რომენ გარი - ჩიტები სასიკვდილოდ პერუში მიფრინავენ

1 მკითხველთა ლიგა
რომენ გარი
ჩიტები სასიკვდილოდ
პერუში მიფრინავენ
მთარგმნელი ეკატერინე სუმბათაშვილი
ჩიტები სასიკვდილოდ პერუში მიფრინავენ
ადამიანი... მაგრამ, რა თქმა უნდა, მაგრამ, რასაკვირველია,

სავსებით ვეთანხმებით – ერთ დღეს მისი დროც მოვა! ცოტა
მოთმინებაა საჭირო, ცოტა სიმტკიცე. სულ რაღაც ათიოდე ათა-
სი წელი დარჩა. ჩემო საყვარელო მეგობრებო, მოცდა უნდა ვი-
ცოდეთ და, განსაკუთრებით, ფართო მასშტაბით დანახვა, დრო-
ის გეოლოგიური ეპოქებით ათვლა, წარმოსახვა უნდა გვქონდეს
– ასეთ შემთხვევაში ადამიანად გახდომა სრულიად შესაძლებე-
ლიც კია. საკმარისია, ისევ აქ ვიყოთ, როდესაც ის გამოჩნდება.
ახლა კი, სხვა არაფერია, გარდა ნაკვალევებისა, ოცნებებისა,
წინათგრძნობებისა... ამწუთას ადამიანი მხოლოდ საკუთარი
თავის პიონერია.1 დიდება ჩვენს გამოჩენილ პიონერებს!
საშა ციპოჩკინი
„სენტიმენტალური სეირნობანი მთვარის შუქზე“
აივანზე გამოვიდა და კვლავ დაეუფლა საკუთარ მარტოობას
– დიუნებს, ოკეანეს, ქვიშაში დახოცილ ათასობით ჩიტს, ნავს,
დაჟანგულ ბადეს. ამ ყველაფერს ხანდახან ემატებოდა რაღაც
ახალი ნიშნები: ნაპირზე გამორიყული ვეშაპის ჩონჩხი, ნაბიჯე-
1პიონერი – რაიმე სფეროში ახალი გზის გამკვლევი, რაიმე საქ-

მის წამომწყები.
ბის კვალი, სათევზაო ნავების მწკრივი შორს, იქ, სადაც გუანოს
კუნძულები სიქათქათით ცას ეჯიბრებოდა.
კაფე დიუნების შუაგულში, ხიმინჯებზე იყო აშენებული. გზა
ასიოდე მეტრის დაშორებით გადიოდა, მაგრამ მანქანების მოძ-
რაობის ხმაური აქამდე არ აღწევდა. საფეხურებიანი ბილიკი
პლაჟამდე ჩადიოდა. მას შემდეგ, რაც ლიმის ციხიდან გამოქცე-
ულმა ორმა ბანდიტმა ბოთლის ჩარტყმით მძინარეს გონება
დააკარგვინა, ამ ბილიკს ყოველ საღამოს ამოწმებდა. ბანდიტე-
ბი კი დილით კაფეში იპოვა, გალეშილი მთვრალები იყვნენ.
მოაჯირს დაეყრდნო და დღის პირველი სიგარეტი გააბოლა,
თან ქვიშაზე დაყრილ ჩიტებს უყურებდა – ზოგი ჯერ კიდევ ფარ-
თხალებდა. ვერავის გაეგო, რატომ ტოვებდნენ ჩიტები ოკეანეში
მდებარე კუნძულებს და სიცოცხლის უკანასკნელ წუთებს ატა-
რებდნენ ლიმიდან ათი კილომეტრით დაშორებულ, ჩრდი-
ლოეთით მდებარე ამ პლაჟზე. არასოდეს მიფრინავდნენ უფრო
ჩრდილოეთით ან უფრო სამხრეთით. სულ რაღაც სამიოდე კი-
ლომეტრის სიგრძის ქვიშის ვიწრო ზოლს ირჩევდნენ. შესაძ-
ლოა მათთვის ეს იყო ისეთივე წმინდა ადგილი, როგორიც ინ-
დოეთში ბენარესია, სადაც მორწმუნეები სიცოცხლეს ეთხოვები-
ან. აქ მოდიოდნენ საკუთარი ფიზიკური გარსის დასატოვებლად,
ვიდრე მართლაც გაფრინდებოდნენ. ან იქნებ გუანოს კუნძულე-
ბიდან – მოშიშვლებული და ცივი კლდეებიდან – მოფრინავ-
დნენ რბილ და თბილ ქვიშაზე, მაშინ, როდესაც მათ სისხლის მი-
მოქცევა თანდათან უწყდებოდათ და მხოლოდ ოკეანის გადმო-
ლახვის ძალაღა შერჩენოდათ.
წესს უნდა დავემორჩილოთ, ყველაფერს აქვს მეცნიერული
ახსნა. რა თქმა უნდა, შეგიძლია პოეზიას შეაფარო თავი,
ოკეანეს დაუმეგობრდე, მის ხმას ყური უგდო და ისევ გჯეროდეს
ბუნების საიდუმლოებების. ცოტათი პოეტი, ცოტათი მეოცნებე...
ლიმაში აფარებ თავს, ანდების ძირში, პლაჟზე, სადაც ყველაფე-
რი სრულდება მას შემდეგ, რაც იბრძოლე ესპანეთში, პარტიზა-
ნი იყავი კუბასა და საფრანგეთში. ასეა თუ ისე, ორმოცდაშვიდი
წლისა მაინც სწავლობ საშენო გაკვეთილს და აღარაფერს ელი
აღარც მომხიბლავი მიზნებისგან და აღარც ქალებისგან. ლამა-
ზი ხედით იმშვიდებ თავს. ხედმა იშვიათად, რომ გიღალატოს.
ცოტათი პოეტი, ცოტათი მეო... დადგება დღე და პოეზიასაც მეც-
ნიერულად ახსნიან, შეისწავლიან ჩვეულებრივი სეკრეტორული
მოვლენის სახით. მეცნიერება ყოველი მხრიდან ტრიუმფით
მიიწევს ადამიანისკენ.
პერუს დიუნებიან სანაპიროზე კაფეს მფლობელი ხდები. ერ-
თადერთი კომპანიონი ოკეანეა, მაგრამ ამასაც მოეძებნება ახ-
სნა – განა ოკეანე მარადიული ცხოვრების, გადარჩენის დაპი-
რების, უკანასკნელი ნუგეშის სურათ-ხატი არ არის? ცოტათი
პოეტი... იმედი უნდა გქონდეს, რომ სული არ არსებობს. სულის-
თვის ესაა ერთადერთი გზა, თავიდან აირიდოს... არ შეეხონ.
სულ მალე მეცნიერები გამოითვლიან მის ზუსტ მასას, შემადგენ-
ლობას, ზეასვლის სიჩქარეს... როდესაც გახსენდება, ისტორიის
დასაბამიდან რამდენი მილიარდი სული გაფრინდა, ტირილი
გინდება. ცად ასვლაში მათთვის ხელის შესაშლელად ჯებირები
რომ აეგოთ, ახლა მთელი დედამიწა განათებული იქნებოდა.
ცოტა ხანში ადამიანი სრულიად მარიონეტი გახდება. მისი
საუკეთესო ოცნებები უკვე აქციეს ომებად და ციხეებად.
ჩიტების ნაწილი ჯერ ისევ იდგა ქვიშაში. ესენი ახალმოფრე-
ნილები იყვნენ, კუნძულებს უმზერდნენ. ოკეანეში მდებარე კუნ-
ძულები გუანოთი2 იყო დაფარული, რასაც ინდუსტრიაში სარ-
ფიანად იყენებდნენ – ერთი თევზიყლაპიის მიერ სიცოცხლის
2გუანო – ზღვის ფრინველების გამომშრალი სკორე (სკინტლი).

იყენებენ სასუქად.
განმავლობაში დატოვებული სკორე ერთ ღარიბ ოჯახს მთელი
ცხოვრება ეყოფოდა. ამრიგად, ფრინველები, როცა მიწაზე თა-
ვიანთ მისიას შეასრულებდნენ, სასიკვდილოდ აქ მოფრინდე-
ბოდნენ ხოლმე. თუ გავითვალისწინებთ ყველაფერს, რაც თავს
გადახდენია, მანაც ამოწურა თავისი მისია – ეს სიერა-მადრეზე
მოხდა, კასტროსთან ერთად. იდეალიზმის მიმართ კეთილშობი-
ლი სულის რწმენას შეუძლია, დროის იმავე მონაკვეთში, პოლი-
ციური რეჟიმის არსებობა უზრუნველყოს. ცოტათი პოეტი, ესაა
და ეს. მალე მთვარეზეც გაფრინდებიან და მთვარეც აღარ იქნე-
ბა. სიგარეტი სილაში ჩააგდო. ბუნებრივია, ამ ყველაფრის მოგ-
ვარება დიდ სიყვარულს შეუძლიაო, გაიფიქრა დამცინავად, რა-
საც თან ახლდა ჩაძაღლების დაუძლეველი სურვილი. ზოგჯერ,
დილაობით, ასე დარევდა ხოლმე ხელს მარტოობა, ცუდი მარ-
ტოობა – ის, რომელიც განადგურებს, იმის ნაცვლად, რომ თავი-
სუფლად სუნთქვა შეგაძლებინოს. შკივისკენ დაიხარა, თოკი გა-
მოსწია, საბიჯელა ჩამოუშვა და კაფეში შებრუნდა წვერის გასა-
პარსად. ყოველ დილით საკუთარ გამოსახულებას სარკეში გაკ-
ვირვებული შესცქეროდა: „ეს არ მინდოდა!“, – ხუმრობით ეუბ-
ნებოდა თავის თავს. ჭაღარა და ნაოჭები ნათელს ხდიდა, როგო-
რი გახდებოდა ერთ-ორ წელიწადში. ასეთ დროს სხვა აღარაფე-
რი გრჩება იმის გარდა, რომ თავი გამორჩეულ მოხუცად წარმო-
იდგინო. გრძელი, გამხდარი სახე ჰქონდა – დაღლილთვალე-
ბიანი და ირონიულღიმილიანი – მასზე ყველაფერს რომ ამბობ-
და. აღარავის სწერდა, თავადაც აღარ იღებდა წერილებს, არა-
ვის იცნობდა. ურთიერთობა შეწყვიტა სხვებთან, როგორც ყო-
ველთვის ხდება, როდესაც, სინამდვილეში, ამაოდ ცდილობენ
საკუთარ თავთან კავშირის გაწყვეტას.
ზღვის ფრინველების ჭყივილი ისმოდა, ალბათ, ნაპირის გას-
წვრივ თევზების გუნდი მიცურავდა. ცა მოწმენდილი იყო.
ოკეანეში გაფანტული კუნძულები მზის სინათლეზე შეყვითლე-
ბას იწყებდა. ოკეანე თანდათან იშორებდა რძისებრ სირუხეს.
დიუნების გადაღმა, ძველი მიწაყრილის ჩამონაშალთან, სელა-
პები ყეფდნენ.
ყავა გასაცხელებლად დადგა და აივანზე დაბრუნდა. მარ-
ჯვნივ, ერთი დიუნის ძირში, ახლაღა შენიშნა ჩონჩხივით გამხდა-
რი, სილაში სახეჩარგული მძინარე ადამიანი ხელში ბოთლით.
მის გვერდით მოკუნტული იწვა მეორე – საცურაო ტრუსის ამა-
რა; სხეული თავიდან ფეხებამდე ლურჯად, წითლად და ყვით-
ლად ჰქონდა შეღებილი. კიდევ ერთ, ფეხშიშველა და ზურგზე
გაწოლილ გიგანტ შავკანიანს ლუი XV-ის ეპოქის პარიკი ეხურა,
ტანთ ეცვა სასახლის კარზე მიღებული ლურჯი ზედა სამოსელი
და მუხლამდე სიგრძის, თეთრი აბრეშუმის შარვალი – კარნავა-
ლის უკანასკნელი ტალღა ამ ნაპირზე დასრულებულიყო. „სტა-
ტისტები3 არიან“, – გაიფიქრა, – „მუნიციპალიტეტმა უზრუნველ-
ყო კოსტიუმებით და ერთ ღამეში ორმოცდაათი სოლი გადაუხა-
და“. მარცხნივ გაიხედა, თევზების გუნდის თავზე, თეთრ-რუხი
ღრუბლის დარად დაკიდებული თევზიყლაპიებისკენ და ის
დაინახა. ზურმუხტისფერი კაბა ეცვა, მწვანე ყელსახვევი ხელში
ეჭირა და აქაფებული ტალღებისკენ მიიწევდა. ყელსახვევი
წყალში ეთრეოდა, თავი უკან გადაეგდო, გაშლილი თმა მხრებ-
ზე ეფინა. წყალი წელამდე სწვდებოდა, ხანდახან, როდესაც
ოკეანე ძალიან უახლოვდებოდა, ბარბაცებდა. ტალღები მის
წინ, ოციოდე მეტრში, იმსხვრეოდა, თამაში სახიფათო ხდებო-
და. ერთ წამს კიდევ შეიცადა, მაგრამ ქალი არ ჩერდებოდა და
ისევ წინ მიიწევდა, ოკეანე კი მტაცებელივით იქოჩრებოდა, ერ-
თდროულად ყრუდ და მოქნილად. კიდევ ერთი ბიძგი და ყველა-
3სტატისტი (ბერძ. „მდგომარე“) – თეატრის სცენაზე უსიტყვო

როლის შემსრულებელი პირი.
ფერი დასრულდებოდა. კიბე ჩაირბინა და ქალისკენ გაიქცა.
ხანდახან ფეხს ფრინველს აბიჯებდა, თუმცა უმრავლესობა უკვე
მკვდარი იყო. ისინი ღამღამობით იხოცებოდნენ. ეგონა, დააგ-
ვიანებდა. ერთადერთი, ყველაზე ძლიერი ტალღა საკმარისი
იყო და თავის ტკივილიც დაიწყებოდა – საჭირო გახდებოდა პო-
ლიციაში დარეკვა, კითხვებზე პასუხების გაცემა. როგორც იქნა,
მიუახლოვდა, ხელი მოჰკიდა. ქალმა მისკენ მიიხედა და ერ-
თხანს წყალმა ორივე დაფარა. მკლავზე მაგრად მოუჭირა ხელი
და პლაჟისკენ წაიყვანა. ქალი არ გასძალიანებია. რამდენიმე
წამით ქვიშაზე ისე მიაბიჯებდა, არ შებრუნებულა, მერე შედგა.
ვიდრე შეხედავდა, შეყოყმანდა – უსიამოვნო სიურპრიზის მოწმე
არაერთხელ გამხდარა. მაგრამ მოლოდინი არ გასცრუებია.
იხილა მეტისმეტად დახვეწილი სახე, თანაც – ფერმკრთალი და
სერიოზული, ძალიან დიდი თვალები წყლის წვეთებს შორის,
რომლებიც არნახულად უხდებოდა. ყელზე ეკეთა ბრილიანტის
ყელსაბამი, ასევე ამშვენებდა საყურეები, ბეჭდები და სამაჯურე-
ბი. მწვანე ყელსახვევი ისევ ხელში ეჭირა. თავს ეკითხებოდა, აქ
რას აკეთებდა ეს ქალი, საიდან მოვიდა ოქროებით, ბრილიან-
ტებითა და ზურმუხტებით დახუნძლული, რატომ იდგა დილის
ექვს საათზე მკვდარი ფრინველებით მოფენილ მიკარგულ
პლაჟზე.
– თავი უნდა დაგენებებინათ, – ინგლისურად უთხრა ქალმა.
გასაოცრად დახვეწილი ყელი ჰქონდა, მოხდენილად ჩამოქ-
ნილი, რის გამოც ბრილიანტის ყელსაბამის სიმძიმე უფრო მე-
ტად იგრძნობოდა და სიკაშკაშეს უკარგავდა სამკაულს. კაცს
ისევ ხელში ეჭირა მისი მაჯა.
– გესმით, რასაც ვამბობ? ესპანური არ ვიცი.
– კიდევ რამდენიმე მეტრი და დინება წაგიღებდათ. ის აქ ძა-
ლიან ძლიერია.
ქალმა მხრები აიჩეჩა. ბავშვის სახე ჰქონდა, მთელ ადგილს
თვალები იკავებდა. სიყვარულით გამოწვეული დარდიაო,
გაიფიქრა კაცმა. ყოველთვის სიყვარულზე დარდია მიზეზი.
– საიდან მოდიან ეს ჩიტები? – იკითხა ქალმა.
– ოკეანეში კუნძულებია. გუანოს კუნძულები. იქ ცხოვრობენ
და სიკვდილის მოახლოებისთანავე აქ მოფრინდებიან ხოლმე.
– რატომ?
– არ ვიცი. სხვადასხვანაირად ხსნიან.
– თქვენ? თქვენ რამ მოგიყვანათ აქ?
– ეს კაფე ჩემია. აქ ვცხოვრობ.
ქალი ფეხებთან მიმოფანტულ დახოცილ ფრინველებს დასჩე-
რებოდა.
კაცმა არ იცოდა, ტიროდა თუ ოკეანის წყლის წვეთები ჩამოს-
დიოდა ლოყებზე. ქალი ისევ ფრინველებს დაჰყურებდა.
– ახსნა უნდა არსებობდეს. ყოველთვის არსებობს.
ქალმა დიუნისკენ გაიხედა – იქით, ქვიშაში, ჩონჩხივით გამ-
ხდარს, ტანაფერადებულ ველურსა და სასახლის კარის სამოსში
გამოწყობილ პარიკიან შავკანიანს ეძინათ.
– კარნავალია.
– ვიცი.
– ფეხსაცმელი სად დატოვეთ?
ქალმა თვალები დახარა.
– აღარ მახსოვს... ამაზე ფიქრი არ მსურს... რატომ გადამარ-
ჩინეთ?
– ასეთი წესია. წამოდით.
რამდენიმე წუთით აივანზე მარტო დატოვა, მერე მალევე
დაბრუნდა ქაფქაფა ყავით სავსე ჭიქითა და კონიაკით. ქალი მის
პირდაპირ მაგიდას მიუჯდა, ყურადღება დაძაბა და სახეზე მიაშ-
ტერდა, თითოეულ ნაკვთს აკვირდებოდა. კაცმა გაუღიმა და უთ-
ხრა:
– ყველაფერს მოეძებნება ახსნა.
– არ უნდა ჩარეულიყავით, თავი უნდა დაგენებებინათ ჩემ-
თვის, – მიუგო ქალმა.
მერე ატირდა. კაცი მხარზე შეეხო, მის დახმარებაზე მეტად,
საკუთარი თავის გამხნევება სურდა:
– აი, ნახავთ, ამასაც ეშველება.
– ზოგჯერ ყველაფერი მბეზრდება. მომბეზრდა. აღარ მსურს,
ასე გრძელდებოდეს...
– არ გცივათ? ტანსაცმელს არ გამოიცვლით?
– არა, გმადლობ.
ოკეანე ახმაურებას იწყებდა – მოქცევა არ იყო, თუმცა აქაფე-
ბული ტალღები ამ დროს უფრო ღონივრად ეხლებოდა ნაპირს.
ქალმა შეხედა.
– მარტო ცხოვრობთ?
– მარტო.
– აქ დარჩენა შემიძლია?
– რამდენი ხნითაც გსურთ.
– აღარ შემიძლია. არ ვიცი, როგორ მოვიქცე... – ქალი ქვი-
თინებდა.
კაცს სწორედ იმწამს დარია ხელი იმან, რასაც გადაულახავ
გულუბრყვილობას უწოდებდა. მართალია, გაცნობიერებული
ჰქონდა, შესჩვეოდა იმას, ყველაფერი ხელებში რომ ეფშვნებო-
და, მაგრამ გაუთვითცნობიერებლად მაინც უძალიანდებოდა.
მის არსებაში რაღაც ჩაბუდებულიყო და მთელი ძალ-ღონით
ეწინააღმდეგებოდა სასოწარკვეთილებას, იმედის ყველა სხივს
ებღაუჭებოდა. ფარულად სწამდა ბედნიერების შესაძლებლო-
ბის, ცხოვრების სიღრმეებში მიკარგული, მოულოდნელად ყვე-
ლაფერს რომ გაანათებდა, თანაც დაბინდებისას. მასში ერ-
თგვარ კურთხეულ გულუბრყვილობას დაებუდებინა, მიამიტო-
ბას, რომელიც ვერ ჩაკლა ვერც ერთმა მარცხმა, ვერავითარმა
ცინიზმმა. ეს იყო ილუზიის ძალა, რომელიც უბიძგებდა, წასული-
ყო ესპანეთში ბრძოლის ველზე, ვერკორის ტყეებში პარტიზანად
და სიერა-მადრეში, კუბაზე. ასევე ურთიერთობა გაება ორ თუ
სამ ქალთან, რომლებიც ახალ ენერგიას გმატებენ სწორედ მა-
შინ, როდესაც უკვე ხელი გაქვს ჩაქნეული და გგონია, რომ ყვე-
ლაფერი დასრულდა. თავად კი აქ, პერუს ამ სანაპიროზე, გამო-
იქცა, იმათ მსგავსად, რომლებიც თავს აფარებენ ტრაპისტების4
სამონასტრო ორდენს ან სიცოცხლეს ჰიმალაების რომელიმე
მღვიმეში ასრულებენ. ოკეანის ნაპირზე ისე ცხოვრობდა, რო-
გორც სხვები ცის კაბადონზე – ოკეანე მფეთქავი მეტაფიზიკაა,
ერთდროულად ბობოქარი და ცხადი, დამამშვიდებელი უსაზ-
ღვროება, რომელიც საკუთარ თავს გავიწყებს, რამდენჯერაც
თვალს შეავლებ; ხელის გაწვდენაზე მდებარე უკიდეგანობაა,
ჭრილობებს რომ მიელამუნება დასაამებლად და საკუთარი თა-
ვის უარყოფაში გეხმარება. მაგრამ ქალი ისეთი ახალგაზრდა
იყო, ისეთი დაბნეული, ისეთი ნდობით უყურებდა. მას კი ამ
დიუნებში სასიკვდილოდ მოფრენილი იმდენი ჩიტი უნახავს,
რომ კიდევ ერთის – ყველაზე ლამაზის – გადარჩენის, დაცვის,
აქ, სამყაროს კიდეზე, თავისთან დატოვებისა და ცხოვრების მი-
წურულს, როგორც იქნა, რაღაც წარმატების მიღწევის აზრმა,
სულ ერთი წამით დაუბრუნა ეს გულუბრყვილობა, ირონიული
ღიმილითა და გამოცდილი ადამიანის იერით რომ ნიღბავდა.
ამისთვის სულ მცირე რამ იყო საჭირო. ქალმა შეხედა და ბავ-
შვის ხმით, მავედრებელი მზერით, რომელიც უკანასკნელმა
ცრემლებმა კიდევ უფრო სხივჩამდგარი გახადა, უთხრა:
– აქ დარჩენა მინდა, გთხოვთ.
4 ტრაპისტები, ანუ „მკაცრი წესის“ ორდენის წევრები.
ამასთანავე, ერთი ჩვევა ჰქონდა – სიმარტოვის მეცხრე ტალ-
ღა იყო, ყველაზე ძლიერი, ის, რომელიც ძალიან შორიდან მო-
დის, ოკეანის სიღრმიდან, რომელიც წაგაქცევს და ზედ გადაგივ-
ლის, ფსკერისკენ წაგიღებს და მერე, უეცრად, მოგეშვება, მხო-
ლოდ იმდენი ხნით, რომ ზედაპირზე ასვლა შეძლო, პირველივე
ხავსს მოეჭიდო. ერთადერთი ცდუნება, რომლის დამარცხება
არავის ძალუძს, იმედით ცდუნებაა. კაცმა თავი გააქნია, გააოცა
საკუთარ თავში უეცრად აღმოჩენილმა უცნაურად მედგარმა
ახალგაზრდულობამ, ორმოცდაათი წლის მოახლოებასთან ერ-
თად ხელი უკვე ჩაქნეული ჰქონდა.
– დარჩით.
ქალის ხელი ეჭირა. პირველად შენიშნა, კაბის ქვეშ სრული-
ად შიშველი იყო. პირი გააღო, რადგან აპირებდა ეკითხა,
საიდან მოვიდა, ვინ იყო, აქ რას აკეთებდა, თავის მოკვლა რა-
ტომ სურდა, რატომ არაფერი ეცვა საღამოს გამოსასვლელი კა-
ბის ქვეშ – თუმცა ყელზე ბრილიანტის ყელსაბამი ეკეთა, თითებ-
სა და ყურებს ოქრო და ზურმუხტი უფარავდა, მერე სევდიანად
გაიღიმა. ალბათ, მხოლოდ ამ ერთადერთ ჩიტს შეეძლო მის-
თვის ეთქვა, სასიკვდილოდ ამ დიუნებში რატომ მოვიდა. მიზეზი
ექნებოდა, ახსნა ყოველთვის არსებობს, მაგრამ მისი ცოდნა
საკმარისი არ არის. მეცნიერება განმარტავს, რა არის სამყარო,
ფსიქოლოგია – განმარტავს ცოცხალ არსებებს, მაგრამ უნდა
იცოდე თავის დაცვა, თავი არ უნდა მოიტყუო, ილუზიის უკანას-
კნელი ნამცეცები არ გაანიავო. პლაჟი, ოკეანე და ქათქათა ცა
სწრაფად ნათდებოდა მქრქალი სინათლით და თვალით უხილა-
ვი მზე მიწასა და წყალზე ხალისიან ლაქებს ტოვებდა. სველი კა-
ბის ქვეშ კარგად ჩანდა ქალის მკერდი და ისე დაუცველად გა-
მოიყურებოდა, ისეთი უცოდველობა ედგა ნათელ, ცოტათი გა-
ფართოებულ და უძრავ თვალებში, მხრის ყოველ მოძრაობაში
ისეთი სინაზე იგრძნობოდა, რომ გარშემო მთელი სამყარო უეც-
რად უფრო მსუბუქი, უფრო ადვილად ხელმისაწვდომი მოგეჩვე-
ნებოდათ. თითქოს მისთვის ხელის შემოხვევა, აყვანა და უკეთე-
სი ხვედრისკენ წაყვანა შეიძლებოდა. „არასოდეს შეიცვლები,
ჟაკ რენიე“, – დაცინვით გაიფიქრა კაცმა. სურდა, თავი დაეღწია
ქალის დაცვის აუცილებლობისგან, რომელიც მკლავებზე,
მხრებზე, ხელებში ჩასჭიდებოდა.
– ღმერთო ჩემო, ასე მგონია, სიცივისგან მოვკვდები.
– აქეთ წამოდით.
საძინებელი კაფეს უკან იყო, ფანჯრებიდან დიუნები და
ოკეანე მოჩანდა. ქალი წამით შემინული კარის წინ გაჩერდა,
კაცმა შენიშნა, დამფრთხალმა როგორ გააპარა თვალი მარ-
ჯვნივ და თავადაც იქით შეაბრუნა თავი – დიუნის ძირში ჩაცუც-
ქული „ჩონჩხი“ ბოთლიდან სვამდა; სასახლის კარის სამოსში
გამოწყობილ შავკანიანს ისევ ეძინა, თეთრი პარიკი თვალებამ-
დე ჩასრიალებულიყო; ლურჯად, წითლად და ყვითლად ტანშე-
ღებილი კაცი მუხლებშეკეცილი იჯდა და თვალს არ აშორებდა
ქალის მაღალქუსლიან ფეხსაცმელს, რომელიც ხელში ეჭირა;
მერე რაღაც თქვა და გაიცინა. „ჩონჩხმა“ დალევა შეწყვიტა, ხე-
ლი გაიშვირა, ქვიშიდან ლიფი აიღო, ტუჩებთან მიიტანა და მერე
ოკეანეში მოისროლა. ხელი გულზე დაიდო და რაღაც წარმოთ-
ქვა.
– უნდა გეცლიათ, მოვმკვდარიყავი, – თქვა ქალმა, – ეს ისე-
თი საშინელებაა.
სახეზე ხელები აიფარა. ქვითინებდა. კაცმა კიდევ ერთხელ
სცადა, არაფერი გაეგო, არაფერი ეკითხა.
– არც კი ვიცი, ეს როგორ მოხდა. ქუჩაში ვიყავი, კარნავალზე
გამოსულ ბრბოში, მანქანამდე მიმათრიეს, აქ მომიყვანეს და მე-
რე... მერე...
„ესეც ასე“, – გაიფიქრა კაცმა, – „ახსნა ყოველთვის არსე-
ბობს. უმიზეზოდ ჩიტებიც არ ცვივა ციდან. კარგი“.
ვიდრე ქალი კაბას იხდიდა, სააბაზანოს ხალათის მოსაძებ-
ნად გავიდა. შემინული კარიდან დიუნის ძირში მყოფ იმ სამ კაცს
გახედა. ტუმბას უჯრაში რევოლვერი ედო, მაგრამ აზრი მაშინვე
უკუაგდო. ისინი ისედაც დაიხოცებოდნენ და სულ ცოტა იღბლის
წყალობით, ბევრად უფრო მტანჯველი გახდებოდა მათი სიკვდი-
ლი. ტანშეღებილს ფეხსაცმელი ისევ ხელში ეჭირა – ისე ეტყო-
ბოდა, ელაპარაკებოდა. „ჩონჩხი“ იცინოდა. სასახლის კარის სა-
მოსიან შავკანიანს თეთრი პარიკის ქვეშ კვლავ ეძინა. დიუნის
ძირში მოკალათებულიყვნენ, პირით ოკეანისკენ, ათასობით
მკვდარ ფრინველს შორის. ქალი, ალბათ, ყვიროდა, მათი ხე-
ლიდან გასხლტომას ცდილობდა, ევედრებოდა, თავი დაენებე-
ბინათ, დახმარებას ითხოვდა, მას კი არაფერი გაუგია, თუმცა
ფხიზელი ძილი იცოდა, სახურავზე მჯდარი ზღვის მერცხლის
ფრთის აქნევაც კმაროდა კაცის გასაღვიძებლად. მაგრამ
ოკეანემ, სავარაუდოდ, მათი ხმები გადაფარა. თევზიყლაპიები
განთიადისას მჭახე ჭყივილით ცაში ტრიალებდნენ და ხანდახან
ქვასავით ეშვებოდნენ თევზების გუნდისკენ. სულ პირდაპირ,
ჰორიზონტზე, ოკეანეში გაფანტული კუნძულები მოჩანდა, ცარ-
ცის ნატეხებივით ქათქათა. ქალისთვის არც ბრილიანტის ყელ-
საბამი აურთმევიათ, არც სხვა სამკაული, აშკარად არ აინტერე-
სებდათ. მაგრამ იქნებ მაინც საჭირო იყო მათი დახოცვა, თუნ-
დაც იმ მცირედის წასართმევად, რაც მიიტაცეს. ქალი რამდენი
წლის იქნებოდა – ოცდაერთის, ოცდაორის? ლიმაში მარტო ხომ
არ ჩამოვიდოდა, ან მამა ახლდა, ან იქნებ – ქმარი? სამი მამაკა-
ცი წასვლას არ ჩქარობდა. ისე ჩანდა, პოლიციის არ ეშინოდათ,
ოკეანის ნაპირზე მშვიდად უზიარებდნენ ერთმანეთს შთაბეჭდი-
ლებებს – ჩავლილი კარნავალის უკანასკნელ ნაფლეთებს. რო-
დესაც საძინებელში დაბრუნდა, ქალი ოთახის შუაგულში იდგა
და სველ კაბას ებრძოდა. გახდაში, შემდეგ პენუარის ჩაცმაში
დაეხმარა, სულ ერთი წამით იგრძნო, როგორ კანკალებდა და
ფეთქავდა მის მკლავებში. შიშველ სხეულზე სამკაული კაშკა-
შებდა.
– სასტუმროდან არ უნდა გამოვსულიყავი, – თქვა ქალმა, –
კარი უნდა ჩამეკეტა და ნომერში დავრჩენილიყავი.
– თქვენი სამკაულისთვის ხელი არ უხლიათ.
უნდა დაემატებინა, ბედმა გაგიღიმათო, მაგრამ მხოლოდ ეს-
ღა თქვა:
– გინდათ, ვინმეს გავაფრთხილებ?
ქალს თითქოს არაფერი გაუგონია.
– არ ვიცი, როგორ მოვიქცე, არა, მართლაც არ ვიცი. აღარ
ვიცი... ალბათ, უმჯობესია, ექიმი ვნახო.
– ამ საქმეს მივხედავთ. დაწექით. საბანი დაიფარეთ. ცახცა-
ხებთ.
– არ მცივა. ნება მომეცით, აქ დავრჩე.
ქალი საწოლზე იწვა, საბანი ნიკაპამდე აეწია. ყურადღებით
უმზერდა.
– არ მიბრაზდებით, ხომ ასეა?
კაცმა გაუღიმა, საწოლზე ჩამოჯდა და მის თმას მოეფერა.
– გეყოფათ, რაც უნდა იყოს...
ქალი ხელში ჩააფრინდა და ლოყასთან მიიტანა, მერე ტუჩებ-
თან. თვალები გაუფართოვდა – უძირო, წყლიანი, ფართოდ გა-
ხელილი მიშტერებული თვალები, ოკეანესავით ზურმუხტისფე-
რი ათინათებით.
– რომ იცოდეთ...
– ამაზე ნუღარ ფიქრობთ.
ქალმა თვალები დახუჭა, ლოყა ხელისგულზე დაადო.
– მინდოდა, ბოლო მომეღო, უნდა დამესრულებინა. სიცოც-
ხლე აღარ შემიძლია. აღარ მინდა. საკუთარი სხეული მძაგს.
თვალები ისევ დახუჭული ჰქონდა. მხოლოდ ტუჩები უთრთო-
და ოდნავ. ასეთი უმწიკვლო სახე არასოდეს უნახავს. მერე ქალ-
მა თვალები გაახილა, შეხედა და ისე ჰკითხა, გეგონებოდა, მოწ-
ყალებას ითხოვსო:
– არ გეზიზღებით?
კაცი დაიხარა და ტუჩებში აკოცა. ასე ეგონა, მკერდთან ორი
დაჭერილი ჩიტი ფართხალებდა. მერე უეცრად აღელდა. სირ-
ცხვილისა და სიბრაზის ნაზავი იყო – საკუთარი ბუნების წინააღ-
მდეგ წასვლა შეუძლებელია. ნანახი ჰყავდა ბიჭბუჭები, სილაში
მიაბიჯებდნენ ჯერ კიდევ მოფართხალე ფრინველების საძებნე-
ლად, რომ ქუსლის დარტყმით მათთვის ბოლო მოეღოთ. რამ-
დენიმე სცემა კიდეც, ახლა კი თავად მიდიოდა განგმირული და-
უცველის დაძახილზე, რათა მისი არსებობა დაესრულებინა. ეს
მაშინ მოხდა, როდესაც ქალის ტუჩებისკენ დაიხარა და ბა-
გეებით შეეხო. ქალის მხრებზე შემოხვეული საკუთარი მკლავე-
ბი იგრძნო.
– არ გეზიზღებით, – საზეიმო ხმით წარმოთქვა ქალმა.
კაცმა გაბრძოლება სცადა. ეს მარტოობის მეცხრე ტალღა
იყო, რომელიც სადაცაა თავს დაატყდებოდა, მაგრამ დათმობას
და წაყოლას არ აპირებდა. მხოლოდ ის უნდოდა, რამდენიმე წა-
მით ასე მჯდარიყო, ქალის კისერში თავჩარგული, მისი ახალ-
გაზრდობის სურნელი ესუნთქა.
– გთხოვთ, – თქვა ქალმა, – დავიწყებაში დამეხმარეთ. და-
მეხმარეთ.
ქალს მისი მიტოვება აღარ სურდა, აღარასოდეს. დარჩენა
უნდოდა აქ, ამ ქოხში, ქვეყნიერების დასალიერში გადაკარგულ
ამ კაფეში, სადაც კლიენტები იშვიათად შედიან. ისეთი დაჟინე-
ბით ეჩურჩულებოდა, თვალებში ისეთი ვედრება ედგა, მხრებზე
მოხვეული ხელები ისეთ პირობას იტევდა, რომ კაცს სულ ერთი
წამით შთაბეჭდილება შეექმნა, თითქოს ყველაფრის მიუხედა-
ვად, უკანასკნელ წამს, ცხოვრებაში სასურველს მიაღწია. მკლა-
ვები მოეხვია ქალისთვის, ხანდახან ხელებში მოქცეულ თავს
ფრთხილად აწევინებდა, თუმცა მარტოობაში გატარებული ათ-
წლეულები მის მხრებს მოულოდნელად თავს ატყდებოდა, მეც-
ხრე ტალღა ითრევდა და ქალთან ერთად გაშლილ ოკეანეში
მიაქანებდა.
– ძალიან მინდა, – უჩურჩულა ქალმა, – ძალიან მინდა.
როდესაც ტალღა დაცხრა და ისევ ნაპირზე აღმოჩნდა, მიხ-
ვდა, ქალი ტიროდა. დააცადა თვალებგაუხელელი ტირილი,
ლოყაზე მიყრდნობილი მისი შუბლის აწევა არ უცდია, გრძნობ-
და, როგორ სდიოდა ცრემლები და, იმავდროულად, მის მკერ-
დთან ქალის გული ფართხალებდა. შემდეგ აივნიდან საუბრისა
და ნაბიჯების ხმა შემოესმა. დიუნებთან სამი მამაკაცი გაახსენ-
და, ერთბაშად წამოვარდა რევოლვერის მოსაძებნად. აივანზე
ვიღაც დადიოდა, შორიდან სელაპების ყეფა ისმოდა, ზღვის
ფრინველები ცასა და წყალს შორის ჭყიოდნენ, ზვირთი ნაპირს
შეასკდა და ყველა ხმა გადაფარა, მერე უკან დაიხია, დატოვა
მხოლოდ ჩაცინება და სევდიანი ხმა, რომელმაც ინგლისურად
წარმოთქვა:
– ჯოჯოხეთი და წყევლა, მეგობარო, გეუბნები, ეს ჯოჯოხეთი
და წყევლაა. ყელში ამომივიდა. მასთან ერთად უკანასკნელად
ვმოგზაურობ მსოფლიოს გარშემო. დედამიწაზე აშკარად მეტის-
მეტად ბევრი ხალხი ცხოვრობს.
კაცმა აივანზე გამავალი კარი გააღო. ორმოცდაათიოდე
წლის სმოკინგიანი მამაკაცი, ხელჯოხზე დაყრდნობილი, მაგი-
დასთან იდგა. ხელში მწვანე ყელსახვევს ათამაშებდა, რომე-
ლიც ქალმა ყავის ჭიქასთან დატოვა. მხრებზე კონფეტი ეყარა,
ხელები უკანკალებდა. სახე ლოთისას მიუგავდა. ჰქონდა მოკ-
ლე რუხი ულვაში, ცისფერი, ცრემლიანი თვალები, ფაქიზის ან
გარყვნილის გაურკვეველი იერი, პატარა და ბუნდოვანი ნაკვთე-
ბი, რომლებსაც დაღლილობა კიდევ უფრო აბუნდოვანებდა. შე-
ღებილი თმა პარიკი გეგონებოდა. ზღურბლზე მდგარი რენიე შე-
ნიშნა და დამცინავად გაიღიმა, ყელსახვევს დახედა, მერე ისევ
კაცს შეავლო თვალი და ღიმილი უფრო დამცინავი, სევდიანი და
ღვარძლიანი გაუხდა. მის გვერდით, თოკებს მიყრდნობოდა ტო-
რეადორის სამოსში გამოწყობილი, ნახშირივით შავ- და სწორ-
თმიანი, ლამაზი ახალგაზრდა მამაკაცი, ხელში სიგარეტი ეჭირა
და მასპინძელს პირქუშ მზერას არიდებდა. მოშორებით, ხის კი-
ბეზე, იდგა რუხი უნიფორმით შემოსილი მძღოლი, თავზე ქუდი
ეხურა, მკლავზე ქალის პალტო ჰქონდა გადაკიდებული. რენიემ
რევოლვერი სკამზე დადო და აივანზე გააბიჯა.
– ერთი ბოთლი სკოჩი, თუ შეიძლება, – დაიძახა სმოკინგიან-
მა მამაკაცმა და ყელსახვევი მაგიდაზე დადო, – პერ ფავორ...5
– კაფე ჯერ არ გაღებულა, – ინგლისურად უპასუხა რენიემ.
– მაშინ ყავა, – უთხრა მამაკაცმა, – ყავა, ვიდრე ქალბატონი
ჩაიცვამს.
ცისფერი თვალებით სევდიანად შეხედა მასპინძელს, ხელ-
ჯოხზე დაყრდობილი ოდნავ გაიმართა. მბჟუტავ სინათლეზე მი-
სი გაშეშებული სახე გამოჩნდა, უძლური და ღვარძლიანი გამო-
მეტყველებით. იმავდროულად, მოვარდნილმა ტალღამ კაფეს
ხიმინჯები შეარყია.
– ზვირთები, ოკეანე, ბუნების ძალები... ფრანგი ხართ, ხომ
ასეა? აი, ისიც ბრუნდება. დაახლოებით ორი წელი საფრანგეთ-
ში ვიცხოვრეთ, ამაოდ, უსაფუძვლოდ გაბუქებული დიდების კი-
დევ ერთი მაგალითი. იტალიას რაც შეეხება... ჩემი მდივანი,
რომელიც აქაა და, თავადაც ამჩნევთ, ძალიან ჰგავს იტალი-
ელს... ესეც ამაო გამოდგა.
ტორეადორი პირქუშად მისჩერებოდა იატაკს. ინგლისელი
დიუნისკენ მიბრუნდა, სადაც „ჩონჩხი“ გულხელდაკრეფილი
5 (ესპ.) გეთაყვა.
ზურგზე იწვა და ცას მისჩერებოდა; ლურჯად, წითლად და ყვით-
ლად ტანშეღებილი შიშველი მამაკაცი ქვიშაში იჯდა, თავგადა-
წეულს ბოთლი მოეყუდებინა; სასახლის კარის სამოსიანი და პა-
რიკიანი შავკანიანი წყალში იდგა, თეთრი აბრეშუმის მუხლამდე
შარვალი შეეხსნა და ოკეანეში შარდავდა.
– დარწმუნებული ვარ, ამათაც ვერაფერი გააწყვეს, – თქვა
ინგლისელმა და ხელჯოხით დიუნისკენ მიანიშნა, – ამ დედამი-
წაზე მრავალი სახეობის სიმამაცე არსებობს, რომელიც ადა-
მიანის ძალას აღემატება. და მაინც, სამი კაცი, უნდა გითხრათ,
რომ... ვიმედოვნებ, ძვირფასეულობა არ მოპარეს. ეს ხომ მთე-
ლი მემკვიდრეობაა, დაზღვევაც კი ვერ აანაზღაურებს. დაუფიქ-
რებლობის გამო დაადანაშაულებდნენ. ერთ დღესაც ვინმე გა-
მოჩნდება და ჭკუას ასწავლის. ჰო, მართლა, ხომ ვერ მეტყვით,
რატომ არის გარშემო ამდენი მკვდარი ჩიტი? ისინი ათასობი-
თაა. სპილოების სასაფლაოებზე მსმენია, მაგრამ ფრინველების
სასაფლაოები... იქნებ ეპიდემიაა? ყოველ შემთხვევაში, რაღაც
ახსნა ხომ უნდა არსებობდეს.
რენიეს ზურგს უკნიდან კარის გაღების ხმა შემოესმა მაგრამ
არ შებრუნებულა.
– აჰ, აი თქვენც გამოჩნდით! – წარმოთქვა ინგლისელმა და
ოდნავ შესამჩნევად თავი დაუკრა, – ოთხი საათია, მანქანაში
მოთმინებით გელოდებით... ვიდრე ეს მოხდება, რაც უნდა იყოს,
დედამიწის მეორე ბოლოში ვართ... საფრთხე ყველგანაა ჩასაფ-
რებული.
– თავი დამანებეთ. აქედან მოშორდით. ხმა ჩაიწყვიტეთ. ძა-
ლიან გთხოვთ, თავი დამანებეთ. რატომ მოხვედით?
– ძვირფასო, ჩვენი მღელვარება სრულიად გასაგებია...
– მძულხართ, – თქვა ქალმა, – მეზიზღებით. რატომ დამყვე-
ბით? ხომ დამპირდით...
– სხვა დროს, ძვირფასო, სამკაული სასტუმროს ნომერში და-
ტოვეთ. ასე უკეთესია.
– ყოველთვის რატომ ცდილობთ ჩემს დამცირებას?
– პირველ რიგში, დამცირებული მე ვარ, ჩემო ძვირფასო.
ყოველ შემთხვევაში, არსებული პირობითობების გათვალისწი-
ნებით. რასაკვირველია, ჩვენ ამ ყველაფერზე მაღლა ვდგა-
ვართ. The happy few...6 მაგრამ ამჯერად მართლაც მეტისმეტად
შეტოპეთ. ჩემზე არაფერს ვამბობ! ხომ იცით, ყველაფრისთვის
მზად ვარ. მიყვარხართ. არაერთხელ დაგიმტკიცეთ. ხომ შეიძ-
ლებოდა, შარს გადაჰყროდით... ერთადერთი, რასაც თქვენგან
ვითხოვ, სულ ცოტათი მაინც... მომთხოვნი იყავით.
– და თანაც, მთვრალი ხართ. ისევ მთვრალი ხართ.
– ეს უიმედობის გამო, ჩემო ძვირფასო. ოთხი საათი მანქანა-
ში, ათასი ფიქრი ტრიალებს თავში... აღიარეთ, ამქვეყნად ყვე-
ლაზე ბედნიერი მამაკაცი ნამდვილად არ ვარ.
– გაჩუმდით. ოჰ! ღმერთო ჩემო, გაჩუმდით!
ქალი ქვითინებდა და, რენიე ვერ ხედავდა, თუმცა დარწმუნე-
ბით იტყოდა, რომ თვალებს მუშტებით ისრესდა – ეს ბავშვის
ქვითინი იყო. ცდილობდა, არ ეფიქრა, არაფერს ჩაღრმავებოდა.
სურდა, გაეგონა მხოლოდ სელაპების ყეფა, ზღვის ფრინველე-
ბის ჭყივილი, ოკეანის გუგუნი. მათ შორის უძრავად იდგა, თავ-
ჩაქინდრული, და სციოდა. ან იქნებ, მხოლოდ შიშის ჟრუანტელი
უვლიდა?
– რატომ გადამარჩინეთ? – იყვირა ქალმა, – თავი უნდა და-
გენებებინათ. ერთი ტალღა საკმარისი იყო და ყველაფერი დას-
რულდებოდა. მომბეზრდა. აღარ მინდა, ასე გაგრძელდეს. ხელი
არ უნდა შეგეშალათ.
6 ცოტაოდენი ბედნიერება...
– მესიე, – მაღალფარდოვნად წამოიძახა ინგლისელმა, –
როგორ გამოვხატო ჩემი მადლიერება? უფრო სწორად, უნდა
მეთქვა, ჩვენი მადლიერება. ნება მომეცით, ჩვენი, ყველას, სახე-
ლით... სამუდამოდ თქვენი მადლიერნი ვართ... გეყოფათ, ძვირ-
ფასო, წამოდით. გარწმუნებთ, აღარ ვიტანჯები... დანარჩენს
რაც შეეხება... მონტევიდეოში, პროფესორ გუზმანთან ჩავალთ.
ისე ეტყობა, გასაოცარ შედეგებს მიაღწია. ასე არ არის, მარიო?
ტორეადორმა მხრები აიჩეჩა.
– ხომ ასეა, მარიო? დიადი ადამიანია, ნამდვილი მკურნა-
ლი... მეცნიერებას თავის ბოლო სიტყვა ჯერ არ უთქვამს. ეს ყვე-
ლაფერი წიგნად დაწერა. ხომ ასეა, მარიო?
– ოჰ, გეყოფათ, – თქვა ტორეადორმა.
– გაიხსენე ის ქალი, რომელსაც მხოლოდ იმ ჟოკეებთან გა-
მოსდიოდა ეს, რომლებიც ზუსტად ორმოცდათორმეტ კილოს
იწონიდნენ... და – ისიც, რომელიც მოითხოვდა, „იმ დროს“ კარ-
ზე დაეკაკუნებინათ – სამი მოკლე, ერთი გრძელი კაკუნი. ადა-
მიანის სული გამოუცნობია. და კიდევ – ის ქალი, ბანკირის ცო-
ლი, სეიფის განგაშის ზარის გაგონებას რომ ელოდებოდა ორ-
გაზმის მისაღწევად, მაგრამ უხერხული მდგომარეობა იქმნებო-
და, რადგან განგაშზე ქმარს ეღვიძებოდა...
– ოჰ, გეყოფათ, როჯერ, – თქვა ტორეადორმა, – ეს არ არის
სასაცილო. მთვრალი ხართ.
– და ის ქალიც, ორგაზმს მარტო მაშინ აღწევდა, როცა სა-
ფეთქელზე რევოლვერის ლულა ჰქონდა მიბჯენილი. პროფე-
სორმა გუზმანმა ყველა ქალი განკურნა. ამ ყველაფერს თავის
წიგნში აღწერს. მისი პაციენტები ჩინებული ოჯახის დედები გახ-
დნენ, ძვირფასო. იმედი არ უნდა დაკარგოთ.
ქალმა ისე ჩაუარა, არც შეუხედავს. მძღოლმა მოწიწებით მო-
ასხა მხრებზე პალტო.
– მერე რა მოხდა, მესალინაც7 ასეთი იყო. და, სხვათა შორის
– იმპერატრიცა.
– როჯერ, გეყოფათ, – თქვა ტორეადორმა.
– მაშინ ფსიქოანალიზი ჯერ კიდევ არ არსებობდა. პროფესო-
რი გუზმანი მასაც განკურნავდა. გეყოფათ, ჩემო პატარა დედო-
ფალო, ასე ნუ მიყურებთ. გახსოვს, მარიო, ის ბუტია ახალგაზ-
რდა ქალი, რომელსაც სხვაგვარად არ შეეძლო, თუ გვერდით
გალიაში ლომი არ ბრდღვინავდა? და კიდევ ისიც, მისი ქმარი
იძულებული იყო, ცალი ხელით „ფავნის ნაშუადღევი“ დაეკრა?
ყველაფრისთვის მზად ვარ, ჩემო ძვირფასო. ჩემს სიყვარულს
საზღვრები არ აქვს. და კიდევ ისიც გაიხსენეთ, რომელიც მუდამ
სასტუმრო „რიცში“ ჩერდებოდა, რომ საჭირო დროს ვანდომის
სვეტისთვის8 ეცქირა? ადამიანის სული გამოუცნობი და იდუმა-
ლია! კიდევ ის, სულ ქორფა, რომელმაც თაფლობის თვე მარა-
კეშში გაატარა და მოლას წარმოთქმული აზანის მოსმენის გა-
რეშე აღარ შეეძლო? და ისიც, ლონდონში დაბომბვის დროს
რომ მოხვდა და მას მერე ქმარს სთხოვდა, ისე ესტვინა, ვითომ
ბომბები ცვივა? ყველა ჩინებული ოჯახის დედა გახდა, ჩემო
ძვირფასო.
ტორეადორის სამოსში გამოწყობილი ახალგაზრდა ინგლი-
სელს მიუახლოვდა და სილა გააწნა. ინგლისელი ტიროდა.
– შეუძლებელია ასე გაგრძელდეს, – თქვა მან.
ქალი კიბეზე ჩადიოდა. რენიე ხედავდა, ფეხშიშველი როგორ
მიაბიჯებდა სილაში, მკვდარ ფრინველებს შორის. ხელში კვლავ
7მესალინა – რომის იმპერატორ კლავდიუსის (ძვ. წ. 10-ახ. წ.

