I N I F

8. S

T a r i h i
İ n k ı l a p
.
T.C türkçülük
ve A t a

◆ Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

◆ Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye

 Hangi Modülde Neler Öğrendik?

MODÜL 1
• Bir Kahraman Doğuyor
I. Uyanan Avrupa ve Sarsılan Osmanlı

II. Mavi Gözlü Çocuk: Mustafa

III. Buhranlar Büyük Kahramanlar Doğurur

IV. Adım Adım Liderliğe

• Millî Uyanış: Bağımsızlık Yolunda Atılan Adımlar

I. Birinci Dünya Savaşı’na Yol Açan Gelişmeler

II. Osmanlı Devleti’nin Son Savaşı: I. Dünya Savaşı

MODÜL 2
• Millî Uyanış: Bağımsızlık Yolunda Atılan Adımlar
YAYINLARI

III. İşgal Yıllarında Anadolu

IV. Cemiyetler ve Kuvâ-yı Millîye

V. İstiklal Yolculuğu

VI. Bir Milletin Yemini: Misakımillî

MODÜL 3
• Millî Uyanış: Bağımsızlık Yolunda Atılan Adımlar
VII. Büyük Millet Meclisinin Açılması

VIII.Büyük Millet Meclisine Karşı İsyanlar

IX. Sevr Antlaşması

• Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

I. Millî Mücadele Dönemi’nde Doğu ve Güney Cepheleri

166 1 2 3 4 5 6 7 8
 ÜNİTE 3
MİLLÎ BİR DESTAN: YA İSTİKLAL YA ÖLÜM!

Bu Modülde Göreceğimiz Kavramlar ve Açıklamaları İtibar: Saygı görme, değerli, güve-

nilir olma durumu.
And: Yemin, ahit, söz verme.
Kurum: Belirli bir amacı gerçekleş-
Beka: Kalıcılık, ölmezlik.
tirmek üzere kurulan özel veya ka-
Demeç: Yetkili bir kimsenin bir konuda yayın organlarına yap- mu örgütü.
tığı açıklama, beyanat.
Müfredat: Öğretim programı.
Diplomasi: 1. Uluslararası ilişkileri düzenleyen antlaşmalar
Rejim: Yönetim sistemi.
bütünü. / 2. Yabancı bir ülkede ve uluslararası toplantılarda ül-
kesini temsil etme işi ve sanatı. Ulusal: Milletle ilgili, millete özgü.

Dogmatik: Deneye dayanan kanıtları hiçe sayarak kanılarını
inanç öğretilerinden çıkaran düşünce biçimi.
Egemenlik: Bir devletin yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin
tümü. Devletin kararlarında bağımsız olma durumu.
Evrensel: Evrenle ilgili, bütün insanlığı ilgilendiren.
Gaye: Elde edilmesi gereken, ulaşılmak istenen şey, amaç.
Ücra: Kenarda veya kıyıda köşede olan.
Yetki: Bir görevi, bir işi yasaların verdiği imkânlara göre belli
şartlarla yürütmeyi sağlayan hak, salahiyet, mezuniyet.
Satıh: Yüzey, görünen bölüm.
Ateşkes: Savaşan iki kuvvetin karşılıklı olarak savaşı durdur-
ması, bırakması.

Islah: Bozulan bir kurumu yeniden çalışır hâle getirme, düzelt- Dar’ül-Mesai: Osmanlı’da kadınlara ve çocuklara meslek öğ-
me, iyileştirme. reten ve cepheye elbise diken vakıf.

İkmal: Eksik bir şeyi tamamlama, daha iyi duruma getirme, bü- Tazminat: Zarar karşılığı ödenen para.

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
tünleme.
Ahdi: Antlaşmaya dayalı olan, antlaşmadan doğan, antlaşma
İlelebet: Sonsuza değin, sonsuzluğa kadar. gereği yerine getirilmesi gereken.

İnkılap: 1. Devrim / 2. Dönüşüm Lojistik: 1. Geri hizmet 2. Geri hizmetle ilgili.

II. MILLÎ MÜCADELE DÖNEMİ’NDE İtilaf Devletleri I. Dünya Savaşı’nın başlarında İzmir ve çev-
BATI CEPHESİ resini İtalyanlara vermişti. Daha sonra ise Akdeniz’de güçlü
bir İtalya oluşmasından endişe duydular. Bu nedenle Paris
A. KUVÂ-YI MİLLÎYE’DEN DÜZENLİ
ORDUYA Barış Konferansı’nda Wilson İlkelerini dayanak gösterdiler
ve İzmir’in Yunanistan’a verilmesini sağladılar. İngiltere’den
destek alan Yunanistan 15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgal etti.
İz­mir’in iş­ga­li kar­şı­sın­da halk bir yan­dan mü­da­fa­a-i hu­kuk
ce­mi­yet­le­ri, di­ğer yan­dan Kuvâ-yı Millîye et­ra­fın­da top­la­na­rak
di­re­ni­şe baş­la­dı. Kuvâ-yı Millîye birlikleri; Ethem Bey, Demirci
Mehmet Efe ve Yörük Ali Efe gibi liderler tarafından komuta
ediliyordu.

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 167

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

Bu sırada Yunan ordusu Uşak üzerinden saldırıya geçti. Askerî

Kuvâ-yı Millîye Birliklerinin Özellikleri:
disiplinden yoksun olan Kuvâ-yı Millîye birliklerinin disiplinsiz dav-
• Otoriteden hoşlanmıyorlardı.
• Dağınık kuvvetlerdi. ranışları BMM’ye olan güveni sarsıyordu. Bu olumsuzluklar üze-
• Yeterli donanıma sahip değillerdi. rine BMM’de düzenli bir ordu kurulması kararı alındı.
• Yeni işgallere engel olamıyorlardı.
Mil­lî Mü­ca­de­le’nin ba­şa­rı­ya ulaş­ma­sın­da dü­zen­li or­du­ya
Kuvâ-yı Millîye Birliklerinin Faydaları:
• Meclisin açılmadığı dönemde Yunanlara karşı müca- ge­çil­me­si bü­yük bir et­ken­dir.
dele etti ve düşmanın iç bölgelere ilerlemesini engel-
ledi.
• BMM’ye karşı çıkan isyanları bastırdı ve Meclisin var-
lığını korudu.
• Bağımsızlık düşüncesini canlı tuttu.
• Halkta millî şuurun oluşmasına katkı sağladı.
Düzenli Orduya Geçilmesinde Etkili Olan Faktörler:
• Yu­nan­­la­rın Bur­sa-Uşak ara­sın­da­ki iler­le­yi­şi­nin dur­du­
ru­la­ma­ma­sı
• Ge­diz Mu­ha­re­be­le­rin­de alı­nan mağ­lu­bi­yet (Kağnı ile cepheye cephane taşıyan köylüler, 1921)
• Kuvâ-yı Millîye bir­lik­le­ri­nin va­ta­nın tü­mü­nü kur­ta­ra­ma­
ya­ca­ğı­nın, dü­zen­li or­du­lar kar­şı­sın­da ba­şa­rı­lı ola­ma­
ya­ca­ğı­nın an­la­şıl­ma­sı, za­man za­man hal­ka bas­kı ve ◆ Kuvâ-yı Millîye birlikleri Genelkurmay Başkanlığına bağ-
zu­lüm yap­ma­la­rı
landı.
• Bu gelişmeler, TBMM’de Kuvâ-yı Millîye bir­lik­le­ri­nin
YAYINLARI

ye­ter­siz­li­ği üze­rin­de tar­tış­ma­la­ra yol aç­tı. Tar­tış­ma­lar ◆ 1921 yılı başlarında İsmet Bey BMM’ye bağlı düzenli bir
so­nu­cun­da Mil­lî Mü­ca­de­le’nin an­cak dü­zen­li or­du­lar­la
ordu kurdu.
ba­şa­rı­lı ola­bi­le­ce­ği an­la­şıl­dı.
• Kuvâ-yı Millîye he­men tas­fi­ye edil­di. Bir­lik­le­rin dü­zen­ ◆ Demirci Mehmet Efe ve Ethem Bey gibi bazı Kuvâ-yı
li or­du­ya ka­tıl­ma­la­rı is­ten­di. 9 Ka­sım­’da Ba­tı Cep­he­si,
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

Millîye liderleri düzenli orduya katılmak istemedi ve isyan

Ba­tı ve Gü­ney Cep­he­le­ri ola­rak ikiye ay­rıl­dı. İzmir, Er-
tuğrul, Eskişehir ve Kütahya sancaklarını kapsayan Ba- etti. Çıkan bu isyanlar düzenli ordu tarafından bastırıldı.
tı Cephesi Komutanlığına Albay İsmet (İnönü), Afyon-
karahisar, Isparta, Burdur, Denizli ve Adana merkez
sancağını kapsayan Güney Cephesi Komutanlığına ise
Albay Refet (Bele) atandı. B. BİRİNCİ İNÖNÜ SAVAŞI
(6-10 Ocak 1921)
Osmanlı Hükûmetinin teslimiyetçi politikasının ardından faa-
◆ I. İnö­nü Sa­va­şı dü­zen­li or­dunun yap­tı­ğı ilk sa­vaş­tır.
liyete geçen Kuvâ-yı Millîye birlikleri bağımsızlık mücadelesi
◆ Yu­nan­la­rın Et­hem Bey ayak­lan­ma­sı­nı fır­sat bi­le­rek Es­
için silaha sarıldı. Sivas Kongresi’nden sonra Ali Fuat Paşa
ki­şe­hir’i ele ge­çi­rip An­ka­ra’ya ulaş­mak is­te­me­le­ri üze­ri­
Batı Cephesi Genel Kuvâ-yı Millîye Komutanlığına atandı.
ne baş­la­mış­tır.
Kuvâ-yı Millîye bir-
likleri Anadolu’daki ◆ Sevr Antlaşması’nı Ankara Hükûmetine onaylatmak iste-

Yunan işgalini önle- yen İngilizler de Yunanları desteklediler.

meye çalışırken bir Yunan ordusu sayı ve malzeme bakımından bizden üstündü.
yandan da Millî 6 Ocak’ta İnönü mevzilerine saldırıya geçen Yunanlar direni-
Mücadele’ye karşı şimiz karşısında geri çekilmek zorunda kaldılar. Yunan ordusu
çıkan isyanları bas- ilk defa kuvvetli bir direniş ile karşılaşmış ve yenilmişti. Bu sa-
tırmaya çalışıyordu. vaş TBMM’nin kurduğu düzenli ordunun ilk zaferi oldu.
Atlı Kuvâ-yı Millîye Birlikleri

168 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

I. İnö­nü Sa­va­şı’nın Yapıldığı Alanı Gösteren Harita

I. İnö­nü Sa­va­şı so­nu­cun­da, İsmet Bey kazanılan zaferi

meclise şu sözlerle
◆ TBMM’nin oto­ri­te­si güç­len­di.
YAYINLARI

bildirmiştir:
◆ Hal­kın TBMM’ye ve düzenli orduya olan inan­cı ar­ttı. “Askerlerimiz bugün de aralık-
sız devam eden düşman taar-
◆ İs­met Bey al­bay­lık­tan ge­ne­ral­li­ğe yük­sel­di.
ruzlarını, bir an gerilemeksizin

T.C. İNKILAP TARİHİ

◆ Ethem Bey İsyanı bastırıldı.
◆ İtilaf Devletlerinin Yunanlara olan güveni sarsıldı.
◆ I. İnö­nü Sa­va­şı’nın ka­za­nıl­ma­sı Bü­yük Mil­let Mec­li­si Hü­
kû­me­tine ulusal ve uluslararası başarılar kazandırmıştır.
İnönü Muharebe meydanının gökyüzünde yükse-
len zafer güneşi, Türk milletinin yüksek fazilet ve
maneviyatının tezahürüdür. Birinci İnönü Zaferi,
Türk istiklalinin ilk zafer müjdecisi olmuştur.
VE ATATÜRKÇÜLÜK
göğüslüyorlar; Yunanların iler-
lemesine imkân bırakmıyor-
lardı. Şüphesiz ki ordumuz,
bu taarruzlar karşısında ağır
zayiat veriyor; ama canından aziz bildiği kutsal vatan
topraklarını her ne pahasına olursa olsun savunmaktan
geri kalmıyordu. En nihayet tükenen, gücü kırılan düşman
oldu. İki gündür devam eden taarruzlarından bir başarı
elde edemediğini, edemeyeceğini anladı. Artık bu safha-
da onlar için yapılacak bir şey vardı: Geri çekilmek!”
Bu zafer müjdesi üzerine 11 Ocak 1921’de Mustafa
Kemal Batı Cephesi Komutanı Albay İsmet Bey’e
çektiği telgraf şöyledir:
“Bu başarının, mukaddes topraklarımızı düşman istilâ-
sından tamamen kurtaracak olan kesin zafere hayırlı bir
başlangıç olmasını Allah’tan diler, Batı Cephesi’nin bütün
subay ve erlerini kazandıkları zafer dolayısıyla tebrik
ederim.”
(Utkan Kocatürk, Atatürk, s.34)

