ककारी कायय सम्बन्धी कसूर गरी ज्यान मारे को,
(घ) सावयजमनक रूपमा उपभोग िुने पेय वा िाद्य पदाथयमा

हवष िाली ज्यान मारे को,
(ङ) कुनै जात, जामत वा सम्प्रदायको अत्तस्तत्व नै 

हवनाश
गने गरी जामतित्या (जेनोसाइड) गरे को वा गने
उद्देश्यले कसूर गरे को वा
(च) जवजयस्ती करणी गरी ज्यान मारे को।
४२. जन्मकैदको गणनााः दफा ४१ मा उत्तल्लत्तित अवस्थामा बािेक

जन्मकैदको सजाय गणना गदाय पच्चीस वषय कैद सजाय िुने गरी
गणना गनुय पनेी।

४३. एकीकृत कसूर वापत थप सजाय िुने: (१) कुनै व्यत्तिले एउटै
वारदातमा एकभन्दा बढी कसूर गरे मा त्यस्तो व्यत्तिले एकीकृत
कसूर गरे को मामननेी।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको एकीकृत कसूर गने

कसूरदारलाई सजाय गदाय सबैभन्दा बढी सजाय िुने कसूर
वापतको सजाय र त्यसपमीको अमधकतम सजाय िुने अको कसूर
वापतको सजायको आधा सजाय थप गरी सजाय गनुय पनेी।

ऐनलाई सं शोधन गने ऐन, २०८० द्वारा थप।
 मुलक
(26)
तर जन्मकैदको सजाय िुने अवस्थाको कसूरदारको िकमा

यो उपदफा लागू िुने ीै न।

४४. थप सजाय िुन:े (१) जघन्य वा गम्भीर कसूरमा सजाय पाएको
व्यत्तिले अको कसूर गरे मा मनजले पमील्लो पटक गरे को कसूरमा
िुने सजायको दोब्बरसम्म सजाय िुनेी।
तर जन्म कैदको सजाय पाएको कसूरदारको िकमा यो

दफा लागू िुने ीै न।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर बािेक अन्य कसूरमा

सजाय पाएको व्यत्तिले त्यस्तो सजाय भुिान गरे को पाँच वषयमभर
अको कसूर गरे मा मनजलाई पमील्लो पटक गरे को सजायको
दोब्बरसम्म सजाय िुनी
े ।
४५. बालबामलकालाई िुने सजायाः (१) कानून बमोत्तजम कसूर ठिररने

कुनै काम गने व्यत्तिको उमेर त्यस्तो काम गदायका बित दश
े ो रिेनी भने मनजलाई कुनै सजाय िुने ीै न।
वषय पुगक

(२) दश वषय वा दश वषय भन्दा माथी र चौध वषयभन्दा
कम उमेर भएको व्यत्तिले कानून बमोत्तजम जररबाना िुने कुनै
कसूर गरे कोमा जररबाना नगरी मनजलाई सम्झाई बुझाई गनुय पनेी
र कैद िुने कसूर गरे कोमा कसूर िेरी ी महिनासम्म कैद सजाय
गनय वा कैद नगरी बढीमा एक वषयसम्म सुधार गृिमा राख्न
सहकनेी।
(३) चौध वषय वा चौध वषयभन्दा मामथ र सोह्र वषयभन्दा कम

उमेरको व्यत्तिले 
................ कुनै कसूर गरे मा मनजलाई उमेर
 मुलक
 ु ी सं हिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई सं शोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा त्तझहकएको।
मुलक
(27)
पुगेको व्यत्तिलाई कानून बमोत्तजम िुने सजायको आधा सजाय

िुनेी।
(४) सोह्र वषय वा सोह्र वषयभन्दा मामथ र अठार वषयभन्दा

कम उमेरको व्यत्तिले 
................ कुनै कसूर गरे मा मनजलाई
उमेर पुगेको व्यत्तिलाई कानून बमोत्तजम िुने सजायको दुई मतिाई
सजाय िुनी
े ।

(५) उपदफा (२), (३) र (४) मा जुनसुकै कुरा ले त्तिएको
भए तापमन सोह्र वषय उमेर पूरा नभएका बालबामलकालाई सजाय
गदाय जघन्य कसूर, गम्भीर कसूर वा पटके रुपमा कसूर गरे कोमा
ँ ै न।
बािेक कैदको सजाय गनुय िुद
४६. जररबाना बापत कैद गनय सहकनेाः 

(१) कुनै कसूरदारलाई
तोहकएको जररबाना मनजको सम्पत्तिबाट असूल उपर गररनेी।
मनजको कुनै सम्पत्ति नभएमा वा त्यसरी जररबाना बापतको रकम
मनजबाट असूल उपर िुन नसकेमा मनजलाई कैद गनय सहकनेी।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजम कैद मनधायरण गदाय दे िाय

बमोत्तजम गनुय पनेीाः–
(क) कैद र जररबाना दुवै सजाय िुने 

ठिर भएको
कसूरमा जररबाना नमतरे बापतको कैद मनधायरण
गदाय दश वषयभन्दा बढी निुने गरी कैद गनुय
पनेी।
(ि) कैद वा जररबानामध्ये कुनै वा दुवै सजाय िुन

सक्ने कसूरमा जररबाना मारको सजाय भई
त्यस्तो जररबाना नमतरे बापतको कैद मनधायरण
ु ी सं हिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई सं शोधन गने ऐन, २०७५ द्वारा थप।
 मुलक
(28)
गदाय त्यस्तो कसूरमा िुन सक्ने कैदको उपल्लो

िदको आधाभन्दा बढी निुने गरी कैद गनुय
पनेी।
(ग) जररबाना मार सजाय िुने कसूरमा जररबानाको

सजाय भई सो नमतरे बापत 
कैद मनधायरण गदाय
दुई वषयभन्दा बढी निुने गरी कैद गनुय पनेी।
(३) उपदफा (२) मा जुनसुकै कुरा लेत्तिएको भए तापमन

अठार वषय उमेर नपुगेको बालबामलकाको िकमा जररबाना बापत
कैद गदाय दे िाय बमोत्तजम गनुय पनेीाः–
(क) जररबाना मार िुने वा कैद वा जररबानामध्ये कुनै

एक सजाय िुने कसूरमा जररबाना नमतरे कोमा कैद
नगरी जररबाना ममनािा गनुय पनेी।
(ि) कैद वा जररबाना वा दुवै सजाय िुने कसूरमा

जररबाना मार सजाय भएकोमा त्यस्तो जररबाना
नमतरे बापत 
कैद मनधायरण गनुय पदाय तीन
महिनाभन्दा बढी निुने गरी कैद गनुय पनेी।
(ग) चौध वषय उमेर पुगेको तर अठार वषयभन्दा कम

उमेर भएको व्यत्तिलाई उपदफा (२) बमोत्तजम
कैद मनधायरण गदाय अठार वषय उमेर पुगेको
व्यत्तिलाई गनुय पने कैद सजायको आधाभन्दा
बढी निुने गरी कैद गनुय पनेी।
४७. सजाय ीु ट ठदन सहकनेाः (१) कुनै कसूरदारले आफूले गरे को

कसूर स्वीकार गरी त्यस्तो कसूरका सम्बन्धमा प्रमाण जुटाउन,
 मुलक
(29)
अन्य अमभयुि वा त्यसको मगरोि वा ममतयारलाई पक्राउ गनय वा

अनुसन्धान वा अमभयोजन पि वा अदालतलाई सघाउ पुर्याएकोमा
कानून बमोत्तजम िुने सजायको बढीमा पचास प्रमतशतसम्म सजाय
ीु ट ठदन सहकनेी।

दे िायको कसूरदारले सजायमा ीु ट पाउन सक्ने ीै नाः–
(क) उपदफा (१) अन्तगयत एक पटक सजाय ीु ट

पाइसकेको,
(ि) कैद सजाय िुने कसूरमा दोषी ठिर भई कैद

भुिान गरे को अवमध तीन वषय पूरा नगरे को,
(ग) जुन कसूरमा सजाय ीु ट माग गररएको िो सोिी

प्रकृमतको कसूरमा एक पटक सजाय पाइसकेको।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजम सजायमा ीु ट ठदँदा अमभयुिले

य को कुन अवस्थामा कसूर स्वीकार गरे को िो
अनुसन्धान वा पुपि
र कस्तो पररत्तस्थमतमा त्यस्तो कसूर स्वीकार गरे को िो त्यस्तो
कुरालाई समेत हवचार गनुय पनेी।

४८. अन्तररम िमतपूमतयको लामग आदे श ठदन सक्ने: (१) यस सं हितामा
अन्यर जुनसुकै कुरा ले त्तिएको भए तापमन कुनै कसूर भएको
कारणबाट त्यस्तो कसूरबाट पीमडत व्यत्ति वा मनजमा आत्तश्रत
व्यत्तिलाई तत्काल उपचार गराउनु पने भएमा वा िमतपूमतय वा
कुनै प्रकारको राित रकम ठदनु परे मा त्यस्तो व्यत्तिलाई
औषधोपचार गराउन वा अन्तररम रुपमा िमतपूमतय वा राित रकम
उपलब्ध गराउन अदालतले आदे श ठदन सक्नेी।
 मुलक
(30)
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको आदे श भएमा कसूरबाट

पीमडत वा मनजका आत्तश्रत व्यत्तिलाई फौजदारी कसूरमा सजाय
मनधायरण र कायायन्वयन सम्बन्धी प्रचमलत कानून बमोत्तजम स्थापना
भएको पीमडत राित कोषबाट िमतपूमतय वा राित रकम उपलब्ध
गराउनु पनेी।
(३) उपदफा (२) बमोत्तजम उपलब्ध गराइएको िमतपूमतय वा

राित रकम अदालतबाट फैसला िुँदा अमभयोग लागेको व्यत्ति
कसूरदार ठिर भएमा त्यस्तो कसूरदारलाई फैसला भएको पैंतीस
ठदनमभर त्यस्तो रकम पीमडत राित कोषमा जम्मा गनय अदालतले
आदे श ठदनेी।
(४) उपदफा (३) बमोत्तजम अदालतले आदे श ठदएकोमा

त्यस्तो कसूरदारले िमतपूमतय वा राित बापतको रकम पीमडत राित
कोषमा जम्मा गनुय पनेी र मनजले सो अवमधमा त्यस्तो रकम
जम्मा नगरे मा फैसला भएको साठी ठदनमभर त्यस्तो कसूरदारको
जुनसुकै जायजेथाबाट सरकारी बाँकी सरि असूल उपर गनुय
पनेी।
(५) यस दफा बमोत्तजम िमतपूमतय वा राित रकम पाएको

व्यत्तिले झुठा उजुरी गरे को ठिरे मा वा वारदात स्थाहपत नभएमा
मनजले िमतपूमतय वा राित बापत पाएको रकम हफताय गनय
अदालतले आदे श ठदनेी।
(६) उपदफा (५) बमोत्तजम अदालतले आदे श ठदएकोमा

त्यस्तो व्यत्तिले िमतपूमतय वा राित बापत पाएको रकम फैसला
भएको पैंतीस ठदनमभर पीमडत राित कोषमा हफताय गनुय पनेी र
मनजले सो अवमधमा त्यस्तो रकम हफताय नगरे मा फैसला भएको
(31)
साठी ठदनमभर त्यस्तो व्यत्तिको जुनसुकै जायजेथाबाट सरकारी

बाँकी सरि असुल उपर गनुय पनेी।
भाग–२
फौजदारी कसूरिरु
पररच्ीे द – १
राज्य हवरुद्धका कसूर
४९. सावयभौमसिा, अिण्डता वा राहष्ट्रय एकता उपर िलल गनय निुनेाः

(१) कसैले नेपालको स्वतन्रता, सावयभौमसिा, भौगोमलक वा
प्रादे त्तशक अिण्डता वा राहष्ट्रय एकतामा िलल पाने मनयतले
मामनस, िातिमतयार र िरिजाना जम्मा गनय, िातिमतयार सहित
सै मनक वा अधयसैमनक सङ्गठन मनमायण गनय वा त्यस्तो कायय गने
उद्योग गनुय िुँदैन।
(२) कसैले नेपालको स्वतन्रता, सावयभौमसिा, भौगोमलक वा

प्रादे त्तशक अिण्डता वा राहष्ट्रय एकतामा िलल पानय सक्ने गरी
कुनै हवदे शी राज्य, सरकार वा सङ्गठठत शत्तिसँग ममली कुनै
प्रकारको षड्यन्र गनुय वा गराउनु िुँदैन।
(३) कसैले उपदफा (१) वा (२) अन्तगयतको कसूर गनय

दुरुत्सािन ठदनु िुँदैन।
(४) कसैले नेपालको सावयभौमसिा, भौगोमलक वा प्रादे त्तशक

अिण्डता, राहष्ट्रयता वा राहष्ट्रय एकता, नेपालको स्वाधीनता,
स्वामभमान वा सङ्घीय इकाईमबचको सुसम्बन्ध िलल पनय सक्ने
गरी वगीय, जातीय, धाममयक, िेरीय, साम्प्रदायीक र यस्तै अरु कुनै
आधारमा घृणा, द्वे ष वा अविेलना उत्पन्न िुने कुनै काम कारबािी
गनय वा गराउन वा त्यस्तो गने उद्योग गनय वा दुरुत्सािन ठदन वा
(32)
त्यस्तो काम गने षड्यन्र गनय वा हवमभन्न जात, जामत वा

ँ ै न।
सम्प्रदायमबचको सुसम्बन्ध िलल गनुय वा गराउनु िुद
(५) यस दफा बमोत्तजमको कसूर गने वा गराउने

व्यत्तिलाई दे िाय बमोत्तजम सजाय िुनेीाः–
(क) उपदफा (१) वा (२) बमोत्तजमको कसूर भए

जन्मकैद,
(ि) उपदफा (३) बमोत्तजमको कसूर भए दश वषयसम्म

कैद र एक लाि रुपैयाँसम्म जररबाना,
(ग) उपदफा (४) बमोत्तजमको कसूर भए पाँच

वषयसम्म कैद र पचास िजार रुपैयाँसम्म
जररबाना।
५०. राजरोिाः (१) नेपाल सरकार वा सं वैधामनक सं रचनालाई पल्टाउने

मनयतले कसै ले सै मनक, अधयसैमनक वा आपरामधक बलको प्रदशयन
वा प्रयोग गरी कुनै अव्यवस्था उत्पन्न गनय वा िातिमतयार सहित
सै मनक वा अधयसैमनक सङ्गठन मनमायण गनय वा त्यस्तो षड्यन्र वा
ँ ै न।
उद्योग गनय वा गराउन वा दुरुत्सािन ठदन िुद
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई

पच्चीस वषयसम्म कैद िुनेी।
(३) नेपाल सरकार वा नेपाल सरकारको काम कारबािीको

सम्बन्धमा कसैले लेिेर, वचनले, आकार वा त्तचह्नद्वारा वा अरु कुनै
हकमसमबाट मनराधार वा अप्रमात्तणत कुरा दे िाई नेपाल सरकारप्रमत
घृणा, द्वे ष वा अविेलना गनय वा गराउन वा त्यस्तो उद्योग गनय
गराउन िुँदैन।
(33)
तर यस उपदफामा लेत्तिएको कुनै कुराले नेपाल सरकारको

स्वस्थ र मयायठदत आलोचना गरे कोलाई कसूर गरे को मामनने ीै न।
(४) उपदफा (३) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई तीन

वषयसम्म कैद वा तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
५१. राष्ट्रहित प्रमतकूल काम गनय निुनेाः (१) कसै ले राष्ट्रहित प्रमतकूल
िुने कुनै काम गनुय वा गराउनु िुँदैन।
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनका लामग कसैले दे िायको

कुनै काम गरे वा गराएमा राष्ट्रहित प्रमतकूल काम गरे को
मामननेीाः–
(क) नेपालको स्वतन्रता, सावयभौमसिा, भौगोमलक वा

प्रादे त्तशक अिण्डता, राहष्ट्रयता, स्वाधीनता, स्वामभमान
वा नेपालको अन्तरायहष्ट्रय ीहव उपर अपमान िुन,े
िोच्याउने वा घृणा वा द्वे ष फैलाउने,
(ि) नेपालको अन्तरायहष्ट्रय सीमा अमतक्रमण गने वा

मीमेकी ु सँग
मुलक सिममत भएको अवस्थामा
बािेक सीमास्तम्भ िटाउने वा सीमास्तम्भ
रात्तिएको ठाउँ पररवतयन गने वा नेपालको
भौगोमलक वा प्रादे त्तशक अिण्डता उपर प्रमतकूल
िुने गरी सीमास्तम्भ पररवतयन गने।
ु मा
(३) नेपालको प्रमतमनमधत्व गरी नेपालमा वा हवदे शी मुलक
कुनै िेलाडी वा िेलाडीिरुसँग प्रमतस्पधाय गनय कुनै िेल िेल्ने
नेपाली िेलाडी वा िेलाडीिरुको समूिले त्यस्तो िेलको
प्रमतस्पधायबाट आउने स्वभाहवक पररणामलाई प्रमतकूल िुने गरी
ममलोमतोमा वा कसै को प्रलोभनमा वा कुनै बाजी त्तजताउने वा
िराउने गरी त्यस्तो िेल िेल्न वा िेलाउन िुँदैन र त्यसरी कुनै
(34)
िेल िेमलएको रिेी भने राहष्ट्रय हित हवरुद्धको कसूर भएको

(४) उपदफा (२) वा (३) बमोत्तजमको कसूर गने

व्यत्तिलाई दे िायको सजाय िुनेीाः–
(क) उपदफा (२) बमोत्तजमको कसूर भए पाँच

वषयसम्म कैद र पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना,
(ि) उपदफा (३) बमोत्तजमको कसूर भए तीन वषयसम्म

कैद र तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना।
(५) कसै ले उपदफा (२) वा (३) बमोत्तजमको कसूर गदाय

कुनै रकम ले नदे न गरे को भएमा उपदफा (४) बमोत्तजमको
सजायका अमतररि ले नदे न गरे को रकम समेत जफत िुनेी।
(६) उपदफा (३) बमोत्तजमको कसूर गने आदे श वा

मनदे शन ठदने, त्यस्तो कसूर गनय दुरुत्सािन ठदने वा उक्साउने,
त्यस्तो कसूर गनय मद्दत गने व्यत्तिलाई मुख्य कसूरदार सरि
(७) उपदफा (२) वा (३) बमोत्तजमको कसूर सावयजमनक

पद धारण गरे को व्यत्ति वा नेपाललाई प्रमतमनमधत्व गने व्यत्तिले
हवदे शमा गएका बित गरे को रिेी भने मनजलाई तीन वषयसम्म
थप कैद िुनी
े ।
५२. जामतित्या गनय निुनेाः (१) कसै ले पमन जामतित्या (जेनोसाइड) को

ँ ै न।
कसूर गनुय वा गराउनु िुद
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनका लामग कुनै जात, जामत,

सम्प्रदाय वा धाममयक समूिको अत्तस्तत्व पूणय वा आंत्तशक रूपमा
(35)
हवनाश गने मनयतले दे िायको कुनै काम गरे मा वा त्यसको उद्योग

वा षड्यन्र गरे मा जामतित्याको कसूर गरे को मामननेीाः–
(क) एकै पटक वा पटकपटक गरी त्यस्तो समूिका

सदस्यिरुको योजनाबद्ध रूपमा आमित्या गरे मा,
(ि) एकै पटक वा पटकपटक गरी योजनाबद्ध रूपमा

त्यस्तो समूिका सदस्यिरुको शारीररक अङ्गभङ्ग
गरे मा वा मनजिरुलाई शारीररक वा मानमसक
अशि बनाएमा,
(ग) त्यस्तो समूिका सदस्यिरुको पूणय वा आंत्तशक

ँ लन गरी त्यस्ता
रूपमा भौमतक हवनाश िुने आक
सदस्यिरुले प्रयोग गने पानी, िाद्यान्न, इन्धन,
औषमध जस्ता अत्यावश्यक वस्तुको आपूमतय वा
आवागमनमा अवरोध गरी त्यस्ता समूिका
सदस्यको जीवन यापनका शतयिरुलाई मनयोत्तजत
रूपमा कष्टप्रद बनाएमा,
(घ) स्वेच्ीाले अपनाएको पररवार मनयोजनका साधन

प्रयोग गरे कोमा बािेक त्यस्ता समूिमभर
त्तशशुिरुको जन्म रोक्ने मनयतले त्यस्ता समूिका
सदस्यिरुलाई जबरजस्ती गभय मनरोधक उपाय
अपनाउन बाध्य पाररएमा,
(ङ) त्यस्ता समूिबाट जत्तन्मएका बालबामलकालाई

जवजयस्ती अको समूिमा िस्तान्तरण गरे मा।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई दे िाय

े ाः–
(36)
(क) िण्ड (क) बमोत्तजमको कसूर भए जन्मकैद,
(ि) िण्ड (ि) बमोत्तजमको कसूर भए यस सं हिता

बमोत्तजम शारीररक अङ्गभङ्ग वा कुटहपट बापत िुने
सजायमा थप पाँच वषयसम्म कैद र पचास िजार
रुपैयाँसम्म जररबाना,
(ग) िण्ड (ग), (घ) वा (ङ) बमोत्तजमको कसूर भए

दश वषयसम्म कैद।
(४) यस दफा बमोत्तजमको कसूर कुनै व्यत्ति वा कुनै

सङ्गठठत वा असङ्गठठत समूिको आदे श वा मनदे शनबाट भएको
रिेी भने त्यस्तो मनदे शन ठदने व्यत्ति वा त्यस्तो समूिको
त्तजम्मेवार व्यत्ति वा व्यत्तििरुलाई मुख्य कसूरदार सरि सजाय
िुनेी।
(५) यस दफा बमोत्तजमको कसूर सामूहिक रूपमा वा

हवमभन्न व्यत्तििरुको सं लगनतामा भएको रिेी भने त्यस्तो कसूरमा
सं लगन प्रत्येक व्यत्ति समान रूपमा कसूरदार मामननेी।
(६) यस दफा बमोत्तजमको कसूर गने कुनै व्यत्तिले

सावयजमनक पद धारण गरे को भए मनजले आफूभन्दा मामथको
अमधकारीको आदे श पालना गने वा कानून र व्यवस्था कायम गने
वा कानून कायायन्वयन गने मसलमसलामा त्यस्तो कसूर भएको दाबी
मलन सक्ने ीै न र मनजले त्यस्तो दाबी मलएको आधारमा
सजायबाट ीु ट वा उन्मुत्ति पाउने ीै न।
५३. नेपाल हवरुद्ध युद्ध गनय वा नेपालसँग युद्धमा सं लगन राज्यका

सेनालाई सिायता गनय निुनेाः (१) कसैले नेपाल हवरुद्ध
िातिमतयार उठाई युद्ध गनय वा युद्ध गने घोषणा गनय, युद्ध गने
उद्योग गनय वा धम्की ठदन वा नेपाल हवरुद्ध युद्ध गने मनयतले
(37)
िातिमतयार, िरिजाना जम्मा गनय वा सै मनक वा अधयसैमनक सङ्गठन

मनमायण गनुय िुँदैन।
(२) कसै ले युद्ध त्तस्थमतको घोषणा भएको वा नभएको

जुनसुकै अवस्थामा पमन नेपालसँग युद्धमा सं लगन रिेका कुनै
हवदे शी सेनालाई कुनै हकमसमको सामररक वा सै मनक सूचना ठदन
वा अन्य कुनै हकमसमबाट सिायता गनय वा त्यसको उद्योग गनय
(३) नेपालसँग युद्धमा सं लगन रिेको राज्य, त्यस्तो राज्यका

नागररक वा सङ्गठठत सं स्थासँग सम्बन्ध राख्न, कारोबार गनय वा
त्यस्तो राज्यका वस्तु वा सेवा पैठारी वा प्राप्त गनय नसक्ने गरी
नेपाल सरकारबाट घोषणा भएकोमा कसै ले त्यस्तो राज्य, नागररक
वा सं स्थासँग त्यस्तो सम्बन्ध राख्न, कारोबार गनय वा त्यस्ता वस्तु
वा सेवा पैठारी वा प्राप्त गनय िुँदैन।
(४) उपदफा (१) वा (२) बमोत्तजमको कसूर गने वा

गराउने व्यत्तिलाई जन्मकैद र उपदफा (३) बमोत्तजमको कसूर
गने वा गराउने व्यत्तिलाई पच्चीस वषयसम्म कैद र एक लाि
पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
५४. ममर राष्ट्र हवरुद्ध युद्ध वा हवरोि गनय निुनाःे (१) कसै ले नेपालको
भूमी प्रयोग गरी नेपालसँग दौत्य सम्बन्ध भएको ममर राष्ट्र हवरुद्ध
िातिमतयार उठाई युद्ध गनय, त्यसको धम्की ठदन वा युद्ध गने
उद्योग गनय वा हवरोि गनय वा सोको उद्योग गनय िुँदैन। (२)
उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने वा गराउने व्यत्तिलाई सात
वषयसम्म कैद र सिरी िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
५५. सै मनक वा प्रिरीलाई भड्काउन निुनेाः (१) कसैले नेपाली सेना,

नेपाल प्रिरी वा सशस्त्र प्रिरी बल, नेपालमा बिाल रिेका सै मनक,
(38)
प्रिरी वा सशस्त्र प्रिरी जवान वा अमधकृतलाई नेपाली सेना वा

नेपाल प्रिरी वा सशस्त्र प्रिरी बल, नेपाल ीाडी भागन वा
भड्काउन वा अनुशासन भङ्ग गनय दुरुत्सािन ठदन वा कतयव्यबाट
हवचमलत गराउने उद्योग गनय वा त्यसरी सेना वा प्रिरी वा बलबाट
भागेको व्यत्ति िो भन्ने जानीजानी वा हवश्वास गने कारण भई
त्यस्तो व्यत्तिलाई आश्रय ठदन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने वा गराउने

व्यत्तिलाई दश वषयसम्म कैद र एक लाि रुपैयाँसम्म जररबाना
िुनेी।
५६. जासूसी गनय निुनेाः (१) कसै ले नेपालको सावयभौमसिा, सुरिा वा

भौगोमलक वा प्रादे त्तशक अिण्डतामा िलल पाने वा नेपालको
हितमा कुनै प्रमतकूल असर पाने मनयतले वा त्यस्तो िुन सक्ी भन्ने
जानीजानी वा कुनै हवदे शी राज्य वा अन्तरायहष्ट्रय सं घ, सं स्थाको
प्रलोभनमा परी कसैलाई नेपालको सै मनक त्तस्थमत, सामररक व्यवस्था
वा आन्तररक सुरिाको हवषय वा नेपाल सरकारले राजनीमतक,
आमथयक वा कूटनीमतक दृहष्टकोणले गोप्य राख्नु पने हवषय वा गोप्य
मलित वा कानून बमोत्तजम गोप्य रिेको वा राख्नु पने हवषयको
सूचना ठदन वा त्यसको षड्यन्र वा उद्योग गनय वा दुरुत्सािन ठदन
वा त्यस्तो सूचना ठदने मनयतले अन्य कुनै काम गनय िुँदैन र गरे मा
जासूसी गरे को मामननेी।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजम जासूसी गने वा गराउने

व्यत्तिलाई दे िाय बमोत्तजमको सजाय िुनेीाः–
(क) नेपालको सै मनक त्तस्थमत, सामररक व्यवस्था वा

आन्तररक सुरिाको हवषयका सम्बन्धमा जासूसी
गने वा गराउने व्यत्तिलाई पच्चीस वषयसम्म कैद,
(39)
(ि) नेपाल सरकारले राजनीमतक, आमथयक वा

कूटनीमतक दृहष्टकोणले गोप्य राख्नु पने हवषय वा
अन्य कुनै गोप्य मलितका सम्बन्धमा जासूसी गने
वा गराउने व्यत्तिलाई पाँचदे त्ति दश वषयसम्म
कैद,
(ग) िण्ड (क) र (ि) बािेक अन्य कुराको जासूसी

गने वा गराउने व्यत्तिलाई पाँच वषयसम्म कैद र

पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना,
(घ) कसै ले जासूसी गनय लागेको थािा पाएर पमन

नेपाल सरकारलाई त्यस्तो कुराको जनाउ नठदने
व्यत्तिलाई एक वषयसम्म कैद र एक लाि
रुपैयाँसम्म जररबाना।
५७. राष्ट्रपमत उपर आक्रमण गनय निुनेाः (१) कसैले नेपालको

ँ ै न।
राष्ट्रपमतको ज्यान मलन वा ज्यान मलने उद्योग गनय िुद
(२) कसैले नेपालको राष्ट्रपमतलाई कुनै हकमसमले अपिरण

गनुय वा गराउनु वा मनजको शरीर बन्धक मलन वा मलन लगाउनु
(३) कसैले नेपालको राष्ट्रपमत उपर कुनै हकमसमले आक्रमण

गनुय वा गराउनु िुँदैन।
(४) यस दफा बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई दे िाय

े ाः–
(क) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर भए जन्मकैद,
 मुलक
(40)
(ि) उपदफा (२) बमोत्तजमको कसूर भए दश वषयदेत्ति

पन्र वषयसम्म कैद,
(ग) उपदफा (३) बमोत्तजमको कसूर भए पाँच वषयदेत्ति

दश वषयसम्म कैद।
५८. राष्ट्रपमत वा सं सदलाई धम्की ठदन निुनाःे (१) कसैले नेपालको

राष्ट्रपमत वा सं सदलाई सं हवधान तथा कानून बमोत्तजम गनुय पने कायय
सम्पादन गनयबाट रोक लगाउन वा वत्तित गनय वा कुनै िास
तररकाबाट कायय सम्पादन गनय बाध्य गराउन कुनै हकमसमको बल
प्रयोग गरी वा नगरी कुनै हकमसमको धम्की ठदन, डर वा रास
दे िाउन वा अन्य कुनै हकमसमले दबाब ठदन िुँदैन।

व्यत्तिलाई सात वषयसम्म कैद वा सिरी िजार रुपैयाँसम्म
जररबाना वा दुवै सजाय िुनी
े ।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग “सं सद” भन्नाले नेपालको

सं हवधान बमोत्तजमको सङ्घीय सं सद र प्रदे श सभा सम्झनु पीय र सो
शब्दले व्यवस्थाहपका–सं सदलाई समेत जनाउँी।
५९. िदम्यादाः (१) दफा ४९, ५०, ५१, ५२, ५३ र ५७ अन्तगयतका

ु ै पमन उजुर लागन सक्नेी।
कसूरमा जहिलेसक
(२) उपदफा (१) मा उत्तल्लत्तित दफा बािेक यस पररच्ीे द

अन्तगयतका अन्य दफा अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको
थािा पाएको मममतले दुई वषय नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
पररच्ीे द–२
सावयजमनक शात्तन्त हवरुद्धको कसूर
(41)
६०. गैरकानूनी भेला गनय निुनाःे (१) कसैले गैरकानूनी भेला गनय
(२) दे िायको कुनै काम गने उद्देश्यले भएको पाँच जना वा

पाँच जनाभन्दा बढी व्यत्तििरुको भेलालाई गैरकानूनी भेला
(क) बलको प्रयोग वा प्रदशयन गरी वा जोत्तिमी

िातिमतयार प्रदशयन गरी,
(१) राष्ट्रसेवकलाई कानूनले तोकेको काम गनय

वा कतयव्य पालना गनय नठदने,
(२) कसै को सम्पत्ति मलने वा कब्जा गने,
(३) कसै लाई बाटो, पानी, सावयजमनक यातायात

वा सिार वा अन्य यस्तै कुनै कुरा उपभोग
गने िकबाट वत्तित गने,
(४) कुनै व्यत्तिलाई कानूनले गनय निुने काम

गनय लगाउने वा कानूनले गनय पाउने काम
गनय नठदने।
(ि) कुनै कानून वा कानूनी कारबािीको कायायन्वयनमा

बाधा अवरोध िडा गने,
(ग) कैदको सजाय िुने कुनै कसूर गने।
(३) गैरकानूनी भेला िो भन्ने कुरा थािा पाउँदा पाउँदै कुनै

व्यत्ति त्यस्तो भेलामा सिभागी भएमा मनजलाई िातिमतयार नमलई
सिभागी भएको भए ी महिनासम्म कैद र पाँच िजार रुपैयाँसम्म
जररबाना र िातिमतयार मलएर सिभागी भएको भए एक वषयसम्म
कैद वा दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय िुनेी।
(42)
(४) कसै ले आफू सिभागी नभई कसै लाई ज्याला ठदई वा

अरु कुनै हकमसमले प्रलोभन वा दबाबमा पारी कुनै गैरकानूनी
भेलामा सिभागी गराएमा मनज स्वयं त्यस्तो गैरकानूनी भेलामा
सिभागी भएको मानी उपदफा (३) बमोत्तजमको सजाय िुनेी।
६१. गैरकानूनी भेला रोक्ने वा भङ्ग गने आदे श उल्लङ्घन गनय निुनेाः
(१) अमधकार प्राप्त अमधकारीले कुनै गैरकानूनी भेलालाई रोक्न वा
भङ्ग गनय आदे श ठदएकोमा कसै ले त्यस्तो भेलामा रहिरिन वा
सिभागी िुन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजम गैरकानूनी भेलामा रिी रिने,

सिभागी िुने वा सिभागी िुन आउने व्यत्तिलाई एक वषयसम्म कैद
वा दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय िुनेी।
६२. प्रत्येक सदस्यले कसूर गरे को मामननेाः गैरकानूनी भेलाको कुनै

सदस्यले त्यस्तो भेलाको उद्देश्य प्राप्त गनयको लामग कुनै कसूर
ँ ाको बित त्यस्तो कसूर गनय जानीजानी
गरे मा त्यस्तो कसूर िुद
सियोग पुर्याउने सो भेलाका प्रत्येक सदस्यले त्यस्तो कसूर गरे को
६३. िू लदङ्गा गनय निुनाःे (१) कसै ले िूलदङ्गा गनय वा गराउन िुँदैन।
(२) कुनै गैरकानूनी भेलाले वा त्यस्तो भेलाको सिभागीले

त्यस्तो भेलाको उद्देश्य प्राप्त गने मसलमसलामा बल प्रयोग गरे मा वा
सावयजमनक वा मनजी सम्पत्ति तोडफोड वा िामन, नोक्सानी गरे मा
त्यस्तो भेलाको प्रत्येक सिभागीले िू लदङ्गा गरे को मामननेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने प्रत्येक

व्यत्तिलाई जोत्तिमी िातिमतयार मलई गरे को भए दुई वषयसम्म कैद
र बीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना र जोत्तिमी िातिमतयार नमलई
(43)
गरे को भए एक वषयसम्म कैद र दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना

िुनेी।
६४. िू लदङ्गा गनय दुरुत्सािन ठदन नुिन

ु ेाः (१) कसै ले िूलदङ्गा गराउने
मनयतले वा िू लदङ्गा िुन सक्ी भन्ने जानीजानी कुनै व्यत्तिलाई
िू लदङ्गा गनय दुरुत्सािन ठदन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजम दुरुत्सािन ठदने व्यत्तिलाई

िू लदङ्गा भइसकेकोमा एक वषयसम्म र िूलदङ्गा भइसकेको रिेनी
भने ी महिनासम्म कैद वा पाँच िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै
े ।
६५. सावयजमनक शात्तन्त िलल पानय निुनाःे (१) कसैले ले िेर, वचनले वा
आकार वा त्तचह्नद्वारा वा अरु कुनै हकमसमबाट धमय, वणय, जात, जामत,
सम्प्रदाय वा भाषाको आधारमा नेपालका हवमभन्न वगय, िेर वा
समुदायका व्यत्तििरुका बीचको सुसम्बन्धमा िलल पाने काम

व्यत्तिलाई एक वषयसम्म कैद र दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
िुनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर कुनै दे वस्थल वा पूजा

वा प्राथयना गने ठाउँ वा धाममयक, सांस्कृमतक चाड वा समारोि
भइरिेको ठाउँमा गरे को भए उपदफा (२) बमोत्तजमको सजायमा
थप एक वषयसम्म कैद िुनेी।
६६. राष्ट्रसेवकलाई बाधा हवरोध गनय निुनेाः (१) कुनै राष्ट्रसेवकले

आफ्नो कतयव्य पालन गने मसलमसलामा गैरकानूनी भेला रोक्ने, भङ्ग
गने वा िू लदङ्गा रोक्ने कुनै काम गदाय कसैले बाधा हवरोध
पुर्याउन वा पुर्याउने उद्योग गनुय िुँदैन।
(44)

व्यत्तिलाई एक वषयसम्म कैद वा दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
वा दुवै सजाय िुनेी।
६७. सावयजमनक स्थानमा आवागमनमा बाधा गनय निुनेाः (१) कसैले

सावयजमनक सडक, बाटो घाटो, रज्जुमागय, केवुलकार मागय,
हवमानस्थल, रे ल्वे वा जलपररविन मागय वा िुलाक र कुनै
सावयजमनक सेवाको सिालनमा कुनै हकमसमको डर, रास, भय दे िाई
बन्द गनय वा कुनै हकमसमबाट सावयजमनक सडक, बाटोघाटो,
रज्जुमागय, केवुलकार मागय, हवमानस्थल, रे ल्वे वा जलपररविन मागय
अवरुद्ध गरी पैदल यारी, सवारी साधन वा पशुको आवागमनलाई
बाधा पुर्याउन वा कानून बमोत्तजम अमधकार प्राप्त अमधकारीको
आदे शले बािेक सावयजमनक ठाउँमा कसैलाई प्रवेश गनय कुनै
हकमसमले बाधा, अवरोध गनय िुँदैन।