54) მესამე ცოლი.
8ვანდომის სვეტი – პარიზში, ვანდომის მოედნის ცენტრში აღ-
მართული 44-მეტრიანი სვეტი ნაპოლეონის ქანდაკებით.
ყელსახვევი ეჭირა. მოჩანდა მისი უნაკლო პროფილი, რომელ-
საც ვერაფერს შემატებდა ვერც ადამიანისა და ვერც ღმერთის
ხელი.
– გეყოფათ, როჯერ, დაწყნარდით, – უთხრა მდივანმა.
ინგლისელმა მამაკაცმა მაგიდაზე ქალის დატოვებულ კო-
ნიაკიან ჭიქას ხელი წაავლო და ერთბაშად გამოცალა. მერე
ისევ მაგიდაზე დადგა. საფულიდან კუპიურა ამოიღო და ლამბა-
ქის ქვეშ ამოდო. შემდეგ დიუნები ყურადღებით მოათვალიერა
და ამოიოხრა.
– ყველა ეს ფრინველი მკვდარია, – თქვა მან, – ამის ახსნა
უნდა არსებობდეს.
წავიდნენ. დიუნის თავზე, ვიდრე თვალთახედვიდან გაქრებო-
და, ქალი შეჩერდა, შეყოყმანდა და შებრუნდა. მაგრამ კაცი ვე-
ღარ დაინახა. აღარავინ ჩანდა. კაფე ცარიელი იყო.
ბარბითი
მაღალ, გამხდარ და ელეგანტურ ელჩს, გრაფ ნ...-ს – რო-

მელსაც გრძელი და სათუთი ხელები გამოარჩევდა, ზედ ისეთი
თითებით, თითქოს მთელი ცხოვრება შეხება ჰქონდა ხელოვნე-
ბის ნიმუშებთან, იშვიათი გამოცემის ფურცლებთან ან პიანინოს
კლავიშებთან – კარიერის განმავლობაში მუდამ მნიშვნელოვა-
ნი თანამდებობები ეკავა, თუმცა – ცივ ქვეყნებში, შორს ხმელ-
თაშუაზღვისპირეთიდან, რომელიც ჯიუტად და ცოტა არ იყოს,
მისტიკურად იზიდავდა. გეგონებოდა, ლათინების ზღვასა და მას
შორის რაღაც ინტიმური, სიღრმისეული კავშირი არსებობდა.
კოლეგები, სტამბოლის დიპლომატიური კორპუსიდან, გრაფ
ნ...-ს საყვედურობდნენ ერთგვარ სიხისტეს, რომელიც ძნელად
უთავსდებოდა იტალიური სინათლისა და სიტკბოების მიმართ
სიყვარულს, თავად კი ამ ნაკლს იშვიათად აღიარებდა, ისე, რო-
გორც თავზიანობის ნაკლებობას. ყველაზე გამჭრიახებისთვის
ან ყველაზე შემწყნარებლებისთვის ეს იყო ზედმეტი მგრძნო-
ბიარობის ან, სულაც, სისუსტის ნიშანი, რომელსაც კარგი მანე-
რა ყოველთვის ვერ ნიღბავდა. შესაძლოა, ხმელთაშუაზღვისპი-
რეთისადმი მისი სიყვარული გრძნობების გადმოცემის თავისე-
ბური საშუალება იყო – და გრაფიც ცას, მზეს, სინათლისა და
წყლის უწესრიგო თამაშს ანიჭებდა იმ ყველაფერს, რასაც ზღუ-
დავდა მისი განათლება, პროფესია და უეჭველია, ხასიათიც;
რაც ხელს უშლიდა გრძნობების თავისუფლად გამოვლენაში
ადამიანების, ან მათგან რომელიმე ერთის, მიმართ. ოცდასამი
წლისამ ბავშვობის მეგობარი ცოლად შეირთო და ეს მისთვის
უცხოების სამყაროსთან ურთიერთობის თავიდან არიდების კი-
დევ ერთი საშუალება გახდა. მას მოიხსენიებდნენ იმ იშვიათ
დიპლომატად, რომელმაც შეძლო საკუთარი პიროვნულობის
დაცვა პროფესიის ყოვლისმომცველი ზემოქმედებისგან. ადა-
მიანებს მსუბუქი აგდებულობით ეკიდებოდა, რადგან მისი სიტ-
ყვებით, „მათ სწორედ იმის შესაფერისი იერი აქვთ, რა საქო-
ნელსაც ჰყიდიან“ და ეს კი, როგორც თავის კვალზე წასულ ვა-
ჟიშვილს უხსნიდა, „მეტისმეტად ცხადად ააშკარავებს პიროვნუ-
ლობის საზღვრებს და არასოდეს წაადგება არც ადამიანს, და
არც მის საქმიანობას“. მსგავსი თავშეკავებულობა ხელს არ უშ-
ლიდა, საკუთარი პროფესიის არსს სიღრმისეულად ჩასწვდომო-
და და დაეფასებინა. ორმოცდაჩვიდმეტი წლისა უკვე მესამედ
იყო ელჩის თანამდებობაზე. პატივით გარემოცულ, ოთხი არაჩ-
ვეულებრივი შვილის მამას რატომღაც ეგონა, რომ ყველაფერი
კარიერას შესწირა, თან ამას გრძნობდა თითქოს ბუნდოვნად,
გულის გამაწვრილებელი დაჟინებულობით და ამის ახსნას ვე-
რაფრით ახერხებდა. ცოლი მისი უნაკლო პარტნიორი იყო – ერ-
თგვარი გონებაშეზღუდულობა, რასაც ქალს ხმისამოუღებლად
საყვედურობდა. შესაძლოა, ასე უკეთ ემსახურებოდა ქმრის კა-
რიერას, ყოველ შემთხვევაში, ზედაპირულ, თუმცა არცთუ ხელ-
წამოსაკრავ ვალდებულებებს თავიდან აცილებდა, მაგალითად,
ბოლო ოცდახუთი წელიწადია, გრაფ ნ...-ს აღარ ეხებოდა პტი-
ფურის9 მენიუსა თუ ყვავილების შერჩევა, თავაზიანობის გამოვ-
ლენა, თანამშრომლებთან რიტუალური სტუმრობა – დიპლომა-
ტიური ცხოვრების ზრდილობიანი ვალდებულებისა და მომაბეზ-
რებელი ფუქსავატობის ჩათვლით. ქალი თითქოს ინსტინქტუ-
რად იცავდა ყველაფრისგან იმის წყალობით, რაც მასში იყო
9პტიფური – ძირითადად ერთი სახეობის ცომისგან მომზადებუ-

ლი პატარა ნამცხვრების ასორტი, რომლებიც ერთმანეთისგან
გაფორმებით გამოირჩევა. მზადდება ბისკვიტის ან ფხვიერი ცო-
მისგან, ემატება სხვადასხვა შიგთავსი, მორთულია კრემით ან
გლაზურით.
მკაცრი, კომილფო,10 პირობითი. ქმარი გაოგნდებოდა, რომ
გაეგო, რაოდენ სიყვარულს აქსოვდა მისი ცოლი იმაში, რაც თა-
ვად ქალის ჰორიზონტის შეზღუდულობად მიაჩნდა.
ერთმანეთის ტოლები იყვნენ. ბალტიის ზღვის ნაპირზე მათი
ოჯახების მამულები გვერდიგვერდ მდებარეობდა. ცოლის მშობ-
ლებმა მოაგვარეს დაქორწინების საკითხი და არც კი უეჭვიათ,
რომ გოგონას ბავშვობიდან უყვარდა საქმრო. ამჟამად იგი იყო
წელში გამართული, გამხდარი ქალი. ჩაცმის სტილს გულგრი-
ლად ეკიდებოდა, რითიც საკუთარი თავის უარყოფას ამჟღავ-
ნებდა. ყელზე ხშირად ეკეთა შავი ხავერდის ლენტი, რომელიც
გამომწვევს ხდის იმას, რის დაფარვასაც ცდილობენ. თავის ყო-
ველი მოძრაობის დროს თვალში საცემი ხდებოდა მეტისმეტად
გრძელი საყურეები, რაც ქალურობის ნიშნის არარსებობას ერ-
თგვარ ზეიმურობას ანიჭებდა. ერთმანეთს თითქმის არ ელაპა-
რაკებოდნენ, გეგონებოდა, მათ შორის რაღაც მდუმარე შეთან-
ხმება არსებობდა. ქალი ძალ-ღონეს არ იშურებდა, ქმრის უმ-
ნიშვნელო სურვილიც კი ამოეცნო და კაცისთვის შეძლებისდაგ-
ვარად თავიდან აერიდებინა ადამიანებთან კონტაქტის აუცი-
ლებლობა. ქმარს არ უნდა შეემჩნია ცოლის აღფრთოვანებული
მზერა და ეს ქალის ერთ-ერთ მუდმივ საზრუნავად ქცეულიყო.
კაცის ღრმა რწმენით, ისინი გარიგებით დაქორწინდნენ და ქა-
ლის ცხოვრებისეული მიზანი და გვირგვინი ქმრის ელჩობა უნდა
ყოფილიყო. გაიკვირვებდა და შეურაცხყოფილიც კი დარჩებოდა
იმის შეტყობით, რომ ცოლი ეკლესიებში მრავალი საათი მის-
თვის ლოცულობდა. მათი ქორწინების პირველივე დღეებიდან
მოყოლებული, ქმარი ლოცვისას არასოდეს ავიწყდებოდა –
10კომილფო – ის, რაც მაღალ საზოგადოებაში მიღებულ წესებს