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 169

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!
1. Teşkilat-ı Esasiye Kanunu (20 Ocak 1921)
I. İnönü Zaferi’nin ardından Millî Mücadele’nin yönetim kurumu
olan TBMM’nin yetkilerini belirleyecek olan bir anayasa hazır-
landı. Teşkilat-ı Esasiye olarak adlandırılan bu anayasa sa-
vaş şartları için hazırlandığından anayasada devleti ögütleyen
maddelere yer verilmiş, kişi hak ve özgürlüklerine yer verilme-
miştir.
Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun bazı maddeleri şunlardır:
• Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir. Yönetim şek-
li, milletin geleceğini doğrudan kendisinin belirlemesi
esasına dayanır.
• Yürütme gücü ve yasama yetkisi milletin tek ve gerçek
temsilcisi olan Büyük Millet Meclisinde belirir ve toplanır.
• Türkiye Devleti, Büyük Millet Meclisince yönetilir ve
hükûmeti Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti adını alır.
• Büyük Millet Meclisi seçimleri iki yılda bir yapılır. Se-
çilen üyelerin üye kalma süresi iki yıldır.
• Şeriat hükümlerinin uygulanması, bütün kanunların
yürürlüğe konması, değiştirilmesi, yürürlükten kaldı-
rılması, antlaşma ve barış imzalanması ve vatan sa-
vunmasıyla ilgili savaş ilânı gibi temel haklar Büyük
Millet Meclisi’ne aittir.
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK
2. Lon­dra Kon­fe­ran­sı (21 Şubat - 12 Mart 1921)
TBMM’nin Londra Konferansı’na Katılmasının
Amaçları
◆ Türk ulusunun haklı davasını ve Misakımillî’yi dünya
kamuoyuna duyurmak
◆ İtilaf Devletleri tarafından “Türkler barışa yanaşmı-
yor.” şeklinde sürdürülen propagandaları çürütmek
◆ Türk ulusunun yasal temsilcisinin TBMM olduğunu
kanıtlamak
170 8. SINIF MODÜL 1 2 3
◆ I. İnö­nü Za­fe­ri, İti­laf Dev­let­le­ri ara­sın­da­ki gö­rüş ay­rı­lık­la­
rı­nı ar­tır­dı. İti­laf Dev­let­le­ri askerî güç kullanarak amaçları-
na ulaşamayacaklarını anlayınca “Barış Konferansı” adıy-
la Londra’da konferans düzenlemeye ka­rar ver­di­ler.
◆ İti­laf Dev­let­le­ri kü­çük de­ği­şik­lik­ler­le Sevr’i TBMM’ye ka­bul
et­tir­mek ve Yu­nan or­du­su­na za­man ka­zan­dır­mak is­ti­yor­
du. Bu amaçlar doğrultusunda düzenledikleri konferansa
İstanbul Hükûmetini doğrudan davet ettiler ve TBMM’nin
de İstanbul Hükûmeti içinde bir temsilciyle konferansa ka-
tılabileceğini bildirdiler.
İtilaf Devletleri bu tutumlarıyla Millî Mücadele hareketi-
◆
ni tanımadığını ve TBMM Hükûmetini yok saydıklarını
gösterdiler. TBMM ise doğrudan davet edilmediği takdir-
de konferansa katılmama kararı aldı. Bunun üzerine İti-
laf Devletleri İtalya aracılığıyla TBMM’yi konferansa doğ-
rudan davet ettiler.
◆ 23 Şubat 1921’de başlayan konferansta İngiltere, Fran-
sa, İtalya ve Yunanistan yer alırken, Türk tarafında da Os-
manlı Hükûmeti ve TBMM Hükûmeti bulunuyordu.
◆ İtilaf Devletleri, Türk tarafı arasındaki görüş ayrılıkların-
YAYINLARI
dan yararlanıp Sevr’i TBMM Hükümetine kabul ettirmeyi
planlıyordu. Bu amaçla ilk söz hakkını Osmanlı temsilci-
si olan Tevfik Paşa’ya verdi. Konferansta kısa bir konuş-
ma yapan Tevfik Paşa ise “Ben sözü Türk milletinin haki-
ki temsilcisi olan TBMM baştemsilcisine bırakıyorum.” di-
yerek İtilaf Devletlerinin planlarını boşa çıkardı.
◆ Söz hakkını alan Bekir Sami Bey, Anadolu’nun boşal-
tılmasını isteyerek Misakimillî kararlarından bahsetti ve
Türk halkının bağımsız yaşama isteğini anlattı. Ancak İti-
laf Devletleri, Bekir Sami Bey’in bahsettiği konulara sıcak
bakmadı ve barış için toplanan Londra Konferansı’ndan
olumlu sonuç alınamadı.
İtilaf Devletlerinin Konferanstaki Teklifleri
◆ İzmir, Türklere verilecek fakat şehirde Yunan kuvveti
bulunacak. Milletler Cemiyeti tarafından Hristiyan bir
vali tayin edilecek.
◆ Doğu Trakya Yunanlarda kalacak.
◆ Kapitülasyonlar devam edecek.
◆ Doğuda bir Ermeni devleti kurulacak.
İti­laf Dev­let­le­ri­nin bu tek­lif­le­ri­ni TBMM Hü­kû­me­ti ka­bul et­me­di.
4 5 6 7 8
 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!
Sol­dan sa­ğa: Be­kir Sa­mi (Kun­duh), Fran­sız de­le­geler,
Ze­kai (Apay­dın), Hüs­rev (Ge­re­de) Bey.
Londra Konferansı ile
◆ TBMM’nin varlığı İtilaf Devletleri tarafından resmen ta-
nındı.
◆ Misakımillî, İtilaf Devletlerine ve dünya kamuoyuna
resmî olarak duyuruldu.
◆ “Türkler barış istemiyorlar.” şeklinde oluşturulabile-
cek propagandanın önüne geçildi.
◆ İtilaf Devletleri arasındaki görüş ayrılığı arttı.
◆ Millî Mücadele’nin savaş meydanlarında kazanılacak
başarılardan sonra gerçekleşeceği anlaşıldı.
YAYINLARI
3. İstiklal ve İs­tikbalin Mar­şı: İstiklal Marşı
(12 Mart 1921)
Ulus­la­rın ba­ğım­sız­lı­ğı­nın ve var­lı­ğı­nın gös­ter­ge­le­rin­den bi­
ri­ de ulu­sal marş­la­rı­dır. Ulu­sal marş­lar, ge­nel­lik­le ait ol­duk­
la­rı ulu­sun özel­lik­le­ri­ni över. Özel bir güf­te ve bes­te­ye sa­hip­
tir­ler. Bu marş­lar; ulus­la­rın özel gün­le­rin­de, res­mî tö­ren­ler­de,
ulus­larara­sı spor kar­şı­laş­ma­la­rın­da ça­lı­nıp söy­le­nir. Os­man­lı
bir im­pa­ra­tor­luk ol­du­ğu ve mil­li­yet­çi­lik esas­la­rı­na da­yan­ma­dı­
ğı için millî mar­şı da yok­tu. Ye­ni ku­ru­lan Türk dev­le­ti mil­li­yet­
çi­lik esa­sı­na da­ya­nı­yor­du. Her ulu­sun ol­du­ğu gi­bi Türk ulu­su­
nun da ulu­sal bir mar­şı var­dır. Bu mar­şın adı “İs­tik­lal Mar­şı”dır.
İs­tik­lal Mar­şı, I. İnö­nü Sa­va­şı’nın ka­za­nıl­ma­sın­dan son­ra Türk
ulu­su­nun mo­ral gü­cü­nün yük­sel­til­me­si ama­cıy­la açı­lan ya­rış­
ma­da se­çil­miş­tir. Yapılacak olan 500 lira ödüllü yarışma gaze-
teler aracılığıyla halka duyuruldu. 700’den fazla eserin katıldı-
ğı yarışmaya Mehmet Âkif Ersoy para ödülü olduğu için katıl-
madı. Yarışmaya katılan eserlerin hiçbiri millî duyguları yansıt-
mada yeterli olmadı. Bunun üzerine Maarif Vekili (Eğitim Ba-
kanı) Hamdullah Suphi Bey (Tanrıöver), Mehmet Âkif’ten marş
yazmasını ısrarla rica etti. Bu ricaları geri çevirmeyen Mehmet
Âkif istiklalimizin koruyucusu olan askerlerimize “Korkma!” di-
ye seslendiği İstiklal Marşı’mızı yazdı. Hamdullah Suphi Bey
tarafından Mecliste okunan İstiklal Marşı mebuslar tarafından
coşkuyla alkışlandı. Mehmet Âkif, İstiklal Marşı için verilen pa-
8. SINIF MODÜL 1 2 3 4
ra ödülünü aldı. Ancak hepsini “Dar’ül-Mesai” adıyla bilinen
hayır kurumuna bağışladı.
Millî Mücadele’nin kazanılmasından sonra Mehmet Akif’e
“Acaba yeniden yazılırsa daha iyi olmaz mı?” sorusu yöneltil-
miştir. Bu soruya Mehmet Akif “Allah bir daha bu millete İstik-
lal Marşı yazdırmasın.” diyerek cevap vermiştir.
OKUMA PARÇASI
MEHMET ÂKİF ERSOY (1873-1936)
1873 yılı Aralık ayında İstan-
bul’da doğdu. Veterinerliğe
başladığı ilk yıllarda bile mes-
leğinden çok şairliği ile tanınan
Âkif, öğretmenlik hayatına
1906’da Halkalı Baytar Mekte-
binde kitâbet-i resmîye (resmî yazışma usulü) dersi hoca-
lığı ile başladı. 1908’den sonra Edebiyat Fakültesi ile
Dârülhilâfe Medresesinde Osmanlı edebiyatı hocalığı
yaptı.
Mehmet Âkif bütün gücüyle vatanın her türlü işgal ve
baskıdan kurtarılması için çalıştı. Bu amaçla özellikle
Anadolu’ya geçtikten sonra Mustafa Kemal Paşa’nın
talepleri doğrultusunda çeşitli vilayetlerde cami minber-
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK
lerinden vaaz ve nasihatler verip vatanın kurtarılması
için birlik ve bütünlük çağrısı yaptı. Başyazarı olduğu
Sebilürreşad gazetesinde yazdığı şiir ve makaleleriyle
Millî Mücadele’ye katkıda bulundu.
1923’te Mısır’a gitti. 1929-1936 yılları arasında Kahi-
re’deki Câmiü’l-Mısriyye Üniversitesinde Türkçe öğret-
menliği yaptı. 17 Haziran 1936’da İstanbul’a döndü. 27
Aralık 1936 tarihinde vefat etti. İstanbul’da Edirnekapı
Mezarlığı’na defnedildi.
(www.aregem.kulturturizm.gov.tr)
Meh­met Âkif’in kah­ra­man or­du­mu­za hi­ta­ben yaz­dı­ğı İs­tik­lal
Mar­şı, 12 Mart 1921’de Tür­ki­ye Bü­yük Mil­let Mec­li­sin­de ka­bul
edil­miş­tir. İs­tik­lal Mar­şı, Os­man Ze­ki Ün­gör ta­ra­fın­dan bes­te­
len­miş­tir. Bu marş, 1930 yı­lın­dan be­ri bes­te­siy­le söy­len­mek­
te ve ça­lın­mak­ta­dır. Ulu­sal marş­lar, ait ol­duk­la­rı ulu­sun onu­ru­
nu yan­sı­tır. İs­tik­lal Mar­şı’mız da Türk ulu­su­nun onur­lu di­
re­ni­şi­ni an­la­tır. Ana­ya­sa­’mı­za gö­re İs­tik­lal Mar­şı’nın ulu­
sal marş ol­du­ğu hük­mü de­ğiş­ti­ri­le­mez.
5 6 7 8 171
 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!
Örnek 1 :
İstiklal Marşı’nda istiklal davamızı anlatması bakımından
büyük bir manası olan mısralar vardır. Benim en beğendi-
ğim yeri de burasıdır:
“Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır;
Hakk’a tapan milletimin istiklâl.”
Benim bu milletten asla unutmamasını istediğim mısralar
işte bunlardır.
Atatürk’ün bu sözlerine göre aşağıdaki çıkarımlardan
hangisi yapılamaz?
A) Türk milleti, barışçı bir dış politikayı benimsemektedir.
B) İstiklal Marşı, Kurtuluş Savaşı’ndan kesitler içermekte-
dir.
C) Türk milleti, özgürlük ve bağımsızlığına düşkün bir mil-
lettir.
D) İstiklal Marşı, yazıldığı dönemin millî ruhunu yansıt-
maktadır.
(2021 / LGS)
Çözümü Siz Yapınız:
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK
4. Mos­ko­va Ant­laş­ma­sı (16 Mart 1921)
◆ Rus­ya, I. Dün­ya Sa­va­şı’nda İti­laf Dev­let­le­ri gru­bu için­de
yer al­mış­tı. An­cak 1917’de Rus­ya’da Bol­şe­vik İh­ti­la­li çık­
tı ve çar­lık re­ji­mi yı­kıl­dı.
◆ İk­ti­da­ra ge­len Bolşevikler savaştan çekildi ve yeni Rus
yönetimi kendisinin de içinde yer aldığı I. Dünya Savaşı
sırasında yapılan gizli antlaşmaları kamuoyuna açıkladı.
◆ İti­laf Dev­let­le­ri, Rus­ya’nın sa­vaş­tan çe­kil­me­si­ni ka­bul­le­
ne­me­di­ler. Sov­yet­ler Bir­li­ği’ne kar­şı cep­he al­dı­lar.
◆ Sov­yet­ler Bir­li­ği­’nin giz­li ant­laş­ma­la­rı açık­la­ma­la­rı İti­laf
Dev­let­le­ri ile iliş­ki­le­ri­ni da­ha da ger­gin­leş­tir­di.
◆ Rusya, Boğazlardan ve güneyden gelebilecek bir tehlike-
ye karşı kendini güvende hissetmek istiyordu. Bu neden-
le TBMM ile Sov­yet­ler Bir­li­ği or­tak düş­man kar­şı­sın­da iyi­
ce ya­kın­laş­tı­lar.
◆ Bu ya­kın­laş­ma so­nu­cun­da 16 Mart 1921’de Mos­ko­va
Ant­laş­ma­sı im­za­lan­dı. (İlk kez bir Avrupa devleti tarafın-
dan Misakımillî tanındı.)
172 8. SINIF MODÜL 1 2 3
Moskova Antlaşması’nın bazı maddeleri şunlardır:
• Taraflardan birinin tanımadığı bir antlaşmayı diğer ta-
raf da tanımayacaktır.
• Kars, Ardahan ve Artvin TBMM Hükûmeti’ne; Batum
Gürcistan’a; Nahcivan Azerbaycan’a bırakılacaktır.
• Osmanlı Devleti ile Çarlık Rusyası arasında yapılan
bütün antlaşmalar geçersiz sayılacaktır.
• Sovyetler Birliği Misakımillî’yi tanıyacak ve kapitülas-
yonlardan vazgeçecektir.
• Boğazlarla ilgili hususlar, Karadeniz’e kıyısı olan dev-
letler arasında yapılacak bir konferansla belirlenecek-
tir.
Bilgi Notu
Osmanlı İmparatorluğu’nun Paylaşılmasını Öngören
Gizli Antlaşmalar
İstanbul Antlaşması (18 Mart-10 Nisan 1915): İngiltere,
YAYINLARI
Fransa ve Rusya arasında imzalanmıştır. Buna göre; Bo-
ğazlar, Midye-Enez çizgisine kadar Trakya, Gelibolu Yarı-
madası, Sakarya Irmağı’na kadar Kocaeli Yarımadası ile
İmroz ve Bozcaada savaştan sonra Rusya’ya bırakılacaktı.
Londra Antlaşması (26 Nisan 1915): Üçlü İtilaf Devlet-
leri, İtalya’yı kendi yanlarına çekmek için bu antlaşma-
yı İtalya’yla imzalamışlardır. Bu antlaşmaya göre Antalya,
Rodos ve 12 Ada İtalya’ya bırakılacaktı.
Sykes-Picot (Sayks Piko) Antlaşması (26 Nisan 1916):
Bu antlaşmayla Rusya’ya; Kafkas sınırına yakın yerler, ya-
ni Van ve Erzurum illeriyle Trabzon ve Bitlis illerinin doğu
bölümleri; Sivas, Harput (Elazığ) ve Diyarbakır illerinin bir
kısmı bırakılacaktı. Fransa’ya; Adana ile Beyrut illeri; Ha-
lep, Harput ve Diyarbakır illerinin büyük kısmı; Şam ve Si-
vas illerinin bir kesimi ve Cebel-i Lübnan sancağının ta-
mamı bırakılacaktı. İngiltere’ye Bağdat ve Basra illerini de
içeren Güney Irak bırakılacaktı. Rusya’nın isteği üzerine
Trabzon’a kadar Doğu Karadeniz kıyıları ve Doğu Anado-
lu da Rusya’ya bırakılacaktı.
St. Jean De Maurıenne (Sen Jan Dö Moryen) Antlaş-
ması (17 Nisan 1917): İngiltere, Fransa ve İtalya arasın-
da yapılan bu antlaşmaya göre; Antalya, Menteşe Sanca-
ğı ve Konya ilinin bir kısmı ile İzmir ve kuzeyi İtalya’ya bı-
rakılacaktı.
12. sınıf MEB kitabından alınmıştır.
4 5 6 7 8
 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

Örnek 2 :
Aşağıda TBMM ile Sovyetler Birliği arasında imzalanan
Moskova Antlaşması’nın bazı maddeleri verilmektedir.
• Taraflar herhangi birine zorla kabul ettirilmek istenen
bir antlaşmayı tanımayacaktır.
• Kars, Ardahan ve Artvin Türkiye’ye; Batum Gürcistan’a
bırakılacaktır.
• Boğazlar meselesi Karadeniz’e kıyısı olan devletlerle
yapılacak bir konferansta görüşülecektir.
• Kapitülasyonlar her iki ülkenin gelişmesini olumsuz et-
kilediğinden kaldırılacaktır.
Buna göre Moskova Antlaşması’nın sonuçları hakkın-
da aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
Türk heyeti Sovyet Rusya’ya antlaşma imzalamak için gittiği
A) TBMM’nin uluslararası alandaki ilk siyasi zaferidir. sıralarda Moskova’da bulunan Afgan heyeti ile de Dostluk ve
B) Millî Mücadele’nin Doğu Cephesi başarı ile kapanmıştır. İş Birliği Antlaşması imzaladı. Bu antlaşma ile iki taraf da birbi-
C) Sovyetler Birliği, Sevr Antlaşması’nın geçersizliğini ka- rinin bağımsızlığını resmen tanıdı. Millî Mücadele’nin çetin sa-
bul etmiştir. vaşlarının devam ettiği dönemde Afganistan’ın TBMM’nin var-
D) Boğazlar konusu Avrupalı devletlerin görüşleri çerçe- lığını resmen tanıması TBMM’ye hem manevi hem de diplo-
vesinde çözümlenmiştir. matik alanda güç verdi. Bu antlaşma ile iki hükûmet arasında
(2020 / LGS) dostluk süreci başladı.
YAYINLARI

Çözümü Siz Yapınız:

TBMM’yi ve Misakımillî’yi tanıyan ilk Müslüman dev-

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
let Afganistan’dır.

5. Türk-Afgan Dostluk ve İş Birliği Antlaşması

(1 Mart 1921)
Türk-Afgan Dostluk ve İş Birliği Antlaşması ile;

• İki ülke arasındaki siyasi ilişkileri kuvvetlendirmek

amacıyla karşılıklı elçiler görevlendirilecek.
• Taraflardan biri saldırıya uğradığı zaman, saldırıya
uğrayan devlete diğeri yardım edecek.
• TBMM, Afganistan ordusunu eğitmek için subay ve
öğrenci gönderecek.

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 173

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!
C. II. İNÖNÜ SAVAŞI (23 Mart-1 Nisan 1921)
Yunan ordusunun Bursa ve Uşak grupları
23 Mart 1921’de ilerlemeye başladılar.
Komutamdaki Batı Cephesi birlikleriyle
Eskişehir’in kuzeybatısında İnönü mevzi-
lerinde düşmanı karşıladık. 27 Mart’ta
şiddetli çarpışmalar oldu. 31 Mart günü
Aslıhanlar yönünden karşı saldırıya geç-
tik. 1 Nisan’a bağlanan gece düşmanı
püskürttük.
İsmet Paşa (İnönü)
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK
II. İnönü Savaşı’nın Yapıldığı Alanı Gösteren Harita
İngiliz desteği ile Anadolu’da ilerlemeye çalışan Yunan ordu-
su İnönü’de ikinci kez Türk milletinin direnişi ve inancıyla karşı-
laştı. Bu direniş karşısında geri çekilmek zorunda kalan Yunan
ordusu Türk kuvvetleri karşısında büyük kayıp verdi. Yunan-
ların ikinci kez yenilmesi İtilaf Devletleri arasındaki görüş ayrı-
lıklarını artırdı. Yunan ordusuna güveni azalan İngilizler Mal-
ta’daki Türk esirlerden 40 tanesini serbest bıraktı.
174 8. SINIF MODÜL 1 2 3
Savaşın sonuçları:
◆ Fransa TBMM’ye ateşkes teklif etti ancak TBMM bu
teklifi reddetti.
◆ İtalya işgal ettiği yerlerden çekilme kararı aldı.
◆ Halkın TBMM’ye olan güveni ve düzenli orduya ka-
tılımı arttı.
Meclis Başkanı Mustafa Kemal II. İnönü Zaferi’nden (1 Ni-
san 1921) sonra İsmet Paşa’ya aşağıdaki tebrik telgrafını
çekmiştir:
“…Bütün dünya tarihinde sizin İnönü Meydan Savaşların-
da yüklendiğiniz görev kadar ağır bir görev yüklenmiş ko-
mutanlar pek azdı. Milletimizin bağımsızlığı ve varlığı, çok
üstün yönetiminiz altında şerefle görevlerini yapan komu-
ta ve silah arkadaşlarınızın duyarlılığına ve vatanseverli-
ğine büyük güvenle dayanıyordu. Siz orada yalnız düşma-
nı değil, milletin makus (ters) talihini de yendiniz. Düşman
çizmesi altındaki kara yazılı topraklarımızla birlikte bütün
vatan bugün, en kıyıda köşede kalmış yerlerine kadar za-
ferinizi kutluyor. Düşmanın vatanımızda istila hırsı, azim
ve vatanseverliğinizin yalçın kayalarına başını çarparak
paramparça oldu…” (M. Kemal Atatürk, Nutuk, s.776)
YAYINLARI
Bilgi Notu
Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra İtalyanlar An-
talya, Marmaris, Fethiye’yi işgal etmiş, Konya’ya da as-
ker göndermişti. Ancak bu bölgelerde İtalyanlara kar-
şı cephe açılmamış ve bir direniş olmamıştır. II. İnönü
Zaferi’nin kazanılmasının ardında İtalyanlar işgal ettikleri
yerden çekilmeye başlamışlar, Sakarya Zaferi’nden son-
ra da Anadolu’yu tamamen terk etmişlerdir.
TÖDEV fasikülünde bulunan T.C. İnkılap
Tarihi ve Atatürkçülük bölümünü çözmeyi
unutmayınız.
4 5 6 7 8
 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

D. KÜ­TAH­YA-ES­KI­ŞE­HIR SAVAŞLARI (10-24 TEMMUZ 1921)

Anadolu’yu işgal etme planı içinde olan Yunan ordusu, İnönü mevkisinde üst üste iki kez yenildi ve geri çekilmek zorunda kaldı. An-
cak Aslıhanlar ve Dumlupınar Savaşlarında düzenli ordu başarısız oldu. Bunun üzerine Yunan ordusu bütün gücüyle saldırıya geç-
ti. Amaçları; Eskişehir, Afyon ve Kütahya’yı ele geçirmek Ankara’ya ulaşarak TBMM’yi ortadan kaldırmak, Sevr’i Türk milletine kabul
ettirmekti. Bu planlarını hayata geçirmek için İngilizlerden de destek alarak büyük bir taarruz hazırlığı yaptılar.

Yu­nan Kra­lı Kons­tan­tin kur­may­la­rıy­la Es­ki­şe­hir’de

Kütahya-Eskişehir Savaşlarının Yapıldığı Alanı
(Tem­muz 1921).
Gösteren Harita

Yunan Kralı Konstantin, İzmir’de yaptığı barış toplantısında gazetecilere bir sonraki top-
lantının Ankara’da yapılacağını açıkladı. Yunan ordusu bir taraftan Türk ordusunun hazır-
YAYINLARI

lık yapmasını engellemek için İstanbul’dan Anadolu’ya silah ve mühimmat gibi ürünlerin
gizlice aktarıldığı limanlardan biri olan İnebolu’yu topa tutu (9 Haziran 1921).
Sayı ve teknik bakımdan üstün olan Yunan kuvvetleri 10 Temmuz 1921 tarihinden itibaren
Kütahya ve Eskişehir yönünden saldırıya geçti. 13 Temmuz’da Afyon’u, 17 Temmuz’da

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
Kütahya’yı, 19 Temmuz’da da Eskişehir’i ele geçirdiler. Yıllardır savaş içinde olan Türk
ordusu yorgundu. Silah, cephane, erzak sıkıntısı yaşıyordu ve kayıplar vermeye başladı.
Türk or­du­su­nun Yu­nan kuv­vet­le­ri kar­şı­sın­da tutunamayacağı an­la­şı­lın­ca Mus­ta­fa Ke­mal
Pa­şa Ba­tı Cep­he­si’ne ge­le­rek du­ru­mu ya­kın­dan in­ce­le­di. Düş­man or­du­su ile ara­da bü­yük
bir me­sa­fe ol­ma­sı dü­şün­ce­siy­le or­du­muz Es­ki­şe­hir’in do­ğu­su­na çe­kil­di.

Mustafa Kemal bu taktiksel geri çekilişle;

• Türk ordusunun daha fazla kayıp vermesini önlemeyi,

• Yunan ordusunu bilmediği bir bölgeye çekerek lojistik kaynaklarından uzaklaştırmayı amaçladı.