व्यत्तिलाई तीन वषयसम्म कैद वा तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
६८. सावयजमनक सेवा अवरुद्ध गनय निुनेाः (१) कसैले सावयजमनक हवद्युत
वा दू रसिार वा त्यस्तै प्रकृमतका अन्य सावयजमनक सेवा वा कानून
बमोत्तजमको सावयजमनक सेवा सिालनमा कुनै हकमसमको 
डर रास
ँ ै न।
दे िाई बन्द गनय वा कुनै हकमसमले अवरुद्ध गनय िुद

िुनेी।
 मुलक
(45)
६९. कफ्यू य उल्लङ्घन गनय निुनेाः (१) गैरकानूनी भेला वा िू लदङ्गा वा

शात्तन्त भङ्ग िुने अन्य कुनै कामलाई रोक्न कानून बमोत्तजम
अमधकार प्राप्त अमधकारीले ठदएको कफ्यू य आदे शलाई कसैले
जानीजानी उल्लङ्घन गनय िुँदैन।

७०. झुट्टा अफबाि फैलाउन निुनेाः (१) कसै ले सावयजमनक शात्तन्त भङ्ग
गने, िू लदङ्गा गने वा नेपालको सावयभौमसिा, भौगोमलक वा प्रादे त्तशक
अिण्डता वा हवमभन्न जात, जामत वा सम्प्रदायमबचको सुमधुर
सम्बन्धलाई िलल पाने मनयतले कसैलाई उक्साउने गरी नभए
ु गनय
नगरे को अफबाि फैलाउन, प्रचार प्रसार गनय वा नारा जुलश

व्यत्तिलाई एक वषयसम्म कैद 
वा दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
७१. शात्तन्त भङ्ग गनय घर, जगगा वा सवारी साधन ठदन निुनेाः (१) कुनै
व्यत्तिले सावयजमनक शात्तन्त भङ्ग गनय वा िू लदङ्गा गनय लागेको कुरा
थािा पाउँदा पाउँदै वा थािा पाउनु पने मनामसब कारण िुँदा िुँदै
त्यस्तो व्यत्तिलाई कसै ले पमन आफ्नो घर, जगगा, सवारी साधन वा
िातिमतयार उपलब्ध गराउन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई ी

महिनासम्म कैद वा पाँच िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय
िुनेी।
 मुलक
(46)
ु
७२. सं वेदनशील सावयजमनक िेरमा मशाल जुलश गनय निुनेाः (१)
नेपालको सावयभौमसिा, भौगोमलक वा प्रादे त्तशक अिण्डता, सुरिा,
सावयजमनक शात्तन्त वा त्तशष्टाचारको कारणले अमधकार प्राप्त
अमधकारीको आदे शबाट सं वेदनशील सावयजमनक िेर भनी
तोहकएको कुनै ठाउँमा कसैले सावयजमनक शात्तन्त भङ्ग गने मनयतले
ु , आगोजन्य वा प्रज्वलनशील वस्तु मलई जुलश
मशाल जुलश ु , सभा
गनय वा गराउन िुँदैन।

िुनी
े ।
७३. आवश्यक वस्तु तोडफोड वा िामन, नोक्सानी गनय निुनेाः 

)१ (
कसै ले यस पररच्ीे द अन्तगयतको कुनै कसूर गरी कानून बमोत्तजम
आवश्यक वस्तु मामनने कुनै वस्तु वा सावयजमनक वा मनजी सम्पत्ति
िामन, नोक्सानी, तोडफोड वा आगजनी गनय वा गराउन वा अरु
कसै लाई प्रयोग गरी वा आफैँले त्यस्तो वस्तु वा सम्पत्ति मबगानुय
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई यस

पररच्ीे द बमोत्तजमको कसूरमा िुने सजायमा थप एक वषय कैद वा
दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय िुनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूरबाट त्यस्तो वस्तु वा

सम्पत्तिको िामन, नोक्सानी भइसकेको रिेी भने त्यसको मबगो
बमोत्तजमको िमतपूमतय समेत मनजबाट भराउनु पनेी।
(४) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्ति यहकन

भएकोमा सोिी व्यत्ति र त्यस्तो व्यत्ति यहकन नभएकोमा त्यस्तो
(47)
काम गनय उक्साउने वा आदे श ठदने व्यत्तिले कसूर गरे को

७४. िदम्यादाः यस पररच्ीे द अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको

मममतले तीन महिना नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
पररच्ीे द–३
सावयजमनक अमधकारीको अत्तख्तयारीको अवज्ञा सम्बन्धी कसूर
७५. समाह्वान, इतलायनामा इत्याठदको तामेलीमा बाधा पुर्याउन निुनेाः

(१) कानून बमोत्तजम जारी भएको समाह्वान, इतलायनामा, पक्राउ
पूजी, सूचना वा आदे श तामेल गदाय वा िानतलासी, बरामद वा नाप
नक्सा वा सजयममन गदाय वा वारे न्ट बमोत्तजम कसैलाई पक्राउ गदाय
ँ ै न।
कसै ले पमन बाधा हवरोध गनय वा गराउन िुद

िुनी
े ।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर राष्ट्रसेवकले गरे को

भए मनजलाई तीन महिनासम्म थप कैद सजाय िुनी
े ।
७६. समाह्वान, इतलायनामा, सूचना वा आदे श नबुझी फकायउन निुनेाः

(१) कुनै व्यत्तिलाई मनजका नाममा कानून बमोत्तजम जारी भएको
समाह्वान, इतलायनामा, पक्राउ पूजी, सूचना वा आदे श बुझाउन
ल्याएकोमा मनजले त्यस्तो समाह्वान, इतलायनामा, पक्राउ पूजी,
सूचना वा आदे श बदमनयतपूवक ँ ै न।
य नबुझी फकायउन िुद
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई तीन

िुनेी।
(48)
७७. समाह्वान, इतलायनामा, सूचना वा आदे श तामेल िुन नठदई ीली

हिड्न निुनेाः (१) अमधकार प्राप्त अमधकारीले जारी गरे को समाह्वान,
इतलायनामा, पक्राउ पूजी, सूचना वा आदे श बुझ्नु पने व्यत्तिले
त्यस्तो समाह्वान, इतलायनामा, पक्राउ पूजी, सूचना वा आदे श तामेल
य ीली हिड्न िुँदैन।
िुन नठदनको लामग बदमनयतपूवक

िुनेी।
७८. समाह्वान, इतलायनामा इत्याठद च्यात्न वा उप्काउन निुनेाः (१)

कसै ले कानून बमोत्तजम टाँसेको समाह्वान, इतलायानामा, पक्राउ
पूजी, सूचना वा आदे श त्यसको प्रयोजन बाँकी ीँदै बदमनयतपूवक
य
ँ ै न।
च्यात्न वा उप्काउन िुद
(२) उपदफा (१) बमोत्तजम कसूर गने वा गराउने

व्यत्तिलाई ी महिनासम्म कैद वा पाँच िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
वा दुवै सजाय िुनी
े ।
७९. झुट्टो तररकाले म्याद तामेल गनय निुनेाः (१) कानून बमोत्तजम म्याद
तामेल गने वा गराउनु पने कतयव्य भएको व्यत्तिले झुट्टो तररकाले
ँ ै न।
म्याद तामेल गनय िुद
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई एक

वषयसम्म कैद वा दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय
िुनेी।
८०. मलित पेश गनय इन्कार गनय निुनेाः (१) कानून बमोत्तजम कुनै
अड्डा, अदालत वा राष्ट्रसेवक समि कुनै मलित पेश गनुय पने वा
पठाउनु पने कानूनी कतयव्य भएको व्यत्तिले त्यस्तो मलित पेश
गनय वा पठाउन इन्कार गनय िुँदैन।
(49)

िुनेी।
८१. शपथ मलएको व्यत्तिले झुट्टा कुरा व्यि गनय निुनाःे (१) अमधकार
प्राप्त अमधकारी समि साँचो कुरा व्यि गने कानूनी कतयव्य भएको
वा शपथ मलएको व्यत्तिले वा कानून बमोत्तजम शपथ मलई
सावयजमनक पद धारण गरे को व्यत्तिले त्यस्तो िै मसयतमा झुट्टा कुरा
ँ ै न।
व्यि गनय िुद
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई दुई

वषयसम्म कैद वा बीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय
िुनेी।
८२. शपथ गनय इन्कार गनय निुनाःे (१) अमधकार प्राप्त अमधकारी समि
साँचो कुरा व्यि गनय उपत्तस्थत भएको व्यत्तिले त्यस्तो कुरा
व्यि गने प्रयोजनको लामग शपथ मलन आदे श ठदएकोमा त्यस्तो
शपथ मलन इन्कार गनुय िुँदैन।

िुनेी।
८३. जवाफ ठदन इन्कार गनय निुनेाः (१) अमधकार प्राप्त अमधकारी
समि कुनै हवषयमा साँचो कुरा व्यि गने कानूनी कतयव्य भएको
व्यत्तिले त्यस्तो हवषयमा त्यस्तो अमधकारीले सोधेको प्रश्नको
जवाफ ठदन इन्कार गनय िुँदैन।
तर कसैलाई पमन आफ्नो हवरुद्ध बयान ठदन कर लागने

ीै न।
(50)

िुनेी।
८४. झुट्टा जानकारी ठदन निुनेाः (१) कसैले कुनै राष्ट्रसेवकलाई मनजले
कानून बमोत्तजम गनुय पने काम गनयबाट रोक लगाउन वा गनय नपने
वा गनय निुने काम गनय लगाउने मनयतले कसैलाई झुट्टा जानकारी
ँ ै न।
ठदन िुद

िुनेी।
८५. बाधा हवरोध गनय निुनेाः (१) आफ्नो पदीय कतयव्यको पालना गनय
लागेको कुनै राष्ट्रसेवकलाई कसै ले जोर जुलम
ु वा िू ल िुज्जत गरी
वा अन्य कुनै हकमसमले बाधा हवरोध गरी कतयव्य पालन गनय
ँ ै न।
अवरोध पुर्याउनु िुद
(२) कसैले कानून बमोत्तजम िुन लागेको कुनै सम्पत्तिको

जायजात, तायदाती, रोक्का, मललाम वा मबक्रीको प्रहक्रयामा जानीजानी
बाधा हवरोध गनुय िुँदैन।
(३) उपदफा (१) वा (२) बमोत्तजमको कसूर गने वा

गराउने व्यत्तिलाई एक वषयसम्म कैद वा दश िजार रुपैयाँसम्म
े ।
८६. राष्ट्रसेवकलाई मद्दत ठदन इन्कार गनय निुनेाः (१) कुनै राष्ट्रसेवकले
आफ्नो पदीय कतयव्य पालन गदाय त्यस्तो काममा मद्दत ठदनु पने
कानूनी कतयव्य भएको व्यत्तिले त्यस बमोत्तजम मद्दत ठदन इन्कार
(51)

िुनेी।
८७. आदे शको अवज्ञा गनय निुनाःे (१) कसैले अमधकारप्राप्त अमधकारीको
कानून बमोत्तजमको आदे श अनुसार कानून बमोत्तजम गनुय पने काम
नगरी वा गनय निुने काम गरी त्यस्तो आदे शको अवज्ञा गनय

िुनेी।
८८. िदम्यादाः यस पररच्ीे दको दफा ७८, ८० र ८३ अन्तगयतको

कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको कुरा थािा पाएको मममतले र अन्य
दफा अन्तगयतका कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको मममतले तीन महिना
नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
(52)
पररच्ीे द – ४
सावयजमनक न्याय हवरुद्धका कसूर
८९. झुट्टा प्रमाण बनाउन निुनेाः (१) यस सं हितामा अन्यथा व्यवस्था

भएकोमा बािेक कसैले न्याहयक वा अन्य कानूनी कारबािीमा
प्रमाणको रूपमा प्रयोग गराउने मनयतले कुनै झुट्टा प्रमाण बनाउन
वा झुट्टा पररत्तस्थमतको मसजयना गनय वा कुनै झुट्टा मलित वा
हवद्युतीय अमभले ि बनाउन वा कुनै मलित वा हवद्युतीय अमभलेिमा
ँ ै न।
झुट्टा कुरा जनाउन िुद

व्यत्तिलाई पाँच वषयसम्म कैद र पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
िुनेी।
तर त्यस्तो झुट्टा प्रमाणको आधारमा कुनै व्यत्तिलाई

जन्मकैदको सजाय भएको रिेी भने सात वषयसम्म कैद र सिरी
िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।

जुन कसूरको सम्बन्धमा झुट्टा प्रमाण िडा भएको िो त्यस्तो
कसूरमा िुन सक्ने अमधकतम सजायभन्दा बढी िुने गरी यो दफा
अन्तगयत सजाय िुने ीै न।
९०. झुट्टा प्रमाण पर बनाउन र ठदन निुनेाः (१) कुनै कुराको

सम्बन्धमा कानून बमोत्तजम पेश गने, प्रमात्तणत गने, प्रमाणीकरण
गने, सत्यतथ्ययुि हववरण (एहफडे मभट) पेश गने वा प्रमाणपर ठदने
अत्तख्तयारी वा कतयव्य भएको व्यत्तिले जानीजानी झुट्टा कुरा
(53)
उल्लेि गरी पेश गनय, प्रमात्तणत गनय, प्रमाणीकरण गनय वा प्रमाणपर

ँ ै न।
ठदन िुद

व्यत्तिलाई दुई वषयसम्म कैद र बीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
िुनेी।
९१. झुट्टा प्रमाण वा प्रमाण पर प्रयोग गनय निुनेाः (१) कसै ले कुनै
प्रमाण वा प्रमाणपर झुट्टा िो भन्ने जानीजानी त्यस्तो प्रमाण वा
प्रमाणपरलाई साँचो प्रमाण वा प्रमाणपरको रूपमा प्रयोग गनय वा

वषयसम्म कैद र तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
९२. मलित नष्ट गनय निुनेाः (१) कुनै न्याहयक वा अन्य कानूनी
कारबािीमा कुनै मलित वा हवद्युतीय अमभले ि प्रमाणको रूपमा
पेश गने कानूनी कतयव्य भएको व्यत्तिले जानीजानी त्यस्तो मलित
वा अमभलेि नष्ट गनय, केरमेट गरी नबुत्तझने पानय वा अन्य कुनै
ँ ै न।
प्रकारले प्रमाणमा प्रयोग गनय नममल्ने बनाउन िुद

िुनेी।
(३) कुनै न्याहयक वा अन्य कानूनी कारबािीमा पेश भएको

कुनै मलित वा हवद्युतीय अमभलेि कसैले कानून हवपरीत जानीजानी
नष्ट गनय, केरमेट गरी नबुत्तझने पानय वा अन्य कुनै प्रकारले प्रमाणमा
प्रयोग गनय नममल्ने बनाउन वा गैरकानूनी रूपमा िटाउन वा
ँ ै न।
अनमधकृत रूपमा कसैलाई ठदनु िुद
(54)
(४) उपदफा (३) बमोत्तजमको कसूर गने वा गराउने

व्यत्तिलाई चार वषयसम्म कैद र चालीस िजार रुपैयाँसम्म
जररबाना िुनेी।
(५) उपदफा (१) वा (३) बमोत्तजमको कसूर कुनै

राष्ट्रसेवकले गरे मा मनजलाई सोिी उपदफामा उत्तल्लत्तित सजायको
दोब्बर सजाय िुनेी।
९३. कसूरको प्रमाण दबाउन निुनेाः (१) कसैले कुनै कसूरदारलाई

बचाउने मनयतले मनजले गरे को कसूर सम्बन्धी कुनै प्रमाण
दबाउन, नष्ट गनय वा त्यसलाई प्रमाणको रूपमा प्रयोग गनय नसहकने
गरी मबगानय िुँदैन।

व्यत्तिलाई तीन वषयसम्म कैद र तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
िुनेी।
९४. सूचना ठदन अवरोध पुर्याउन निुनाःे (१) कुनै कसूर भएको वा
िुन लागेको ी भन्ने थािा पाई त्यस्तो कसूरको हवषयमा प्रिरी वा
अमधकार प्राप्त अमधकारी समि िबर वा सूचना ठदन जाने
व्यत्तिलाई कसैले ीे कथुन गनय वा अन्य कुनै हकमसमले बाधा
ँ ै न।
अवरोध पुर्याउनु िुद

व्यत्तिलाई दुई वषयसम्म कैद वा बीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
९५. कसूरदारलाई आश्रय ठदन निुनेाः (१) कसैले कुनै कसूरदारलाई

जानीजानी पक्राउ िुनबाट वा कानून बमोत्तजम िुने सजायबाट
बचाउने मनयतले आश्रय ठदनु िुँदैन।
(55)
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग “कसूरदार” भन्नाले कुनै

कसूरमा शङ्कास्पद रिेको, अमभयुि बनाइएको वा अदालतबाट दोषी
ठिर भएको व्यत्ति सम्झनु पीय।

व्यत्तिलाई दे िाय बमोत्तजम सजाय िुनेीाः–
(क) जन्मकैद वा बीस वषयसम्म कैद सजाय िुन सक्ने

कसूरको कसूरदारलाई आश्रय ठदएको भए पाँच
वषयसम्म कैद र पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना,
(ि) दश वषयसम्म कैदको सजाय िुन सक्ने कसूरको

कसूरदारलाई आश्रय ठदएको भए तीन वषयसम्म
कैद र तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना,
(ग) िण्ड (क) वा (ि) मा ले त्तिएदे त्ति बािेक अन्य

कसूरको कसूरदारलाई आश्रय ठदएको भए त्यस्तो
कसूरमा िुन सक्ने कैद वा जररबानाको उपल्लो
िदको चार िण्डको एक िण्डसम्म कैद वा
जररबाना वा दुवै।
(३) उपदफा (१) मा जुनसुकै कुरा लेत्तिएको भए तापमन

कसूरदारको पमत वा पत्नी वा बाबु, आमा, ीोरा, ीोरी, दाजु, भाइ,
ठददी, बहिनी, बाजे, बज्यै, नामत, नामतनी, सासु, ससुरा, बुिारी, ज्वाइँले
आश्रय ठदएकोमा यस दफा बमोत्तजमको कसूर भएको मामनने
ीै न।
९६. कसूर भएको जानकारी ठदनु पनेाः (१) कुनै कसूर भएको वा िुन
लागेको ी भन्ने थािा पाई त्यस्तो कसूरको जानकारी ठदनु पने
कानूनी कतयव्य भएको व्यत्तिले जानकारी नठदई बस्न वा कुनै
(56)
कसूर भएको थािा पाएको व्यत्तिले जानीजानी झुट्टा जानकारी ठदन


िुनेी।
९७. सम्पत्ति दबाउन वा सम्पत्तिमा झुट्टा दाबी गनय निुनेाः (१) कसैले
अदालत वा अमधकार प्राप्त अमधकारीको मनणयय बमोत्तजम जफत िुने
भएको वा तायदाती, रोक्का, मललाम वा मबक्री िुने वा चलन चलाई
ठदनु पने भएको सम्पत्ति वा त्यस्तो सम्पत्ति वा जायजात उपरको
अमधकार बदमनयत साथ जफत, तायदाती, जायजात, रोक्का, मललाम वा
मबक्री िुनबाट वा चलन चलाउनबाट रोक्नको लामग त्यस्तो
सम्पत्ति वा त्यस उपरको अमधकार दबाउन, कसै लाई िस्तान्तरण
गनय वा गराउन वा त्यस्तो सम्पत्ति वा अमधकार उपर दाबी गनय

व्यत्तिलाई दुई वषयसम्म कैद वा बीस िजार रूपैयाँसम्म जररबाना
९८. झुट्टा उजुरी ठदन निुनेाः (१) कसै ले कसै लाई िमत पुर्याउने वा
िै रान गने मनयतले कुनै न्याहयक कारबािी गने अमधकारी समि
झुट्टा कुराको दाबी मलई वा अमभयोग लगाई कुनै व्यत्तिका हवरुद्ध
ँ ै न।
उजुरी वा सूचना ठदनु िुद

व्यत्तिलाई जुन कसूरको झुटो अमभयोग लगाएको िो त्यस्तो
कसूरमा िुन सक्ने सजायको उपल्लो िदको आधासम्म सजाय
िुनेी।
(57)
तर नेपाल सरकार वादी िुने मुद्दाको िकमा यस दफाको

व्यवस्था लागू िुने ीै न।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूरबाट पीमडत व्यत्तिलाई

कुनै हकमसमको िामन, नोक्सानी पुगेको भए मनजलाई त्यस बापतको
िमतपूमतय कसूरदारबाट भराई ठदनु पनेी।
९९. बदमनयतपूवक
य अनुसन्धान वा अमभयोजन गनय निुनेाः (१) कानून
बमोत्तजम अनुसन्धान वा अमभयोजन गने त्तजम्मेवारी भएको
अमधकारीले मनदोष व्यत्तिलाई फसाउने वा वास्तहवक कसूरदारलाई
जोगाउने मनसायले बदमनयतपूवक
य अनुसन्धान गनय वा अमभयोग
ँ ै न।
लगाउनु िुद

(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूरबाट कुनै व्यत्तिलाई

कुनै हकमसमको िामन, नोक्सानी भएमा मनजले त्यस्तो कसूरदारबाट
िमतपूमतय भराई मलन सक्नेी।
१००. जमानतको शतय हवपरीत अनुपत्तस्थत िुन निुनेाः (१) कुनै कसूरको
अमभयोग लामग जमानतमा ीु टे को व्यत्ति मनामसब कारण मबना
जमानतको शतय हवपरीत जमानत ठदएको कायायलय वा अदालतमा
ँ ै न।
अनुपत्तस्थत िुन ु िुद
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग “जमानत” भन्नाले नगद,


जेथा, बैङ्क जमानत वा िात्तजर जमानत सम्झनु पीय।
मुलक
(58)

िुनेी।
(३) यस दफा बमोत्तजम अनुपत्तस्थत भएको व्यत्ति मनजलाई

आरोप लागेको कसूरको कसूरदार ठिररएमा मनजलाई त्यस्तो
कसूरमा िुने सजायमा यस दफा बमोत्तजमको सजाय समेत थप
िुनेी।
(४) कानून बमोत्तजम िात्तजर जमानीमा ीु टे को व्यत्ति त्यस्तो

जमानत बमोत्तजम कायायलय वा अदालतमा उपत्तस्थत नभएमा
त्यसरी िात्तजर जमानी ठदने व्यत्तिलाई पचास िजार रुपैयाँसम्म
(५) यस दफा बमोत्तजम सजाय पाएको व्यत्ति तीन वषयसम्म

िात्तजर जमानी िुन योगय िुने ीै न।
१०१. पक्राउको बाधा हवरोध गनय वा थुनाबाट भागन निुनाःे (१) कुनै
व्यत्तिलाई पक्राउ गनय कानून बमोत्तजम पक्राउ पूजी जारी
भएकोमा त्यस्तो व्यत्तिले पक्राउको मसलमसलामा वा पक्राउ पदाय
वा पक्राउ पररसकेको भए पक्राउबाट बच्नको लामग जानीजानी
बल प्रयोग गरी बाधा हवरोध गनय वा कानून बमोत्तजम थुनामा
रिेको व्यत्तिले थुनाबाट भागन वा भागने उद्योग गनय िुँदैन।

१०२. पक्राउबाट उम्काउन वा थुनाबाट भगाउन निुनेाः (१) कानून

बमोत्तजम पक्राउ गनय पक्राउ पूजी जारी गररएको व्यत्तिलाई
पक्राउको मसलमसलामा वा पक्राउ गदाय वा मनजलाई पक्राउ
(59)
गररसकेको भए मनजलाई पक्राउबाट उम्काउनको लामग कसैले

जानीजानी बाधा हवरोध गनय वा कानून बमोत्तजम थुनामा रिेको
व्यत्तिलाई जानीजानी भगाउन वा भागनको लामग मद्दत गनुय िुँदैन।

(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर कुनै राष्ट्रसेवकले गरे

वा गराएमा मनजलाई उपदफा (२) मा उत्तल्लत्तित सजायको
दोब्बर सजाय िुनेी।
१०३. िदम्यादाः (१) दफा १०१ वा १०२ अन्तगयतका कसूरमा

ु ै पमन उजुर लागनेी।
जहिले सक
(२) दफा १०० अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको

मममतले र यस पररच्ीे द अन्तगयतका अन्य कसूरमा कसूर भएको
कुरा थािा पाएको मममतले तीन महिना नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
पररच्ीे द–५
सावयजमनक हित, स्वास्थ्य, सुरिा, सुहवधा र नैमतकता हवरुद्धका कसूर
१०४. सङ्क्क्रामक रोग फैलाउन निुनेाः (१) कसैले कसै को ज्यानलाई

ितरा पुर्याउन सक्ने कुनै हकमसमको सङ्क्क्रामक रोग फैलाउने वा
फैमलन सक्ने कुनै काम गनय िुँदैन।

व्यत्तिलाई मनयतपूवक
य वा जानीजानी गरे को भए दश वषयसम्म कैद
र एक लाि रुपैयाँसम्म जररबाना, लापरबािीपूवक
य गरे को भए पाँच
वषयसम्म कैद र पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना र
(60)
िेलचेक्र्याइँपूवक
य गरे को भए तीन वषयसम्म कैद र तीस िजार
रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
१०५. मानव रोग प्रमतरोधक िमता उन्मुत्ति गने त्तजवाणु (एच.आइ.भी.)

को रोग फैलाउन निुनाःे (१) कसै ले आफनो वा अरु कसै को
शरीरमा रोग प्रमतरोधक िमता उन्मुत्ति गने त्तजवाणु
(एच.आइ.भी.) वा िेपाटाइहटस् बी को त्तजवाणु रिेको थािा पाँउदा
पाउँदै कसैलाई त्यस्तो रोग साने मनयतले आफ्नो रगत ठदन वा
त्यस्तो व्यत्तिको रगत ठदन लगाउन वा कुनै हकमसमको पूव य
सावधानी नमलई कसै सँग यौन सम्पकय कायम गनय वा कुनै
हकमसमबाट आफ्नो वा त्यस्तो व्यत्तिको रगत, वीयय, र्याल, थुक वा
ँ ै न।
कुनै मानव अङ्ग अकायको शरीरमभर पठाउन िुद

िुनी
े ।
तर त्यस्तो रोग साने मनयत नभई लापरबािी वा

िेलचेक्र्याइँबाट सनय गएको रिेी भने तीन वषयसम्म कैद र तीस
(३) पीमडत आफै मानव रोग प्रमतरोधक िमता उन्मुत्ति गने

त्तजवाणु वा िेपाटाइहटस् बी को त्तजवाणु रिेको व्यत्तिसँग यौन
सम्पकय गनय गएको रिेी भने त्यस्तो त्तजवाणु रिेको व्यत्तिले यस
दफा बमोत्तजमको कसूर गरे को मामनने ीै न।
१०६. सरुवा रोग सम्बन्धी कानूनको उल्लङ्घन गनय निुनेाः (१) कसैले
नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय तिले वा कानून
बमोत्तजम अमधकार प्राप्त अमधकारीले सरुवा रोगको सम्बन्धमा जारी
गरे को मनयम, मनदे शन वा आदे श उल्लङ्घन गनय िुँदैन।
(61)

तर त्यस्तो मनयम, मनदे शन वा आदे श उल्लङ्घन गरे को

कारणबाट कसै को ज्यान जान सक्ने अवस्था रिेी भने मनजलाई
दफा १०४ बमोत्तजम सजाय िुनेी।
१०७. िाद्य पदाथयमा ममसावट गनय निुनेाः (१) कसै ले सवयसाधारणले

िाने, हपउने वा सेवन गने पदाथयमा िान, हपउन वा सेवन गनय निुने
कुनै िामनकारक पदाथय वा िान हपउन वा सेवन गनय िुने कमसल
पदाथय वा िामनकारक रासायमनक पदाथय ममसावट गरी उत्पादन
गनय, मबक्री हवतरण गनय वा म्याद नाघेको वा ममसावट भएको िाद्य
पदाथय मबक्री हवतरण गनय वा मनधायररत स्तरभन्दा न्यून स्तरको
िाद्य पदाथय वा अिाद्य पदाथय मबक्री हवतरण गनय वा पैठारी गनय
वा मबक्री हवतरणको लामग राख्न िुँदैन।

िुनेी।
१०८. झुक्यानमा पारी िाद्य पदाथय मबक्री हवतरण गनय निुनेाः (१) कसैले
कुनै एक िाद्य पदाथयलाई अको िाद्य पदाथय िो भनी वा न्यून
गुणस्तरको िाद्य पदाथय वा अिाद्य पदाथयलाई उच्च गुणस्तरको
िाद्य पदाथय िो भनी ढाँटी वा झुक्याई वा कुनै उच्च गुणस्तरको
िाद्य पदाथयमा मनम्न स्तरको िाद्य पदाथय वा अिाद्य पदाथय
ममसावट गरी मबक्री हवतरण गनय िुँदैन।
(62)

व्यत्तिलाई पाँच वषयसम्म कैद वा पचास िजार रुपैयाँसम्म
े ।
१०९. झुक्यानमा पारी कुनै वस्तु मबक्री हवतरण गनय निुनेाः (१) कसैले
िाद्य पदाथय बािेक कमसल वस्तुलाई असल वस्तु िो भनी वा एक
वस्तुलाई अको वस्तु िो भन्ने भान पारी वा कुनै वस्तुमा त्यस्तो
वस्तुको गुणस्तर घट्ने गरी ममसावट गरी मबक्री गनय वा कुनै
वस्तुमा रिेको लेवल साट्न वा म्याद नाघेको वस्तु मबक्री गनय

११०. मबक्री गने उपभोगयवस्तु मबक्री नगरी जम्मािोरी गनय निुनेाः (१)
कसै ले कुनै उपभोगय वस्तुको बजारमा कृमरम अभाव िडा गरी
त्यस्तो वस्तुको मूल्य वृहद्ध गनय वा त्यस्तो वस्तु बढी मूल्यमा
मबक्री गनय वा गराउन वा त्यस्तो वस्तुको मबक्रीबाट अनुत्तचत नाफा
मलने उद्देश्यले त्यस्तो वस्तु मबक्री हवतरण नगरी थुपानय वा सत्तित
गरी राख्न वा जम्मािोरी गनय िुँदैन।

िुनेी।
१११. पानी दू हषत पानय निुनेाः (१) कसै ले सवयसाधारणले हपउने पानी वा
हपउने पानीको मुिानलाई हपउन निुने गरी दू हषत गनय वा हपउने
बािेक अन्य कुनै काममा प्रयोग िुने पानीलाई त्यस्तो काममा
प्रयोग गनय निुने गरी दू हषत पानय िुँदैन।
(63)

(क) हपउने पानी वा पानीको मुिान दूहषत गने वा

गराउने व्यत्तिलाई तीन वषयसम्म कैद वा तीस
िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय,
(ि) अन्य प्रयोजनका लामग प्रयोग िुने पानी दू हषत पाने

वा पानय लगाउने व्यत्तिलाई ी महिनासम्म कैद
वा पाँच िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै
सजाय।
११२. वातावरण प्रदू हषत गनय निुनाःे (१) कसै ले वातावरणमा उल्लेिनीय
प्रमतकूल प्रभाव पुर्याउने गरी फोिोरमैलाको 
उत्पादन, प्रशोधन,
ँ ै न।
प्रसारण, मनष्काशन, उत्सजयन, ओसारपसार गनय वा थुपानय िुद
(२) कसैले सवयसाधारणको स्वास्थ्यमा िामन पुर्याउने गरी

वा जीउ ज्यानको लामग ितरा िुन सक्ने गरी प्रदूषण गनय वा
कानून बमोत्तजम अमधकार प्राप्त अमधकारीको इजाजत मबना यात्तन्रक
साधनबाट ध्वमन, ताप, रे मडयोधमी हवहकरण वा जोत्तिमपूणय फोिर
मैलाको 
उत्पादन, प्रशोधन, प्रसारण, मनष्काशन, उत्सजयन,
ओसारपसार गनय वा थुपानय िुदैन।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजम कसूर गने वा गराउने व्यत्तिलाई

एक वषयसम्म कैद वा दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै
 मुलक
(64)
(४) उपदफा (२) बमोत्तजमको कसूर गने वा गराउने

व्यत्तिलाई पाँच वषयसम्म कैद वा पचास िजार रुपैयाँसम्म
े ।
११३. सावयजमनक बाटो, नदी वा स्थलमा ितरा वा बाधा पुर्याउन निुनेाः

(१) कसैले कुनै काम गरी वा आफ्नो वा आफ्नो मनयन्रण वा
त्तजम्मामा रिेको सम्पत्तिको स्यािार सम्भार नगरी सावयजमनक बाटो,
नदी वा अन्य कुनै सावयजमनक स्थलमा कसैलाई कुनै ितरा, बाधा
ँ ै न।
वा अवरोध पुर्याउन िुद

व्यत्तिलाई पच्चीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
११४. हवषालु वा हवष्फोटक पदाथय प्रयोग गदाय लापरबािी गनय निुनेाः (१)
कसै ले हवषालु पदाथय, आगोजन्य पदाथय, प्रज्वलनशील पदाथय,
हवष्फोटक पदाथय वा जोत्तिमी िमतयार वा यन्र चलाउँदा वा प्रयोग
गदाय कसैको शरीर वा ज्यानमा ितरा वा िमत पुगन सक्ने गरी
लापरबािी गनय वा आफ्नो वा आफ्नो कब्जा वा त्तजम्मा रिेको
त्यस्तो वस्तुबाट कसै को ज्यान जान सक्ने ितरालाई रोक्ने
आवश्यक बन्दोबस्त जानीजानी नगनय वा त्यस्तो बन्दोवस्त गनयमा
लापरबािी गनय िुँदैन।

११५. घर मनमायण गदाय, भत्काउँदा वा ममयत गदाय लापरबािी गनय निुनाःे

(१) कसैले घर मनमायण गदाय, भत्काउँदा वा ममयत गदाय त्यस्तो
काययबाट वा त्यस्तो घर वा त्यसको केिी भाग ढली वा िसी
कसै को ज्यान जान वा अङ्गभङ्ग िुन सक्ने ितरालाई रोक्न वा टानय
(65)
आवश्यक बन्दोवस्त नगरी वा त्यस्तो बन्दोवस्त गनय लापरबािी

गरी घर मनमायण गनय, भत्काउन वा ममयत गनय िुँदैन।

िुनेी।
११६. पशुपिी राख्दा लापरबािी गनय निुनेाः (१) कसैले आफ्नो वा

आफ्नो मनयन्रण वा त्तजम्मामा रिेको हिं स्रक वा अन्य कुनै
पशुपिी राख्दा वा पाल्दा त्यस्तो काययबाट वा त्यस्तो पशुपिीबाट
कसै को ज्यान जान सक्ने वा कसैलाई चोट पुगन सक्ने ितरालाई
रोक्न आवश्यक पूवस
य ावधानीको बन्दोवस्त नगरी वा लापरबािी गरी
त्यस्तो पशुपिी राख्न वा पाल्न िुँदैन।

११७. पशुपिी ीाडा ीाड्न निुनाःे कसै ले आफ्नो वा आफ्नो मनयन्रण

वा त्तजम्मा रिेको कुनै पशुपिी अकायको घर, जगगामा वा
सावयजमनक बाटो घाटो वा सावयजमनक स्थलमा ीाडा ीोड्न िुँदैन।

व्यत्तिलाई तीन महिनासम्म कैद वा पाँच िजार रुपैयाँसम्म
े ।
११८. अभर व्यविार गनय निुनाःे (१) कसै ले सावयजमनक स्थान वा प्रवेश
गनय कानूनी अमधकार नभएको ठाउँमा प्रवेश गरी कसैलाई अभर
व्यविार गनय वा सावयजमनक स्थानमा महिला, बालबामलका वा
शारीररक रूपमा अशि व्यत्तिलाई िातपात वा िै रानी गनय वा
त्यसको उद्योग गनय िुँदैन।
(66)

११९. वेश्यागमनको प्रचार गनय निुनेाः (१) कसैले वेश्यागमनको लामग

प्रचार प्रसार गनय िुँदैन।

व्यत्तिलाईय तीन वषयसम्म कैद र तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
िुनेी।
१२०. वेश्यावृमत वा वेश्यागमनका लामग घर, जगगा प्रयोग गनय ठदन निुनेाः
(१) कसै ले वेश्यावृत्ति वा वेश्यागमनको लामग जानीजानी आफ्नो
घर, जगगा, सवारी साधन उपलब्ध गराउन िुँदैन।

िुनी
े ।
१२१. अत्तिल हकताब, पचाय इत्याठद बनाउन वा मबक्री गनय निुनेाः (१)
कसै ले सावयजमनक रूपमा अत्तिल हकताब, पचाय बनाउने लगायतका
दे िायको कुनै काम गनय िुँदैनाः–
(क) शारीररक कामोिेजना बढाउने वा काम वासनामा

आशि गराउने वा चरररिीन बनाउने कुनै
अिील हकताब, पचाय, रे िात्तचर, चलत्तचर, तस्वीर,
रे कडय वा अरु कुनै वस्तु बनाउन, मुरण गनय वा
प्रकात्तशत गनय वा हवद्युतीय सिार माध्यमबाट
प्रचार प्रसार गनय,
(67)
(ि) त्यस्तो अिील वस्तु िरीद मबक्री वा हवतरण गनय