ზედმიწევნით შეესაბამება.
მხურვალედ ავედრებდა ღმერთს, თითქოს იცოდა, რომ ქმარს
რაღაც იდუმალი განსაცდელი ჩაუსაფრდა.
სანიმუშო ცხოვრების პიკს როცა მიაღწიეს, შვილები უკვე
გაზრდილები იყვნენ და თითქოს აღარაფერი ემუქრებოდა იმას,
ვინც ცოლის მდუმარე და ერთგვარად ტკივილიანი, უცნაურად
იდუმალი სინაზით იყო მოცული, ინტიმურ წუთებშიც კი. მაგრამ
ერთად განვლილი ოცდათხუთმეტი წლის შემდეგაც კი პერას
ფრანგულ ეკლესიაში მუხლმოყრილი ქალი საათებს ატარებდა,
თითებით ჭმუჭნიდა მაქმანის ცხვირსახოცს, იმაზე ლოცულობ-
და, რომ ქმრის გულში დაბადებიდანვე ჩადებული შენელებული
მოქმედების არც ერთი ნაღმი უეცრად არ აფეთქებულიყო. მაგ-
რამ რა შინაგანი საფრთხისა უნდა ეშინოდეს არსებას, რომლის
მთელი ცხოვრება მხოლოდ ერთი გრძელი მზიანი დღე იყო, ჩი-
ნებული ხილვადობით – იმ პიროვნების ნელი და მშვიდი განვი-
თარება, რომელმაც თავისი მოწოდება იპოვა?
გრაფმა კარიერის ყველაზე ნათელი წლები დიდ დედაქალა-
ქებში გაატარა. და თუ კიდევ დარჩა ამბიცია, ეს იყო დანიშვნა
რომში, ხმელთაშუაზღვისპირეთის გულში, რაზედაც შეყვარებუ-
ლივით მგზნებარედ ოცნებობდა. თუმცა ბედისწერა თითქოს გა-
აფთრებული ეწინააღმდეგებოდა ამ სურვილს. რამდენჯერმე
სულ ცოტა აკლდა მის ელჩად დანიშვნას ათენში, შემდეგ მად-
რიდში, მაგრამ უკანასკნელ წამს ადმინისტრაციის მოულოდნე-
ლი გადაწყვეტილება კაცს მიზნისგან შორს ისროდა ხოლმე.
მართალია, არასოდეს უღიარებია, მაგრამ გრაფ ნ...-ს მეუღლე
ყოველთვის შვებით ხვდებოდა ბედის ამგვარ უკუღმართობას.
არდადეგების რამდენიმე კვირაც კი, რომელსაც ყოველ წელს
ბავშვებთან ერთად კაპრიზე11 ან ბორდიგერაში12 ატარებდნენ,
11 კაპრი – კუნძული ტირენის ზღვაში, ეკუთვნის იტალიას.
ქალს უხერხულ მდგომარეობაში აგდებდა. თავშეკავებას მიჩ-
ვეული მისი ბუნება, მხოლოდ გაიშვიათებული კლიმატის პირო-
ბებში გალაღებული ტემპერამენტი, ფერმკრთალი სახე, რომე-
ლიც შესანიშნავად ეხამებოდა მუდამ ჩამოფარებულ ფარდებს,
ხმელთაშუაზღვისპირეთს ფერების, სურნელებისა და ბგერების
ჯუნგლად აღიქვამდა, სადაც გულდამძიმებული შეაბიჯებდა
ხოლმე. ამორალურად მიაჩნდა ამდენი სინათლე, ეს სიშიშვლეს
ჰგავდა. აქ ვნებასა და გულს არ ფარავდნენ სიცივის, ნისლისა
თუ წვიმის უბიწო პირბადით – ყველაფერი აღიარებული, ყველა-
ფერი გაცხადებული, ყველაფერი გამოფენილი იყო და იყიდებო-
და. ხმელთაშუაზღვისპირეთი მისთვის უზარმაზარ, ამაზრზენ ად-
გილად ქცეულიყო. ვერასოდეს ეგუებოდა ბავშვებთან ერთად იქ
ჩასვლას, მხოლოდ ორი გუვერნანტისა და ბიჭების ძიძის თან-
ხლებით რისკავდა. ლიდოს პლაჟზე მოთამაშე ბავშვებს თვალს
არ აცილებდა, გეგონებოდა, ეშინოდა, რომ ტალღები და ან თა-
ვად ზღვა მათ უზნეო რჩევას მისცემდა, ან რაღაც აკრძალულ
თამაშს ასწავლიდა. სიკაშკაშე სძულდა და ბუნებას უნდობლად
ეკიდებოდა, თითქოს მას რაღაც სკანდალის მოწყობა შეეძლო.
ქალი მუდამ დაძაბული, მუდამ ნერვიული იყო. მართალია,
მღელვარებას აკონტროლებდა და ცდილობდა, არ გამოეხატა,
მაგრამ საყურეების თვალში საცემი ცახცახი გასცემდა. განსა-
კუთრებულ ყურადღებას აქცევდა მანერას, პირობითობას და
ისე იქცეოდა, თითქოს ცხოვრების ერთადერთ მიზნად დაესახა,
სამუდამოდ შეუმჩნეველი დარჩენილიყო. ძნელია, წარმოიდგი-
ნო იმაზე მკაცრი აღზრდა, როგორიც საკუთარ თავზე იწვნია,
რაც წარმატებით დაგვირგვინდა და ჩინებული ელჩი იქნებოდა,
რომ არა გაღიმების უუნარობა. სწრაფად და ნაძალადევად იღი-
12 ბორდიგერა – ზღვისპირა ქალაქი იტალიაში.
მებოდა, გეგონებოდა, სიცივისგან ჟრჟოლამ დაუარა. იმ იშ-
ვიათი არსებების რიცხვიდან იყო, რომელთაც ძნელია რამე უთ-
ხრა, მაგრამ ვერც ადვილად დაივიწყებ. დაუღალავად მისდევდა
თავის საქმეს, ქმრის კარიერის ხელშეწყობას, ბავშვების აღ-
ზრდას. მთელ თავის დროს ხარჯავდა სტუმრობაზე, ქველმოქმე-
დებაზე, მიღებებზე, მაღალ საზოგადოებაში ტრიალში, რაც ისე-
ვე სძულდა, როგორც ქმარს, თუმცა კაცი ამას ვერც კი ხვდებო-
და, რადგან ცოლი ბეჯითად ასრულებდა ყველაფერს – ეს იყო
სიყვარულისა და ერთგულების უკანასკნელი ნიშანი, რომლის
უფლებასაც თავს აძლევდა. ქალის წვრილტუჩიანი სახე, ოდნავ
რომ ეტყობოდა ნაკვთები, დაღდასმული იყო მტკიცე გადაწყვე-
ტილებით – თუმცა გაურკვეველია, რომლით – ერთადერთი,
ძნელად წარმოსადგენი მიზნისკენ მიმართული ნებით. გეგონე-
ბოდა, რაღაც საიდუმლოს მალავდა, რომელიც არასოდეს არა-
ვის უნდა გაეგო, გუმანითაც კი. ამას მოწმობდა უეცარი შეშფო-
თება, მზერაში რომ ჩანდა, ხელის მტევნების ნერვიულად
მტვრევა, წამიერი და გამყინავი ღიმილი, რომლითაც აჯილდო-
ებდა ქმრის თანამშრომლებს, რომლებიც მასთან დამეგობრე-
ბას ცდილობდნენ და ქალი მაშინვე ეჭვობდა, რომ მის პირად
ცხოვრებაში შეჭრა სურდათ. ეგონათ, ამბიცია აწვალებდა და
ცოტათი დასცინოდნენ კიდეც მის უკიდურეს, ეჭვნარევ და ზოგ-
ჯერ თითქმის სევდისმომგვრელ ყურადღებას იმის მიმართ, რა-
საც ამდენი ძალისხმევა აღარ სჭირდებოდა, კერძოდ, ქმრის
სამსახურებრივ მდგომარეობასა და ბავშვების მომავალს. ოთხი
შვილი ჰყავდათ, ორი ვაჟი და ორი გოგონა. უფროსმა ვაჟიშ-
ვილმა მუშაობა დაიწყო და პარიზში ატაშედ დანიშნეს. უმცროსი
ოქსფორდში სწავლობდა და სტამბოლში არდადეგებზე ჩავიდა,
გამოცდისთვის მოსამზადებლად. მშობლებთან ერთად ცხოვ-
რობდნენ თექვსმეტი და თვრამეტი წლის გოგონები.
ერთ წელზე ცოტა მეტი იყო, რაც გრაფი ნ... სტამბოლში მუშა-
ობდა და მოსწონდა ეს ადგილი, სადაც ცივილიზაცია შემო-
დიოდა და ლამაზად კვდებოდა. თურქეთში ჩინებულად მიიღეს,
გულწრფელ და მეგობრულ პატივისცემას გრძნობდა ამ ამაყი და
მამაცი ხალხის მიმართ. მცირე ხნის წინ დედაქალაქი, ათათურ-
ქის სურვილით, მიწიდან თვალის დახამხამებაში ამოზრდილ ან-
კარაში გადაიტანეს, მაგრამ საელჩოები ფეხს ითრევდნენ და
ყურს უყრუებდნენ, ზაფხულში ბოსფორის სანაპიროზე ყოფნა
სურდათ. დილაობით გრაფი კანცელარიაში იყო. ნაშუადღევს
დიდხანს დახეტიალობდა მეჩეთებს შორის, ბაზრებში, ანტიკვა-
რული ნივთებით მოვაჭრეებთან კარგა ხანს ყოვნდებოდა ხოლ-
მე – ძვირფას თვალს საათობით უმზერდა, ხან კი თითქოს სწო-
რედ ამისთვის შექმნილი გრძელი, ნატიფი თითებით ეფერებო-
და ქანდაკებას ან ნიღაბს, გეგონებოდა, მისთვის სულის ჩადგმა
სურდა. ყველა მცოდნის მსგავსად, შეხების აუცილებლობას
გრძნობდა, ხელში უნდა სჭეროდა ის, რასაც თვალით უმზერდა.
ანტიკვარები დაუზარლად უღებდნენ ვიტრინებს, შემდეგ მარტო
ტოვებდნენ, მისი სიამოვნებისთვის ხელი რომ არ შეეშალათ.
თუმცა იშვიათად ყიდულობდა. ამის მიზეზი ძუნწობა არ იყო. უბ-
რალოდ, თვით ყველაზე ლამაზ ნივთებსაც კი თითქოს რაღაც
აკლდა.
აღგზნებული ჟესტით მისწევდა ხოლმე ბეჭდებს, ფიალებს,
ხატებს, კამეებს – კიდევ ერთი ქანდაკება, მინანქარზე დახატუ-
ლი პეიზაჟი, ძვირფასი თვლის ელვარება. ზოგჯერ მოუთმენლო-
ბისგან, სიცარიელისგან, თითქმის ფიზიკური მისწრაფებისგან
ხელი ეკრუნჩხებოდა, რაღაც უჩვეულო ხდებოდა. ხელოვნების
ნიმუშების სილამაზე აღიზიანებდა, რადგან ის, ერთგვარი უძ-
ლურებით, ჩააგონებდა უფრო დიდი, უფრო ყოვლისმომცველი
დახვეწილობის შესახებ, რომლის გადმოცემისას ყველაზე მშვე-
ნიერი ხელოვნების ნიმუშიც კი უძლური იყო. ზოგჯერ, როდესაც
მისი თითები ქანდაკებაზე ხელოვანის შთაგონებით თავსმოხვე-
ულ ფორმებს მიუყვებოდა, უეცრად ღრმა კაეშანი იპყრობდა და
დიდ ძალისხმევად უჯდებოდა იმ ღირსეული და მშვიდი, თავის
თავში დარწმუნებული ადამიანის იერის შენარჩუნება, რომელ-
საც მისგან ყველა ელოდა. სწორედ ამგვარ წუთებში გრძნობდა,
რომ საკუთარი ნამდვილი მოწოდება ხელიდან გაუშვა. ამასთან,
არასოდეს უფიქრია, ხელოვანი გამხდარიყო. ხელოვნების სიყ-
ვარულმა მასში გვიან გაიღვიძა. არა, რაღაც იყო მის ხელებში,
მის თითებში – თითქოს ხელებს თავისი საკუთარი ოცნება ჰქონ-
დათ, მისი ნებისგან განსხვავებული, რასაც ვერ იგებდა. უძილო-
ბას არასოდეს უჩიოდა, თუმცა ბოლო დროს სულ უფრო ხშირად
იწვა საათობით თვალებგახელილი, ხელისგულებში წარმოქ-
მნილ შემაწუხებელ ფიზიკურ ძახილს აყურადებდა, ახალი შეგ-
რძნების ღამეულ დაბადებას რომ ჰგავდა. ბოლოს უკვე რცხვე-
ნოდა მოვაჭრეების და ბაზრებში სიარულს მოუკლო. ამის შესა-
ხებ საუზმობისას ცოლს უთხრა.
საუზმე, ოჯახური ცერემონია, ბოსფორის ნაპირზე, თჰერაპი-
ის13 ტერასაზე იმართებოდა, ლურჯი ქოლგის ქვეშ. რიტუალის-
თვის საჭირო ინსტრუმენტები თეთრხელთათმნიან მეტრდო-
ტელს მოჰქონდა. ცერემონიას ხელმძღვანელობდა მადამ დე ნ...
წინასწარ ჩინებულად გათვლილ ატმოსფეროში, სადაც ხანდა-
ხან მხოლოდ ფუტკრების მოფრენა იყო გაუთვალისწინებელი
მოვლენა. გრაფმა ცოტათი შორიდან შემოუარა ამ თემას, თავს
დამნაშავედ გრძნობდა, თუმცა არც კი იცოდა, რატომ. საუბარი
კი სწორედ იმიტომ წამოიწყო, რომ ბრალეულობის ეს აბსურდუ-
ლი გრძნობა თავიდან მოეშორებინა.
13
თჰერაპია – თურქულად „თარაბია“, სტამბოლის სარიერის
რაიონში მდებარეობს, ბოსფორის ევროპულ სანაპიროზე. გან-
თქმულია თევზის რესტორნებით.
– აქ ძუნწის მყარი რეპუტაცია ჩამომიყალიბდება, – თქვა მან,
– მთელ დროს სტამბოლის ანტიკვარებთან ვატარებ და თანაც
ისე, რომ არაფერს ვყიდულობ. გუშინ, ნაშუადღევს, მთელი ნა-
ხევარი საათი ვიდექი აპოლონის ქანდაკების პირისპირ და ყიდ-
ვა ვერ გადავწყვიტე. სულ მეჩვენება, რომ ყველაზე ნატიფ ხე-
ლოვნების ნიმუშებსაც კი რაღაც აკლია. ყოველთვის მეგონა,
ჩემი ბუნების ერთ-ერთი ნიშანი შემწყნარებლობაა, ის თვისება,
რომელიც იშვიათად ეწყვილება დახვეწილობისადმი დაუოკე-
ბელ წადილს. ვაჭრებს ისეთი შთაბეჭდილება შეექმნათ, რომ
თუნდაც ფიდიასის ქანდაკება შემომთავაზონ, მასაც რამე წუნს
ვუპოვი.
– უმჯობესი იქნება, მათთან რამე შეიძინოთ, – უპასუხა მეუღ-
ლემ, – დიპლომატიურ კორპუსში ჭორების ნახევარზე მეტი სწო-
რედ ბაზრებიდან ვრცელდება, რაც ზოგჯერ სრულიად საკმარი-
სია კარიერაზე გავლენის მოსახდენად. ყოველ შემთხვევაში,
თითოეულმა თანამშრომელმა იცის, რომელ დღეს რომელმა
უდაბლესი საფეხურის ატაშემ რა შეიძინა და რამდენი გადაიხა-
და.
– სხვა დროს რამეს ვიყიდი, მნიშვნელობა არ აქვს, რა იქნე-
ბა, – მხიარულად თქვა გრაფმა, – მაგრამ აღიარეთ, უმჯობესია
დამაბრალონ, როგორც ფრანგები ამბობენ, „ფულს ხელს ვუ-
ჭერ“, ვიდრე ეგონოთ, რომ ცუდი გემოვნება მაქვს.
უფროსმა ქალიშვილმა სუფრაზე დაწყობილ მამის გრძელ ხე-
ლებს შეავლო თვალი:
– საკმარისია თქვენს ხელებს შეხედოთ, მამა, და გასაგები
გახდება თქვენი ყოყმანის მიზეზი. რომელიღაც დღეს აჰმედთან
დაგინახეთ, მეოცნებე სახით ეფერებოდით ეგვიპტურ სტატუეტს.
სახეზე ერთდროულად აღტაცება და იმედგაცრუება გეწერათ.
არც კი ვიცი, რამდენი ხანი გეჭირათ ხელში ნივთი, მერე უკან,
ვიტრინაში დადეთ. ასეთი გულგატეხილი არასოდეს მინახი-
ხართ. სინამდვილეში, თავად ხართ მეტისმეტად არტისტული ბუ-
ნების, რომ მხოლოდ ჭვრეტით დაკმაყოფილდეთ. თავად უნდა
ქმნიდეთ. სავსებით დარწმუნებული ვარ, რომ თქვენი ნამდვილი
მოწოდება ხელიდან გაუშვით.
– კრისტელ, გთხოვ, – წყნარად მიმართა დედამ.
– იმის თქმა მინდა, რომ სანიმუშო დიპლომატის საფარქვეშ
უკვე ოცდაათი წელია ხელოვანი იმალება, რომელსაც თავის გა-
მოვლენაში ხელი შეუშალა საკუთარმა ნებამ, მაგრამ ახლა მისი
შურისძიების დრო დადგა. დარწმუნებული ვარ, მამა, გენიოსი
ხართ, მთელი ცხოვრებაა თქვენში ძალიან დიდი მხატვარი ან
მოქანდაკე იმალება, ამიტომაც ხელოვნების ყოველი ნიმუშის
ხილვა საყვედური, სინდისის ქენჯნაა. ამ ხნის განმავლობაში
ჭვრეტით ცდილობდით შემოქმედებითი სიამოვნების დაკმაყო-
ფილებას, რაც მხოლოდ შექმნის პროცესს შეუძლია მოგანი-
ჭოთ. ჩვენი სახლი თანდათან მუზეუმად გადაიქცა, მაგრამ მთე-
ლი სტამბოლის ძველი ნივთების მოვაჭრეებთან დაუღალავად
დაეძებთ იმ ნამუშევარს, რომელიც თქვენშია. ეს მინიატიურები,
ეს ქანდაკებები, ეს სამშვენისები თქვენ გარშემო იმ ხელიდან
გაშვებული ცხოვრების გამოვლინებებია...
– კრისტელ! – მკაცრად შესძახა დედამ.
– ოჰ! რასაკვირველია, ყველაფერი შეფარდებითია. მხო-
ლოდ შემოქმედებით მოწოდებაზე ვსაუბრობ. როცა ბაზარში, აჰ-
მედთან ხართ, რომელიმე წარმართი ღმერთის ქვის ქანდაკების
პირისპირ, ის რაც გაწვალებთ, შექმნის სურვილია. არ გაკმაყო-
ფილებთ სხვისი შემოქმედება. ეს ყველაფერი, თქვენს ხელებზე
წერია.
გრაფმა უეცრად გვერდით აფორიაქებული და დაძაბული არ-
სების ყოფნა იგრძნო – თავისი მეუღლის. უეჭველია, მისთვის
რთულად შესაგუებელი ან ასატანი იყო ის, რომ ასეთი სიმსუბუ-
ქით შეიძლებოდა კაცის კარიერაზე საუბარი, რომელსაც მთელი
ცხოვრების განმავლობაში პატივი და ღირსება არ მოჰკლებია.
გრაფმა ფრთხილად ჩაახველა, ხელსახოცი ტუჩებთან მიიტანა;
ვერაფრით ხვდებოდა, როგორ შეიძლებოდა რესპექტაბელურო-
ბის, პატივის, ღირსების ასეთი გზნებით სიყვარული. გონებაში
არასოდეს გაუვლია, რომ შესაძლოა „რესპექტაბელურობის, პა-
ტივისა და ღირსების ასეთი გზნებით სიყვარული“ სხვა არაფერი
იყო, თუ არა უბრალოდ, სიყვარული. ამის საპირისპიროდ, ზუს-
ტად იცოდა და დანანებით აცნობიერებდა, რომ არა ცოლი, უკვე
დიდი ხნის წინ დაანებებდა თავს დიპლომატობას, იტალიელი
მეთევზეების რომელიმე სოფელში დასახლდებოდა, დახატავდა,
გამოაქანდაკებდა... უნებურად ხელი მომუშტა, საჭიროების უც-
ნაური შეგრძნებით, მისი თითები ერთგვარ ფიზიკურ ნოსტალ-
გიას განიცდიდა.
– ჩემი აზრით, მამას უფრო მუსიკოსის თითები აქვს, – განაგ-
რძო უმცროსმა ქალიშვილმა, – წარმომიდგენია, როგორ ეხება
ამ თითებით კლავიშებს, ვიოლინოს ან გიტარის სიმებს...
ამ დროს ყვავილების ლარნაკსა და თაფლს შორის ფუტკარი
აზუზუნდა; ბოსფორზე კაიკმა გადაიარა ისე ზანტად, რომ ზარმა-
ცი თვალი არ გადაეღალა; ხრეშზე მუხრუჭის წუილი გაისმა.
– მძღოლია, – თქვა გრაფმა.
წამოდგა, შვილებს გაუღიმა, ცოლს თვალი აარიდა და მანქა-
ნაში ჩაჯდა. გზად ორ-სამჯერ დაიხედა ხელებზე. ქალიშვილის
მგზნებარება, მისი სიტყვაუხვობა და გულწრფელობა გულზე
მოხვდა. მართლაც, უკვე რამდენიმე წელია, მხოლოდ ჭვრეტა
არ აკმაყოფილებდა, სულ უფრო ღვივდებოდა მასში მზარდი და
დაუძლეველი სურვილი, უშუალოდ შეეგრძნო სამყაროს სილა-
მაზე, ღვინის ჭიქის დარად ტუჩებთან მიეტანა... მძღოლისკენ
დაიხარა.
– აჰმედთან წავიდეთ, – თქვა გრაფმა.
ანტიკვარული ნივთების იმ მოვაჭრეებს შორის, რომლებიც
უკვე კარგა ხანია გრაფ ნ...-ს ადევნებდნენ თვალს, როდესაც სა-
თითაოდ ეხებოდა ძვირფას სამშვენისებს, მაგრამ ვერასოდეს
პოულობდა იმას, რასაც ეძებდა, რასაკვირველია, იყო აჰმედიც
– არა მხოლოდ ერთ-ერთი ყველაზე მსხვილი ვაჭარი, არამედ
ადამიანის ბუნების ჩინებული მცოდნეც, ვისთვისაც კოლექ-
ციონერობა ნამდვილ მოწოდებად ქცეულიყო. ეს იყო მრგვალი,
ჩათქვირული მამაკაცი, ზეთისხილისფერი სახის კანით, ლამაზი,
მწვანე, წყლიანი თვალებით; შეჭაღარავებულ თმაზე ჯერ ისევ
ეხურა ფესი, თუმცა, ათათურქის ბოლო დეკრეტით, მისი ტარება
მთელი თურქეთის ტერიტორიაზე აიკრძალა. აჰმედის მზერაში
ცნობისმოყვარე და მუდმივი სინათლე იდგა, გეგონებოდა,
ძვირფასი თვლების სიკაშკაშე, რომელთა გარემოცვაშიც ცხოვ-
რობდა, ცოტათი მის თვალებსაც გადაედო, ხოლო ხორციან სა-
ხეზე არ სცილდებოდა თითქმის მოწიწებული აღფრთოვანების
გამომეტყველება, რაც თითქოს ირეკლავდა ნამდვილი მოყვა-
რულის გაკვირვებასა და მადლიერებას ადამიანის სულის დაუს-
რულებელი სიმდიდრის, მისი უთვალავი და გასაოცარი გამოხა-
ტულების წინაშე. ყველაზე დიდ სიამოვნებას გვრიდა დუქნის
სიღრმეში დარჩენა, რომ დილიდან დაღამებამდე აღფრთოვანე-
ბულს ეცქირა ადამიანური ფაუნის მრავალფეროვნებისთვის,
შეუიარაღებული თვალით დაენახა მისი სიღრმისეული სამალა-
ვები, საიდუმლოებები თუ სხვა ყველაფერი, რაც ცხადად ჩანს,
მისი მახინჯი ან ლამაზი მოულოდნელი გამოვლინებებით. გრა-
ფი ნ... სტამბოლის ანტიკვარიატით მოვაჭრეებისთვის ყველაზე
უარესი კლიენტი იყო, რაც კი ალაჰს შეიძლებოდა მათთვის გა-
მოეგზავნა. მაგრამ აჰმედი არასოდეს ყოფილა ასეთი ზედაპი-
რული შეფასების მომხრე. პირიქით, დიპლომატისგან ბევრს
ელოდა და მას პატივით ეპყრობოდა. მისი თანდასწრებით გა-
ნიცდიდა იმ წინასწარ მღელვარებას, რასაც გრძნობს იმ იშ-
ვიათი და ძვირფასი ნივთის კვალზე დამდგარი ყოველი კოლექ-
ციონერი, რომელიც დიდი ხანი დაფარული იყო და მიუხედავად
მასზე შეჩერებული მრავალი მზერისა, ვერავინ ამოიცნო სიღ-
რმისეული ავთენტიკურობა. აჰმედი, ჩვეულებისამებრ, უმეტეს
დროს მაღაზიის შიდა ეზოში, შადრევნის გვერდით ატარებდა
ახალგაზრდა ძმისწულთან ერთად. როგორც კი მაღაზიის ერთ--
ერთ ოთახში გრაფ ნ...-ს თვალს მოჰკრავდა, მისი სახიდან ყო-
ველგვარი გამომეტყველება იშლებოდა, რაც აღელვების ნიშანი
იყო. დგებოდა და ელჩის შესაგებებლად მიეშურებოდა ღირ-
სეული თავაზიანობით, მონურ მაამებლობასთან საერთო რომ
არაფერი ჰქონდა. არც ერთი სავაჭრო გარიგება, როგორი მო-
გებიანიც უნდა ყოფილიყო, იმის მეოთხედ სიამოვნებას ვერ
მიანიჭებდა, როგორსაც ფარულად თვალის დევნება ელჩის-
თვის, რომელიც იდუმალ დემონს შეეპყრო. უკვე ერთი წელი
იყო, აჰმედი, გამოცდილი მკვლევრის დარად, ელოდა. მხო-
ლოდ ერთი რამ აშინებდა – შემთხვევით საჭირო დრო არ დამ-
დგარიყო დიპლომატის სეირნობისას ან სხვებთან შეხვედრისას;
იმ ინტიმურ საუნჯეს, რასაც გრაფი თავის თავში გაუცნობიერებ-
ლად ატარებდა და უკვე დიდი ხანია, აჰმედის გაწაფულმა თვალ-
მა შენიშნა, სხვაგან, მისი მაღაზიის გარეთ, მისი მზერისგან
შორს არ გამოემჟღავნებინა თავი. რასაკვირველია, ეს დიდი და-
ნაკლისი იქნებოდა. დიპლომატს იმ სიჩუმით შეხვდა, რომლი-
თაც მხოლოდ გამორჩეულ დამფასებლებს ეგებებოდა და რომე-
ლიც სილამაზის ერთობლივად ჭვრეტას სჭირდებოდა. სალონი-
დან სალონში გადადიოდა, ვიტრინებს აღებდა. ეზოდან შადრევ-
ნის ჩხრიალი ისმოდა. ფანჯარასთან ჩავლილმა აჰმედმა ძმის-
წულს ხელით ანიშნა და ყმაწვილი მუხლებზე დადებული საკრა-
ვის სიმებს შეეხო. გრაფი ფანჯრისკენ შებრუნდა.
– ჩემი ძმისწულია, – უთხრა აჰმედმა.
გრაფმა ისევ ის სტატუეტი აიღო, რომლითაც წინა დღეს ტკბე-
ბოდა. ქანდაკებას აკანკალებული ხელებით ეხებოდა. აჰმედი
სიჩუმის დარღვევას ერიდებოდა და უხმოდ უმზერდა ქვაზე გა-
ცოცხლებულ გრაფის თითებს. ეზოში ყმაწვილმა მუსიკოსმა
დაკვრა შეწყვიტა, თითქოს ინსტინქტურად პატივი მიაგო იმ იდუ-
მალ რიტუალს, ხელოვნების დამფასებელი რომ აღასრულებდა.
შადრევნის ჩხრიალი ისმოდა. „ჩემი გოგონა მართალი უნდა
იყოს“, – მოულოდნელად გაიფიქრა გრაფმა, – „თვალებით
სხვების დანატოვარს ვეძებ, სინამდვილეში კი უნდა ვცადო და
თავად გამოვგლიჯო მატერიას სიცოცხლის სასწაული და სილა-
მაზე“. სხვაგვარად ვერ აიხსნებოდა ის მღელვარება, რომელსაც
ახლდა ძლიერი იმედგაცრუება, რისხვა, საკუთარ თითებს შო-
რის თითქმის მტკივნეული სიცარიელის შეგრძნება და უცნაური
ფიზიკური ნოსტალგია. ხვდებოდა, კიდევ ერთ ღამეს თეთრად
გაათენებდა იმ შთაბეჭდილებით, რომ ხელები ტოვებდნენ და
ბაზრების მიკარგულ კუნჭულებში საკუთარ, იდუმალ, რეპტი-
ლიებივით ცხოვრებას იწყებდნენ. ამგვარ ცხოვრებას ბუნდოვ-
ნად შეიგრძნობდა, თუმცა მისი შეცნობა არ სურდა, საკუთარი
თავის სიყვარული უნდა მოეხმო საშველად, რომ წარმოსახვის-
თვის დაფარული და ცბიერი სამყაროს საზღვრების გადალახვის
უფლება მიეცა, მას რომ ჩასაფრებოდა. აჰმედისთვის გულის გა-
დაშლა სურდა, უნდოდა, მოეყოლა იმ გაუგებარი ფიზიკური მის-
წრაფების შესახებ, მღრღნელივით ხელისგულებს მოსვენებას
რომ არ აძლევდა. რჩევა, წაქეზება სჭირდებოდა, იქნებ აჰმედს
მოეძებნა ის იდუმალებით მოცული მატერია, რომლის ხელებით
მოჭყლეტა სურდა, რომელშიც თითებით ჩაეფლობოდა. მაგრამ
უეჭველია, უკვე ძალიან დააგვიანა. შეგირდობის, სწავლის მრა-
ვალმა წელმა უნდა ჩაიაროს, ვიდრე მოქანდაკე გახდება. რა იქ-
ნებოდა, უფრო ადრე მიმხვდარიყო თავის ჭეშმარიტ მოწოდე-
ბას! იქნებ, რამდენიმე წელიწადში, პენსიაზე გასვლის შემდეგ...
აჰმედს მიუბრუნდა, ტუჩებზე ნაძალადევი მხიარული ღიმილი
დასთამაშებდა, მის თითოეულ უმნიშვნელო ჟესტში გულგრილი
ელეგანტურობა გამოსჭვიოდა.
– ცოლი მსაყვედურობს, ამდენს ვათვალიერებ და არაფერს
ვყიდულობ, – თქვა გრაფმა, – შიშობს, აქაურ ბაზრებში ძუნწის
მყარი რეპუტაცია არ დავიმკვიდრო. რასაკვირველია, ნების-
მიერი რამ შემეძლო შემეძინა...
– შეურაცხყოფას მომაყენებდით, თქვენო აღმატებულებავ, –
უპასუხა აჰმედმა.
– არ ვიცი, რა ხდება, ვერასოდეს ვპოულობ იმ ნივთს, რომ-
ლის ყიდვა ნამდვილად მსურს. ეს სტატუეტიც კი, რომელსაც
ვერც ერთი სპეციალისტი წუნს ვერ უპოვის, ჩემთვის თითქოს...
აჰმედი თვალს ვერ სწყვეტდა დიპლომატის თითებს, რომლე-
ბიც ბრინჯაოს ქანდაკებას გარს ევლებოდა.
– ჩემი ქალიშვილის აზრით, მოქანდაკის ხელები მაქვს და
ჩემს მოწოდებას ზურგი ვაქციე.
აჰმედმა მოზარდის გამბედაობის გაგონებაზე მხოლოდ თავი
ჩაქინდრა.
– კი მაგრამ, რატომ არ ცდით, თქვენო აღმატებულებავ? –
ჰკითხა გრაფს, – ყველაზე დიადი ხელოვანები საკმაოდ მოწი-
ფულ ასაკში ამჟღავნებდნენ საკუთარ ნიჭს... ნება მომეცით, ყავა
შემოგთავაზოთ.
ეზოში გავიდნენ. ყმაწვილი მუსიკოსი პატივისცემის ნიშნად
წამოდგა. ძალიან გამხდარი და შავთმიანი იყო. სახეზე, თვა-
ლებსა და ღაწვებზე მონღოლეთის ერთდროულად ველური და
დახვეწილი დაღი აღბეჭდოდა. გრაფი მას თითქოს ვერც კი ხე-
დავდა. შადრევნისკენ მიბრუნებული, მზერაგაშეშებული სვამდა
ყავას. აჰმედმა ყმაწვილს ანიშნა და მანაც დაკვრა განაახლა.
გრაფი თითქოს მიწას დაუბრუნდა. ხელში ჭიქა ეჭირა და უეც-
რად ინტერესით შეავლო თვალი საკრავს.
– ეს ბარბითია, მართალს ვამბობ? – იკითხა გრაფმა.
– დიახ, – ხმადაბლა უპასუხა აჰმედმა, – უფრო ზუსტად,
უდია, არაბულად Al oûd.
გრაფმა ყავა მოსვა.
– Al oûd, – გაიმეორე დიპლომატმა ოდნავ ხრინწიანი ხმით.
ჭიქამ, რომელიც ხელში ეჭირა, მოულოდნელად ლამბაქზე
დაიწკარუნა. წარბშეკრული, მკაცრად მიშტერებოდა საკრავს.
აჰმედმა ჩაახველა.
– Al oûd, – გაიმეორა, – ევროპული ბარბითის წინაპარია.
როგორც თავადაც ატყობთ, ამ საკრავის კორპუსი თანამედრო-
ვე ბარბითისაზე უფრო პატარაა, ტარი კი უფრო გრძელი. და
მხოლოდ ექვსი სიმი აქვს.
აჰმედმა ჩაახველა.
– ევროპაში ჯვაროსნებმა შეიტანეს.
გრაფმა ჭიქა შადრევნის მარმარილოზე შემოდო.
– ძალიან ლამაზია, – თქვა მან, – ბევრად ლამაზი, ვიდრე
დასავლური სიმებიანი საკრავები. საერთოდაც, მიმაჩნია, რომ
მხოლოდ სიმებიან საკრავებს შეუძლიათ ბგერის სილამაზე
ფორმისას შეუხამონ... სიმართლე ითქვას, ხელოვნების ნიმუ-
შებს აკლია ბგერით, მღერით გამოხატონ შემოქმედებითი ემო-
ცია, სიხარული, სინაზე იმისი, ვინც მათ ეხება.
ხმა ოდნავ ჩაეხლიჩა.
– ნებას მომცემთ?
საკრავი აიღო.
– ჩვენი სულთნების საყვარელი გასართობი იყო მისი მოსმე-
ნა, – ჩაიბუტბუტა აჰმედმა.
გრაფი ინსტრუმენტის სიმებს ეხებოდა. ნოტი გაისმა, ნაზი,
საწყალობელი, ცოტათი ორჭოფული, ერთდროულად საყვედუ-
რობდა და გაგრძელებასაც ევედრებოდა. კიდევ შეეხო სიმებს
და ხელი, ნოტივით, ჰაერში გამოკიდებული დარჩა, იმდენივე
ხანს, რაც ბგერა. ყმაწვილი მუსიკოსი მოღუშული უყურებდა.
– ლამაზი ბგერაა, – მოკლედ მოჭრა გრაფმა.
– კოლექციაში მაქვს ერთი საკრავი, რომელიც მეთექვსმეტე
საუკუნით თარიღდება, – თქვა აჰმედმა, – თუ ნებას მომცემთ...
მაღაზიისკენ გაიქცა. მის არყოფნაში გრაფს ხმა არ ამოუღია,
ჭის ნაპირს დაყრდნობილი, წინ მკაცრად იყურებოდა. ცხადი
იყო, ყველაზე მნიშვნელოვან, უეჭველია, სახელმწიფო საქმეებ-
ზე ფიქრობდა. ყმაწვილი მუსიკოსი დროდადრო მორიდებით გა-
დახედავდა. აჰმედი მალევე დაბრუნდა, ხელში ოსტატის ჩინებუ-
ლი ნახელავი, სადაფითა და ფერადი ქვებით შემკული საკრავი
ეჭირა.
– და თანაც, შესანიშნავ მდგომარეობაშია. ჩემი ძმისწული
ახლავე რამეს დაგიკრავთ.
ყმაწვილმა ბარბითი აიღო და მისი თითების შეხებისას სიმებ-
მა ერთდროულად სავსე და მკვნესარე ბგერები გამოსცა, რომ-
ლებიც თითქოს სამუდამოდ ჰაერში დარჩებოდა გამოკიდებუ-
ლი. გრაფი აშკარად დაინტერესებული ჩანდა. ინსტრუმენტი
დაკვირვებით შეათვალიერა.
– ჩინებულია, – თქვა მან, – ჩინებული.
სწრაფად და მოულოდნელად შეახო სიმებს თითის წვერები,
თითქოს ამ ჟესტით საკუთარი სიმორცხვის გადაფარვას ცდი-
ლობდა.
– ძალიან კარგი, ძვირფასო აჰმედ, ვყიდულობ, – განაცხადა
გრაფმა, – ჩემს რეპუტაციასთან დაკავშირებულ ცოლის მღელ-
ვარებას ამით დავაცხრობ. რამდენს ითხოვთ?
– თქვენო აღმატებულებავ, – უპასუხა გულწრფელად აღელ-
ვებულმა აჰმედმა, – ნება მომეცით, ჩვენი შეხვედრის მოსაგო-
ნებლად შემოგთავაზოთ...
თავაზიანად ივაჭრეს. მანქანაში გრაფი თითებით ისევ და
ისევ ეალერსებოდა სიმებს. შეხებას შესანიშნავი ბგერა ეპასუხე-
ბოდა. გრაფმა კიბე აიარა, ხელში სათუთად ეჭირა საკრავი. მი-
საღებ ოთახში შევიდა. მადამ დე ნ... კითხულობდა.
– აი, ჩემი შენაძენი, – ზარზეიმით აცნობა გრაფმა, – გვა-
რიანი თანხა დამიჯდა. მაგრამ ამის შემდეგ სტამბოლში ჩემს რე-
პუტაციას აღარაფერი ემუქრება.
– ღმერთო ჩემო, ბარბითს რა უნდა მოუხერხოთ?
– მისი ცქერით დავტკბები, – უპასუხა გრაფმა, – ჩემს კაბი-
ნეტში შევინახავ და მივეალერსები ხოლმე. ეს ერთდროულად
მუსიკალური ინსტრუმენტი, ხელოვნების ნიმუში და ერთგვარად
ცოცხალი არსებაა. ქანდაკებასავით მშვენიერია, ამასთან, ხმის
გამოცემაც შეუძლია. მოუსმინეთ...
სიმებს შეეხო. ბგერა გაისმა და ჰაერში გაიფანტა.
– მეტისმეტად აღმოსავლურია, – თქვა მადამ დე ნ...-მ.
– სულთნების საყვარელი საკრავი იყო.
გრაფმა ბარბითი სამუშაო მაგიდაზე დადო. ამიერიდან დიდ
დროს ატარებდა თავის კაბინეტში, სავარძელში მოკალათებუ-
ლი ერთგვარი მომნუსხავი შიშით თვალს არ აშორებდა საკ-
რავს. ებრძოდა ხელებში სულ უფრო მზარდ სიცარიელის
გრძნობას, ერთდროულად დამაბნეველ და ტირანულ გაუმაძ-
ღრობას, შეხების, ამოხეთქის, მოჭყლეტის მოთხოვნილებას და
თანდათანობით მთელი მისი არსება ითხოვდა რაღაცას, ზუსტად
თავადაც ვერ ხვდებოდა რას, და თანაც ითხოვდა დაჟინებით,
თითქმის ჭირვეულადაც კი. ბოლოს დგებოდა და ბარბითს ეხე-
ბოდა. დროის შეგრძნებას სრულებით კარგავდა, მაგიდასთან
იდგა და ალალბედზე ურტყამდა თითებს სიმებს.
– მამა დღეს, სულ მცირე, ორი საათი უკრავდა ბარბითზე, –
აცნობა დედას კრისტელმა.
– მაგას დაკვრას ეძახი? – ჩაერია მისი უმცროსი და, – ერთსა
და იმავე სიმს ურტყამს, გაუთავებლად ერთი ბგერა ისმის... შე-
იძლება შეიშალო!
– მეც ასე ვფიქრობ, – განაცხადა ნიკმა, – მთელ სახლში ის-
მის, ვერსად გაექცევი. ეს ბგერა აუტანელია, ყოველ შემთხვევა-
ში... შეყვარებული ძუ კატის კნავილს ჰგავს.
– ნიკოლა! – განრისხებულმა მადამ დე ნ...-მ ჩანგალი მაგი-
დაზე დადო.
– მარტო ეს ასწავლეს ოქსფორდში, – თქვა უმცროსმა დამ.
– მას შემდეგ, რაც ეს დაწყევლილი ინსტრუმენტი შეიძინა,
მუშაობა შეუძლებელია, – თქვა ნიკმა, – გამოცდისთვის უნდა
მოვემზადო. მაშინაც კი, როდესაც მისი ხმა არ ისმის, წუთი--
წუთზე ელოდები ამ საზარელი კნავილის გაგონებას და მთელი
დრო იმაში გადის, ხან როდის მოგეყურება და ხან როდის.
– ხომ გეუბნებოდით, მამა ხელოვანია და ეს თავადაც არ
იცოდა, – თქვა კრისტელმა.
– რამეს მაინც უკრავდეს, – ჩაიბურდღუნა ნიკმა, – მაგრამ
არა, მუდმივად ერთი და იგივე ბგერა, ისევ და ისევ, დაუსრუ-
ლებლად.
– გაკვეთილები სჭირდება, – დაასკვნა კრისტელმა.
უცნაურია, მაგრამ იმავე დღეს გრაფმა მეუღლეს აცნობა,
რომ ბარბითზე დაკვრის შესასწავლად მასწავლებლის დაქირა-
ვებას აპირებდა.
– ძალზე უხერხული მეჩვენება, ხელში მეჭიროს საკრავი,
რომელსაც შეუძლია ასეთი მდიდარი მელოდია გამოსცეს, მე კი
დაკვრას ვერ ვახერხებ. მხოლოდ ერთი ნოტით შემოფარგვლა
ზედმეტად მონოტონურია. ბავშვები წუწუნებენ და მართლებიც
არიან. აჰმედს უნდა ვთხოვო, ვინმე მირჩიოს.
აჰმედი შიდა ეზოში მეზობელს ნარდს ეთამაშებოდა, როდე-
საც გრაფი მაღაზიაში შევიდა. მისი სახის გამომეტყველებისა და
თავის დაჭერის მანერის შემხედვარე, ანტიკვარებით მოვაჭრეს
წინასწარ ტკბობის სასიამოვნო ჟრუანტელმა დაუარა. დიპლო-
მატი უაღრესად სერიოზული, მკაცრიც კი ჩანდა, მრისხანედ იმ-
ზირებოდა, მაგრად მოკუმული ტუჩის კუთხეებში ნაოჭები გასჩე-
ნოდა. მტკიცედ, ერთგვარად გამომწვევადაც კი ჩაებღუჯა ხელ-
ჯოხი. აჰმედმა მის ქცევაში იმ უპირატესობის კვალიც ამოიცნო,
როგორითაც, როგორც წესი, საელჩოს დაბალი რანგის მოხე-
ლეები მიმართავდნენ მას – ის ხომ ბაზრის ერთ-ერთი ჩვეულებ-
რივი მოვაჭრე იყო. ღიმილი ძლივს შეიკავა, როდესაც გრაფმა
მისალმებაზე არც კი უპასუხა, მკვახედ და მშრალად მიმართა:
– მუსიკალური ინსტრუმენტი, იმ დღეს თქვენთან რომ ვიყი-
დე... რა ჰქვია...
– უდი, თქვენო აღმატებულებავ, – ჩაურთო აჰმედმა, – Al
oûd.
– ჩინებულია, ჩინებული. ჰოდა წარმოიდგინეთ, ბავშვები
ჭკუას კარგავენ... შეიძლება გაგიკვირდეთ, მაგრამ ჩემი ცოლიც
კი...
აჰმედი ელოდებოდა, აწეული ცალი წარბით, სახის გაშეშებუ-
ლი ნაკვთებით, პუტკუნა ხელში ბუზის საკლავი ეჭირა.
– ერთი სიტყვით, ყველას მასზე დაკვრის სწავლა უნდა. სახ-
ლში მხოლოდ ამაზე ლაპარაკობენ. დავპირდი, რომ ამ თემაზე
დაგელაპარაკებოდით, იქნებ ვინმე მირჩიოთ მასწავლებლად.
– უდზე დაკვრის მასწავლებელი, თქვენო აღმატებულებავ? –
ჩაიჩურჩულა აჰმედმა.
თავი ჩაქინდრა. ისეთი იერი ჰქონდა, თითქოს დიდხანს ფიქ-
რობდა. თვალები მილულა და, გეგონებოდა, სათითაოდ იხსე-
ნებდა უდზე ათასობით დამკვრელს, რომელთაც მთელ სტამ-
ბოლში იცნობდა. შესაძლოა, ცოტათი აჭარბებდა, მაგრამ ეს
იყო რევანში მთელი წლის მოთმინებისა და წინასწარგანჭვრე-
ტის სანაცვლოდ. მის წინ გრაფი იდგა, თავაწეული და გამართუ-
ლი, მისი ღირსეულობა და კეთილშობილება ეჭვს არ იწვევდა,
რაც ასე უამებდა გულს სიტკბოების მოხუც მაძიებელს. ეს იყო
მისი ცხოვრების ერთ-ერთი საუკეთესო წამები. შებრალების გა-
რეშე, სიამოვნების გაგრძელება სურდა.
– მოიცათ! – წამოიძახა ბოლოს, – ამდენი ხანი რას ვფიქ-
რობ? ჩემი ძმისწულია უდზე ჩინებული დამკვრელი და სიტყვები-
თაც კი ძნელია იმის გადმოცემა, თქვენო აღმატებულებავ, რო-
გორი ბედნიერი იქნება, სამსახური გაგიწიოთ...
იმ დღიდან მოყოლებული, კვირაში ორჯერ ან სამჯერ აჰმე-
დის ძმისწული თჰერაპიის ვილის კიბეზე ადიოდა. ელჩის მეუღ-
ლეს მთელი სერიოზულობით ესალმებოდა, მერე მოსამსახურე
გრაფის კაბინეტამდე აცილებდა და ერთი საათის განმავლობა-
ში სახლში ბარბითის ხმა ისმოდა.
მადამ დე ნ... ქმრის კაბინეტის გვერდით, პატარა მისაღებ
ოთახში იჯდა და იმას ფიქრობდა, რომ ნოტების ხმას გაიგონებ-
დნენ მთელ სართულზე, ბავშვების ოთახში და განსაკუთრებით
– მოსამსახურეები ქვემოთა სართულზე. მთელი ის დრო, რო-
მელსაც ყმაწვილი მუსიკოსი მათთან ატარებდა, ქალი მისაღებ
ოთახში იყო ჩაკეტილი, თითებით ნერვიულად აწვალებდა
ცხვირსახოცს, სხვაზე ვეღარაფერზე ფიქრობდა, ამაოდ ებრძო-
და იმ რწმენას, უკვე ამდენი ხანი რომ მოსვენებას არ აძლევდა...
ნოტები ერთმანეთის მიყოლებით ისმოდა: მელოდიური და თა-
მამი – პროფესიონალის თითების შეხებისას, მოუხერხებელი და
მერყევი – მოყვარულის დაკვრისას. რამდენიმე გაკვეთილმა მა-
დამ დე ნ... ათი წლით დააბერა. გარდაუვალს ელოდა. ყოველ-
დღე პერას უბანში მდებარე პატარა ფრანგულ ეკლესიას აფა-
რებდა თავს და დიდხანს ლოცულობდა. თუმცა მხოლოდ ლოც-
ვით არ დაკმაყოფილდა. გადაწყვიტა, უფრო შორს შეეტოპა. თა-
ვისი სინაზისა და ერთგულების საზღვრებამდეც კი. მზად იყო
უკიდურესი დამცირებისთვისაც, რადგან საქმე მის ღირსებას
სრულებით არ ეხებოდა – ეს საკითხი უკვე რამდენი ხანია, აღარ
წამოჭრილა! ამიტომაც, რაც შეიძლებოდა ფრთხილად მიიღო
საჭირო ზომა. ასე რომ, როდესაც ის დღე დადგა, რომლისაც ასე
ძალიან ეშინოდა, სათანადოდ მომზადებული შეხვდა.
ეს ყმაწვილი მუსიკოსის მეხუთე თუ მეექვსე სტუმრობისას
მოხდა.
მას, ჩვეულებისამებრ, მოსამსახურე მოუძღოდა, ყმაწვილმა
პატარა მისაღები ოთახი გაიარა, თავაზიანად მიესალმა ელჩის
მეუღლეს, რომელიც ჟურნალს ფურცლავდა, შემდეგ გრაფის
ოთახში შევიდა. მადამ დე ნ...-მ ჟურნალი მოისროლა და
დაელოდა. წელგამართული, თავაწეული იჯდა, თითებს შორის
ცხვირსახოცს ატრიალებდა და გაფართოებული თვალებით იყუ-
რებოდა. როგორც წესი, გაკვეთილი მაშინვე კი არა, რამდენიმე
წუთში დაიწყო. შემდეგ კაბინეტიდან ნაზი მელოდია გაისმა. აშ-
კარად ყმაწვილი მუსიკოსი უკრავდა.
მერე... მადამ დე ნ... დივანზე გაუნძრევლად იჯდა, ტუჩებმო-
კუმული, თითებით მაქმანის ცხვირსახოცს აწვალებდა. თვალე-
ბი ერთი წერტილისთვის მიეშტერებინა და კიდევ ერთ წუთს იც-
დიდა, სულ უფრო და უფრო შესამჩნევად თრთოდა საყურეები...
სიჩუმე ჩამოწვა. რამდენიმე წამს იმედს არ კარგავდა, იმას ებ-
რძოდა, რაც ცხადი იყო. მაგრამ ყოველი წამის გასვლასთან ერ-
თად მის გარშემო სიჩუმე საზარლად იზრდებოდა და თითქოს
ხედავდა, როგორ ავსებდა სახლს, მიუყვებოდა კიბეს, ყველა
კარს აღებდა, გადიოდა კედლებში, შვილების ყურებამდე აღწევ-
და, ხოლო ჩასაფრებული მოსამსახურეების სახეებზე სულელუ-
რი და დამცინავი ღიმილი ჩნდებოდა. ქალი სწრაფად წამოდგა,
მისაღები ოთახის კარი გასაღებით ჩაკეტა და კუთხეში მდგარ
ჩინურ კარადას მიაშურა. ჯიბიდან ამოღებული გასაღებით კარა-
და გააღო და იქიდან ბარბითი აიღო. მერე კვლავ დივანზე დაჯ-
და, საკრავი მუხლებზე დაიდო და სიმებს შეეხო. დროდადრო
ჩერდებოდა, იმედგადაწურული ყურს უგდებდა, შემდეგ ისევ ურ-
ტყამდა თითების წვერებს საძულველ სიმებს. ეჭვი არ ეპარებო-
და, ბარბითის ხმა ესმოდათ როგორც შვილების ოთახში, ისე
ეზოში, მოსამსახურეებს და აზრადაც არავის მოუვიდოდა, რომ
ეს ავხორცული და შეუწყობელი ბგერები საიდუმლოდ იბადებო-
და მისი ხელით. შესაძლოა, ფიქრობდა ქალი, შესაძლოა ყვე-
ლაფრის მიუხედავად, პენსიამდე სკანდალის გარეშე მიაღწიონ,
ისე, რომ გარშემო ვერავინ შენიშნოს... სულ რამდენიმე წელი
დარჩა. ადრე თუ გვიან პარიზის ან რომის საელჩოში გადავი-
დოდნენ, მხოლოდ თავიდან უნდა აერიდებინათ გახმაურება,
ჭორები, ზურგს უკან ქილიკი... შვილები უკვე დიდები იყვნენ და
ასეა თუ ისე, პირველი ეჭვი დიდხანს მოუნდებოდა მოპოვებული
პატივისცემის გალავნის გადალახვას. ისევ და ისევ ეხებოდა სი-
მებს, ხანდახან წამით ჩერდებოდა და ყურს უგდებდა. ნახევარი
საათის შემდეგ გრაფის კაბინეტიდან მუსიკის ხმა გაისმა. მადამ
დე ნ... წამოდგა, ბარბითი კარადაში შეინახა. შემდეგ ისევ დი-
ვანზე დაჯდა და კითხვა განაგრძო. მაგრამ ასოები ერთმანეთში
ირეოდა, ამის მიუხედავად, გამართული იჯდა, ხელში წიგნი ეჭი-
რა და ცდილობდა, არ ეტირა.
კაცთმოყვარე
ფიურერ ადოლფ ჰიტლერის ხელისუფლებაში მოსვლისას