Batı Cephesi’nde daha sonra yaşanan gelişmeler Mustafa Kemal’in ne kadar isabetli karar verdiğini göstermektedir.

Düşman ordusuyla aramızda büyük bir açıklık bırakmak gerekir ki orduyu derleyip toparlamak ve güçlendir-
mek mümkün olabilsin. Bunun için Sakarya’nın doğusuna kadar çekilmek yerinde olur. Düşman bizi takip
ederse kendi harekât üssünden uzaklaşacak ve yeniden menzil hatları kurmaya mecbur olacak, birçok güç-
lüklerle de karşılaşacak. Buna karşılık bizim ordumuz toplu bulunacak ve daha elverişli şartlara sahip ola-
caktır. Bu şekilde çekilişimizin en büyük sakıncaları, Eskişehir gibi önemli yerlerimizi ve birçok topraklarımızı
düşmana bırakmaktan dolayı kamuoyunda doğabilecek manevi sarsıntıdır. Fakat kısa zamanda elde edebi-
leceğimiz başarılı sonuçlarla bu sakıncalar kendiliğinden ortadan kalkacaktır.

Yunan kuvvetleri Ankara’ya yaklaştı. Halk­ta ve Mec­lis­te bir pa­nik baş­la­dı. “Mec­li­si Kay­se­ri’ye ta­şı­ya­lım.”, “Ku­va­yı­mil­lîye’ye dö­ne­lim.”
gi­bi tar­tış­ma­lar baş­la­dı. İs­tik­lal Mah­ke­me­le­ri ye­ni­den ku­rul­du.

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 175

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

Bu geri çekilme hem halkı hem de vekilleri kaygılandırdı. Mus-

tafa Kemal’in savaşın sorumluluğunu alarak ordunun başına
Cephede Türk Kadını
geçmesi için yasa teklifi verildi.
Millî Mücadele, Türk milleti için
bir ölüm kalım savaşıydı. Bunun
farkında olan Türk kadınları da fiilî
olarak cepheye katılmakta gecik-
medi. Bu yüzden, kahraman “Meh-
metçik”lerimizin yanında “Ayşe-
şecik”ler, “Fatmacık”lar da anıl-
maya başlandı. Tarihimizde cep-
hede bizzat savaşmış kadın kah-
ramanlara rastlanmaktadır. Me-
selâ 93 Harbi’nde Aziziye tabya-
larında kadınları peşine takarak kahramanca mücadele
veren Kara Fatma ve Nene Hatun, bu konuda ismi efsane-
leşen isimlerdendir. Millî Mücadele’ye katılan Türk kadınları
da bu zincirin halkalarını meydana getirmektedirler. Yine
bunlardan birisi Gördesli Makbule’dir.
Mustafa Kemal Paşa cepheye hareket ederken, 1921 Yunanlar Sakarya Muharebesi’ni kaybederek Afyon
mevzilerine çekildiklerinde, bir taraftan da Halil Efe’nin
Gördes, Sındırgı, Akhisar havâlisinde faaliyet gösteren
Mustafa Kemal Meclisin sunduğu bu teklifi bazı şartların yeri-
çetesinin saldırıları ile karşılaşıyorlardı. Bunların içinde
ne getirilmesi hâlinde kabul edebileceğini söyledi. Hazırladı- Halil Efe’nin karısı Makbule Hanım da vardı. Makbule
ğı önerge ile ordunun gücünü artırmak için Meclisin sahip ol- Hanım, daha bir yıllık evli iken eşinin yanında müca-
duğu bütün yetkilerin kendisine verilmesini istedi. Bu istek bir deleye atılmıştır. 16 Mart 1922’de Kocayayla’daki bir
grup milletvekili tarafından endişeyle karşılandı ancak Mustafa çatışmada çeteye cesaret vermek için hızla öne atılınca
Kemal’in güven veren konuşmaları milletvekillerindeki endişe- şehit düşmüştür.
(Şefika Kurnaz, Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını
YAYINLARI

yi ortadan kaldırdı. 5 Ağustos 1921 tarihinde çıkarılan Başko-

(1839- 1923) , s.121-123)
mutanlık Yasası ile Meclisin bütün yetkileri üç aylığına Mus-
tafa Kemal’e verildi.

Örnek 3 :
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

Millî Mücadele’de Türk milleti yediden yetmişe sorumluluk

üstlendi. İstiklal Yolu da Türk milletinin sorumluluklarını • İtalyanlar, Yunanların II. İnönü Savaşı’ndaki yenilgile-
yerine getirmesinde önemli rol oynadı. İstanbul’dan kaçı- ri üzerine Anadolu’da işgal ettikleri yerlerden çekilme-
rılan silah ve mühimmatlar kayıklarla önce İnebolu’ya ye başladılar.
taşındı, oradan da kağnılarla Ankara’ya nakledildi. İstiklal • Kütahya-Eskişehir Savaşları’nda Türk ordusunun ye-
Yolu olarak adlandırılan bu yolun güzergâhı İnebolu- nilmesiyle İtalya, Anadolu’dan askerlerini çekmeyi
Kastamonu-Ilgaz-Çankırı-Kalecik ve Ankara’ydı. Bu yol- durdurdu. Fransa da TBMM ile yaptığı ikili barış gö-
da Şerife Bacılar, Halime Çavuşlar sadece cephane değil rüşmelerine ara verdi.
Türk milletinin kaderini de omuzlarında taşıdı. Kurtuluş Savaşı’nın Batı Cephesi’nde yaşanan bu ge-
İnebolu
lişmelere göre, aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
Küre A) Kütahya-Eskişehir Savaşları’nda Kuvâ-yı Millîye birlik-
KÜRE DAĞLARI
Seydiler leri savaşmıştır.
KASTAMONU B) Savaşların sonuçları, işgal güçlerinin politikalarını et-
RI kilemiştir.
DAĞLA
ILGAZ
Ilgaz Tosya C) Diplomatik alandaki başarıların askerî sonuçları ol-
BOLU muştur.
Kurşunlu
Korgun D) II. İnönü Savaşı’nda yenilen Yunanlar mücadeleden
ÇANKIRI
Eldivan vazgeçmiştir.
Şabanözü
Çubuk
(2022 / LGS)

Kalecik Çözümü Siz Yapınız:

ANKARA

İstiklal Yolu güzergâhı

176 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

III. MAARİF KONGRESİ

(15-21 TEMMUZ 1921)
Kur­tu­luş Sa­va­şı bü­tün şid­de­tiy­le sü­rü­yor­du. Yu­nan or­du­la­rı
An­ka­ra’yı ele ge­çir­mek için üç kol­dan sal­dı­rı­ya geç­ti­ler.
Bu ölüm kalım savaşının galibiyetle sonuçlanacağına inanan
Mustafa Kemal eğitim işlerine önem verdi. “Memleketimizi ger-
çek hedefe ulaştırmak için iki orduya ihtiyaç vardır. Biri vatanın
hayatını kurtaran asker ordusu, diğeri milletin geleceğini yoğu-
ran irfan ordusu.” diyen Mustafa Kemal modern ve güçlü bir ül-
kenin temellerinin irfan ordusuyla atılacağını biliyordu. Bu ne- Mustafa Kemal’in Hâkimiyet-i Millîye gazetesinde
denle millî ve çağdaş bir eğitim sistemiyle geleceğin aydınlık yayımlanan konuşmasının bir bölümü aşağıda veril-
miştir:
Türkiyesi’nin temellerini atmak için irfan ordusunun Ankara’da
“Gelecek için hazırlanan vatan çocuklarına, hiçbir zorluk
toplanması talimatını verdi. Dönemin Maarif Vekili (Eğitim Ba-
karşısında baş eğmeyerek sabırla çalışmalarını ve eği-
kanı) Hamdullah Suphi Bey ise savaş nedeniyle kongreyi er- timdeki çocuklarımızın ana babalarına da yavrularının
teleme isteğini Mustafa Kemal’e iletti. eğitimlerini tamamlamak için her fedakârlığa katlanmak-
tan çekinmemelerini öneririm. Büyük tehlikeler karşısında
uyanan milletlerin ne kadar kararlı oldukları tarihçe ispat
edilmiştir. Silahıyla olduğu gibi beyniyle de mücadele
Mustafa Kemal, Hamdullah Suphi Bey’e aşağıdaki
etmek zorunda olan milletimizin, birincisinde gösterdiği
cevabı verdi: gücü ikincisinde de göstereceğine asla şüphem yoktur.
“Hayır hayır ertelemeyin, cahillikle, ilkellikle savaş, düşman- Milletimizin temiz karakteri yetenek ile doludur...”
YAYINLARI

la savaştan daha az önemli değildir. Toplantıya katılaca- (Hâkimiyet-i Millîye, 21 Temmuz 1921) (Düzenlenmiştir.)

ğım...
(İ. Habib Sevük, O Zamanlar, s.174) Örnek 4 :

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
Yurdun her tarafından iki yüz elli kadar öğretmenin katıl-
dığı Maarif Kongresi hakkında Mustafa Kemal: “Cephede
ordu Yunanlarla mücadele ederken Ankara’da muallimler
Bunun üzerine 15 Tem­muz 1921’de Mustafa Kemal’in talima-
ordusu cehalete karşı müdafaa programı hazırlıyor. Harp
tıyla, Tür­ki­ye Mu­al­li­me ve Mu­al­lim­ler Ce­mi­ye­tinin ön­cü­lü­ğün­
ve maarif cephelerinin ikisinde de faaliyetler var. Millî ordu
de An­ka­ra’da “Dar’ül - Muallim” (Erkek Öğretmen Okulu) kon- vatandan düşmanı, muallim ordusu da cehalet ve zulmeti
ferans salonunda 180’den fazla erkek ve kadın öğretmenin ka- kovacak, iki hizmetin aynı zamanda gerçekleşmesi ulvî bir
tılımıyla Maa­rif Kon­gre­si toplandı. Mustafa Kemal kongrenin tesadüftür…” ifadelerini kullanmıştır.
açılış konuşmasını yaptı. Buna göre Maarif Kongresi hakkında,
I. Cephede kazanılan başarılar eğitimden daha önemli
görülmüştür.
II. Kurtuluş Savaşı devam ederken toplanmıştır.
III. Temsiliyet açısından ulusal nitelik taşımaktadır.
IV. Ülkedeki eğitim kurumları Millî Eğitim Bakanlığına
bağlanmıştır.
çıkarımlarından hangileri yapılabilir?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III D) III ve IV

(2020 / LGS)

Çözümü Siz Yapınız:

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 177

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

Mustafa Kemal “Okul genç beyinlere; insanlığa hürmeti,
millet ve memleket sevgisini, şerefi, bağımsızlığı öğretir.
Bağımsızlık tehlikeye düştüğü zaman onu kurtarmak için
takip edilecek en uygun en güvenli yolu öğretir.” diyerek eğiti-
min hangi amaçlara hizmet edeceğini vurgulamıştır.
IV. BAŞKOMUTANLIK YASASI
(5 AĞUSTOS 1921) VE TEKÂLİF-İ
MİLLÎYE EMİRLERİ
(7-8 AĞUSTOS 1921)
Kütahya-Eskişehir Savaşlarında ordunun Sakarya Irmağı’nın
doğusuna çekilmesi ve Yunan ordusunun İç Anadolu’ya
kadar ilerlemesi Mecliste tartışmalara sebep olmuştu. Bazı
milletvekilleri yenilgiden Mustafa Kemal’i sorumlu tutmuştu.
Buna karşılık, Mustafa Kemal aşağıdaki sözleri söyledi:
“Efendiler, gerçekten de tahmin ettiğim manevî sakınca-
lar hemen kendini gösterdi. İlk duyarlık Meclis’te belirdi.
Özellikle muhalifler, kötümser nutuklarla feryada başla-
dılar ‘Ordu nereye gidiyor, millet nereye götürülüyor? Bu
gidişin elbette bir sorumlusu vardır, o nerededir? Onu
göremiyoruz. Bugünkü acıklı ve korkunç durumun asıl
sorumlusunu ordunun başında görmek isterdik.’ diyorlar-
dı. Bu şekilde konuşan kimselerin dolaylı yoldan kastet-
tikleri şahsın ben olduğuma şüphe yoktu.”
YAYINLARI
Baş­ko­mu­tan­lık gö­re­vi­ni al­dık­tan son­ra Mus­ta­fa Ke­mal yet­ki­
si­ni ilk ola­rak or­du­nun ge­rek­si­nim­le­ri­ni gi­der­mek için kul­lan­dı.
“Te­kâ­lif-i Mi­lliye Emir­le­ri” (Millî Vergi Emirleri) adıy­la emir­ler
ya­yım­la­ya­rak or­du­nun ge­rek­si­nim­le­ri­ni kar­şı­la­mak için ulus­
tan fe­da­kâr­lık­lar yap­ma­sı­nı is­te­di. Türk ulu­su; elin­de­ki ça­rı­ğı­
nı, ço­ra­bı­nı ve yi­ye­ce­ği­ni or­du­su­na ve­re­rek bu fe­da­kâr­lı­ğı gös­
ter­di. Bu da­ya­nış­ma Türk mil­le­ti­nin bir­lik ve be­ra­ber­li­ği­ni sağ­
la­dı. Te­kâ­lif-i Mil­li­ye Emir­le­ri, on ay­rı emir­den oluş­mak­ta ve on
ay­rı ko­nu­yu kap­sa­mak­ta­dır.
Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa’nın yü­rür­lü­ğe koy­du­ğu ya­sa gü­cün­de­ki
Te­kâ­lif-i Mil­li­ye Emir­le­rinin ana hat­la­rı şu şekilde özet­le­ne­bi­lir:
◆ Her ilçede Tekalif-i Millîye Komisyonu oluşturuldu.
◆ Her ailenin bir kat çamaşır, bir çift çorap ve çarık ha-
zırlayıp komisyona teslim etmesi kararlaştırıldı.
◆ Halkın elinde bulunan, savaşta işe yarar bütün silah
ve cephanenin üç gün içinde teslimi istendi.
◆ Halkın elinde bulunan yaylı araba ve kağnı arabala-
rı ile deve ve merkeplerin %20’sinin teslimi istendi.
◆ Halkın elinde bulunan çamaşırlık bez, kışlık ve yaz-
lık kumaş; kösele, meşin, tel, çivi, kundura ipliği; nal,
mıh, yem torbası, yular, semer ve urgan stokları-
nın %40’ının bedeli sonradan ödenmek üzere tesli-
mi istendi.

(M. Kemal Atatürk, Nutuk, s.593) ◆ Elindeki buğday, saman, un, arpa, fasulye, bulgur,
nohut, mercimek, şeker, gaz, pirinç, sabun, yağ, tuz,
zeytinyağı, çay ve mum stoklarının %40’ının bedeli
Millî Savunma Bakanı Fevzi sonradan ödenmek üzere teslimi istendi.
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

Paşa ise konuyla ilgili mec- ◆ Demirci, marangoz, tesviyeci, saraç ve arabacı esnafla-
liste yapılan gizli oturumda rı ile kılıç, mızrak yapabilecek sanatkârlar tespit edilerek
söz aldı ve şunları söyledi: görevlendirildi.
“...Düşmanın ilerlemesine kar-
şı, halkın tereddüt ve endişe
etmesine yer yoktur. Düşmanın
Anadolu içlerine doğru uzan-
mak isteyen kolları mezarlarına
yaklaşıyor, bu yeni sefer düş-
manın ölüm yolculuğudur.”
(Kâzım Karabekir, Türk İstiklal Harbi, 1974, s. 508)

5 Ağustos 1921’de Mecliste çıkarılan kanunla Mus­ta­fa Ke­

mal’e 3 aylık süreyle baş­ko­mu­tan­lık yetkisi verildi. Böy­le­ce Tekalif-i Millîye Emrilerinin Uygulanışı, Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi,
Ankara (Aydın Erkmen Tablosu)
Mus­ta­fa Ke­mal ya­sa­ma, yü­rüt­me ve İs­tik­lal Mah­ke­me­le­ri va­sı­
ta­sıy­la yar­gı yet­ki­si­ne de sa­hip ol­du.

Bilgi Notu
Başkomutanlık yasasının ikinci maddesi: Başkomutan
ordunun maddi ve manevi gücünü büyük ölçüde artırmak TÖDEV fasikülünde bulunan T.C. İnkılap
ve yönetimini bir kat daha sağlamlaştırmak için Türkiye Bü- Tarihi ve Atatürkçülük bölümünü çözmeyi
yük Millet Meclisinin bununla ilgili yetkisini meclis adına fii- unutmayınız.
li olarak kullanabilir.

178 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

V. SAKARYA MEYDAN SAVAŞI’NDAN MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI’NA

MUSTAFA KEMAL
A. SAKARYA MEYDAN SAVAŞI (23 Ağustos-13 Eylül 1921)
Er Tüfek Makineli Tüfek Top Kamyon Uçak

Türk Yunan Türk Yunan Türk Yunan Türk Yunan Türk Yunan Türk Yunan

96.326 120.000 54.572 57.000 825 2768 196 386 240 600 2 18

◆ Yu­ka­rı­da Türk ve Yu­nan or­du­la­rı­nın Sa­kar­ya Sa­va­şı ön­
ce­sin­de­ki du­rum­la­rı gö­rü­lü­yor. An­la­şı­la­ca­ğı üze­re Yu­nan
or­du­su hem as­ker hem de teç­hi­zat ba­kı­mın­dan Türk or­
du­sun­dan da­ha üs­tün­dü.
◆ Kütahya-Eskişehir Savaşlarında başarı elde eden Yu-
nan ordusu Türk ordusuna son darbeyi vurmak için ha-
zırlıklara başladı. Yine İngilizlerden destek alan Yunanlar
Ankara’ya ulaşıp TBMM’yi ortadan kaldırmayı ve Sevr’i
Türk milletine kabul ettirmeyi amaçlıyordu.
◆ Kütahya-Eskişehir Muharebelerinden sonra Başkomu-
tanlık yetkisiyle ordunun başına geçen Mustafa Kemal
Tekalif-i Millîye Emirleri ile ordunun ihtiyaçlarını karşıla-
maya çalıştı. Ancak Türk ordusuna zaman kazandırmak
istemeyen Yunanlar 23 Ağustos’ta taarruza geçti. 100 ki-
lometrelik alanda 22 gün boyunca devam eden savaşta
Sakarya Nehri Türk milletine siper oldu.
Düşmanın şiddetli saldırıları karşısında Türk ordusunda
zaman zaman kırılmalar yaşandı.

Bunun üzerine Başkomutan Mustafa Kemal Mehmetçiklerin kalbine dokunan, direnme azmini ve inancını artıran aşa-
ğıdaki sözleri söyledi:
“Hat­tı mü­da­fa­a yok­tur, sat­hı mü­da­fa­a var­dır. O sa­tıh, bü­tün va­tan­dır. Va­ta­nın her ka­rış top­ra­ğı va­tan­da­şın ka­nı ile ıs­lan­ma­
dık­ça vatan terk edilemez. Küçük büyük her birlik bulunduğu mevzilerden atılabilir. Fakat her birlik ilk durabildiği noktada tek-
rar düşmana kar­şı cep­he teş­kil edip sa­va­şa de­vam eder. Ya­nın­da­kinin çekildiğini gö­ren bir­lik­ler, ona ta­bi ol­amaz. Bu­lun­du­ğu
YAYINLARI

mevzide so­nu­na ka­dar da­yan­ma­ya mec­bur­dur.”

◆ Mus­ta­fa Ke­mal’in bu sö­züy­le uy­gu­la­dı­ğı ye­ni tak­tik ba­şa­rıy­la uy­gu­lan­mış, Yunanlar dur­du­rul­muş, son­ra Sa­kar­ya Neh­ri’nin ba­
tı­sı­na atıl­mış­lar­dır.