वा भाडामा ठदन वा सवयसाधारणलाई दे िाउन वा
त्यस्तो गने मनयतले आफ्ना साथमा राख्न,
(ग) कुनै व्यत्तिबाट त्यस्तो अत्तिल वस्तु यस प्रकार

प्राप्त िुन सक्ी भनी हवज्ञापन ठदन,
(घ) त्यस्तो अत्तिल वस्तु मबक्री हवतरण गने उद्देश्यले

मनकासी वा पैठारी गनय वा आफूसँग बोक्न।

े ।

वैज्ञामनक, शैत्तिक, कलात्मक, साहित्तत्यक, अनुसन्धानमूलक, ज्ञानवद्वय क
मित्त्व वा अमभरुत्तचको वा धाममयक प्रयोजनको लामग रात्तिएको वा
बनाइएको कुनै कृमतको िकमा यस दफाको व्यवस्था लागू िुने
ीै न।
१२२. सावयजमनक स्थानमा यौनाङ्ग दे िाउन निुनाःे (१) दश वषयभन्दा

मामथको व्यत्तिले स्वास्थ्य हवज्ञान वा त्तचहकत्सा सम्बन्धी उपचारको
प्रयोजनका लामग बािेक सावयजमनक स्थानमा अिील हक्रयाकलाप
वा व्यविार गनय वा यौनाङ्ग दे िाउन वा कसैलाई अत्तिल शब्द
ँ ै न।
बोल्न वा इशारा गनय िुद

िुनेी।
(68)
१२३. सावयजमनक स्थानमा यौन हक्रया गनय निुनेाः (१) कसै ले सावयजमनक
स्थानमा वा अरु मामनसले दे ख्ने गरी अन्य कुनै स्थानमा कसै सँग
ु गनय िुँदैन।
यौन हक्रया गनय वा कुनै हकमसमको अप्राकृमतक मैथन

िुनेी।
१२४. सावयजमनक उपरयाईं गनय निुनेाः (१) कानूनमा अन्यथा व्यवस्था

भएकोमा बािेक कसैले कुनै काम गरी वा कानून बमोत्तजम गनुय
पने कुनै काम नगरी ीरमीमेक वा सवयसाधारणलाई कुनै प्रकारको
िामन, नोक्सानी, िमत वा ितरा पुर्याउन वा त्तझझ्यािट गनय िुँदैन।

पच्चीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
१२५. जुवा िेल्न वा सट्टाबाजी गनुय निुनेाः (१) कसैले जुवा िेल्नु वा
ँ ै न।
िेलाउनु िुद
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई दे िाय

बमोत्तजमको सजाय िुनेीाः–
(क) पहिलो पटक जुवा िेल्ने वा िेलाउनेलाई तीन

महिनासम्म कैद वा तीसिजार रुपैयाँसम्म
जररबाना,
(ि) दोस्रो पटकदे त्ति जुवा िेल्ने वा िेलाउनेलाई एक

वषयसम्म कैद र पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
र त्यसपमीको कसूरमा पटकै हपच्ीे थप तीन
महिनासम्म कैद र दश िजार रुपैयाँसम्म
(69)
स्पष्टीकरणाः यस सं हिताको प्रयोजनको लामग,–
(१) “जुवा” भन्नाले कुनै सं योगको आधारमा कुनै

हकमसमको चल वा अचल सम्पत्ति वा प्रमतफल
पाउने वा गुमाउने वा िाने वा त्तजत्ने गरी बाजी
थापी िेल्ने कुनै हकमसमको िेल वा प्रहक्रया
सम्झनु पीय र सो शब्दले आफूले जुवा निेली
अरुको िार वा त्तजतमा आफूले कुनै चल अचल
सम्पत्ति वा प्रमतफल पाउने वा गुमाउने गरी
थापेको बाजी वा च्याँिेलाई समेत जनाउँी।
तर दे िायको कुनै िेल वा काययक्रमलाई

जुवा मामनने ीै नाः–
(क) कुनै सावयजमनक मिोत्सव, मेला, पवय, चाड,

प्रदशयनी वा समारोिमा मनोरञ्जनका लामग
कुनै सानोमतनो चल सम्पत्ति पाउने वा
गुमाउने गरी नेपाल सरकारको स्वीकृमत मलई
सिालन िुने िेल,
(ि) अमधकार प्राप्त अमधकारीको स्वीकृमत मलई

सिालन भएको त्तचठ्ठा।
(२) “जुवा िेलाउने” भन्नाले आफ्नो िक, भोग, चलन,

स्वाममत्व वा त्तजम्मामा रिेको घर, कोठा, ठाउँ वा
सवारी साधन जानीजानी उपलब्ध गराई वा जुवा
िेल्नको लामग कुनै हकमसमको साधन उपलब्ध
गराई जुवा िेलाउने व्यत्ति सम्झनु पीय।
(३) जुवा िेल्न प्रयोग भएको साधन र जुवाबाट प्राप्त

सम्पूणय चल अचल सम्पत्ति जफत िुनी
े ।
(70)
तर जुवा िेलेको घर, कोठा, ठाउँ वा सवारी साधन जफत

िुने ीै न।
(४) कसैले सट्टाबाजी गनुय वा गराउनु िुँदैन।
(५) उपदफा (४) को प्रयोजनको लामग कसैले कानून

बमोत्तजम िेल्न िेलाउन िुने कुनै िेल वा प्रहक्रयामा िास पिले
िारे मा वा त्तजतेमा कुनै चल अचल सम्पत्ति वा प्रमतफल पाउने वा
गुमाउने गरी बाजी थापेमा सट्टाबाजीको कसूर गरे को मामननेी।
(६) उपदफा (४) बमोत्तजमको कसूर भएमा त्यसमा प्रयोग

भएको मबगो जफत गरी कसूर गने व्यत्तिलाई एक वषयसम्म कैद
र दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनी
े ।
(७) यस दफा बमोत्तजमको कसूरमा पटके कायम गदाय

अदालतबाट कसूरदार ठिरे को आधारमा कायम गररनेी।

१२५क. िुण्डी सम्बन्धी कारोबार गनय निुनेाः (१) कसैले पमन िुण्डी
सम्बन्धी कारोबार गनय वा गराउन िुँदैन।
स्पष्टीकरण: यस दफाको प्रयोजनको लामग "िुण्डी सम्बन्धी

कारोबार" भन्नाले प्रचमलत कानून बमोत्तजम मान्यताप्राप्त सं स्था वा
भुिानी उपकरणको माध्यमबाट बािेक अन्य व्यत्ति, उपकरण
वा अन्य कुनै पमन माध्यमबाट नेपालबाट हवदे शमा वा हवदे शबाट
नेपालमा कुनै रकम वा मूल्य स्थानान्तर वा हिसाब ममलान वा
भुिानी मलने, ठदने वा िुने गरी व्यवसाय बनाई गररने कारोबार

(71)
(२) उपदफा (१) हवपरीत कसैले कुनै व्यावसाहयक

कारोबारको वास्तहवक हिसाब हकताब नदे त्तिने गरी सो सम्बन्धी
ँ ै न।
रकम कुनै पमन माध्यमबाट भुिानी मलने ठदने गनुय िुद
(३) कसैले उपदफा (१) वा (२) बमोत्तजमको कसूर गरे मा

मबगो र सोबाट बढे वा बढाएको सम्पत्ति समेत जफत गरी एक
वषयसम्म कैद िुनेी।
१२६. मभिा मागन वा मागन लगाउन निुनाःे (१) कसैले कुनै

सावयजमनक स्थानमा मभिा मागन वा बालबामलकालाई गीत
गाउने, नाच्ने, िेल्ने वा कुनै काम गने बिानामा वा अन्य
व्यत्तिलाई कुनै प्रकारको रकम वा ज्याला ठदई मभिा मागन वा
मभिा मागन दुरुत्सािन ठदन िुँदैन।

बमोत्तजमको सजाय िुनेी र मभिाको मबगो जफत समेत िुनेीाः–
(क) पहिलो पटक मभिा मागेको भए एक महिनासम्म

कैद वा एक िजार रुपैयाँसम्म जररबाना र दोस्रो
पटकदे त्ति प्रत्येक पटक दुई महिनासम्म कैद वा
दुई िजार रुपैयाँसम्म जररबाना,
(ि) पहिलो पटक मभिा मागन लगाएको भए एक

वषयसम्म कैद वा दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
वा दुवै र दोस्रो पटकदे त्ति प्रत्येक पटक तीन
वषयसम्म कैद वा तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
वा दुवै।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग,–
(72)
(१) कुनै साधु, सन्त, जोगी वा मभिुले सनातनदे त्ति चली

आएको परम्परा अनुसार घर घरमा पुगी मभिा
माग गरे मा वा कुनै धाममयक वा सांस्कृमतक
काययमा मभिा मामगएकोमा त्यस्तो काययलाई यस
दफा अन्तगयतको कसूर मामनने ीै न,
(२) “सावयजमनक स्थान” भन्नाले सडक, गल्ली, पाकय,

सवारी हवसौनी स्थल, सरकारी कायायलय वा
कायायलयको पररसर सम्झनु पीय र सो शब्दले
सावयजमनक प्रयोगमा रिेको सवारी साधनलाई
समेत जनाउँी।

१२६क. कसूर पीमडतको नाममा सियोग मलन निुन:े (१) कसै ले कुनै
व्यत्ति कसूर पीमडत भएको कारण दे िाई मनजको तस्वीर रािी वा
नरािी सावयजमनक रुपमा वा सामात्तजक सञ्जाल माफयत आह्वान गरी
वा नगरी मनजलाई औषमध उपचार गने, अन्य कुनै हकमसमको
राित, सुहवधा ठदने वा अन्य कुनै प्रयोजनका लामग कसूर पीमडत वा
मनजका पररवारको सदस्यको तफयबाट कसैलाई चन्दा, सुहवधा,
सियोग, अनुदानको नाममा कुनै हकमसमको नगद वा त्तजन्सी मागनु,
मलनु वा प्राप्त गनुय िुँदैन।

जररबाना िुनेी र त्यसरी प्राप्त गरे को नगदी वा त्तजन्सी जफत
िुनेी।
(३) यस दफामा अन्यर जुनसुकै कुरा ले त्तिएको भए
तापमन कसूर पीमडत वा मनजका पररवारका सदस्यले नेपाल

(73)
सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय तिबाट कुनै सियोग वा कुनै

सुहवधा प्राप्त गरे कोमा वा कुनै सामात्तजक सं स्था वा कुनै व्यत्तिले
आफूिुसी ठदएको सियोग प्राप्त गरे कोमा यस दफा बमोत्तजम कसूर
गरे को मामनने ीै न।
१२७. िमतपूमतय भराउनु पनेाः यस पररच्ीे दको दफा १०४, १०५,
१०६, १०७, १०८, १०९, ११०, १११, ११३, ११४, ११५,
११६, ११७, ११८ र १२४ बमोत्तजमको कसूरबाट कसैलाई िामन,
नोक्सानी वा कसै को सम्पत्तिमा िमत भएमा कसूरदारबाट त्यस्तो
िामन, नोक्सानी िुने व्यत्तिलाई िमतपूमतय भराई ठदनु पनेी।
१२८. िदम्यादाः (१) यस पररच्ीे द अन्तगयतको कुनै कसूरबाट कसै को

ु ै पमन उजुर गनय सहकनेी।
ज्यान मरे कोमा जहिलेसक
(२) दफा ११३, ११४, ११५, ११६, ११७, ११८, ११९,

१२०, १२१ र १२२ अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको
मममतले तीन महिना नाघेपमी र यस पररच्ीे द अन्तगयतको अन्य
कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको कुरा थािा पाएको मममतले ी महिना
पररच्ीे द–६
िातिमतयार तथा िरिजाना सम्बन्धी कसूर
१२९. इजाजतपर प्राप्त नगरी िातिमतयार उत्पादन गनय निुनेाः (१)

कसै ले इजाजतपर प्राप्त नगरी वा इजाजतपर प्राप्त गरे को भए पमन
इजाजतपरमा उत्तल्लत्तित शतय तथा बन्दे ज हवपरीत िुने गरी
िातिमतयार वा िरिजानाको उत्पादन गनय वा त्यसको ममयत
ँ ै न।
सं भार गनय िुद
स्पष्टीकरणाः यस सं हिताको प्रयोजनका लामग,–
(74)
(क) “िातिमतयार” भन्नाले तोप, मोटायर, बख्तरबन्द गाडी,

मेत्तशनगन, राइफल, बन्दुक, हपस्तोल, ररभल्भर वा
िरिजाना प्रयोग गरी वा नगरी चलाइने त्यस्तै
प्रकृमतका अन्य यन्र सम्झनु पीय र सो शब्दले
िातिमतयार बनाउने मेत्तशन, उपकरण र
िातिमतयारको पाटपूजाय समेतलाई जनाउँी,
(ि) “मेत्तशनगन” भन्नाले ब्रे नगन, लुइसगन, स्टे गन,

मेत्तशन, कारबाइन, टम्स मेत्तशन कारबाइन,
जी.एम.जी, सटय मेमसन गन वा त्यस्तै प्रकृमतका
स्वचामलत िातिमतयार सम्झनु पीय र सो शब्दले
मेत्तशनगन बनाउने मेत्तशन, उपकरण र मेत्तशन
गनको पाटपूजाय समेतलाई जनाउँी,
(ग) “िरिजाना” भन्नाले िातिमतयारमा राख्ने बारुद,

केप, गोली, ीराय, मडटोरे नट
े र, कातुस
य , फ्यूज वा
त्यस्तै प्रकृमतका अन्य पदाथय समेतलाई जनाउँी।

व्यत्तिलाई िातिमतयार वा िरिजानाको जोत्तिमको गम्भीरता िेरी
दश वषयसम्म कैद र एक लाि रुपैयाँसम्म जररबाना िुनी
े ।
१३०. इजाजतपर प्राप्त नगरी िातिमतयारको कारोबार गनय निुनेाः (१)

कसै ले इजाजतपर प्राप्त नगरी वा इजाजतपर प्राप्त गरे को भएपमन
इजाजतपरको शतय तथा बन्दे ज हवपरीत िुने गरी िातिमतयार तथा
िरिजानाको कारोबार गनय िुँदैन।
स्पष्टीकरणाः यस पररच्ीे दको प्रयोजनको लामग “कारोबार” भन्नाले

िररद गने, मबक्री गने, ओसार पसार गने, स्वाममत्व प्राप्त गने,
(75)
िस्तान्तरण गने, सिय वा सङ्कलन गने, भण्डारण गने, मनकासी वा

पैठारी गने काम सम्झनु पीय।

व्यत्तिलाई सात वषयसम्म कैद र सिरी िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
िुनेी।
१३१. िास हकमसमका िातिमतयार प्राप्त गनय निुनेाः (१) कसैले दे िायका
िातिमतयार िररद मबक्री गरी वा दान, उपिार, पुरस्कार, अंश,
अपुतालीबाट वा अन्य कुनै हकमसमबाट प्राप्त गनय, राख्न, सिय गनय,
भण्डारण गनय र अमधकार प्राप्त अमधकारीको आदे श मबना प्रयोग
ँ ै नाः–
गनय, ओसार पसार गनय वा मनकासी वा पैठारी गनय िुद
(क) बख्तरबन्द गाडी (ट्याङ्क) तथा त्यसको

िरिजाना,
(ि) तोप वा मोटायर तथा त्यसको िरिजाना,
(ग) मेत्तशनगन तथा त्यसको िरिजाना,
(घ) जुनसुकै प्रकारको राइफल तथा त्यसको

िरिजाना,
(ङ) सवयसाधारणले प्राप्त गनय वा राख्न निुने भनी

अमधकार प्राप्त अमधकारीले तोकेका अन्य
िातिमतयार तथा त्यसको िरिजाना।
(२) उपदफा (१) मा उत्तल्लत्तित िातिमतयार प्राप्त गने

व्यत्तिले त्यस्तो िातिमतयार प्राप्त भएको मममतले पैँतीस ठदनमभर
सम्बत्तन्धत त्तजल्ला प्रशासन कायायलयमा बुझाउनु पनेी।
(76)
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने वा गराउने

िुनेी।
(४) यस दफामा अन्यर जुनसुकै कुरा ले त्तिएको भए तापमन

सुरिाको कामसँग सम्बत्तन्धत नेपाली सेना, नेपाल प्रिरी, सशस्त्र
प्रिरी बल, नेपालका अमधकृत तथा जवानले वा कानून बमोत्तजम
िातिमतयार प्रयोग गनय पाउने अन्य सुरिाकमीले आफनो कतयव्य
पालनको मसलमसलामा त्यस्ता िातिमतयार राख्न वा प्रयोग गनय बाधा
पुगेको मामनने ीै न।
१३२. इजाजतपर मबना िातिमतयार राख्न वा मलएर हिँड्न निुनेाः (१)

कसै ले कानून बमोत्तजम प्राप्त गनय, राख्न, भण्डारण गनय, प्रयोग गनय वा
मलएर हिँड्न सहकने िातिमतयार इजाजतपर प्राप्त नगरी वा
इजाजतपर प्राप्त गरे को भए पमन इजाजतपरको शतय तथा बन्दे ज
हवपरीत िुने गरी प्राप्त गनय, राख्न, भण्डारण गनय, प्रयोग गनय वा मलएर
हिड्न िुँदैन।
तर सुरिाको कामसँग सम्बत्तन्धत नेपाली सेना, नेपाल प्रिरी,

सशस्त्र प्रिरी बल, नेपालका अमधकृत तथा जवानले वा कानून
बमोत्तजम िातिमतयार प्रयोग गनय पाउने अन्य सुरिाकमीले आफनो
कतयव्य पालनको मसलमसलामा त्यस्तो िातिमतयार आफूमसत राख्न,
प्रयोग गनय वा मलएर हिड्न बाधा पुगने ीै न।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमका कसूर गने वा गराउने

िुनेी।
१३३. िातिमतयार िरिजानाको कारोबारको अमभलेि राख्नु पनेाः (१)

इजाजतपर प्राप्त गरी िातिमतयार वा िरिजानाको कारोबार गने
(77)
व्यत्तिले आफूले कारोबार गरे को िातिमतयार वा िरिजानाको

ीु ट्टै अमभलेि राख्नु पनेी।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजम रात्तिएको अमभले िमा अन्य

कुराको अमतररि दे िायका कुरा िुलाउनु पनेीाः–
(क) आफूले िररद वा मबक्री गरे को, ओसार पसार

गरे को, भण्डारण गरे को, मनकासी वा पैठारी गरे को
िातिमतयारको हकमसम, हववरण र पररमाण,
(ि) िातिमतयार कसैलाई मबक्री गरे को भए िररद गने

व्यत्तिको नाम, थर, वतन, नागररकता वा
रािदानीको नम्वर र जारी भएको मममत तथा
स्थान।
(३) िातिमतयार वा िरिजानाको कारोबार गने व्यत्तिले

उपदफा (२) बमोत्तजमको अमभलेि िातिमतयार तथा िरिजानाको
मनयन्रण वा प्रशासन गने अमधकारी, मुद्दाको अनुसन्धान गने
अमधकारी वा अदालतले मागेको बित दे िाउनु वा पेश गनुय
पनेी।
(४) इजाजतपर प्राप्त गरी िातिमतयार वा िरिजानाको

व्यावसाहयक कारोबार गने व्यत्ति बािेक अन्य कसैले िातिमतयार
वा िरिजानाको कारोबार गनुय पदाय सम्बत्तन्धत त्तजल्ला प्रशासन
कायायलयको स्वीकृमत मलई गनुय पनेी।
(५) उपदफा (१), (३) वा (४) हवपरीतको कायय गने वा

गराउने व्यत्तिलाई दुई वषयसम्म कैद र बीस िजार रुपैयाँसम्म
(78)
ु ) वा हवषालु िातिमतयार
१३४. आणहवक, रासायमनक, जैहवक (त्तजवाणुयि
उत्पादन वा कारोबार गनय निुनेाः (१) कसै ले कुनै पमन प्रकारको
आणहवक, रासायमनक, जैहवक ु )
(त्तजवाणुयि वा हवषालु
िातिमतयारको मनमायण, उत्पादन, िररद, मबक्री, प्रामप्त, स्वाममत्व धारण,
िस्तान्तरण, भण्डारण, सिय, ओसार पसार वा मनकासी वा पैठारी वा
त्यसको लामग लगानी वा व्यवस्थापन गनय वा गराउनु िुँदैन।
(क) “रासायमनक िातिमतयार” भन्नाले सम्वत् २०४९

साल पौष २९ गते (१३ जनवरी, १९९३ का
ठदन पेररसमा सम्पन्न भएको रासायमनक
िातिमतयारको हवकास, उत्पादन, सिय तथा
उपयोगको प्रमतबन्ध गने तथा त्यसको हवनाशका
सम्बन्धमा व्यवस्था भएको मिासत्तन्ध (कन्भेन्सन
अन ठद प्रोहिमबशन अफ ठद डे भलपमेन्ट, प्रडक्शन,
स्टकपाइमलङ्ग एण्ड युज अफ केममकल हवपन्स
एण्ड ठदयर मडस्रक्शन) ले पररभाषा गरे
बमोत्तजमको रासायमनक िातिमतयार सम्झनु पीय।
(ि) “जैहवक वा हवषालु िातिमतयार” भन्नाले सम्वत

२०२८ साल चैर २८ गते (१० अहप्रल,
१९७२) का ठदन लण्डन, मस्को र वामसङ्गटनमा
ु ) र हवषालु
सम्पन्न भएको जैहवक (जीवाणुयि
िातिमतयारको हवकास, उत्पादन तथा सियको
प्रमतबन्ध तथा त्यसको हवनाशका सम्बन्धमा
व्यवस्था भएको मिासत्तन्ध (कन्भेन्सन अन ठद
प्रोहिहवशन अफ ठद डे भलपमेन्ट, प्रडक्टशन एण्ड
स्टकपाइमलङ्ग अफ ब्याक्टे ररयोलत्तजकल
(79)
(बायोलत्तजकल) एण्ड टत्तक्सन हवपन्स् एण्ड अन

ठदयर मडस्रक्शन) ले पररभाषा गरे बमोत्तजमको
जैहवक ु )
(त्तजवाणुयि वा हवषालु िातिमतयार
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई बीस

वषयसम्म कैद र दुई लाि रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
१३५. कसूरसँग सम्बत्तन्धत चल अचल सम्पत्ति जफत िुनेाः यस पररच्ीे द

अन्तगयतको कुनै कसूर भएकोमा त्यस्तो कसूरसँग सम्बत्तन्धत
िातिमतयार र िरिजाना र त्यस्ता िातिमतयारको उत्पादन गने ,
मनमायण गने, राख्ने वा ओसार पसार गने, यन्र, उपकरण, औजार वा
सवारी साधन र त्यस्तो िातिमतयार वा िरिजानाको िररद
मबक्रीबाट प्राप्त रकम र त्यसबाट बढे बढाएको रकम जफत
िुनेी।
तर ढु वानीको साधन वा सवारी साधनको धनीले िातिमतयार

वा िरिजाना ढु वानी भएको कुरा मनजलाई थािा नभएको प्रमात्तणत
गरे मा त्यस्तो सवारी साधन जफत िुने ीै न।
१३६. िमतपूमतय भराउनेाः कसैले यस पररच्ीे द अन्तगयतको कुनै कसूर

गरे को कारणबाट कसै को जीउ वा सम्पत्तिको िामन, नोक्सानी
भएको रिेी भने कसूरदारबाट पीमडत व्यत्तिलाई त्यसको मनामसब
िमतपूमतय भराई ठदनु पनेी।
१३७. िदम्यादाः दफा १३२ अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको

मममतले तीन महिनामभर र यस पररच्ीे द अन्तगयतका अन्य कसूरमा
त्यस्तो कसूर भए गरे को थािा पाएको मममतले ी महिना नाघेपमी
उजुर लागने ीै न।
पररच्ीे द – ७
(80)
हवष्फोटक पदाथय सम्बन्धी कसूर
१३८. हवष्फोटक पदाथय उत्पादन गनय निुनेाः (१) कसैले इजाजतपर

प्राप्त नगरी वा इजाजतपर प्राप्त गरे को भए पमन इजाजतपरमा
उल्लेि भएका शतय र बन्दे ज हवपरीत िुने गरी कुनै पमन
हकमसमको हवष्फोटक पदाथय बनाउन, तयार गनय वा उत्पादन गनय
स्पष्टीकरणाः यस सं हिताको प्रयोजनका लामगाः
(क) “हवष्फोटक पदाथय” भन्नाले हवष्फोटन भई िमत

पुर्याउने आइ.इ.डी; टी.एन.सी. एमाटोल, बारोटोल,
पेन्टोलाइट, र्याहपड मडटोनेहटभ एक्स्प्लोमसभ
(आर.डी.एक्स), टोर फेक्स, ब्लाहष्टक एक्स्प्लोमसभ,
डाइनामाइट, बारुद, नाइरोत्तगलमसररन, जेलेगनाइट,
स्टे माइट, सेल्साइट, मडटोनेटर, ब्लाहष्टक क्याप,
हवद्युतीय ब्लाहष्टक क्याप, फ्यूज, आमतसवाजी,
पटाका, गन कटन, गन पाउडर ब्लात्तस्टक पाउडर,
पारो (मकयरी) वा अन्य कुनै धातुको फुल्यूनेट,
सोिी प्रकृमतका हवष्फोटन िुने अन्य कुनै पदाथय
वा नेपाल सरकारले नेपाल राजपरमा सूचना
प्रकाशन गरी तोकेको कुनै पदाथय सम्झनु पीय र
सो शब्दले बम समेतलाई जनाउँी।
(ि) “बम” भन्नाले कुनै हवष्फोटक पदाथय वा अन्य कुनै

साधन, फमूल
य ा, प्रहक्रया वा उपायद्वारा आफै वा
अन्य कुनै पदाथयद्वारा हवष्फोटन िुने गरी
बनाइएको मिनेड वा त्यस्तै प्रकृमतको अन्य
(81)
ु
हवष्फोटक पदाथययि वस्तु वा पदाथय सम्झनु
पीय।

(क) कडा हवष्फोटक पदाथय (िाइ एक्सप्लोमसभ) भए

दश वषयसम्म कैद र एक लाि रुपैयाँसम्म
(ि) नरम हवष्फोटक पदाथय (लो एक्स्प्लोमसभ) भए

पाँच वषयसम्म कैद र पचास िजार रुपैयाँसम्म
(ग) सामान्य हवष्फोटक पदाथय भए तीन वषयसम्म कैद

र तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना,
(घ) हवष्फोटक पदाथय उत्पादन वा मनमायण गने सं यन्र,

मेशीन वा ज्यावलको उत्पादन गने, प्रयोग गने,
राख्ने वा अन्य कारोबार गनेलाई दुई वषयसम्म कैद
र बीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना।
स्पष्टीकरणाः यस पररच्ीे दको प्रयोजनका लामग,–
(१) “कडा हवष्फोटक पदाथय” भन्नाले डाइनामाइट,

नाइरोत्तगलसररन, हट.एन.सी., जेलेगनाइट,
मनयक्टनरलाव, पारोको फुल्यूनेट, आर.डी. एक्स,
एमाटोल, बारोटोल, पेन्टोलाइट, स्टे माइट,
सेल्साइटल, ब्लाहष्टक एक्स्पोमलभस बम र त्यस्तै
प्रकृमतका अन्य हवष्फोटक पदाथय सम्झनु पीय।
(82)
(२) “नरम हवष्फोटक पदाथय” भन्नाले ब्लाहष्टक पाउडर,

गन पाउडर, गन कटन, पारो, बारुद वा अन्य कुनै
धातुको फुल्यूनेट र त्यस्तै प्रकृमतका अन्य
हवष्फोटक पदाथय सम्झनु पीय।
(३) “सामान्य हवष्फोटक पदाथय” भन्नाले मडटोनेटर,

ब्लाहष्टक क्याप, हवद्युतीय ब्लाहष्टक क्याप, फ्यूज,
आमतसवाजी, पटाका र त्यस्तै प्रकृमतका अन्य
हवष्फोटक पदाथय सम्झनु पीय।
१३९. हवष्फोटक पदाथयको कारोबार गनय निुनेाः (१) कसै ले इजाजतपर

प्राप्त नगरी वा इजाजतपर प्राप्त गरे को भएपमन इजाजतपरमा
उल्लेि भएका शतय र बन्दे ज हवपरीत िुने गरी हवष्फोटक
पदाथयको कारोबार गनय वा गराउन िुँदैन।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग “कारोबार” भन्नाले

िररद गने गराउने, मबक्री गने, राख्ने, प्रयोग गने, सिय गने, भण्डारण
गने, ओसार पसार गने, पररवतयन गने , ममसावट गने , मनकासी वा पैठारी
गने काम सम्झनु पीय।

े ाः–
(क) कडा हवष्फोटक पदाथय भए दश वषयसम्म कैद र

एक लाि रुपैयाँसम्म जररबाना,
(ि) नरम हवष्फोटक पदाथय भए पाँच वषयसम्म कैद र

पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना,
(ग) सामान्य हवष्फोटक पदाथय भए तीन वषयसम्म कैद

र तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना।
(83)
१४०. कृमरम हवष्फोटक पदाथय बनाउन वा प्रयोग गनय निुनेाः (१) कसैले
सवयसाधारणले प्रयोग वा उपभोग गने सामान्य उपभोगय वस्तुको वा
त्यस्तो वस्तुको भौमतक वा रासायमनक तत्त्वमा कुनै भौमतक वा
रासायमनक प्रहक्रया, फमूल
य ा, उपाय वा हवमधबाट िेरफेर, पररवतयन
गरी वा त्यसको रूप, बनौट वा आकारमा पररवतयन गरी कुनै
हकमसमको बम वा अन्य कुनै हवष्फोटक पदाथयको रूपमा प्रयोग
गनय वा गराउन िुँदैन।

वषयसम्म कैद वा तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय
िुनी
े ।
१४१. बारुदी सुरुङ्ग बनाउन वा हवष्फोटक पदाथय ओछ्याउन निुनेाः (१)

कसै ले सावयजमनक रूपमा प्रयोग िुने सडक वा बाटो, स्थल, भवन,
ँ डुल गने अन्य कुनै ठाउँमा
पुल, सुरुङ्ग वा सवयसाधारणले हिड
हवष्फोटक पदाथय ओछ्याउन वा राख्न वा कुनै प्रज्वलनशील पदाथय
वा हवद्युतीय धराप (एम्बुस) राख्न वा त्यस्तो पदाथय रािी वा धराप
ओछ्याई आवागमनमा वा सावयजमनक उपयोगका अन्य कुनै कुराको
प्रयोगमा अवरोध पुर्याउन िुँदैन।

िुनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गरे को कारणबाट

कसै को जीउ, ज्यान वा सम्पत्तिमा िमत पुगेमा कसूरदारलाई त्यस
बापत यस सं हिता बमोत्तजम िुने सजायमा उपदफा (२)
बमोत्तजमको सजाय थप िुनी
े ।
(84)
१४२. उत्पादन वा कारोबारको अमभलेि राख्नु पनेाः (१) हवष्फोटक

पदाथयको उत्पादन वा कारोबार गनय इजाजतपर प्राप्त गरे को
व्यत्तिले त्यस्तो पदाथयको उत्पादन, मनमायण, तयारी वा कारोबार गदाय
प्रत्येक पटक उत्पादन वा कारोबार गरे को प्रत्येक हवष्फोटक
पदाथयको ीु ट्टै अमभलेि राख्नु पनेी।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको अमभले िमा अन्य कुराको

अमतररि दे िायका हववरण िुलाउनु पनेीाः–
(क) के कस्ता हवष्फोटक पदाथय, के कमत पररमाणमा

उत्पादन, तयारी वा मनमायण भएको िो,
(ि) हवष्फोटक पदाथयको कारोबार भएको भए के

कस्तो प्रयोजनका लामग कारोबार भएको िो,
(ग) हवष्फोटक पदाथय मबक्री हवतरण भएको भए कुन

व्यत्तिलाई के कस्तो प्रयोजनका लामग के कमत
पररमाण मबक्री हवतरण भएको िो।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजम रात्तिएको अमभलेि हवस्फोटक

पदाथयको कारोवार गने व्यत्तिले हवष्फोटक पदाथय मनयन्रण वा
प्रशासन गने अमधकारप्राप्त अमधकारी, मुद्दाको तिहककात वा
अमभयोजन गने अमधकारी वा अदालतले मागेका बित उपलब्ध
गराउनु पनेी।
(४) यस दफा हवपरीत काम गने वा गराउने व्यत्तिलाई

तीन महिनासम्म कैद वा पाँच िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै
े ।
१४३. हवष्फोटक पदाथयको ओसार पसार, ढु वानी वा भण्डारण गदाय

िोमसयारी अपनाउनु पनेाः (१) हवष्फोटक पदाथयको कारोबार गनय
(85)
इजाजतपर प्राप्त गरे को व्यत्तिले त्यस्ता वस्तुको प्रयोग गदाय,

ढु वानी वा ओसार पसार गदाय वा भण्डारण गदाय त्यस्तो पदाथयको
प्रकृमत अनुसार पयायप्त सुरिा िुने गरी प्रयोग गनुय वा उपयुि
म्यागत्तजनमा रािी ढु वानी वा ओसार पसार वा भण्डारण गनुय
पनेी।
(२) उपदफा (१) हवपरीत काम गने वा गराउने व्यत्तिलाई

पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
१४४. कसूरसँग सम्बत्तन्धत चल वा अचल सम्पत्ति जफत िुनेाः यस

पररच्ीे द अन्तगयत सजाय िुने कुनै कसूर भएकोमा त्यस्तो
कसूरसँग सम्बत्तन्धत सम्पूणय हवष्फोटक पदाथय, त्यस्तो पदाथय
उत्पादन, तयारी वा मनमायण गनय प्रयोग िुने मालसामान, उपकरण,
औजार वा कच्चा पदाथय, त्यस्तो पदाथय ओसार पसार वा ढु वानी
गने सवारी साधन वा ढु वानी साधन र त्यस्तो पदाथयको उत्पादन,
तयारी, मनमायण वा कारोबार गरी प्राप्त गरे को रकम र त्यसबाट
बढे बढाएको रकम जफत िुनेी।
तर ढु वानीको साधन वा सवारी साधनको धनीले हवष्फोटक

पदाथय ढु वानी भएको कुरा मनजलाई थािा नभएको प्रमात्तणत भएमा
त्यस्तो ढु वानीको साधन वा सवारी साधन जफत िुने ीै न।
१४५. िमतपूमतय भराउनेाः कसैले यस पररच्ीे द अन्तगयतको कुनै कसूर

गरे को कारणबाट कसै को जीउ, धनको िामन, नोक्सानी भएको रिेी
भने कसूरदारबाट पीमडत व्यत्तिलाई त्यसको मनामसब िमतपूमतय
भराई ठदनु पनेी।
१४६. िदम्यादाः दफा १४३ अन्तगयतका कसूरमा त्यस्तो कसूर भए

गरे को मममतले तीन महिना र यस पररच्ीे द अन्तगयतका अन्य
(86)
कसूरमा त्यस्तो कसूर भए गरे को थािा पाएको मममतले ी महिना


पररच्ीे द-७क.
आतङ्ककारी कायय सम्बन्धी कसूर
१४६क. आतङ्ककारी कायय सम्बन्धी कसूर गरे को मामननेाः (१) कसैले
पमन आतङ्ककारी कायय सम्बन्धी कसूर गनय वा गराउन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग यो दफा प्रारम्भ
भएपमी कसैले नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय ति वा
हवदे शी राज्य वा अन्तरायहष्ट्रय सङ्गठनलाई प्रत्यि वा अप्रत्यि
तवरबाट कुनै कायय गनय वा नगनय बाध्य तुल्याउने वा कुनै कायय
गनय रोक्ने वा सवयसाधारणलाई रमसत पाने वा नेपाल वा हवदे शी
राज्यको सावयभौमसिा, भौगोमलक अिण्डता र स्वतन्रतामा िामन
पुर्याउने उद्देश्यले दे िायको कुनै कायय गरे वा गराएमा
आतङ्ककारी कायय सम्बन्धी कसूर गरे को मामननेी:-
(क) कुनै गैरसै मनक व्यत्ति (मसमभमलयन) वा सशस्त्र
द्वन्द्वका बित शरुतापूणय काययमा सं लगन
नभएको व्यत्तिको ज्यान मलने वा अङ्गभङ्ग गने,
(ि) कुनै व्यत्तिलाई अपिरण गने वा बन्धक
बनाउने,
(ग) कुनै िातिमतयार, हवष्फोटक पदाथय वा अन्य कुनै
उपकरण प्रयोग गरी िानेपानी, सावयजमनक
यातायात, सूचना तथा सिार, हवद्युत वा हवद्युतीय,
हविीय वा अन्य यस्तै सावयजमनक सेवा वा