გერმანიაში, მიუნხენში, ცხოვრობდა სათამაშოების ოსტატი, მა-
ვანი კარლ ლევი – სიცოცხლით აღსავსე, ოპტიმისტი, რომელ-
საც ადამიანურობის, კარგი ხარისხის სიგარებისა და დემოკრა-
ტიის სწამდა. მიუხედავად არიელობისა, გულთან ახლოს არ
მიჰქონდა ახალი კანცლერის ანტისემიტური განცხადებები,
რადგან ეჭვი არ ეპარებოდა, რომ გონიერება, ზომიერება და
ერთგვარი თანდაყოლილი სამართლიანობის გრძნობა – ადა-
მიანების გულებში ასე ფესვგადგმული – წარმავალ დამახინჯე-
ბულ ფორმებს ადვილად დაძლევდა.
თავისივე რასის მეგობრების შეთავაზებაზე, მათ ემიგრა-
ციაში გაჰყოლოდა, ჰერ ლევი გულღია ღიმილით პასუხობდა და
სავარძელში მოხერხებულად მოკალათებული, სიგარას აბო-
ლებდა, მერე ჰყვებოდა, როგორ დაუმეგობრდა ბევრს 1914--
1918 წლების ომისას სანგრებში. ამ მეგობართა ნაწილი – უკვე
მაღალი თანამდებობის პირი – საჭიროების შემთხვევაში არ და-
ზარდებოდა, მის სასარგებლოდ სიტყვა შეეწია. შეშფოთებულ
სტუმრებს ლიქიორით უმასპინძლდებოდა, თავისი ჭიქით კი
აუცილებლად სვამდა „კაცთმოყვარეობის“ სადღეგრძელოს, მი-
სი სიტყვებით, სრულად რომ ენდობოდა, იმის მიუხედავად, ნა-
ცისტური უნიფორმა ემოსა თუ პრუსიული; ტიროლური ქუდი
ეხურა თუ მუშის კეპი. ისე მოხდა, რომ ახალი რეჟიმის პირველი
წლები მეგობარი კარლისთვის არც განსაკუთრებულად სახიფა-
თო და არც შემაწუხებელი არ ყოფილა. რასაკვირველია, იყო
რამდენიმე შეურაცხყოფა, ერთი-ორჯერ შევიწროების შემთხვე-
ვაც, მაგრამ ან „სანგრებში დაბადებული მეგობრობა“ ფარულად
მართლაც ლევის სასარგებლოდ მუშაობდა, ან, სულაც, გერმა-
ნული სიხალისე და სანდო იერი საჭიროს ხდიდა მისი ნამდვილი
წარმომავლობის გარკვევას, რაც გამოძიების დაწყებას აბრკო-
ლებდა; და მაშინ, როდესაც ზოგიერთები, რომელთა დაბადების
მოწმობის ჩანაწერი არც თუ მოსაწონი იყო, ქვეყნიდან იძულე-
ბით მიდიოდნენ, ჩვენი მეგობარი მშვიდად ცხოვრობდა, დროს
ანაწილებდა თავის სათამაშოების ქარხანასა და ბიბლიოთეკას,
სიგარებსა და კარგი ხარისხის სასმლით სავსე სარდაფს შორის.
არ ტოვებდა კაცთმოყვარეობისადმი შეურყეველი ოპტიმიზმი და
ნდობა. მერე ომი დაიწყო და საქმეები მაინც აირია. ერთ დღეს
ქარხანაში შესვლა უხეშად აუკრძალეს, მეორე დღეს კი უნი-
ფორმიანი კაცები თავს დაესხნენ და გვარიანი უსიამოვნება
მიაყენეს. ჰერ კარლმა რამდენიმე ადგილზე გადარეკა, მაგრამ
„სანგრებში დამეგობრებულებიდან“ ზარზე აღარავინ პასუხობ-
და. პირველად მოხდა, რომ ცოტათი შეშფოთდა. თავის ბიბ-
ლიოთეკას მიაშურა და კარგა ხანს ათვალიერებდა წიგნებიანი
თაროებით დაფარულ კედლებს. დიდხანს უმზერდა მოღუშული.
მთელი ეს დაგროვებული საგანძური ადამიანების სასარგებ-
ლოდ მეტყველებდა, წიგნები ადამიანებს იცავდნენ, მათი მხარე
ეჭირათ და ჰერ კარლს ევედრებოდნენ, გამბედაობა არ დაეკარ-
გა, უიმედობას არ მისცემოდა. პლატონი, მონტენი, ერაზმუსი,
დეკარტი, ჰაინე... ამ გამოჩენილ პიონერებს ნდობით უნდა მოჰ-
კიდებოდა; უნდა მოეთმინა, ეცლია კაცთმოყვარეობისთვის, რა-
თა თავი გამოეჩინა, არეულობასა და გაუგებრობაში გზა გაეკ-
ვლია, ეჯობნა. ფრანგებმა ამ მდგომარეობის შესაფერისი გამო-
ნათქვამიც კი გამოიგონეს: რაც ბუნებრივია, იმას ხელი ჰკარით
და ის უკან ჭენებით დაგიბრუნდებათ. სულგრძელობა, სამარ-
თლიანობა, გონიერება ამჯერადაც გაიმარჯვებდა, თუმცა ცხადი
იყო, ამას დრო დასჭირდებოდა. იმედი არ უნდა გადაეწურა, არც
ხელების ჩამოყრა ივარგებდა. ამის მიუხედავად, სიფრთხილის
ზომები მაინც უნდა მიეღო.
ჰერ კარლი სავარძელში ჩაჯდა და ჩაფიქრდა.
მსუქანი მამაკაცი იყო, ვარდისფერი სახის კანით, მისი სათ-
ვალის მინები ეშმაკურად ციმციმებდა, წვრილი ტუჩის კუთხეები
თითქოს ყველა იმ ჭკვიანური სიტყვის კვალს ინახავდა, რაც გა-
მოუთქვამს.
დიდხანს უმზერდა წიგნებს, სიგარებს, ჩინებული სასმლის
ბოთლებს, ასე ნაცნობ საგნებს, თითქოს მათ რჩევას ეკითხებო-
და. თანდათანობით მზერა გამოუცოცხლდა, სახეზე ეშმაკური
ღიმილი გადაეფინა, ჭიქა ასწია და ამ გზით ბიბლიოთეკაში შეგ-
როვებულ ათასობით წიგნს თითქოს თავისი ერთგულება
დაუდასტურა.
უკვე თხუთმეტი წელი იყო, ჰერ კარლს კეთილი მიუნხენელე-
ბის წყვილი ემსახურებოდა. ცოლი – მნე და მზარეული, მის საყ-
ვარელ კერძებს ამზადებდა; ქმარი მძღოლის, მებაღისა და მცვე-
ლის მოვალეობას ასრულებდა. ჰერ შუცის ერთადერთი გატაცე-
ბა კითხვა იყო. ხშირად, სამუშაოს დასრულების შემდეგ, ვიდრე
მისი ცოლი ქსოვდა, საათობით იჯდა ჰერ კარლის ნათხოვარი
წიგნით ხელში. მისი საყვარელი ავტორები იყვნენ გოეთე, ში-
ლერი, ჰაინე, ერაზმუსი. ეზოს ბოლოში, მათ პატარა სახლში,
ცოლს ხმამაღლა უკითხავდა განსაკუთრებით აღმაფრთოვანე-
ბელ და კეთილშობილურ ნაწყვეტებს. ხანდახან, როდესაც ჰერ
კარლი თავს მარტოსულად გრძნობდა, მეგობარ შუცს ბიბ-
ლიოთეკაში ეპატიჟებოდა, სიგარას ეწეოდნენ და დიდხანს საუბ-
რობდნენ სულის უკვდავებაზე, ღმერთის არსებობაზე, კაცთმოყ-
ვარეობაზე, თავისუფლებასა და ყველა იმ საუკეთესო თემაზე,
მათ გარშემო თავმოყრილ წიგნებში რომ ეწერა და რომლებსაც
მადლიერი მზერით შეავლებდნენ ხოლმე თვალს.
საფრთხის ჟამს ჰერ კარლს სწორედ მეგობარი ცოლ-ქმარი
გაახსენდა. სიგარის ყუთი და შნაპსის ბოთლი აიღო, მერე ბაღის
ბოლოს, პატარა სახლს მიაშურა და თავისი გეგმა მათ გააცნო.
მეორე დღესვე ჰერ და ფრაუ შუცები საქმეს შეუდგნენ.
ბიბლიოთეკაში დაგებული ხალიჩა დაახვიეს, იატაკი გახვრი-
ტეს და სარდაფში ჩავიდნენ. სარდაფის ძველი შესასვლელი
ამოქოლეს. იქ ჩაიტანეს წიგნების დიდი ნაწილი და სიგარების
ყუთები. სარდაფში უკვე ინახებოდა ღვინისა და ლიქიორის
ბოთლები. ფრაუ შუცმა სამალავი ისე მოაწყო, რაც შეიძლებოდა
მოსახერხებელი რომ ყოფილიყო. გერმანელებისთვის დამახა-
სიათებელი gemütlich-ის14 წყალობით, სარდაფი გახდა კომ-
ფორტული, ჩინებული პატარა ოთახი. იატაკზე ამოჭრილ ნახ-
ვრეტში შესაბამისი ზომის ფილა ჩასვეს და ხალიჩა გადააფარეს.
შემდეგ ჰერ კარლი უკანასკნელად გავიდა ქუჩაში ჰერ შუცთან
ერთად, რამდენიმე დოკუმენტს ხელი მოაწერა, ფიქტიური გა-
ყიდვის ოპერაცია განახორციელა, კონფისკაციისგან რომ დაეც-
ვა ქარხანა და სახლი. ჰერ შუცის დაჟინებული მოთხოვნით,
დაიტოვა ხელწერილები და საბუთები, რათა საჭირო დროს კა-
ნონიერ მფლობელს საკუთრების დაბრუნება შეძლებოდა. შემ-
დეგ ორივე შეთქმული შინ დაბრუნდა და ჰერ კარლმა ეშმაკური
ღიმილით მიაშურა სამალავს, რათა თავშესაფარში დალოდე-
ბოდა უკეთესი დროების დადგომას.
დღეში ორჯერ, შუადღისას და შვიდ საათზე, ჰერ შუცი ხალი-
ჩას სწევდა, ფილას იღებდა და მისი ცოლი სარდაფში ჩადიოდა
მომზადებული კერძებითა და ღვინის ბოთლით, ხოლო საღა-
მოობით ჰერ შუცი სტუმრობდა მეგობარს ამაღლებულ თემებზე
სასაუბროდ, როგორიცაა ადამიანის უფლებები, შემწყნარებ-
ლობა, სულის უკვდავება, კითხვისა და განათლების სასიკეთო
გავლენა. პატარა სარდაფს თითქოს ანათებდა მათი კეთილშო-
ბილური და შთაგონებული მზერა.
14 (გერმ.) სასიამოვნო და ხალისიანი.
თავდაპირველად ჰერ კარლი გაზეთებს ითხოვდა და სასთუ-
მალთან რადიოც ედო, მაგრამ ექვსი თვის შემდეგ, რაკი ახალი
ამბები უფრო და უფრო უიმედო გახდა და მთელი სამყარო უფ-
სკრულის პირას აღმოჩნდა, რადიო მოიშორა, რათა წარმავალი
ახალი ამბების ექოს არ შეერყია მისი წყალგაუვალი ნდობა ადა-
მიანების კაცთმოყვარეობისადმი. გულხელდაკრეფილსა და ღი-
მილიანს მტკიცედ სწამდა თავისი მოსაზრების. სარდაფში გამო-
კეტილი უარს ამბობდა, რაიმე საერთო ჰქონოდა შემთხვევით
და უდღეურ რეალობასთან. ბოლოს დეპრესიის გამომწვევ გაზე-
თებსაც აღარ ეცნობოდა და თავისი ბიბლიოთეკის შედევრების
გადაკითხვით იფარგლებოდა, სწორედ მათში პოულობდა იმ მა-
რადიულ შინაგან ძალას, რაც დროებითი სიცრუის ასატანად და
საკუთარი რწმენის შესანარჩუნებლად სჭირდებოდა.
ჰერ შუცი ცოლთან ერთად სახლში გადავიდა, რომელიც,
სასწაულის ძალით, დაბომბვას გადაურჩა. თავდაპირველად
ქარხანაში სირთულეები შეხვდა, მაგრამ დოკუმენტები ადასტუ-
რებდა, რომ ჰერ კარლის საზღვარგარეთ გაქცევის შემდეგ კა-
ნონიერი მფლობელი იყო.
ხელოვნური განათების პირობებში და სუფთა ჰაერის გარეშე
ჰერ კარლი კიდევ უფრო გასუქდა. წლები გავიდა, სახეზე ვარ-
დისფერი დიდი ხანია აღარ ედო, თუმცა იმედი და კაცთმოყვა-
რეობა არ დაუკარგავს. სარდაფში თავს ჩინებულად გრძნობდა,
ელოდებოდა, როდის გაიმარჯვებდა მიწის ზემოთ კეთილშობი-
ლება და სამართლიანობა. მართალია, მეგობარი შუცი არც თუ
დამაიმედებელ ახალ ამბებს უყვებოდა, მაგრამ დანებებას არ
აპირებდა.
ჰიტლერის რეჟიმის დამხობიდან რამდენიმე წლის შემდეგ
ჰერ კარლის ემიგრაციიდან დაბრუნებული ერთ-ერთი მეგობა-
რი შილერშტრასეზე მდებარე მის სახლს ეწვია.
კარი გაუღო ტანმაღალმა, ჭაღარა, მხრებში ოდნავ მოხრილ-
მა და მუყაითის იერის მქონე მამაკაცმა. ხელში გოეთეს წიგნი
ეჭირა: არა, ჰერ ლევი აქ აღარ ცხოვრობს. არა, არაფერი იცის,
რა დაემართა. კვალი არ დაუტოვებია და ომის დასრულების
შემდეგ ჩატარებული ყველა გამოძიება მისი ასავალ-დასავლის
გასაგებად, უშედეგოდ დასრულდა. Grüss Gott!15 კარი დაიხურა.
ჰერ შუცი შინ შებრუნდა და ბიბლიოთეკისკენ გაემართა.
ცოლს უკვე მოემზადებინა ლანგარი. მას შემდეგ, რაც გერმა-
ნიაში დოვლათი დაბრუნდა, ჰერ კარლს ანებივრებდნენ და
ნაირ-ნაირ კერძებს უმზადებდნენ. ხალიჩა დაახვიეს და იატაკი-
დან ფილაც ამოიღეს. ჰერ შუცმა გოეთეს წიგნი მაგიდაზე დადო
და ლანგრით ხელში სარდაფში ჩავიდა.
ამასობაში ჰერ კარლი დასუსტებულიყო, ვენების ანთებით
იტანჯებოდა, გულიც აწუხებდა. ექიმი სჭირდებოდა, მაგრამ მე-
გობარ შუცებს ასეთ საფრთხეში ვერ ჩააგდებდა. ვინმეს რომ
გაეგო, წლების განმავლობაში სახლში ებრაელს მალავდნენ,
ვეღარავინ უშველიდა. უნდა მოეთმინა, არ უნდა დაეჭვებული-
ყო. სამართლიანობა, გონიერება და კეთილშობილება მალე
გაიმარჯვებდა. რაც მთავარია, იმედი არ უნდა დაეკარგა. ჰერ
კარლმა წონაში შესამჩნევად დაიკლო, თუმცა მომავლის რწმე-
ნა და კაცთმოყვარეობა შეინარჩუნა. ყოველდღე ჰერ შუცი სარ-
დაფში ცუდი ამბებით ჩადიოდა – ჰიტლერის მიერ ინგლისის
ოკუპაცია განსაკუთრებით მძიმე დარტყმა იყო – ჰერ კარლი ამ-
ხნევებდა, ამისთვის საჭირო სიტყვებს პოულობდა. წიგნებით
დახუნძლულ კედლებზე უთითებდა და ახსენებდა, რომ ყოველ-
თვის იმარჯვებს კაცთმოყვარეობა, სწორედ ასე იბადება დიადი
15 (გერმ.) ღმერთმა დაგლოცოთ.
შედევრები, ამ ნდობისა და რწმენის წყალობით. ჰერ შუცი სარ-
დაფიდან დამშვიდებული ამოდიოდა.
სათამაშოების ქარხანა ჩინებულად მუშაობდა. 1950 წელს
ჰერ შუცმა მისი გაფართოება მოახერხა და გაყიდვები ორჯერ
გაიზარდა. საქმეს სათანადოდ უძღვებოდა.
ყოველ დილით ფრაუ შუცი სარდაფში ყვავილების თაიგუ-
ლით ჩადიოდა და ჰერ კარლის სასთუმალთან დებდა. ბალიშებს
უსწორებდა, გვერდის მონაცვლებაში ეხმარებოდა და კოვზით
აჭმევდა – ძალა აღარ შესწევდა, თავად რომ ეჭამა. საუბარიც კი
უჭირდა. ხანდახან თვალები ცრემლებით ევსებოდა, მადლიერი
მზერით შესცქეროდა მამაც ადამიანებს, რომლებმაც ასე ჩინე-
ბულად გაამართლეს მისი ნდობა და, ზოგადად, კაცთმოყვა-
რეობის რწმენა. გრძნობდა, ბედნიერი მოკვდებოდა, ორივე
ხელს ერთგულ მეგობრებს ჩაჰკიდებდა, იმით კმაყოფილი, რომ
არ შემცდარა.
დეკადანსი
უკვე ხუთი საათი იყო, ატლანტის ოკეანის თავზე ვიყავით და