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK

Sakarya Meydan Savaşı’nın Yapıldığı Alanı Gösteren Harita

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 179

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!
“Bilirsiniz ki savaş ve çarpışma demek, iki ulusun yalnız
iki ordunun değil, iki ulusun bütün varlıklarıyla, bütün
mallarıyla, bütün maddi ve manevi güçleriyle karşılaşma-
sı ve birbirleriyle vuruşması demektir. Bunun için bütün
Türk ulusunu, cephedeki ordu kadar düşüncesi ve duy-
gusuyla ve fiili (eylemli) olarak savaşla ilgilendirmeliydim.
Ulus bireyleri, yalnız, düşman karşısında olanlar değil,
köyde, evinde, tarlasında bulunan herkes, silahla vuru-
şan savaşçı gibi kendini görevli bilerek bütün varlığını
savaşa verecekti. Bütün maddi ve manevi varlığını yurt
savunmasına vermekte ağır davranan ve titizlik göster-
meyen uluslar, savaşı ve çarpışmayı gerçekten göze
almış ve başarılabileceklerine inanmış sayılamazlar.”
(M. Kemal Atatürk, Nutuk, ss.827-829)
Türk ordusunun başarılı savunma taktiği karşısında Yunan
ordusunun saldırı gücü kırıldı. Bunun üzerine Türk ordusu 10
Eylül 1921’de genel taarruza geçti ve Sakarya Meydan Savaşı
Türk ordusunun zaferiyle sonuçlandı (13 Eylül 1921).
Sakarya Savaşı tarihe ölüm kalım savaşı olarak geçmiştir.
Binlerce askerimiz şehit düşmüştür. Bu durum Türk milletinin
moralini bozmamış tam tersine inancını ve ahdini artırmıştır.
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK
Türk halkı Sakarya Meydan Muharebesi günlerinde
Namazgâh Tepesi’nde ordunun başarısı için dua ederken,
26 Ağustos 1921
Türk milletinin kadınından erkeğine, yaşlısından genci-
ne omuz omuza verdiği Sakarya Savaşı Yahya Kemal’in
dizelerine aşağıdaki gibi yansımıştır:
“Şu kopan fırtına Türk ordusudur yâ Rabbi.
Senin uğruna ölen ordu, budur yâ Rabbi.
Ta ki yükselsin ezanlarla müeyyed namın,
Galip et, çünkü bu son ordusudur İslam’ın.”
(www.atam.gov.tr.)
180 8. SINIF MODÜL 1 2 3
Sa­kar­ya Zaferi’nin önemli sonuçları şunlardır:
◆ 1683 II. Viyana Kuşatması’ndan beri Avrupalılar kar-
şısındaki geri çekiliş süreci sona erdi.
◆ Yunan ordusu ağır kayıplar vererek taarruz gücü-
nü kaybetti.
◆ Halkın orduya güveni ve savaşın kazanılacağına
olan inancı arttı.
◆ Kütahya-Eskişehir Savaşlarının olumsuz etkileri or-
tadan kalktı.
◆ Mustafa Kemal Paşa’ya gazilik unvanı ve mareşal-
lik rütbesi verildi.
◆ TBMM’nin uluslararası alanda saygınlığı arttı.
◆ Kafkas cumhuriyetleriyle (Azerbaycan, Ermenistan,
Gürcistan) TBMM arasında 13 Ekim 1921’de Kars
Antlaşması imzalandı.
◆ Fransa’yla TBMM arasında 20 Ekim 1921’de Ankara
Antlaşması imzalandı.
◆ İtilaf Devletleri TBMM’ye barış önerisinde bulundu.
Ancak Sevr tekrar gündeme getirildiği için bu öne-
YAYINLARI
ri kabul edilmedi.
◆ İtalyanlar Anadolu’da işgal ettikleri yerlerden tama-
men çekildi. İngilizler ile esir değişimi antlaşması ya-
pıldı.
B. SAKARYA MEYDAN MUHAREBESI’NDEN
SONRA YAŞANAN GELIŞMELER
◆ TBMM’ye ve Mustafa Kemal Paşa’ya duyulan güveni ar-
tıran bu zafer ülke içinde ve ülke dışında büyük ses ge-
tirdi. Anadolu’da hatta İstanbul’da bile büyük bir coşkuy-
la kutlandı.
1. Kars Antlaşması (13 Ekim 1921)
Uluslararası alanda da barış getiren Sakarya Zaferi’nin
ardından Sovyet Rusya’nın bir araya getirdiği Azerbaycan,
Ermenistan ve Gürcistan ile TBMM arasında Kars Antlaşması
imzalanmıştır. Antlaşmada TBMM’yi Kâzım Karabekir Paşa
temsil etmiştir. Bu antlaşma ile Kafkas Cumhuriyetleri
Moskova Antlaşması’nda belirlenen sınırları onaylamıştır.
4 5 6 7 8
 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

Antlaşmanın bazı maddeleri şunlardır:

KARS ANTLAŞMASI
◆ İstanbul’un güvenliği sağlanırsa Boğazlar ticarete açı-
lacak.
◆ Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan cumhuriyetle-
ri, Türkiye’nin tanımadığı bir antlaşmayı tanımayacak.
◆ Nahcivan bölgesine özerklik verilecek.
◆ Taraflar arasında ticaret, gümrük, sağlık, güvenlik gi-
bi konularda iş birliği yapılacak

Kars Antlaşması ile Türkiye’nin Doğu sınırı son şeklini almış; Bir de­ve ker­va­nı gü­ney­den cep­he­ye er­zak ta­şı­yor.
Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan Sevr Antlaşması’nın (5 Ha­zi­ran 1922)
geçersiz olduğunu kabul etmiştir.
Bilgi Notu

Mustafa Kemal Paşa 1 Mart 1922’de TBMM’nin birinci Suriye’deki Caber Kalesi’nde Osmanlı Devleti’nin kurucu-

dönem üçüncü yasama yılı açılış konuşmasında Kars su Osman Gazi’nin büyükbabası olduğu düşünülen Süley-
Antlaşması ile ilgili şunları söylemiştir: man Şah’ın mezarı bulunmaktadır. Ankara Antlaşması’nda
bu mezar çevresiyle beraber Türk toprağı sayılmış ve kale-
“Ermeni sorunu denilen ve Ermeni milletinin gerçek
de Türk bayrağı dalgalanması kabul edilmiştir.
olmayan isteklerinden çok, dünya kapitalistlerinin eko-
nomik yararlarına göre çözülmek istenen sorun, Kars
YAYINLARI

Antlaşması ile en doğru şekilde çözüme ulaştırılmış oldu.

Yüzyıllardan beri dostluk içinde yaşayan iki çalışkan hal- Ankara Antlaşması ile TBMM ilk kez bir İtilaf Devleti tarafın-
kın iyi ilişkileri yeniden kuruldu.”
dan tanındı. Bu antlaşma ile İtilaf Devletleri arasındaki görüş

T.C. İNKILAP TARİHİ

(Atatürk’ün Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni Açış ayrılıkları arttı.

VE ATATÜRKÇÜLÜK
Konuşmaları, s.78)
Sakarya Zaferi’nin ardından İngilizlerin Yunanistan’a güveni
sarsıldı ve TBMM’ye yeni bir barış teklifinde bulundular. An-
cak antlaşma teklifi Sevr Antlaşması’nın yumuşatılmış hâliydi
2. Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) ve TBMM tarafından reddedildi.
Güney Cephesi’nde büyük bir direnişle karşılaşan Fransa
da Sakarya Zaferi’nin ardından TBMM ile barış masasına
oturdu. 20 Ekim 1921 tarihinde Ankara Antlaşması imza-
landı.

ANKARA ANTLAŞMASI İLE

◆ Taraflar arasındaki savaş durumu sona erecek.
◆ Savaş esirleri karşılıklı olarak serbest bırakılacak.
◆ Nusaybin, Cizre ve Kilis Türkiye’de kalacak, iki ay
içinde Türk ordusu bu hattın kuzeyine, Fransız kuv-
vetleri ise güneyine çekilecek.
◆ İskenderun (Hatay) için özel bir yönetim oluşturula-
cak, resmi dil Türkçe olacak, Türk kültürünün gelişti- TBMM önünde Sakarya Zaferi kutlamaları, 1921

rilmesi amacıyla her türlü kolaylık sağlanacak.

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 181

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

1 ETKİNLİK
Örnek 5 :
Mustafa Kemal Paşa, Sakarya Meydan Savaşı’nı şu sözlerle
Mareşal Güney özetlemiştir: “Düşman, ordumuzu sol kanattan çevirerek
çabuk ve yok edici bir sonuç almak istiyordu. Düşmanı savaş-
maya zorlayarak savaşı cephe savaşı şekline soktuk. Ondan
Güney Cephesi Gazi sonra Yunanlar merkezimizi yarmak istedi ancak başarılı
olamayıp savunma yapmak zorunda kaldı. Taarruzlarımızla
buna da engel olduk ve böylece Sakarya Meydan Savaşı
Doğu Kars
ordumuz tarafından kazanıldı...”

Mustafa Kemal’in bu sözlerine göre Sakarya Meydan

Fransa TBMM Savaşı’nın kazanılmasında aşağıdakilerden hangisi et-
kili olmuştur?

Aşa­ğı­da­ki kav­ram ha­ri­ta­sın­da boş bı­ra­kı­lan yer­le­ri yuka- A) Türk ordusunun silah bakımından ve sayıca üstün ol-
rıdaki uygun kelimelerle dol­du­ru­nuz. ması

SAKARYA SAVAŞI’NIN SONUÇLARI: B) Savaş meydanında askerî harekât ve stratejilerin ba-

şarıyla uygulanması
Mustafa Kemal ile İlgili Sonuçları
C) Yunan ordusunun sürekli savunma savaşını tercih et-
• Mustafa Kemal’e .................. rütbesi ve ................. unva- mesi
YAYINLARI

D) Savaşın çok geniş ve engebeli bir alanda yapılması

nı verildi.
(2019 / LGS)
Siyasi Sonuçları
Çözümü Siz Yapınız:
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

1. Kafkas Cumhuriyetleri ile .................... Antlaşması imza-

landı. Böylece .......................... sınırımız kesinlik kazan-

dı.

2. ...................... ile Ankara Antlaşması imzalandı. Böylece

.................... kapandı.

3. Fransa .................’yi ve Misakımillî’yi tanıdı.

Bilgi Notu

Tarihe Subaylar Savaşı olarak geçen Sakarya Sava-

şı’nda askerine cesaret vermek için ön saflarda çarpışan
subaylardan 350’si şehit düşmüştür.

Mustafa Kemal, Fransız Diplomat Franklin Bouillon (Boylon)’la

Birlikte, Ankara, 1921

182 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

C. BÜYÜK TAARRUZ (26 AĞUSTOS 1922) VE BAŞKOMUTANLIK MEYDAN SAVAŞI

(30 AĞUSTOS 1922)

Yunan ordusuna kesin bir darbe vurmak için hemen

taarruza geçecek durumda değildik. Mevsim de kışa
yaklaşıyordu. Çok iyi bir hazırlık yapmadan taarruza
geçmek yenilgiye neden olabilirdi. Kesin zafer istiyor-
duk. Gizlilik içinde taarruz hazırlıklarına başladık.
İstanbul’dan silah ve cephane getirmeyi başardık.
Ordumuz taarruz için eğitildi. Geçen bir yılda insan

Türk askeri ve malzeme bakımından güçlendik.

Yunan askeri

Sakarya yenilgisinden sonra ordumuzla demir yolunu ve köyleri tahrip ederek Afyon - Kütahya - Eskişehir hattına geri döndük.
Burada savunma yapmak için hazırlıklara başladık. Top, ağır makineli tüfek ve uçak bakımından üstün durumdaydık. Ayrıca
cephanemiz, taşıt ve malzemelerimiz de yeterliydi.

Büyük Taarruz’da Türk ve Yunan Ordularının Yapılan başlıca hazırlıklar şunlardır:

Askerî Varlıkları
◆ Orduya taarruz için gerekli eğitimler verildi.
Askerî Varlıklar Türk Kuvvetleri Yunan Kuvvetleri ◆ 20 Temmuz 1922’de Mustafa Kemal’in başkomutan-
lık görevi zafer kazanılıncaya kadar uzatıldı.
Subay 8.659 6.564
◆ Tekâlif-i Millîye Emirleri bütün yurtta uygulandı.
Er 199.283 218,000
◆ İstanbul’dan Anadolu’ya silah, cephane ve çeşitli

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
Tüfek 100,352 83,000 malzemeler nakledildi.
◆ Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal Bey siyasi destek ara-
Hafif Makineli Tüfek 2,025 3,113
mak üzere Avrupa’ya gönderildi.
Top 340 418

Uçak 8 50
Mustafa Kemal şehir gezisi ya da spor yarışması bahanesiyle
(Durmuş Yalçın vd., Türk İnkılap Tarihi I, s.311) komutanlarla buluşuyor, taarruz planlarını inceliyordu. Asker-
lerimiz ise gündüz köylerde, ağaçlık alanlarda gizleniyor gece

Yunanlar Sakarya Savaşı’nda güçlü bir Türk direnişiyle karşı- ise düşman hattına doğru ilerliyordu. En önemlisi de taarruz
laştılar. Bu nedenle daha fazla ilerleyemediler ve işgal ettikle- hareketinin düşmandan gizlenmesiydi.
ri yerleri korumaya çalıştılar. Yunanlara nefes aldırmak için de
İtilaf Devletleri TBMM’ye ateşkes teklifinde bulundular. Yurdun
“Büyük Taarruz için yapılan hazırlıklar gizlilik içinde yürü-
düşmandan temizlenmesi için askerî harekâttan başka yol ol-
tülmüştür. 28 Temmuz günü yapılacak bir futbol maçı
madığını anlayan TBMM bu teklifi reddetti ve taarruz için ha-
vesilesiyle Mustafa Kemal ve komutanlar Akşehir’de
zırlıklara başladı. Orduya verilen taarruz eğitimi ve ordunun ih-
buluştu. Yapılacak taarruzun bütün ayrıntıları burada
tiyaçlarını giderme çalışmaları yaklaşık bir yıl sürdü. Tekalif-i
görüşüldü ve karara bağlandı. Ayrıca Türk ordusu mal-
Milliye Emirleri doğrultusunda toplanmakta olan yardımlar da
zemelerini taarruz hattına taşırken Yunanların fark etme-
ordunun ihtiyaçlarının karşılanmasında büyük rol oynadı.
mesi için at ve katırların ayaklarına keçeler bağlandı...”
Birkaç komutan dışında kimsenin bilmediği taarruz hazırlıkları
(Durmuş Yalçın vd., Türk İnkılap Tarihi I, s.8)
gizlilik içinde yürütüldü.

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 183

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

Bü­yük Ta­ar­ruz’da Türk or­du­su Mustafa Kemal Paşa, Afyon Kocatepe’den Büyük Taarruz’u
Takip Ederken, 1922

26 Ağus­tos 1922’de saat 05.30’da Bü­yük Ta­ar­ruz, Türk top­çu­la­rı­nın ate­şiy­le baş­la­dı. Başkomutan Mus­ta­fa Ke­mal Pa­şa 30 Ağus­
tos’ta mu­ha­re­be­yi biz­zat yö­net­ti. Düş­ma­nın ana kuv­vet­le­ri bu böl­ge­de im­ha edil­di. Bu sa­vaş ta­ri­hi­mi­ze “Baş­ko­mu­tanlık Mey­dan
Mu­ha­re­be­si” adıy­la geç­ti.

YAYINLARI
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

Büyük Tarruz’un yapıldığı alanı gösteren harita

◆ 26 Ağus­tos 1922: Ko­ca­te­pe’de top­çu ate­şi ile ta­ar­ruz baş­la­dı.

◆ 27 Ağus­tos 1922: Türk kuv­vet­le­ri üs­tün­lü­ğü ele ge­çir­di. Mev­zi­le­ri­ni kay­be­den Yunanlar çe­kil­me­ye baş­la­dı. Af­yon’u ele ge­
çi­ren bir­lik­le­ri­miz Af­yon-İz­mir de­mir yo­lu­nu ke­se­rek düş­ma­nı ar­ka­dan çe­vir­me­yi ba­şar­dı.
◆ 28 Ağus­tos 1922: Or­du­muz tek­rar ta­ar­ru­za ge­çe­rek düş­ma­nın ku­ze­ye çe­kil­me­si­ni sağ­la­dı. Bir­lik­le­ri­mi­zin bir bö­lü­mü de
düşmanı ay­nı gün do­ğu­dan çe­vi­re­rek düş­ma­nın Kü­tah­ya’ya iler­le­me­si­ne en­gel ol­du.
◆ 29 Ağus­tos 1922: Or­du­mu­zun gü­ney­den yap­tı­ğı ta­ar­ruz­la, Dum­lu­pı­nar’a git­mek is­te­yen Yunanlara bu yol ka­pan­dı.

31 Ağus­tos’ta Es­ki­şe­hir do­lay­la­rın­da­ki Yu­nan kuv­vet­le­ri de boz­gu­na uğ­ra­tıl­dı. Yunanlar İz­mir, Ya­lo­va, Ban­dır­ma gi­bi sa­hil şe­hir­le­ri­ne
ulaş­ma­ya ça­lı­şı­yor­du. 1 Ey­lül’de Mus­ta­fa Ke­mal ta­ri­hî em­ri­ni ver­di: “Or­du­lar! İlk he­de­fi­niz Ak­de­niz’dir. İle­ri!”
2 Ey­lül’de Uşak ya­kın­la­rın­da Yu­nan Baş­ko­mu­ta­nı Ge­ne­ral Tri­ko­pis ve çok sa­yı­da Yu­nan as­ke­ri esir alın­dı. Türk or­du­su
6 Ey­lül’de Ba­lı­ke­sir’e, 8 Eylül’de Manisa’ya 9 Ey­lül’de İz­mir’e gir­di. 18 Ey­lül 1922’de Ba­tı Ana­do­lu, Yu­nan as­ker­le­rin­den ta­ma­men te­miz­
len­miş ol­du.