(87)
उपभोग प्रणाली कब्जा गने, गम्भीर रूपमा

अवरोध गने, िमत पुर्याउने वा नष्ट गने,
(घ) अन्तरायहष्ट्रय रूपमा सं रत्तित व्यत्तिको ित्या,
अपिरण वा त्यस्ता व्यत्तिको स्वतन्रता उपर
िमला गने वा त्यस्तो व्यत्तिको मनजी आवास
वा त्यसको पररसर वा यातायातको साधन उपर
हिं सात्मक आक्रमण गने,
स्पष्टीकरण: यस िण्डको प्रयोजनको लामग
"अन्तरायहष्ट्रय रूपमा सं रत्तित व्यत्ति" भन्नाले
आफ्नो राष्ट्र बाहिर रिँदा अन्तरायहष्ट्रय कानून
बमोत्तजम हवशेष सं रिण प्राप्त गने राष्ट्राध्यि,
सरकार प्रमुि, परराष्ट्र मन्री, दू तावास र अन्य
कूटनीमतक मनयोग वा अन्तरायहष्ट्रय सङ्गठनमा
काययरत हवमभन्न राष्ट्रको स्थायी तथा अस्थायी
प्रमतमनमध र मतनको पररवारको सदस्य सम्झनु
पीय।
(ङ) आमहवनासका िातिमतयारको मनमायण, हवस्तार वा
मबक्री हवतरण गने, त्यस्ता िातिमतयारको प्रामप्त,
कब्जा, स्थानान्तरण वा चोरी, डकैती गने,
(च) गैरकानूनी रुपले बल प्रयोग गरी वा सो प्रयोग
गने धम्की ठदई वा अरु कुनै प्रकारको डर, रास
दे िाई वायुयान वा जलयानलाई कब्जामा मलने
वा त्यस उपर मनयन्रण गने वा भूममस्थ
वायुयान वा जलयान नष्ट गने वा त्यसको कुनै
भागमा सुरिा ितरा पैदा गने,
(ी) िण्ड (क) दे त्ति (च) सम्मको कायय गनय वा
गराउन सङ्गठन मनमायण गने वा योजना बनाउने,
(88)
सङ्गठनमा आबद्ध िुन,े सङ्गठन हवस्तार गने वा

सदस्यता बढाउने वा प्रत्तशिण ठदने,
(ज) आतङ्ककारी सङ्गठन वा समूिको सदस्यता मलने
वा सो कायय गनय सियोग गने,
(झ) हवदे शी आतङ्ककारी लडाकुको रूपमा कायय
गने।
(३) दे िाय बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई दे िाय
बमोत्तजमको सजाय िुनेी:-
(क) उपदफा (२) को िण्ड (क) वा (ि)
बमोत्तजमको कसूर गरी कसै को जीउ ज्यान
गएकोमा जन्म कैद,
(ि) उपदफा (२) को िण्ड (क) वा (ि)
बमोत्तजमको कसूर गरी कसै को जीउ ज्यान
नगएको तर चोटपटक लागेको वा अङ्गभङ्ग
भएकोमा पन्र वषयदेत्ति बीस वषयसम्म कैद,
(ग) उपदफा (२) को िण्ड (ि) बमोत्तजमको कसूर
गरी कसै लाई चोटपटक नलागेको र अङ्गभङ्ग
नभएकोमा दश वषयदेत्ति पन्र वषयसम्म कैद,
(घ) उपदफा (२) को िण्ड (ग), (घ), (ङ) वा (च)
बमोत्तजमको कसूर गरे मा दश वषयदेत्ति पन्र
वषयसम्म कैद,
(ङ) उपदफा (२) को िण्ड (ी) बमोत्तजमको कसूर
गरे मा पन्र वषयसम्म कैद,
(च) उपदफा (२) को िण्ड (ज) वा (झ)
बमोत्तजमको कसूर गरे मा दश वषयसम्म कैद।
(89)
पररच्ीे द – ८
राहष्ट्रय तथा सावयजमनक सम्पदा हवरुद्धका कसूर
१४७. व्यत्ति हवशेषले सावयजमनक घर, जगगा आफ्नो बनाउन निुनेाः (१)
कसै ले दे िायको घर वा जगगा नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा
स्थानीय तिको पूवस्य वीकृमत मबना दताय गरी वा नगरी आफ्नो
बनाउन वा कुनै हकमसमले कब्जा, आवाद वा अमतक्रमण गनय वा
त्यस्तो घर वा जगगाको भोग चलनमा कुनै हकमसमको बाधा
अवरोध गनय िुँदैनाः–
(क) नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय ति वा

पूणय वा अमधकांश स्वाममत्व वा मनयन्रण भएको
सावयजमनक सं स्थाको नाममा रिेको 
................
घर जगगा,
(ि) परापूवद
य े त्ति सामुदाहयक वा सावयजमनक भोग
चलनमा रिेको सामुदाहयक वा सावयजमनक घर
जगगा।

(३) उपदफा (१) मा उत्तल्लत्तित घर, जगगा कुनै व्यत्ति

हवशेषको नाममा दताय वा नामसारी भइसकेको भए त्यस्तो दताय
समेत स्वताः बदर िुनेी।
मुलक
(90)
१४८. व्यत्ति हवशेषले सावयजमनक सम्पदा आफ्नो बनाउन निुनेाः (१)

कसै ले कुनै सावयजमनक सम्पदा दताय गरी वा नगरी मनजी बनाउन
वा त्यस्तो सम्पदाको सावयजमनक भोग चलनमा कुनै हकमसमले
बाधा अवरोध गनय वा अन्य कुनै हकमसमले कब्जा, आवाद वा
अमतक्रमण गनय वा त्यस्तो सम्पदालाई कुनै हकमसमले िामन,
नोक्सानी वा िमत पुर्याउन िुँदैन।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग “सावयजमनक सम्पदा”

भन्नाले दे िाय बमोत्तजमका सम्पदा सम्झनु पीयाः–
य े त्ति सावयजमनक रूपमा हिँडी आएको बाटो,

(क) परापूवद
(ि) सावयजमनक रूपमा भोग चलन िुदै आएको सडक,

गौचर, पानीघाट, त्तचिान, मसानघाट, धारो, पधेरो,
कुवा, पोिरी, पोिरीको मडल, िानेपानीको मूल,
निर, कुलो, गाईवस्तु चराउने चौर वा मनकाल्ने
मनकाश,
(ग) िाट बजार लागने स्थान,
(घ) दे वस्थल, मठ, मत्तन्दर, स्तुप, गुम्वा, मत्तस्जद वा

मगजायघर,
(ङ) पाटी, पौवा सिल, चौतारो,
(च) ऐमतिामसक मूमतय, शामलक, सांस्कृमतक स्तम्भ वा

स्मारक,
(ी) धाममयक वा सांस्कृमतक कायय वा समारोि गने

ठाउँ,
(91)
(ज) नेपाल सरकारले तोकेको राहष्ट्रय वन वा नेपाल

सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय तिको
स्वाममत्व रिेको वन वा त्यसको कुनै अंश।

व्यत्तिलाई पाँच वषयसम्म कैद वा पचास िजार रूपैयाँसम्म
े ।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको सावयजमनक सम्पदा कसैको

नाममा दताय वा नामसारी भइसकेको भए सो समेत स्वताः बदर
िुनेी।
१४९. प्राकृमतक सम्पदामामथ अमतक्रमण गनय निुनाःे (१) कसै ले कानून

बमोत्तजम बािेक प्राकृमतक सम्पदामामथ कुनै हकमसमले अमतक्रमण
वा कब्जा गनय वा त्यस्तो सम्पदा मबक्री हवतरण गनय वा त्यसको
प्राकृमतक बनावट वा सौन्दययमा कुनै हकमसमले िामन, नोक्सानी वा
िमत पुर्याउन िुँदैन।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग “प्राकृमतक सम्पदा”

भन्नाले दे िायका सम्पदालाई सम्झनु पीयाः–
(क) प्राकृमतक वातावरण, वनस्पमत र वन्यजन्तुको

सं रिणका लामग नेपाल सरकारले तोकेको राहष्ट्रय
मनकुञ्ज, वन्यजन्तु वा त्तशकार आरि,
(ि) नेपाल सरकारले तोकेको सं रिण िेर, नदी, नाला,

िोला, ताल तलै या, सीमसार िेर वा प्राकृमतक
झरना, हिमत्तशिर वा त्यसको कुनै अंश, उच्च
पिाडी च ुच ुरो,
(92)
(ग) प्रचमलत कानून वा नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार

वा स्थानीय तिले सं रिण गरे को वन्यजन्तु,
वनस्पमत वा भू–बनोट,
(घ) नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय तिले

सं रिण गरे का वन्यजन्तुको वासस्थान, पयायवरणीय
पद्धमत वा मबक्री हवतरण, मनकासी वा पैठारीमा
मनषेध गरे का जमडबुटी।

व्यत्तिलाई दश वषयसम्म कैद र मबगो िुलेकोमा मबगो बमोत्तजम र
मबगो निुलेकोमा दशलाि रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय
िुनेी।
१५०. सावयजमनक भौमतक सं रचनाको अनमधकृत कब्जा वा हवनाश गनय

निुनेाः (१) कानून बमोत्तजम बािेक कसै ले कुनै सावयजमनक
भौमतक सं रचना अनमधकृत रूपमा कब्जा गनय, त्यस्तो सं रचना प्रयोग
िुन नठदन वा कुनै हकमसमले िामन, नोक्सानी वा हवनाश गनय
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग “सावयजमनक भौमतक

सं रचना” भन्नाले सावयजमनक रूपमा प्रयोग िुने दे िायका सं रचना
सम्झनु पीयाः–
(क) सडक, बाटो, पुल, सुरुङ्ग, हवमानस्थल,
(ि) जलाशय, निर, िानेपानीको मुिान तथा पोिरी,

हवद्युत गृि, हवद्युत प्रसारण केन्र वा त्यसको
लाइन,
(93)
(ग) रज्जुमागय, केवुलकार, दू रसिार सम्बन्धी उपकरण,

रे मडयो स्टे शन, टे मलमभजन प्रसारण केन्र तथा
त्यसको टावर,
(घ) रे ल तथा रे लमागय,
(ङ) सावयजमनक बस मबसौनी, सावयजमनक उद्यान, वा
(च) अन्य यस्तै सं रचना।

िुनेी।
१५१. राहष्ट्रय गान, झण्डा वा मनशान ीापको अपमान वा िमत गनय निुनाःे
(१) कसैले नेपाल वा नेपाल सरकार हवरुद्ध घृणा फैलाउने
मनयतले नेपालको राहष्ट्रय गानको अपमान गनय, नेपालको झण्डा
जलाउन, त्यसको जानीजानी अपमान गनय वा सावयजमनक नैमतकता,
त्तशष्टाचार वा सदाचारको दृहष्टकोणले प्रयोग गनय निुने ठाउँ, वस्तु
वा अवस्थामा त्यस्तो गान, झण्डा वा नेपालको मनशान ीाप प्रयोग

(३) कसै ले नेपालसँग मैरी सम्बन्ध भएको मुलक

ु हवरुद्ध
ु को अपमान गने मनयतले त्यस्तो
घृणा फैलाउने वा त्यस्तो मुलक
ु को राहष्ट्रय झण्डा जलाउन, त्यसको जानीजानी दुरुपयोग गनय
मुलक
ु को मनशान ीापको दुरुपयोग
वा त्यस्तो झण्डा वा त्यस्तो मुलक
गनय वा सावयजमनक नैमतकता र त्तशष्टाचारको दृहष्टकोणबाट प्रयोग
(94)
गनय निुने वस्तु, ठाउँ वा अवस्थामा त्यस्तो झण्डा वा ीापको

प्रयोग गनय िुँदैन।
ु राष्ट्र सं घसँग सम्बद्ध

ु राष्ट्र सं घ वा सं यि
(४) कसैले सं यि
सं स्था वा हवत्तशष्टीकृत मनकाय वा नेपाल सदस्य रिेको कुनै
अन्तरायहष्ट्रय वा िेरीय सं स्थालाई घृणा वा अपमान गने मनयतले
त्यस्ता सं स्थाको झण्डा वा मनशान ीाप कुनै हकमसमले दुरुपयोग
गनय वा त्यस्ता सं स्थाको स्वीकृमत मबना त्यस्तो झण्डा वा त्यस्तो
सं स्थाको त्तचह्न, सवारी साधन वा अन्य कुनै वस्तु प्रयोग गनय िुँदैन।
(५) उपदफा (३) वा (४) बमोत्तजमको कसूर गने वा

गराउने व्यत्तिलाई एक वषयसम्म कैद वा दश िजार रुपैयाँसम्म
े ।
१५२. राहष्ट्रय हवभूमतको अपमान गनय निुनेाः (१) कसै ले नेपाल सरकारले
तोकेका राहष्ट्रय हवभूमतलाई जानीजानी घृणा, अपमान वा बदनाम
गनय, त्यस्ता हवभूमतको शामलक, स्तम्भ वा स्मारक भत्काउन वा
िामन, नोक्सानी गनय िुँदैन।
तर त्यस्ता हवभूमतको जीवनी अध्ययन अनुसन्धान वा

मूल्याङ्कनको सन्दभयमा असल मनयतले गररएको हटका हटप्पणीलाई
यस दफा बमोत्तजमको कसूर मामनने ीै न।

१५३. िमतपूमतय भराई ठदनु पनेाः दफा १५० बमोत्तजमको कसूर गरे को
कारणबाट भएको िामन, नोक्सानी बापत कसूरदारबाट मनामसब
(95)
१५४. िदम्यादाः यस पररच्ीे दको दफा १४७, १४८ र १४९ अन्तगयतका

ु ै पमन उजुर गनय सहकनेी र अन्य दफा
कसूरमा जहिले सक
अन्तगयतको कसूरको िकमा त्यस्तो कसूर भए गरे को मममतले ी
महिनापमी उजुर लागने ीै न।
पररच्ीे द – ९
धमय सम्बन्धी कसूर
१५५. धाममयकस्थल वा पहवर मामनएको स्थानलाई िमत पुर्याउन निुनेाः

(१) कसैले कुनै जात, जामत, सम्प्रदाय वा वगयको धाममयक आस्था
वा धमयको घृणा गने वा अपमान गने मनयतले वा सो िुन सक्ी
भन्ने जानीजानी कुनै धाममयक पूजा, प्राथयना वा कमय गने स्थान वा
पहवर मामनएको कुनै स्थान, वस्तु, मशानघाट वा त्तचिानलाई िामन,
नोक्सानी वा िमत पुर्याउन वा कुनै हकमसमले दू हषत गनय, मबगानय,
ँ ै न।
फोिरमैला गनय वा यस्तै अन्य कायय गनय िुद

िुनेी।
(३) हवदे शीले उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गरे वा

गराएको रिेी भने उपदफा (२) बमोत्तजमको कैद भुिान भएको
सात ठदनमभर मनजलाई नेपालबाट बाहिर पठाउनु पनेी।
१५६. धाममयक भावनामा आघात पुर्याउन निुनाःे (१) कसैले लेिेर,

वचनले वा आकार वा त्तचह्नद्वारा वा अरु कुनै हकमसमबाट कुनै
जात, जामत सम्प्रदाय वा वगयको धाममयक भावनामा आघात पुर्याउन
(96)

िुनेी।
१५७. धाममयक रीमत त्तस्थमतमा बाधा पुर्याउन निुनेाः (१) कसैले

सनातनदे त्ति अपनाउँदै वा चली आएको अरुको धाममयक रीमत
ँ ै न।
त्तस्थमतमा जानीजानी बाधा पुर्याउन िुद

व्यत्तिलाईय एक वषयसम्म कैद वा दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
१५८. धमय पररवतयन गराउन निुनाःे (१) कसैले कसै को धमय पररवतयन
ँ ै न।
गराउन वा सो कुराको उद्योग गनय वा दुरुत्सािन ठदन िुद
(२) कसै ले कुनै जात, जामत वा सम्प्रदायमा सनातनदे त्ति

चली आएको धमय, मत वा आस्थामा िलल पाने कुनै काम वा
व्यविार गनय वा िलल िुने गरी कुनै प्रलोभन दे िाई वा नदे िाई
अन्य कुनै धमयमा पररवतयन गराउन वा धमय पररवतयन गराउने
मनयतले त्यस्तो धमय वा मत प्रचार गनय िुँदैन।

गराउने व्यत्तिलाई पाँच वषयसम्म कैद र पचास िजार रुपैयाँसम्म

गराउने व्यत्ति हवदे शी रिेी भने त्यस्तो व्यत्तिलाई यस दफा
बमोत्तजम भएको कैद भुिान गरे को सात ठदनमभर नेपाल बाहिर
पठाउनु पनेी।
(97)
१५९. िदम्यादाः दफा १५८ अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको

थािा पाएको मममतले ी महिना र यस पररच्ीे द अन्तगयतको अन्य
कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको मममतले तीन महिना नाघेपमी उजुर
लागने ीै न।
पररच्ीे द–१०
भेदभाव तथा अन्य अपमानजन्य व्यविार सम्बन्धी कसूर
१६०. भेदभावपूणय व्यविार गनय निुनेाः (१) कानूनमा अन्यथा व्यवस्था

भएकोमा बािेक कानून बमोत्तजम अमधकार प्रयोग गने अमधकारीले
त्यस्तो अमधकार वा सामान्य कानूनको प्रयोग गदाय उत्पत्ति, धमय,
वणय, जात, जामत, मलङ्ग, शारीररक अवस्था, अपाङ्गता, स्वास्थ्य त्तस्थमत,
वैवाहिक त्तस्थमत, गभायवस्था, आमथयक अवस्था, भाषा वा िेर, वैचाररक
आस्था वा यस्तै अन्य कुनै आधारमा कुनै पमन नागररकमामथ
जानीजानी भेदभावपूणय व्यविार गनय िुँदैन।

१६१. भेदभाव गरी वस्तु वा सेवा िररद मबक्री वा हवतरण गनय निुनेाः
(१) कसै ले कुनै वस्तु वा सेवाको िररद वा मबक्री हवतरण गदाय
गराउँदा कुनै िास जात, जामत वा सम्प्रदायको व्यत्तिबाट मार वा
त्यस्ता व्यत्तिलाई मार िररद वा मबक्री हवतरण गने वा कुनै िास
जात, जामत वा सम्प्रदायका व्यत्तिलाई उपलब्ध नगराउने वा मबक्री
हवतरण नगने कायय गनय िुँदैन।
तर आमथयक, सामात्तजक वा शैत्तिक दृहष्टले हपीमडएको वगयको

हित सं रिण वा हवकासका लामग कानून बमोत्तजम अमधकार प्राप्त
अमधकारीको स्वीकृमत मलई कुनै िास वस्तु वा सेवा कुनै िास
(98)
जात, जामत वा सम्प्रदायका व्यत्तिलाई मार उपलब्ध गराएकोमा

वा मबक्री हवतरण गरे कोमा यस दफा बमोत्तजम कसूर गरे को

१६२. जवजयस्ती काममा लगाउन निुनेाः (१) कसै ले कसैलाई मनजको

इच्ीा हवरुद्ध काममा लगाउन िुँदैन।
तर सावयजमनक कामको लामग कानून बमोत्तजम श्रममा

लगाउन यस दफाले बाधा पुर्याएको मामनने ीै न।

े ।
१६३. दास बनाउन निुनेाः (१) कसै ले कुनै व्यत्तिलाई दास वा कमारा,
कमारी बनाउन, त्यस्तो िै मसयतमा राख्न, काममा लगाउन वा सो
ँ ै न।
सरिको अन्य कुनै पमन व्यविार गनय वा गराउन िुद

व्यत्तिलाई पाँचदे त्ति दश वषयसम्म कैद र पचास िजारदे त्ति एक
लाि रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
१६४. बन्धक बनाउन वा बाँधा राख्न निुनेाः (१) कसै ले कुनै व्यत्तिलाई
कुनै पमन प्रकारको प्रमतफल बापत कमैया राख्न वा बन्धक बनाउन
वा बाँधा राख्न वा बाँधाको िै मसयतमा काममा लगाउन वा सो
सरिको अन्य कुनै पमन प्रकारको व्यविार गनय वा गराउन िुँदैन।
(99)

व्यत्तिलाई तीन वषयदेत्ति सात वषयसम्म कैद र तीस िजार
रुपैयाँदेत्ति एक लाि रुपैयाँसम्म जररबाना िुनी
े ।
१६५. सामात्तजक रीमत त्तस्थमतमा िलल पानय निुनाःे (१) कसैले कसैको
सामात्तजक रीमत त्तस्थमतमा िलल पने वा िलल िुने गरी झुक्याई
वा जबजयस्ती गरी कुनै काम गनय वा गराउन िुँदैन।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग जातीय भेदभाव िुने

रीमत त्तस्थमतलाई सामात्तजक रीमत त्तस्थमत मामनने ीै न।

िुनेी।
१६६. जामतपामतको आधारमा ीु वाीु त वा अन्य भेदभावपूणय व्यविार गनय

निुनेाः (१) कसैले कसैलाई प्रथा, परम्परा, धमय, सं स्कृमत, रीमतररवाज,
जात, जामत, समुदाय, पेशा, व्यवसाय, शारीररक अवस्था वा सामात्तजक
सम्प्रदायको उत्पत्तिको आधारमा ीु वाीु त वा अन्य कुनै हकमसमको
भेदभाव गनय वा सावयजमनक स्थलमा उपत्तस्थत िुन वा कुनै
सावयजमनक प्रकृमतका धाममयक स्थलमा प्रवेश गनय रोक्न वा
सावयजमनक प्रयोगमा रिेको पानी, पधेरो प्रयोग गनय वत्तित गनय वा
अन्य कुनै मनजी वा सावयजमनक उपयोग वा सुहवधाका कुराको
प्रयोग गनयबाट वत्तित गनय िुँदैन।

े र राष्ट्रसेवकले यस दफामा ले त्तिएको कसूर
गरे मा थप तीन महिनासम्म कैद सजाय िुनेी।
(100)
१६७. यातना ठदन निुनेाः (१) प्रचमलत कानून बमोत्तजम कसूरको

अनुसन्धान गने, अमभयोजन गने, कानूनको कायायन्वयन गने वा
कानून बमोत्तजम मनयन्रण, हिरासत वा थुनामा राख्ने अमधकार प्राप्त
अमधकारीले कसै लाई शारीररक वा मानमसक यातना ठदन वा ठदन
लगाउन वा क्रुर, मनमयम, अमानवीय वा अपमानजनक व्यविार गनय
ँ ै न।
वा गराउन िुद
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनका लामग पक्राउ परे को,

मनयन्रणमा रिेको, हिरासत, थुना, कैद वा नजरबन्द वा आफ्नो
सुरिामा रिेको कुनै व्यत्ति वा त्यस्तो व्यत्तिको कारणले अन्य
कुनै व्यत्तिलाई दे िायको उद्देश्यले जानीजानी शारीररक वा
मानमसक पीडा वा कष्ट पुर्याएमा वा मनमयम, अमानवीय वा
अपमानजनक व्यविार वा सजाय ठदएमा त्यस्तो व्यत्ति उपर
यातना ठदएको वा क्रुर, मनमयम, अमानवीय वा अपमानजनक व्यविार
गरे को मामननेीाः–
(क) कुनै हवषयमा जानकारी िामसल गने,
(ि) कुनै कसूरमा सामबत गराउने,
(ग) कुनै काययको लामग दण्ड ठदने,
(घ) ु वा रास दे िाउने, वा

जोर जुलम
(ङ) कानून हवपरीतका अन्य कुनै कायय गने।

कसूरको गम्भीरता िेरी पाँच वषयसम्म कैद वा पचास िजार
रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय िुनेी।
(101)
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गनय आदे श ठदने

व्यत्ति वा यस दफा बमोत्तजमको कसूर गनय सियोग गने
ममतयारलाई मुख्य कसूरदार सरि सजाय िुनेी।
(४) उपदफा (१) बमोत्तजम कसूर गने कुनै व्यत्तिले

आफूभन्दा मामथका अमधकारीको आदे श पालना गरी त्यस्तो कसूर
गरे को भन्ने दाबी मलन पाउने ीै न र मनजले त्यस्तो आधारमा
त्यस्तो कसूर गरे बापत िुने सजायबाट उन्मुत्ति पाउने ीै न।
१६८. अपमानजनक वा अमानवीय व्यविार गनय निुनेाः (१) कसै ले

कसै लाई अपमानजनक वा अमानवीय व्यविार गनय वा गराउनु

...............
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई पाँच

वषयसम्म कैद र पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
(३) महिलाको रजस्वला वा सुत्केरीको अवस्थामा

ीाउपडीमा राख्न वा त्यस्तै अन्य कुनै हकमसमका भेदभाव, ीु वाीु त
ँ ै न।
वा अमानवीय व्यविार गनुय वा गराउनु िुद
(४) उपदफा (३) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई तीन

महिनासम्म कैद वा तीन िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय
िुनेी।
(५) राष्ट्रसेवकले यस दफामा ले त्तिएको कसूर गरे मा

मनजलाई थप तीन महिनासम्म कैद सजाय िुनी
े ।
मुलक
(102)
१६९. िमतपूमतय भराई ठदनु पनेाः यस पररच्ीे द बमोत्तजमको कसूर गने

व्यत्तिबाट पीमडत व्यत्तिलाई पुगेको िमत वा पीडा बापत मनामसब
१७०. िदम्यादाः (१) दफा १६३ र १६४ अन्तगयतका कसूरमा

ु ै उजुर लागनेी।
जहिले सक
(२) दफा १६७ अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको

वा सम्बत्तन्धत व्यत्ति पक्राउ, मनयन्रण, हिरासत, थुना, कैद वा
नजरबन्दबाट मुि भएको मममतले र यस पररच्ीे द अन्तगयतका
अन्य कसूरमा कसूर भए गरे को थािा पाएको मममतले ी महिना
पररच्ीे द–११
हववाि सम्बन्धी कसूर
१७१. मञ्जुरी मबना हववाि गनय निुनाःे (१) हववाि गने व्यत्तििरुको मञ्जुरी
मबना कसैले कसै लाई हववाि गनय वा गराउन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजम मञ्जुरी मबना भएको हववाि बदर

िुनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाईय दुई

वषयसम्म कैद र बीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनका लामग दफा १७३ बमोत्तजम

हववाि गनय पूरा िुन ु पने उमेर पूरा नभएको व्यत्तिले ठदएको
मञ्जुरीलाई मञ्जुरी मामनने ीै न।
१७२. िाडनातामा हववाि गनय निुनेाः (१) कसैले परम्परा अनुसार चली
आएको अवस्थामा बािेक िाडनाता करणीमा सजाय िुने नातामा
हववाि गनय वा गराउन िुँदैन।
(103)
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको हववाि थािा नपाई भएको

रिेी भने त्यस्तो हववाि बदर िुनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको हववाि जानीजानी भएको

रिेी भने त्यस्तो हववाि गनेलाई िाडनाता करणीको कसूरमा िुने
सजाय र गराउनेलाई तीन महिनासम्म कैद वा तीन िजार
रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय िुनेी र त्यस्तो हववाि स्वताः
बदर िुनेी।
१७३. बाल हववाि गनय निुनेाः (१) हववाि गने व्यत्तिको उमेर बीस वषय
नपुगी कसैले हववाि गनय वा गराउन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) हवपरीत भएको हववाि स्वताः बदर

िुनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई तीन

१७४. हववािमा ले नदे न गनय निुनेाः (१) आफ्नो परम्परादे त्ति चली
आएको सामान्य उपिार, भेटी, दत्तिणा वा शरीरमा लगाएको
एकसरो गिना बािेक हववाि गने दुलिा वा दुलिीका तफयबाट
कुनै हकमसमको चल, अचल, दाइजो वा कुनै सम्पत्ति माग गरी वा
ले नदे न शतय रािी हववाि गनय वा गराउन िुँदैन।

िुनेी।
(३) कसै ले हववाि गरी सकेपमी उपदफा (१) बमोत्तजमको

चल, अचल सम्पत्ति वा दाइजो माग गनय वा त्यस्तो चल, अचल
सम्पत्ति वा दाइजो नठदएको कारणले दुलिी वा मनजका
(104)
नातेदारलाई कुनै हकमसमले िै रान पानय, सताउन वा कुनै अमानवीय

वा अपमानजन्य व्यविार गनय िुँदैन।
(४) उपदफा (३) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई पाँच

वषयसम्म कैद वा पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय
िुनेी।
(५) उपदफा (१) वा (३) बमोत्तजम कुनै सम्पत्ति मलएकोमा

त्यस्तो सम्पत्ति सम्बत्तन्धत व्यत्तिलाई हफताय ठदनु पनेी।
१७५. बिुहववाि गनय निुनेाः (१) हववाहित पुरुषले वैवाहिक सम्बन्ध

कायम रिेको अवस्थामा अको हववाि गनुय िुँदैन।
(२) कुनै पुरुष हववाहित िो भन्ने जानीजानी त्यस्तो पुरुषसँग

ँ ै न।
कुनै महिलाले हववाि गनुय िुद
(३) उपदफा (१) वा (२) मा जुनसुकै कुरा ले त्तिएको भए

तापमन पमत पत्नीले कानून बमोत्तजम अंशवण्डा गरी मभन्न भएमा
पुरुष वा महिलाले पुनाः हववाि गनय सक्नेी।

गराउने व्यत्तिलाई एक वषयदेत्ति पाँच वषयसम्म कैद र दश िजार
रुपैयाँदेत्ति पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
(५) उपदफा (१) बमोत्तजमको हववाि स्वताः बदर िुनेी।
(६) यस दफामा अन्यर जुनसुकै कुरा ले त्तिएको भए तापमन

ु त्तघ तत्काल प्रचमलत कानून बमोत्तजम भएको
यो सं हिता लागू िुनअ
हववािको िकमा यस दफामा ले त्तिएको कुनै कुराले असर पारे को
१७६. िदम्यादाः यस पररच्ीे द अन्तगयतको कसूरमा कसूर भए गरे को

(105)
पररच्ीे द – १२
ज्यान सम्बन्धी कसूर
१७७. ज्यान माने मनयतले कुनै काम गनय निुनाःे (१) कसैले कसै को
य ज्यान मानय वा ज्यान माने कुनै काम गनय वा गराउन
मनयतपूवक
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग कसैले कसैलाई मनजको

ज्यान मनय सक्ने गरी मनयतपूवक
य गम्भीर शारीररक चोट वा िमत
पुर्याएकोमा तत्कालै ज्यान नमरी सोिी चोटको पररणाम
स्वरूपपमी ज्यान मरे मा पमन सोिी व्यत्तिले ज्यान मारे को

व्यत्तिलाई जन्मकैदको सजाय िुनेी।
१७८. ज्यान जान सक्ने काम गनय निुनेाः (१) कसै ले कुनै काम गदाय
साधारणतया मामनसको ज्यान जान सक्ी भन्ने जानीजानी वा
हवश्वास गनुय पने कारण िुँदा िुँदै त्यस्तो काम गनय िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कारणबाट कसैको ज्यान

मरे मा कसूरदारलाई जन्मकैदको सजाय िुनेी।
१७९. गम्भीर उिेजना वा रीसको आवेशबाट ज्यान मलन निुनेाः (१)


दफा १७७ वा १७८ मा जुनसुकै कुरा ले त्तिएको भए तापमन
दे िायको अवस्थामा ज्यान मलने व्यत्तिलाई दशदे त्ति पन्र वषयसम्म
कैद र एक लाि रुपैयाँदेत्ति एक लाि पचास िजार रुपैयाँसम्म
जररबाना िुनेीाः–
 मुलक
(106)
(क) कसै ले तत्काल गम्भीर उिेजना ठदलाउने कुनै

काम गरे बाट कसूरदारले आत्मसं यमको शत्ति
गुमाई त्यस्तो उिेजना ठदलाउने व्यत्तिको ज्यान
मारे कोमा,
तर दे िायको अवस्थामा यो िण्ड लागू िुने

ीै नाः–
(१) कसै ले कानूनको पालना गदाय, मनजी रिाको

अमधकारको प्रयोग गदाय, कुनै राष्ट्रसेवकले
आफ्नो पदीय कतयव्यको पालन गदाय वा
पालन गनय लागेको कुनै कामबाट कसूरदार
उिेत्तजत िुन गएमा,
(२) कसै लाई कुनै िमत पुर्याउने मनयतले

कसूरदार स्वयं ले उिेत्तजत गराएको र
त्यसरी उिेत्तजत भई त्यस्तो व्यत्तिले गरे को
कामबाट कसैको ज्यान गएकोमा,
(ि) मनजी रिाको अमधकार असल मनयतले प्रयोग गदाय

त्यस्तो अमधकारको सीमा नाघ्न गई जसको
हवरुद्ध त्यस्तो अमधकार प्रयोग भएको िो सो
व्यत्तिको ज्यान मरे कोमा,
(ग) एकाएक भएको झगडामा उठे को रीसको आवेशमा

तत्काल कसै को ज्यान मरे कोमा,
तर यस िण्ड बमोत्तजमको काम गदाय

कसूरदारले अनुत्तचत लाभ िामसल गरे को वा क्रुर
वा अस्वभाहवक तवरबाट काम गरे को िुन ु िुँदैन।
(107)
(२) उपदफा (१) को िण्ड (ि) र (ग) मा जुनसुकै कुरा

ले त्तिएको भए तापमन इवी मलएर वा सोच हवचार गरे र ज्यान
मलएकोमा सो िण्डिरुमा ले त्तिएको व्यवस्था लागू िुने ीै न।
१८०. मानय चािेको व्यत्ति नमरी अको व्यत्ति मरे मा सजाय िुनेाः दफा
१७७, १७८ र १७९ मा जुनसुकै कुरा लेत्तिएको भए तापमन
कसै ले कसैलाई माने मनयतले वा कुनै व्यत्ति मनय सक्ी भन्ने
जानीजानी वा त्यसको हवश्वास गनुय पने कारण भई कुनै काम गदाय
त्यस्तो व्यत्ति नमरी अको व्यत्ति मनय गएमा मनजलाई अवस्था
अनुसार दफा १७७, १७८ र १७९ मा ले त्तिए बमोत्तजमको सजाय
िुनी
े ।
१८१. लापरबािीपूणय काम गरी ज्यान मानय निुनाःे (१) कसैले

लापरबािीपूणय काम गरी कसैको ज्यान मानय िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई दफा

१७७, १७८ र १७९ को अवस्थामा बािेक तीनदे त्ति दश
वषयसम्म कैद र तीस िजार रुपैयाँदेत्ति एक लाि रुपैयाँसम्म
१८२. िेलचेक्र्याइँ गरी ज्यान मानय निुनेाः (१) दफा १७९ को अवस्थामा
बािेक कसै ले िेलचेक्र्याइँपण
ू य कुनै काम गरी कसै को ज्यान मानय

(३) उपदफा (१) मा ले त्तिएदे त्ति बािेक कसै को ज्यान मनय

सक्ी जस्तो नदे त्तिएको अवस्थामा कसैले कुनै काम गदाय
भहवतव्यमा परी कसै को ज्यान गएमा मनजलाई ी महिनादे त्ति दुई
(108)

िुनेी।
१८३. ज्यान माने उद्योग गनय निुनेाः (१) कसैले कसैको ज्यान माने
मनयतले त्यसको उद्योग गनय िुँदैन।

िुनेी।
१८४. आफ्नो सं रिकत्वमा रिेको व्यत्तिलाई फाल्न वा पररत्याग गनय

निुनेाः (१) कुनै नवजात त्तशशु, बालबामलका, अशि रोगी वा बृद्ध
व्यत्तिलाई आफूले िेरचाि वा स्यािार सम्भार गने कतयव्य भएको
व्यत्तिले मनजको त्तजउ, ज्यानमा ितरा पुगन सक्ने गरी फाल्न,
पररत्याग गनय वा बेवास्ता गरी ीोड्न िुँदैन।

िुनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूरबाट त्यस्तो

बालबामलका, अशि, रोगी वा बृद्ध व्यत्ति मरे को रिेी भने
कसूरदारलाई सात वषयसम्म कैद र सिरी िजार रुपैयाँसम्म
तर फामलएको, पररत्याग गररएको वा बेवास्ता गरी ीाडे को

कारणबाट नवजात त्तशशुको मृत्यु भएमा दफा १७७ बमोत्तजम
(109)
१८५. आत्मित्या गनय दुरुत्सािन ठदन निुनेाः (१) कसै ले कसै लाई
आत्मित्या गनय दुरुत्सािन ठदन वा त्यस्तो काम गने सम्मको
पररत्तस्थमत िडा गनय वा गराउन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई पाँच

वषयसम्म कैद र पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
१८६. िमतपूमतय भराई ठदनु पनेाः यस पररच्ीे द बमोत्तजम भएको कसूरबाट

कसै को त्तजउ, ज्यान वा सम्पत्तिमा िामन, नोक्सानी वा िमत भएमा
कसूरदारबाट पीमडत व्यत्ति र मनज नभए मनजको िकवालालाई
मनामसब िमतपूमतय भराई ठदनु पनेी।
१८७. िदम्यादाः (१) दफा १७७, १७८, १७९, १८०, १८१, १८२ र
१८४ को उपदफा (३) मा रिेको प्रमतबन्धात्मक वाक्यांश
अन्तगयतका 
कसूरदार आफैं सामबत भई पोले कोमा जहिले सुकैपमन
उजुर लागनेी। त्यस्तो कसूरमा कतयव्यको उजुरी परे कोमा
अनुसन्धानबाट कतयव्यवाला यिी िो भन्ने पिा नलागेकोमा बीस वषय
पमी र कतयव्यको उजुर नपरे कोमा सो वारदात भएको दुई वषयपमी उजुरी
(२) उपदफा (१) मा ले त्तिएदे त्ति बािेकका यस पररच्ीे द