მთელი ამ ხნის განმავლობაში კარლოსს ლაპარაკი თითქმის არ
შეუწყვეტია. „ბოინგის“ თვითმფრინავი პროფკავშირმა სპე-
ციალურად ჩვენთვის დაიქირავა რომში ჩასაყვანად და მისი
მგზავრები მხოლოდ ჩვენ ვიყავით. ბორტზე ფარული მიკროფო-
ნების არსებობა ნაკლებად სავარაუდო იყო, მაგრამ ის გულახ-
დილობა, რომლითაც კარლოსი პროფკავშირების უკანასკნელი
ორმოცი წლის ბრძოლის შესახებ ჰყვებოდა, უყოყმანოდ გვიმ-
ხელდა ამერიკის მუშათა მოძრაობის ისტორიის აქამდე იდუმა-
ლებით მოცულ ზოგიერთ ფაქტს – მაგალითად, არ ვიცოდი,
რომ „შერატონის“ პარიკმახერთან სავარძელში მჯდომი ანასტა-
ზიას და სუპი ფირეკის „გაქრობა“ პირდაპირ კავშირში იყო ფე-
დერალური ხელისუფლების ძალისხმევასთან, გაეთიშა დოკე-
რები16 – დროდადრო ცივ ოფლს მასხამდა. ზოგჯერ უმჯობესია,
რაღაც არ იცოდე. კარლოსმა ბევრი დალია, თუმცა ალკოჰოლი
არ იყო მიზეზი, რის გამოც თავდავიწყებითა და ენამჭევრობით
გვიშლიდა გულს. იმასაც კი ვერ ვიტყვი დარწმუნებით, რომ ჩვენ
გველაპარაკებოდა. ხანდახან ასე მეგონა, უფრო საკუთარ თავს
ესაუბრებოდა ხმამაღლა, მისი მღელვარება იმის კვალობაზე იზ-
რდებოდა, რაც უფრო უახლოვდებოდა თვითმფრინავი რომს.
რასაკვირველია, მოსალოდნელი შეხვედრის მნიშვნელობა
გულგრილს არავის ტოვებდა, მაგრამ კარლოსის შინაგანი
მღელვარება უფრო მეტად შიშს ჰგავდა და ჩვენზე, ვინც მას კარ-
გად ვიცნობდით, დიდ შთაბეჭდილებას ახდენდა თავმდაბლო-
16 დოკერი – ნავსადგურის მუშა, კერძოდ, მტვირთავი.
ბით და ლამის, გაღმერთების სადარი ტონით საუბარი ლეგენდა-
რულ მაიკ სარფატიზე, ჰობოკენელ გიგანტზე, რომელიც ერთ
დღეს ნიუ-იორკის დოკების წინ აღიმართა იმის განსახორ-
ციელებლად, რაზედაც ამერიკული მუშათა მოძრაობის სახელ-
განთქმული პიონერები ვერც კი იოცნებებდნენ. უნდა მოგესმი-
ნათ, კარლოსი როგორ წარმოთქვამდა მის სახელს – ლამის
ჩურჩულს იწყებდა და მსუქან, ორმოცწლიანი სოციალური
ბრძოლის ქარცეცხლით დაღდასმულ, უხეშ სახეზე ალერსიანი
ღიმილი ურბილებდა ნაკვთებს.
– ეს იყო გადამწყვეტი ეპოქა. გადამწყვეტი. აი, სწორედ ესაა
შესაფერისი სიტყვა. სინდიკატი თავისი პოლიტიკის მიმართუ-
ლებას ცვლიდა. ყველა ჩვენი მოწინააღმდეგე იყო. პრესა ტა-
ლახს გვესროდა, პოლიტიკოსები ცდილობდნენ, ერთმანეთს გა-
დავკიდებოდით, გამოძიების ფედერალური ბიურო ჩვენს საქმე-
ებში ყოფდა ცხვირს, დოკერები კი გათითოკაცებულიყვნენ.
პროფკავშირის ახლად მიღებული წესის თანახმად, საწევრო შე-
ნატანი ხელფასის ოც პროცენტს შეადგენდა და ყველას სურდა,
ეკონტროლებინა სალარო, მისგან ხეირი ენახა, პირველ რიგში,
თავის სასარგებლოდ. მარტო ნიუ-იორკის ნავსადგურში შვიდი
ცენტრალური პროფკავშირი ცდილობდა გემრიელი ლუკმის
ხელში ჩაგდებას. ჰოდა, მაიკს იქ წესრიგის დასამყარებლად
სულ რაღაც ერთი წელი დასჭირდა. თანაც სრულებით არ მოქმე-
დებდა ისე, როგორც ჩიკაგოელ წითელ კოჭებს, კაპონეებს, გუ-
ზიკებს, მუზიკებს სჩვეოდათ – იმით კმაყოფილდებოდნენ, რომ
თავისიანებს კარგად უხდიდნენ და ბრძანებებს ტელეფონით
გასცემდნენ. არა, მაიკი ხელის გასვრას არ თაკილობდა. თუ
ერთ დღეს ვინმეს აზრად მოუვა ჰობოკენის წინ ჰუდსონის ფსკე-
რი გაწმინდოს, შლამში ცემენტით სავსე ასობით კასრს აღ-
მოაჩენს. და მაიკი ყოველთვის იქ იყო, როდესაც ბიჭს აცემენ-
ტებდნენ. ზოგჯერ ის ტიპები ჯერ კიდევ ცოცხლები იყვნენ და
ფართხალებდნენ, მაიკს უყვარდა, როცა წინააღმდეგობის გაწე-
ვას ცდილობდნენ. ასეთ შემთხვევაში, როდესაც ცემენტს ასხამ-
დნენ, საინტერესო პოზებს იღებდნენ. მაიკი ამბობდა, ცოტათი
იმათ ჰგვანან, ორი ათასი წლის წინ მოულოდნელად პომპეიში
ლავამ რომ დაფარაო. ამას ეძახდა „შთამომავლობისთვის მოღ-
ვაწეობას“. როცა ბიჭებიდან რომელიმე მეტისმეტად ახმაურდე-
ბოდა, მაიკი ყოველთვის ცდილობდა მის გონზე მოყვანას: „აბა
რა გაყვირებს? შენ ხომ ჩვენი შემოქმედებითი მემკვიდრეობის
ნაწილი ხდები“, ასე ეუბნებოდა ხოლმე. ბოლოს გაჭირვეულდა
კიდეც. სპეციალური ხარისხის ცემენტი სჭირდებოდა, რომელიც
ფორმას სწრაფად იღებდა და მალევე შრებოდა. ასე შედეგს სა-
მუშაოს დასრულებისთანავე იხილავდა. ჰობოკენში, ჩვეულებ-
რივ, იმით კმაყოფილდებიან, რომ ტიპს ცემენტში აგდებენ, რო-
ცა უკვე მზად არის, კასრს თავს აჭედავენ და მდინარეში ისვრი-
ან, ესაა და ეს. მაგრამ მაიკი განსხვავებულად, მხოლოდ მის-
თვის დამახასიათებლად, იქცეოდა. უნდოდა, ბიჭის მთელ სხე-
ულზე ცემენტის თხელი ფენა თანაბრად განაწილებულიყო, ყვე-
ლაფერს კარგად მოსდებოდა, რომ ცხადად დაენახა სახის გამო-
მეტყველება და ასევე, სხეულის მდგომარეობა, თითქოს ქანდა-
კებააო. როგორც უკვე გითხარით, ის ტიპები მთელი ამ ოპერა-
ციის განმავლობაში ფართხალებდნენ და ზოგჯერ ძალიან ცუდი
შედეგი მიიღებოდა. მაგრამ უფრო ხშირად, ხელი გულზე ედოთ
და პირს აღებდნენ, გეგონებოდა, სიტყვით გამოდიან და იფიცე-
ბენ, რომ სრულებით არ აპირებდნენ სინდიკატისთვის კონკუ-
რენციის გაწევას, ემხრობოდნენ ერთიან მუშათა მოძრაობას და
ბატკნებივით უცოდველები იყვნენ. ეს ყველაფერი მაიკს თავს
გვარიანად აბეზრებდა, იმიტომ, რომ ყველას ერთნაირი გამო-
მეტყველება და ერთნაირი პოზა ჰქონდა. ცემენტის დასხმის შემ-
დეგ ყველა ერთმანეთს ჰგავდა. „უხარისხო ნამუშევარია“, ამ-
ბობდა მაიკი. ჩვენ კი მხოლოდ ერთი რამ გვინდოდა, რაც შეიძ-
ლებოდა მალე ჩაგვეყუდებინა ტიპი კასრში, კასრისთვის თავი
დაგვეჭედებინა, მდინარისთვის გაგვეტანებინა და მერე ამაზე
აღარ გვეფიქრა. ვერ ვიტყვი, რომ ამგვარი საქციელით ვრისკავ-
დით. ცენტრალური სინდიკატის ბიჭები დოკებს კარგად იცავ-
დნენ, პოლიციას შიგნით ცხვირი არ შემოუყვია – ყველაფერი
სინდიკატის შინაურული გარჩევები იყო, მათ არ ეხებოდათ. მაგ-
რამ ეს საქმე არ გვიყვარდა – არც ისე იოლი სანახავია თავიდან
ფეხამდე ცემენტით დაფარული ბიჭი, რომელიც ღრიალებს და
მისი სხეული თანდათან ქვავდება, პირის ადგილზე დარჩენილი
შავი ხვრელიდან კი ისევ წყევლა-კრულვა ისმის. ზოგჯერ მაიკი
უროს და სატეხს იღებდა, დეტალებს ამუშავებდა. განსაკუთრე-
ბით მახსენდება დიდი საყვარელი ბილი, ბერძენი სან--
ფრანცისკოდან, სწორედ ის, რომელსაც დასავლეთის ნაპირის
დამოუკიდებლობის შენარჩუნება სურდა და შემოერთებას
უარობდა – ლუ დიბიკმა ჩიკაგოს დოკებთან დაკავშირებით
მსგავსი რამ ერთი წლით ადრე სცადა, შედეგი უკვე იცით. მაგ-
რამ ლუსგან განსხვავებით, დიდი საყვარელი ბილი ბევრად
ძლიერი იყო, ყველა ადგილობრივი მმართველი მხარს უჭერდა.
თანაც ფრთხილობდა. მეტიც, გადაჭარბებითაც კი ფრთხილობ-
და. რასაკვირველია, არ სურდა მუშების დაყოფა, მუშათა კლა-
სის ერთიანობის მომხრე იყო, თუმცა, როგორც თავადაც ხვდე-
ბით, თავის სასარგებლოდ. მაიკთან შექმნილ მდგომარეობაზე
სალაპარაკოდ რომ მოსულიყო, მძევლები მოითხოვა. მაიკის
ძმა, პოლიტიკურ წრეებთან ურთიერთობაზე პასუხისმგებელი,
და პროფკავშირის კიდევ ორი ხელმძღვანელი. მძევლები გაუგ-
ზავნეს. ჰობოკენში მოვიდა. მაგრამ როცა ყველამ სალაპარა-
კოდ მოიყარა თავი, ნათელი გახდა, მაიკს საერთოდ არ აინტე-
რესებდა, რას ეხებოდა საუბარი. დიდ საყვარელ ბილს მეოცნებე
სახით უყურებდა და არც ერთი სიტყვა არ ესმოდა. მართალი
გითხრათ, ბერძენი ძალიან კარგი შესახედავი იყო: სიმაღლით
მეტრი და ოთხმოცდაათი, ლამაზი სახით, რაც ქალებს გულს უჩ-
ქროლებდა და მეტსახელიც შესაფერისი დაარქვეს. შვიდი
საათის განმავლობაში გაუჩერებლად ვკამათობდით მუშების
ერთიანობაზე, გამთიშველებთან და სოციალ-გამცემლებთან
ბრძოლის აუცილებლობაზე, რომლებსაც არ სურდათ პროფე-
სიონალების ინტერესების დაცვით შემოფარგლულიყვნენ და
მოძრაობის პოლიტიკად გადაქცევას ცდილობდნენ. მთელი ამ
ხნის განმავლობაში მაიკი დიდ საყვარელ ბილს თვალს არ აშო-
რებდა. შესვენების დროს მომიახლოვდა და მხოლოდ ეს მით-
ხრა: „კარგი, ამ ნაბიჭვართან ლაპარაკს აზრი არა აქვს, მიდით“.
ის იყო, პირის გაღება დავაპირე, რომ თავისი ძმისა და დანარჩე-
ნი ორი მძევლის შესახებ შემეხსენებინა, მაგრამ მაშინვე მივ-
ხვდი, აზრი არ ჰქონდა, მაიკმა იცოდა, რასაც აკეთებდა და, მარ-
თლაც, ფსონად სინდიკატის უზენაეს ინტერესებს ჩამოდიოდა.
არაფერი რომ არ ეეჭვათ, ლაყბობას ვაგრძელებდით და მერე,
როცა მოლაპარაკება დასრულდა და დიდი საყვარელი ბილი ან-
გარიდან გამოვიდა, ყველა მოვაყუჩეთ – თვითონ ბილი, მისი
ადვოკატი და ორი მუშა-დელეგატი ოკლენდიდან. საღამოს
მაიკი მოვიდა ოპერაციის მიმდინარეობისთვის თვალის სადევ-
ნებლად და როცა ბერძენი მთლიანად დაფარა ცემენტმა, იმის
ნაცვლად, რომ ჰუდსონში მოგვესროლა, ერთხანს ფიქრობდა,
მერე გაიღიმა და გვითხრა: „გვერდზე გადადეთ. გამაგრება
დააცადეთ“. დიდი საყვარელი ბილი ანგარში დავტოვეთ, ერთი
კაცი ყარაულად მივუჩინეთ და სამი დღის შემდეგ მივბრუნდით.
მაიკმა გულდასმით დაათვალიერა, ცემენტს ხელით ეხებოდა,
აქა-იქ დაამუშავა უროთი და სატეხით, კმაყოფილი ჩანდა. მერე
წამოდგა, ერთხანს ათვალიერებდა და თქვა: „კარგი, ჩემს მან-
ქანაში ჩადეთ“. ჯერ ვერ მივხვდით, ამიტომ გაიმეორა: „ჩემს
მანქანაში ჩადეთ, მძღოლის გვერდით“. ერთმანეთს გადავხე-
დეთ, მაგრამ მაიკს არავინ ეკამათებოდა. დიდი საყვარელი ბი-
ლი „კადილაკამდე“ მივიტანეთ, მძღოლის გვერდითა სავარ-
ძელზე დავდეთ, ჩვენც ჩავსხედით და დაველოდეთ. „შინ წავე-
დით“, უთხრა მძღოლს მაიკმა. მოკლედ, პარკ-ავენიუზე მივე-
დით, სახლთან გავჩერდით, დიდი საყვარელი ბილი გადმოვი-
ღეთ, პორტიემ გაგვიღიმა და ხელი კარტუზთან მიიტანა: „მშვე-
ნიერი ქანდაკება შეგიძენიათ, ბატონო სარფატი“, მიესალმა პა-
ტივისცემის ნიშნად. „გარდა ამისა, ხედავ მაინც, რა არის. იმ თა-
ნამედროვე რაღაცებს კი არ ჰგავს, სამი სახით და შვიდი ხე-
ლით“. „ჰო“, მხიარულად უპასუხა მაიკმა, „ეს კლასიკაა. თუ უფ-
რო ზუსტად ვიტყვით, ბერძნული კლასიკა“. დიდი საყვარელი ბი-
ლი ლიფტში შევიტანეთ, ავედით, მაიკმა კარი გააღო, ბინაში შე-
ვედით და პატრონს მივაჩერდით. „მისაღებ ოთახში გაიტანეთ“,
ასე გვითხრა. შევედით მისაღებ ოთახში და ბილი კედელზე მივა-
ყუდეთ, ვიდექით და ველოდებოდით. მაიკი გულდასმით ათვა-
ლიერებდა კედლებს, ერთხანს ფიქრობდა, მერე ხელი გაიშვი-
რა: „იქ, ბუხრის თაროზე“. მაშინვე ვერ მივხვდით, რა სურდა,
მაგრამ მაიკმა ბუხრის ზემოთ დაკიდებული დიდი ტილო ჩამოხ-
სნა, რომელზეც ასახული იყო ბანდიტების მიერ დილიჟანსის გა-
ძარცვის სცენა. კარგი, რაკი თქვა, უნდა შესრულდეს, შეკამათე-
ბას აზრი არა აქვს. დიდი საყვარელი ბილი ბუხრის თაროზე შე-
მოვდგით და იქ დავტოვეთ. უმჯობესი იყო, მაიკთან არ გეკამა-
თა. მერე, რასაკვირველია, ერთმანეთში დიდხანს ვლაპარაკობ-
დით, რატომ მოუნდა დიდი საყვარელი ბილი ბუხრის თაროზე,
მისაღები ოთახის კედლის სამშვენისად. ყველას თავისი აზრი
ჰქონდა, მაგრამ, აბა, რას გაიგებ. რასაკვირველია, ეს სინდიკა-
ტის დიდი გამარჯვება იყო. დიდი საყვარელი ბილი საშიშ ტიპად
მიიჩნეოდა, დოკერების ერთიანობა გადარჩა და, სპაც მარკოვი-
ცის აზრით, მაიკს დიდი საყვარელი ბილი კედელზე სჭირდებო-
და, როგორც ჯილდო, რომელიც მოპოვებულ გამარჯვებას შეახ-
სენებდა. ყოველ შემთხვევაში, წლების განმავლობაში ბუხრის
იმ თაროზე დარჩა, იქამდე, ვიდრე მაიკს გადასახადების გადა-
უხდელობის გამო ბრალი წაუყენეს, ციხეში ჩასვეს და მერე ქვეყ-
ნიდან გააძევეს. დიახ, მის წინააღმდეგ მხოლოდ ამის ამოქექვა
მოახერხეს, ისიც პოლიტიკური პროფკავშირების დახმარებით.
იმ დროისთვის ქანდაკება ბრუკლინის ამერიკული ფოლკლო-
რის მუზეუმს გადაეცა. დღესაც იქაა. უნდა ითქვას, რომ მაიკმა
ძვირი გადაიხადა – მისი ძმის გვამი ოკლენდის ერთ-ერთ სანა-
პიროზე, ნაგვის ურნაში იპოვეს, მაგრამ მაიკი ის კაცი არ იყო,
სინდიკატის ინტერესების გამო ვაჭრობა დაეწყო. მარტომ
მოახერხა დოკებში მუშების გაერთიანება, თუმცა ამან ხელი ვერ
შეუშალა მისთვის ამერიკული პასპორტის ჩამორთმევას და შვი-
დი წლის შემდეგ, ციხიდან გამოსული, იტალიაში გააძევეს, გე-
გონებოდა, მავანი ლაკი ლუჩიანო იყო. ასე რომ, ჩემო მეგობრე-
ბო, ადამიანი, რომელსაც დაახლოებით ერთ საათში შეხვდე-
ბით, ნამდვილი გიგანტია. ჰო, გიგანტი – სხვა სიტყვა არც კი
მიესადაგება.
სამნი ვიყავით: შიმი კუნიცი, კარლოსის მცველი, რომლის
ერთადერთი საქმიანობაც ხუთი საათის განმავლობაში, ფი-
ზიოლოგიური მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების გარდა, თა-
ვისი კოლტიდან17 მიზანში სროლა იყო. ასე ცხოვრობდა. თუ არ
ისროდა, ელოდა. ზუსტად არ ვიცი, რას. ალბათ, იმას, რომ ერთ
დღესაც სასტუმრო „ლიბისში“ ზურგში დახლილი სამი ტყვიით
იპოვიდნენ.
ძავრაკოსი, მეტსახელად „მარდი“, ტანდაბალი, ჭაღარა მამა-
კაცი, რომლის სახის ნაკვთებს დაუსრულებლად ატოკებდა სხვა-
დასხვანაირი, სრულიად გასაოცარი ნერვული ტიკი. ჩვენი
მრჩეველი-ადვოკატი და პროფკავშირების ისტორიის მცოდნე,
17 კოლტი – ერთგვარი სისტემის რევოლვერი.
ნამდვილი მოსიარულე ენციკლოპედია იყო. დაუფიქრებლად
შეეძლო დაესახელებინა მოძრაობის პიონერთა გვარ--
სახელები, თითოეულის ბიზნესის საბრუნავი თანხა და იმ იარა-
ღის კალიბრიც კი, რომელსაც იყენებდნენ.
მე რაც შემეხება, ჰარვარდში ვისწავლე, რამდენიმე წელი
public relations-ით დასაქმებულ სოლიდურ ორგანიზაციებში გა-
ვატარე, ძირითადად იმისთვის, რომ თვალყური მედევნებინა
იმიჯის დაცვაზე და ჩვენი მოქმედების დიალექტიკურ პრეზენტა-
ციაზე მეზრუნა. ძალ-ღონეს არ ვიშურებდი, რამდენადაც კი ამის
საშუალება იყო, შემეცვალა არასახარბიელო საზოგადოებრივი
აზრი მოკრძალებულზე უფრო უმნიშვნელო სოციალური წარმო-
მავლობის მქონე ჩვენი ხელმძღვანელების შესახებ, რომლებიც,
დაუსრულებელი ომის პირობებში, ბრძოლის არჩეულ ფორმას
დიდ ყურადღებას არც კი უთმობდნენ. აგრეთვე არ უნდა დაგვა-
ვიწყდეს ძირგამომთხრელი ელემენტებით სავსე სინდიკატების
გულისამრევი პროპაგანდა.
რომში სარფატის სანახავად ჩასვლისთვის ორი მიზეზი
გვქონდა: ჯერ ერთი, უზენაესმა სასამართლომ მისი ქვეყნიდან
გაძევებისას სამართლებრივი პროცედურის დარღვევა დაადას-
ტურა; მეორეც, მუშათა მოძრაობა თავისი ისტორიის გადამ-
წყვეტ ეტაპზე იდგა. ჩვენი პროფკავშირი აპირებდა, იერიშით
აეღო ყველა სახეობის ტრანსპორტი: საავტომობილო, საჰაერო,
სამდინარო და რკინიგზა. ეს მოსანელებლად მეტისმეტად დიდი
ულუფა იყო. პოლიტიკურ პარტიებს დაქვემდებარებული დანარ-
ჩენი პროფკავშირები ჩვენ ძალისხმევას ეწინააღმდეგებოდნენ
და ცდილობდნენ, ჩვენი საქმიანობა ნავსადგურების ფარგლებს
არ გასცილებოდა. ვითარება გართულდა. სათავეში გვჭირდე-
ბოდა არა მხოლოდ კარგი მებრძოლი, არამედ ის ადამიანი,
რომლის სახელი ჩვენი მხარდამჭერებისთვის გამარჯვების გა-
რანტია იქნებოდა. ასეთი კი სწორედ მაიკ სარფატი გახლდათ.
იგი პირველი, შესაძლოა ინსტინქტურად, მიხვდა, რომ ტრადი-
ციული ამერიკული კაპიტალიზმი დაკნინდა, სიმდიდრისა და
ძლიერების ნამდვილ წყაროს მეწარმეები კი არა, მუშათა კლასი
წარმოადგენდა. მაიკის გენიამ განჭვრიტა, რომ ჩიკაგოსთვის
დამახასიათებელმა სინდიკალიზმმა დრო მოჭამა და მშრომე-
ლების დაცვა ბევრად უფრო მეტ შესაძლებლობას იძლეოდა,
ვიდრე ბაგს მორანის, ლუ ბაჩალტერისა თუ ფრენკი კოსტელოს
ტიპის პიონერების მიერ კომერსანტებისთვის ძალით თავს მოხ-
ვეული. იქამდე მივიდა, რომ საერთოდ არ აინტერესებდა ნარ-
კოტიკებით ვაჭრობა, პროსტიტუცია და სათამაშო აპარატები.
მთელი თავისი ძალისხმევა მუშათა კლასისკენ მიმართა, სინდი-
კატის კონსერვატიული ნაწილის წინააღმდეგობის მიუხედავად
– თუმცა ეს წინააღმდეგობა სულ მალე დაძლია – რომელსაც არ
შეეძლო ახალ ისტორიულ პირობებთან შეგუება. მსხვილმა მე-
წარმეებმა და ფედერალურმა ხელისუფლებამ სარფატი ქვეყნი-
დან გააძევეს და ამ გზით დროებით მოახერხეს, რომ მისთვის
საქმიანობა შეეწყვეტინებინათ. ამჟამად კი ახალი ამბავი – მუ-
შათა ერთიანობისთვის პროფკავშირული ბრძოლის სათავეში
მისი დაბრუნება – ჩვენს კონკურენტებში პანიკას დათესავდა.
რომში ნაშუადღევის მიწურულს ჩავედით. აეროპორტში გვე-
ლოდა „კადილაკი“, საჭესთან ლივრეიანი მძღოლით და შუახნის
იტალიელი ქალბატონი, მდივანი, რომელსაც მაიკის ხსენებისას
აღელვებისგან ხმა უკანკალებდა:
– მისტერ სარფატი ბოდიშს გიხდით, რომ თავად ვერ მოვიდა
დასახვედრად, სამუშაოს ვერ მოწყდა. ძალიან ბევრს მუშაობს.
ნიუ-იორკში დასაბრუნებლად ემზადება. უკვე ექვსი კვირაა, თა-
ვისი ვილიდან არც კი გასულა...
კარლოსმა მოწონების ნიშნად მხოლოდ თავი დაუქნია:
– სიფრთხილეს თავი არ სტკივა. კარგად იცავენ, ხომ ასეა? –
ჰკითხა მდივანს.
– ოჰ! რა თქმა უნდა, – დაარწმუნა ქალმა, – თავად ვადევნებ
თვალს, რომ არავინ შეაწუხოს. ეგონა, საჭირო დროისთვის
მზად იქნებოდა, მაგრამ ნიუ-იორკი აჩქარებს, სასწრაფოდ დაბ-
რუნდეს და იძულებულია, გაორმაგებული ძალისხმევით იმუშა-
ოს. რასაკვირველია, ეს მისი ცხოვრების ერთ-ერთი უმთავრესი
ეპიზოდია. მაგრამ ძალიან გაუხარდება თქვენთან შეხვედრა.
თქვენზე ბევრს მიყვებოდა. თუ სწორად მივხვდი, იმ პერიოდი-
დან გიცნობთ, როდესაც ჯერ კიდევ ხატოვან ნამუშევრებს ქმნი-
და. დიახ, მისტერ სარფატის ძალიან უყვარს თავისი შემოქმედე-
ბითი ცხოვრების გარიჟრაჟზე საუბარი, – აგრძელებდა ტიტინს
მდივანი ქალი, – როგორც ჩანს, მისი ერთ-ერთი ნამუშევარი
ბრუკლინის ამერიკული ფოლკლორის მუზეუმშიც კი ინახება.
ქანდაკებას ჰქვია „დიდი საყვარელი ბილი“.
კარლოსმა დროზე დაიჭირა პირიდან გადმოვარდნილი სიგა-
რა. „მარდი“ ძავრაკოსის სახე ერთმანეთის მიყოლებით შეატო-
კა ნერვული ტიკების კასკადმა. ეტყობა, მეც დაბნეული ვჩანდი.
მხოლოდ შიმი კუნიცს არ გამოუხატავს არავითარი ემოცია, იმა-
საც კი ვერ ხვდებოდა, სად იყო. მუდამ ისეთი, ადგილზე არმყო-
ფის, გამომეტყველება ჰქონდა, რომ ბოლოს ყურადღებასაც
აღარ ვაქცევდით.
– ამის თაობაზე მოგიყვათ? – იკითხა კარლოსმა.
– ოჰ! რა თქმა უნდა, – წამოიძახა ქალმა და სახე გულღია ღი-
მილმა გაუცისკროვნა, – თავის პირველ ნამუშევრებს ხშირად
დასცინის. არა, მათ კი არ იწუნებს, სიმართლე ითქვას, ისინი
ართობს კიდეც. „გრაფინია“, – მეუბნება; არ ვიცი რატომ, მაგ-
რამ მუდამ „გრაფინიას“ მეძახის, – „გრაფინია, თავიდან მეტის-
მეტად ხატოვანი სტილი მახასიათებდა – ამერიკული პრიმიტი-
ვიზმის სტილის, როგორიც ბებიკო მოზესს,18 ასე ვთქვათ, ნამ-
დვილი ნაივი. ამ ჟანრის ყველაზე უკეთესი, რაც შემიქმნია, ჩემი
აზრით, „დიდი საყვარელი ბილია“, კარგი ნიმუში იმის, რასაც
ოკეანის გაღმა „ამერიკანას“ ვუწოდებთ, ორად მოხრილი ტიპი,
რომელსაც ხელები მუცელზე იქ მიუჭერია, სადაც ავტომატის ჯე-
რი მოხვდა, თვალებზე ჩამოფხატული შლაპით – სულ ესაა. ჯერ
კიდევ არ მქონდა საკუთარი სტილი მოძებნილი, მაშინ ვიწყებდი
საკუთარ თავში გარკვევას. თუ ოდესმე ბრუკლინში მოხვდებით,
აუცილებლად შეიარეთ მუზეუმში ქანდაკების სანახავად. თავად
დარწმუნდებით, რომ მას შემდეგ დიდი გზა გავიარე“. თუმცა, ასე
ვფიქრობ, ჩემზე უკეთ იცნობთ მისტერ სარფატის ნამუშევარს...
კარლოსი, როგორც იქნა, გონს მოეგო.
– დიახ, ქალბატონო, – უპასუხა ენთუზიაზმით, – ჩვენ, ყვე-
ლამ, ჩინებულად ვიცით მაიკის შემოქმედება, რა ჩაიდინა და
დარწმუნებული ვართ, მისგან კიდევ უფრო დიად საქმეებს უნდა
ველოდეთ. ნება მომეცით, დაგარწმუნოთ, ჭეშმარიტად დიდი
ადამიანის, დიდი ამერიკელის სამსახურში ხართ, რომლის დაბ-
რუნებას მოუთმენლად ელიან ამერიკელი მშრომელები და მის
სახელს, ერთ დღესაც, მთელი მსოფლიო გაიგებს...
– ოჰ! ეჭვიც არ მეპარება! – წამოიძახა მდივანმა, – მილა-
ნურმა „ალტომ“ უკვე მიუძღვნა ქება-დიდებით აღსავსე სტატია.
გარწმუნებთ, ორი წელი დაუღალავად მუშაობს და ახლა უკვე
გრძობს, რომ მზადაა აშშ-ში დაბრუნდეს.
კარლოსმა მხოლოდ თავი გადააქნია, ხმა არ ამოუღია.
მისი ტიკების გადამკიდე, ძნელი მისახვედრი იყო, ზუსტად
რას გამოხატავდა „მარდი“ ძავრაკოსის თვალები, მაგრამ მო-
18ბებიკო მოზესი – ენ მერი რიჩარდსონ-მოზესი (18160-1961) –

ამერიკელი პრიმიტივისტი ფერმწერი.
მეჩვენა, შეშფოთებული მიმზერდა. უნდა ვაღიარო, არც მე ვიყა-
ვი მშვიდად. რაღაც ისე არ იყო, რაღაც გაუგებრობას ჰქონდა
ადგილი. შფოთვა დამეუფლა, ერთგვარი წინათგრძნობა, რომე-
ლიც თანდათან შიშად გარდაიქმნებოდა.
„კადილაკი“ რომაული სოფლის გავლით მიქროდა, მოჩანდა
აკვედუკების ნანგრევები და კვიპაროსები. მერე პარკში შეუხ-
ვია, ერთხანს ოლეანდრების ხეივანში მიდიოდა, ბოლოს ვილის
წინ გაჩერდა. ვილა მთლიანად მინის იყო, უცნაური და ასიმეტ-
რიული ფორმის, გადახრილ სამკუთხედს ჰგავდა. ნიუ-იორკის
თანამედროვე ხელოვნების მუზეუმში რამდენჯერმე ვარ ნამყო-
ფი, მაგრამ უნდა ვაღიარო, როდესაც შიგნით შევედით, ინტე-
რიერის დანახვაზე ელდა მეცა. ძნელი წარმოსადგენი იყო, რომ
ამერიკული სინდიკალიზმის ერთ-ერთი უდიდესი მებრძოლი
ასეთ გარემოში ცხოვრობდა. ყველა ფოტოზე, რომელიც ნანახი
მქონდა, მაიკ სარფატი მოჩანდა ჰობოკენის სანაპიროზე, ამ-
წეების, ჯაჭვების, ბულდოზერების, ყუთებისა და არმატურის
პირქუში პეიზაჟის ფონზე, რაც სრულიად ბუნებრივი იყო. ახლა
კი დიდფანჯრებიან ოთახში ვიმყოფებოდი, თითქოს კოშმარი-
დან ცხადში გადმოსული, დაგრეხილი ფორმების მქონე ავეჯით
გარშემორტყმული, განათებული ჭერიდან, რომლის სინათლის
ფერი განუწყვეტლივ იცვლებოდა, ეშვებოდა რკინის ნაკეთობე-
ბი –გაუჩერებლად მოძრაობდა და ტრიალებდა. ხოლო ოთახის
ყოველ კუთხეში სახიფათოდ ამოზრდილიყო ცემენტის უზარმა-
ზარი ბლოკები, იქიდან გამოჩრილი მილებით, შლანგებითა და
ფოლადის ფირფიტებით. კედლებზე გაკრული ტილოები – და-
ვასკვენი, რომ ტილოები იყო, რადგან ჩარჩოებში ჩაესვათ – სა-
ხეში გესროდნენ ფერად-ფერად ლაქებს და გველებივით ერ-
თმანეთში გაბურდული ხაზების გროვებს. ამ ყველაფრის შემ-
ხედვარეს, ერთი სული გქონდა, აღრიალებულიყავი. კარლოსს
მივუბრუნდი. პირდაღებული, თვალებგაფართოებული იდგა, ქუ-
დი უკან გადაეწია. „მარდ“ ძავრაკოსს რაც შეეხება, ალბათ, ისე-
თი თავზარი დაეცა, ყველა ნერვული ტიკი დავიწყებას მიეცა, გა-
შეშებული სახე გაოგნებას გამოხატავდა და ნაკვთების ცნობა
სრულიად შეუძლებელი იყო, ასე მეგონა, პირველად ვხედავდი.
შიმი კუნიციც კი ჩვეული უგრძნობელი მდგომარეობიდან გამო-
ვიდა, თვალებს აცეცებდა და ხელი ჯიბეში ედო, თითქოს ეშინო-
და, რომ ესროდნენ.
– ეს რაღაა? – წამოაყრანტალა კარლოსმა.
თითი ერთგვარი ფერადი რვაფეხას მსგავსი ნივთისკენ გაეშ-
ვირა, რომელიც მზად იყო, თავისი საცეცებით მოვეხრჩვეთ.
– ბუძონის სავარძელია, – გაისმა ხმა.
ზღურბლზე მაიკ სარფატი იდგა. უეცრად თვალწინ გამიელვა
ნიუ-იორკის ნავსადგურის ოცდაათწლიანმა ისტორიამ – სანაპი-
როზე დაუნდობელმა ბრძოლებმა, რომლებმაც ჩვენი პროფკავ-
შირი მუშათა მოძრაობის ერთ-ერთ ყველაზე დინამიკურ და
უკეთ ორგანიზებულ ძალად აქცია, რომელსაც შეეძლო, ამერი-
კელი მშრომელი სულ მალე სრულიად გაეთავისუფლებინა
იდეოლოგიისა და პოლიტიკის ტყვეობიდან, რათა მათი ინტერე-
სების დაცვა დაეფუძნებინა პირწმინდად პროფესიულ ნიადაგზე.
ასევე – საბოტაჟის წყალობით სანაპიროს მაცივრებში გაფუჭე-
ბული ორი ათასი ტონა ხორცი, რომლის სიმყრალე ემპაირ სტე-
იტ ბილდინგამდე აღწევდა; სასაკლაოს შესასვლელში კაუჭებზე
ჩამოკიდებული ფრენკი შორის, ბენი სტიგმანის, როკი ფიშისა
და სხვა სოციალ-გამცემლების სხეულები – ისინი პოლიტიკური
სპეკულაციების წყალობით შიგნიდან ცდილობდნენ პროფკავში-
რის დაძირვას. გამახსენდა სემ ბერგის მჟავით დამწვარი სახეც
– ინციდენტი შეემთხვა თავისი ცნობილი სტატიის გამოქვეყნე-
ბის მეორე დღეს, რომელშიც წერდა, როგორ „ჩაიგდო ხელში
მუშათა მოძრაობა დანაშაულებრივმა პროფკავშირმა“. გონება-
ში ელვასავით გამიელვა უოლტერ რეიტერსა და მინიზე თავ-
დასხმებმა.
ახლა კი ამ გმირული ეპოპეის მთავარ ფიგურას ვუყურებდი,
ჩემ წინ რომ იდგა. მუშის კომბინეზონი ეცვა, გეგონებოდა, მშე-
ნებლობიდან შემოიარა. უფროსი მეგონა – გარეგნობის მიხედ-
ვით კი, ორმოცდაათ წელზე მეტს ვერ მისცემდი. ღონიერი ხე-
ლები ჰქონდა, მოჭიდავის ბეჭები და ისეთი უხეში სახის ნაკვთე-
ბი, თითქოს ნაჯახით გამოკვეთესო. მაგრამ ჩემი ყურადღება მა-
შინვე მიიქცია მისი თვალების მოუსვენარმა, ტანჯულმა მზერამ.
ეტყობოდა, რომ არა მხოლოდ რაღაც აღელვებდა, არამედ აკ-
ვიატებულ აზრს შეეპყრო – ხანდახან შტერდებოდა, სახეზე გა-
ოგნება ეხატებოდა, რაც ამ თითქმის ლამაზ რომაულ ნიღაბს
დაბნეულის, ორიენტაციადაკარგულის იერს აძლევდა. ვიდრე
გვესაუბრებოდა, აშკარად ეტყობოდა, იმავდროულად სხვა რა-
მეზე ფიქრობდა. თუმცა, კარლოსთან შეხვედრამ გაახარა. ამ
უკანასკნელს კი თვალებზე ცრემლები ადგა. ერთხანს გადახ-
ვეულები იდგნენ, ალერსით უმზერდნენ ერთმანეთს და ზურგზე
ხელს უტყაპუნებდნენ. უნიფორმაში გამოწყობილმა მეტრდო-
ტელმა ჭიქებით სავსე ლანგარი შემოიტანა და ერთფეხიან
მრგვალ მაგიდაზე დადო. კარლოსმა მარტინით სავსე ჭიქა გა-
მოცალა და გარშემო ზიზღით მიმოიხედა.
– ეს რა არის? – იკითხა და ბრალმდებლის იერით თითი კედ-
ლისკენ გაიშვირა.
– უოლზის ტილო.
– და რას გამოსახავს?
– აბსტრაქტული ექსპრესიონისტია.
– რაა?
– აბსტრაქტული ექსპრესიონისტი.
კარლოსმა ჩაიცინა. ტუჩები სიგარას მოუჭირა, ნაწყენი,
შეურაცხყოფილი იერი ჰქონდა.
– ათას დოლარს მივცემ პირველივე კაცს, რომელიც ამიხ-
სნის, რა არის გამოსახული.
მაიკი შეურაცხყოფილი ჩანდა.
– მიუჩვეველი ხარ.
კარლოსი სავარძელში მოკალათდა და მტრულად მიიხედ--
მოიხედა. სარფატი მის მზერას თვალს აყოლებდა.
– ეგ მიროა, – თქვა მან.
– ხუთი წლის ბავშვიც კი დაჯღაბნის ასე, – უპასუხა კარლოს-
მა, – ეს რაღაა?
– სულაჟის ტილო.
კარლოსი ერთხანს სიგარას ჩაფიქრებული ღეჭავდა.
– ჰო, მე გეტყვით ამ ყველაფერს რაც ჰქვია, – გამოგვიცხადა
ბოლოს, – ამას სახელი აქვს... დეკადანსი ჰქვია.
გამარჯვებულის იერით გადმოგვხედა.
– დეკადანსი. აქ, ევროპაში, ყველა დალპა, ეს საყოველთა-
ოდ ცნობილია. სრულიად გადაგვარდნენ. კომუნისტებს ისღა
დარჩენიათ, დაიხარონ და ყველანი აკრიფონ. გეუბნებით, მო-
რალური ძარღვი აღარ შერჩათ. ნაგავი დარჩა. ჩვენი ჯარი არ
უნდა დაგვეტოვებინა: გადამდებია. ეს... ეს რაღა ნაგავია?
სიგარა მისაღები ოთახის ცენტრში, ცემენტის უფორმო ბლო-
კისკენ გაიშვირა, რომელიც უზარმაზარი დაგრეხილი ნემსებითა
და დაჟანგული ლურსმნებით იყო დაფარული. მაიკი დუმდა. ნეს-
ტოები დაუვიწროვდა, კარლოსს თვალს არ აშორებდა. რუხი,
ძალიან ფერმკრთალი თვალები ჰქონდა და მათი მზერა სრულე-
ბით არ იყო სასიამოვნო. უეცრად შევნიშნე, როგორ მომუშტა
ხელები. წარმომიდგა თვალწინ მაიკ სარფატი ლეგენდიდან, ჰო-
ბოკენის დოკების მეფე, ადამიანი, რომელმაც უკან დაახევინა
კოსტელოს, ლუჩიანოს, ხუთ ძმა ანასტაზიას და თავად „ბინძურ“
სპივაკს, კაცს, რომელიც თხუთმეტი წელი ღმერთის შემდეგ ერ-
თადერთი მბრძანებელი იყო ნიუ-იორკის სანაპიროებზე.
– ტიპი, ვინც ეს გააკეთა, სრულიად შექანებულია, – მტკიცედ
განაცხადა კარლოსმა, – უნდა გამოკეტო.
– ეს ჩემი ერთ-ერთი ბოლო ნამუშევარია, – თქვა მაიკმა, –
მე გავაკეთე.
სიჩუმე ჩამოვარდა. კარლოსის თვალები ბუდეებიდან ამო-
ვარდნას ლამობდა. „მარდი“ ძავრაკოსის სახეს ნამდვილმა
ელექტრომუხტმა დაუარა – გეგონებოდა, მის ნაკვთებს გაქცევა
სურდათ.
– მე გავაკეთე, – მტკიცედ გაიმეორა მაიკმა.
ძალიან გაბრაზებული ჩანდა. კარლოსს გარეული ცხოველი-
ვით აკვირდებოდა. კარლოსი ყოყმანობდა. ცხვირსახოცი
ამოიღო და ოფლით დაცვარული შუბლი შეიმშრალა. მაგრამ
თავის გადარჩენის ინსტინქტი უფრო ძლიერი გამოდგა.
– აჰა! კარგი, – თქვა ბოლოს, – რაკი შენ გააკეთე...
ზიზღით გადახედა „ქანდაკებას“ და ისე ეტყობოდა, გადაწყვი-
ტა, სამუდამოდ დაევიწყებინა.
– მაიკ, აქ საქმეზე სალაპარაკოდ ჩამოვედით.
მაიკი არ უსმენდა. სიამაყით უმზერდა ლურსმნებითა და ნემ-
სებით დაფარულ ცემენტის მასას და როდესაც ლაპარაკი დაიწ-
ყო, მის ხმაში უცნაური სინაზე იგრძნობოდა – ერთგვარი აღტა-
ცება – და კიდევ, გაკვირვებულის გამომეტყველება, თითქმის
მიამიტობა გამოესახა სახეზე.
– „ალტოში“ დაბეჭდეს, – თქვა მაიკმა, – ყდაზე. აქ საუკეთე-
სო სახელოვნებო ჟურნალია. ამბობენ, რომ მეოთხე განზომი-
ლების გადმოცემა შევძელი: სივრცე-დროის განზომილების,
ხომ გესმით – აინშტაინი და ასე შემდეგ. ამაზე, რასაკვირველია,
არ მიფიქრია – ზუსტად არასოდეს იცი, როცა მუშაობას იწყებ, ეს
ნაწილობრივ იდუმალებითაა მოცული. ქვეცნობიერზე ვამბობ,
რასაკვირველია. ამას ჭორი მოჰყვა. რაკი ჟურნალს ვაფინანსებ,
ნაირ-ნაირი ხმა გავრცელდა. თუმცა იქაური ბიჭები მოუსყიდვე-
ლები არიან. შეუძლებელია მათი ყიდვა-გადაბირება. პრინცი-
პებს იცავენ. ეს გვიანდელი ნამუშევრებიდანაა, მაგრამ ქვემოთ
სხვებიც მაქვს. ისინი ჩემს სახელოსნოშია.
– შენთან საქმეზე სალაპარაკოდ მოვედით, მაიკ, – ჩამწყდა-
რი ხმით გაიმეორა კარლოსმა.
ისეთი შთაბეჭდილება დამრჩა, სავარძლიდან წამოდგომის
ეშინოდა. მაგრამ მაიკი უკვე კართან იყო.
– მოდიხართ? – დაგვიძახა და ხმაში მოუთმენლობა ისმოდა.
– ჰო, მაიკ, – თქვა კარლოსმა, – ჰო, მოვდივართ.
ეგზოტიკური ბაღი გადავჭერით, სადაც თავისუფლად დასე-
ირნობდნენ ფარშავანგები და ფლამინგოები ქვის ურჩხულებს
შორის, რომელთაგან ზოგიერთს ჩავლისას მაიკი ალერსით უს-
ვამდა ხოლმე ხელს.
– ეს შიშველი ქანდაკება მურის ნამუშევარია, – გვითხრა მან,
– ეს კი, ბრანკოსი. თავადაც შეამჩნევდით, უკვე ყავლგასულია.
სამი წლის წინ შევიძინე. ესენი იყვნენ პიონერები, საფუძვლის
ჩამყრელები, მათგან პირდაპირ ჩემამდე მოდიხარ. აქ ყველა
კრიტიკოსი ამას ამბობს.
იმედგადაწურულმა კარლოსმა გადმომხედა. ბაღის მეორე
ბოლოში მინის პავილიონი მოჩანდა, რომლის ალუმინის სახუ-
რავი მიწიდან იწყებოდა, „რუსული მთების“ ატრაქციონის ფორ-
მას იღებდა და ისევ მიწამდე ეშვებოდა.
– ფისონის შემოქმედებაა, – განმარტა მაიკმა, – ჩემი აზრით,
საუკეთესო იტალიელი არქიტექტორია. კომუნისტია. მაგრამ,
რომ იცოდეთ, აქ კომუნიზმს არაფერი აქვს საერთო იმასთან,
რაც ჩვენთანაა. დამაქცევარი მასში არაფერია. ყველაფერი
მხოლოდ გონებაში ხდება. აქაური კომუნიზმი უაღრესად ინტე-
ლექტუალურია. აქ თითქმის ყველა საუკეთესო მხატვარი და მო-
ქანდაკე კომუნისტია.
კარლოსს რაღაც, კვნესისმაგვარი აღმოხდა. ხმის ამოღება
ვერ გაბედა, მაგრამ თითით მიგვანიშნა მაიკის ზურგზე და მერე
საფეთქელთან დაიტრიალა. პავილიონში შევედით. შიგნით, ცე-
მენტიანი ვარცლის გარშემო, ეწყო ყუთები, ვედროები, თაბაში-
რის ტომრები, ნაირ-ნაირი ხელსაწყო-იარაღი: გეგონებოდა,
სამშენებლო მოედანზე ვიმყოფებოდით. და ყველგან – მაიკის
„ქმნილებები“. ის, რას წარმოადგენდა ეს „ქმნილებები“ და რა
იყო მათი ღირებულება, დღესაც არ ვიცი და უეჭველია, ვერც ვე-
ღარასოდეს გავიგებ. მაგრამ რასაც ვხედავდი, ეს იყო უცნაური
ფორმის ცემენტის ბლოკები, რომლებიდანაც ყველა მხრიდან
ამოზრდილიყო რკინის მავთულები და სხვადასხვანაირი, დაგ-
რეხილი მილები.
– არაფერს ჰგავს, რაც აქამდე გინახავთ, ხომ ასეა? – ამაყად
გადმოგვხედა მაიკმა, – „ალტოს“ კრიტიკოსები ამბობენ, რომ
ამას სპაციალიზმო19 ჰქვია – ნაძლევს დავდებ, ამერიკაში ჯერ
არც კი სმენიათ.
– არა, მაიკ, – ალერსით უთხრა კარლოსმა, თითქოს ავად-
მყოფს ელაპარაკებოდა, – არა, ჩვენთან არავინ იცის, ეს რა
არის.
– ჰოდა ძალიანაც კარგი, მალე გაიგებენ, – უპასუხა კმაყო-
ფილმა მაიკმა, – ყველა ჩემი ქმნილება – საერთო ჯამში, ოც-
დაათი ცალი – ხვალ ნიუ-იორკის გზას გაუდგება. მეიერსონის
გალერეაში გამოიფინება.
არასოდეს დამავიწყდება კარლოსის სახე, როდესაც მაიკმა
ლაპარაკი დაამთავრა. ჯერ უნდობლად, მერე შეშინებული შეს-
19სპაციალიზმო – მიმდინარეობა ხელოვნებაში, რომელსაც სა-