184 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

“Her safhasıyla düşünülmüş, hazırlanmış, idare edilmiş Ka­sım 1923’te Mus­ta­fa

ve zaferle sonuçlandırılmış olan bu hareket Türk ordusu- Ke­mal Pa­şa’ya İs­tik­lal
nun, Türk subay ve komuta heyetinin yüksek güç ve kah- Ma­dal­ya­sı ve­ril­di. İs­tik­lal
ramanlığını tarihe bir kez daha geçiren büyük bir eserdir. Ma­dal­ya­sı Kur­tu­luş Sa­va­
Bu eser, Türk milletinin hürriyet ve bağımsızlık düşünce- şı’nda ya­rar­lı­lık gös­te­ren­le­
sinin ölümsüz bir abidesidir. Bu eseri yaratan bir milletin re 4 Ni­san 1921 ta­ri­hin­de
çı­ka­rı­lan 66 sa­yı­lı kanuna
evladı, bir ordunun başkomutanı olduğum için bahtiyarlı-
gö­re, TBMM ta­ra­fın­dan
ğım sonsuzdur.”
ve­ri­len ma­dal­ya­dır. Ka­nu­na gö­re, sağ gö­ğüs üze­ri­ne her
Mustafa Kemal Atatürk (Nutuk s. 463 - 464)
gün ta­kı­lır. İs­tik­lal Ma­dal­ya­sı’nın ön yü­zün­de üst­te An­ka­ra,
or­ta­da TBMM res­mi ile za­fer ve ba­rı­şa işa­ret eden gü­neş
ışın­la­rı gö­rü­lür. Mec­li­sin sa­ğın­daki orak, tır­pan ta­rı­ma
Başkomutanlık Zaferi’nden sonra İtilaf Devletleri harekete ge- önem ve­ril­di­ği­ni; iki ta­raf­ta­ki me­şa­le­ler de ba­rı­şı an­la­tır.
çerek telgraf gönderdiler. Bu telgrafta ateşkes önerisinde bu- Ma­dal­ya­nın öte­ki yü­zün­de ay yıl­dız­la çev­ri­li Mi­sa­kı­mil­lî
sı­nır­la­rı­nı gös­te­ren Tür­ki­ye ha­ri­ta­sı var­dır. Bu ha­ri­ta üze­
lunan İtilaf Devletlerinin amacı Yunan kuvvetlerini zor durum-
rin­de­ki tek yıl­dız baş­kent An­ka­ra’yı işa­ret eder.
dan kurtarmaktı. Nutuk’ta bu gelişmeyi anlatan Mustafa Ke-
mal Paşa: “Onlara 9 Eylül’de İzmir’de görüşebileceğimizi
bildirdim. Ben söz verdiğim gibi 9 Eylül’de ordaydım. Ama
onlar yoktu.” sözleri ile Yunanların kaçtığını dile getirmiştir. D. MU­DAN­YA ATEŞ­KES AN­LAŞ­MA­SI
(11 EKIM 1922)
Amacımız; Boğazlar, İstanbul ve Doğu
Trakya’yı Türklere vermemekti. Ancak
Fransa ve İngiltere bizi yalnız bıraktı.
Halkımız Türkleri haklı bulmaya başladı.
YAYINLARI

Barışa mecburduk.

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
İngiliz Delegesi
General Harrington

Örnek 6 :
Baş­ko­mu­tan Mustafa Kemal Paşa’nın komuta ettiği Türk or-
Büyük Taarruz öncesi askerlerimiz geceleri düşman hattı- dusu Büyük Taarruz ile Batı Anadolu’nun büyük bölümünü
na doğru ilerliyor, gündüzleri ise köylerde gizleniyorlardı. düşmandan temizledi. Bunun üzerine İstanbul ve çevresini,
Askerlerimizin bu davranışının nedeni aşağıdakiler- Trakya’yı düşman işgalinden kurtarmak için Marmara’ya yö-
den hangisidir? neldi. Türk ordusunun Bursa’ya yönelmesi ile İngiliz kuvvet-
leri olası bir savaşı göze almadı ve İtilaf Devletleri TBMM’ye
A) Askerî malzemelerin tamamlanmasını beklemek ateşkes teklifinde bulundu (23 Eylül 1922). Bu ateşkes antlaş-
B) Yunan ordularından çekinmek masıyla ilgili bir de konferans düzenleneceğini bildirdiler. Mus-
tafa Kemal, Meriç Nehri’ne kadar Trakya’nın boşaltılması ve
C) İtalya’dan destek birlik beklemek
Türk idaresine bırakılması şartı ile konferansa katılmayı kabul
D) Taarruz hareketini düşmana hissettirmemek etti. İtilaf Devletleri bu şartları kabul etti. 3 Ekim 1922 tarihin-
de ateşkes görüşmeleri Bursa’nın Mudanya Limanı’nda yapıl-
dı. İngiliz, Fransız ve İtalyan temsilcilerinin katıldığı görüşme-
Çözümü Siz Yapınız: lerde TBMM’yi İsmet Paşa temsil etti. Görüşmelere katılma-
yan Yunan temsilcisi General Mazarakis gelişmeleri limandaki
gemide takip etti. Görüşmeler sonucunda imzalanan Mudanya
Ateşkes Anlaşması ile Kurtuluş Savaşı’nın askerî safhası bitti,
diplomatik safhası başladı.

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 185

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

Yer: Mudanya (Bursa)

Tarih: 11 Ekim 1922 Sonuçları: Osmanlı Devleti hukuken sona ermiştir.
MUDANYA TBMM’nin varlığı İtilaf Devletleri tarafından tanınmış,
ATEŞKES Misakımillî büyük ölçüde gerçekleştirilmiştir. Doğu
ANLAŞMASI Katılımcılar: Türk ve İtilaf Devletleri
Trakya, İstanbul ve Boğazlar savaş yapılmadan
delegeleri (İngiltere, Fransa, İtalya)
kurtarılmıştır.
Yer: Mudanya (Bursa)
Tarih: 11 Ekim Sonuçları: Osmanlı Devleti hukuken sona ermiştir.
1922 Savaşı’nın zaferle sonuçlandığını
Önemi: Kurtuluş gösteren ilk diplomatik ve siyasi belgedir.
MUDANYA TBMM’nin varlığı İtilaf Devletleri tarafından tanınmış,
ATEŞKES Misakımillî büyük ölçüde gerçekleştirilmiştir. Doğu
Türk ve Yunan kuvvetleri arasındakiKatılımcılar:
a)ANLAŞMASI çarpışmalarTürk ve İtilaf Devletleri
durdurulacak.
Trakya, İstanbul ve Boğazlar savaş yapılmadan
b) Yunan işgal kuvvetleri on beş gün içinde delegeleri
Doğu(İngiltere,
Trakya’yıFransa,
boşaltacak.İtalya)
kurtarılmıştır.
c) TBMM Hükûmeti, barış antlaşması imzalanıncaya kadar Marmara ve Doğu Trakya’ya asker konuşlandırmayacak.
Doğu Trakya’nın güvenliğini sağlamak için 8.000
Önemi: Türk
Kurtuluş jandarmazaferle
Savaşı’nın birliği görevlendirilecek.
sonuçlandığını gösteren ilk diplomatik ve siyasi belgedir.
d) İtilaf Devletleri’nin kuvvetleri barış antlaşması imzalanıncaya kadar İstanbul’da kalacak.
(İsmail Soysal, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, s. 71-74, düzenlenmiştir.)
a) Türk ve Yunan kuvvetleri arasındaki çarpışmalar durdurulacak.
b) Yunan işgal kuvvetleri on beş gün içinde Doğu Trakya’yı boşaltacak.
c) TBMM Mustafa
Hükûmeti, Kemal,
barış Kurtuluşimzalanıncaya
antlaşması Savaşı süresince
kadaraskerî
Marmara ve Doğu Trakya’ya asker konuşlandırmayacak.
Bilgi Notu zaferlerini siyasi başarılarla tamamlamayı bilmiştir. Londra Konferansı, Ankara ve Kars antlaşmaları ile
Doğu Trakya’nın güvenliğini sağlamak için 8.000 Türk
Uluslararası siyasette de başarılı bir liderdir. jandarma birliği görevlendirilecek.
Mudanya Konferansı buna en güzel örneklerdir.
Anadolu’daki Yunan işgalinin başarısızlıkla sonuçlanması İngiltere’de Lloyd George (Loyd Corc) Hükûmetinin istifasına neden
d) İtilaf Devletleri’nin kuvvetleri barış antlaşması imzalanıncaya kadar İstanbul’da kalacak.
olmuştur. (İsmail Soysal, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, s. 71-74, düzenlenmiştir.)

Mustafa Kemal, Kurtuluş Savaşı süresince askerî

zaferlerini siyasi başarılarla tamamlamayı bilmiştir. Londra Konferansı, Ankara ve Kars antlaşmaları ile
Uluslararası siyasette de başarılı bir liderdir. Mudanya Konferansı buna en güzel örneklerdir.
YAYINLARI

Mudanya Ateşkes Anlaşması’nın Önemi:

“Mudanya Ateşkes Anlaşması ile Trakya savaşsız kurtarıldı. İtilaf Devletleri Sevr Antlaşması’nın bir hayal olduğunu anladılar.
Bu antlaşma, Millî Mücadele’nin Türk zaferiyle sonuçlandığını gösteren ilk diplomatik belgedir. Bu antlaşma ile, Anadolu’daki
Yunan hayalleriyle birlikte Yunanları kullanarak Sevr’i zorla kabul ettirmek isteyen Batı emperyalizminin bütün ümitleri de sona
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

ermiştir.”
(Durmuş Yalçın ve diğerleri, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, s. 324 - 325 düzenlenmiştir.)

Örnek 7
Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın ortaya çıkardığı bazı durum ve sonuçlar olmuştur.
Buna göre, aşağıdakilerin hangisinde verilen durumun ortaya çıkardığı sonuç yanlıştır?

DURUM SONUÇ
A) Millî Mücadele’nin askerî aşaması sona ermiştir. Barış görüşmelerinin önü açılmıştır.

B) TBMM Hükûmeti İstanbul’da etkin olmuştur. Osmanlı Devleti resmen sona ermiştir.

C) İngiltere’nin desteklediği Yunanların Anadolu’daki İngiltere’de Loyd George (Loyd Corç)

başarısızlığı kesinleşmiştir. Hükûmeti, istifa etmek zorunda kalmıştır.
D) Yunan ordusu Doğu Trakya’yı boşalttıktan sonra TBMM Hükûmeti’nin hâkimiyet alanı
bu bölgeyi Türk yönetimine teslim etmeyi kabul genişlemiştir.
etmiştir.

(2022 / LGS)

Çözümü Siz Yapınız:

186 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

VI. LO­ZAN BARIŞ ANT­LAŞ­MA­SI

(24 TEMMUZ 1923) Çok ıstırap çektik,
çok kan akıttık. Bütün medeni
Mudanya’dan sonra barış antlaşmasının imzalanması için ta- milletler gibi hürriyet ve
rafsız bir ülke olan İsviçre’nin Lozan kenti uygun görüldü. Bu- bağımsızlık istiyoruz.

rada yapılacak olan görüşmelerde İtilaf Devletlerinin ama-

cı yine Sevr Antlaşması’nın görüşülmesi ve bazı değişiklik-
lerle Türk tarafına kabul ettirilmesiydi. Bu nedenle konferan- İsmet Paşa

sa TBMM Hükûmetinin yanında Osmanlı Hükûmetini de davet

ettiler. Bu davetle amaçları Türk tarafında anlaşmazlık çıka-
rarak oluşturdukları ortamda istediklerini kabul ettirmekti. Bu-
nun üzerine TBMM saltanatı kaldırdı (1 Kasım 1922). Böyle-
ce devletteki iki başlılık ortadan kalkarken Osmanlı da resmen
ve hukuken sona ermiş oldu. 20 Kasım 1922’de düzenlenen
konferansa TBMM Türk tarafının tek ve gerçek temsilcisi ola-
rak katıldı.
İsmet Paşa konferansta İngiltere Dışişleri Bakanı Lord
Curzon’dan (Kırzin) sonra söz alarak bu ko­nuş­ma­yı yap­mış­tı.
İti­laf Dev­let­ler­i, Os­man­lı Dev­le­ti za­ma­nın­da el­de et­tik­le­ri bir­ta­
kım ay­rı­ca­lık­lar­dan vaz­geç­mek is­te­mi­yor­lar­dı.
Buraya Mondros Ateşkes
Anlaşması’nı imzalayarak
geldiniz.

LOZAN
• İtalya • Fransa • İngiltere • Japonya
Lord Curson
• Yunanistan • Yugoslavya • Romanya • Türkiye
YAYINLARI

Biz buraya Mudanya

Konferansta TBMM’yi İsmet Paşa başkanlığında bir Ateşkesi’ni imzalayarak
geldik. Kararlılığımız

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
heyet temsil edecekti. Mecliste İsmet Paşa söz alarak
sonsuzdur.
barış konferansında savunulacak temel ilkeleri şu
konuşmasıyla açıklamıştır:

Arkadaşlar, yüksek heyetinizin güvenini kazanarak barış

konferansına heyetimiz gidiyor. Heyetimizin Avrupa’da
takip edeceği davaların esas yolları, şimdiye kadar dünya
tarafından bilinmektedir. Bu, milletimizin öteden beri millî İsmet Paşa
istekleri yolunda takip ve tespit ettiği yoldur ki, Misak-ı
Millî ile açıklanmıştır. Bundan dolayı Misak-ı Millî ve yük-
sek heyetinizin siyasetimize esas olarak kabul ettiği ant-
laşmalar bizim hareket hattımızın esasını teşkil eder...”

(www.ait.hacettepe.edu.tr) (Düzenlenmiştir.)

Lozan Konferansı’nda TBMM’nin karşısında İngiltere, Fransa,

İtalya, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya ve Japonya bulunu-
yordu. Boğazlar konusu görüşüldüğünde ise Sovyet Rusya ve
Bulgaristan da konferansa katıldı. ABD ise konferansta göz-
Lo­zan’da­ki Türk He­ye­ti
lemci rolüyle bulundu.
TBMM Lozan’a giden heyetten kapitülasyonlar ve Ermeni
meselesi konularında taviz verilmemesini istedi.

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 187

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

le kar­şı ye­ni­den sa­vaş ha­zır­lık­la­rı­na baş­la­dı. Ancak hiçbir ta-

Aylardan beri görüşmeler ve tartışmalar sürüyor. Fakat
henüz karşımızdakiler bizimle üç senelik, dört senelik bir
hesabı görmüyorlar, üç yüz ve dört yüz senelik bir hesa-
bı görmeye başlamışlardır. Ve hâlâ karşımızdakiler eski
Osmanlı Devleti’nin tarihe karıştığını ve bugün yeni Türk
Devleti’nin var olduğunu ve bu Türkiye Devleti’ni kuran
milletin çok azimli ve celadetli bir millet olduğunu ve bu
milletin artık tam bağımsızlığından ve millî hâkimiyetinden
zerre kadar fedakârlık yapamayacağını anlamamışlardır.
Mustafa Kemal Atatürk
raf savaşı göze alamadı ve yapılan görüşmelerde konferansa
devam edilmesi kararı alındı. 23 Ni­san 1923’te kon­fe­rans ye­
ni­den top­lan­dı, 24 Tem­muz 1923’te Lo­zan Ba­rış Ant­laş­ma­sı
im­za­lan­dı. TBMM bu antlaşmayı 23 Ağustos 1923’te onayladı.
23 Temmuz 1923 günlü Tevhid-i Efkar gazetesinde
gazeteci Ebuzziya Zade Velid Bey, imparatorluk top-
raklarının kaybından üzüntüsünü belirtirken Lozan’ı
şöyle tanımlamıştı:
“Delegelerimiz siyasi ve iktisadi istiklalimiz açısından

İtilaf Devletleri konferansta TBMM’ye yenik devlet muamelesi mevcudiyetimizi ve millî kalkınmamızı sağlayacak bütün
yapmak istiyordu. Görüşmeler oldukça uzun sürdü ve sert geç- esasları kurtarmaya muvaffak oldular.”
ti. Kapitülasyonlar, Ermeni meselesi ve dış borçlar gibi konu-
(Taha Akyol, 1919-1920 Mondros, Sevr ve Kuvâ-yı
larda anlaşmazlıklar yaşandı. Bu nedenle gö­rüş­me­ler bir sü­
Millîye, s.320)
re ke­sil­di ve gö­rüş­me­le­re ka­tı­lan Türk he­ye­ti 4 Şubat 1923’te
toplantıyı terk ederek ül­ke­ye ge­ri dön­dü. Or­du­muz her ih­ti­ma­
YAYINLARI
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

188 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

YAYINLARI

Sevr Antlaşması’na Göre Osmanlı Sınırlarını Gösteren Harita

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 189

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

A. BOĞAZLAR

SEVR ANTLAŞMASI LOZAN ANTLAŞMASI

• Tüm devletlerin gemileri Boğazlardan serbestçe geçebi-
lecek. Ayrıca Boğazlarla ilgili her türlü işlem, içinde Türk
delegesinin yer almadığı uluslararası Boğazlar Komisyo-
nu tarafından yürütülecektir.
• İstanbul ve Çanakkale boğazları, Türkiye başkanlığındaki
“Uluslararası Boğazlar Komisyonu” tarafından yönetilecek.
• Boğazların her iki yakası askerden arındırılacak.
• Barış zamanında Boğazlardan ticari gemilerin geçişi ser-
best olacak.
• Boğazların savunulması Milletler Cemiyetinin güvencesi
altında olacak.

Boğazlardaki Türk egemenliği Sevr’de tamamen yok sayılmıştır. Lozan’da ise Boğazlar Komisyonu kaldırılmadığı için Boğaz-
larda Türk egemenliği tamamen sağlanamamıştır. Bu durum Misakımillî’ye ters düşmektedir.

B. KAPITÜLASYONLAR

SEVR ANTLAŞMASI LOZAN ANTLAŞMASI

• Kapitülasyonlardan müttefik devletler yararlanabilecektir. • Kapitülasyonlar kesin olarak kaldırılacak.

Sevr, kapitülasyonları genişletip ekonomik bağımsızlığımızı yok ederken Lozan ile kapitülasyonlar kaldırılmış, ekonomik ba-
YAYINLARI

ğımsızlık sağlanmıştır.

C. AZINLIKLAR
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

SEVR ANTLAŞMASI LOZAN ANTLAŞMASI

• Gayrimüslimlere çok geniş ayrıcalıklar tanınacaktır. • Anadolu’daki gayrimüslimler Türk vatandaşı kabul edile-
cek.
• Anadolu’daki (İstanbul hariç) Rumlar ile Yunanistan’daki
(Batı Trakya hariç) Türkler mübadele edilecek.

Sevr ile iç işlerimizdeki bağımsızlık elimizden alınırken Lozan’da azınlıklar Türkiye vatandaşı kabul edilerek ayrıcalıkları kal-
dırılmıştır.

D. ASKER-ORDUMUZ
SEVR ANTLAŞMASI LOZAN ANTLAŞMASI
• Türk ordusundaki asker sayısı ile savaş teçhizatı sınır- • Boğazların her iki yakası askerden arındırılacak. Bunun
landırılacaktır. dışında orduyla ilgili hiçbir sınırlama getirilmeyecek.

Sevr Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nin savunma gücü yok edilmiştir. Lozan’da ordumuzun varlığına sınırlama getirilmemiştir.

190 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

E. İSTANBUL
SEVR ANTLAŞMASI LOZAN ANTLAŞMASI
• İstanbul, Osmanlı Devleti’nin başkenti olarak kalacak, • Lozan Antlaşması’nın TBMM’de onaylanmasından 6 haf-
antlaşma şartlarına uyulmazsa şehir Türklerin elinden alı- ta sonra İstanbul, Türkiye’ye devredilecek.
nacaktır.

Sevr Antlaşması İstanbul’un Türklerin elinden alınmasını öngörürken Lozan Barış Görüşmelerinde İstanbul söz konusu olma-
dı. Lozan’ın onayından sonra 6 hafta içinde İtilaf Devletleri İstanbul’u boşaltmıştır.

F. SINIRLAR
SEVR ANTLAŞMASI LOZAN ANTLAŞMASI
• Doğu sınırımız Moskova ve Kars Antlaşması’na göre be-
• Doğu Anadolu’da iki yeni devlet kurulacaktır. lirlenecek.
• İzmir ile birlikte Ege Bölgesi’nin büyük bir bölümü ve Do- • Yunanistan’la olan batı sınırımız, Misakımillî’ye uygun
ğu Trakya, Yunanistan’a verilecektir. olarak Mudanya Ateşkes Anlaşması’nda tespit edildiği gi-
• Antalya ve Konya yöresi İtalyanlara bırakılacaktır. bi çizilecek, Meriç Nehri sınır kabul edilecek. Doğu Trakya
• Irak ve Arabistan’daki Osmanlı toprakları İngiltere’de ka- Türklere, Batı Trakya ise Yunanlara bırakılacak.
lacaktır. • Irak sınırı (Musul meselesi) İngiltere ile Türkiye arasında
• Adana, Kayseri, Sivas ve Malatya’yı içine alan bölge ile 9 ay içinde yapılacak ikili görüşmelerde çözülecek.
Suriye, Fransa’ya verilecektir. • Suriye sınırı Fransızlarla imzalanan Ankara Antlaşma-
sı’nda olduğu gibi kabul edilecek.
YAYINLARI

• Musul (Irak) meselesi Lozan’da çözülemeyen ve sonraya bırakılan meseledir.