अन्तगयतका अन्य कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको कुरा थािा पाएको
मममतले ी महिना नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
पररच्ीे द – १३
गभय सं रिण हवरुद्धको कसूर
१८८. गभयपतन गनय निुनेाः (१) दफा १८९ को अवस्थामा बािेक कसैले
गभयपतन गनय वा गभयपतन गराउने मनयतले वा गभय पतन िुन
 मुलक
(110)
सक्ी भन्ने जानीजानी वा हवश्वास गनुय पने कुनै काम गरी गभयपतन
गराउनु िुँदैन।
(२) कसैले गभयवती महिलालाई करकाप गरी वा धम्की

ठदई वा ललाई फकाई वा प्रलोभनमा पारी गभयपतन गराउन

गराउने व्यत्तिलाई दे िाय बमोत्तजमको सजाय िुनेीाः–
(क) बाह्र िप्तासम्मको गभय भए एक वषयसम्म कैद र

दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना,
(ि) बाह्र िप्ताभन्दा बढी पच्चीस िप्तासम्मको गभय भए

तीन वषयसम्म कैद र तीस िजार रुपैयाँसम्म
(ग) पच्चीस िप्ताभन्दा बढीको गभय भए पाँच वषयसम्म

कैद र पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना।
(४) गभयपतन गने काम गदाय तत्काल गभयपतन नभई बच्चा

त्तजउँदो जन्मी त्यस्तो कामको पररणाम स्वरूप जत्तन्मएको बच्चा
तत्काल मरे मा यस दफाको प्रयोजनका लामग गभयपतन गराएको
(५) कसै ले कुनै गभयवती महिलाको ज्यान मलने उद्योग गदाय

त्यस्ती महिला नमरी मनजको गभयमा रिेको पच्चीस िप्ता वा
पच्चीस िप्ताभन्दा बढी अवमधको गभय पतन िुन गएमा सो काम
गने कसूरदारलाई यस सं हिता वा अन्य कानून बमोत्तजमको
सजायमा थप पाँच वषयसम्म कैद िुनी
े ।
(111)
(६) यस दफामा अन्यर जुनसुकै कुरा ले त्तिएको भए तापमन

कसै ले कुनै गभयवती महिला हवरुद्ध कुनै ररसइवीले कुनै काम गदाय
गभयपतन िुन गएमा गभयपतन गने मनयतले त्यस्तो काम गरे को
रिेनी भने पमन दे िाय बमोत्तजमको सजाय िुनेीाः–
(क) बाह्र िप्तासम्मको गभय भए एक वषयसम्म कैद,
(ि) बाह्र िप्ताभन्दा बढी पच्चीस िप्तासम्मको गभय भए

तीन वषयसम्म कैद,
(ग) पच्चीस िप्ताभन्दा बढीको गभय भए पाँच वषयसम्म

कैद।
(७) कसै ले गभयपतन गराउने उद्देश्यले गभयमा रिेको भ्रणको

ु
मलङ्ग पहिचान िुने कुनै काम गनय वा गराउन र त्यसरी मलङ्ग
पहिचान भएपमी गभयपतन गनय वा गराउनु िुँदैन।
(८) उपदफा (७) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई दे िाय

(क) गभयपतन गराउने उद्देश्यले गभयमा रिेको भ्रणको

ु
मलङ्ग पहिचान गने वा गराउनेलाई तीन महिनादे त्ति
ी महिनासम्म कैद, र
(ि) मलङ्ग पहिचान गरी गभयपतन गने वा गराउनेलाई

उपदफा (३) मा लेत्तिएको सजायमा थप एक
वषयसम्म कैद।
१८९. गभयपतन गराउन सक्नेाः दफा १८८ मा जुनसुकै कुरा ले त्तिएको

भए तापमन स्वास्थ्यकमीले दे िायको अवस्थामा गभयपतन गराएकोमा
यस सं हिता अन्तगयतको कसूर भए गरे को मामनने ीै नाः–
(112)
(क) गभयवती महिलाको मञ्जुरीले बाह्र िप्तासम्मको गभयपतन

गराएकोमा,
(ि) गभयपतन नगराएमा गभयवती महिलाको ज्यानमा ितरा

पुगन सक्ी वा मनजको शारीररक वा मानमसक
स्वास्थ्य िराब िुन सक्ी वा हवकलाङ्ग बच्चा
जन्मन्ी भनी इजाजत प्राप्त त्तचहकत्सकको राय भई
त्यस्ती महिलाको मञ्जुरीले गभयपतन गराएकोमा,
(ग) जवजयस्ती करणी वा िाडनाता करणीबाट रिन गएको

अठार िप्तासम्मको गभय गभयवती महिलाको मञ्जुरीले
गभयपतन गराएकोमा,
(घ) रोग प्रमतरोधक िमता उन्मुत्ति गने त्तजवाणु

(एच.आई.भी.) वा त्यस्तै प्रकृमतको अन्य मनको निुने
रोग शरीरमा भएकी महिलाको मञ्जुरीले गभयपतन
गराएकोमा।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग “स्वास्थ्यकमी” भन्नाले

मनधायररत योगयता पुगी गभयपतन गराउन इजाजत प्राप्त गरे को
त्तचहकत्सक वा स्वास्थ्यकमी सम्झनु पीय।
१९०. िदम्यादाः यस पररच्ीे द अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको

कुरा थािा पाएको मममतले ी महिना नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
पररच्ीे द – १४
कुटहपट वा अङ्गभङ्ग सम्बन्धी कसूर
१९१. कुटहपट गनय निुनेाः (१) कसै ले कसैलाई कुटहपट गनय िुँदैन।
(२) कसैले कसैलाई दे िायको कुनै कायय गरे मा मनजले

कुटहपट गरे को मामननेीाः–
(113)
(क) कुनै हकमसमको शारीररक पीडा पुर्याएमा,
(ि) कुनै काम गरी 

दफा १०४ र १०५ मा
उत्तल्लत्तित रोग बािेकको अन्य कुनै रोग सारे मा,
(ग) अन्य कुनै कायय गरी अशि बनाएमा।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग “अशि” भन्नाले

शरीरको कुनै अङ्ग सामान्य रूपमा काम गनय नसक्ने गरी अशि
भएको अवस्था सम्झनु पीय र सो शब्दले मानमसक अशितालाई
समेत जनाउँी।

१९२. अङ्गभङ्ग गनय निुनाःे (१) कसै ले कसै को अङ्गभङ्ग गनय वा गराउन
(२) कसैले कसैलाई जानीजानी कुटहपट गदाय दे िाय

बमोत्तजमको पररणाम भएमा अङ्गभङ्गको कसूर गरे को मामननेीाः–
ँ ाको िेने शत्ति िीन गरी वा आि

(क) आि ँ ा फोरी
दृहष्टहविीन बनाइठदएमा,
(ि) नाकको सुघ्ँ ने शत्ति नाश गररठदएमा,
(ग) कानको सुन्ने शत्ति नाश गररठदएमा,
(घ) त्तजब्रोको बोल्ने शत्ति नाश गररठदएमा,
(ङ) महिलाको स्तन काहटठदएमा,
मुलक
(114)
(च) महिलालाई बाँझोपन वा पुरुषलाई पुरुषत्विीन

बनाएमा,
(ी) मेरुदण्ड, डँडाल्नु, िात िुट्टा वा त्यस्ता अङ्गको

जोनी भाँची, फोरी, फुकाली बेकम्मा पाररठदएमा,
(ज) कुटहपटको कारणबाट आफ्नो पेशाको काम गनय

नसक्ने गरी असिम बनाइठदएमा।
(३) कुटहपटबाट तत्काल अङ्गभङ्ग नभए तापमन सोिी

कामको पररणाम स्वरूप पमी उपदफा (२) बमोत्तजमको पररणाम
मनस्केमा पमन अङ्गभङ्ग भएको मामननेी।
(४) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई दश

वषयसम्म कैद र एक लाि रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
(५) उपदफा (४) मा जुनसुकै कुरा लेत्तिएको भए तापमन

एउटै हकमसमको काम ठदने एउटाभन्दा बढी अङ्ग िुनेमा त्यसमध्ये
एउटा अङ्गमार बेकम्मा पारी ठदएको भए सो उपदफामा ले त्तिएको
सजायको आधा सजाय िुनी
े र अङ्गभङ्ग भएको ित मनको भई
काम लागने भएमा तीन वषयसम्म कैद र तीस िजार रुपैयाँसम्म

१९२क. तेजाब प्रयोग गरी अङ्गभङ्ग गनय निुन:े (१) कसैले कसैलाई
तेजाब फ्याँकी, ीहकयई, िन्याई वा प्रयोग गरी वा सेवन गराई
अङ्गभङ्ग गनुय वा गराउनु वा शारीररक िमत पुर्याउनु िुँदैन।
स्पष्टीकरण: यस सं हिताको प्रयोजनका लामग "तेजाब" भन्नाले

मानव अङ्ग, जीवजन्तु वा अन्य जैहवक वा गैरजैहवक वस्तुलाई
जलाउने (बनय), घातक िमत पुर्याउने (कोरोमसभ) वा अन्य कुनै

(115)
हकमसमले गम्भीर असर पुर्याउने अकारबोमनक (इनअगायमनक)

एमसडजन्य रासायमनक पदाथय सम्झनु पीय र सो शब्दले नाइहरक
एमसड, सल्फररक एमसड र िाइड्रोक्लोररक एमसड तथा अन्य घातक
तथा ज्वलनशील रासायमनक पदाथयलाई समेत जनाउँी।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कुनै कायय गदाय वा त्यस्तो

ँ ा जली वा िमत भई
काययको पररणाम स्वरुप कसै को दुवै आि
पूणरू
य पमा दृहष्ट नष्ट भएमा, दुवै कान जली वा िमत भई सुन्ने शत्ति
पूणरू
य पमा नष्ट भएमा, नाक जली वा िमत भई काम नलागने भएमा,
य पमा जली वा िमत भई कुरुप भएमा, महिला भए दुवै
अनुिार पूणरू
स्तन जली वा िमत भई काम नलागने भएमा वा कसैको यौनाङ्ग
जली वा िमत भई नामसएमा त्यस्तो कसूर गने वा गराउने
व्यत्तिलाई बीस वषय कैद र दश लाि रुपैयाँ जररबाना िुनेी।
(३) उपदफा (२) मा ले त्तिएकोमा बािेक उपदफा (१)

बमोत्तजमको कुनै कायय गरी वा त्यसको पररणाम स्वरूप कसैको
ँ ा, एउटा कान जली वा िमत भई काम नलागने भएमा,
एउटा आि
आंत्तशक रुपमा अनुिार जली वा िमत भई कुरुप भएमा, महिला
भए एउटा स्तन जली वा िमत भई काम नलागने भएमा, दुवै िात
जली काम नलागने भएमा वा दुवै गोडा पूणरू
य पमा जली काम
नलागने भएमा, टाउकोको कुनै भाग जली िमत भएमा वा मेरुदण्ड
जली वा िमत भई काम नलागने भएमा पन्र वषय दे त्ति बीस
वषयसम्म कैद र सात लाि रुपैयाँदेत्ति दश लाि रुपैयाँसम्म
(४) उपदफा (२) वा (३) मा ले त्तिएकोमा बािेक

उपदफा (१) बमोत्तजमको कुनै कायय गदाय वा त्यसको पररणाम
स्वरूप कसैको शरीरको अन्य कुनै अङ्गभङ्ग वा शारीररक िमत
(116)
भएमा कसूरको प्रकृमत बमोत्तजम सात वषयदेत्ति दश वषयसम्म कैद र

पाँच लाि रुपैयाँदेत्ति सात लाि रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
(५) उपदफा (१) बमोत्तजम भएको कसूरबाट पीमडत

व्यत्तिको तत्काल मृत्यु नभई सोिी काययको पररणाम स्वरूप
त्यस्तो कसूर भएको मममतले एक वषयमभर मृत्यु भएमा ज्यान
मारे को कसूर र उपदफा (२), (३) वा (४) बमोत्तजमको पररणाम
मनस्केमा सोिी उपदफा बमोत्तजमको कसूर भएको मामननेी।
(६) कसैले उपदफा (१) बमोत्तजमको कायय गनय िोज्दा

सम्बत्तन्धत व्यत्तिलाई नलागेमा वा कोिी त्यसबाट ीमलएमा वा
उत्तम्कएमा त्यस्तो कायय गनय िोज्ने व्यत्तिले यस दफा बमोत्तजम
कसूर गनय उद्योग गरे को मामननेी र सो वापत पाँच वषयदेत्ति सात
वषयसम्म कैद र एक लाि रुपैयाँदेत्ति तीन लाि रुपैयाँसम्म
(७) उपदफा (२), (३) वा (४) बमोत्तजम जररबाना बापत

प्राप्त पूरै रकम पीमडतलाई िमतपूमतय बापत ठदनु पनेी।
(८) यस दफा बमोत्तजम भएको कसूरबाट पीमडत

व्यत्तिलाई भएको शारीररक र मानमसक पीडा र अङ्गभङ्गको
गम्भीरता तथा जररबाना रकम समेत हवचार गरी सजाय मनधायरण
गदाय मनामसब िमतपूमतय भराउनु पनेी।
१९३. ज्वलनशील, जैहवक वा हवषालु पदाथय प्रयोग गरी कुरुप पानय निुनेाः

(१)कसै ले कसैलाई तेजाब वा त्यस्तै प्रकारका अन्य रासायमनक
पदाथय बािेकका अन्य ज्वलनशील, जैहवक वा हवषालु पदाथय प्रयोग

फौजदारी कसूर तथा फौजदारी काययहवमध सम्बन्धी केिी ऐन सं शोधन गने ऐन, २०७९ द्वारा
सं शोमधत।

(117)
गरी वा फ्याँकी, ीहकयई, िन्याई वा त्यस्तो पदाथयले पोली, डामी,

दली, घसी जीउमा पीडा गराउने वा अनुिार वा शरीरको कुनै अङ्ग
कुरुप पाने काम गनुय वा गराउनु िुँदैन।

कसूरको प्रकृमत िेरी अनुिार कुरुप पारे मा पाँच वषयदेत्ति आठ
वषयसम्म कैद र एक लाि रुपैयाँदेत्ति पाँच लाि रुपैयाँसम्म
जररबाना र शरीरको अन्य अङ्ग कुरुप पारे मा वा शरीरमा पीडा
पुर्याएमा तीन वषयदेत्ति पाँच वषयसम्म कैद र पचास िजार
रुपैयाँदेत्ति तीन लाि रुपैयाँसम्म जररबाना िुनी
े ।
(३) उपदफा (२) बमोत्तजम जररबाना बापत प्राप्त पूरै रकम

पीमडतलाई िमतपूमतय बापत ठदनु पनेी।
१९४. गम्भीर उिेजना वा रीसको आवेशबाट कुटहपट वा अङ्गभङ्ग

भएकोमा सजायाः (१) दफा १९१ वा १९२ मा जुनसुकै कुरा
ले त्तिएको भए तापमन दे िायको अवस्थामा कुटहपट गने व्यत्तिलाई
कुटहपट गरी अङ्गभङ्ग गरे को रिेी भने दुई वषयसम्म कैद वा बीस
िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय र अन्य कुनै हकमसमले
चोट पुर्याएको रिेी भने एक वषयसम्म कैद वा दश िजार
रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय िुनेीाः–
(क) कसै ले तत्काल गम्भीर उिेजना ठदलाउने कुनै

काम गरे बाट कसूरदारले आत्मसं यमको शत्ति
गुमाई त्यस्तो उिेजना ठदलाउने व्यत्तिलाई वा
भ्रमवश अरु कसैलाई कुटहपट गरे मा वा
सं योगवश अरु कसैलाई चोट पुगन गएकोमा।
तर दे िायको अवस्थामा यो िण्ड लागू िुने

ीै नाः–
(118)
(१) कसै ले कानूनको पालन गदाय, मनजी रिाको

अमधकारको प्रयोग गदाय, कुनै राष्ट्रसेवकले
आफ्नो पदीय कतयव्यको पालन गदाय वा
पालन गनय लागेको कुनै कामबाट उिेत्तजत
िुन गई कुटहपट गरे कोमा,
(२) कसै लाई कुनै िमत पुर्याउने मनयतले

कसूरदार स्वयंले कसैलाई उिेत्तजत
गराएको र त्यसरी उिेत्तजत भई त्यस्तो
व्यत्तिले गरे को कामबाट कसूरदार आफै
उिेजनामा परी कुटहपट गरी चोट
पुर्याएकोमा।
(ि) मनजी रिाको लामग आवश्यक पने बलभन्दा बढी

बल प्रयोग गरी कसै लाई िमत पुर्याएकोमा,
(ग) एकाएक उठे को झगडाको रीसको आवेशमा

तत्काल कसै लाई चोट पुर्याएकोमा।
तर यस िण्ड बमोत्तजमको काम गदाय

कसूरदारले अनुत्तचत लाभ िामसल गरे को वा क्रुर
वा अस्वभाहवक तवरबाट काम गरे को िुन ु िुँदैन।
(२) उपदफा (१) को िण्ड (ि) र (ग) मा जुनसुकै कुरा

ले त्तिएको भए तापमन इवी मलएर वा सोच हवचार गरे र कुटहपट वा
अङ्गभङ्ग गरे कोमा सो िण्डिरुमा ले त्तिएको व्यवस्था लागू िुने
ीै न।
१९५. लापरबािीपूणय काम गरी वा िेलचेक्रयाइँ गरी कुटहपट गनय वा

अङ्गभङ्ग वा अन्य चोट पुर्याउन निुनाःे (१) कसै ले लापरबािीपूणय
(119)
काम गरी वा िेलचेक्रयाइँ गरी कसै लाई कुटहपट गनय, अङ्गभङ्ग गनय
ँ ै न।
वा अन्य चोट पुर्याउन िुद

(क) लापरबािीपूणय काम गरी अङ्गभङ्ग भएकोमा दुई

वषयसम्म कैद वा बीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
वा दुवै सजाय र अन्य हकमसमको चोट पुगेको
रिेी भने एक वषयसम्म कैद वा दश िजार
रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय,
(ि) िेलचेक्रयाइँ गरी त्यस्तो कसूर गरे को रिेी भने

ी महिनासम्म कैद वा पाँच िजार रुपैयाँसम्म
जररबाना वा दुवै सजाय।
१९६. आपरामधक बल प्रयोग गनय निुनेाः (१) कसैले कसै उपर

आपरामधक बल प्रयोग गनय िुँदैन।
(२) कसै ले कसैलाई दे िाय बमोत्तजमको कायय गरे मा मनजले

आपरामधक बल प्रयोग गरे को मामननेीाः–
(क) कुनै कसूर गने मनयतले कुनै व्यत्ति उपर कुनै

हकमसमको बल प्रयोग गरे मा,
(ि) कुनै व्यत्ति वा मनजको पररवार वा सम्पत्तिलाई

िमत पुर्याउने डर, रास उत्पन्न गराउने वा
त्तझझ्याउने मनयतले वा त्यस्तो िुन सक्ी भन्ने
जानीजानी मनज उपर बल प्रयोग गरे मा,
(ग) कसै लाई आफू उपर बल प्रयोग िुन लागेको भन्ने

ु
रमसत पारे मा वा धम्की ठदएमा वा जोर जुलम
(120)
गरे मा वा अरु कुनै हकमसमले त्यसको उद्योग

गरे मा।

सम्बत्तन्धत हवषयको त्तशिण, प्रत्तशिण वा तामलम ठदँदा, कुनै
हकमसमको अमभनय गदाय, उपचार गदाय वा भलाई िुने हकमसमले
कसै को मञ्जुरी मलई कुनै बल प्रयोग गरे कोमा वा कुनै हकमसमको
िेल िुँदा स्वभाहवक प्रकृमतको बल प्रयोग गरे कोमा आपरामधक बल
प्रयोग गरे को मामनने ीै न।
तर कसैलाई िमत पुर्याउने बदमनयतले बल प्रयोग गरे कोमा

यस उपदफाको व्यवस्था लागू िुने ीै न।
(४) आपरामधक बल प्रयोग गने वा गराउने व्यत्तिलाई

िमतयार मलई गरे को भए तीन वषयसम्म कैद वा तीस िजार
रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय र िमतयार नमलई गरे को भए
एक वषयसम्म कैद वा दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै
१९७. कसूर गने मनयतले वेिोस पानय निुनेाः (१) कसैले कुनै कसूर गनय
सत्तजलो पाने मनयतले अरुलाई बेिोस तुल्याउने, लठ्याउने वा
अस्वस्थ पाने पदाथय िुवाउन वा अन्य कुनै प्रकारले सेवन गराउन
वा कुनै प्रकारले बेिोस गराउन िुँदैन।

िुनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको काम गरी त्यस्तो कसूर

भइसकेको रिेी भने त्यस्तो कसूर बापत िुने सजायमा यस दफा
े ।
(121)
१९८. िमतपूमतयाः यस पररच्ीे दमा उत्तल्लत्तित कसूरबाट कसै को जीउ वा

ज्यानमा चोटपटक वा िामन, नोक्सानी भएको रिेी भने
कसूरदारबाट पीमडत व्यत्तिलाई मनामसब िमतपूमतय भराई ठदनु
पनेी।
१९९. िदम्यादाः दफा १९६ अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भए

गरे को मममतले तीन महिना नाघेपमी, दफा १९७ अन्तगयतको
कसूरमा त्यस्तो व्यत्तिको िोस आएको मममतले ी महिना नाघेपमी
र यस पररच्ीे द अन्तगयतको अन्य कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको
मममतले एक वषय नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
(122)
पररच्ीे द – १५
गैरकानूनी थुना सम्बन्धी कसूर
२००. बदमनयतपूवक
य थुनीे क गनय निुनेाः (१) कसैले कुनै व्यत्तिलाई
य अन्य कुनै हकमसमले थुनामा
कानून बमोत्तजम बािेक बदमनयतपूवक
ँ ै न।
राख्न वा राख्न लगाउन िुद

(३) अमधकार प्राप्त व्यत्तिले बािेक अरु कसैले कसै को

आवागमनमा अवरोध गनय वा गराउन िुँदैन।
(४) उपदफा (३) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई ी

िुनेी।
२०१. मानवोत्तचत न्यूनतम सुहवधा नठदई थुनामा राख्न निुनेाः (१) कानून
बमोत्तजम थुनामा राख्ने अमधकार प्राप्त अमधकारीले कसैलाई पमन
कानून बमोत्तजम उपलब्ध गराउनु पने सुहवधा नठदई वा थुनामा
रात्तिएको ठाउँमा उपलब्ध न्यूनतम मानवोत्तचत सुहवधा नठदई
थुनामा राख्न वा राख्न लगाउन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई डे ढ

वषयसम्म कैद र पन्र िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
२०२. ीाड्ने आदे श भएकोमा थुनी राख्न निुनेाः (१) कानून बमोत्तजम
थुनामा रिेको कुनै व्यत्तिलाई थुनाबाट ीाड्न कानून बमोत्तजम
अमधकार प्राप्त अमधकारीबाट आदे श प्राप्त भएपमी त्यस्तो
व्यत्तिलाई थुनाबाट नीाडी थुनी राख्न िुँदैन।
(123)

व्यत्तिलाई एक वषयसम्म कैद र दश िजार रुपैयाँसम्म िुनेी।
२०३. गोप्य तररकाले थुनामा राख्न निुनेाः (१) अमधकार प्राप्त अमधकारीले
कुनै व्यत्तिलाई थुनामा राख्दा मनज थुमनएको कुरा वा थुमनएको
ठाउँको जानकारी निुने वा पिा नलागने गरी गोप्य रूपमा थुनामा
राख्नु िुँदैन।

२०४. िमतपूमतय भराई ठदनु पनेाः यस पररच्ीे द बमोत्तजमको कसूर गने वा

गराउने कसूरदारबाट पीमडत व्यत्तिलाई मनामसब िमतपूमतय भराई
ठदनु पनेी।
२०५. िदम्यादाः दफा २०० को उपदफा (३) अन्तगयतको कसूरमा

त्यस्तो कसूर भएको मममतले र यस पररच्ीे द अन्तगयतका अन्य
कसूरमा थुनामा परे को व्यत्ति थुनाबाट मुि भएको मममतले तीन
महिना नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
पररच्ीे द–१६
व्यत्ति बेपिा पाने सम्बन्धी कसूर
२०६. व्यत्ति बेपिा पाने काम गनय गराउन निुनेाः (१) कसैले कसैलाई
बेपिा पाने कायय गनय वा गराउन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग “व्यत्ति बेपिा पाने

कायय” भन्नाले दे िायको कायय सम्झनु पीयाः–
(क) कानून बमोत्तजम पक्राउ गनय, अनुसन्धान गनय वा

कानून कायायन्वयन गनय अत्तख्तयारी पाएको व्यत्ति
(124)
वा सुरिाकमीले पक्राउ गरे को, हिरासतमा रािेको

वा अन्य कुनै हकमसमले मनयन्रणमा मलएको
व्यत्तिलाई मुद्दा िेने अमधकारी समि त्यसरी
पक्राउ गरे को वा मनयन्रणमा मलएको मममतले
बाटोको म्याद बािेक चौबीस घण्टामभर उपत्तस्थत
नगराई वा सरोकारवालालाई भेटघाट गनय नठदई
मनजलाई किाँ, कसरी र कुन अवस्थामा रात्तिएको
ी भन्ने सम्बन्धमा जानकारी नठदने,
(ि) कुनै व्यत्ति, सङ्गठन वा सङ्गठठत वा असङ्गठठत

समूिको नामबाट कुनै व्यत्तिलाई अपिरण गरी,
कब्जा वा मनयन्रणमा मलई वा अन्य कुनै
हकमसमले मनजको वैयत्तिक स्वतन्रताबाट वत्तित
गरे कोमा त्यसरी वत्तित गनुक
य ो कारण तथा
मनजलाई किाँ, कसरी र कुन अवस्थामा रात्तिएको
ी भन्ने सम्बन्धमा सरोकारवालालाई जानकारी
नठदने।
(३) कुनै व्यत्तिलाई जुन व्यत्तिको आदे शले पक्राउ गरी,

थुनामा रािी वा मनयन्रणमा मलई वेपिा पारे को िो त्यस्तो आदे श
ठदने र त्यस्तो आदे शको कायायन्वयन गने व्यत्ति बेपिा पाने मुख्य
कसूरदार मामननेी।
(४) व्यत्ति बेपिा पाने कायय कुनै सावयजमनक पद धारण

गरे को व्यत्ति वा सङ्गठन वा सङ्गठठत वा असङ्गठठत समूिको
त्तजम्मेबार व्यत्तिको आदे श वा मनदे शन बमोत्तजम भए गरे को रिेी
भने त्यस्तो आदे श वा मनदे शन ठदने व्यत्ति बेपिा पाने मुख्य
कसूरदार मामननेी।
(125)
(५) कसैले आफू मातितको पदामधकारी, मनकाय वा

समूिद्वारा व्यत्ति बेपिा पाने कायय गनय वा गराउन लागेको कुरा
थािा पाएर पमन त्यसको उपेिा गरे मा वा त्यस्तो कायय रोक्ने
सम्बन्धमा आवश्यक उपाय नअपनाएमा मनजले समेत यस दफा
बमोत्तजम कसूर गरे को मामननेी।
(६) कुनै व्यत्तिलाई एकभन्दा बढी व्यत्तिले सामूहिक

रूपमा बेपिा पारे मा त्यस्तो काययमा सं लगन प्रत्येक व्यत्ति समान
रूपमा कसूरदार मामननेी।
(७) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई दे िाय

(क) व्यत्ति बेपिा पानेलाई बेपिा पारे को अवमध र

अवस्थालाई समेत हवचार गरी त्यस्तो काम गने
मुख्य कसूरदारलाई पन्र वषयसम्म कैद र पाँच
लाि रुपैयाँसम्म जररबाना,
(ि) व्यत्ति बेपिा पानय ममतयार बन्ने वा षड्यन्र

गनेलाई व्यत्ति बेपिा पाने मुख्य कसूरदार सरि
र सोको उद्योग गने वा पररपि ममलाउने
व्यत्तिलाई मुख्य कसूरदारलाई िुने सजायको
आधा सजाय।
(८) महिला वा बालबामलका हवरुद्ध उपदफा (१)

बमोत्तजमको कसूर मामनने कायय गनेलाई उपदफा (७) बमोत्तजम
िुने सजायमा थप दुई वषय कैद सजाय िुनेी।
(९) कसैले कुनै व्यत्तिलाई बेपिा पाररएको अवस्थामा

वेपिा पाररएको व्यत्तिको हवरुद्ध कानून बमोत्तजम सजाय िुने अन्य
(126)
कुनै कसूर गरे को रिेी भने मनजलाई त्यस्तो कसूर बापत कानून
बमोत्तजम िुने सजायमा यस दफा बमोत्तजम थप सजाय िुनेी।
(१०) सरकारी साधन, भवन, िातिमतयार वा मालसामान

प्रयोग गरी व्यत्ति बेपिा पाने व्यत्तिलाई यस दफामा िुने
सजायमा थप एक वषय कैद िुनेी।
२०७. कसूरसँग सम्बत्तन्धत मालसामान जफत िुनेाः यस पररच्ीे द अन्तगयत

सजाय िुने कसूर गदाय सम्बत्तन्धत धनीले जानीजानी प्रयोग गनय
ठदएको वा धनीको सिममतले प्रयोग गररएका घर जगगा, सवारी
साधन, िातिमतयार तथा अन्य सबै मालसामान जफत िुने ीन्।
तर सरकारी भवन, साधन, िातिमतयार तथा मालसामान

जफत िुने ीै न।
२०८. िमतपूमतय भराई मलन पाउनेाः (१) बेपिा पाररएको व्यत्ति पमी
सावयजमनक भएमा वा गररएमा मनजले बेपिा पाने व्यत्तिबाट
मनामसब िमतपूमतय भराई मलन पाउनेी।
(२) बेपिा पाररएको व्यत्तिको मृत्यु भइसकेको भए

उपदफा (१) बमोत्तजमको िमतपूमतय मनजको नत्तजकको िकवालाले
भराई मलन पाउनेी।
२०९. धनमाल हफताय गनुय पनेाः यस पररच्ीे द बमोत्तजम कसै ले कुनै

व्यत्तिलाई बेपिा पादाय त्यस्तो व्यत्तिको धनमाल समेत मलएको
रिेी भने त्यसरी बेपिा पाने व्यत्तिबाट बेपिा पाररएको वा
मनजको नत्तजकको िकवालालाई त्यस्तो धनमाल भए हफताय गनुय
पनेी र नभएमा त्यस्तो धनमाल बापतको मनामसब िमतपूमतय मतनुय
पनेी।
(127)
२१०. िदम्यादाः यस पररच्ीे द अन्तगयतको कसूर भएको थािा भएको वा

बेपिा पाररएको व्यत्ति सावयजमनक भएको वा गररएको मममतले ी
तर उजुर गनय सहकने पररत्तस्थमत नभएको कारण िुलाई

ु ै
अदालतको अनुममत मलई प्रमाण सहित उजुर गरे मा जहिले सक
उजुर लागनेी।
पररच्ीे द – १७
अपिरण वा शरीर बन्धक सम्बन्धी कसूर
२११. अपिरण गनय निुनेाः (१) कसै ले कुनै व्यत्तिलाई अपिरण गनय वा
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग कसैले दे िायको

कुनै काम गरे मा मनजले अपिरण गरे को मामननेीाः–
(क) कुनै व्यत्तिलाई बल प्रयोग गरी वा सो प्रयोग गने

धम्की ठदई, ीलकपट गरी वा डररासमा पारी,
ु गरी, िातिमतयार दे िाई वा नदे िाई
जोर जुलम
वा झुक्यानमा पारी वा नशालु पदाथय वा मादक
पदाथय सेवन गराई वा कुनै व्यत्ति यारा गरी
रिेको सवारी साधन कुनै हकमसमले कब्जा वा
मनयन्रणमा मलई वा त्यस उपर कुनै हकमसमले
मनयन्रण गरी मनजलाई कुनै ठाउँमा लगेमा वा
जान बाध्य गराएमा वा,
(ि) कुनै व्यत्तिलाई मनजको मञ्जुरी मबना वा

बालबामलका वा शारीररक अशिताको कारणले
अरुको आश्रयमा बसेको वा मानमसक
अस्वस्थताको कारणले िोस ठे गानमा नरिेको
(128)
व्यत्तिलाई मनजको बाबु आमा वा सं रिकको

मञ्जुरी मबना वा झुक्यानमा पारी जवजयस्ती कुनै
ठाउँमा लगेमा।
२१२. शरीर बन्धक मलन निुनेाः (१) कसै ले कसै को शरीर बन्धक मलन
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग कसैले कुनै

व्यत्तिलाई मनजको मञ्जुरी मबना वा बालबामलका र िोस ठे गान
नभएको व्यत्ति भए मनजको आमा बाबु वा सं रिकको मञ्जुरी मबना
ु
बल प्रयोग गरी वा सोको धम्की ठदई, डर रास दे िाई, जोर जुलम
गरी, िातिमतयार दे िाई वा नदे िाई ीलकपट गरी, झुक्यानमा
पारी, नशालु वा मादक पदाथय सेवन गराई, यातायातको साधन वा
रिे बसेको ठाउँ कब्जा गरी वा मनयन्रणमा मलई थुनामा वा
मनयन्रणमा रािेमा शरीर बन्धक मलएको मामननेी।

मानमसक रूपमा अस्वस्थ व्यत्तिलाई मनजको बाबु, आमा वा
सं रिकको मञ्जुरी मलई असल मनयतबाट सम्बत्तन्धत व्यत्तिको
हितको लामग उपचार गने क्रममा वा अन्य कुनै प्रयोजनका लामग
कसै को मनगरानी वा मनयन्रणमा रात्तिएकोमा शरीर बन्धक मलएको
२१३. अपिरण वा शरीर बन्धक मलएमा िुने सजायाः कसै ले ज्यान मलने,
कुटहपट गरी चोट पुर्याउने, जवजयस्ती करणी वा अप्राकृमतक मैथन
ु
गने, मामनस मबक्री गने वा दास बनाउने वा इच्ीा हवरुद्ध जवजयस्ती
काममा लगाउने, वेश्यावृत्तिमा लगाउने, यातना ठदने, कुनै काम गनय
वा गराउन बाध्य गराउने, मुत्ति रकम मलने वा प्रचमलत कानून
बमोत्तजम कसूर िुने अन्य कुनै काम गनय लगाउने उद्देश्यले दफा
(129)
२११ वा २१२ बमोत्तजमको काम गरे वा गराएको भए सात

वषयदेत्ति दश वषयसम्म कैद र सिरी िजारदे त्ति एक लाि
रुपैयाँसम्म जररबाना र त्यस बािेक अन्य उद्देश्यले गरे वा
गराएको भए तीन वषयदेत्ति पाँच वषयसम्म कैद र तीस िजारदे त्ति
पचास िजार रुपैयाँ सम्म जररबाना िुनेी।
२१४. थप सजाय िुनाःे (१) दफा २११ बमोत्तजम अपिरण गरी दफा
२१२ बमोत्तजम शरीर बन्धक मलने व्यत्तिलाई दश वषयदेत्ति पन्र
वषयसम्म कैद र एक लािदे त्ति एक लाि पचास िजार रुपैयाँसम्म
(२) कसैले अपिरण गरी वा शरीर बन्धक मलई यस सं हिता

वा कानून बमोत्तजम कसूर मामनने अन्य कुनै काम गरे को रिेी
भने मनजलाई त्यस्तो कसूर बापतको सजायमा उपदफा (१)
े ।
(३) दफा २११ र २१२ को कसूर सङ्गठठत रूपमा गरे

गराएको रिेी भने त्यस्तो गराउने व्यत्तिलाई थप दुई वषय कैद
२१५. दुरुत्सािन ठदने वा आदे श ठदने वा उद्योग गने वा षड्यन्र गने

व्यत्ति वा ममतयारलाई सजाय िुनेाः (१) यस पररच्ीे दमा ले त्तिएको
कसूर गनय दुरुत्सािन ठदने वा आदे श ठदने व्यत्तिलाई मुख्य
कसूरदारलाई भए सरि सजाय िुनेी।

सो कुराको उद्योग वा षड्यन्र गने वा ममतयार िुने व्यत्तिलाई सो
कसूरमा िुने सजायको आधा सजाय िुनेी।
२१६. आत्मसमपयण गरे मा सजाय कम िुनेाः यस पररच्ीे द अन्तगयतको

कसूर गने व्यत्तिले कसूर गदाय गदै को बित सुरिाकमी समि
(130)
आत्मसमपयण गरे मा वा अन्य कसूरदार वा सो कसूर गने मगरोिका

सदस्यलाई पक्राउ गनय सियोग पुर्याएमा अवस्था िेरी अदालतले
मनजलाई सजाय कम गनय सक्नेी।
२१७. िमतपूमतय भराई ठदनु पनेाः (१) यस पररच्ीे द अन्तगयतको कसूर गरे
वा गराएको ठिरे मा कसूर गने वा गराउने व्यत्तिबाट पीमडत
व्यत्तिलाई मनामसब िमतपूमतय भराई ठदनु पनेी।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको िमतपूमतय पीमडत व्यत्ति मरी

सकेको भए मनजको नत्तजकको िकदारलाई भराई ठदनु पनेी।
२१८. िदम्यादाः (१) यस पररच्ीे द अन्तगयतका कुनै कसूर गरी कसै को