ფუძველი ჩაუყარა ლუჩიო ფონტანამ 1947 წელს. სურდა, ნაწარ-
მოებში სივრცის, ფერის, ბგერის, მოძრაობისა და დროის სინ-
თეზისთვის მიეღწია.
ცქეროდა. ამასთან, ჩვენკენ შემობრუნდა, თითქოს ამოწმებდა,
სმენა ხომ არ ატყუებდა და ნამდვილად მართებულად გაიგონა
თუ არა მოსმენილი. მაგრამ ის, რაც ჩვენს სახეებზე დაინახა –
ყოველ შემთხვევაში, ჩემი და შიმი კუნიცის, იმიტომ რომ „მარ-
დი“ ძავრაკოსს სახეზე ნერვიული ტიკები ისეთი სისწრაფით
ენაცვლებოდა, მისი გამომეტყველებით რაიმეს გარკვევა შეუძ-
ლებელი იყო – სავსებით ამართლებდა მის შიშს. კარლოსის გა-
ოგნება და პანიკა სულ მალე შემაშფოთებელმა სიმშვიდემ შეც-
ვალა.
– ეს ყველაფერი ნიუ-იორკში უნდა გამოფინო, მაიკ? – ჰკით-
ხა კარლოსმა.
– ჰო, – უპასუხა მაიკ სარფატიმ, – და გპირდებით, ნამდვილი
სენსაცია იქნება.
– ნამდვილად ასე იქნება, – გულთბილად დაუდასტურა კარ-
ლოსმა.
ვაღიარებ, იმწამს კარლოსის თავდაჭერილობამ აღმაფრთო-
ვანა. რადგან ადვილი წარმოსადგენია, რა მოხდებოდა, თუ მაიკ
სარფატი, რომელიც ჩვენი აქტივისტების იმედებისა და ამბი-
ციების ხორცშესხმული განსახიერება იყო პროფკავშირის ისტო-
რიაში განსაკუთრებით დრამატულ მომენტში, ნიუ-იორკში დაბ-
რუნდებოდა არა იმისთვის, რომ რკინის მუშტით მოეხვია თავს
ჩვენი კონკურენტებისთვის კანონი, არამედ მანჰეტენის გალე-
რეაში გამოფენის მოსაწყობად. ხარხარი და დაცინვის უზარმა-
ზარი ტალღა წაგვლეკავდა – ლეგენდარული გმირი, რომელზეც
იმედებს ვამყარებდით, აშშ-ის ერთი ნაპირიდან მეორემდე
მშრომელთა გასაერთიანებლად ჩვენს სასარგებლოდ, ყველაზე
დიდი დაცინვის ობიექტი გახდებოდა, რაც კი თავს დასტყდომია
მუშათა მოძრაობას. დიახ, დღესაც აღფრთოვანებული ვარ კარ-
ლოსის სიმშვიდით. ოღონდ ესაა, ცოტათი ოფლი ასხამდა. ახა-
ლი სიგარა აიღო, მოუკიდა და მაიკს მშვიდად, ჯიბეებში ხელებ-
ჩაწყობილი, ალერსით უმზერდა.
– კატალოგი უკვე დაბეჭდილია, – განაგრძო მაიკმა, – ხუთი
ათასი ეგზემპლარი შევუკვეთე.
– აჰა! კარგია, – თქვა კარლოსმა.
– ყველა ჩვენს მეგობარს უნდა გავუგზავნოთ, – უთხრა მაიკ-
მა.
– რასაკვირველია, მაგ საქმეს მიხედავენ.
– გაზეთებშიც უნდა დაიწეროს. პრესტიჟის საკითხია, ძალიან
მნიშვნელოვანია. თანაც პროფკავშირის მთავარი ამოცანაა, ჰო-
ბოკენში კულტურის სახლი ააშენოს.
კარლოსი ცოტათი დაბნეული ჩანდა.
– რა... რა თქვი?
– კულტურის სახლი. რუსები ყველგან აშენებენ მშრომელე-
ბისთვის. ტყუილად ვაკრიტიკებთ კომუნისტებს ყველაფრის-
თვის, ხანდახან ეს ზედმეტია. კარგ რაღაცებსაც აკეთებენ და უნ-
და მივბაძოთ. სხვათა შორის, ყმაწვილი, რომელმაც ჩემი კატა-
ლოგისთვის წინასიტყვაობა დაწერა, ძუკარელი, კომუნისტია.
თუმცა ეს სრულებით არ უშლის ხელს, დღეს ხელოვნების საუკე-
თესო კრიტიკოსი იყოს.
– კომუნისტი, არა? – წაიბუტბუტა კარლოსმა.
– ჰო. მისგან ბევრით ვარ დავალებული. ძალიან მამხნევებ-
და. ის რომ არა, ნიუ-იორკში ამ გამოფენის მოწყობა აზრადაც
არ მომივიდოდა.
– აჰა, გასაგებია, – თქვა კარლოსმა.
– მართლაც დამეხმარა იმის გარკვევაში, რას ვაკეთებ. წინა-
სიტყვაობაში ჩინებულად ჩამოაყალიბა. მოისმინეთ: „ჭეშმარი-
ტი სპაციალური ქანდაკება უნდა ნიშნავდეს აინშტაინისეული
დრო-სივრცის ცნებას, რომელიც მუდმივად იცვლის მოცემულო-
ბას იმის მიხედვით, მას ვინ უმზერს, მასალის შინაგანი მუტაციის
წყალობით, როდესაც საერთოდ არაფერში შეიძლება იყო დარ-
წმუნებული. სწორედ ამიტომაც, სარფატის შემოქმედება უძ-
რაობაზე უარს ამბობს და განაგრძობს მარქსისტულ ისტორიულ
რელატივიზმს და პროგრესულ ხელოვნებას წარმოადგენს, რაც
პლასტიკური ავანგარდის გამარჯვებაა რეაქციულ ელემენტებ-
ზე, რომლებიც პირიქით, ფორმების გაშეშებული სახით წარ-
მოდგენით, მათ სამუდამოდ ფიქსირებას ცდილობენ, რითაც
ხელს უშლიან განუხრელ წინსვლას ახალი სოციალისტური მიღ-
წევებისკენ...“
შუბლზე ცივი ოფლის წვეთები შევიმშრალე. ასე მეგონა,
ხილში მატლის შეძრომის საზეიმო წუთს ვუმზერდი. აშკარად ეტ-
ყობოდა, მაიკის სწრაფად გადარჩენა, მისი დროულად განკურ-
ნება შეუძლებელი იყო. უეჭველია, რამდენიმეთვიანი მკურნა-
ლობა დასჭირდებოდა, ისიც იმ შემთხვევაში, თუ თავად დათან-
ხმდებოდა. ახლა მხოლოდ ერთ რამ იყო მნიშვნელოვანი –
პროფკავშირი. ნებისმიერ ფასად უნდა შეგვენარჩუნებინა ჰობო-
კენელი გიგანტის ლეგენდა, მისი სახელის პრესტიჟი დაგვეცვა,
რათა მას კვლავ მოეტანა სარგებლობა მუშათა ერთიანობის-
თვის, უნდა დაგვეცვა დაცინვისგან, რომელსაც შეიძლებოდა
ყველა წაელეკა და სასწორი განუხრელად ჩვენი მტრების მხა-
რეს გადაეხარა. ეს ისტორიის ერთ-ერთი იმ იშვიათ მომენტთა-
განი იყო, როდესაც ყველაფერზე მნიშვნელოვანი მისაღწევი მი-
ზანია, ის ამართლებს ყველა საშუალებას. საკითხი ეხებოდა
იმის ცოდნას, კვლავ ხელშეუხებელი რჩებოდა თუ არა ჩვენი მო-
რალური ძალა, ძველებურად მტკიცედ და უდრეკად თუ გვწამდა
ჩვენი რწმენის, თუ კეთილდღეობისა და იოლი ცხოვრების
წლებმა დაგვიჩლუნგა ნება. მაგრამ საკმარისი იყო თვალის შევ-
ლება კარლოსის შეურაცხყოფილ, აღელვებულ სახეზე, რომელ-
ზეც უკვე ყალიბდებოდა უდრეკი გადაწყვეტილების გამომეტყვე-
ლება, რომ სრულიად დავმშვიდდი. ვიგრძენი, ძველმა აქტივის-
ტმა გადაწყვეტილება უკვე მიიღო. დავინახე, რაღაც როგორ
ანიშნა თავის მოძრაობით შიმი კუნიცს. მაიკი ცემენტის ვარ-
ცლთან იდგა, საიდანაც ამოზრდილიყო მისი უკანასკნელი
„ქმნილება“, აშკარად დაუმთავრებელი, მავთულხლართება-
მოჩრილი ტაკვის20 მსგავსი. მაიკის სახის გამომეტყველების-
თვის შეიძლებოდა პათეტიკური დაგერქმია – მეგალომანიისა
და უსაზღვრო გაკვირვების ნაზავს წარმოადგენდა.
– არც კი ვიცოდი, თუ ეს ჩემშია, – თქვა მან.
– არც მე, – უპასუხა კარლოსმა, – ალბათ, აქ გადაგედო.
– მინდა, ჩვენი ყველა მეგობარი მოვიდეს ამის სანახავად.
მინდა, ჩემით იამაყონ.
– ჰო, მაიკ, – თქვა კარლოსმა, – ჰო, შვილო. შენი სახელი
მუდამ ისეთად დარჩება, როგორიც ყოველთვის იყო. ამისათვის
ყველაფერს გავაკეთებ.
– ხშირად გვაბრალებენ, თითქოს ტლანქები ვართ, – განაგ-
რძო მაიკმა, – დავანახვებთ. არ შეიძლება კულტურის სფეროში
მონოპოლია ევროპას დავუტოვოთ...
კარლოსმა და შიმი კუნიცმა თითქმის ერთდროულად ისრო-
ლეს. მაიკის თავი უკან გადაქანდა, მკლავები გაშალა, მთელი
ტანით წამოიმართა და ერთ წამს ასე გაჩერდა, იმ პოზაში, რომე-
ლიც მოგვიანებით მისმა ცემენტის ქანდაკებამ შემოინახა, დღეს
ჰობოკენის პროფკავშირის შტაბ-ბინის საპარადო შესასვლელს
რომ ამშვენებს. მერე წინ გადავარდა. უცნაური ხმა გავიგონე და
თავი სწრაფად შევაბრუნე. კარლოსი ტიროდა. ცრემლები ჩა-
მოსდიოდა მსუქან სახეზე, რომელიც განცდილი სიბრალულის,
20ტაკვი – მოკვეთილი კიდურის ან სხვა ორგანოს დარჩენილი

ნაწილი.
მრისხანების, სირცხვილისა და დაბნეულობის გამო, ტრაგედიის
ნიღაბს დამსგავსებოდა.
– მოინელეს, – წაიჩურჩულა კარლოსმა, – ჩვენ შორის
საუკეთესო. შვილივით მიყვარდა. მაგრამ ახლა აღარ იტანჯება
მაინც. ერთადერთი, რასაც მნიშვნელობა აქვს, ეს პროფკავში-
რია, მუშათა ერთიანობა, რასაც მთელი თავისი სიცოცხლე შეს-
წირა. ამ გზით მაიკ სარფატის, დამოუკიდებელი სინდიკალიზმის
პიონერის სახელი, იქამდე იარსებებს, ვიდრე არსებობს ჰობო-
კენის ხედი მდინარის პირას – სწორედ იქ დაიდგმება მისი ქან-
დაკება. ისღა დაგვრჩენია, ამ ყუთებიდან ერთ-ერთში ჩავდოთ
გასაშრობად, ხვალ უნდა გაგზავნონ. ადგილზე საკმარისად გა-
მაგრებული ჩავა. იტყვიან, რომ ჩვენთან ერთად ჩავიდა. მომეხ-
მარეთ.
პიჯაკი გაიხადა და მუშაობას შეუდგა. რითიც შეგვეძლო, ვეხ-
მარებოდით და სულ მალე ცემენტის ხსნარში გამოიკვეთა კონ-
ტურები იმ ცოტათი მოუხეშავი ქანდაკების, რომლის ნახვაც
დღეს ჰობოკენში შეიძლება. დროდადრო კარლოსი ჩერდებო-
და, თვალებს იწმენდდა და მტრულად უყურებდა უფორმო ბლო-
კებს ჩვენ გარშემო.
– დეკადანსი, – ამოიოხრა და ჩაიჩურჩულა, – დეკადანსი, აი,
რა ჰქვია ამას.
ნაყალბევი
– თქვენი ვან გოგი ნაყალბევია.

ს... საწერ მაგიდასთან იჯდა, უკანასკნელი შენაძენის ქვეშ –
ეს იყო რემბრანდტი, რომლის გამოც ნიუ-იორკის აუქციონზე
ცხარე ბრძოლა გაიმართა და მსოფლიოს დიდმა მუზეუმებმა და-
მარცხება აღიარეს. სავარძელში ჩაფლულმა ბარეტამ – რო-
მელსაც ჰალსტუხი ეკეთა, თავისი რუხი, შავმარგალიტიანი
ჰალსტუხი; ჭაღარა თმა ჰქონდა; უზადოდ შეკერილი მკაცრი,
ელეგანტური კოსტიუმი ეცვა; ხოლო მისი მონოკლი ამაოდ ცდი-
ლობდა, წინააღმდეგობა გაეწია კაცის ახოვანებისა და ხმელთა-
შუაზღვისპირელისთვის დამახასიათებელი სიცქვიტისთვის – ჯი-
ბიდან ცხვირსახოცი ამოიღო და შუბლი შეიმშრალა.
– ერთადერთი ხართ, რომელიც ყველგან ამას ამბობს. ერ-
თხანს მართლაც იყო ეჭვი... არ უარვყოფ. გავრისკე. მაგრამ
დღეს საქმე უკვე გადაწყვეტილია: პორტრეტი ავთენტიკურია.
შესრულების მანერა ეჭვს არ იწვევს, ნაცნობია ფუნჯის ყოველი
მონასმი...
გაბეზრებული ს... სპილოს ძვლისგან დამზადებულ ქაღალ-
დის საჭრელს ხელში ათამაშებდა:
– ძალიანაც კარგი, მაშინ პრობლემა რაღაა? შეიგრძენით
ბედნიერება, ამ შედევრის მფლობელი რომ ხართ.
– მხოლოდ იმას გთხოვთ, ხმამაღლა აღარაფერი თქვათ. არ
არის საჭირო, სასწორზე თქვენს საწონს ნუ შეაგდებთ.
ს...-მ ძლივს შესამჩნევად გაიღიმა:
– აუქციონზე წარმომადგენელი ვიყავი... თავი შევიკავე.
– გამყიდველები უკან ცხვრების ფარასავით დაგდევენ.
თქვენ გაღიზიანებას თავს არიდებენ. გარდა ამისა, მოდით, გუ-
ლახდილად ვთქვათ: მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანს ფი-
ნანსურად თქვენ აკონტროლებთ...
– აჭარბებენ, – უპასუხა ს...-მ, – თავის დასაზღვევად მხო-
ლოდ რამდენიმე ღონისძიებას მივმართე, რომ აუქციონების
დროს ჩემი უპირატესობა უზრუნველყოფილი იყოს...
ბარეტა ლამის ვედრებით უმზერდა:
– ვერ ვხვდები, ამ საქმეში ვინ აგამხედრათ ჩემ წინააღმდეგ.
– ჩემო ძვირფასო მეგობარო, მოდით სერიოზულები ვიყოთ.
იმან, რომ არ შევიძინე ვან გოგის ეგ ნამუშევარი, რომლის ნამ-
დვილობაში ექსპერტებმა ეჭვი შეიტანეს, აშკარად გაჟონა. მაგ-
რამ რომ მეყიდა, თქვენ დაკარგავდით. აბა? უფრო ზუსტად მით-
ხარით, რა გნებავთ, რომ მოვიმოქმედო?
– ამ ტილოს წინააღმდეგ დარაზმეთ ყველა, ვისაც ავტორიტე-
ტული აზრის გამოთქმა შეუძლია, – თქვა ბარეტამ, – ჩემთვის
ცნობილია, მთელი თქვენი გავლენა გამოიყენეთ იმის საჩვენებ-
ლად, რომ ის ნაყალბევია. თქვენი გავლენა კი დიდია, ძალიან
დიდი. საკმარისი იყო ერთი სიტყვა გეთქვათ...
ს...-მ სპილოს ძვლის ქაღალდის საჭრელი მაგიდაზე დააგდო
და წამოდგა:
– ვწუხვარ, ჩემო ძვირფასო. მართლაც ძალიან ვწუხვარ. აქ
მთავარი პრინციპის საკითხია და თქვენ პირველ რიგში უნდა
გესმოდეთ ეს. ვერ გავხდები თაღლითობის თანამონაწილე,
ჩაურევლობითაც კი. ჩინებული კოლექცია გაქვთ და საკმარისია
აღიაროთ, რომ შეცდით. ავთენტიკურობის საკითხებში სინდის-
თან გარიგებაზე არასოდეს მივდივარ. სამყაროში, სადაც ფალ-
სიფიკაცია და ყალბი ღირებულებები ყველგან იმარჯვებს, ერთა-
დერთი, რაც სარწმუნო დაგვრჩა, შედევრებია. ყველა ჯურის
ყალთაბანდისგან უნდა დავიცვათ ჩვენი საზოგადოება. ჩემთვის
ხელოვნების ნაწარმოებები წმიდათაწმიდაა, ავთენტიკურობა
ჩემი რელიგიაა... თქვენი ვან გოგი ნაყალბევია. ამ ტრაგიკოს
გენიოსს სიცოცხლეში საკმარისად უღალატეს – ჩვენ უნდა...
ჩვენ ვალდებულნი ვართ, სულ მცირე, სიკვდილის შემდეგ მისი
ნამუშევრები გაყალბებისგან დავიცვათ.
– ესაა თქვენი ბოლო სიტყვა?
– მაკვირვებს, რომ თქვენნაირ ღირსეულ ადამიანს შეუძლია
მთხოვოს, მსგავსი ოპერაციის თანამონაწილე გავხდე...
– სამასი ათასი დოლარი გადავიხადე, – თქვა ბარეტამ.
ს...-მ აგდებულად ჩაიქნია ხელი:
– ვიცი, ვიცი... განზრახ ააწევინეთ ფასი აუქციონზე, რადგან
გროშებად რომ გეყიდათ... მეტისმეტად საეჭვოდ გამოჩნდებო-
და.
– ყოველ შემთხვევაში, მას შემდეგ, რაც ის რამდენიმე დაწ-
ყევლილი სიტყვა წამოგცდათ, ადამიანები შეცბუნებულნი შეს-
ცქერიან ჩემს ტილოს... უნდა გესმოდეთ...
– მესმის, მაგრამ არ ვიწონებ, – უპასუხა ს...-მ, – ტილო დაწ-
ვით, ეს იქნება დიდებული ნაბიჯი, რომელიც არა მხოლოდ
თქვენს კოლექციას შეუნარჩუნებს პრესტიჟს, არამედ თქვენც,
როგორც ღირსეულ ადამიანს. და კიდევ ერთი რამ, საქმე თქვენ
კი არ გეხებათ, არამედ – ვან გოგს.
ბარეტას სახე გაუმკაცრდა. ს...-მ კარგად ნაცნობი გამომეტ-
ყველება დაინახა. სწორედ ის, ბაზრიდან გაძევებული მოწინააღ-
მდეგეების სახეებზე რომ ხედავდა ხოლმე. „მშვენიერია! ასე იძე-
ნენ მეგობრებს...“, – ირონულად გაიფიქრა ს...-მ. მაგრამ საქმე
ეხებოდა ერთ-ერთ იმ იშვიათ თემას, რომელიც ნამდვილად
გულთან მიჰქონდა და რისი დაცვის აუცილებლობისაც ღრმად
სწამდა – შედევრის ნამდვილობის დადასტურების აუცილებლო-
ბის. ვერ ხვდებოდა, არც არასოდეს დაუსვამს თავისთვის შეკით-
ხვა, რატომ ჰქონდა ასეთი უცნაური ნოსტალგია. შესაძლოა
ილუზიების არარსებობის გამო – იცოდა, ვერც ერთ ადამიანს
ვერ ენდობოდა, ყველაფერს უნდა უმადლოდეს საკუთარ უჩ-
ვეულო ფინანსურ წარმატებას, მოპოვებულ ძალაუფლებას,
ფულს. ცხოვრობდა მლიქვნელობით გარემოცული, რაც ჭორებს
აკავებდა, მაგრამ სრულად ვერ ახშობდა მათ მზაკვრულ ექოს –
„ელ გრეკოს ყველაზე ლამაზი კერძო კოლექცია აღარ აკმაყო-
ფილებს... ახლა რემბრანდტის გამოც უნდა ეჭიდაოს ამერიკის
მუზეუმებს. არც ისე ცუდია ფეხშიშველი ბიჭისთვის სმირნიდან
(სმირნა – იზმირის ძველი სახელწოდება), რომელიც დახლები-
დან წაპნიდა საქონელს და ნავსადგურში უხამსი საფოსტო ბარა-
თებით ვაჭრობდა... თავის თავში დარწმუნებულის იერი აქვს,
მაგრამ სინამდვილეში კომპლექსიანია. ეს რბოლა, შედევრების
ხელში ჩასაგდებად, მხოლოდ იმას ემსახურება, რომ თავისი
წარმოშობა დაივიწყოს“. ალბათ, სიმართლეს ამბობდნენ. უკვე
იმდენი ხანია, დაბნეული იყო – ისიც კი არ იცოდა, ინგლისურად
ფიქრობდა, თურქულად თუ ამერიკულად. ხელოვნების უდავოდ
ნამდვილი შედევრი მასში იმგვარივე მოწიწებას იწვევდა, რო-
გორსაც ზოგიერთების ამაღლებულ სულებში – აბსოლუტური
ღირებულებები. ჰქონდა ორი ციხესიმაგრე საფრანგეთში,
მდიდრული ბინები ნიუ-იორკსა და ლონდონში, დახვეწილი გე-
მოვნება, ყველაზე პირფერული ჯილდოები, ბრიტანული პას-
პორტი – და მაინც, საკმარისი იყო ერთგვარი წამღერების
მსგავსი აქცენტი, რომელიც შვიდ ენაზე დაუბრკოლებლად საუბ-
რისას გამოერეოდა; იერი, რომელსაც „ლევანტურს“ უწოდებენ
და რომელიც შეიძლება დავინახოთ საუკეთესო ქანდაკებებზე:
შუმერიდან დაწყებული ეგვიპტური ცივილიზაციით დამთავრე-
ბული, ასურეთიდან მოყოლებული ირანის კულტურის ჩათ-
ვლით, რომ მაშინვე ეჭვობდნენ, თითქოს ფარული სოციალური
არასრულფასოვნება სტანჯავდა, ვეღარ ბედავდნენ, „რასობრი-
ვი“ ეთქვათ. და ის ფაქტი, რომ ს..-ის სავაჭრო ფლოტი ისეთივე
მძლავრი იყო, როგორიც ძველი ბერძნებისა, ხოლო მისაღები
ოთახის კედლებზე ტიციანისა და ველასკესის ტილოები ემეზობ-
ლებოდა ერთადერთ ნამდვილ ვერმეერს, რომლის ავთენტიკუ-
რობა ვან მეეგერენის ნაყალბევთა შემდეგ გამოჩნდა, ერთმა-
ნეთში ჩურჩულებდნენ, რომ სულ მალე შინ დიდი ოსტატის ტი-
ლოს ქონა მეტიჩრობად ჩაითვლებოდა. ს...-მ კარგად იცოდა ამ,
უკვე წვერდაბლაგვებული, ისრების შესახებ, მის ზურგს უკან
რომ სტვენით მიმოქროდნენ, და აღიარების სავალდებულო ნიშ-
ნებად აღიქვამდა.
იგი შინ მეტისმეტად კარგ წვეულებებს მართავდა, ამიტომაც
მთელი პარიზის საზოგადოება უარს ვერ ეუბნებოდა სტუმრობა-
ზე და მაცნეებით უზრუნველყოფდა. ეს უკანასკნელები განსა-
კუთრებული თავგამოდებით ესწრაფოდნენ ს...-ის სიახლოვეს
ყოფნას, რათა შემდეგ მის ხარჯზე გაეტარებინათ არდადეგები
იახტაზე ან ანტიბის კონცხზე მდებარე მამულში. სრულებით გა-
საგებია, რომ სწორედ ისინი იყვნენ პირველები, რომლებიც
მოჩვენებით ფუფუნებას დასცინოდნენ, თუმცა თავად უარს არ
ამბობდნენ განცხრომაზე და როდესაც ჯერ კიდევ შემორჩენილი
სიმორცხვე ან, უბრალოდ, მოხერხებულობა ხელს უშლიდათ,
ღიად განეხორციელებინათ ფსიქოლოგიური რეაბილიტაციის
აღნიშნული ვარჯიშობანი, ვახშმად ორ მიწვევას შორის თავიან-
თი დისტანცირების წარმოსაჩენად, სიტყვებში აუცილებელი
რაოდენობით ირონიასაც გამოურევდნენ ხოლმე. თუმცა ს... მათ
მიპატიჟებას აგრძელებდა. არც ისეთი უგუნური იყო, მაცნეების
პირფერობის დაეჯერებინა, არც – საკუთარი თავმოყვარეობის,
თუმცა, ცოტა არ იყოს, სიამოვნებდა, ყველა თავს რომ დას-
ტრიალებდა, თითქოს მიზიდულობის ცენტრი ყოფილიყო. ამ
ადამიანებს „ჩემს ნაყალბევებს“ უწოდებდა და როდესაც სუფ-
რასთან მსხდომებს ხედავდა ან ვილის ფანჯრიდან უყურებდა,
როგორ სრიალებდნენ წყლის თხილამურებით, მათ განკარგუ-
ლებაში გადაცემული კატერის დახმარებით, ძლივს შესამჩნევად
იღიმებოდა; მერე, მადლიერების ნიშნად, თვალს შეავლებდა
თავისი კოლექციის რომელიმე იშვიათ ნიმუშს, რომლის ნამ-
დვილობას არაფერი ემუქრებოდა და საეჭვო არც არაფერი იყო.
ბარეტას ვან გოგის წინააღმდეგ წამოწყებულ კამპანიას პი-
რადი ბრაზის ნატამალი არ ასულდგმულებდა – ნეაპოლის პატა-
რა საბაყლოდან წამოსული და იტალიის უზარმაზარი საკვები
ტრესტის მმართველი, სიმართლე ითქვას, ს...-ს ესიმპათიურე-
ბოდა კიდეც. კარგად ესმოდა მისი წადილი, გორგონძოლასა21
და სალამის22 ლაქებიანი კედლები დიადი ოსტატების ტი-
ლოებით დაეფარა – იმ გერბებით, რომლებიც ჯერ კიდევ ალა-
მაზებდნენ ფულის ხარჯვას. მაგრამ ვან გოგი ნაყალბევი იყო.
ბარეტამ ეს თავადაც ჩინებულად იცოდა. და რაკი ჯიუტად ცდი-
ლობდა, მისი ნამდვილობა დაემტკიცებინა ექსპერტების დახმა-
რებით ან მათი დუმილის მოსყიდვით, პირდაპირ ძალადობაზე
გადადიოდა და იმსახურებდა კიდეც, რომ მისთვის ჭკუა ესწავ-
ლებინათ იმათ, ვისთვისაც თამაშის წესების დაცვა უმნიშვნე-
ლოვანესი იყო.
– მაგიდაზე მიდევს ფალკენჰაიმერის ჩატარებული ექსპერ-
ტიზის დასკვნა, – თქვა ს...-მ, – აქამდე არ ვიცოდი, როგორ გა-
მომეყენებინა, მაგრამ მას შემდეგ, რაც თქვენგან მოვისმინე...
ხვალვე გადავცემ გაზეთებს. ჩემო ძვირფასო მეგობარო, საკმა-
რისი არ არის ლამაზი ტილოების შეძენა შეგეძლოს: ფული ყვე-
ლას გვაქვს. ფულის გარდა საჭიროა თუნდაც უმცირესი პატივის-
ცემა გამოვიჩინოთ ნამდვილი შედევრების მიმართ, თუ მოწიწე-
ბის განცდა არა გვაქვს... სხვა თუ არაფერი, ისინი ხომ თაყვა-
ნისცემას იმსახურებენ.
21 გორგონძოლა – იტალიური ყველის სახეობა.