• Hatay sorunu sonradan tekrar gündeme gelecek ve lehimize çözümlenecektir.
• Sevr Antlaşması, Türk vatanının parçalanmasını öngörürken Lozan ile Misakımillî çerçevesinde Türk Devleti’nin bağım-
sızlığı kabul edilmiştir.

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
• Doğu Anadolu’da kurulması planlanan iki yeni devlet, Lozan Barış Antlaşması’nda yer almamıştır.

G. SAVAŞ TAZMİNATI
SEVR ANTLAŞMASI LOZAN ANTLAŞMASI
• Osmanlı Devleti savaştan zarar görenlere tazminat öde- • Yunanistan Karaağaç ve çevresini savaş tazminatı olarak
yecektir. Türkiye’ye verecek.

Sevr’de savaş tazminatının Osmanlı tarafından ödenmesi söz konusuyken Lozan’da Türkiye savaş tazminatı almıştır.

H. DIŞ BORÇLAR
SEVR ANTLAŞMASI LOZAN ANTLAŞMASI
• Osmanlı kaynaklarını korumak ve artırmak için mali bir • Osmanlı’dan kalma dış borçlar Türkiye ile Osmanlı
komisyon kurulacak, bu komisyon Osmanlı bütçesini Devleti’nden ayrılan diğer devletler arasında paylaşılarak
kontrol edecek. ödenecek. Borçlar altın yerine kağıt para ve Fransız fran-
gıyla ödenecek.
• Düyunuumumiye kaldırılacak.

Sevr’de Düyunuumumiye varlığını korurken Lozan’da kaldırılmış, dış borçlar Osmanlı Devleti topraklarında kurulan bağım-
sız devletler arasında paylaşılmıştır.

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 191

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

I. EGE ADALARI
SEVR ANTLAŞMASI LOZAN ANTLAŞMASI

• Gökçeada ve Bozcaada dışındaki adalar Yunanistan’a bı-

• Yunanistan’a bırakılacak. rakılacak.
• Yunanistan bu adalarda askerî yığınak yapamayacak.
• On İki Ada İtalya’ya bırakılacak.

Gökçeada ve Bozcaada’nın alınmasının nedeni her iki adanın da Çanakkale Boğazı’na yakın olmasıdır.

Lozan’da Türkiye Lehine Lozan’dan Sonra Tekrar

Lozan’da Çözülen Konular Çözülemeyen Konular Gündeme Gelen Konular
• Kapitülasyonlar • Musul sorunu • Musul sorunu
• Azınlıklar • Yunanistan sınırı • Dış borçlar
• Savaş tazminatı • On İki Ada ve Ege Adaları • Nüfus mübadelesi
• Ermeni Devleti meselesi • Patrikhanenin durumu • Suriye sınırı (Hatay sorunu)
• Hatay meselesi • Boğazlar meselesi
• Boğazlar meselesi • Yabancı okullar

Bilgi Notu

Lozan’da Fener Rum Patrikhanesinin İstanbul’da kalması ekümenik (evrensellik) özelliği olmaması şartıyla kabul edilmiştir.
YAYINLARI

Mustafa Kemal, Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasından sonra şu sözleri söylemiştir:

“...Muhterem efendiler, Lozan Barış Antlaşması’ndaki hükümleri, öbür barış önerileriyle daha çok karşılaştırmanın yersiz
olduğu düşüncesindeyim. Bu antlaşma, Türk milletine karşı yüzyıllardan beri hazırlanmış ve Sevr Antlaşması ile tamamlandığı
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

sanılmış büyük bir yok etme girişiminin yıkılışını bildirir bir belgedir...”
(M. Kemal Atatürk, Nutuk, s.1023)

Lo­zan Ba­rış Ant­laş­ma­sı’nın Öne­mi

Lo­zan Ba­rış Ant­laş­ma­sı, Tür­ki­ye’nin ba­ğım­sız­lı­ğı­nı el­de et­ti­ği ve bü­tün dün­ya­ya ka­bul et­tir­di­ği si­ya­si bir za­fe­rin bel­ge­si­dir. Lo­zan Ba­rış Ant­laş­
ma­sı, Sevr Ant­laş­ma­sı’nı ge­çer­siz hâ­le ge­ti­re­rek Türk ulu­su ve yur­du üze­rin­de oy­nan­mak is­te­nen oyun­la­rı boz­muş­tur. Bu­gün­kü Tür­ki­ye’nin
sı­nır­la­rı­nı be­lir­le­yen Mi­sakımil­lî, bu bel­ge ile bü­yük öl­çü­de ger­çek­leş­tir­ilmiş­tir. Günümüzde geçerliliğini koruyan Lo­zan Ba­rış Ant­laş­ma­sı, Tür­ki­
ye’nin ba­ğım­sız­lı­ğı­nı bel­ge­len­di­re­rek ba­ğım­sız­lık mü­ca­de­le­si ve­ren di­ğer tut­sak ulus­la­ra umut ışı­ğı ol­muş, yol gös­ter­miş­tir.

Örnek 8
Lozan Barış Antlaşması ile Türkiye bağımsızlığına kavuşmuş ve bunu dünya milletlerine kabul ettirmiştir. Bu antlaşma ile İtilaf
Devletlerinin ülkemiz üzerindeki oyunları bozulmuştur.
Buna göre Lozan Barış Antlaşması ile ilgili;
I. ulusumuzu bağımsızlığına kavuşturduğu,
II. Sevr Antlaşması’nı geçersiz hâle getirdiği,
III. 20 yıl önce geçerliliğini yitirdiği
yorumlarından hangileri yapılabilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III

Çözümü Siz Yapınız:

192 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

VII. MILLÎ MÜCADELE’NİN SANAT VE EDEBİYATA YANSIMALARI

Yaban Æ Yakup Kadri Karaosmanoğlu

Ankara Æ Yakup Kadri Karaosmanoğlu
Yeşil Gece Æ Reşat Nuri Güntekin
Küçük Ağa Æ Tarık Buğra
Ateşten Gömlek Æ Halide Edip Adıvar
Kalpaklılar Æ Samim Kocagöz
Esir Şehrin İnsanları Æ Kemal Tahir
Yol Ayrımı Æ Kemal Tahir
Kurt Kanunu Æ Kemal Tahir
Yorgun Savaşçı Æ Kemal Tahir
Esir Şehrin Mahpusu Æ Kemal Tahir
Toprak Acıkınca Æ Erol Toy
Bir Göçmen Kuştu O Æ Ayla Kutlu
Şu Çılgın Türkler Æ Turgut Özakman
Gazi Paşa Æ Attila İlhan
Kuvayı Milliye Destanı Æ Nazım Hikmet

İzmir Kurtuluş Savaşı Anıtı - Pictro CANUNICA

YAYINLARI

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
Ulus Zafer Anıtı - Heinrich KRIPPEL Halil Dikmen - İstanbul Resim ve Heykel Müzesi

Millî Mücadele’mizi il­ham edi­nen dö­ne­min ya­zar, şair ve ressamları or­ta­ya koy­duk­la­rı eser­ler­de Türk mil­le­ti­nin ba­ğım­sız­lık duygu-
sunu, va­tan sev­gi­si­ni ve fe­da­kâr­lık­la­rı­nı iş­le­miş­ler­dir.

Şu Çılgın Türkler-Turgut Özakman

Kurtuluş Savaşı ile ilgili birçok kaynaktan ve belgeden yararlanılarak kaleme alınan “Şu Çılgın
Türkler” dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm “Başlangıç” adıyla yer almaktadır. 28 Haziran 1914-
1 Nisan 1921 tarihleri arasındaki olayları anlatmaktadır. İkinci bölüm “Birinci Kitap” adıyla “Yunan
Büyük Taarruzu” başlığıyla yazılmıştır. Bu bölümde Batı Cephesi’nde yaşanan savaşlar altı başlık
hâlinde anlatılmıştır. Üçüncü bölüm “İkinci Kitap” başlığını alarak “Türk Büyük Taarruzu” diye adlan-
dırılmıştır. Bu bölümde Türk askerinin yaptığı taarruz hazırlıklarından, taarruz hareketine kadar olan
olaylar alt başlıklarla verilmiştir.
Roman sonuç bölümüyle bitmiştir.

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 193

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

Aşağıda Millî Mücadele’yi konu edinen bazı eserlerden bölümler verilmiştir.

“…Londra’ya gönderilen (Şubat 1921) delegasyonun başında Bekir Sami Bey, İstanbul heyetinin
başında da Tevfik Paşa bulunuyordu.

Tevfik Paşa, Ankara delegesini meşru olarak kabul etmişti. Lloyd George’un Hükûmeti İzmir için bir
özerklik ve Türk-Yunan savaşında da tarafsızlık teklif etmişti. Bütün bunları Ankara Hükûmeti önce
tetkik edecekti. Eğer Büyük Millet Meclisi bunun lehinde bulunursa ağustos ve eylülde tekrar bir Türk
delegasyonu isteyeceklerdi. Bunun bir hileden ibaret olduğu çok çabuk meydana çıktı. Çünkü Türk
delegasyonu Londra’dan dönerken Yunanlar, büyük bir taarruza geçtiler…”

(H. Edip Adıvar, Türk’ün Ateşle İmtihanı, s.187)

“...Sonbahar, Anadolu’yu kurşun yüklü bulutlar ve ürpertici rüzgârlarla tarıyordu. Bütün

Anadolu’nun üstünden o bulutlardan başka bulutlar geçiyor, o rüzgarlardan başka rüzgarların
sürüklediği bulutlar geçiyordu. Şimdi düşman endişesine vatanı, istiklali ve yaşama hakkını kay-
betme endişesine bir de tedirginlik eklenmişti…

Payitahta düşman askeri girmişmiş. Yunan ordusu insanlığın eşini görmediği bir zulüm fırtınası
gibi içerlere kadar dayanmışmış, aynı büyük ve asil devletin nimeti ile beslenen Rumlar, Ermeniler
arkadan vurup dururlarmış. Bahar öyle bir geliş geldi ki sanki bütün mışmışlar ocak ayının don-
YAYINLARI

ları, fırtınaları gibi çözülüp silinip gitti, sanki her şey yeniden başlıyordu, tıpkı 1071’deki gibi, tıpkı
1299’daki gibi.

Sanki Anadolu kocaman bir kovandı da oğul vermeye hazırlanıyordu. Kısacası sallantılar, karar-
sızlıklar, bozgun tohumları ve ürkeklikler eriyip gitmiş ufuk aydınlanmış, ruh doğmuştu. O ruh ...”
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

(Tarık Buğra, Küçük Ağa, ss.163,-286/Derlenmiştir.)

Örnek 9

Millî Mücadele’nin sesini İnönü’de, Sakarya’da, Kocatepe’de de duyarsınız; sevda ile isyanı harmanlayan bir romanın sayfaların-
da da… Bu mücadeleye kimi elinde silahla katılmıştır, kimi kalemle… Romanlar, resimler, şiirler, heykeller… Milletimizin sevda-
sını da haykırır, isyanını da… Bazen, yaralanan askerin ayakta kalabilmek için uzanan elleri, bir heykeltıraşın çamurlu ellerine
tutunur. Bazen de vatan için yola düşenlerin çilesi, bir hikâye yazarının kaleminde gözyaşı olup kalbe dökülür.

Bu metinde Millî Mücadele’nin hangi alanlara yansımasından bahsedilmektedir?

A) Kültürel - Ekonomik B) Siyasi - Eğitim C) Hukuki - Diplomatik D) Sanat - Edebiyat

(2021 / LGS)

Çözümü Siz Yapınız:

194 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm!

2 ETKİNLİK

Siz de aşağıda verilen alana vatan sevgisi, millet sevgisi vb. konuları içeren bir şiir yazınız.

3 ETKİNLİK

Kurtuluş Savaşımızı anlatan aşağıdaki eserleri yazarlarıyla eşleştiriniz.

YAYINLARI

1 2 3 4 5

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
6 7 8 9 10

( ) ( ) ( ) ( ) ( )
Kemal Tahir Reşat Nuri Güntekin Erol Toy Tarık Buğra Ayla Kutlu

( ) ( ) ( ) ( ) Yakup Kadri ( )
Attila İlhan Turgut Özakman Samim Kocagöz Karaosmanoğlu Halide Edip Adıvar

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 195

 ÜNİTE 4
ATATÜRKÇÜLÜK VE ÇAĞDAŞLAŞAN TÜRKİYE

I. ATATÜRK İLKELERİ
Millî Mücadele’nin başarıyla tamamlanmasının ardından milletimizi çağdaş medeniyetler seviyesine ulaştırmak isteyen Atatürk, be-
lirlediği ilkeler doğrultusunda adım atmıştır. Atatürk ilkeleri Millî Mücadele’nin başından itibaren Türk inkılabına temel oluşturmuş
ve inkılap hareketlerine yön vermiştir. TBMM’nin açılması ile başlayan inkılaplar Atatürk ilkeleriyle şekillenmiştir. Bu sayede ülke-
miz aklın ve bilimin önderliğinde, millî birlik ve beraberlik içinde çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşmak için yol almaya başlamış-
tır. Günümüzde de Atatürk ilkelerini rehber alan ülkemiz inkılapçılık ilkesi sayesinde çağın gerekleri doğrultusunda modern ülkele-
re ayak uydurmaktadır.

Atatürk ilkeleri gelişmekte olan ya da az gelişmiş ülkelere de yol göstermektedir. Bu durum Atatürk ilkelerine evrensellik özelliği kat-
mıştır.

Bilgi Notu

1931 yılında Cumhuriyet Halk Partisinin tüzüğüne alınan Atatürk ilkeleri 1937 yılında anayasaya eklenmiştir.

A. CUMHURIYETÇILIK
Cum­hu­ri­yet­çi­lik: Cum­hu­ri­ye­t’i, Türk dev­le­ti­nin adı ve re­ji­mi, yö­ne­tim şek­li ola­rak ka­bul et­me, onu ya­şat­ma an­la­yı­şı­dır.

Cumhuriyetçilik ilkesi diğer bütün ilkelerin yaşamasını ve hayata geçirilmesini sağlar. Cumhuriyet, halkın egemenlik hakkını doğru-
dan ya da temsilcileri aracılığıyla kullandığı yönetim biçimidir.
YAYINLARI

Cumhuriyet yönetimleri kişi egemenliğini reddeder, millî iradeyi ve özgür seçimi esas alır.

Toplum içinde değişik düşünce ve fikirlerin serbestçe temsil edilmesi, kişilerin istedikleri düşünceye taraf olması esasına dayanan
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

demokrasinin en iyi uygulanabileceği yönetim şekli cumhuriyettir.

CUMHURİYETÇİLİK

Millî irade, yönetime yansır.
Millî egemenliğe dayalıdır.
Egemenlik kayıtsız şartsız
milletindir. Yani halk, kendi
kendini yönetir. Kişi, sınıf ve
zümre yararı gözetilmez.
Seçimler serbest ortamda Çok partili sistemi öngörür. Demokrasiye bağlıdır.
yapılır. Seçilenler yasa ile Atatürk’e göre gerçek bir
belirlenen süre içinde görev cumhuriyet ancak demokratik
yaparlar. hayatla gerçekleşir.

Cumhuriyetçilik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar

◆ TBMM’nin açılması ◆ 1924 Anayasası’nın kabulü

◆ Saltanatın kaldırılması ◆ Halifeliğin kaldırılması

◆ 1921 Anayasası’nın kabulü ◆ Çok partili hayata geçiş denemeleri

◆ Cumhuriyet’in ilanı ◆ Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesi

196 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye

Cumhuriyetçilik İlkesinin Diğer İlkelerle İlişkisi

◆ Milliyetçiliğin ve cumhuriyetçiliğin doğal sonucu halk-
çılıktır.
◆ Cum­hu­ri­yet­çi­lik, an­cak top­lu­mun mil­let bi­lin­ci­ne eriş­
me­siy­le ula­şı­la­bi­len bir yö­ne­tim ol­du­ğu için mil­li­yet­
çi­dir.
◆ Cum­hu­ri­yet­çi­lik, ege­men­lik hal­ka da­yan­dı­ğı için halk­
çı­dır.
◆ Cum­hu­ri­yet­çi­lik, her alan­da çağ­daş­laş­ma­yı ön­gör­dü­
ğü için inkılapçıdır.
◆ Cum­hu­ri­yet­çi­lik, din ayrımı yapmadığı, akıl ve bi­li­mi
esas al­dı­ğı için la­ik­tir.
◆ Cumhuriyetçilik, sosyal devlet anlayışını temel aldığı,
fırsat eşitliğini uyguladığı ve ekonomik ayrım yapma-
dığı için devletçilik ilkesi ile ilişkilidir.

Cumhuriyetçilik İlkesinin Diğer İlkelerle İlişkisi

Bilgi Notu

Atatürk, cumhuriyetçilik ve laiklikten ödün verilmemesini istemiştir.

Bilgi Notu

Cum­hu­ri­yet yö­ne­ti­min­de se­çil­miş olan­lar; kay­ma­kamlık, va­lilik, genel müdürlük gi­bi ida­ri kad­ro­lara ata­ma yaparlar.
YAYINLARI

Cumhuriyetçilik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
◆ Ülkenin bir hanedan tarafından yönetilmesine son verildi. Egemenliğin şahsa ait olmadığı kabul edildi.
◆ Dev­let baş­ka­nı so­ru­nu gi­de­ril­di.
◆ Toplumdaki tüm ayrıcalıklar kalktı. Vatandaşlar devlet yönetimine eşit olarak katılma hakkı elde etti.
◆ Hu­kuk dev­le­ti ol­ma­nın bir ge­re­ği ola­rak bü­tün va­tan­daş­lar ka­nun­lar önün­de eşit hâ­le gel­di. Va­tan­daş­la­rın te­mel hak ve
hür­ri­yet­le­ri, ya­sa­lar ve ana­ya­sa­lar­la dev­let gü­ven­ce­si­ne alın­dı.
◆ Kadın ve erkek, yönetime eşit olarak katılma hakkı elde etti.
◆ Çağdaşlaşma yolunda adımlar atıldı.

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 197

 Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye

Bilgi Notu Bilgi Notu

“Cumhuriyet’i biz kurduk; onu yükseltecek ve devam et-

tirecek sizsiniz.” Atatürk, cumhuriyeti Türk gençliğine emanet etmiştir.
Mus­ta­fa Ke­mal

1 ETKİNLİK

Cumhuriyetçilik ilkesi doğrultusunda yapılan inkılapları işaretleyiniz.