ज्यान मलएकोमा जहिले सुकै पमन उजुर गनय सहकनेी।
(२) उपदफा (१) मा ले त्तिए बािेक यस पररच्ीे द

अन्तगयतको कुनै कसूर भए गरे को मममतले दुई वषय र दफा २११
र २१२ अन्तगयतको कसूर भएकोमा सम्बत्तन्धत व्यत्ति त्यस्तो
कसूरबाट मुि भएको मममतले ी महिना नाघेपमी उजुर लागने
ीै न।
पररच्ीे द – १८
करणी सम्बन्धी कसूर
२१९. जवजयस्ती करणी गनय निुनाःे (१) कसै ले जवजयस्ती करणी गनय
(२) कसैले कुनै महिलालाई मनजको मञ्जुरी नमलई करणी

गरे मा वा मञ्जुरी मलएर भए पमन अठार वषयभन्दा कम उमेरको कुनै
बामलकालाई करणी गरे मा मनजले त्यस्तो महिला वा बामलकालाई
जवजयस्ती करणी गरे को मामननेी।
स्पष्टीकरणाः यस पररच्ीे दको प्रयोजनको लामग,–
(131)
(क) करकाप, अनुत्तचत प्रभाव, डर, रास, झुक्यानमा पारी

वा अपिरण गरी वा शरीर बन्धक मलई मलएको
मञ्जुरीलाई मञ्जुरी मामनने ीै न,
(ि) िोस ठे गानमा नरिेको अवस्थामा मलएको

मञ्जुरीलाई मञ्जुरी मामनने ीै न,
(ग) गुदद्वार वा मुिमा मलङ्ग पसाएमा, गुदद्वार, मुि वा

योनीमा मलङ्ग केिी मार पसेको भएमा, मलङ्ग बािेक
अन्य कुनै वस्तु योनीमा प्रवेश गराएमा पमन
जवजयस्ती करणी गरे को मामननेी।
(३) जवजयस्ती करणी गने व्यत्तिलाई त्यसरी करणी गदायको

पररत्तस्थमत र महिलाको उमेर िेरी दे िाय बमोत्तजम कैद िुनेीाः–

(क) दश वषयभन्दा कम उमेरकी बामलका, पूणय अशि,
अपाङ्गता भएका वा सिरी वषयभन्दा बढी उमेरका
महिला भए जन्म कैद,
(ि) दश वषय वा दश वषयभन्दा बढी चौध वषयभन्दा कम

उमेरकी बामलका भए अठार वषयदत्ति बीस
वषयसम्म,
(ग) चौध वषय वा चौध वषयभन्दा बढी सोह्र वषयभन्दा

कम उमेरकी बामलका भए बाह्र वषयदेत्ति चौध
(घ) सोह्र वषय वा सोह्र वषयभन्दा बढी अठार वषयभन्दा

कम उमेरकी महिला भए दश वषयदेत्ति बाह्र
 मुलक
(132)
(ङ) अठार वषय वा अठार वषयभन्दा बढी उमेरकी

महिला भए सात वषयदेत्ति दश वषयसम्म।

(३क) जवजयस्ती करणी गने व्यत्तिलाई उपदफा (३)
बमोत्तजमको कैद सजायको अमतररि दे िाय बमोत्तजमको जररबाना
समेत िुनेी र त्यस्तो जररबाना बापत प्राप्त सबै रकम प्रचमलत
कानून बमोत्तजम स्थापना भएको पीमडत राित कोषमा जम्मा
गररनेी:-
(क) उपदफा (३) को िण्ड (क) वा (ि) बमोत्तजम
कैद सजाय िुने कसूरदारलाई सात लाि रुपैयाँ
(ि) उपदफा (३) को िण्ड (ग) वा (घ) बमोत्तजम
कैद सजाय िुने कसूरदारलाई पाँच लाि रुपैयाँ
(ग) उपदफा (३) को िण्ड (ङ) बमोत्तजम कैद
सजाय िुने कसूरदारलाई तीन लाि रुपैयाँ
(४) उपदफा (३) मा जुनसुकै कुरा ले त्तिएको भए तापमन
वैवाहिक सम्बन्ध कायम रिेको अवस्थामा पमतले पत्नीलाई
जबजयस्ती करणी गरे मा पाँच वषय सम्म कैद िुनी
े ।
तर दे िायको अवस्थालाई वैवाहिक सम्बन्ध कायम रिेको

मामनने ीै नाः–
(क) पमतसँग मानो ीु हट्टई अंश मुद्दा चले को,
(ि) पमतसँग अंश मलई ीु ट्टै बसेको,
(ग) पमतसँग सम्बन्ध हवच्ीे द मुद्दा चलेको।

यौन हिं सा हवरुद्धका केिी ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७९ द्वारा थप।
(133)
(५) उपदफा (४) बमोत्तजमको अवस्थामा पीमडतको मनवेदन

माग बमोत्तजम आवश्यक भएमा अदालतले पमतको नाममा दे िाय
बमोत्तजमको आदे श जारी गनय सक्नेीाः–
(क) पत्नीलाई मनज बसी आएको घरमा नै बसोवास

गनय ठदन, पत्नीलाई िान लाउन ठदन, कुटहपट नगनय
तथा त्तशष्ट र सभ्य व्यविार गनय लगाउन,
(ि) पत्नीलाई आवश्यक उपचार गराउन वा उपचारका

लामग उपयुि रकम ठदन लगाउन,
(ग) दुवैलाई एकै ठाउँमा बसोवास गनय उपयुि िुने

नदे त्तिएमा पमतलाई अलग बस्ने व्यवस्था गनय तथा
त्यसरी अलग बस्दा पत्नीको भरणपोषणको लामग
आवश्यक व्यवस्था गनय लगाउन,
(घ) पत्नीलाई कुनै प्रकारले दुाःि ठदने वा सताउने

कायय नगनय र पत्नीको हित र सुरिाको मनममि
आवश्यक र उपयुि कुरा गनय गराउन।
(६) उपदफा (३) मा जुनसुकै कुरा लेत्तिएको भए तापमन

आफूलाई मानवरोग 
प्रमतरोधक िमता ह्रास गने त्तजवाणु
(एच.आई.भी. पोत्तजहटभ) वा सरुवा यौनरोग (सेक्सुअली
रान्सममटे ड मडत्तजज) भएको थािा पाउँदा पाउँदै कसैले जवजयस्ती
करणी गरे को रिेी भने त्यस्तो कसूरदारलाई उपदफा (३) मा
ले त्तिएको सजायमा दे िाय बमोत्तजमको थप सजाय समेत िुनेीाः–
(क) मानवरोग 
प्रमतरोधक िमता ह्रास गने त्तजवाणु
(एच.आई.भी. पोत्तजहटभ) भएको थािा पाउँदा पाउँदै

यौन हिं सा हवरुद्धका केिी ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७९ द्वारा सं शोमधत।
(134)
जवजयस्ती करणी भएको भए दफा १०५ बमोत्तजमको

सजाय,
(ि) अन्य सरुवा यौनरोग (सेक्सुअली रान्सममटे ड

मडत्तजज) भएको थािा पाउँदा पाउँदै जवजयस्ती करणी
भएको भए तीन वषयसम्म कैद र तीस िजार
(७) सामूहिक रूपमा जवजयस्ती करणी गरे मा वा ी

महिनाभन्दा बढीको गभयवती, अशि वा अपाङ्ग वा शारीररक वा
मानमसक रूपमा अस्वस्थ महिलालाई वा िातिमतयार दे िाई
जवजयस्ती करणी गरे मा उपदफा (३) मा ले त्तिएको सजायमा थप
पाँच वषयसम्म कैद सजाय िुनी
े ।

तर पूणय अशि अपाङ्गता भएकी महिला भएमा उपदफा
(३) को िण्ड (क) बमोत्तजमको सजाय िुनेी।
(८) कसैले िाडनाताकी महिलालाई जवजयस्ती करणी

गरे कोमा मनजलाई िाडनाता करणीमा सजाय िुने रिेी भने यस
पररच्ीे द बमोत्तजमको सजायमा िाडनाताको करणीमा िुने सजाय
समेत थप िुनेी।
२२०. िाडनातामा करणी गनय निुनाःे (१) कसैले आफ्नो जात वा कुलमा
चली आएको चलन, परम्परा वा मान्यता अनुसार हववाि गनय निुने
नाताको व्यत्ति िो भन्ने जानीजानी त्यस्तो व्यत्तिसँग करणी मलनु
ँ ै न।
ठदनु िुद
(२) दे िायका नातामा उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर

गनेलाई दे िाय बमोत्तजम सजाय िुनेीाः–
मुलक
(135)
(क) जन्माउने आमा ीोराको वा बाबु ीोरीको करणी

भएमा जन्मकैद,
(ि) सौतेनी आमा ीोरा वा बाबु ीोरी, सिोदर ठददी

भाइ वा दाजु बहिनी, एकै िाँगाको ससुरा बुिारी,
एकै िाँगाको बाजे नामतनी वा पनामतनी, एकै
िाँगाका जेठाजु र भाइ बुिारी वा दे वर भाउजूको
करणी भएमा चार वषयदेत्ति दश वषयसम्म कैद र
चालीस िजार रुपैयाँदेत्ति एक लाि रुपैयाँसम्म
(ग) एकै िाँगाको तीन पुस्तासम्मको बज्यै, नामत वा

पनामत, एकै िाँगाको ठू लो बाबु वा काका भमतजी,
एकै िाँगाको भमतजो ठू ली आमा वा काकी, एकै
िाँगाको ससुरो भमतजी बुिारी, साख्यै मामा भाञ्जी
वा भामनज माइजु, आमा तफयका ठू ली आमा वा
सानी आमा र ीोरा र आफ्नी श्रीमती तफयकी
सासू र ज्वाँइको करणी भएमा तीन वषयदेत्ति ी
वषयसम्म कैद र तीस िजार रुपैयाँदेत्ति साठी
िजार रुपैयाँसम्म जररबाना,
(घ) िण्ड (क), (ि) वा (ग) मा ले त्तिएदे त्ति बािेक

आफ्नो वंशका सात पुस्तासम्मका अन्य नातामा
करणी भएमा िाँगो, नाता र पुस्ता समेत हवचार
गरी एक वषयदेत्ति तीन वषयसम्म कैद र दश िजार
रुपैयाँदेत्ति तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना।
(136)
२२१. थुनामा रिेको व्यत्तिसँग करणी गनय निुनेाः (१) कैद वा थुनामा
रिेको कुनै व्यत्तिसँग सरकारी कमयचारीले करणी गनय वा करणी
गनय अरु कसै लाई सं योग पारी ममलाई ठदई करणी गराउन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजम करणी गने वा गराउने

व्यत्तिलाई तीन वषयसम्म कैद सजाय िुनेी र त्यस्तो करणी यस
सं हिता वा अन्य कानून अनुसार पमन कसूर िुने रिेी भने सो
बमोत्तजमको सजायमा यस दफा बमोत्तजमको सजाय थप िुनेी।
२२२. आफ्नो सं रिण वा सुरिामा रिेको व्यत्तिसँग करणी गनय निुनेाः

(१) कसैले आफूले सं रिण वा सुरिा ठदएको वा आफ्नो
िेरहवचारमा रिेको कुनै व्यत्तिसँग करणी गनय वा करणी गनय
अरुलाई सियोग गनय वा िोस ठे गानमा नरिेको वा शारीररक वा
मानमसक रोग लागी उपचार वा पुनस्थायपना गने कुनै सं स्थामा
रात्तिएको कुनै व्यत्तिसँग त्यस्तो सं स्थाका पदामधकारी वा
ँ ै न।
कमयचारीले करणी गनय िुद

वषयसम्म कैद िुनेी र त्यस्तो करणी यस सं हिता वा अन्य कानून
अनुसार पमन कसूर िुने रिेी भने सो बमोत्तजम िुने सजायमा यस
दफाको सजाय थप िुनेी।
२२३. कायायलय वा पेशागत सेवा प्राप्त गने व्यत्तिसँग करणी गनय निुनेाः
(१) सरकारी वा मनजी कायायलयमा काययरत वा कुनै पेशागत सेवा
वा व्यावसाहयक कामको लामग सम्पकयमा आएको वा रिेको कुनै
व्यत्तिसँग त्यस्तो कायायलयमा काम गने कमयचारी वा त्यस्तो सेवा
उपलब्ध गराउने व्यत्तिले कायायलयको काम गदाय वा त्यस्तो सेवा
उपलब्ध गराउँदा वा गराउने स्थानमा करणी गनय वा करणी गनय
अरुलाई सियोग गनय िुँदैन।
(137)
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई चार

वषयसम्म कैद र चालीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी र
त्यस्तो करणी यस सं हिता वा अन्य कानून अनुसार पमन कसूर िुने
रिेी भने सो बमोत्तजम िुने सजायमा यस दफाको सजाय थप
िुनेी।
२२४. यौन दुव्ययविार गनय निुनेाः (१) कसैले कसै लाई यौन दुव्ययविार
गनय वा गराउनु िुँदैन।
(२) कसै ले आफ्नो पमत वा पत्नी बािेक अन्य व्यत्तिलाई

मनजको मञ्जुरी मबना करणीका आशयले समातेमा वा मनजको
सं वेदनशील अङ्ग ीोएमा वा ीु न प्रयास गरे मा, मनजको मभरी
पोशाक िोले मा वा िोल्ने प्रयास गरे मा, मनजले लगाउने मभरी
पोशाक लगाउन वा फुकाल्न कुनै हकमसमले बाधा अवरोध गरे मा
वा मनजलाई अस्वाभाहवक रूपमा कुनै एकान्त ठाउँमा लगेमा, यौन
सम्बन्धी आफ्नो अङ्ग मनजलाई ीु न, समाउन लगाएमा, मनजसँग
अत्तिल वा अन्य त्यस्तै प्रकारको शब्द मौत्तिक, मलत्तित वा
साङ्केमतक रूपमा वा हवद्युतीय माध्यमबाट प्रयोग गरे मा, अत्तिल त्तचर
वा तस्वीर दे िाएमा, यौनका आशयले त्तजस्क्याएमा वा िै रानी ठदएमा
वा मनजसँग अस्वाभाहवक, अवात्तछनीत वा अमयायठदत व्यविार गरे मा
मनजले यौन दुव्ययविार गरे को मामननेी।

२२५. बालयौन दुरुपयोग गनय निुनेाः (१) कसैले बालयौन दुरुपयोग गनय
ँ ै न।
(138)
(२) कसैले करणीका आशयले बालबामलकालाई

अस्वाभाहवक रूपमा एकान्तमा लगेमा, यौन सम्बन्धी मनजको अङ्ग
ीोएमा वा समातेमा, यौन सम्बन्धी आफ्नो अङ्ग मनजलाई ीु न वा
समाउन लगाएमा वा मनजसँग अन्य कुनै हकमसमको यौनजन्य
अस्वाभाहवक व्यविार गरे मा बालयौन दुरुपयोग गरे को मामननेी।

२२६. अप्राकृमतक मैथन

ु गनय निुनेाः (१) कसैले कसैको मञ्जुरी मबना
ु गनुय वा गराउनु िुँदैन।
अप्राकृमतक मैथन
स्पष्टीकरणाः यस उपदफाको प्रयोजनको लामग बालबामलकाले

ठदएको मञ्जुरीलाई मञ्जुरी मामनने ीै न।

(३) बालबामलका हवरुद्ध उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर

गने व्यत्तिलाई दफा २१९ बमोत्तजम सजाय िुनी
े ।
२२७. पशु करणी गनय निुनेाः (१) कसैले पमन पशु करणी गनुय वा गराउनु

गाईको करणी गरे वा गराएको भए दुई वषयसम्म कैद र बीस
िजार रुपैयाँसम्म जररबाना र अन्य पशु करणी गरे वा गराएको
भए एक वषयसम्म कैद र दश िजार रूपैंयाँसम्म जररबाना िुनेी।

२२७क.ममलापर गनय वा गराउन निुन:े (१) यस पररच्ीे द बमोत्तजम
करणी सम्बन्धी कसूर भएपमी पीमडत वा पीमडतको पररवारलाई

यौन हिं सा हवरुद्धका केिी ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७९ द्वारा थप।
(139)
कुनै प्रकारको डर, धाक, धम्की ठदई वा करकापमा पारी कुनै

हकमसमको ले नदे न गरी वा नगरी त्यस्तो कसूरमा उजुरी नगनय,
जािेरी नठदन वा अदालतमा उपत्तस्थत निुन मञ्जुर गराउन वा
कसूर गने व्यत्ति र पीमडत वा पीमडतको पररवारको सदस्यबीच
मेलममलाप वा ममलापर गराउन वा त्यसको लामग दबाब ठदन वा
प्रभावमा पानय िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने गराउने

िुनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर सावयजमनक पद

धारण गरे को व्यत्तिले गरे वा गराएमा मनजलाई उपदफा (२)
बमोत्तजम िुने सजायमा थप ी महिना कैद सजाय िुनेी।
(४) यस दफामा अन्यर जुनसुकै कुरा लेत्तिएको भए

तापमन कानून बमोत्तजम ममतयार वा दुरुत्सािन मामनने कसूरमा
सोिी बमोत्तजम मुद्दा चलाई सजाय िुनेी।
२२८. िमतपूमतय भराई ठदनु पनेाः 

दफा २२० र २२७ अन्तगयतको
कसूर बािेक यस पररच्ीे द बमोत्तजमको अन्य कसूरबाट पीमडत
व्यत्तिलाई 
जररबानाबाट प्राप्त िुने रकम समेत हवचार गरी
कसूरदारलाई सजाय मनधायरण गदाय मनजबाट मनामसब िमतपूमतय
भराई ठदनु पनेी र कसूरदारले जररबाना बापत पीमडत राित
कोषमा बुझाएको रकम समेत पीमडतलाई ठदनु पनेी।
 मुलक

यौन हिं सा हवरुद्धका केिी ऐनलाई संशोधन गने ऐन, २०७९ द्वारा सं शोमधत।
(140)

तर कसूरदारको कुनै सम्पत्ति नभई जबरजस्ती करणीको
कसूरबाट पीमडतले िमतपूमतय नपाउने दे त्तिएमा र प्रचमलत कानून
बमोत्तजमको पीमडत राित कोष स्थापना भईनसकेको अवस्थामा
अदालतले नेपाल सरकारको महिला तथा बालबामलका हवषय िेने
मनकायको नाममा िमतपूमतय स्वरुप उत्तचत रकम पीमडतलाई
भराइठदने गरी आदे श गनय सक्नेी र त्यसरी आदे श भएमा सो
कायायलयबाट िमतपूमतय बापतको रकम तत्काल पीमडतलाई
उपलब्ध गराउनु पनेी।
ु ै पमन
२२९. िदम्यादाः (१) दफा २२० अन्तगयतको कसूरमा जहिले सक
उजुर गनय सहकनेी।
(२) दफा २१९, २२१, २२२, २२३, २२४, २२५,२२६

को उपदफा (३) र दफा २२७क. को उपदफा (१) अन्तगयतको
कसूर बालबामलकाको हवरुद्ध भएकोमा त्यस्तो बालबामलका अठार
वषय पूरा भएको मममतले तीन वषयमभर, त्यस्तो कसूर पूणय अशि
अपाङ्गता भएका, सुस्त मनत्तस्थमत भएका वा सिरी वषयभन्दा बढी
उमेर भएका व्यत्तिका हवरुद्ध भएमा कसूर भएको मममतले तीन
वषयमभर र अन्यको िकमा त्यस्तो कसूर भएको मममतले दुई
वषयमभर र यस पररच्ीे द अन्तगयतको अन्य कसूरमा त्यस्तो कसूर
भएको कुरा थािा पाएको मममतले तीन महिना नाघेपमी उजुर
तर थुनामा रिेको वा मनयन्रणमा मलएको वा अपिरण

गरे को वा शरीर बन्धक मलएको व्यत्ति हवरुद्ध कसूर भएकोमा
थुना, मनयन्रण अपिरण वा शरीर बन्धकबाट मुत्ति पाएको मममतले
तीन महिना नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
मुलक
(141)
पररच्ीे द – १९
इलाज सम्बन्धी कसूर
२३०. इजाजत प्राप्त नगरे को व्यत्तिले इलाज गनय निुनेाः (१) त्तचहकत्सा
सम्बन्धी हवषयमा मनधायररत शैत्तिक योगयता प्राप्त गरे पमी कानून
बमोत्तजम अमधकार प्राप्त अमधकारीबाट इलाज गनयको लामग इजाजत
प्राप्त गरे को व्यत्तिले बािेक कसै ले कसैलाई त्तचहकत्सा सेवा ठदन,
कसै को मानव शरीरको कुनै अङ्गको त्तचरफार गनय, कुनै प्रकारको
औषमध िुवाउन वा िान मसफाररस गनय वा अन्य कुनै प्रकारले
ँ ै न।
इलाज गनय िुद

लामो अनुभवबाट इलाज सम्बन्धमा जानकारी राख्ने व्यत्तिले उत्तचत
िोमसयारी अपनाई सानो मतनो रोग लागेको हवरामीको मानव
अङ्गलाई कुनै िास प्रमतकूल असर नपने मामुली प्रकृमतको औषमध
िुवाउन वा सानोमतनो घाउ, िहटरा त्तचरफार गरी उपचार गनयमा
बाधा पुगने ीै न।

िुनेी।
(४) उपदफा (१) हवपरीत िुने गरी त्तचहकत्सा सेवा ठदँदा,

त्तचरफार गदाय वा औषमध िुवाउँदा कसैको ज्यान मनय गएमा
कसूरदारलाई जन्मकैद िुनी
े र अङ्गभङ्ग भएमा पन्र वषयसम्म कैद
िुनेी।
२३१. बदमनयत त्तचताई इलाज गनय निुनेाः (१) कसैले कसै को ज्यान माने
वा अङ्गभङ्ग गने मनयतले उपचार गनय, एक हकमसमको इलाज गनुय
पनेमा अको हकमसमको इलाज गनय वा कुनै औषमध िुवाउँदा वा
(142)
िान मसफाररस गदाय कसै को ज्यान मनय वा अङ्गभङ्ग िुन सक्ी भन्ने
जानीजानी वा सो थािा पाउनु पने मनामसब कारण भई त्यस्तो
औषमध िुवाउन वा िान मसफाररस गनय वा त्तचरफार गनय वा मानव
शरीरको कुनै एक अङ्गको त्तचरफार गनुय पनेमा अको अङ्ग त्तचरफार
गनय वा त्यस्तो अङ्ग बेकम्मा बनाउन वा शरीरबाट त्यसलाई अलग
गने काम गनय वा गराउन िुँदैन।


(क) कसै को ज्यान गएकोमा जन्मकैद,

(ि) कसै को अङ्गभङ्ग भएकोमा दफा १९२ बमोत्तजमको
सजाय।
२३२. लापरबािी वा िेलचेक्र्याइँ गरी इलाज गनय निुनेाः (१) कानून

बमोत्तजम इलाज गनय पाउने व्यत्तिले कसैको इलाज गदाय 
गम्भीर
लापरबािी वा िेलचेक्र्याइँ गरी इलाज गनय, औषमध िान ठदन वा
िान मसफाररस गनय वा त्तचरफार गनय िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कामबाट कसैको ज्यान मनय

गएमा वा अङ्गभङ्ग भएमा लापरबािीपूणय काम गरे को कारणबाट
ज्यान मरे मा वा अङ्गभङ्ग भएमा पाँच वषयसम्म कैद र पचास िजार
रुपैयाँसम्म जररबाना र िेलचेक्रयाइँ गरे को कारणबाट मरे कोमा वा
अङ्गभङ्ग भएकोमा तीन वषयसम्म कैद र तीस िजार रुपैयाँसम्म
२३३. मञ्जुरी मबना मानव शरीरमा परीिण गनय निुनेाः (१) कानून
बमोत्तजम इलाज गनय पाउने व्यत्तिले मानव शरीरमा कुनै इलाज
 मुलक
(143)
सम्बन्धी हवमध, त्तचरफार वा औषमध परीिण गनुय पदाय सम्बत्तन्धत

व्यत्ति र बालबामलका वा िोस ठे गानमा नभएको व्यत्ति भए
मनजको बाबु आमा वा सं रिकको मञ्जुरी नमलई र त्यस्तो व्यत्ति
वा बाबु आमा वा सं रिकलाई त्यस कुराको जानकारी नठदई
त्यस्तो काम गनुय वा गराउनु िुँदैन।

तर हवपद् वा सडक दुघट
य ना भएको वा सम्बत्तन्धत
व्यत्तिको बाबु, आमा वा सं रिकको तत्काल मञ्जुरी मलन नसहकने
वा सो कुराको जानकारी ठदन नसहकने अवस्थामा त्यस्तो व्यत्तिको
ज्यान जोगाउनको लामग तत्काल उपचार वा अङ्ग त्तचरफार गनय
कुनै बाधा पने ीै न।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजम परीिण गदाय त्यस्तो हवमध,

त्तचरफार वा औषमधको मानव शरीरमा िुन सक्ने असर समेतलाई
हवचार गरी िोमसयारीपूवक
य गनुय पनेी।
(३) कसैले अनुत्तचत आमथयक लाभ मलने वा महिलाको

गोपमनयता भङ्ग गने वा अन्य कुनै मनयतले कसै को शारीररक
ँ ै न।
परीिण गनुय वा अङ्ग पररवतयन गनुय वा गराउनु िुद
(४) उपदफा (१), (२) वा (३) हवपरीत परीिण गने,

गराउने व्यत्तिलाई तीन वषयसम्म कैद र तीस िजार रुपैयाँसम्म
(५) उपदफा (१), (२) वा (३) बमोत्तजमको कसूर गरे को

कारणबाट कसै को ज्यान मरे कोमा ज्यान मारे सरि र अङ्गभङ्ग
भएकोमा अङ्गभङ्ग गरे सरि सजाय िुनेी।
मुलक
(144)
२३४. जोत्तिमपूणय औषमध मबक्री हवतरण गनय निुनेाः (१) कानून बमोत्तजम
औषमध मबक्री हवतरण गनय पाउने व्यत्तिले इलाज गनय पाउने
इजाजत प्राप्त व्यत्तिको मसफाररस मबना कसैलाई मानव शरीरमा
गम्भीर असर िुने कुनै लागू औषध, हवषादी वा जोत्तिमपूणय औषमध
मबक्री हवतरण गनय िुँदैन।

२३५. औषमधमा ममसावट गनय वा ममसावट गरे को औषमध मबक्री गनय

निुनेाः (१) कसै ले जानीजानी औषमधको असर शून्य वा घटी वा
बदमलने वा िामनकारक िुने गरी कुनै औषमधमा ममसावट गनय वा
त्यसरी ममसावट भएको औषमध वा अन्य कुनै वस्तुलाई औषमध
भनी मबक्री गनय वा उपचारको मनममि कसै लाई ठदन वा कुनै
व्यत्तिलाई त्यस्तो औषमध सेवन गनय वा गराउन लगाउन िुँदैन।

े ाः–
(क) त्यस्तो औषमध सेवन गरे को कारणले ज्यान

मररसकेकोमा ज्यान मारे को सरि,
(ि) त्यस्तो औषमध सेवन गरे को कारणले ज्यान मनय

सक्ने गरी ितरा पुगेको वा पुगने सम्भावना
भएकोमा ज्यान माने उद्योग गरे सरि,
(ग) त्यस्तो औषमध सेवन गरे को कारणले शरीरको

कुनै अङ्गभङ्ग िुने वा सोको शत्ति िीण वा िरण
िुन सक्ने भएमा दश वषयसम्म कैद र एक लाि
(145)
(घ) िण्ड (क), (ि) वा (ग) को अवस्थामा बािेक

अन्य अवस्थामा पाँच वषयसम्म कैद र पचास
िजार रुपैयाँसम्म जररबाना।
२३६. म्याद नाघेको वा पूव य सावधानी नमलई औषमध मबक्री, हवतरण गनय
निुनेाः (१) कसैले कुनै मनत्तित समयावमधमभर प्रयोग गररसक्नु
पने औषमध सो म्याद नाघेपमी मबक्री गनय वा कुनै औषमध मबक्री
हवतरण गदाय कुनै िास पूव य सावधानी मलनु पनेमा त्यस्तो नमलई
मबक्री हवतरण गनय िुँदैन।

िुनेी।
२३७. एक औषमधलाई अको औषमध भनी मबक्री हवतरण गनय निुनेाः (१)
कानून बमोत्तजम औषमध मबक्री गनय पाउने व्यत्तिले औषमध मबक्री
हवतरण गदाय एक हकमसमको औषमधलाई तात्तत्त्वक रूपमा मभन्न
अको हकमसमको औषमध िो भन्ने जानीजानी वा थािा पाउनु पने
ँ ै न।
मनामसब कारण भई मबक्री हवतरण गनय िुद

२३८. झुट्टा प्रमतवेदन ठदन निुनेाः (१) कानून बमोत्तजम मानव रगत, मूर
वा िकार आठद प्रयोगशाला परीिण (प्याथोलोत्तजकल टे ष्ट) गनय
इजाजतपर प्राप्त व्यत्तिले त्यसरी परीिण गदाय झुट्टा वा गलत
प्रमतवेदन ठदन वा परीिणबाट प्राप्त तथ्यभन्दा फरक तथ्य उल्ले ि
गरी प्रमतवेदन ठदन िुँदैन।
(146)

िुनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको प्रमतवेदनको आधारमा

कसै लाई औषमध मसफाररस गरी सेवन गदाय, त्तचरफार गदाय वा
उपचार गदाय कसै को ज्यान मरे मा वा अङ्गभङ्ग भएमा त्यस्तो
प्रमतवेदन ठदने व्यत्ति कसूरदार मामननेी।
(४) उपदफा (३) बमोत्तजम कसूर गने वा गराउने

व्यत्तिलाई ज्यान मररसकेको भए ज्यान मारे सरि र अङ्गभङ्ग
भएको भए अङ्गभङ्ग गरे सरि सजाय िुनेी।
२३९. िमतपूमतय भराई ठदनु पनेाः यस पररच्ीे द बमोत्तजमको कसूर गरे को

कारणबाट कसै को ज्यान मरे मा वा अङ्गभङ्ग भएमा वा अन्य िामन,
नोक्सानी वा िमत पुगक
े ोमा कसूरदारबाट सम्बत्तन्धत पीमडतलाई र
पीमडतको मृत्यु भएकोमा मनजको िकवालालाई मनामसब िमतपूमतय
२४०. िदम्यादाः (१) दफा २३० को उपदफा (४), २३१, २३२, २३३
को उपदफा (४), २३५ र २३८ को उपदफा (४) बमोत्तजमको
कामबाट ज्यान मरे कोमा 
दफा १८७ को उपदफा (१) मा
उत्तल्लत्तित िदम्याद लागनेी।
(२) दफा २३० को उपदफा (१) अन्तगयतको कसूरमा

त्यस्तो कसूर भएको कुरा थािा पाएको मममतले एक वषय र यस
पररच्ीे द अन्तगयतको अन्य कसूरको िकमा त्यस्तो कसूर भए
गरे को मममतले ी महिना नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
 मुलक
(147)
पररच्ीे द – २०
चोरी तथा डाँका सम्बन्धी कसूर
ँ ै न।
२४१. चोरी गनय निुनेाः (१) कसैले चोरी गनय वा गराउन िुद
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग कसैले अन्य

व्यत्तिको स्वाममत्व, कब्जा, मनयन्रण वा त्तजम्मामा रिेको चल
सम्पत्ति आफ्नो बनाउने, उपभोग गने वा मलन िानका लामग
त्यस्तो व्यत्तिको मञ्जुरी मबना बेइमानीका मनयतले मलएमा वा स्थान
पररवतयन गरे मा मनजले चोरी गरे को मामननेी।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनका लामग,–
(क) “मञ्जुरी” भन्नाले मलत्तित वा मौत्तिक रूपमा

ठदइएको वा आचरणद्वारा व्यि भएको मञ्जुरी
(ि) अठार वषय नपुगेका बालबामलकाको वा िोस

ठे गानमा नभएको व्यत्तिको मञ्जुरीलाई मञ्जुरी
२४२. चोरी गरे मा िुने सजायाः (१) दे िाय बमोत्तजमको अवस्थामा चोरी
गने वा गराउने व्यत्तिलाई दुई वषयदेत्ति सात वषयसम्म कैद र बीस
िजार रुपैयाँदेत्ति सिरी िजार रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेीाः–
(क) कुनै सरकारी वा सावयजमनक सम्पत्ति वा कुनै

धाममयक स्थान वा दे वालयको सम्पत्ति चोरी गरे मा,
(ि) कुनै व्यत्तिलाई मादक पदाथय िुवाई वा लागू

पदाथय सेवन गराई वा अरु हकमसमले बेिोस गराई
कुनै सम्पत्ति चोरी गरे मा,
(148)
(ग) भूकम्प, आगलागी, बाढी, िू लदङ्गा वा यस्तै

प्रकृमतको अरु कुनै सङ्कटापन्न त्तस्थमत वा कुनै
य नाको मौका ीोपी कुनै सम्पत्ति चोरी गरे मा,
दुघट
(घ) आफू जुन कायायलय वा व्यत्तिको सेवामा रिेको

ी त्यस्तो कायायलय वा व्यत्तिको सम्पत्ति चोरी
गरे मा,
(ङ) मामनस वा वस्तु पररविनको लामग उपयोग भएको

कुनै सवारीमा चोरी गरे मा।
(२) उपदफा (१) मा ले त्तिएदे त्ति बािेक अन्य अवस्थामा

चोरी गने वा गराउने व्यत्तिलाई तीन वषयसम्म कैद र तीस िजार
२४३. नकबजनी चोरी गनय निुनेाः (१) कसैले नकबजनी चोरी गनय वा
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग कुनै घरमा सो

घरको मूल ढोका फोरी वा मूल ढोका बािेक अन्य कुनै बाटो,
स्थान वा तररका वा साधनबाट प्रवेश गरी चोरी गरे मा वा चोरी
गररसकेपमी मूल ढोका फोरी वा मूल ढोका बािेक अन्य कुनै
बाटो, स्थान वा तररका वा साधनबाट बाहिर मनस्केमा वा मनस्कने
उद्योग गरे मा मनजले नकबजनी चोरी गरे को मामननेी।

वषयदेत्ति पाँच वषयसम्म कैद र तीस िजार रुपैयाँदेत्ति पचास िजार
२४४. डाँका गनय निुनेाः (१) कसैले डाँका गनय वा गराउन िुँदैन।
(149)
(२) कसैले दे िाय बमोत्तजमको चोरी गरे मा मनजले डाँका

गरे को मामननेीाः–
(क) चोरी गनायका लामग वा चोरी गदाय वा चोरी गरे को

सम्पत्ति लै जान वा चोरी गरे पमी पक्राउबाट
बच्नका लामग कुनै व्यत्तिको ज्यान मलएमा वा
मनजलाई 
गम्भीर चोट पुर्याएमा वा बाँधीाँद वा
थुनीे क गरे मा वा सो कुराको उद्योग गरे मा वा
तत्कालै कुनै व्यत्तिको ज्यान मलने वा मनजलाई

गम्भीर चोट पुर्याउने डररास दे िाएमा वा
जोत्तिमी िातिमतयार साथमा मलई चोरी गरे मा,
(ि) तत्कालै कसै को ज्यान मलने वा कसैलाई चोट

पुर्याउने वा मनयन्रणमा मलने डररास दे िाई वा
आपरामधक लाभ मलई कुनै रकम वा आमथयक
लाभ प्राप्त गरे मा,
(ग) बाटो घाटो, एकान्त स्थल वा जङ्गलमा ढु की डर,

रास दे िाई जोत्तिमी िातिमतयार प्रयोग गरी वा
सो प्रयोग गने धम्की ठदई वा चोरी गरे मा।
(घ) तीन जना वा तीन जनाभन्दा बढीको जमात भई

चोरी गरे मा।

े ाः–
(क) उपदफा (२) को िण्ड (क) वा (ि)

बमोत्तजमको कसूर भए सात वषयदेत्ति चौध वषयसम्म
 मुलक
(150)
कैद र सिरी िजार रुपैयाँदेत्ति एक लाि चालीस

(ि) उपदफा (२) को िण्ड (ग) वा (घ) बमोत्तजमको

कसूर भए पाँच वषयदेत्ति दश वषयसम्म कैद र
पचास िजारदे त्ति एक लाि रुपैयाँसम्म जररबाना।
२४५. चोरीमा प्रयोग िुने औजार मलई हिँड्न निुनेाः (१) कसैले चोरी गने
वा डाँका गने मनयतले चोरी वा डाँकामा प्रयोग िुन सक्ने औजार,
मालसामान, िातिमतयार, नक्कली साँचो, पञ्जा, भर्याङ्ग आठद साधन
मलई कसै को घर पररसरमा हिँड्न वा प्रवेश गनय वा प्रवेश गने
उद्योग गनय िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजम हिँडने, प्रवेश गने वा प्रवेश गने

उद्योग गने व्यत्तिले अन्यथा प्रमात्तणत भएकोमा बािेक चोरी गने
मनयतले हिँडेको, प्रवेश गरे को वा प्रवेश गनय उद्योग गरे को

२४६. बगली मानय निुनेाः (१) कसै ले बगली मानय वा मानय लगाउन
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग कसै ले पैदल