22 სალამი – იტალიური სანელებლებიანი ძეხვი.
ბარეტა მძიმედ წამოდგა სავარძლიდან. შუბლშეკრულს, ხე-
ლები მოემუშტა. ს... კმაყოფილი უმზერდა მისი სახის ულმო-
ბელ, მკვლელის გამომეტყველებას, რაც კაცს აახალგაზრდა-
ვებდა. ის დრო ახსენდებოდა, როდესაც კონკურენტისთვის თი-
თოეული საქმე ხელჩართული ბრძოლით უნდა გამოეგლიჯა –
ეს ის პერიოდი იყო, როდესაც კონკურენტები ჯერ კიდევ ჰყავდა.
– ამას არ დაგივიწყებთ, – ჩაიბურდღუნა იტალიელმა, – შე-
გიძლიათ, სიტყვაზე მენდოთ. ცხოვრების თითქმის ერთნაირი
გზა გავიარეთ. საკუთარ თავზე გამოცდით, რომ ნეაპოლის ქუ-
ჩებში არანაკლებად უნამუსო დარტყმებს ასწავლიან, ვიდრე
სმირნისაში.
კაბინეტიდან გარეთ გაქანდა. ს... არ ფიქრობდა, რომ იგი უვ-
ნებელი იყო, მაგრამ ვერ ხვდებოდა, რა სახის დარტყმით ემუქ-
რებოდა, თუნდაც ძალიან მდიდარი ადამიანი. სიგარას მოუკიდა
და გონებაში საოცარი სისწრაფით – როგორითაც ქონება დააგ-
როვა – მაინც გადაავლო თვალი თითოეულ საქმეს, რათა დარ-
წმუნებული ყოფილიყო, რომ ყველა ხვრელი ამოვსებული და
ჩინებულად დაცული ჰქონდა. ამერიკის საგადასახადო სამსა-
ხურთან პრობლემის მეგობრულად მოგვარებისა და პანამაში
თავისი მცურავი იმპერიის შტაბ-ბინის გადატანის შემდეგ ვეღა-
რავინ დაემუქრებოდა. და მაინც, ბარეტასთან საუბარმა
უსიამოვნო განცდა დაუტოვა. ისევ შეახსენა თავი საკუთარ არ-
სებაში ჩაბუდებულმა იდუმალი ხიფათის გრძნობამ. სიგარა სა-
ფერფლეში ჩატოვა, წამოდგა და ცისფერ სალონში ცოლთან გა-
ვიდა. რაღაც ყოველთვის უღრღნიდა სულსა და გულს, მაგრამ
როდესაც ალფეირას ხელს თავის ხელში მოიქცევდა ან ტუჩებით
მის თმას დაეკონებოდა, იმ გრძნობას განიცდიდა, რომელსაც
საუკეთესოდ გამოხატავდა სიტყვით „დარწმუნებულობა“ – აბ-
სოლუტური ნდობის ეს ერთადერთი წამი ეჭვს არასოდეს იწვევ-
და, მაშინაც კი, როცა ხარბად ეწაფებოდა.
– როგორც იქნა, მოხვედი, – უთხრა ქალმა.
კაცი მისი შუბლისკენ დაიხარა.
– ერთმა გაბრაზებულმა შემაყოვნა... როგორ ჩაიარა?
– დედამ, რასაკვირველია, მოდების სახლები მოგვატარა,
მაგრამ მამა გაჯიუტდა. ბოლოს ზღვაოსნობის მუზეუმში წავე-
დით. ძალიან მოსაწყენი იყო.
– ცოტათი უნდა მოიწყინო კიდეც, – უპასუხა ქმარმა, – ამის
გარეშე საგნები თავის გემოს კარგავენ.
ალფეირას მშობლები იტალიიდან შვილის სანახავად ჩამო-
ვიდნენ. სამი თვით უნდა დარჩენილიყვნენ. ს...-მ მტკიცედ გა-
დაწყვიტა და მერე თავაზიანად შესთავაზა სასტუმრო „რიცში“
აპარტამენტის დაქირავება.
თავის ახალგაზრდა ცოლს ორი წლის წინ რომში შეხვდა,
ლიბანის საელჩოში გამართულ მიღებაზე. ქალი ახალი ჩამოსუ-
ლი იყო სიცილიიდან, ოჯახური საგვარეულო მამულიდან, სადაც
გაიზარდა და პირველად გამოემგზავრა იქიდან დედის თანხლე-
ბით. მრავლისმნახველი საზოგადოება რამდენიმე კვირაში
ააფორიაქა. ის-ის იყო, თვრამეტი წელი შეუსრულდა. მის სილა-
მაზეს ეთქმოდა „იშვიათი“ – ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელო-
ბით. შეიძლება ითქვას, რომ იგი ბუნებამ შექმნა თავისი დიდე-
ბულების წარმოსაჩენად და ადამიანის ხელით შესრულებულის
დასამდაბლებლად. ჰქონდა შავი თმა, რომელიც თითქოს სი-
ნათლეს კი არ ირეკლავდა, არამედ თავად ანათებდა; შუბლის,
თვალებისა და ტუჩების ჰარმონიულობა ხელოვნებისთვის სასი-
ცოცხლო გამოწვევა იყო; ხოლო დახვეწილი ცხვირი, არც თავი-
სებურ ბუნებას და არც სიმტკიცეს რომ არ გამორიცხავდა, სახეს
სიმსუბუქეს ანიჭებდა და იცავდა იმ სიცივისგან, რომელიც მუ-
დამ თან ახლავს ზედმეტი სინატიფის ძიებას, რასაც, უდიადესი
შთაგონების წუთებში ან იდუმალი შემთხვევითობების წყალო-
ბით, მხოლოდ ბუნება ახერხებს, ხანაც თავიდან იცილებს ხოლ-
მე. შედევრი – ასე ფიქრობდა ყველა, ვისაც ალფეირა ენახა.
მიუხედავად გოგონას მიმართ არაერთხელ გამოთქმული
ქება-დიდების, ქათინაურის, ოხვრისა თუ აღფრთოვანების, იგი
ისევ თავმდაბალი და მორცხვი რჩებოდა, რაც, ალბათ, იმ მო-
ნასტრების მონაზვნების დამსახურება იყო, სადაც იზრდებოდა.
მუდამ შეწუხებული და გაოცებული რჩებოდა იმ საქებარი ჩურ-
ჩულის გაგონებაზე, ყოველ ფეხის ნაბიჯზე რომ ესმოდა. ყველა-
ზე თავშეკავებული მამაკაცების მზერაც კი უფრო დაჟინებული
ხდებოდა, რის გამოც გოგონა ფითრდებოდა, მათ ზურგს აქცევ-
და და ნაბიჯს უჩქარებდა. სახის გამომეტყველება ამხელდა სა-
კუთარ თავში დაურწმუნებლობას, აშკარად ემჩნეოდა მღელვა-
რება, რაც მოულოდნელი იყო ასეთი განებივრებული ბავშვის-
გან. უჩვეულო სანახავი იყო მომხიბლავი არსება, რომელსაც
საკუთარი სილამაზის დაფასება არ შეეძლო.
ს... ალფეირაზე ოცდაორი წლით იყო უფროსი, მაგრამ გოგო-
ნას დედასაც და მამასაც – რომლებიც იმ ჰერცოგების რიცხვი-
დან იყვნენ, მრავლად რომ არიან იტალიის სამხრეთში და რო-
მელთა ვერცხლგადაცლილ გერბებზე თხების მიერ გაწიწკნილი
ლატიფუნდიის23 ნაკუწებიღაა შემორჩენილი – ასეთი ასაკობრი-
ვი სხვაობა ნორმალურად მიაჩნდათ. პირიქით, ქალიშვილის
ზღვარგადასული სიმორცხვე და საკუთარ თავში დაურწმუნებ-
ლობა – რაც ვერ გამოასწორა ვერც შექებამ და ვერც აღფრთო-
ვანებულმა მზერამ – გამოცდილ და ძლიერ მამაკაცთან კავში-
რის სასარგებლოდ მეტყველებდა. ამ თვალსაზრისით, ს...-ს რე-
პუტაციას არაფერი დაეწუნებოდა. თავად ალფეირა მის არშიყს
აშკარა სიამოვნებით და თვალში საცემი მადლიერებით იღებდა.
23 ლატიფუნდია – მსხვილი კერძო ადგილ-მამული.
ნიშნობა არ ყოფილა, გაცნობიდან სამ კვირაში იქორწინეს. არა-
ვინ ელოდა, რომ ს... ასე სწრაფად „დადინჯდებოდა“; რომ ეს „ა-
ვანტიურისტი“, თუმცა არავინ იცის, რატომ შეარქვეს აღნიშნუ-
ლი მეტსახელი; მსოფლიოს ყველა ბირჟასთან დასაკავშირებ-
ლად მუდმივად ტელეფონზე ჩამოკიდებული „მეკობრე“ ხელის
ერთი აქნევით მზრუნველი და ყურადღებიანი ქმარი გახდებოდა,
მთელ თავის დროს ახალგაზრდა ცოლს დაუთმობდა და არა –
საქმეებს ან კოლექციებს. ს... მართლაც შეყვარებული იყო,
გულწრფელად და გულის სიღრმემდე. ის ადამიანები კი, რომ-
ლებიც იჩემებდნენ, რომ ს...-ს კარგად იცნობდნენ და მასთან მე-
გობრობდნენ, თუმცა ძირითადად აკრიტიკებდნენ, ხმებს ავრცე-
ლებდნენ, თითქოს მხოლოდ სიყვარული არ იყო იმის მიზეზი,
რის გამოც დაქორწინებულ ს...-ის სახიდან გამარჯვებულის
იერი არ შორდებოდა და ხელოვნების მოყვარულის გულში, ალ-
ბათ, სხვა სიხარულსაც დაესადგურებინა – მის მფლობელობაში
არსებულ ველასკესისა და ელ გრეკოს ყველა ტილოზე უფრო
დახვეწილი და ძვირფასი შედევრი წაართვა სხვებს.
წყვილი პარიზში დასახლდა, მარეს უბანში, იმ შენობაში, სა-
დაც ადრე ესპანეთის საელჩო იყო. ექვსი თვის განმავლობაში
ს... არ გაჰკარებია საქმეს, მეგობრებს, ტილოებს. მისი გემები
კვლავ სერავდნენ ოკეანეებს და მსოფლიოს ოთხივე კუთხიდან
საქმიანი წარმომადგენლები მოხსენებებს უგზავნიდნენ ყველა-
ფერზე, რაც მოიძიეს სამომავლო დიდი აუქციონების შესახებ,
თუმცა მისი გულის ყოველი კუნჭული ალფეირას ეკუთვნოდა.
ბედნიერებამ ს...-ის თვალში მსოფლიო შორეულ და უინტერესო
თანამგზავრად აქცია.
– შეფიქრიანებული ჩანხარ.
– ვარ კიდევაც. ძალზე უსიამოვნოა, იმ ადამიანს, შენთვის
რომ არაფერი დაუშავებია, ყველაზე სუსტ წერტილში დაარტყა.
ეს უთავმოყვარეობაა... და მაინც, ასე მოვიქცევი.
ს...-მ ოდნავ აუწია ხმას და, როგორც ყოველი მღელვარები-
სას, წამღერების მსგავსი აქცენტი უფრო საგრძნობი გაუხდა.
– პრინციპის საკითხია, ჩემო ძვირფასო. ცდილობენ, მი-
ლიონების მეშვეობით მდუმარე შეთქმულება მოაწყონ ნაყალბე-
ვი ტილოს თაობაზე და თუ ამას წინ არ აღვუდექით, სულ მალე
აღარავინ იზრუნებს ნამდვილი ყალბისგან გაარჩიოს და ყველა-
ზე გამორჩეულ კოლექციებსაც კი ჩალის ფასი დაედება...
ხელით უნებურად მიუთითა ბუხრის თავზე ჩამოკიდებული
კაიროს პეიზაჟი, რომელიც ბელინის ეკუთვნოდა. ახალგაზრდა
ქალი შეწუხებული ჩანდა. თვალები დახარა და სახეზე უხერხუ-
ლობის თუ სევდის გამომხატველი ჩრდილი გადაეფინა. ქმარს
მკლავზე მორცხვად დაადო ხელი.
– ძალიან დაუნდობელი ნუ იქნები...
– ზოგჯერ ეს საჭიროა.
ერთი თვე გავიდა მას შემდეგ, რაც წამყვან გაზეთებში გამოქ-
ვეყნებულმა ექსპერტების ჯგუფის წერილმა, ფალკენჰაიმერის
ხელმძღვანელობით, საბოლოოდ დაუსვა წერტილი კამათს „უც-
ნობი ვან გოგის“ გარშემო და ერთ დილით ს...-მ ჟურნალ--
გაზეთებს შორის აღმოაჩინა კონვერტი, შიგ ფოტო იდო, ზედ
არავითარი ახსნა-განმარტება არ ეწერა. დაუდევრად შეავლო
თვალი. სურათზე გამოსახული იყო გოგონას სახე, რომელსაც
ერთი დეტალი გამოარჩევდა – უშნო ცხვირი, მტაცებელი ფრინ-
ველის ნისკარტის მსგავსი. ფოტო ქაღალდების ურნაში ჩააგდო
და მაშინვე დაივიწყა. მეორე დღეს კვლავ გამოუგზავნეს იგივე
სურათი, მერე მომდევნო კვირაშიც. მდივნის მოტანილ ფოსტაში
ისევ და ისევ საზარელცხვირიანი გოგონას ფოტოს პოულობდა
და დასცქეროდა. ერთხელაც კონვერტში ფოტოსთან ერთად
მანქანაზე დაბეჭდილი განმარტება იდო. მხოლოდ ეს ეწერა:
„თქვენი კოლექციის შედევრი ნაყალბევია“. ს...-მ მხრები აიჩე-
ჩა. ვერ ხვდებოდა, რატომ უნდა დაინტერესებულიყო ამ გრო-
ტესკული ფოტოთი და რა კავშირი ჰქონდა მის კოლექციასთან.
ის იყო, გადაგდება დააპირა, რომ უეცრად ეჭვმა გაჰკენწლა –
თვალები, ტუჩების მოხაზულობა და სახის ოვალი ოდნავ
მოაგონებდა ალფეირას. სასაცილო იყო, არავითარი რეალური
მსგავსება არ არსებობდა, მხოლოდ შორეული, ნათესაური.
კონვერტი შეამოწმა, იტალიიდან იყო გამოგზავნილი. გაახსენ-
და, რომ მის ცოლს სიცილიაში უთვალავი ნათესავი ჰყავდა, რო-
მელთაც მრავალი წლის განმავლობაში არჩენდა. გადაწყვიტა,
ფოტოს შესახებ ცოლისთვის ეთქვა, ჯიბეში ჩაიდო და გადაავიწ-
ყდა. საღამოს, ვახშმობისას, რომელიც სიდედრ-სიმამრისთვის
გამართა – მეორე დღეს მიემგზავრებოდნენ – გაახსენდა ბუნ-
დოვანი მსგავსება. ფოტო ჯიბიდან ამოიღო და ცოლს გაუწოდა.
– დახედე, ჩემო ძვირფასო. ეს ამ დილით მოტანილ ფოსტაში
იყო. ძნელი წარმოსადგენია ამაზე უფრო უბადრუკი წამონაზარ-
დი ცხვირზე...
ალფეირას სახეზე მიტკლისფერი დაედო. ტუჩები აუკანკალ-
და, თვალები ცრემლებით აევსო. შესაბრალისად გადახედა მა-
მამისს. ჰერცოგი, რომელიც თევზს უტევდა, კინაღამ დაიხრჩო.
ლოყები გაებერა და აუღაჟღაჟდა. თვალები ბუდეში ვეღარ
ეტეოდა. გულდასმით შეღებილი მისი სქელი და შავი ულვაში –
რომელიც მავან კარაბინერს უფრო შეეფერებოდა, ვიდრე სიცი-
ლიის ორი მეფის ნამდვილ შთამომავალს – აეჯაგრა, თითქოს
შესატევად მოემზადა. გაბრაზებულმა გაურკვეველი ბგერები
ამოუშვა, ხელსახოცი ტუჩებთან მიიტანა და ისეთი შეწუხებული
სახე მიიღო, რომ მეტრდოტელი მისკენ თანაგრძნობით დაიხა-
რა. ჰერცოგინია, რომელმაც წამის წინ თავისი აზრი გამოთქვა
ოპერაში კალასის უკანასკნელი წარმოდგენის შესახებ, პირდა-
ღებული დარჩა, ჩანგალი ჰაერში გაუშეშდა; წითური თმის ზვი-
ნის ქვეშ მდებარე, ზედმეტად გაპუდრული სახე უმეტყველო გა-
უხდა, ქონის ნაკეცებიღა შერჩა. გაკვირვებულმა ს...-მ შენიშნა,
რომ სიდედრის ცხვირი, მართალია, ფოტოზე გამოსახულივით
გროტესკული არ იყო, მაგრამ მას რაღაცით ძალიან ჰგავდა –
სიგრძით უფრო მოკლე, იმავე მიმართულებით იზრდებოდა.
უნებურად აღმოჩენილი ეს მსგავსება გონებაში აღიბეჭდა და
თავის ცოლზე გადაიტანა მზერა. არა, საბედნიეროდ მის გა-
საოცარ ნაკვთებს დედის სახესთან საერთო არაფერი ჰქონდა.
დანა-ჩანგალი დადო, დაიხარა და ალფეირას ხელზე ხელი მოჰ-
კიდა.
– რა ხდება, ჩემო ძვირფასო?
– კინაღამ დავიხრჩვი, აი რა ხდება, – ზარ-ზეიმით წარმოთ-
ქვა ჰერცოგმა, – თევზის მირთმევისას სათანადო სიფრთხილის
დაცვა ყოველთვის აუცილებელია. მაპატიე, შვილო, რომ ასე
აგაღელვე...
– ადამიანი, რომელსაც თქვენნაირი მდგომარეობა აქვს, ამ
ყველაფერზე მაღლა უნდა იდგეს, – გადაჭრით განაცხადა ჰერ-
ცოგინიამ. ს... ვერ მიხვდა, თევზის ფხაზე ამბობდა, თუ მანამდე
დაწყებულ საუბარს აგრძელებდა, რომლის თემასაც რატომღაც
ვერ იხსენებდა, – თქვენი შურთ და უსაფუძვლო ჭორებს ყურად-
ღება არ უნდა მიაქციოთ... არც ერთი სიტყვა სიმართლე არ
არის!
– დედა, გთხოვ, – ძლივს ამოთქვა ალფეირამ.
ჰერცოგმა ისე დაიღრინა, სუფთა სისხლის ბულდოგს შეშურ-
დებოდა. მაგიდის გარშემო მეტრდოტელი და ორი ლაქია
აუღელვებელი სახეებით მიმოდიოდნენ, თუმცა მათი ცნობის-
მოყვარეობა ადვილი შესამჩნევი იყო. ს...-მ შენიშნა, რომ ფო-
ტოსთვის აღარ დაუხედავს მის ცოლს, არც – სიდედრ-სიმამრს.
მეტიც, სუფრაზე დადებულს, თვალს არიდებდნენ. ალფიერა გა-
შეშებული იჯდა. ხელსახოცი გადააგდო და ისე ეტყობოდა, წამო-
სახტომად და გასაქცევად მზად იყო. ქმარს გაფართოებული
თვალებით უმზერდა, რომელშიც უსიტყვო ვედრება იკითხებო-
და. როდესაც კაცმა მისი ხელი თავისაში მოაქცია და ოდნავ
მოუჭირა, ქალი აქვითინდა. ს...-მ მოსამსახურეებს ანიშნა, ოთა-
ხიდან გასულიყვნენ. წამოდგა, ცოლს მიუახლოვდა და მისკენ
დაიხარა.
– ჩემო ძვირფასო, ვერ ვხვდები, ეს სასაცილო ფოტო რა-
ტომ...
სიტყვა „სასაცილოს“ გაგონებაზე ალფეირას გააცია. ს... შე-
აშფოთა უაღრესად ლამაზ სახეზე დანახულმა ხაფანგში გამომ-
წყვდეული მხეცის გამომეტყველებამ. როდესაც ჩახუტება სცა-
და, ქალი ხელიდან გაუსხლტა და გაიქცა.
– ბუნებრივია, რომ თქვენი მდგომარეობის ადამიანს მტრები
ჰყავს, – თქვა ჰერცოგმა, – მეც კი...
– ორნი ერთად ბედნიერები ხართ, მხოლოდ ამას აქვს მნიშ-
ვნელობა, – განაგრძო მისმა ცოლმა.
– ალფეირა ყოველთვის მეტისმეტად მგრძნობიარე იყო, –
კვლავ წამოიწყო ჰერცოგმა, – ხვალ აღარაფერი ემახსოვრება...
– უნდა აპატიოთ, ისეთი ახალგაზრდაა...
ს...-მ სუფრა მიატოვა და სურდა, ცოლის გვერდით ყოფილი-
ყო, მაგრამ საძინებლის კარი ჩაკეტილი დახვდა, იქიდან ქალის
ქვითინი ისმოდა. ყოველ დაკაკუნებაზე ქვითინი უფრო ძლიერ-
დებოდა. ამაოდ ევედრებოდა ცოლს, კარი გაეღო, ბოლოს კაბი-
ნეტს მიაშურა. სრულებით დაავიწყდა ფოტო და იმაზე ფიქრობ-
და, რამ ჩააგდო ალფეირა ასეთ მდგომარეობაში. თითქოს რა-
ღაც გაურკვეველი და დამაბნეველი შფოთი დაეუფლა. დაახ-
ლოებით თხუთმეტი წუთი გაატარა ასე, მერე ტელეფონმა დარე-
კა. მდივანმა აცნობა, რომ სენიორ ბარეტას მასთან საუბარი
სურდა.
– უთხარით, შინ არ ვარ.
– მაგრამ დაჟინებით ითხოვს თქვენთან საუბარს. ამბობს, ძა-
ლიან მნიშვნელოვანიაო. რაღაც ფოტოს ეხება.
– მომეცით ყურმილი.
ბარეტა თითქოს გულისხმიერად ესაუბრებოდა, მაგრამ ს...-ს
შეეძლო, თანამოსაუბრის ინტონაციის წყალობით, უმალ ამოეც-
ნო მისი განწყობა და ახლა ზიზღით აღსავსე დაცინვას არჩევდა.
– რა გნებავთ?
– ფოტო მიიღეთ, ჩემო ძვირფასო მეგობარო?
– რომელი ფოტო?
– თქვენი ცოლის, ეშმაკმა დასწყევლოს! მის ხელში ჩასაგდე-
ბად გვარიანად გავწვალდი. ოჯახმა სათანადო ზომები მიიღო.
ოპერაციამდე არავის აძლევდნენ თავიანთი ქალიშვილისთვის
ფოტოს გადაღების უფლებას. ის, რაც გამოგიგზავნეთ, პალერ-
მოს მონასტრის მონაზვნებმა გადაიღეს. ჯგუფური ფოტოა, სპე-
ციალურად გავადიდებინე... უბრალოდ, გაწეული სამსახურის
სანაცვლოდ მომიხერხეს. როდესაც თექვსმეტი წლის იყო, მისი
ცხვირი მთლიანად გადააკეთა მილანელმა ქირურგმა. ხომ ხე-
დავთ, არა მხოლოდ ჩემი ვან გოგია ნაყალბევი, არამედ თქვენი
კოლექციის შედევრიც. ამის დამადასტურებელი საბუთი ხელთ
გაქვთ.
გადახარხარების ხმა გაისმა; მერე ტკაცანი – ბარეტამ ყურმი-
ლი დაკიდა.
ს... ერთხანს გაუნძრევლად იჯდა საწერ მაგიდასთან. Kurlik!
– დიდი ხნის წინანდელი ჟარგონული სიტყვა სმირნის ქუჩები-
დან, რომლითაც თურქი და სომეხი ვაჭრები მოიხსენიებდნენ
იმას, ვინც თავის გაცურების საშუალებას აძლევდა, ვინც მიამი-
ტი, მიმნდობი, გულუბრყვილო იყო და ამიტომაც იმსახურებდა,
მოეტყუებინათ – მთელი თავისი დამცინავი აქცენტით გაისმა კა-
ბინეტში. Kurlik! ჯიბეგაფხეკილი სიცილიელების წყვილმა გააცუ-
რა და იმ ადამიანებს შორის, მის მეგობრებად რომ მოჰქონდათ
თავი, ერთიც არ აღმოჩნდა, ვინც თაღლითობის შესახებ აცნო-
ბებდა. ალბათ, ზურგს უკან დასცინოდნენ, როცა ხედავდნენ,
როგორი აღფრთოვანებული იყო ნაყალბევით, ადამიანი, რო-
მელსაც არასოდეს ეშლებოდა ყალბი ქმნილება ნამდვილ შე-
დევრში და ავთენტიკურობის საკითხთან დაკავშირებით დათმო-
ბაზე არასოდეს მიდიოდა... „თქვენი კოლექციის შედევრიც ნა-
ყალბევია“... მის წინ ეკიდა „ტოლედოს ჯვარცმის“ ესკიზი და ერ-
თი წამით ნახატმა გააღიზიანა – უკიდურესად ფერმკრთალმა
ყვითელმა და მსუყე მწვანემ. შემდეგ გამოსახულება დაიბინდა,
გაქრა და სულ მარტო დატოვა სიძულვილით აღსავსე, მტრულ
სამყაროში, რომელსაც სინამდვილეში ის არასოდეს მიუღია და
მასში ხედავდა მხოლოდ მეტიჩარას, რომელიც უნდა გამოიყენო
და მის გამო თავი არ აიტკიო. ალფეირა! ერთადერთი ადამიანი,
რომელსაც სრულად ენდობოდა, მთელი თავისი ცხოვრების
განმავლობაში, მხოლოდ მისი მხარდაჭერის იმედი ჰქონდა...
გაღლეტილი თაღლითების თანამზრახველი და მათ ხელში ინ-
სტრუმენტი გახდა, თავისი ნამდვილი სახე დაუმალა და ნაზი ინ-
ტიმურობის ორი წლის განმავლობაში საიდუმლო სიჩუმე არა-
სოდეს დაურღვევია, აღიარების წყალობის ღირსიც კი არ გახა-
და... თავის ხელში აყვანა, ყველა სახის დაცინვის არად ჩაგდება
სცადა: უკვე დრო იყო, ბოლოს და ბოლოს, დაევიწყებინა თავისი
იდუმალი ჭრილობები, თავიდან მოეშორებინა ყველაფერი, რა-
საც ითმენდა პატარა ფეხსაცმელების მწმენდავი, რომელიც ქუ-
ჩებში მათხოვრობდა, მაღაზიების ვიტრინების ქვეშ ეძინა და ვი-
სი დამცირება და შეურაცხყოფაც ყველას შეეძლო... სუსტი
ხმაური მოესმა, თვალები გაახილა. ზღურბლზე ალფეირა იდგა.
წამოდგა. ქცევის წესები, ეტიკეტი ზედმიწევნით შეისწავლა; კარ-
გად იცნობდა ადამიანური ბუნების სუსტ მხარეებს და მათი პა-
ტიება შეეძლო. წამოდგა და სცადა, სახეზე მოერგო მოწყალე
ირონიის ნიღაბი, ასე კარგად რომ შეეთვისებინა, კვლავ მაღა-
ლი საზოგადოების შემწყნარებელ წევრად მოეჩვენებინა თავი,
რასაც აქამდეც იოლად ახერხებდა, მაგრამ როდესაც გაღიმება
სცადა, სახე მოექცა. ამაოდ დაატანა თავს ძალა, გულგრილი
იერი მიეღო, მაგრამ ტუჩები აუკანკალდა:
– რატომ არ მითხარი?
– ჩემი მშობლები...
თავისდა გასაკვირად, სადღაც შორიდან მოესმა თავისივე
მჭახე ხმა, ისტერიკის ზღვარზე რომ ყვიროდა:
– თქვენი მშობლები უსინდისო ადამიანები არიან...
ქალს ცალი ხელი კარის სახელურზე ედო, კაბინეტში შეს-
ვლას ვერ ბედავდა, მთელი სხეულით მისკენ შებრუნებულს სა-
ხეზე გულისმომკვლელი ვედრება ეწერა. სურდა, ცოლისკენ წა-
სულიყო, ხელები მოეხვია, ეთქვა, რომ... კარგად ხვდებოდა,
დიდსულოვნება და სულგრძელობა უნდა გამოეჩინა, საკუთარი
თავის სიყვარულით გამოწვეული ჭრილობები უმნიშვნელო იყო
ქვითინით აკანკალებული მხრების, ასეთი მწუხარების პირის-
პირ. და, რასაკვირველია, ყველაფერს აპატიებდა ალფეირას,
მაგრამ მის წინ ალფეირა არ იდგა. ვიღაც სხვა, უცხო იყო, რო-
მელსაც არც კი იცნობდა, ნაყალბევის შემქმნელის მოხერხებუ-
ლობამ სამუდამოდ დამალა. ამ მომაჯადოებელ სახეზე რაღაც
ძალა უნებურად უბიძგებდა აღედგინა ის საზარელი, მტაცებელი
ფრინველის ნისკარტი, უზარმაზარი და გაუმაძღარი ნესტოებით.
გამახვილებული მზერით ათვალიერებდა ნაკვთებს, იმ დეტა-
ლის, იმ კვალის ამოცნობას ცდილობდა, რომელიც ნაყალბევზე
მიანიშნებდა, ყალბისმქნელის ხელით დატოვებულ დამღაზე
მიუთითებდა... მის გულში რაღაც მძიმე, ულმობელი შეტოკდა.
ალფეირამ სახეზე ხელები აიფარა.
– ოჰ, ძალიან გთხოვ, ასე ნუ მიყურებ...
– დამშვიდდი. ალბათ, თავადაც კარგად გესმის, ასეთ პირო-
ბებში...
ს...-ს გაუჭირდა განქორწინება. თავდაპირველად მითითე-
ბულმა მიზეზმა გაზეთებში ნამდვილი სენსაცია, ხოლო სასამარ-
თლოში სკანდალი გამოიწვია: ნაყალბევი და ნაყალბევის გამო-
ყენება. პირველი ინსტანციის სასამართლომ მისი საქმის გან-
ხილვაზე უარი თქვა და მხოლოდ ალფეირას ოჯახთან საიდუმ-
ლო შეთანხმების შემდეგ – თანხის ზუსტი ოდენობა არასოდეს
გაცხადებულა – ავთენტიკურობის მიმართ ს...-ის დაუოკებელი
წყურვილი დაკმაყოფილდა. დღეს იგი კარჩაკეტილი ცხოვრობს,
მთელ დროს თავის კოლექციას ახმარს, რომელიც მუდმივად იზ-
რდება. ბაზელის აუქციონზე ეს-ესაა რაფაელის „ცისფერი მადო-
ნა“ შეიძინა.
ბუნების მხიარულება
თოვდა. ქარი სახეში აყრიდა ფიფქებს. შეწებებული წამწამე-

ბის გახელა ჭირდა. ექიმმა ძლივს მიაგნო დახურულ ფურგონს.
ცირკი გზის გასაგრძელებლად ემზადებოდა. წარმოდგენა ჯერ
კიდევ არ დასრულებულიყო, თუმცა ცირკის მოედნის მუშები და
კაზაკინებიანი მხედრები უკვე ქვემოთ ეწეოდნენ უზარმაზარი
კარვის თოკებს, რომლის შიგნიდან ტაში და ორკესტრის უკანას-
კნელი აკორდები ისმოდა. ეკვილიბრისტს მხრებზე პალტო მო-
ესხა და თოვლჭყაპიან გუბეებს შორის მიიკვლევდა გზას.
„ფოლკსვაგენის“ საჭესთან მჯდარი ჯამბაზი ხელოვნურ ცხვირსა
და პარიკს იშორებდა. ხელში გაშლილქოლგიანი მომთვინიერე-
ბელი, რომელსაც დიდი ზომის, წითელი უნიფორმა ეცვა, აქეთ--
იქით აწყდებოდა ყვირილით „ცეზარ! ცეზარ!“ – ექიმს რატომ-
ღაც უცნაური შთაბეჭდილება შეექმნა, რომ სიბნელეში ლომები-
დან ერთ-ერთი დაკარგა. ფურგონი განაპირას, ხის ქვეშ იდგა.
კარზე სავიზიტო ბარათი მიეკრათ: „იგნაც მალერი, დრამის მსა-
ხიობი“. ექიმმა სამი საფეხური აიარა და დააკაკუნა.
– შემოდით! – გაისმა ჩახლეჩილი ხმა.
ექიმმა კარი შეაღო. ფურგონი კომფორტულად იყო მოწყობი-
ლი. იდგა დივანი, სავარძელი, მაგიდა ზედ ყვავილებიანი ლარ-
ნაკითა და აკვარიუმი ორი წითელი თევზით; ეკიდა ანტიკური
ეპოქის სცენებით დამშვენებული, ჟუიში დამზადებული ფარდე-
ბი. სასთუმალთან ლამპა ენთო და დივანზე ბალიშებში ჩაფლუ-
ლი მამაკაცი იწვა. ალისფერი პიჟამა, საშინაო ხალათი და ყვი-
თელი ფაჩუჩები ეცვა; კბილებს შორის დიდი სიგარა ჰქონდა
გაჩრილი. ლილიპუტი იყო. ფერმკრთალი, ნაოჭებიანი და უასა-
კო სახე ჰქონდა, ერთდროულად თოჯინისა და ხნიერის ნაკვთე-
ბით. ლილიპუტმა ექიმის მისალმების ნიშნად თავი ოდნავ გადა-
ხარა, ჩამქრალი სიგარა გაღეჭა და წინ გაიხედა ერთგვარი ბრა-
ზიანი და მოხიბლული ყურადღებით. ექიმმა მზერა გააყოლა და
დიდი ძალისხმევა დასჭირდა, რომ გაოცება არ შეემჩნია, თავი-
სი პროფესიისთვის დამახასიათებელი მშვიდი და სერიოზული
იერი შეენარჩუნებინა. ანთებულ ღუმელთან, იატაკზე, უცნაური
არსება იჯდა, ზურგით ფურგონის კედელს მიჰყუდებოდა – კა-
რიატიდის24 მსგავსად, თავით თითქოს ფურგონის ჭერი ეჭირა.
გიგანტი იყო. ექიმის შეფასებით, სულ მცირე, ორი მეტრი იქნე-
ბოდა ბარძაყებიდან თმის ძირებამდე – კაშკაშა წითური თმა
ჰქონდა. ხოლო ფეხებზე, რომლებიც, ორად მოკეცილი, მისი ნი-
კაპის სიმაღლემდე აღწევდა, უმჯობესი იყო, არ ეფიქრა. გიგანტს
იისფერი, აბრეშუმის ლაცკანებიანი ფრაკი ეცვა. იისფერივე ცი-
ლინდრი ფეხებთან ედო. მას აღფრთოვანებული მაყურებლის
თვალში გიგანტის გამაოგნებელი სიმაღლისთვის კიდევ უფრო
უნდა გაესვა ხაზი. ყელზე შალის ყელსახვევი ეხვია, ცხენის ნა-
ლის მსგავსი მოყვანილობის პირი ყურიდან ყურამდე კვეთდა
სახეს. პიეროს25 სევდიანი წარბების ქვეშ მოჩანდა დიდი, ალერ-
სიანი თვალები და უჩვეულოდ გრძელი წამწამები. ცხვირთან მა-
ლიმალ ფრთხილად მიჰქონდა ცხვირსახოცი, აშკარად გვა-
რიანად იყო გაციებული. ხმამაღლა დააცემინა, უნებურად შეხტა
და თავი ჭერს აარტყა, რამაც დივანზე გაწოლილი ლილიპუტი
უკიდურესად ააღელვა.
24კარიატიდი (ბერძ. „არტემიდას ქურუმი ქალები“) – შენობის