1 Çok partili sisteme geçiş denemeleri 7 TBMM’nin açılması

2 Kılık kıyafet inkılabı 8 Türk Dil Kurumunun açılması

3 Saltanatın kaldırılması 9 Aşar vergisinin kaldırılması

4 Soyadı Kanunu’nun kabul edilmesi 10 Cumhuriyet’in ilan edilmesi

5 Türk Tarih Kurumunun açılması 11 1924 Anayasası’nın yapılması

6 Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesi 12 Medeni Kanun’un kabul edilmesi

YAYINLARI

B. MILLIYETÇILIK
Ata­türk’ün mil­li­yet­çi­lik an­la­yı­şı ken­di­ni Türk bi­len, Türk ol­mak­la övü­nen, va-
­ta­nı­nı se­ven ve ko­ru­yan her­ke­si “Türk” ka­bul et­mek­tir. Bu ne­den­le Atatürk
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

mil­li­yet­çi­li­ği, ırk­çı de­ğil­dir. Atatürk’e göre millet “Zengin hatıra mirasına sa- Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran
hip bulunan, beraber yaşamak konusunda ortak arzu ve istekte samimi Türk halkına Türk milleti denir.
olan insanların birleşmesinden meydana gelen cemiyettir.”
Mustafa Kemal ATATÜRK
Millî bağımsızlık düşüncesini
canlı tutmak

Millî birlik ve Milletini ve

beraberliği vatanını
sağlamak sevmek
MİLLİYETÇİLİK

Yeni Türk Devleti, Türk milleti temeline dayanan “millî” bir devlettir. Bundan dolayıdır ki bu devlet içinde egemenlik yalnız Türk mil-
letine aittir.

Türk dev­le­ti­ne va­tan­daş­lık ba­ğı ile bağ­lı olan her­kes Türk’tür (Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti Ana­ya­sa­sı mad: 35).

Milliyetçilik akımı Fransız İhtilali ile ortaya çıkmış ve Osmanlı Devleti’nin parçalanmasında rol oynamıştır. Türk milliyetçiliği ise Millî
Mücadele’nin doğuşuna ve başarıya ulaşmasına katkı sağlamıştır. Yeni Türk Devleti Türk halkına dayanan millî devlet olarak ku-
rulmuştur.

Bilgi Notu

Millet: Geçmişte bir arada yaşamış, şimdi bir arada yaşayan, gelecekte de bir arada yaşama inancında ve kararında olan, ay-
nı vatana sahip çıkan, aralarında dil, kültür ve duygu birliği olan insan topluluğudur.

198 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye

“Bize milliyetçi derler. Fakat biz öyle milliyetçileriz ki bizimle iş birliği yapan bütün milletleri sayar ve
gözetiriz. Onların bütün milliyetlerinin gereklerini tanırız. Bizim milliyetçiliğimiz herhâlde bencil ve
kibirli bir milliyetçilik değildir.”

Atatürk, millî birlik konusunda şunları söylemektedir:

“Seneler geçtikçe, millî ideal verimleri güvenle çalışmada, ilerleme hevesinde millî birlik ve millî irade şeklinde gözlere daha
iyi çarpmaktadır. Bu bizim için çok önemlidir; çünkü biz, esasen millî mevcudiyetin temelini, millî şuurda ve millî birlikte gör-
mekteyiz.”

(Atatürk’ün Görüş ve Direktifleri, s.79)

Ata­türk mil­li­yet­çi­li­ği, in­san­lı­ğa ve in­san­lı­ğın or­tak mi­ra­sı­na de­ğer

ve­rir. Ba­rış­çı ve di­ğer ulus­la­ra say­gı­lı­dır.
Atatürk Milliyetçiliği,
◆ Milliyetçiliği reddeden akımlara karşıdır. İdeoloji değildir.
YAYINLARI

◆ Ayrıştırıcı değil birleştiricidir (Sınıf kavgasına karşıdır.).

◆ Irkçılığa ve sömürgeciliğe karşıdır.
◆ Din ve mezhep ayrımı yapmaz (Laiktir.).
Eşitlik ilkesine dayalıdır.

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
◆
◆ Türk toplumunun manevi değerlerine sahip çıkar.
◆ Ba­rış­çı ve in­san­cıl­dır.

Mil­li­yet­çi­lik il­ke­si doğ­rul­tu­sun­da Türk mil­le­ti­nin gös­ter­di­ği bir­lik ve be­ra­ber­lik Mil­lî Mü­ca­de­le’de Türk mil­le­ti­ni ba­şa­rı­ya ulaş­tı­ran güç
ol­muş­tur.
Ata­türk mil­li­yet­çi­li­ğin­de mil­lî bir­lik ve be­ra­ber­li­ği güç­len­di­ren
un­sur­lar:

◆ Millî eğitim

◆ Millî kültür

◆ Türklük şuuru

◆ Manevi değerler

◆ Dil, tarih, kültür ve amaç birliği

◆ Misakımillî

15 Temmuz Şehitler Köprüsü

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 199

 Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye

Yararlı cemiyetlerin kurulması

Kongrelerin toplanması
Kuvayımilliye’nin örgütlenmesi
Misakımillî kararlarının alınması
Yapılan İnkılaplar ve Çalışmalar
Milliyetçilik İlkesi Doğrultusunda

TBMM’nin açılması
Millî Mücadele’nin kazanılması
Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanması
Kapitülasyonların kaldırılması
Kabotaj Kanunu’nun çıkarılması
Türk Tarih Kurumunun açılması
Türk Dil Kurumunun açılması
Yabancı işletmelerin millîleştirilmesi
Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile yabancı okulların MEB’e bağlanması

Örnek 1
Atatürk milliyetçiliği ayrıştırıcı değil, bütünleştiricidir. Yayılmacılık ve saldırganlıktan yana değildir. Toplum ve devlet düzeni için-
de inanç ve mezhep ayrımcılığını reddeder.
Bu bilgilere göre Atatürk milliyetçiliği ile ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
YAYINLARI

A) Birlik ve beraberliği sağlayıcıdır.

B) Laik ve eşitlikçi bir düşünceye sahiptir.
C) Irk birliğini temel almıştır.
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

D) Barışçı bir politika hedeflemiştir.

(2019 / LGS)

Çözümü Siz Yapınız:

Örnek 2
Atatürk “Nasıl ayrı gibi duran parmaklar kazmayı, küreği, kalemi beraberce tutuyor ve gerektiğinde tek bir yumruk oluyorsa bir
milletin fertleri de milletin kalkınması ve savunulması uğrunda el ele vermeyi bilmelidirler.” sözüyle ilke ve inkılaplarının da-
yandığı temel esaslardan hangisine vurgu yapmıştır?
A) Millî egemenlik B) Millî tarih bilinci
C) Bağımsızlık ve özgürlük D) Millî birlik ve beraberlik
(2022 / LGS)

Çözümü Siz Yapınız:

200 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye

C. HALKÇILIK
Ata­türk’ün halk­çı­lık an­la­yı­şı için öz­gür­lük­le­re say­gı­lı, eşit­lik, mil­let ege­men­li­ği ve de­mok­ra­tik hak­la­rı esas alan bir re­jim ge­rek­liy­di.
Bu re­jim cum­hu­ri­yet­tir. Halk­çı­lık, Ata­türk­çü dü­şünce sis­te­mi için­de de­mok­ra­si ile eş an­lam­lı ola­rak kul­la­nıl­mış­tır. Sosyal devlet an-
layışını benimseyen halkçılık ilkesi halkın gelir ve refah seviyesini artırmayı amaçlar.

Ata­türk’ün halk­çı­lık an­la­yı­şı:

◆ Sınıf ayrımını reddeder.
◆ Si­ya­si, sos­yal ve eko­no­mik alan­da bel­li bir sı­nı­fa,
◆ Sınıf mücadelesini reddeder.
züm­re­ye ve­ya ai­le­ye ay­rı­ca­lık ta­nı­maz.
◆ Millî gelirin adaletli bir şekilde dağıtılması esastır.
◆ Kanunlar önünde ve toplumsal alanda eşitliği savu-
nur. ◆ Herkes devlet hizmetlerinden yararlanma hakkına sa-
hiptir.
◆ Halka dayalı yönetim sistemini öngörür.

Ata­türk’ün halk­çı­lık il­ke­si ile amacı, Türk hal­kı­nın eşitliğini ve özgürlüğünü sağlamaktır.

“Türkiye Cumhuriyeti halkını ayrı ayrı sınıflardan oluşmuş değil, kişisel ve sosyal hayat için iş
bölümü itibariyle çeşitli mesleklere ayrılmış bir toplum olarak görmek esas prensiplerimizdendir.”

Ata­türk “Mil­le­te efen­di­lik yok­tur, hiz­met var­dır. Bu mil­le­te hiz­

met eden onun efen­di­si olur.” di­ye­rek halk­çı­lı­ğın te­me­li­ni hiz­
Saltanatın kaldırılması
YAYINLARI

met an­la­yı­şı­nın oluş­tur­du­ğu­nu ifa­de et­miş­tir.

Bilgi Notu
yapılan inkılaplar ve çalışmalar
Halkçılık ilkesi doğrultusunda

Medeni Kanun’un kabul edilmesi

◆ Halk­çı­lık il­ke­si ile mil­lî ege­men­lik ara­sın­da çok ya­kın

T.C. İNKILAP TARİHİ

Aşar vergisinin kaldırılması
Kadınlara milletvekili seçme ve
seçilme hakkının verilmesi
Soyadı Kanunu ile toplumda
ayrıcalık ifade eden unvanların
kaldırılması
VE ATATÜRKÇÜLÜK
bir iliş­ki var­dır. Halk­çı­lık, mil­lî ege­men­li­ğin do­ğal ve
zo­run­lu so­nu­cu­dur.
◆ Si­ya­si alan­da halk­çı­lık, her va­tan­da­şın seç­me-se­çil­me
hak­la­rı­na sa­hip ol­ma­sı ve tem­sil­ci­le­ri ara­cı­lı­ğı ile yö­ne­
ti­me ka­tıl­ma­sı­dır. Böy­le olur­sa halk­çı­lık, de­mok­ra­tik bir
içe­rik ka­za­nır. Ya­ni bir sı­nı­fa, züm­re­ye ay­rı­ca­lık ta­nı­na­
maz.
◆ Halk­çı­lık, demokrasinin gereğidir. Bu nedenle cumhu-
riyetçilik ilkesinin tamamlayıcısıdır.
◆ Halk­çı­lık, top­lu­mun re­fah dü­ze­yi­ni ar­tır­ma­yı amaç­lar.
◆ Halk­çı­lık, her­ke­sin ka­zan­cı­na gö­re ver­gi ver­me­si­ni ön­
gö­rür.

Örnek 3

Atatürk’ün benimsediği halkçılık ilkesine göre köylü, işçi, sanayici ve tüccar gibi toplumu oluşturan sınıflar birbirine üstün değil,
birbirinin destekçisidir. Hukuksal açıdan ayrıcalıkları yoktur.

Bu bilgide halkçılık ilkesinin aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ilişkisi vurgulanmıştır?

A) Eşitlik B) Özgürlük C) Bağımsızlık D) Egemenlik

(2018 / LGS)

Çözümü Siz Yapınız:

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 201

 Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye

D. DEVLETÇILIK
Atatürk’ün dev­let­çi­lik il­ke­si eko­no­miy­le il­gi­li­dir. Dev­let­çi­lik, özel sek­tö­rün ye­ter­siz kal­dı­ğı ya­tı­rım­la­rın biz­zat dev­let ta­ra­fın­dan ya­pıl­
ma­sı­nı ön­gö­ren eko­no­mik bir il­ke­dir.
Devletçilik ilkesi halkın ihtiyaçlarından doğmuştur. Türk devletleri geçmişten günümüze kadar sosyal devlet anlayışına sahiptir. Bu
nedenle halkın refahını artıracak çalışmalar yapmışlardır. Atatürk de devletçilik ilkesinin sosyal ve ekonomik boyutlarına, “Devlet,
vatandaşların mesleklerinde çağdaş ölçülere göre ilerlemelerini sağlamalıdır. Bu sebeple vatandaşın eğitimi, terbiyesi, sağ-
lığı ile yakından ilgilenmelidir.” sözleriyle dikkat çekmiştir. Devletçilik ilkesinin siyasi yönü de bulunmaktadır. Bir ülkenin tam ba-
ğımsız olabilmesi için ekonomik bağımsızlığı önemlidir. Ancak Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde demir yolu, liman gibi işletme-
lerin birçoğu yabancıların kontrolündeydi. Bu işletmelerin millileştirilmesiyle devlet tam bağımsız olabilirdi. Devletçilik ilkesi doğrultu-
sunda yabancıların elindeki işletmeler devlet tarafından satın alınarak millîleştirildi. Özel sektör desteklendi, özel sektörün yapma-
dığı demir-çelik, dokuma, şeker fabrikaları gibi yatırımlar devlet eliyle yapıldı. Buna göre devletçilik ilkesinin Türkiye’de ekonomik,
sosyal ve kültürel kalkınmayı, devlet aracılığı ile hızlandırmaya yönelik bir adım olduğu söylenebilir.

Türkiye’nin uyguladığı devletçilik sistemi, Türkiye’nin ihtiyaçlarından doğmuş Türkiye’ye özgü bir sistemdir.
Devletçiliğin bizce anlamı şudur: Kişilerin özel teşebbüslerini ve şahsi faaliyetlerini esas tutmak fakat büyük
bir milletin ve geniş bir memleketin bütün ihtiyaçlarını ve çok şeylerin yapılmadığını göz önünde tutarak
memleket ekonomisini devletin eline almak.

Mustafa Kemal ATATÜRK

Gö­rül­dü­ğü gi­bi Ata­türk’ün dev­let­çi­lik an­la­yı­şı özel te­şeb­bü­sü red­det­mez. Dev­le­tin eko­no­mi­ye des­tek ver­me­si­ni ve eko­no­mi­yi de­net­
le­me­si­ni ön­gö­rür. Ül­ke eko­no­mi­si­ni ge­liş­tir­mek için iz­le­ne­cek yol ve yön­tem­le­ri be­lir­ler.
YAYINLARI

D
Nedenler
Siyasi

E Ekonomik bağımsızlık, siyasi bağımsızlık için şarttır. Tam bağımsızlığın bir parçasıdır.
V
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

L
E
Nedenler

Sosyal adaleti sağlamak devletçiliğin ortaya çıkış nedenlerindendir. Bu ilkeye göre, devlet
Sosyal

hem yeni iş alanları açar hem de çalışanların sosyal alanda ve sağlık alanlarındaki haklarını
T
sağlar (Halkçılık ile bağıntılı).
Ç
İ
L Kurtuluş Savaşı’ndan çıkan ülkemiz yokluk içindeydi. Dış borçlar ve yabancı sermaye
Ekonomik
Nedenler

hâkimiyeti millî ekonomiyi tehdit ediyordu. Ülkede kalkınma hamlelerini gerçekleştirecek

İ bir sanayi ve bu sanayiyi kuracak sermaye yoktu. Özel sektör yetersizdi. Dünya ekonomik
K bunalımdaydı ve devletin ekonomiye müdahalesi şarttı.
Nazilli Basma Fabrikası,
Aydın, 1937

Dev­let­çi­lik il­ke­sinin, eko­no­mik alan­da Türk top­lu­mu­na sağladığı faydaların en önemlileri şunlardır:
◆ Dev­let, eko­no­mik fa­ali­yet­le­ri baş­la­tı­cı ol­muş­tur.
◆ Planlı ekonomi dönemi başlatılmıştır.
◆ Çe­şit­li iş­let­me­ler ve de­mir­yol­la­rı ya­ban­cı­lar­dan sa­tın alı­na­rak mil­lî­leş­ti­ril­miş­tir (Mil­li­yet­çi­lik­le de il­gi­li).
◆ Sa­na­yi gelişerek şe­ker, teks­til, de­mir-çe­lik üre­ten fab­ri­ka­lar ku­rul­muş­tur.
◆ Türk mil­le­ti ih­ti­yaç­la­rı­nı ken­di yerli üre­ti­miy­le kar­şı­la­ma­ya baş­la­mış­tır.
◆ Eği­tim, sağ­lık, sos­yal ve kül­tü­rel alan­lar­da dev­let des­te­ği sağ­lan­mış­tır.
◆ Bölgeler arası farklılıkların giderilmesinde önemli rol oynamıştır.
◆ Teknik eleman eksikliğinin giderilmesi sağlanmıştır.

202 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye

DEVLETÇİLİK İLKESİ İLE İLİŞKİLİ İNKILAPLAR

Beş yıllık Tarım Kredi Maden Tetkik

İzmir İktisat Fabrika ve Misakıiktisa- Sümerbank
kalkınma Kooperatif- Arama
Kongresi’nin işletmelerin di’nin kabul ve Etibankın
planlarının lerinin Enstitüsünün (MTA)
toplanması kurulması edilmesi kurulması
yapılması kurulması kurulması

“Yeni Türk Devleti’nin temelleri süngü ile değil, süngünün dahi dayandığı ekonomi ile kurulacaktır. Yeni Türk Devleti
cihangir bir devlet olmayacaktır. Fakat yeni Türk Devleti bir ekonomik devlet olacaktır.”
Mustafa Kemal Atatürk

Örnek 4
Türkiye, 1929’a kadar özel girişimi destekleyen bir kalkınma hedefi yürütmüştür. Fakat özel girişimciliğin deneyimsizliği, serma-
ye ve teknik bilgi yetersizliği ile nitelikli iş gücü eksikliği gibi sorunlar ekonomik kalkınmada istenilen düzeye gelinmesini engel-
lemiştir. Bunun sonucunda Türkiye, ekonomik kalkınmayı daha hızlı gerçekleştirebilmek için devletçilik uygulamasına geçmiştir.

Bu bilgilere göre devletçilikle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Uluslararası baskılar sonucunda benimsendiği

B) Türkiye’nin o günkü ihtiyaçlarından ortaya çıktığı
YAYINLARI

C) Özel mülkiyete karşı bir ekonomik model olduğu

D) Türk halkına millî kimlik kazandırmayı amaçladığı

(2021 / LGS)

T.C. İNKILAP TARİHİ

VE ATATÜRKÇÜLÜK
Çözümü Siz Yapınız:

E. LA­IK­LIK
Türk ulu­su­nu oluş­tu­ran bi­rey­le­rin di­nî inanç­la­rı­na, vic­dan öz­gür­lük­le­ri­ne ka­rış­ma­mak, bu hak­la­rı­nı gü­ven­ce al­tı­na al­mak, dev­le­ti din
ku­ral­la­rı­na gö­re de­ğil akıl ve bi­li­me gö­re dü­zen­len­miş hu­kuk ku­ral­la­rıy­la yö­net­mek la­ik­lik­tir.

Din özgürlüğüne önem veren Mustafa Kemal İslam dini ile ilgili şunları söylemiştir:
“Bizim dinimiz en makul ve en tabi bir dindir. Bundan dolayıdır ki son din olmuştur. Bir dinin doğal olma-
sı için akla, fenne, ilme ve mantığa uyması lazımdır. Bizim dinimiz bunlara tamamen uygundur. Müslü-
manların toplumsal hayatında hiç kimsenin özel bir sınıf halinde varlığını korumaya hakkı yoktur. Ken-
dilerinde böyle bir hak görenler, dini emirlere uygun harekette bulunmuş olmazlar. Hepimiz eşitiz, di-
nimizin hükümlerini eşit olarak öğrenmeye mecburuz. Her fert dinini öğrenmek için bir yere muhtaçtır,
orası da mekteptir.”
(Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, s.90)

Ata­türk di­ne kar­şı de­ğil­di. Sa­de­ce din iş­le­ri­nin dev­let iş­le­ri­ne ka­rış­tı­rıl­ma­sı­na kar­şıy­dı. O “Her bi­rey is­te­di­ği­ni dü­şün­mek, is­te­di­ği­ne
inan­mak, seç­ti­ği di­nin ge­rek­le­ri­ni yap­mak ve­ya yap­ma­mak hak ve öz­gür­lü­ğü­ne sa­hip­tir.” di­yor­du.

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 203

 Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye

Hukuk kurallarının akla, mantığa, bilime dayandırılmasını öngörür.

Her türlü inanca saygılı olunmasını sağlar.