हिँमडरिेको, सवारी साधनमा यारा गरररिेको वा कुनै सावयजमनक
स्थानमा रिेको व्यत्तिले थािा पाउने वा नपाउने गरी मनजको
बगली वा मनजको साथमा रिेको थैली, झोला वा अन्य कुनै
हकमसमको साधनमा रिेको नगद वा धनमाल मलएमा मनजले बगली
मारे को मामननेी।
(151)
तर दश िजार रुपैयाँ नगद वा दश िजार रुपैयाँभन्दा बढी

मूल्य भएको धनमाल बगली मारे को भए दफा २४१ बमोत्तजमको
कसूर गरे को मामननेी।

बमोत्तजमको सजाय िुनेीाः
(क) पहिलो पटक बगली मारे को भए एक महिनासम्म

कैद वा मबगो बमोत्तजम जररबाना वा दुवै सजाय,
(ि) दोस्रो पटकदे त्ति पटक्कै हपच्ीे दुई महिनासम्म कैद

वा मबगो बमोत्तजम जररबाना कैद वा दुवै सजाय।
२४६क.थप सजाय गरी िमतपूमतय भराईनेाः (१) कानून बमोत्तजम आवश्यक


वस्तु मामनने कुनै सरकारी, सावयजमनक वा मनजी वस्तु वा सम्पत्ति

चोरी गने वा चोरी गरी प्राप्त गरे को बस्तु वा सम्पत्ति जानीजानी
हकन्ने वा बेच्ने कायय गने व्यत्तिलाई यस पररच्ीे द बमोत्तजमको
कसूरमा िुने सजायमा थप एक वषय कैद वा दश िजार रुपैयाँसम्म
े ।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको वस्तु वा सम्पत्तिको िामन,

नोक्सानी भइसकेको रिेी भने त्यसको हवगो बमोत्तजमको िमतपूमतय
समेत कसूरदारबाट भराउनु पनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्ति यहकन

भएकोमा सोिी व्यत्ति र त्यस्तो व्यत्ति यहकन नभएकोमा त्यस्तो
काम गनय उक्साउने वा आदे श ठदने व्यत्तिले कसूर गरे को
मुलक
(152)
२४७. मबगो भराउनु पनेाः (१) यस पररच्ीे द बमोत्तजमको कसूर गने


कसूरदारबाट त्यस्तो कसूरको मबगो भएमा मबगो जफत गरी

सम्पत्ति धनीलाई भराई ठदनु पनेी। कसूरदारले मबगोको सम्पत्ति
मामससकेको भए त्यस्तो मबगोको मूल्य बराबरको सम्पत्ति धनीलाई

(२) उपदफा (१) बमोत्तजम मबगो भराउँदा बरामद भई
आएको माल मध्ये त्तचन्िले वा प्रमाणबाट यसको भन्ने ठिरे को
जमत जसको िो उसैलाई भराई ठदई अरुधनी पिा नलागेको माल
धरौट रािी तीनमहिनाको अवमध ठदई सूचना जारी गनुय पनेी र सो
अवमधमा कसैले मलन आयो र चोरीको दरिास्तमा ले त्तिएको
मालसँग ममल्न आयो भने सम्बत्तन्धत मालधनीलाई हफताय ठदनु
पनेी। त्यसरी मालवस्तु मलन आएन वा दरिास्तको मालमा
ममले न भने पहिले पक्री ल्याउने धनीलाई साबूत भराई बढ्ता भए
अरु कायम गराइसकेको धनीलाई दामासािीको हिसाबले भराई
ठदई बढी भए मललाम गरी सरकारी कोषमा दात्तिला गनुय पनेी।
२४८. िदम्यादाः दफा २४५ र २४६ अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर

भए गरे को मममतले तीन महिनामभर र यस पररच्ीे द अन्तगयतको
अन्य कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको कुरा थािा पाएको मममतले ी
पररच्ीे द – २१
ठगी, आपरामधक हवश्वासघात तथा आपरामधक लाभ (एक्सटसयन) सम्बन्धी
कसूर
२४९. ठगी गनय निुनाःे (१) कसै ले ठगी गनय वा गराउन िुँदैन।

कुनै कुराको हवश्वास ठदलाएकोमा सो बमोत्तजम नगरी वा फकाई,
(153)
झुक्याई वा अन्य कुनै हकमसमले धोका ठदई कुनै काम गरी वा

य कुनै
गनयबाट रोकी त्यस्तो व्यत्ति वा अन्य कसैलाई बेइमानीपूवक
हकमसमको िामन, नोक्सानी वा िमत पुर्याएमा वा आफ्नो वा अरु
कसै को लामग कुनै लाभ प्राप्त गरे मा मनजले ठगी गरे को मामननेी।
स्पष्टीकरणाः ठगीबाट पीमडत व्यत्तिले ठगी गने व्यत्तिबाट कुनै

मलित गराएको रिेी भने त्यस हवषयमा मलित बमोत्तजम िुनेी।

(क) भ्रष्टाचार िुनेमा बािेक नेपाल सरकार वा नेपाल

सरकारको पूणय वा अमधकांश स्वाममत्व वा
मनयन्रणमा भएको कुनै सं स्थालाई ठगी गरे मा
दश वषयसम्म कैद र एक लाि रुपैयाँसम्म
(ि) आफ्नो नाम, दजाय, पदवी, योगयता ढाँटी ठगी गरे मा


कुनै हकमसमले ठगी गरे मा सात वषयसम्म कैद र
सिरी िजार रुपैयाँसम्म जररबाना।
(४) बालबामलका, िोस ठे गानमा नरिेको व्यत्ति, असिाय,

मनरिर वा पचििर वषय मामथको व्यत्तिलाई ठगी गरे कोमा
उपदफा (३) मा लेत्तिएको सजायमा थप एक वषयसम्म कैद सजाय
िुनेी।
(154)

२४९क.अनुत्तचत लेनदे न गनय निुन)े :१ (कसै ले अनुत्तचत ले नदे न गनय वा
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग घरसारमा कसैले

दे िायका काम गरे मा अनुत्तचत लेनदे न गरे को वा गराएको
मामननेीाः-
(क) ले नदे न नभएको वा नगरे को रकम ठदएको भनी
मलित तयार गने,
(ि) ले नदे न गरे को वास्तहवक रकमभन्दा बढी रकमको
मलित तयार गने,
(ग) ले नदे न गदायकै बित ब्याज रकम समेत सावाँमा
जोडी मलित तयार गने,
(घ) ब्याजलाई सावाँमा जोडी नयाँ मलित तयार गने,
(ङ) ऋणीले मतरे बुझाएको रकमको भरपाई नठदने वा
मलित नबनाउने,
(च) ऋणको सावाँभन्दा बढी ब्याज मलने,
(ी) ऋण असुलीको लामग कुनै प्रकारको शारीररक वा
मानमसक िामन िुने गरी धम्की ठदने वा हिं सा वा
शोषण गने, वा
(ज) अनुत्तचत लेनदे नको आधारमा ऋणीको अचल
सम्पत्तिको िक िस्तान्तरण गरी मलने।
(३) यो दफा प्रारम्भ ु त्तघ
िुनअ भएको ले नदे नको
कारोबारको आधारमा कसैले उपदफा (२) बमोत्तजमको काम
गनय, गराउन वा अनुत्तचत ले नदे नको रकम असुल उपर गनय
ँ ै न।
ऋणीलाई िै रानी पुर्याउनु िुद
(४) उपदफा (१) वा (३) बमोत्तजमको कसुर गने वा
गराउने व्यत्तिलाई कसुरको गम्भीरता िेरी सात वषयसम्म कैद र
सिरी िजार रूपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।

ु ी सं हिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई सं शोधन गने ऐन, २०80 द्वारा थप।
मुलक
(155)
(५) अनुत्तचत ले नदे नको कसुर गने कसुरदारले त्यस्तो

ले नदे नको आधारमा ऋणीबाट रकम वा अन्य कुनै चल सम्पत्ति
मलएको रिेी भने कारोबार भएको वास्तहवक रकम र कानून
बमोत्तजमको ब्याज मनजलाई ठदलाई बाँकी रकम वा अन्य चल
सम्पत्ति सम्बत्तन्धत ऋणीलाई कसुरदारबाट भराइठदनु पनेी।
(६) अनुत्तचत ले नदे नको आधारमा ऋणीको अचल
सम्पत्तिको िक िस्तान्तरण भएको ठिर भएमा त्यस्तो िक
िस्तान्तरण बदर िुनी
े ।
२५०. ठे क्का वा करारको काममा फरक पानय निुनाःे (१) मनमायण सम्बन्धी
काम वा अन्य कुनै काम गने त्तजम्मेवारी मलएको व्यत्तिले वा
मनजको तफयबाट काम गने कुनै व्यत्तिले बेइमानीका मनयतले
मनधायररत मापदण्ड वा गुणस्तरको माल प्रयोग नगरी वा प्रयोग िुने
मालको पररमाण घटीबढी पारी वा अन्य कुनै हकमसमबाट मनधायररत
गुणस्तरभन्दा फरक पारी मनमायण कायय वा अन्य काम गनय वा
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कसूर गने व्यत्तिलाई दश

वषयसम्म कैद र एक लाि रुपैयाँसम्म जररबाना िुनेी।
(३) कुनै माल, वस्तु वा सेवा आपूमतय गने त्तजम्मेवारी भएको

व्यत्ति वा मनजको तफयबाट काम गने कुनै व्यत्तिले बेइमानीका
मनयतले कमसल वा घटी पररमाणका माल, वस्तु वा सेवा आपूमतय
गनय वा अन्य कुनै हकमसमबाट तोहकएको भन्दा फरक गुणको
माल, वस्तु वा सेवा उपलब्ध गराउनु िुँदैन।

व्यत्तिलाईय पाँच वषयसम्म कैद र पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
िुनेी।
(156)
२५१. सम्पत्तिको आपरामधक उपयोग गनय निुनेाः (१) कसै ले सम्पत्तिको

आपरामधक उपयोग गनय वा गराउन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनका लामग कसैले दे िायको

काम गरे मा मनजले सम्पत्तिको आपरामधक उपयोग गरे को
(क) अकायको सम्पत्ति बेइमानीको मनयतले कब्जा गरी

उपयोग गरे मा, िामन, नोक्सानी वा हिनाममना गरे मा
वा सम्बत्तन्धत व्यत्तिको मञ्जुरी मबना भाडामा
लगाएमा वा बेचमबिन गरे मा,
तर कुनै जगगाको वास्तहवक सँमधयारले

भुलवश सामान्य रूपमा साँध सीमाना ममच्ने गरी
कसै को सम्पत्ति उपयोग गरे कोमा यस िण्ड
बमोत्तजमको कसूर मामनने ीै न।
(ि) बेवाररसी सम्पत्ति पाउने व्यत्तिले त्यस्तो

सम्पत्तिको धनी थािा भएर वा त्यस्तो सम्पत्तिको
धनी थािा िुँदा िुँदै वा थािा पाएपमी पमन
मनामसब समयमभर त्यस्तो धनीलाई त्यस्तो
सम्पत्ति हफताय नगरी वा सम्पत्ति हफताय मलन सूचना
नठदई वा त्यस्तो सम्पत्तिको धनीलाई उत्तचत
म्यादसम्म नपिी बेइमानीपूवक
य त्यस्तो सम्पत्ति
आफ्नो मनममि उपयोग गरे मा वा कुनै प्रकारले
रूपान्तरण गरे मा।
तर उत्तचत प्रयास गदाय पमन सम्पत्तिको

धनी पिा नलागेमा वा सूचना ठदएको उत्तचत
म्यादमभर सम्पत्ति धनी सम्पत्ति हफताय मलन
(157)
नआएमा सम्पत्ति पाउने व्यत्तिले सो सम्पत्ति

आफ्नो मनममि असल मनयतले उपयोग गरे मा यस
दफा बमोत्तजमको कसूर गरे को मामनने ीै न।

व्यत्तिलाईय दे िाय बमोत्तजम सजाय िुनेीाः–
(क) कुनै व्यत्तिको मृत्यु िुँदाको बित मनजको

कब्जामा रिेको सम्पत्ति मनजको कानून
बमोत्तजमको िकवालाको कब्जामा नपदै त्यस्तो
सम्पत्तिको आपरामधक उपयोग गरे मा वा
बालबामलका, मानमसक वा शारीररक अस्वस्थताले
िोस ठे गानमा नरिेको व्यत्ति वा पचििर वषय
मामथका व्यत्तिको सम्पत्तिको आपरामधक उपयोग
गरे मा तीन वषयसम्म कैद वा तीस िजार
रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय,
(ि) िण्ड (क) मा लेत्तिएदे त्ति बािेक अन्य अवस्थामा

सम्पत्तिको आपरामधक उपयोग गरे को भए एक
वषयसम्म कैद वा दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना
वा दुवै सजाय।
(४) यस दफा बमोत्तजम आपरामधक उपयोग गरे को सम्पत्ति

हफताय गनय सहकने अवस्थामा रिेी भने त्यसरी उपयोग गने
व्यत्तिले त्यस्तो सम्पत्तिको धनी वा मनजको मृत्यु भइसकेको भए
मनजको नत्तजकको िकवालालाई हफताय गनुय पनेी।
२५२. आपरामधक हवश्वासघात गनय निुनेाः (१) कसै ले आपरामधक

हवश्वासघात गनय वा गराउन िुँदैन।
(158)

कुनै काम गरे मा मनजले आपरामधक हवश्वासघात गरे वा गराएको
(क) आफ्नो त्तजम्मा वा सं रिणमा रिेको अकायको

सम्पत्ति बेइमानीपूवक
य आफ्नो मनममि प्रयोग गरे मा
वा कुनै प्रकारले रूपान्तरण गरे मा वा त्यस्तो
सम्पत्तिको उपयोग तत्सम्बन्धी करार वा शतयनामा
वा कानून हवपरीत बेइमानीपूवक
य आफ्नो मनममि
उपयोग गरे मा वा अरु कसै लाई उपयोग गनय
ठदएमा वा िक टु टाई अरुलाई ठदएमा वा
ठदलाएमा,
(ि) अकायको कुनै काम कारोवार गने त्तजम्मा मलएको

वा कानूनी कतयव्य पालन गनुय पने त्तजम्मेवारी
भएको व्यत्तिले वा कुनै काम कारोबारका
सम्बन्धमा अकायको प्रमतमनमधको रूपमा काम गने
व्यत्तिले आफू वा अरु कसैलाई फाइदा
पुर्याउनको लामग आफ्नो कतयव्यको हवपरीत कुनै
काम गरी त्यस्तो व्यत्तिलाई कुनै िामन, नोक्सानी
वा िमत पुर्याएमा।

(क) कुनै सं स्थाको व्यवस्थापक, प्रबन्धक, कमयचारी वा

प्रमतमनमधको िै मसयतले कुनै व्यत्तिले वा कुनै
सम्पत्ति एक ठाउँबाट अको ठाउँमा पुर्याइठदने वा
गोदाम वा अन्य कुनै ठाउँमा सुरत्तित साथ राख्ने
(159)
त्तजम्मा मलएको वा त्यस्तो गने कानूनी कतयव्य

भएको व्यत्तिले आपरामधक हवश्वासघात गरे मा
(ि) िण्ड (क) मा ले त्तिएदे त्ति बािेक अरु कसैले

आपरामधक हवश्वासघात गरे मा तीन वषयसम्म कैद
वा तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै
सजाय।
२५३. आपरामधक लाभ (एक्सटसयन) मलन निुनेाः (१) कसैले आपरामधक

लाभ (एक्सटसयन) मलन वा मलन लगाउन िुँदैन।
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग कसैले कुनै

व्यत्तिलाई मनजको वा अरु कसै को कुनै िमत पुर्याउने डर रासमा
पारी मनजबाट बेइमानीपूवक
य आफ्नो वा अरु कसैको लामग कुनै
लाभ उठाएमा वा त्यस्तो लाभ उठाउने मनयतले कुनै काम गराएमा
वा मनजलाई कुनै काम गनयबाट रोकेमा आपरामधक लाभ मलएको

े ाः–
(क) आपरामधक लाभ मलने मनयतले कसै को ज्यान

मलने, अङ्गभङ्ग गने वा गम्भीर चोट पुर्याउने डर
वा रास दे िाएमा सात वषयसम्म कैद र सिरी
(ि) कसै को व्यवसायमा गैरकानूनी तररकाले कुनै िमत

पुर्याउने वा चरररमा झुटो दोष लगाउने मनयतले
(160)
डर, रास दे िाई आपरामधक लाभ मलएमा तीन

वषयसम्म कैद र तीस िजार रुपैयाँसम्म जररबाना,

अवस्थामा आपरामधक लाभ मलएमा एक वषयसम्म
कैद र दश िजार रुपैयाँसम्म जररबाना।
२५४. िमतपूमतयाः यस पररच्ीे द बमोत्तजमको कसूरबाट कसैलाई िामन,

नोक्सानी पुगेको रिेी भने त्यस्तो कसूरदारबाट मबगो िुलेकोमा
मबगो असुल गरी पीमडतलाई भराई ठदनु पनेी र मबगो निुलेकोमा
पीमडतलाई मनामसब िमतपूमतय भराई ठदनु पनेी।
२५५. िदम्यादाः यस पररच्ीे द अन्तगयतका कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको

कुरा थािा पाएको मममतले एक वषय नाघे पमी उजुर लागने ीै न।
पररच्ीे द – २२
मुरा सम्बन्धी कसूर
२५६. िोटा मुरा बनाउन निुनेाः (१) कसैले िोटा मुरा बनाउन वा
बनाउने उद्योग गनय िुँदैन।

व्यत्तिलाई मुराको पररमाण र मूल्य हवचार गरी पाँच वषयदेत्ति दश
वषयसम्म कैद र पचास िजार रुपैयाँदेत्ति एक लाि रुपैयाँसम्म
(क) “मुरा” भन्नाले सबै हकमसमको करे न्सी नोट, पोस्टल

अडयर, पोस्टल नोट, मनी अडयर, चेक, ड्राफ्ट, राभलसय
चेक, प्रतीतपर, हवमनमयपर, प्रमतज्ञापर, क्रेमडट काडय
सम्झनु पीय र सो शब्दले बैङ्कले आवश्यकता
(161)
अनुसार सावयजमनक सूचना प्रकाशन र प्रसारण गरी

तोहकठदएको अन्य यस्तै प्रकारका मौठरक
उपकरण समेतलाई जनाउँी।
(ि) “िोटा मुरा” भन्नाले नेपाल सरकार वा नेपाल राष्ट्र

बैङ्क वा हवदे शी सरकार वा अमधकार प्राप्त हवदे शी
सं स्थाले मनकाले को िो भन्ने भान पाने वा हवश्वास
िुने गरी अनमधकृत रूपमा बनाएको वा नक्कली मुरा
२५७. िोटा मुरा चलन गनय निुनेाः (१) कसै ले िोटो मुरा िो भन्ने
जानीजानी सद्दे सरि चलन गने मनयतले त्यस्तो मुरा िररद वा
मबक्री गनय, मनकासी वा पैठारी गनय, ले नदे न गनय, सद्दे सरि चलनमा
ल्याउन वा त्यसको उद्योग गनय वा आफूसँग राख्न िुद
ँ ै न।

िुनेी।
२५८. िोटा मुरा बनाउने सामान बनाउन, राख्न वा ममयत गनय निुनेाः (१)
िोटा मुरा बनाउन वा बनाउने काममा प्रयोग िुन्ी भन्ने
जानीजानी वा हवश्वास गने मनामसब कारण भई कसैले कुनै औजार
वा अन्य कुनै सामान बनाउन, ममयत गनय, िररद मबक्री गनय, ठदन
मलन वा मनकासी वा पैठारी गनय वा आफूसँग राख्न िुद
ँ ै न।

िुनेी।
२५९. मापदण्ड हवपरीत मुरा बनाउन निुनेाः (१) प्रचमलत कानून

बमोत्तजम मुरा बनाउने अमधकार पाएको कुनै अमधकारी वा
(162)
व्यत्तिले जानीजानी कानूनद्वारा मनधायररत मापदण्ड हवपरीत िुने गरी

मुरा बनाउन, मुरा बनाउने शतय बन्दे ज हवपरीत मुरा बनाउन,
बनाउनु पनेभन्दा बढी पररमाणमा मुरा बनाउन वा त्यसरी फरक
पारी बनाउने मनयतले कुनै काम गनय वा त्यसबाट आफूलाई वा
अरु कसै लाई लाभ पुर्याउन वा त्यस्तो काममा सियोग पुर्याउन

िुनेी।
२६०. मुरा बनाउने औजार बाहिर लै जान निुनेाः (१) कानून बमोत्तजम
अमधकार प्राप्त अमधकारीको आदे शले बािेक कसै ले मुरा बनाउने
यन्र वा उपकरण वा अन्य सामिी मुरा बनाउने ठाउँबाट बाहिर
ँ ै न।
लै जान िुद

िुनेी।
२६१. मुराको तौल घटाउन वा रूप वदल्न निुनाःे (१) सद्दे सरि
व्यविारमा चलाउने मनयतले वा सो िुन सक्ी भन्ने जानीजानी
कसै ले धातुबाट बनेको मुराको तौल घटाउन वा धातुको अंश
फरक पानय वा एक हकमसमको मुरालाई अको हकमसमको मुरा िो
भन्ने भान पाने गरी मनकासी वा पैठारी गनय वा आफूसँग राख्न

िुनेी।
(163)
२६२. रोक लगाइएको मुरा चलन चल्तीमा ल्याउन निुनाःे (१) चलन
चल्तीमा रिेको मुरालाई चलन चल्तीमा ल्याउन रोक लगाउने गरी
कानून बमोत्तजम अमधकार प्राप्त अमधकारीको आदे श भएकोमा
त्यस्तो आदे श प्रमतकूल िुने गरी त्यसरी रोक लगाइएको मुरा
चलन चल्तीमा ल्याउन, ले नदे न गनय वा राख्न िुँदैन।

वा दुवै सजाय िुनेी र त्यसरी चलन चलाएको, ले नदे न गरे को वा
रािेको मुरा समेत जफत िुनेी।

२६२क.अभौमतक मुराको प्रयोग गनय निुने: (१) नेपाल राष्ट्र बैङ्कले
जारी गने मुरा बािेक कसैले पमन नेपालमा प्रयोग गने, गराउने वा
नेपालमभर वा बाहिरको व्यावसाहयक कारोबारको भुिानी मलने,
ठदने वा हिसाब ममलान गने वा अन्य कुनै प्रयोजनको लामग मुराको
नाम मलई वा नमलई अभौमतक (भचअुय ल) मुराको उत्पादन, मबक्री,
कारोबार, सटिी वा स्थानान्तरण गनय, राख्न (िोल्ड गनय) वा त्यस्तो
मुरा जारी वा िस्तान्तरण गनय वा गराउन िुँदैन।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग "अभौमतक (भचअुय ल)

मुरा" भन्नाले हक्रप्टोिाफी वा अन्य कुनै तररकाले मसजयना वा
उत्पादन गररएको हवद्युतीय माध्यमबाट मूल्य दशायउने वा मूल्यको
प्रमतमनमधत्व गने व्यापाररक हक्रयाकलापमा मित्व वा उपादे यता
रिेको वा मूल्य वा िाताको एकाइमा सत्तित वा भण्डारण गनय
सहकने सूचना, कोड वा सङ्केत नम्बर, टोकन, हक्रप्टो करे न्सी वा
यस्तै हकमसमको भचअुय ल सम्पत्ति सम्झनु पीय।

(164)
(२) उपदफा (१) हवपरीत कसैले कुनै व्यावसाहयक

कारोबारको वास्तहवक हिसाब हकताब नदे त्तिने गरी सो
सम्बन्धी रकम कुनै पमन माध्यमबाट भुिानी मलने ठदने गनुय
(३) कसैले उपदफा (१) वा (२) बमोत्तजमको कसूर गरे मा

मबगो र सोबाट बढे वा बढाएको सम्पत्ति समेत जफत गरी
पाँच वषयसम्म कैद र मबगो बमोत्तजम जररबाना िुनी
े ।
२६३. बैङ्क नोट वा मसक्का जलाउन, गाल्न, च्यात्न वा बैङ्क नोटमा ले ख्न
निुनेाः (१) अमधकार प्राप्त अमधकारीको आदे श मबना कसै ले
मुराको रूपमा िाह्य भएको बैङ्क नोट वा मसक्कालाई जलाउन
वा त्यसलाई काम नलागने गरी गाल्न वा च्यात्न िुँदैन।
ँ ै न।
(२) कसैले बैङ्क नोटमा ले ख्न वा कोनय िुद

गराउने व्यत्तिलाई तीन महिनासम्म कैद र पाँच िजार रुपैयाँसम्म
२६४. झुरो बैङ्क नोट दुरुपयोग गनय निुनेाः (१) मुराको रूपमा िाह्य
भएको बैङ्क नोट झुरो भई वा अिर, त्तचह्न वा आकार नत्तचमनने भई
वा अन्य कुनै कारणले चलन चल्तीमा ल्याउन निुने भई सडाउने
वा जलाउने ठिर भएका झुरा नोटिरु कानून बमोत्तजम अमधकार
प्राप्त अमधकारीको आदे शले जलाउने वा सडाउने कतयव्य भएको
व्यत्तिले त्यस्तो बैङ्क नोट चलन चल्तीमा ल्याउन वा त्यसबाट
कुनै हकमसमको लाभ पाउने वदमनयतले नजलाई वा नसडाई राख्न
वा कसै लाई ठदन िुँदैन।
(165)

िुनेी।
२६५. जफत िुनेाः यस पररच्ीे द बमोत्तजमको कसूर गनय प्रयोग भएको

मुरा, औजार, उपकरण वा यन्र र त्यससँग सम्बत्तन्धत सामिी
जफत िुनी
े ।
२६६. िदम्यादाः यस पररच्ीे द अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको

कुरा थािा पाएको मममतले एक वषय नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
पररच्ीे द – २३
हटकट सम्बन्धी कसूर
२६७. िोटा हटकट बनाउन वा चलन गनय निुनाःे (१) कसै ले सद्दे सरि
चलन गने मनयतले िोटा हटकट बनाउन वा बनाउने उद्योग गनय,
िररद मबक्री गनय, ले नदे न गनय वा मनकासी वा पैठारी गनय वा सद्दे
सरि चलन गनय वा त्यस्तो गनय उद्योग गनय वा आफूसँग राख्न
(क) “हटकट” भन्नाले िुलाक हटकट वा मलितमा

टाँमसने राजस्व सम्बन्धी अन्य हटकट सम्झनु पीय
र सो शब्दले िाम, िुलाक पर वा अरु कुनै
वस्तुमा लगाइएको वा ीाहपएको हटकटको मनस्सा
वा हटकटको प्रयोजनका लामग प्रयोग िुने त्तस्टकर
समेतलाई जनाउँी।
(ि) “िोटा हटकट” भन्नाले िण्ड (क) मा उल्लेि

गररए बमोत्तजमको हटकट िो भन्ने भान पाने गरी
(166)
अनमधकृत रूपमा बनाएको नक्कली हटकट सम्झनु

पीय र सो शब्दले एकपटक प्रयोग भइसकेको
हटकट समेतलाई जनाउँी।

िुनेी।
२६८. िोटा हटकट बनाउने औजार िररद, मबक्री, ममयत इत्यादी गनय
निुनेाः (१) िोटा हटकट बनाउने काममा प्रयोग िुन्ी भन्ने
जानीजानी वा हवश्वास गनुय पने मनामसब कारण भई कसै ले कुनै
औजार वा अन्य कुनै सामान बनाउन, ममयत गनय, िररद मबक्री गनय,
ले नदे न गनय वा आफूसँग राख्न िुँदैन।

िुनेी।
२६९. प्रयोग भएको हटकट पुनाः प्रयोगमा ल्याउन निुनेाः (१) एक पटक
प्रयोग भइसकेको हटकट िो भन्ने जानीजानी त्यस्तो हटकट कसैले
पुनाः सद्दे सरि प्रयोग गनय, सद्दे सरि प्रयोग गने मनयतले हटकटमा
लागेको ीाप वा त्तचह्न मेट्न, िुकयन वा उडाउन वा त्यसको उद्योग

२७०. सावयजमनक मलितमा प्रयोग भएको हटकट उप्काउन निुनेाः (१)

कसै ले कुनै सावयजमनक मलितमा प्रयोग भएको कुनै हटकट
उप्काउन वा उप्काउने उद्योग गनय िुँदैन।
(167)

२७१. जफत िुनेाः यस पररच्ीे द बमोत्तजमको कसूर गनय प्रयोग भएको

हटकट, औजार, उपकरण वा त्यससँग सम्बत्तन्धत सामिी जफत
िुनेी।
२७२. िदम्यादाः यस पररच्ीे द अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको

कुरा थािा पाएको मममतले एक वषय नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
पररच्ीे द–२४
नापतौल सम्बन्धी कसूर
२७३. नाप्ने वा तौलने साधन नक्कली बनाउन वा चलन गनय निुनेाः (१)
कसै ले नाप्ने, तौलने वा गुणस्तर मनधायरण गने कुनै साधन मनधायररत
स्तरभन्दा घटी बढी िुने गरी बनाउन वा बनाउन लगाउन वा
त्यसरी बनाएको नाप्ने, तौलने, गुणस्तर मनधायरण गने साधन
जानीजानी सक्कली सरि चलन गनय वा चलन गने मनयतले राख्न वा
मबक्री गनय वा त्यस्तो साधनमा लगाउने ीाप वा टाँचा नक्कली
बनाउन वा नाप्ने, तौलने वा गुणस्तर मनधायरण गने साधनको ीाप
वा टाँचा मबगानय वा अको कुनै साधनको मद्दतले त्यस्तो साधनको
नाप्ने, तौलने वा गुणस्तर मनधायरण िमतामा प्रभाव पानय वा त्यस्तो
साधनमा नक्कली ीाप वा टाँचा लगाउन वा अन्य कुनै उपायद्वारा
चलन चल्तीको नाप वा तौललाई घटी बढी िुन सक्ने बनाउन
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग “नाप्ने, तौलने वा

गुणस्तर मनधायरण गने साधन” भन्नाले कुनै वस्तु वा सेवाको इकाई,
गुण वा पररमाण वा त्यस्तो वस्तु वा सेवाको शुद्धता वा स्तर वा
(168)
कुनै वस्तुको इकाई मनधायरण गनय कानून बमोत्तजम चलन चल्तीमा

रिेको साधन सम्झनु पीय।

िुनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजम बनाएको, चलन चल्तीमा

ल्याएको साधन, त्यसलाई बनाउने वा ममयत गने औजार समेत
जफत िुनी
े ।
२७४. नाप्ने, तौलने वा गुणस्तर मनधायरण गने साधन कपटपूणय प्रयोग गनय
निुनाःे (१) कसैले कुनै व्यवसाय, कारोबार वा व्यापारको
मसलमसलामा नाप्ने, तौलने वा गुणस्तर मनधायरण गने साधन प्रयोग
गनुय पदाय कानून बमोत्तजम त्यस्तो साधनको चलन चल्तीमा मनधायरण
गररएको नाप, तौल वा स्तरभन्दा घटी बढी िुने गरी कपटपूणय
रूपमा प्रयोग गनय, अको कुनै साधन वा उपायको मद्दतले त्यस्तो
साधनको चलन चल्तीको नाप्ने, तौलने वा गुणस्तर मनधायरण गने
कुरामा प्रमतकूल प्रभाव पानय िुँदैन।

िुनेी।
२७५. िदम्यादाः यस पररच्ीे द अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको

पररच्ीे द – २५
मलित सम्बन्धी कसूर
२७६. कीते गनय निुनाःे (१) कसैले हकते गनय वा गराउन िुँदैन।
(169)
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग कसैले सवयसाधारण

वा कसै लाई कुनै िामन, नोक्सानी वा िमत पुर्याउने वा आफू वा
कसै लाई कुनै लाभ पुर्याउने मनयतले कुनै झुट्टा मलित वा झुट्टा
हवद्युतीय अमभले ि वा मलित वा हवद्युतीय अमभले िको झुट्टा अंश
वा भाग बनाउने काम गरे मा मनजले हकते गरे को मामननेी।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनका लामग,–
ँ
(क) “मलित” भन्नाले मलितमा लागेको सिी, औठा
ीाप, ीाप र मलितमा जमनएको अङ्क, अिर, मममत
वा अन्य कुनै व्यिोरा सम्झनु पीय।
(ि) “झुट्टा मलित बनाउने काम” भन्नाले दे िायको कुनै

काम सम्झनु पीयाः–
(१) जुन अमधकारी वा व्यत्तिले मलित

बनाएको, लेिेको वा सिीीाप गरे को िोइन
त्यस्तो अमधकारी वा व्यत्तिले मलित
बनाएको, लेिेको वा सिीीाप गरे को िो
भन्ने हवश्वास पाने हकमसमबाट बेइमानीपूवक
य
मलित वा त्यसको अंश तयार गने , हवद्युतीय
अमभलेि तयार गने वा पठाउने, हवद्युतीय
अमभलेिमा मडत्तजटलिरु सं रिण गने,
(२) मबना अमधकार वा बेइमानीपूवक

य कुनै
मलित वा हवद्युतीय अमभलेिमा कुनै कुरा
थपी, मेटी, केरी, पररवतयन गरी वा अन्य कुनै
हकमसमबाट व्यिोरा फरक वा नबुत्तझने
पाने,
(170)
(३) मानमसक अस्वस्थताको कारणबाट िोस

ठे गानमा नभएको, मादक पदाथय वा लागू
पदाथय सेवन गरे को वा ीलकपटमा
पाररएको कारणले कसैले मलितमा
ले त्तिएको कुराको मतलव बुझ्न सक्दै न
भन्ने जानीजानी त्यस्तो व्यत्तिलाई मलित
बनाउन, सहिीाप गनय वा मलितमा
ले त्तिएको कुनै कुरा बदल्न लगाउने,
(४) एक कामको लामग सिीीाप गरी मलफा,

कागज वा ीाप मलए ठदएकोमा त्यस्तो
काममा नलगाई अकै प्रयोजनको मलित
िडा गने वा सोमा लगाउने।

बमोत्तजमको सजाय िुनी
े ाः–
(क) राष्ट्रपमतबाट प्रमाणीकरण भएको मलित हकते

गनेलाई दश वषयसम्म कैद र एक लाि

(क१) प्रदे श प्रमुिबाट प्रमाणीकरण भएको मलित हकते
गनेलाई िण्ड (क) बमोत्तजमको कैद र जररबाना,
(ि) अदालतको फैसला वा आदे श हकते गनेलाई आठ

वषयसम्म कैद र असी िजार रुपैयाँसम्म जररबाना,
मुलक
(171)
(ग) िण्ड (क) र (ि) मा ले त्तिएदे त्ति बािेक अन्य

सरकारी वा सावयजमनक मलित हकते गनेलाई सात
वषयसम्म कैद र सिरी िजार रुपैयाँसम्म जररबाना,
(घ) िण्ड (क), (ि) र (ग) मा ले त्तिएदे त्ति बािेक

अन्य कुरा हकते गनेलाई पाँच वषयसम्म कैद र
पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना।
(४) कसैले हकते गरी प्राप्त गरे को सम्पत्ति मलई मामससकेको

रिेी भने मनजलाई उपदफा (३) बमोत्तजमको सजायको अमतररि
मबगो बमोत्तजमको थप जररबाना समेत िुनेी।
(५) कसैले हकते गरी कुनै सम्पत्ति प्राप्त गरे को रिेी भने
मनजले त्यस्तो सम्पत्ति सम्बत्तन्धत धनीलाई हफताय गनुय पनेी र
त्यस्तो सम्पत्ति मामससकेको रिेी भने कसूरदारको अन्य
जायजातबाट त्यसको मबगो धनीलाई भराई ठदनु पनेी।
२७७. कीते मलित सद्दे सरि राख्न वा व्यविारमा ल्याउन निुनाःे (१)
हकते मलित िो भन्ने जानीजानी वा हवश्वास गनुय पने मनामसब
कारण भई कसै ले बेइमानीपूवक
य त्यस्तो मलित सद्दे सरि व्यविार
ँ ै न।
गने मनयतले साथमा राख्नु िुद

िुनेी।
(३) हकते मलित िो भन्ने जानीजानी वा हवश्वास गनुय पने

मनामसब कारण भई कसैले त्यस्तो मलित सद्दे सरि व्यविारमा
ल्याएमा मनजलाई त्यस्तो मलित हकते गरे सरिको सजाय िुनेी।
(172)
२७८. कीते मलित बनाउने औजार बनाउन निुनेाः (१) कसै ले हकते
मलित िडा गने वा बनाउने काममा प्रयोग गने मनयतले वा
त्यस्तो काममा प्रयोग िुन सक्ी भन्ने जानीजानी वा हवश्वास गनुय
पने मनामसब कारण भई हकते मलित बनाउने ीाप वा अन्य कुनै
औजार बनाउन, ममयत गनय, िरीद गनय, ठदन मलन वा आफूसँग राख्नु

२७९. जालसाजी गनय निुनेाः (१) कसैले जालसाजी गनय वा गराउन

(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग हकते मामनने कसूर

बािेक कसै को िक मेट्ने, िदम्याद, तारे ि जाने, कुनै हकमसमले
िामन, नोक्सानी गने वा कसैलाई िमत वा लाभ पुर्याउने मनयतले
जानीजानी नभए वा नगरे को कुरा भए गरे को िो भनी वा झुट्टा
मममत, अङ्क वा व्यिोरा उल्ले ि गरी मलित बनाएमा वा त्यस्तो
मलितमा सिीीाप गरे वा गराएमा वा आफ्नो िक नभएको
कुरामा िक भएको दे िाई कुनै काम गरे मा जालसाजीको कसूर
गरे को मामननेी।

(४) कसैले जालसाजी गरी प्राप्त गरे को सम्पत्ति मलई

मामससकेको रिेी भने मनजलाई उपदफा (३) बमोत्तजमको
(173)
सजायको अमतररि मबगो बमोत्तजमको थप जररबाना समेत िुनेी।
(५) कसैले जालसाजी गरी कुनै सम्पत्ति प्राप्त गरे को रिेी

भने मनजले त्यस्तो सम्पत्ति सम्बत्तन्धत धनीलाई हफताय गनुय पनेी र
त्यस्तो सम्पत्ति मामससकेको रिेी भने कसूरदारको अन्य
जायजातबाट त्यसको मबगो धनीलाई भराई ठदनु पनेी।
२८०. जालसाजी मलित सद्दे सरि व्यविारमा ल्याउन निुनेाः (१) कसैले
जालसाजी मलित िो भन्ने थािा पाई वा थािा पाउनु पने मनामसब
कारण भई त्यस्तो मलित सद्दे सरि व्यविारमा ल्याउन िुँदैन।

व्यत्तिलाई जालसाजी गरे सरिको सजाय िुनी
े ।
२८१. ममतयार मानी सजाय िुनेाः (१) हकते कागज िो भनी जानीजानी
सािी बस्ने वा मलित लेख्ने व्यत्तिलाई हकते कसूरको ममतयार
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको ममतयारलाई 

दफा २७६
को उपदफा (३) मा उत्तल्लत्तित सजायको आधा सजाय िुनेी।
२८२. िमतपूमतय भराई ठदनु पनेाः यस पररच्ीे द बमोत्तजमको कसूरबाट

कसै लाई िामन, नोक्सानी, भएकोमा कसूरदारबाट त्यस्तो िामन,
नोक्सानी भएको व्यत्तिलाई मनामसब िमतपूमतय भराई ठदनु पनेी।
२८३. िदम्यादाः सावयजमनक मलित हकते गरे कोमा थािा पाएको मममतले
दुई वषय र यस पररच्ीे द अन्तगयतको अन्य कसूरमा त्यस्तो कसूर
भएको कुरा थािा पाएको मममतले ी महिना नाघेपमी उजुर लागने
ीै न।
 मुलक
(174)
पररच्ीे द – २६
आपरामधक प्रवेश तथा आपरामधक उपरव सम्बन्धी कसूर
२८४. आपरामधक प्रवेश गनय निुनेाः (१) कसैले कसैको सम्पत्तिमा

आपरामधक प्रवेश गनय वा गराउन िुँदैन।

कुनै काम गने मनयतले िू ल िुज्जत गरी वा नगरी अनमधकृत
रूपमा अकायको स्वाममत्व वा कब्जामा रिेको कुनै सम्पत्तिमा
त्यस्तो व्यत्तिको अनुममत नमलई प्रवेश गरे मा वा अनुममत मलई
प्रवेश गरे कोमा त्यस्तो कुनै काम गने मनयतले सो सम्पत्तिमा
बमसरिेमा, ओगटे मा वा सम्पत्ति उपभोग गरी रिेमा मनजले
आपरामधक प्रवेश गरे को मामननेीाः–
(क) कुनै कसूर गने, वा
(ि) जुन व्यत्तिको स्वाममत्व वा कब्जामा सम्पत्ति

रिेको ी त्यस्तो व्यत्तिलाई डररास दे िाउने,
अपमान गने वा त्तझझ्याउने।

(क) उपदफा (२) को िण्ड (क) को प्रयोजनका

लामग आपरामधक प्रवेश गनेलाईय त्यस्तो कसूरको
उद्योग गरे सरिको सजाय,
(ि) उपदफा (२) को िण्ड (ि) को उद्देश्यले कुनै

सरकारी कायायलय वा मामनस बसोवास गरे को
घरमा प्रवेश गरे को भए ी महिनासम्म कैद वा
पाँच िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै सजाय।
(175)
(१) अस्थायी बसोवास गरे को ठाउँलाई पमन घर

(२) सनातनदे त्ति प्रयोग गदै आएको बाटो, मनकास,

ँ ाइको कुलो, मसानघाट, दे वालयमा प्रवेश
पानीघाट, मसच
गरे को वा प्रयोग गरे कोमा आपरामधक प्रवेश गरे को
२८५. आपरामधक उपरव गनय निुनाःे (१) कसै ले आपरामधक उपरव गनय
ँ ै न।

कुनै काम गरे मा मनजले आपरामधक उपरव गरे को मामननेीाः–
(क) नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय ति,

पूणय वा अमधकांश स्वाममत्व वा मनयन्रण रिेको
सङ्गठठत सं स्था, सवयसाधारण वा कुनै व्यत्तिलाई
कुनै िामन, नोक्सानी वा िमत पुर्याउने मनयतले वा
त्यस्तो िमत पुगन सक्ी भन्ने जानीजानी वा
हवश्वास गनुय पने मनामसब कारण भई वा
लापरबािी वा िेलचेक्र्याइँ गरी कुनै सरकारी,
सावयजमनक वा मनजी सम्पत्ति नाश गरे मा वा
त्यसको मूल्य, मित्त्व वा उपयोमगता घट्ने कुनै
काम गरे मा,
(ि) ँ ेरो,
सावयजमनक वा मनजी ढल, मनकास, कुलो, पध
सडक, पुल वा कुनै सिार वा यातायातको साधन
इत्याठदको िामन, नोक्सानी वा अनुत्तचत िमत
(176)
पुर्याएमा वा िमत पुगने कुनै काम गरे मा वा

सोको उपयोगमा जानीजानी कुनै हकमसमले बाधा
अवरोध िामन, नोक्सानी वा अनुत्तचत िमत पुर्याएमा
वा िमत पुगने कुनै काम गरे मा,
(ग) अमधकार प्राप्त अमधकारीको आदे शले बािेक

सावयजमनक सुहवधाको लामग रात्तिएको कुनै सङ्केत
वा त्तचह्न नासेमा, िटाएमा, मेटेमा वा मबगारे मा,
(घ) झुटो अफवाि फैलाएर वा अरुलाई धोका िुने

कुनै साधनको प्रयोग गरे र अकायको काम कारोबार
वा व्यवसायमा बाधा पुर्याएमा वा अकायको
व्यापारको ख्यामतलाई िमत पुर्याएमा,
(ङ) अकायको त्तचठ्ठी, सूचना, पुमलन्दा वा अन्य कुनै माल

लुकाएमा वा बदमनयतसाथ हढलो पुगने गराएमा।

(क) नेपाल सरकारले सं रिण गरे को वा कानून

बमोत्तजम सं रत्तित कुनै वन्यजन्तु वा वनस्पमतको
प्रजामतको अत्तस्तत्व नै हवनाश गने उद्देश्यले राहष्ट्रय
मनकुञ्ज वा आरि वा सं रत्तित िेर, हवश्व सम्पदा
सूचीमा समावेश भएका ऐमतिामसक वा
पुरातात्तत्त्वक स्मारक वा स्तम्भ, ऐमतिामसक वा
पुरातात्तत्त्वक मित्त्वका वस्तु सङ्कलन गरी
रात्तिएको स्थान वा सङ्क्ििालय, ऐमतिामसक
मलितिरु रात्तिएको अमभलेिालय, जङ्गी वा
प्रिरीको िातिमतयार तथा िरिजाना रात्तिएको
(177)
सै मनक वा अधयसैमनक घर वा ठाउँ, सुरिण

ीापािाना, मसक्का टकमारी गने टक्सार, कारिाना,
बैङ्क नोट ीाप्ने वा थुपाने नेपाल राष्ट्र बैङ्कको
गोदाममा आगो लगाएमा वा हवष्फोटक पदाथय
प्रयोग गरे मा जन्मकैदको सजाय र मबगो बमोत्तजम
(ि) िण्ड (क) मा ले त्तिए बािेकका ऐमतिामसक,

पुरातात्तत्त्वक वा धाममयक स्मारक वा स्तम्भ,
सावयजमनक वा सरकारी मित्त्वका कागजात रिेको
भवन वा तिहवल रिेको अदालत, सं वैधामनक
मनकाय, नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय
तिको कायायलय वा नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार
वा स्थानीय तिको पूणय वा अमधकांश स्वाममत्व वा
मनयन्रण रिेको सं स्था, हवदे शी कूटनीमतक मनयोग
वा अन्तरायहष्ट्रय वा अन्तरसरकारी सं स्थाको
कायायलयमा आगो लगाई वा हवष्फोटक पदाथय
प्रयोग गरी आपरामधक उपरव गरे को भए पाँच
वषयदेत्ति बाह्र वषयसम्म कैद र मबगो बमोत्तजम

कुनै काम गरी कुनै सावयजमनक सम्पत्तिमा िमत
पुर्याई आपरामधक उपरव गरे को भए चार
वषयसम्म कैद र चालीस िजार रुपैयाँसम्म
(घ) कसै को घर, कायायलय वा कुनै सम्पत्तिमा आगो

लगाई वा हवष्फोटक पदाथय प्रयोग गरी
(178)
आपरामधक उपरव गरे कोमा दुई वषयदेत्ति पाँच

वषयसम्म कैद र बीस िजारदे त्ति पचास िजार
(ङ) िण्ड (क), (ि), (ग) वा (घ) मा ले त्तिएदे त्ति

बािेक अरु कुनै काम गरी आपरामधक उपरव
गरे को कारणले कसैलाई कुनै िामन, नोक्सानी
भएकोमा तीन वषयसम्म कैद र तीस िजार
(४) यस दफा बमोत्तजमको कसूरबाट कसै लाई िामन,

नोक्सानी भएमा िामन, नोक्सानी भएको मबगो बराबरको िमतपूमतय
कसूरदारबाट पीमडतलाई भराई ठदनु पनेी।
२८६. लुटहपट गनय निुनाःे (१) कसै ले लुटहपट गनुय वा गराउनु िुँदैन।
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनका लामग कसैले आफ्नो िक

नपुगने वा अन्य कसै को स्वाममत्व, त्तजम्मा वा मनयन्रणमा रिेको
सम्पत्ति चोरी वा ठगी गरे को अवस्थामा बािेक अरु कुनै हकमसमले
जबजयस्ती गरी वा नगरी िोसी, धरपकड वा लीार पीार गरी वा
त्यस्तो गने धम्की ठदई लै जाने वा िामन, नोक्सानी गने मनयतले कुनै
काम गरे मा लुटहपट गरे को मामननेी।

महिनासम्म कैद वा लुटहपट गरे को मबगोको पच्चीस प्रमतशतसम्म
े र लुटहपट भएको सम्पत्तिको मबगो
कसूरदारबाट पीमडतलाई भराई ठदनु पनेी।
२८७. कसूर गरी प्राप्त गरे को सम्पत्ति मलन निुनेाः (१) कुनै कसूर गरी
प्राप्त गरे को सम्पत्ति िो भन्ने जानीजानी वा हवश्वास िुने कुनै
(179)
मनामसब कारण भई कसैले कुनै सम्पत्ति मलन, राख्न वा िरीद

मबक्री गनय िुँदैन।

व्यत्तिलाई पाँच वषय कैद वा पचास िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा
दुवै सजाय िुनेी।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजम मलए रािेको वा िररद मबक्री

गरे को सम्पत्ति सो सम्पत्तिको धनीलाई हफताय गनुय पनेी।
२८८. िदम्यादाः दफा २८४ र २८५ अन्तगयतको कसूर त्यस्तो कसूर

भएको मममतले ी महिनामभर र दफा २८६ को अन्तगयतको
कसूरमा सो भए गरे को मममतले तीन महिनामभर र यस पररच्ीे द
अन्तगयतको अन्य कसूर त्यस्तो कसूर भएको कुरा थािा पाएको
पररच्ीे द – २७
पशुपिी सम्बन्धी कसूर
२८९. गाई, गोरु मानय वा कुट्न निुनेाः (१) कसैले गाई वा गोरु माने वा
ँ ै न।
कुनै चोट पुर्याउने मनयतले कुनै काम गनुय वा गराउनु िुद
(२) उपदफा (१) बमोत्तजमको कामबाट कुनै गाई वा गोरु

मनय गएमा त्यस्तो कसूर गने व्यत्तिलाई तीन वषय सम्म कैद
िुनेी।
(३) कसैले गाई वा गोरुलाई कुटी अङ्गभङ्ग पारे मा मनजलाई

ी महिनासम्म कैद र अन्य चोट पुर्याएमा पचास िजार
(४) उपदफा (१) मा जुनसुकै कुरा लेत्तिएको भए तापमन

कसै ले कुनै गाई वा गोरुले आफ्नो वा अरुको त्तजउ वा ज्यानमा
(180)
पुर्याउन लागेको िमत बचाउन आवश्यक परे को कुनै काम गदाय

त्यस्तो गाई वा गोरु मनय गएमा वा त्यस्तो गाई वा गोरुलाई कुनै
चोट पुगन गएको रिेी भने यस दफा बमोत्तजम कसूर गरे को
२९०. पशुपिी प्रमत मनदययी व्यविार गनय निुनेाः (१) कसै ले कुनै
पशुपिीलाई कुटी, हिकायई वा बोक्न सक्ने िमताभन्दा बढी भारी
बोकाई वा सामथ्ययभन्दा बढी दौडाई वा रोग, घाउ, िहटरा वा अन्य
कुनै कारणबाट काम गनय असमथय भएकोलाई काममा लगाई वा
िामनकारक वस्तु सेवन गराई वा अन्य कुनै प्रकारले यातना ठदन
वा आफूले पालेको पशुपिी रोगी वा वृद्ध भएको कारणले
सावयजमनक रूपमा ीाड्न वा अन्य कुनै हकमसमबाट मनदययी वा क्रुर
व्यविार गनय िुँदैन।
तर पशुपिीलाई कुनै काम गनय मसकाउने, तामलम ठदने,

त्यसलाई आफ्नो कामप्रमत मनपुण बनाउने उद्देश्यले न्यूनतम बल
प्रयोग गरी कुनै काम गनय वा पशुपिीलाई त्यसको शारीररक
िमता अनुसार कुनै भारी बोकाउन वा दौडाउन बाधा पने ीै न।

े ।
२९१. सावयजामनक स्थलमा पशु वा पिी मानय निुनाःे (१) यस सं हितामा

अन्यथा व्यवस्था भएकोमा बािेक कसै ले पमन कुनै पशु वा
पिीलाई परम्परादे त्ति बली ठदँदै आएको धाममयक स्थल बािेक
अन्य कुनै पमन सावयजमनक स्थलमा मानुय िुँदैन।
(181)
तर परम्परादे त्ति नै पशु वा पिीको बध गनय चली आएको

मेला, जारा, िाट वा मिोत्सव वा स्थानमा पशु वा पिी मानय बाधा
पने ीै न।
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनको लामग “सावयजमनक स्थल”

भन्नाले बाटो, सडक, पुल, चौर वा मामनस आवत जावत गने ठाउँ
(२) उपदफा (१) बमोत्तजम बली ठदनुपदाय परम्परादे त्ति बली

ठददै आएको धाममयकस्थल बािेक अन्य सावयजमनक वा
धाममयकस्थलमा पशु वा पिीको बली ठदन सहकने ीै न।
(३) उपदफा (१) बमोत्तजम पशु वा पीीको बली ठदनुपदाय

पशु वा पिीको बलीको हवकल्पमा िुन सक्ने अन्य उपाय भएमा
त्यस्तो उपाय अवलम्बन गनुय पनेी।
(४) उपदफा (३) बमोत्तजमको उपाय अपनाउन सम्भव

नभई पशु वा पिीको बली ठदनु परे मा त्यस प्रयोजनका लामग
सम्बत्तन्धत धाममयक स्थलका व्यवस्थापकले मनधायरण गरे को ठाँउमा
र मनधायरण गरे को हवमध बमोत्तजम बली ठदने काम गनुय पनेी।
(५) यस दफा बमोत्तजम कसूर गने वा गराउने व्यत्तिलाई

एक महिनासम्म कैद वा पाँच िजार रुपैयाँसम्म जररबाना वा दुवै
े ।
२९२. िदम्यादाः दफा २९० अन्तगयतको कसूरमा त्यस्तो कसूर भएको

मममतले र यस पररच्ीे द अन्तगयतको अन्य कसूरमा त्यस्तो कसूर
भएको कुरा थािा पाएको मममतले तीन महिना नाघेपमी उजुर
(182)
भाग – ३
वैयत्तिक गोपनीयता तथा प्रमतष्ठा हवरुद्वको कसूर
पररच्ीे द – १
गोपनीयता हवरुद्धका कसूर
२९३. अकायको कुरा सुन्न वा ध्वनी अङ्कन गनय निुनेाः (१) कसैले दुई वा
दुईभन्दा बढी व्यत्तििरुका बीचमा भएका कुनै कुरा अमधकार प्राप्त
अमधकारीको अनुममतले वा त्यसरी कुरा गने व्यत्तििरुको मञ्जुरी
मबना कुनै यात्तन्रक उपकरणको प्रयोग गरे र सुन्न वा त्यस्तो
कुराको ध्वनी अङ्कन गनय िुँदैन।

तर सावयजमनक रूपमा गररएको भाषण वा विव्यको िकमा

यो दफा लागू िुने ीै न।
२९४. गोप्य कुरा प्रकट गनय निुनेाः (१) कसैले आफ्नो व्यावसाहयक
कामको मसलमसलामा कुनै व्यत्तिबाट थािा पाएको मनजको कुनै
गोप्य कुरा कानूनले बाध्य गराएको वा त्यस्तो व्यत्तिले अनुममत
ठदएको अवस्थामा बािेक कसै लाई पमन प्रकट गनय िुँदैन।

िुनेी।
२९५. अनुममत मबना कुनै व्यत्तिको तस्वीर त्तिच्न वा तस्वीरको स्वरूप

मबगानय निुनेाः (१) कसै ले कुनै व्यत्तिको अनुममत मबना मनजको
(183)
तस्वीर त्तिच्न वा मनजको तस्वीरसँग अरु कसै को तस्वीर रािी अको

तस्वीर बनाउन िुँदैन।
तर कसैले कुनै सावयजमनक स्थानको तस्वीर त्तिच्दा त्यस्तो

स्थानमा रिेको कुनै व्यत्ति समेतको तस्वीर त्तित्तचन गएको रिेी
भने यस दफा बमोत्तजम कसूर गरे को मामनने ीै न।

(३) कसै ले एकको तस्वीरको केिी भाग अको व्यत्तिको

अको भागसँग रािी वा अन्य कुनै हकमसमले हवकृत रूपको तस्वीर
बनाउन वा प्रकाशन गनय िुँदैन।

े ।
२९६. अनुममत मबना एकको तस्वीर अरुलाई ठदन वा मबक्री गनय निुनेाः
(१) कसैले कुनै व्यत्तिको तस्वीर मनजको अनुममत मबना अरुलाई
ठदन वा मबक्री गनय वा मनजलाई त्तझझ्याउन वा सताउने, िै रान पाने
वा मनजबाट कुनै अनुत्तचत फाइदा मलने वा तस्वीरको व्यापाररक
प्रयोग गरी फाइदा मलने मनयतले प्रकाशन गनय, प्रचार वा िररद
मबक्री गनय िुँदैन।
(२) उपदफा (१) बमोत्तजको कसूर गने वा गराउने

(184)
२९७. त्तचठ्ठी िोल्न वा टे मलफोनमा गरे को कुरा सुन्न निुनाःे (१) अमधकार
प्राप्त अमधकारी वा सम्बत्तन्धत व्यत्तिको अनुममत मबना कसै को त्तचठ्ठी
िोल्न वा अरुले टे मलफोनमा गरे को कुरा कुनै यात्तन्रक
उपकरणको प्रयोग गरे र बीचमा सुन्न वा ध्वनी अङ्कन गनय िुँदैन।

२९८. हवद्युतीय माध्यमद्वारा गोपनीयता भङ्ग गनय निुनाःे (१) कसै ले

हवद्युतीय माध्यममा रिेको वा प्रवाि िुने सूचना, जानकारी, पराचार
अनमधकृत रूपमा प्राप्त गनय त्यसको गोपनीयता भङ्ग गनय वा
ँ ै न।
अनमधकृत रूपमा कसैलाई िस्तान्तरण गनय वा गराउन िुद

२९९. ीलकपटपूणय टे मलफोन वा सन्दे श प्रवाि गनय निुनेाः (१) कसैले

आफ्नो पररचय ठदई वा नठदई कसै लाई ील्ने, धोका ठदने, िै रानी
पाने वा सताउने उद्देश्यले ीलकपटपूणय टे मलफोन वा सन्दे श प्रवाि
गनय गराउन िुँदैन।

िुनेी।
३००. िै रान पाने बदमनयतले त्तचठ्ठी पर ले ख्न निुनेाः (१) कसै लाई डर,
रास वा दुाःि वा िै रानी ठदने, अपमान वा बेइज्जत गने बदमनयतले
कुनै त्तचठ्ठी पर, पचाय वा अन्य कुनै हकमसमको मलित लेिी, लेिाई
(185)
वा हवद्युतीय माध्यमद्वारा धम्की ठदने, सताउने, त्तजस्क्याउने वा अन्य

ँ ै न।
कुनै हकमसमले अनुत्तचत व्यविार गनय वा गराउन िुद

३०१. अरुको शरीर िानतलासी गनय निुनेाः (१) कानून बमोत्तजम

अमधकार प्राप्त अमधकारी वा मनजको आदे श वा सुरिाको
प्रयोजनका लामग िहटएको व्यत्तिले अमधकार प्राप्त अमधकारीको
अनुममतले बािेक कसैले सम्बत्तन्धत व्यत्तिको स्वीकृमत मबना
अरुको शरीर, सवारी साधन वा मनजी प्रयोगका वस्तुिरुको
िानतलासी गनय वा गराउन िुँदैन।

३०२. अरुको आवासमा अनमधकृत प्रवेश गनय निुनेाः (१) कानून

बमोत्तजम अमधकार प्राप्त अमधकारी वा मनजको आदे शले बािेक
कसै ले अरुको घरमा सम्बत्तन्धत घर धनीको स्वीकृमत मबना
अनमधकृत रूपमा प्रवेश गनय, घर धनी वा मनजको पररवारको
गोप्यता भङ्ग गनय वा त्यस्तो घरको िानतलासी गनय वा गराउन
स्पष्टीकरणाः यस दफाको प्रयोजनका लामग “घर” भन्नाले कुनै

व्यत्तिले बसोवास गरे को घर, मनवास, आवास, कोठा सम्झनु पीय र
सो शब्दले त्यस्तो व्यत्तिले रात मबताउने गरी बसेको िोटे ल
कोठा, त्तशहवर र पाल समेतलाई जनाउँी।
(186)

िुनेी।
३०३. िमतपूमतय भराई ठदनु पनेाः यस पररच्ीे द बमोत्तजमको कसूर गरी

कसै ले कुनै लाभ प्राप्त गरे को वा कसै लाई कुनै हकमसमको िामन,
नोक्सानी, िै रानी वा िमत पुर्याएको रिेी भने कसूरबाट त्यस्तो
लाभ, िामन, नोक्सानी, िै रानी वा िमतको िमतपूमतय समेत भराई ठदनु
पनेी।
३०४. िदम्यादाः यस पररच्ीे द अन्तगयतको कसूरमा कसूर भए गरे को

पररच्ीे द – २
गाली बेइज्जती सम्बन्धी कसूर
३०५. गाली गनय निुनाःे (१) कसै ले कसैलाई गाली गनय िुँदैन।

िोच्याउने मनयतले बोली वा वचनले अपमानजनक शब्द प्रयोग
गरे मा मनजले गाली गरे को मामननेी।

ँ ै न।
३०६. बेइज्जती गनय निुनेाः (१) कसै ले कसै को बेइज्जती गनय िुद
(२) उपदफा (१) को प्रयोजनको लामग कसैले दे िाय

बमोत्तजमको काम गरे मा मनजले बेइज्जती गरे को मामननेीाः–
(क) अरुको इज्जतमा धक्का पुर्याउने मनयतले वा धक्का

पुगन सक्ी भन्ने जानीजानी वा हवश्वास गने
(187)
मनामसब कारण भई लेिेर, आचरण वा आकार वा

त्तचह्न वा प्रचार प्रसारद्वारा वा अरु कुनै हकमसमबाट
प्रत्यि वा अप्रत्यि रूपले त्यस्तो व्यत्तिलाई
अरुको दृहष्टमा मनजको व्यत्तिगत चररर, आचरण,
नैमतकता वा ख्यामतलाई िोच्याउने गरी चररर
ित्या गरे मा वा मनजको शरीर सामान्यताः घृत्तणत
अवस्थामा ी भन्ने अरुलाई हवश्वास पने गरी दोष
लगाएमा वा त्यस्तो दोष लगाएको कुरा प्रचार,
प्रसार वा प्रकाशन गरे मा वा कसै को बेइज्जती िुने
साधनको रूपमा प्रयोग गररएको कुनै त्तचज
जानीजानी मबक्री वा हवतरण गरे मा,
(ि) मृतकलाई कुनै आिेप लगाइएकोमा त्यस्तो

आिेप लगाउँदाका बित मनज जीहवत रिेको भए
मनजको इज्जतमा धक्का पुगने रिेी भन्ने जानीजानी
मनजको पररवार वा नत्तजकको अन्य नातेदारिरुको
भावनामा चोट पुर्याउने मनयतले कुनै आिेप
लगाएकोमा,
(ग) 
...............

दे िायको कामलाई बेइज्जती मामनने ीै नाः–
(क) सवयसाधारणको हितको लामग प्रमाण र आधार

सहित कुनै व्यत्तिसँग सम्बत्तन्धत साँचो कुरा
प्रकाशन वा प्रशारण गनु,य
मुलक
(188)
(ि) कुनै राष्ट्रसेवकले आफ्नो ओिदाको कतयव्य पालना

गदाय मनजको आचरणलाई मलएर वा त्यस्तो
आचरणबाट बुत्तझनेसम्मको मार मनजको
चरररलाई मलएर असल मनयतले मयायठदत ढङ्गबाट
कुनै कुरा प्रकाशन गनु,य
(ग) कुनै व्यत्तिको सावयजमनक पद वा ओिोदाको

मित्त्वसँग सम्बन्ध राख्ने आचरण र त्यस्तो
आचरणबाट बुत्तझनेसम्मको मनजको चरररलाई
मलएर असल मनयतले कुनै हवचार प्रकट गनु,य
(घ) कुनै कुरा गने व्यत्तिले सवयसाधारणको रायको

लामग कुनै कुरा पेश गरे कोमा त्यस्तो कुराको गुण
वा दोषलाई मलएर वा सो िदसम्म मार त्यस्तो
कुरा गने व्यत्तिको चरररलाई मलएर असल
मनयतले मयायठदत ढङ्गबाट कुनै हवचार प्रकट गनु,य
(ङ) कुनै व्यत्तिको अको कुनै व्यत्ति उपर कानूनद्वारा

वा मनजसँग भएको करारद्वारा कुनै अमधकार
भएकोमा मनजले सो अमधकार सम्बन्धी काम
कुरामा त्यस्तो व्यत्तिको आचरणमा असल मनयतले
कुनै िोट लगाउनु,
(च) कानून बमोत्तजम कुनै कसूरको अनुसन्धान गनुय वा

त्यस्तो आधारमा मनजलाई कानून बमोत्तजम
अमभयोग लगाउनु,
(ी) कसै लाई मनजको हितको लामग, मनजको स्वाथय

भएको व्यत्तिको हितको लामग वा सवयसाधारणको
(189)
हितको लामग अरु कुनै व्यत्तिको हवरुद्ध सतकय

पानु।
य

(ज) सावयजमनक हित, सदाचार वा नैमतकताको लामग
असल मनयतले कसैको कुनै कायय चररर वा
आचरणको सम्बन्धमा व्यङगय गनय वा आधार र
कारण सहित कुनै हटप्पणी गनय वा कुनै कुरा
प्रकाशन वा प्रसारण गनय।
३०७. बेइज्जती गरे मा िुने सजायाः (१) कसैले कसैको बेइज्जती गरे वा
गराएमा मनजलाई दुई वषयसम्म कैद वा बीस िजार रुपैयाँसम्म
े ।
तर हवद्युतीय वा अन्य आम सिारका माध्यमबाट बेइज्जती

गरे वा गराएमा त्यस्तो सजायमा थप एक वषयसम्म कैद र दश
(२) कसैले कसैलाई बेइज्जती गरे वा गराएको ठिररएमा

बेइज्जती गररएको व्यत्तिलाई कसूरको गम्भीरता, त्यस्तो व्यत्तिको
प्रमतष्ठामा पनय गएको असर तथा हवद्युतीय वा अन्य आमसिारका
माध्यमबाट बेइज्जती गरे को भएमा त्यस्तो कुरा समेतलाई हवचार
गरी कसूरदारबाट मनामसब िमतपूमतय र त्यस्तो व्यत्तिलाई
कसूरदारबाट मुद्दामा लागेको िचय समेत भराउनु पनेी।
(३) मररसकेको कुनै व्यत्तिलाई यस पररच्ीे द बमोत्तजम

बेइज्जती गरे को ठिररएमा कसूरदारबाट त्यस्तो बेइज्जतीबाट
भावनामा चोट लागेको मनजको नत्तजकको िकवालालाई त्यस्तो
िमतपूमतय र मुद्दामा लागेको िचयको रकम भराई ठदनु पनेी।
मुलक
(190)
३०८. िदम्यादाः यस पररच्ीे द अन्तगयतको कसूर भएको कुरा थािा

पाएको मममतले तीन महिना नाघेपमी उजुर लागने ीै न।
 
रष्टव्याः ु ी सं हिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई सं शोधन गने अध्यादे श, २०८० मनत्तष्क्रय भएपमी
मुलक
ु ी सं हिता सम्बन्धी केिी नेपाल ऐनलाई सं शोधन गने अध्यादे श, २०८०
त्यसको पररणाम: मुलक
मनत्तष्क्रय भएपमी अको अमभप्राय नदे त्तिएमा सो मनत्तष्क्रयताले,-
(क) सो अध्यादे श मनत्तष्क्रय िुँदाका बित चल्ती नभएको वा कायम नरिेको कुनै कुरा
पमन जगाउने ीै न,
(ि) सो अध्यादे श बमोत्तजम चालू भएको कुरा वा सो बमोत्तजम रीत पुर्याई अत्तघ नै
गररएको कुनै काम वा भोमगसकेको कुनै कुरालाई असर पाने ीै न,
(ग) सो अध्यादे श बमोत्तजम पाएको, िामसल गरे को वा भोगेको कुनै िक, सुहवधा, कतयव्य
वा दाहयत्वमा असर पाने ीै न,
(घ) सो अध्यादे श बमोत्तजम गररएको कुनै दण्ड सजाय वा जफतलाई असर पाने ीै न, र
(ङ) मामथ लेत्तिएको कुनै त्यस्तो िक, सुहवधा, कतयव्य, दाहयत्व वा दण्ड सजायका
सम्बन्धमा गररएको कुनै काम कारबािी वा उपायलाई असर पाने ीै न र उि
अध्यादे श कायम रिे सरि त्यस्तो कुनै कानूनी कारबािी वा उपायलाई पमन शुरु
गनय, चालु राख्न वा लागू गनय सहकनेी।
(मममत 2081।01।7 गते अद्यावमधक गरे को)
(191)

मुलुकी-अपराध-संहिता-२०७४

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

मुलुकी-अपराध-संहिता-२०७४

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

(सं वत् २०80 साल चैत मसान्तसम्म भएका सं शोधन ममलाइएको)

ु ी अपराध सं हिता, २०७४

सं वत् २०७४ सालको ऐन नम्बर ३६

फौजदारी कसूर सम्बन्धी प्रचमलत कानूनलाई सं शोधन र एकीकरण गनय

ु मा कानून तथा व्यवस्था कायम गरी सवयसाधारणको

नेपालको सं हवधानको धारा २९६ को उपधारा (१) बमोत्तजमको

(२) यो सं हिता सं वत् २०७५ साल भदौ १ गतेदेत्ति प्रारम्भ

२. सं हिताको बहििेरीय प्रयोगाः (१) कसैले नेपाल बाहिर दे िायको

(क) दफा ५४ बािेक भाग २ को पररच्ीे द १

(ि) नेपालबाट कुनै व्यत्तिलाई अपिरण गरी भाग २

(घ) नेपालमभर चलनचल्तीमा ल्याउने वा पैठारी गने

(ङ) नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय ति वा

(२) कसैले नेपालमा दताय भएको वायुयान वा जलयानमभर

(क) ज्यान मलएको वा ज्यान मलने उद्योग, दुरुत्सािन

(ि) असिाय व्यत्तिलाई पररत्याग गरे को कसूर,

(ग) अङ्गभङ्ग गरे को कसूर,

(घ) अपिरण, शरीर बन्धक वा गैरकानूनी थुनामा

(ङ) जवजयस्ती करणी वा िाडनाता करणी गरे को

(च) नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय तिको

(ी) दफा १५८ अन्तगयतको कसूर,

(ज) भाग–२ पररच्ीे द–११ अन्तगयतका हववाि सम्बन्धी

(झ) नेपालमभर पैठारी गने उद्देश्यले िाद्य पदाथय वा

(ञ) दफा २३१, २३२ र २३३ अन्तगयतका इलाज

(ट) भाग ३ को पररच्ीे द–२ अन्तगयतको कसूर।

३. पररभाषााः हवषय वा प्रसङ्गले अको अथय नलागेमा यस सं हितामा,–

(क) “अदालत” भन्नाले सवोच्च अदालत, उच्च अदालत वा

(ि) “आश्रय ठदने” भन्नाले कुनै व्यत्तिलाई िान, हपउन,

(ग) “कसूर” भन्नाले यस सं हिता वा कानून बमोत्तजम सजाय

(घ) “कानून” भन्नाले तत्काल प्रचमलत कानून सम्झनु

(ङ) “काम” भन्नाले कामिरुको समूि सम्झनु पीय र सो

(च) “गम्भीर कसूर” भन्नाले तीन वषयभन्दा बढी दश

(ी) “जघन्य कसूर” भन्नाले जन्मकैद वा दश वषयभन्दा

(ज) “ज्यान” भन्नाले मामनसको ज्यान सम्झनु पीय।

(ञ) “राष्ट्रसेवक” भन्नाले दे िायको कुनै व्यत्ति सम्झनु

(१) सं हवधान वा अन्य कानून बमोत्तजम सावयजमनक

(२) कानून वा करार बमोत्तजम नेपाल सरकार वा

(४) नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय

(५) सावयजमनक जवाफदे िी भएको पदमा अन्य कुनै

(ट) “स्थानीय ति” भन्नाले गाउँपामलका वा नगरपामलका

(ठ) “सङ्गठठत सं स्था” भन्नाले कुनै कानून बमोत्तजम स्थाहपत

(ड) “सं हवधान” भन्नाले नेपालको सं हवधान सम्झनु पीय।

(ढ) “सावयजमनक मलित” भन्नाले दे िायको कुनै मलित

(१) हवधाहयकाबाट पाररत भएको मलित,

(२) सं हवधान बमोत्तजम राष्ट्रपमतबाट भएको

(२क) सं हवधान बमोत्तजम प्रदे श प्रमुिबाट भएको

औपचाररक काययको अमभलेिको रुपमा रिेको मलित,

(३) नेपाल सरकार, प्रदे श सरकार वा स्थानीय ति

(४) अदालतबाट भएको फैसला, मनणयय वा आदे श।

४. सामान्य रूपमा लागू िुने मसद्धान्त र व्यवस्थािरुाः 

६. कानून बमोत्तजमको काम कसूर निुनाःे कानून बमोत्तजम गनुय पने वा

७. कानून बमोत्तजम बािेक सजाय निुनेाः कानूनले सजाय निुने कुनै

तर कानूनको अनमभज्ञतामा गरे को काम िम्य िुने ीै न।

९. एउटै कसूरमा दोिोरो सजाय निुनेाः कुनै व्यत्ति हवरुद्ध अदालतमा

१० ु ाईबाट वत्तित निुनेाः कुनै व्यत्ति सिम अदालत वा

११. आफ्नो हवरुद्ध सािी िुन कर नलागनेाः कुनै कसूरको अमभयोग

१२. कसूर प्रमात्तणत नभएसम्म कसूरदार नमामननेाः कुनै कसूरको

१३. बालबामलकाले गरे को काम कसूर निुनेाः दश वषय उमेर नपुगेको

तर ज्यान जान वा अङ्गभङ्ग िुनबाट रोक्ने उद्देश्यले गरे कोमा

स्पष्टीकरणाः दफा १६, १७ र यस दफाको प्रयोजनका लामग

(क) आमथयक रूपमा प्राप्त लाभलाई जनाउने ीै न,

(ि) ज्यान मलने वा मनामसब कारण मबना अङ्गभङ्ग गने

१९. मञ्जुरी मलएर गरे को भए पमन कसूर मामननेाः दफा १५, १६ वा

ले त्तिएको काम कानून बमोत्तजम अन्य कसूर मामनने भएमा त्यस्तो

२० मञ्जुरीाः मञ्जुरी मौत्तिक वा मलत्तित रूपमा वा इशारा वा