LAİKLİK

Devletin tüm inançlara eşit mesafede durmasını temel alır.

Din, vicdan ve ibadet özgürlüğünün anayasada güvence altına alınmasını sağlar.

Atatürk inkılaplarının büyük bölümü, laik devlet düzeninin kurulmasıyla ilgilidir. Atatürk, Uşak Tren Garı’nda, 1923

Ata­türk’ün la­ik­lik il­ke­sin­de din is­tis­ma­rı­na yer yok­tur. Ata­türk’ün bu ko­nu- Şeriye ve Evkaf
Halifeliğin
Vekâletinin
­da­ki gö­rüş­le­ri ol­duk­ça açık, öğ­re­ti­ci ve yol gös­te­ri­ci­dir. Ata­türk, “Sof­ta sı­nı­ kaldırılması
kaldırılması Tevhid-i Tedrisat
fı­nın din simsarlığına izin ve­ril­me­me­li­dir. Din­den mad­di çı­kar sağ­la­yan­lar Saltanatın Kanunu’nun
kaldırılması kabul edilmesi
iğ­renç kim­se­ler­dir. İş­te biz bu du­ru­ma kar­şı­yız ve bu­na mü­saa­de et­mi­yo­
LAİKLİK İLKESİ İLE Medreselerin
ruz.” de­miş­tir. Türk Medeni İLİŞKİLİ İNKILAPLAR kapatılması
Kanunu’nun
La­ik­lik il­ke­si­ne gö­re dev­let, inanç­lar kar­şı­sın­da ta­raf­sız­dır. Dev­le­tin gö­re­vi kabul edilmesi Tekke, zaviye
ve türbelerin
YAYINLARI

din ve inanç öz­gür­lü­ğü­nü sağ­la­mak­tır. Devletin bir resmî dininin olmama- 1928 yılında Anayasa’dan kapatılması
“Devletin dini İslam’dır.”
sıyla her tür­lü inan­cın ken­di­si­ni ifa­de et­me­si­ne fır­sat ve­ri­lir. Böy­le­ce top­ maddesinin çıkarılması,
1937 yılında Anayasa’ya
lum­sal ba­rış or­ta­mı sağ­la­nır. Türk Devleti’nin laik
olduğu ifadesinin eklenmesi
T.C. İNKILAP TARİHİ

Cum­hu­ri­ye­t’in ilan edil­me­sin­den son­ra Tür­ki­ye Cum­hu­ri­ye­ti Dev­le­ti, la­ik­li­ğe

VE ATATÜRKÇÜLÜK

aşa­ma aşa­ma geç­miş­tir. Ön­ce dev­let yö­ne­ti­mi­nin la­ik­leş­me­si sağ­lan­mış, ha­li­fe­lik kal­dı­rıl­mış­tır. Da­ha son­ra eği­tim ve öğ­re­tim bir­leş­ti­
ril­miş, tek­ke, tür­be ve za­vi­ye­ler ka­pa­tı­la­rak Türk Me­de­ni Ka­nu­nu’nun ka­bu­lü ile hu­kuk sis­te­mi la­ik­leş­miş­tir. Top­lum­sal alan­da la­ik­leş­
me ça­lış­ma­la­rı ya­pıl­mış­tır. 10 Ni­san 1928 ta­rih­li Ana­ya­sa de­ği­şik­li­ği ile çe­liş­ki­ler gi­de­ril­erek ana­ya­sa­dan dev­le­tin di­ni­nin İs­lam ol­du­
ğu hük­mü çı­ka­rıl­mıştır. Ata­türk’ün la­ik­lik il­ke­si tam ola­rak 1937’de Ana­ya­sa’­mız­da­ki ye­ri­ni al­mış­tır.

Laiklik ilkesi Türk toplomuna büyük yararlar sağlamıştır. Bu yararlardan bazıları şunlardır:

◆ La­ik­lik, din ve mez­hep ay­rı­mı yap­ma­dı­ğı için ül­ke­miz­de ulu­sal bir­li­ğin sağ­lan­ma­sına yar­dım­cı ol­muş­tur.

◆ La­ik­lik, akıl ve bi­li­me da­ya­nan uy­gu­la­ma­la­rı esas al­dı­ğın­dan ül­ke­mi­zin çağ­daş­laş­ma­sı­nın ve mo­dern­leş­me­si­nin önü­nü aç­
mış­tır.

◆ La­ik­lik, din ve inanç öz­gür­lü­ğü­nü sağ­la­mış, on­la­rı dev­le­tin gü­ven­ce­si al­tı­na al­mış­tır.

◆ La­ik­lik, di­nin kul­la­nıl­ma­sı­na ve yoz­laş­tı­rıl­ma­sı­na en­gel ola­rak ger­çek di­nin ko­run­ma­sı­nı sağ­la­mış­tır.

◆ La­ik­lik, ül­ke­miz­de ya­şa­yan ve baş­ka din­ler­den olan azın­lık­la­rın inanç­la­rı­nı ser­best­çe ye­ri­ne ge­tir­me­le­ri­ni sağ­la­ya­rak baş­ka
dev­let­le­rin bu ko­nu­yu is­tis­mar et­me­le­ri­ne en­gel ol­muş­tur.

◆ La­ik­lik, dü­şün­ce ve inanç öz­gür­lü­ğü­nü sağ­la­ya­rak de­mok­ra­si­mi­zin ge­liş­me­si­ne kat­kı­da bu­lun­muş­tur.

204 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye
Ata­türk, la­ik­li­ğin cum­hu­ri­yet­çi­lik il­ke­siy­le bir­lik­te ta­viz­siz uy­gu­
lan­ma­sı­nı sa­vun­muş ve her tür­lü tar­tış­ma­nın dı­şın­da tu­tul­ma­
sı­nı is­te­miş­tir. Ül­ke­mi­zin ge­le­ce­ğe gü­ven­le ba­ka­bil­me­si la­ik­lik
il­ke­si­nin ko­run­ma­sı­na bağ­lı­dır.
2 ETKİNLİK
MEDENİYETLERİN BULUŞMA NOKTASI
YAYINLARI
Kimi yerler vardır birkaç yüzyıl bir arada yaşanır. Kimi yer-
ler vardır, zaman şehir kapısında asılı kalmıştır. Kimi yerler-
de göğe açılan eller birleşir. Kimi yerlerde, güler yüzler bay-
ram şekeri niyetine dağıtılır. Hatay; kültürüyle, insanlarıyla,
barışı ve hoşgörüyü arayanlara, mistik antik kent Antakya’yı
gösteriyor.
Ha­tay’da çe­şit­li din­le­re ait ta­pı­nak­la­rın yan ya­na bu­lun­
ma­sı­nı hoş­gö­rü ve la­ik­lik açı­sın­dan de­ğer­len­di­re­rek bu
ko­nu­da­ki dü­şün­ce­le­ri­ni­zi aşa­ğı­da­ki boş­luk­la­ra ya­zı­nız.
..........................................................................................
..........................................................................................
..........................................................................................
Bilgi Notu
• Tür­ki­ye sı­nır­la­rı için­de ca­mi­le­rin, ki­li­se­le­rin ve si­na­
gog­la­rın yer al­ma­sı la­ik­li­ğin en önem­li gös­ter­ge­si­
dir.
• İs­tan­bul, Ha­tay, Mar­din, Kars gi­bi şe­hir­le­ri­miz­de de­ği­
şik din­le­re men­sup in­san­lar ba­rış için­de bir ara­da ya­
şa­mak­ta­dır­lar. Bu du­rum inanç öz­gür­lü­ğü­nün ka­nı­tı­
dır.
8. SINIF MODÜL 1 2 3 4
F. İN­KI­LAP­ÇI­LIK
Atatürk, Ankara Palas’ta, Cumhuriyet
Kutlamalarında, 1929
İn­kı­lap­çı­lık ye­ni­lik­le­re açık ol­ma an­la­yı­şı­dır. İn­kı­lap­çı­lık, dev­le­
tin ça­ğın ge­rek­le­ri­ne gö­re sü­rek­li ye­ni­len­me­si­ni ön­gö­ren, du­
ra­ğan­lı­ğı red­de­den bir il­ke­dir. Ata­türk’ün in­kı­lap­çı­lık an­la­yı­
şı; za­ma­na gö­re ge­ri kal­mış, top­lu­mun ih­ti­yaç­la­rı­nı kar­şı­la­ya­
ma­yan ku­rum­la­rın or­ta­dan kal­dı­rıl­ma­sı­nı ön­gö­rür. Bu ku­rum­
lar ye­ri­ne iler­le­me­yi, ge­liş­me­yi ko­lay­laş­tı­ra­cak ku­rum­lar ku­rul­
ma­lı­dır. Türk mil­le­ti­nin ge­liş­me­si ve güç­len­me­si için ya­pı­lan in­
kı­lap­lar Ata­türk’ün in­kı­lap­çı­lık an­la­yı­şı­nın bir so­nu­cu­dur. Türk
in­kı­la­bı, si­ya­si top­lu­mun te­me­li­ni üm­met an­la­yı­şın­dan mil­let
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK
esa­sı­na çe­vir­miş, si­ya­si ik­ti­da­rın te­me­li olan ki­şi­sel ege­men­li­
ğe son ve­re­rek mil­let ege­men­li­ği­ni ilan et­miş, din dev­le­ti ya­pı­
sı­nı la­ik dev­let ya­pı­sı­na ge­çir­miş­tir.
Türk in­kı­lap­çı­lık an­la­yı­şı, ih­ti­lal kav­ra­mın­dan fark­lı al­gı­lan­
mış­tır. İn­kı­lap­çı­lık sü­rek­li­li­ği olan ye­ni­leş­me ha­re­ket­le­ri­dir. İh­
ti­lal ise kı­sa sü­re­de ger­çek­leş­ti­ri­le­bi­lir. Tüm in­kı­lap­la­rın te­me­
lin­de in­kı­lap­çı­lık yer alır. Ata­türk, in­kı­lap­la­rın ko­run­ma­sı ve
ge­liş­ti­ril­me­si gö­re­vi­ni özel­lik­le genç­le­re ver­miş­tir. Bu neden-
le yetişecek olan gençlerin akla ve bilime önem veren yeni-
likçi bireyler olmasını istemiştir. Bu durum ülkemizin çağdaş
uygarlık düzeyine ulaşmasında dinamizm kazanmasını sağ-
layacaktır.
... yaptığımız ve yapmakta olduğu-
muz inkılapların amacı, Türkiye
Cumhuriyeti halkını tamamen çağ-
daş medeniyet seviyesine ulaştır-
maktır.
Mustafa Kemal ATATÜRK
5 6 7 8 205
 Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye

Örnek 5
İnkılapçılık ilkesi, Atatürk’ün kültür ve uygarlık anlayışı ile yakından ilgilidir. Şöyle ki Atatürk kültür ile uygarlığı aynı görmüş, tüm
insanlığa ait değerler olarak ele almıştır. Uygarlığı yüksek kültür olarak gören Atatürk’e göre çağdaş uygarlığın doğuşunda bütün
ulusların katkısı vardır. Bu uygarlığa katkı yapamayacak kadar içe kapalı olan toplumların yaşama şansı yoktur.
Bu metinde Atatürk’ün inkılapçılık anlayışının aşağıdaki özelliklerinden hangisine vurgu yapılmaktadır?
A) Millî değerlere bağlılığına B) Üretime katkı sağlamasına
C) Evrensel nitelikler taşımasına D) Tam bağımsızlığa olan inancına
(2021 / LGS)

Çözümü Siz Yapınız:

ATATÜRKÇÜLÜK NEDİR?
G. ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SİSTEMİ
Atatürkçülük; Türkiye’nin gerçeklerinden doğmuş, sistemleştirilmiş fikir- Özgürlüklerden
lerdir. Akılcı ve
yana olmaktır.

kaynaştırıcı Türk İlericiliktir.

Mus­ta­fa Ke­mal Ata­türk’ün si­ya­si, eko­no­mik, top­lum­sal alan­lar­da­ki dü­ milliyetçiliğidir.
şün­ce ve uy­gu­la­ma­la­rı­nın bü­tü­nü Ata­türk­çü­lü­ğü oluş­tu­rur. Ata­türk­çü­lü­ğe,
Hukukun Ulusal
Ata­türk­çü dü­şün­ce sis­te­mi de de­nir. üstünlüğüne egemenliğe
inanmaktır. inanmaktır.
Atatürkçü düşünce sisteminin amacı: Türk ulusunu Atatürk ilke ve in-
kılapları doğrultusunda en kısa sürede ve en kısa yoldan çağdaş uygar- Dinamizm ve
lık düzeyine çıkarmaktır. Barışçılıktır. sürekli
yenilenmektir.
YAYINLARI

Sosyal adaleti
Laikliktir.
sağlamaktır.
Akılcılık ve
bilimselliği
T.C. İNKILAP TARİHİ
VE ATATÜRKÇÜLÜK

savunmaktır.

Örnek 6
Ancak birbirlerinin hâlinden anlayan, derdine ortak olan, geleceğe birlikte yürüyen, ortak hayali paylaşan insanlar millet olabilir-
ler. Onlar birbirlerine gönülden bağlıdır. Dinleri, ırkları farklı olabilir ama sevinçleri ve hüzünleri birdir. Aynı gaye etrafında birle-
şir ve geleceğe inançla yürürler.
Atatürkçü düşüncede millet anlayışını bu şekilde yorumlayan birine göre bir insan topluluğunun millet olmasında;
I. Ülkü birliği,
II. Kan bağı,
III. Din birliği,
IV. Duygu birliği
unsurlarından hangileri gerekli görülmektedir?
A) I ve III. B) I ve IV. C) II ve III. D) II ve IV.
(2019 / LGS)

Çözümü Siz Yapınız:

TÖDEV fasikülünde bulunan T.C. İnkılap Konuyu tekrar etmek

Konu tekrarı için için
Tarihi ve Atatürkçülük bölümünü çözmeyi “myexamy”
“myexamy”denplatformunuzdan
konu anlatımı
konu anlatım
unutmayınız. Sü re k l i Eğ i ti m Pl a tfor m u
videolarını izleyebilirsin.
videolarını izleyebilirsiniz.

206 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 ÇÖZÜMLER VE DOĞRU SEÇENEKLER

T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 6 Örnek Çözümü

ÜNİTE 3
Askerlerimizin bu davranışının nedeni düşmana taarruz hare-
Millî Bir Destan: Ya İstiklal Ya Ölüm! ketini hissettirmemektir.
Doğru Seçenek D
1 Örnek Çözümü

Atatürk’ün verilen sözlerine bakılarak Türk milleti, barışçı bir 7 Örnek Çözümü
politikayı benimsemektedir, çıkarımı yapılamaz.
Osmanlı Devleti’nin resmen sona ermesi saltanatın kaldırıl-
Doğru Seçenek A
masıyla gerçekleşmiştir.
Doğru Seçenek B
2 Örnek Çözümü

Moskova Antlaşması’nda “Taraflar birbirine zorla kabul ettiril-

8 Örnek Çözümü
mek istenen bir antlaşmayı tanımayacaktır.” maddesi yer al-
mıştır. Buna göre Sovyetler Birliği’nin Sevr Antlaşması’nın ge- Verilen bilgiye bakarak Lozan Barış Antlaşması ile ilgili; ulu-
çersizliğini kabul ettiği söylenebilir. sumuzu bağımsızlığına kavuşturduğu ve Sevr Antlaşması’nı
Doğru Seçenek C geçersiz hâle getirdiği yorumları yapılabilir.
Doğru Seçenek B
3 Örnek Çözümü

Verilen bilgilerde İtalya’nın işgal politikalarının değşimesinde 9 Örnek Çözümü

savaşların sonuçlarının etkili olduğu görülmektedir. Buna gö-
Verilen metinde Millî Mücadele’nin romanlara, resimlere, şiir-
re; savaşların sonuçları işgal güçlerinin politikalarını etkilemiş-
YAYINLARI

lere, heykellere konu olduğu vurgulanmıştır. Buna göre Millî

tir, ifadesi söylenebilir.
Doğru Seçenek B Mücadele’nin sanat ve edebiyata yansıdığı söylenebilir.
Doğru Seçenek D

4 Örnek Çözümü

Mustafa Kemal’in Maarif Kongresi ile ilgili sözlerine bakılarak,

Maarif Kongresi’nin Kurtuluş Savaşı devam ederken toplan- Etkinlik 2 Çözümü
dığı ve temsiliyet açısından ulusal nitelik taşıdığı söylenebilir. Öğrenci tarafından cevaplandırılacaktır.
Doğru Seçenek C

Etkinlik 3 Çözümü
Etkinlik 1 Çözümü
Mustafa Kemal ile İlgili Sonuçlar (3) (10)
Kemal Tahir Reşat Nuri Güntekin
Mareşal / Gazi
Siyasi Sonuçlar (8) (6)
Erol Toy Tarık Buğra
1. Kars / doğu 2. Fransa / Güney Cephesi 3. TBMM

(2) (4)
Ayla Kutlu Attila İlhan
5 Örnek Çözümü
(7) (5)
Mustafa Kemal’in sözlerine göre Sakarya Savaşı’nın kaza- Turgut Özakman Samim Kocagöz
nılmasında savaş meydanında askerî harekât ve stratejilerin
(9) Yakup Kadri (1)
başarıyla uygulanmasının etkili olduğu söylenebilir. Karaosmanoğlu Halide Edip Adıvar
Doğru Seçenek B

300 8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8

 ÇÖZÜMLER VE DOĞRU SEÇENEKLER

ÜNİTE 4 5 Örnek Çözümü

Atatürkçülük ve Çağdaşlaşan Türkiye
Verilen bilgide inkılapçılık ilkesinin Atatürk’ün kültür ve uygarlık
anlayışıyla ilgili olduğu, bu değerlerin de tüm insanlığa ait ol-

Etkinlik 1 Çözümü duğu vurgulanmıştır. Buna göre inkılapçılık anlayışının evren-

sel nitelikler taşımasına vurgu yapıldığı söylenebilir.
1 - 3 - 6 - 7 - 10 - 11
Doğru Seçenek C

1 Örnek Çözümü

Verilen bilgiye bakılarak Atatürk milliyetçiliğinin ırk birliğini te-

mel aldığı söylenemez. 6 Örnek Çözümü

Doğru Seçenek C Atatürkçü düşünce sistemine göre bir insan topluluğunun mil-
let olarak adlandırılması için ülkü birliği ve duygu birliği unsur-
larının bulunması gerekir.

Doğru Seçenek B
2 Örnek Çözümü

Atatürk verilen sözlerinde bir milletin kalkınması için el ele ver-

mesinin önemli olduğunu vurgulamıştır. Buna göre millî birlik
ve beraberliğin vurgulandığı söylenebilir.

Doğru Seçenek D
YAYINLARI

3 Örnek Çözümü

Verilen bilgide halkçılık ilkesinin eşitlik kavramıyla olan ilişki-

si vurgulanmıştır.

Doğru Seçenek A

4 Örnek Çözümü

Verilen bilgide 1929 yılında ülkemizde ekonomik kalkınmanın

amaçlandığı ancak sermaye, teknik bilgi yetersizliği, iş gücü
eksikliği vb. sorunlar nedeniyle bu amaca ulaşılamadığı ve bu
durumun sonucunda da devletçilik ilkesinin uygulandığı vur-
gulanmıştır. Buna göre devletçilik ilkesinin Türkiye’nin o gün-
kü ihtiyaçlarından ortaya çıktığı söylenebilir.

Doğru Seçenek B

Etkinlik 2 Çözümü
Öğrenci tarafından cevaplandırılacaktır.

8. SINIF MODÜL 1 2 3 4 5 6 7 8 301