კოჭების საყრდენი კოლონა, რომელიც არის ქალის სკულპტუ-
რული გამოსახულება.
25პიერო – მე-17-მე-18 საუკუნეების ფრანგული თეატრის კომი-
კური პერსონაჟი.
– ყურადღებით იყავი, შე უბედურო! – იყვირა მან, – გამაკოტ-
რებ! მართალია, დაზღვეული ხარ, მაგრამ თუ კიდევ ასე გაუფ-
რთხილებლად მოიქცევი, აღარაფერს გადაიხდიან!
მერე ექიმს მიუბრუნდა.
– ეს გიგანტები მეტისმეტად სუსტები არიან, როგორც ჟირა-
ფები. განსაკუთრებით კი ამას არაფრად უვარგა ჯანმრთელობა.
მინდა გასინჯოთ, ექიმო. მეშინია, ფილტვების ანთება არ ჰქონ-
დეს.
ლილიპუტმა ცხვირი მოიხოცა.
– გაციება გადამდო. ეს ბედკრული ყოველ საღამოს წყალსა-
დინარ მილებზე ამძვრალ კატებს ეთამაშება ხოლმე და თუ გა-
ვითვალისწინებთ, როგორი ამინდია... ამგვარი ურჩხულები ცო-
ტანი არიან, შემცვლელის პოვნა თითქმის შეუძლებელია. ექი-
მო, მეც გამსინჯეთ. რაღაც რიგზე ვერ არის, არა, ვერ არის...
– კარგი, – თქვა ექიმმა, – თქვენით დავიწყოთ, იმიტომ, რომ
უკვე წევხართ...
– ნება მომეცით, ჯერ გაგეცნოთ, – თქვა ავადმყოფმა, –
თქვენ სამსახურში მიგულეთ იგნაც მალერი, დრამის მსახიობი.
ვერ ვხდები, რა დამემართა. რამდენიმე დღეა, მთელი ჩემი ორ-
განიზმი თითქოს მოიშალა. აღარ შემიძლია... არა, სიმართლეს
გეუბნებით, ნამდვილად აღარ შემიძლია...
– ყველაფერს მივხედავთ, – მშვიდად უთხრა ექიმმა.
პაციენტს მოუსმინა და თან დაასკვნა, რომ თავიდან ფეხებამ-
დე ოთხმოცი ან ოთხმოცდახუთი სანტიმეტრი უნდა ყოფილიყო
– თუ ამას არ ჩავთვლით, შესაშური ჯანმრთელობითა და სრუ-
ლიად ნორმალური აღნაგობით გამოირჩეოდა. ცოტათი იყო გა-
ციებული, გრიპსაც კი ვერ დაარქმევდი. ექიმი წნევას უზომავდა
– რაც ასევე ნორმალური ჰქონდა – როდესაც გიგანტმა რამდენ-
ჯერმე ამოიოხრა, მერე ძლიერი იტალიური აქცენტით, საწყა-
ლობელი ხმით თქვა:
– თუ შეიძლება, იგნაც, ცოტა ხნით გავალ, ფეხებს გავმარ-
თავ...
– გიკრძალავთ! – წამოიყვირა გაცეცხლებულმა ლილიპუტ-
მა, – ქვეყნის ფულს ვიხდი თქვენში. ჯერ მარტო დაზღვევამ ლა-
მისაა გამაკოტროს, შენახვის ხარჯებზე აღარაფერს ვამბობ.
– ძალიან მადლიერი ვარ ყველაფრისთვის, რასაც ჩემთვის
აკეთებთ, – ოდნავ აუკანკალდა ხმა გიგანტს.
– ჰოდა, თუ ასეა, წყნარად იჯექი, იმის ნაცვლად, რომეობა-
ნას თამაშობდე იმ არსებასთან... ოჰ! კარგი, კარგი, ყველაფერი
ვიცი. მთელი ცირკი მხოლოდ ამაზე ჭორაობს. ამ არსებებს, –
ექიმს მიუბრუნდა ლილიპუტი, – განსაკუთრებული მოვლა სჭირ-
დებათ. ორი ასეთი უკვე დავკარგე. ბოლო ჩემს ცოლთან ერთად
გაიქცა. არ მკითხოთ, ერთად რის გაკეთება შეუძლიათ, გველ-
ხოკერებივით გარყვნილები არიან... ახლა საკუთარი ნომრით
გამოდიან შვეიცარიაში, „კნის“ ცირკში. ეს სკანდალური კონკუ-
რენციაა, თანაც საზოგადოებაში მიღებული ქცევის წესებისთვის
ნამდვილი სილის გარტყმაა, იმდენად გულისამრევი ნომერი
აქვთ...
– რა ჩემი ბრალია, – დანანებით წარმოთქვა გიგანტმა, –
ჩემს წინამორბედს არც კი ვიცნობდი...
– ყველანი თაღლითები ხართ, – გამოაცხადა ჰერ მალერმა,
– შექანებულები... ჩემი ცოლი, ექიმო, ზუსტად ოთხმოცდახუთი
სანტიმეტრი იყო სიმაღლით; ჰოდა თავადაც ხვდებით... ადა-
მიანები გულს მირევენ, ექიმო, დასანახად მძულს. ძალიან მაინ-
ტერესებს, რა სიამოვნებას პოულობენ, როდესაც ასე გამოჭენე-
ბულ ლილიპუტსა და გიგანტს უყურებენ. მაგრამ არა, სწორედ
ეს უნდათ. ამაზე მეტად არაფერი ართობთ. თანაც, საარსებო
ფული ხომ უნდა იშოვო. შედეგი: იძულებული ვარ ყველგან თან
წავიყოლო ეს აყლაყუდა. იმის გაფიქრებაზეც კი მაკანკალებს,
რომ შეიძლება რამე დაემართოს, ჩემი ნომერი ჩაიშლება და
გავღატაკდები. სულ მცირე პროფესიული სინდისი მაინც რომ
გააჩნდეთ... მაგრამ არა, ასე ჰგონიათ, ყველაფრის უფლება
აქვთ. ამას შეხედეთ, იცით, რატომაა გაციებული? იცით, რატომ
უნდა ამ თოვლში გარეთ გასვლა, რამაც შეიძლება გამაკოტ-
როს?
– ძალიან გთხოვთ, იგნაც, – ამოიკვნესა გიგანტმა.
– შეყვარებულია! როგორი სასაცილოც უნდა იყოს, შეყვარე-
ბულია! აჰ! აჰ! აჰ! აბა რა გეგონა, ჩემო საბრალო მეგობარო?
იცი, რას გავხარ? ურჩხულზე უფრო საშინელება – სასაცილო
ხარ! ადამიანური არაფერი გცხია.
– მიყვარს, – თქვა გიგანტმა.
– გაიგონეთ, ექიმო? ხომ გაიგონეთ? აღიარებს. ჩემგან წას-
ვლა უნდა, ესაა სიმართლე. იმ ყველაფრის შემდეგ, რაც მის-
თვის გავაკეთე – მეგობრობაზე აღარაფერს ვამბობ, ვერავის
დააძალებ, შენთან იმეგობროს...
– ძალიან გაფასებთ, როგორც მეგობარს, იგნაც, სიმართლეს
გეუბნებით, – მისი დარწმუნება სცადა გიგანტმა.
– სრულებით არ გთხოვ. მხოლოდ ის მინდა, რამე სისულელე
არ ჩაიდინო. ნუთუ გჯერა, რომ ლამაზი თვალებისთვის უყვარ-
ხარ? შენი ხელში ჩაგდება უნდა, სულ ესაა. მამამისმა მოიფიქ-
რა: მას შემდეგ, რაც მახრჩობელა ბოა მოუკვდათ, მათი ნომერი
აღარაფრად ვარგა. ბოა შენ უნდა ჩაანაცვლო და მამამ –
სინდის-ნამუსის არმქონე ლოთმა – შვილი მოგიგდო, რომ მათ
შეუერთდე და ადგილი დაიკავო განსწავლულ დათვსა და ველო-
სიპედისტ მაიმუნს შორის. აი, საბრალო გონებასუსტო, რატომ
ცდილობს შენს მოხიბვლას. მაგრამ მაგათ სასამართლოებში
სიარულით სულს ამოვაძრობ, გავაკოტრებ. მე ხომ სათანადოდ
შედგენილი ხელშეკრულება მაქვს, თავს არ დავაჩაგვრინებ.
ადამიანები მძულს, ექიმო, საბოლოოდ დავრწმუნდი. ყველა სა-
ზარელია. საზარელი, ჰო, სწორედ ესაა შესაფერისი სიტყვა. თა-
ნაც, თუ ჩემი აზრი გაინტერესებთ, ისინი ჯერ არც არსებობენ. მა-
თი გამოგონებაა საჭირო. ადამიანები, ექიმო, აჰ! აჰ! არ გამაცი-
ნოთ. ძალიან მინდა, ჩემი თვალით ვნახო. ალბათ, ერთ დღესაც
ეს მოხდება, მედიცინის განვითარების წყალობით, ამჟამად კი
ვუყურებ უფორმო არსებებს. დიახ, ექიმო, ასეა: უფორმოებს,
მორალური და ინტელექტუალური თვალსაზრისით, სხვა სიტ-
ყვას ვერ ვპოულობ. უნდა მოუსმინოთ, როგორ ხარხარებენ,
როცა ჩემი პარტნიორი ხელში ამიყვანს და პირში საწოვარას ჩა-
მიდებს – ვულგარულები არიან, ექიმო, პირუტყვები და ულმობ-
ლები, ვერავინ ვერასოდეს გადამარწმუნებს. რას იტყვით, რა
მჭირს?
– ჩინებული ჯანმრთელობა გაქვთ, – უპასუხა ექიმმა.
– ჰო მაგრამ, რაღაც მაინც ვერ არის რიგზე, ასე არაა? ჩემ-
თვის ცხადია.
– უბრალოდ, გაცივდით, ეგ არაფერი, – შეიშმუშნა ექიმი.
ჰერ მალერმა ამოიოხრა:
– ჩემი მშობლებიც ასე იყვნენ, ბებია-ბაბუებიც. მემკვიდ-
რეობის ამბავია. რამე ახალი თუ არის ამ სფეროში, ექიმო, სა-
მეცნიერო თვალსაზრისით ვიგულისხმე? შეიძლება თუ არა
რაიმეს გადანერგვა ან რამე მსგავსი? ამბობენ, შინაგანი სეკრე-
ციის ჯირკვლების ბრალიაო.
– სეკრეციის ჯირკვლებია მთავარი! – დამრიგებლური ტო-
ნით წარმოთქვა გიგანტმა.
– შენ რა გესმის? – იყვირა ლილიპუტმა, – ცხოვრებაში ერთი
წიგნიც არ წაგიკითხავს. სრულიად გაუნათლებელი ხარ. რაც
უფრო მაღალია, მით უფრო სულელია. მოშორდი მაგ ღუმელს,
ბედკრულო! ხომ იცი, ტემპერატურის ცვლილებას ცუდად იტან!
მისი სისხლის მიმოქცევა ნამდვილი თავის ტკივილია ჩემთვის,
ექიმო. როგორც ვატყობ, გული მეტისმეტად ნელა უცემს, უმცი-
რესი ძალისხმევაც კი მაშინვე ღლის და არც ეს კლიმატი მოქმე-
დებს კარგად. პირველი გიგანტი, რომელიც დავიქირავე –
იუგოსლავიელი იყო, ჩერნოგორიაში მივაგენი ომამდე – ყოვე-
ლი სექსუალური აქტის შემდეგ გული მისდიოდა, ქალების ამბა-
ვი კი მოგეხსენებათ... ცნობისმოყვარეობა! ყველაფერს ისიც
ემატება, რომ ცუდი კანონებია; მათ ნორმალურ ადამიანებად
მიიჩნევენ, აქედან გამომდინარე, ყველა უფლებით სარგებლო-
ბენ. აი ეს, მაგალითად, თუ უცებ მოინდომებს, რომ ჩემგან წავი-
დეს...
– კარგად იცით, რომ სრულებით არ მაქვს ასეთი განზრახვა,
– შეეწინააღმდეგა გიგანტიც, – ყველაფრისთვის მადლიერი
ვარ, რაც ჩემთვის გააკეთეთ.
– ჩემი ინტერესები მადარდებს, ესაა და ეს. თუ გგონიათ, მი-
სი შემცვლელის პოვნა ადვილია...
– არც კი ვიცი, უთქვენოდ რა მეშველებოდა, – განაცხადა გი-
განტმა, – ვიდრე შეგხვდებოდით, არარაობა ვიყავი. თქვენ შეც-
ვალეთ ჩემი ცხოვრება. თქვენ მაჩვენეთ მსოფლიო...
– გასინჯეთ, ექიმო. ყოველ საღამოს მცირედით უწევს ხოლმე
სიცხე. მისი კუჭის მოქმედება მაფიქრებს, განავალი უფეროა.
ყოველ ათ წუთში შარდავს. რაღაც რიგზე არ არის. უჩვეულოდ
მგრძნობიარეა. რასაკვირველია, დავაზღვიე, მაგრამ ვაღიარებ,
მივეჩვიე. კარგა ხანია, ერთად ვართ. არ დაგიმალავთ, შიშისგან
ავად გავხდი. წარმოიდგინეთ, ექიმო, რომ მოკვდა – ჩემი ნომე-
რი ხომ განადგურდება! და ადამიანური თვალსაზრისითაც, ვალ-
დებული ვარ, მასზე ვიზრუნო. მის მდგომარეობაში... ოჰ! ამ ბუ-
ნებას რას გაუგებ!
– ძალიან ამაღელვა ყველაფერმა, რაც ახლა ბრძანეთ, – წა-
მოიძახა აღელვებულმა გიგანტმა, – შეგიძლიათ მენდოთ. ამ
დარტყმას გავუძლებ, ჯერ ხომ მხოლოდ ოცდასამი წლის ვარ.
საერთოდ, გიგანტები ოცდაათ წლამდე ცხოვრობენ, ზოგიერთი

ცოტათი მეტსაც. სიმაღლესა და ცხოვრების პირობებს გააჩნია.
გპირდებით, ძალ-ღონეს არ დავიშურებ.
– თუ ასეა, დაწყნარდი. თავი დაანებე რომეოს როლის მორ-
გებას.
ექიმი ცოტათი უხერხულად გრძნობდა თავს. უეცრად ისეთი
შთაბეჭდილება შეექმნა, რომ თავად იყო ან მეტისმეტად დიდი,
ან მეტისმეტად პატარა, და რომ ადამიანად ყოფნის ფაქტიც კი
რატომღაც ანომალიას წარმოადგენდა. გიგანტი ყურადღებით
გასინჯა: ძლიერი გაციება აწუხებდა, სხვა არაფერი.
– ძლიერი გაციება, – თქვა მან, – სხვა არაფერი.
ჰერ მალერმა პირიდან სიგარა გამოიღო და გადაიხარხარა.
– აჰ! აჰ! აჰ! ძლიერი გაციება და სხვა არაფერი! გესმით, სე-
ბასტიან? აი, სულ ეს არის ჩვენი ავადმყოფობის მიზეზი, გაციება!
სხვა დანარჩენი რიგზეა! აჰ! აჰ! აჰ!
გიგანტმაც გაიცინა. ფურგონი შეზანზარდა.
ექიმი სტეთოსკოპს ჩანთაში ინახავდა.
– მაინც მინდა, რენტგენი გადაუღონ, – განაცხადა ჰერ მა-
ლერმა, როდესაც ცოტათი დამშვიდდა, – იქნებ რამე აღმოაჩი-
ნონ. თქვენი აზრით, ფილტვებში არაფერია? ეგენი ძალიან მალე
ფუჭდებიან. ის წინა იუგოსლაველი რომ მყავდა, ოცი წლისა
მოკვდა უკანალზე ამოსული ჩვეულებრივი ფურუნკულით. ჭო-
რები დადის, ჩემს ცოლთან ერთად გაპარულ ნაძირალას –
სხვათა შორის, ფრანგია – ჭლექი სჭირს. მადლიერი დაგრჩე-
ბით, თუ უფრო ყურადღებით გასინჯავთ. ნებისმიერი რამ შეიძ-
ლება წამოსტკივდეს. ყოველ შემთხვევაში, ერთი რამ ნამდვი-
ლად საბედისწეროდ მოქმედებს მათზე: როცა შეყვარებულები
არიან. გრძნობებისგან იხოცებიან, ამ სიტყვის ნამდვილი მნიშ-
ვნელობით. ეს ცნობილია, ხომ ასეა, ექიმო? ამასაც უთხარით.
– გარწმუნებთ, იგნაც, იმ პატარა გოგონას მიმართ მხოლოდ
უწმინდესი გრძნობები მაქვს.
– აჰ! აჰ! აჰ! ყველანი ერთმანეთს ჰგავხართ. შენი წინამორბე-
დიც იმავეს ამბობდა, როცა ჩემს ცოლზე ლაპარაკობდა. ერთად
გაიქცნენ, ახლა კი ჭლექითაა ავად. ჩემი ცოლი არ მოუტაცებია,
ესეც უნდა აღინიშნოს. თანაც, ძალიან მაინტერესებს, როგორ
ახერხებენ. ჩემი ცოლი სიმაღლით ოთხმოცდახუთ სანტიმეტრს
ძლივს აღწევს და ის გაიძვერა კიდევ ლამის სამი მეტრია. ყავარ-
ჯნების გარეშე სიარულიც კი არ შეეძლო. რას არ გავიღებდი,
ოღონდ დამენახა, როგორ გამოსდით – უბრალო პროფესიული
ცნობისმოყვარეობაა, მეტი არაფერი, გეფიცებით...
კარი გაიღო და ფურგონში თორმეტი წლის გოგონა შემოვი-
და. ბერეტი ეხურა და ძალიან ქერა კულულები პალტოს აწეულ
საყელოზე ეყარა. კარი მიხურა, პირქუშად გადახედა ლილი-
პუტს, რომელიც მაშინვე საწოლზე წამოჯდა. გოგონამ ზურგი შე-
აქცია და გიგანტს მიუახლოვდა. ამ უკანასკნელმა დაირცხვინა,
სახე აუღაჟღაჟდა და ოფლმა დაასხა. ჰერ მალერმა გულხელი
დაიკრიფა, სიგარა მოკბიჩა და გესლიანად ჩაიცინა.
– ესეც ასე! – იყვირა ლილიპუტმა, – თავი ისე იგრძენით,
როგორც საკუთარ სახლში!
გოგონას მისთვის ყურადღება არ მიუქცევია. გიგანტს სახეზე
შეხედა. მან გაიღიმა და ეს იყო ისეთი მორცხვი, ბავშვური ღიმი-
ლი, რომ ექიმს გული მოეწურა.
– არ მოხვედი, სებასტიან, თუმცა შემპირდი, – თქვა გოგო-
ნამ.
– მისი სიკვდილი უნდა! – წამოიყვირა ლილიპუტმა.
– ცოტათი გაციებული ვარ, მადმუაზელ ევა, – ჩაიჩურჩულა
გიგანტმა.
– გუშინ საღამოს, ორი საათი ხელიხელჩაკიდებულები იდ-
გნენ მთვარის შუქზე! – ისევ იყვირა ჰერ მალერმა, – მთელი
ცირკი მარტო ამათზე ჭორაობს! ამას პალტოც კი არ ეცვა. ეს
გოგო გამაკოტრებს!
– მატყლის შალი მივეცი, – თქვა გოგონამ, – თანაც, არ
ციოდა.
– ძალიანაც კარგად ვიცი ამ ინტრიგების მიზანი რა არის, –
წამოიძახა ჰერ მალერმა, – მათ უკან მამაშენი დგას! ბოა აღარ
გყავთ, სწავლული ძაღლები აღარ გაკმაყოფილებთ, ამიტომაც
გიგანტის დამატება გინდათ. სრულებით არ მინდა, ვინმემ მომ-
ტაცოს. ყველა ხელშეკრულება წესრიგში მაქვს. პოლიციას შე-
ვატყობინებ. იცოდეთ, სასამართლომდე მივა საქმე!
– სებასტიანს უფლება აქვს, ის გააკეთოს, რაც მოესურვება,
– თქვა გოგონამ, – ხომ ასეა, სებასტიან?
– მართალს ამბობთ, მადმუაზელ ევა, სრული უფლება მაქვს,
როგორც მინდა, ისე მოვიქცე.
გოგონამ გიგანტს მეოცნებე ცისფერი თვალები შეანათა.
– ლამაზი ხარ, სებასტიან, – თქვა სერიოზულად, – შენ იცი,
რომ მიყვარხარ.
გიგანტმა გაიღიმა და წამწამები დახარა. გოგონამ თავისი პა-
წაწინა ხელი უზარმაზარ ტორზე დაადო.
– შეხედეთ! – დაიღრიალა ჰერ მალერმა, – სულ დაკარგეს
მორიდება! წასაქეზებლად მოდის! რა აუტანელი სამყაროა, ექი-
მო, რა აუტანელი! რამე მოიმოქმედეთ, აუხსენით, რომ ეს გოგო
მოკლავს!
– სებასტიანს არ ეშინია, – თქვა გოგონამ, – თქვენ კი უფლე-
ბა არ გაქვთ, ისე მოექცეთ, როგორც ნივთს.
– მაგისთვის მხოლოდ ვიტამინებზე დღეში ორმოცდაათ მარ-
კას ვხარჯავ, – იყვირა ჰერ მალერმა, – მისი შენახვის სახსრები
არ გაქვთ, დამიჯერეთ. იცით, დღის განმავლობაში რამდენს
ჭამს? ხუთ კილო ხორცს, ეს მხოლოდ ცილა, სხვაზე რომ არაფე-
რი ვთქვათ!
– ადამიანი მხოლოდ პურით არ ცოცხლობს, – უეცრად გამო-
აცხადა სებასტიანმა.
– ექიმო, აუხსენით ამ როსკიპს, რომ მოცემული არსება ემო-
ციებს ცუდად იტანს, ამიტომ თავი დაანებოს.
– მაპატიეთ, მაგრამ ეს ჩემი უფლებამოსილების ფარგლებს
სცილდება, – მოიბოდიშა ექიმმა.
– ვიცი, – თქვა ჰერ მალერმა, – ამიტომაც ვეტერინარებსაც
გავასინჯე. განსაკუთრებული მოვლა ესაჭიროება. თუ ჩემგან წა-
ვიდა, თხუთმეტ დღესაც ვერ იცოცხლებს.
– სრულებით არ ვაპირებ თქვენგან წასვლას, იგნაც, – თქვა
სებასტიანმა, – მაგრამ არც ის შეგიძლიათ, მეგობრების მონახუ-
ლება ამიკრძალოთ.
– დროა გაიგოთ, ჰერ მალერ, – ჩაურთო გოგონამ, – სებას-
ტიანი ადამიანია.
– ადამიანი! – წამოიძახა ჰერ მალერმა, – გესმით, ექიმო? მე
რა, ადამიანი არ ვარ?! ექიმო...
– მაპატიეთ, მაგრამ უკვე ჩემი წასვლის დროა. რეცეპტს გა-
მოგიწერთ.
გოგონა მოხიბლული შესცქეროდა გიგანტის სახეს. სებასტი-
ანმა თვალები დახარა. მისი დაუსრულებლად გრძელი სახე, წინ
წამოწეული ნიკაპითა და პიეროსთვის შესაფერისი წარბებით,
ბედნიერებას ასხივებდა. ექიმმა უნებურად თვალი გააპარა გო-
გონას ხელისკენ, რომელიც ფაქიზი ბორკილივით მოჩანდა გი-
განტის ხელისგულზე. სებასტიანი მორცხვად უსვამდა თითს იის-
ფერი ცილინდრის პირს.
– ჩემთან ერთად უნდა წამოხვიდე, – თქვა გოგონამ, – მამას
შენთან სალაპარაკო აქვს.
– სიამოვნებით წამოვალ, – უპასუხა გიგანტმა.
წინ გადაიხარა, მართლაც ორად მოიკეცა, ხელი გაიშვირა და
კარის სახელურს დაადო. ჰერ მალერი დაზაფრული შესცქერო-
და.

– გიკრძალავ! – იყვირა ლილიპუტმა, – ფილტვების ანთებას
აიკიდებ! ცხვირს თუ გარეთ გაყოფ, ჩემს თავზე პასუხს აღარ ვა-
გებ!
– ის ხომ ტირანია, – თქვა გოგონამ, – ყურს ნუ უგდებ, სებას-
ტიან. უფლება გაქვს, ისე იცხოვრო, როგორც ყველამ.
– როგორც ყველამ! – დანანებით წამოიძახა ჰერ მალერმა
და თვალები ცისკენ აღაპყრო.
გიგანტი ფურგონიდან გასვლას ლამობდა. უკვე მოახერხა
ცალი ფეხის გარეთ გადგმა და ახლა ცდილობდა მეორეც მიეყო-
ლებინა, ოღონდ ისე, რომ არაფერს წამოსდებოდა. უკან გოგო-
ნა მიჰყვებოდა, ხელში მისი ცილინდრი ეჭირა. ვიდრე ფურგონი-
დან გავიდოდა, პატარამ გამარჯვებულის იერით გადახედა ლი-
ლიპუტს.
– მშვიდად იყავით, მე მოვუვლი. მამამ მეგობრული სალამი
გადმოგცათ.
გოგონა გავიდა და ფურგონის კარი დახურა.
– ეს უსამართლობაა, აღმაშფოთებელია! – აყვირდა ჰერ მა-
ლერი, – არის წუთები, როდესაც ადამიანად ყოფნა მრცხვენია...
ექიმმა მცირე დოზით ასპირინი გამოწერა.

კეთილშობილება და სიდიადე
– ყველა შესანსლეს! – განმარტა ადრიანმა.

სახურავზე მოკალათებულები ქვემოთ გადაშლილ სოფელს
გასცქერიან და ამაოდ ცდილობენ მთელი ღამის განმავლობაში
მამლის დაყივლებას ან ძაღლის ყეფას მოჰკრან ყური.
– ძაღლები? – დაიწრიპინა პანაიტმა, – შენი აზრით, ყველა
ძაღლი შეჭამეს?
ხარხარი ისმის, ლამის დორბლებს აფრქვევენ, ღამის მდუმა-
რება ირღვევა.
– ხმა ჩაიწყვიტეთ! – იღრინება კოპფი.
სამივე რუმინელი მაშინვე ჩუმდება. მოხუცებული მიშელ
კრისტიანუ მოუთმენლობისგან მუშტებს კრავს; თითქოს ბუნაგი-
დან გამოსული ნანადირევი იყოს, ისე იკვეთება სიბნელეში ფე-
დორის სახლი. მოსალოდნელი ბრძოლის გამო, რომელიც უნდა
გადაიტანოს, მთელ ტანში სიცივე გასჯდომია. გერმანელების
მხარეს იმიტომ გადავიდა, რომ პირადი ანგარიში აქვს გასასწო-
რებელი – მეზობელმა ფედორმა მისი ქალიშვილი დააორსულა.
„სამწუხაროა ეს ყველაფერი“, – ფიქრობს კოპფი, – „სამწუხა-
რო! ვიღაც უტვინოების და ველურების გვერდით უნდა მოკვდე.
თუმცა... მთავარი მიზანია და არა ისინი, მის მიღწევას რომ ემსა-
ხურებიან!“
ნერვიულად მოირგო მონოკლი დაღლილ თვალზე: „ტემპი...
პეწი!“ ჩექმები საგულდაგულოდ აქვს გაპრიალებული, ღილები
და ქამრის ბალთა ღამის სიბნელეში ლაპლაპებს, საუკეთესო
სამოსი აცვია, გამოსასვლელი – ის, რომლითაც სიკვდილს ეგე-

ბებიან. ოღონდ, რა იქნება, მოერიოს ტუჩების უნებურ კანკალს,
ენის ბორძიკს და ყოველ წუთში შარდვის დაუოკებელ სურ-
ვილს... მაგრამ ეს ყველაფერი მხოლოდ წვრილმანია. აღმაფრე-
ნას გრძნობს, ყველაფრისთვის მზადაა, შეუძლია თავისი მისია
შეასრულოს. რამდენიმე წუთში ფიურერის რისხვა ფერფლად
აქცევს სოფელ პლევცის. ლამაზი სოფელია, სუბარქტიკულ ტყე-
ში ჩაკარგული, ერთი შეხედვით მშვიდობიანი და უწყინარი...
ფიჭვები სასიამოვნო სურნელს აფრქვევენ და ალერსიანად ჩურ-
ჩულებენ, გარშემო სიმწვანეში თვალს ახარებს სახლების წითე-
ლი დარაბები; მათ სახურავებზე ამოჭრილი სამერცხლურების
უმეტესობას კი გულის ფორმა აქვს. მაგრამ იერმა შეცდომაში
არ უნდა შეგიყვანოს. ეს სოფელი ფარისეველია, მოღალატე,
რომელიც სინამდვილეში თავის პარტიას თამაშობს, სოფლად
გაჩვენებს თავს. განა მისი მცხოვრებლები არ აჯანყდნენ რუსუ-
ლი არმიის ქვემეხების პირველივე ზალპზე? განა მათ არ გაბე-
დეს ადგილობრივი შუცშტაფელის26 დანაყოფს თავს დასხმოდ-
ნენ და ნახირივით გაერეკათ? განა მათი გაუფრთხილებლობა
იქამდე არ მივიდა, რომ ხელში ჩაიგდეს ნავთობის ჭაბურღილე-
ბი მაშინ, როდესაც საიმედო ხალხი მათთვის ცეცხლის წაკიდე-
ბას აპირებდა, მტერს ხელში რომ არ ჩავარდნოდა? მაგრამ იმ
დაწყევლილ ჭაბურღილებს დიდხანს ვერ შეინარჩუნებენ. რამ-
დენიმე წუთში, კოპფის ბრძანებით, მოსახლეობის ჯანსაღი ნაწი-
ლი, გაოგნებისგან გონს მოსული – ბურგომისტრი და ნავთობის
გადამმუშავებელი საწარმოს დირექტორი, ადგილობრივი პატ-
რიოტული გაზეთის – „წინ“ – მფლობელი, პოლიციის კომისარი,
ასევე ციხიდან საგანგებოდ გამოშვებული რამდენიმე სანდო
26შუცშტაფელი – „დამცავი რაზმი“ (გერმანულად შცჰუტზსტაფ-

ფელ ანუ შშ) ნაცისტური პარტიის შიგნით არსებული პარამილი-
ტარისტული ორგანიზაცია იყო.

ელემენტი – მოქმედებაზე გადავა. ცოტანი არიან, მაგრამ კარ-
გად შეიარაღებულები. მიზანიც მარტივი აქვთ. ჭაბურღილებს
ცეცხლი უნდა წაუკიდონ. მერე გაიქცნენ. პანაიტი კოპფისკენ
თავის მრგვალ და გამოშტერებულ სახეს ატრიალებს. დაღებუ-
ლი პირი ნერწყვით აქვს სავსე და კბილ-ღრძილი მოუჩანს.
„დორბლიანი მთვარე“, ზიზღით ასკვნის კოპფი.
– წავედით? – წკმუტუნებს პანაიტი.
დინამიტი გამბედაობას მატებს. ის მისი ბედნიერი მეტოქის,
მარია კრისტიანუს საყვარლის, ფედორისთვისაა განკუთვნილი.
პანაიტს კი ისე უნდა ამ ბედკრულ მარიას დაეუფლოს! მაგრამ
რაც უნდა უხვად ყაროს დორბლი, ქალი იმდენივე ყურადღებას
უთმობს, რამდენსაც გზად შემხვედრ ლოკოკინას.
– ჯერ არ არის დრო! – მკაცრად ამბობს კოპფი.
სახურავიდან ოდნავ წინ იხრება. მთის ფერდობზე შეფენილი
პაწაწინა სოფელი, დარაჯების მსგავსად აღმართული ჭაბურღი-
ლებით, ნელ-ნელა იკვეთება, რაც უფრო თეთრდება მთვარის
სინათლე და ვარსკვლავები ინავლებიან. მეზობელი სახურავი-
დან ვიღაცის სილუეტი ხელებს იქნევს: იქ მალესკუა, ნავთობის
გადამმუშავებელი საწარმო „სოპროსოს“27 უფროსი. სამი თუ
ოთხი სახურავის იქით კოპფი ვერ ხედავს, თუმცა იცის, სხვებიც
არიან. „შეიძლება დღეს დავიხოცოთ“. მაგრამ მისი სიცოცხლე
ფიურერს ეკუთვნის. ამ სამი რუმინელი პირუტყვის, მდაბალი
რასის ნაგვის, სიცოცხლე კი ანგარიშში ჩასათვლელი არც არის.
ის ისეთივე იაფია, როგორც დაუსახლებელი ქვეყნის ხელუხლე-
ბელი მიწები.
– ახლა კი ისწავლის ჭკუას, გოგოებს რომ არ უნდა აეკიდოს!
– ჩაიბურდღუნა ადრიანმა და გადააფურთხა.
27 სრული სახელია „სოციალური პროგრესის საზოგადოება“.

– ჰო, ჭკუას ისწავლის! – ამოიკვნესა პანაიტმა.
დორბლების ფრქვევით ატირდა. მისი ცრემლებიც კი საზიზ-
ღარი, თითქოს დორბლიანია. მოხუცებული მიშელ კრისტიანუ
ხმას არ იღებს. იმით კმაყოფილდება, რომ გაუპარსავი ლოყით
უფრო ღონივრად ეყრდნობა თოფის კონდახს – ასაკმა სიბრძნე
და თავშეკავება მოიტანა. „აი, ესენი, თავიანთი ბინძური ანგარი-
შების გასასწორებლად მზად არიან“, – გაიფიქრა კოპფმა, – „ნა-
ბიჭვრების გულში ჩადებული ყველა წყენის დასაკმაყოფილებ-
ლად“... მკაცრი სახე აქვს, ოფლის წვეთები შუბლს უსველებს,
კრიჭაშეკრული, დაჭიმული სხეულით, მონოკლით აცქერდება
მიდამოს. „და როცა იმაზე ვფიქრობ, რომ ამ ბრმა ველურების
დიდების უკვდავსაყოფად ძეგლებს ააგებენ და მათ სახელების
ჩვენი გვარ-სახელის გვერდით ამოკვეთენ...“
საათს დასცქერის.
– ა... ა... ათი რომ დ... დ... დააკლდება! – ამცნობს დანარჩე-
ნებს.

II
– თუ ასე გააგრძელა ღრიალი, ფედორს გააღვიძებს! – ამ-

ბობს ადრიანი.
ბოლო რამდენიმე წუთია, სახურავზე მარიას ღრიალი ესმით.
სახლში ჩაკეტეს, ფედორთან რომ არ გაქცეულიყო. უზარმაზარ-
მუცლიანი ქალი სამზარეულოშია და ღრიალებს. უეჭველია, საყ-
ვარლის გაფრთხილება სურს.
– მე დავაწყნარებ, – გადაწყვეტს ადრიანი.
– არა, არა! – დორბლებს ყრის პანაიტი, – მე ვიზამ.
სახურავზე მიხოხავს და ასაწევ კარამდე აღწევს. მძიმედ და
მტკივნეულად ვარდება სამზარეულოში. ფეხზე დგება და მარიას
თვალებგაფართოებული შესცქერის. მარია ზღურბლთან ჩაცუც-
ქულა, ხელი მუცელზე აქვს შემოხვეული, თითქოს კალათი
იყოს, რომლითაც სარეცხი მიაქვს ხოლმე გასარეცხად.
– არ მიეკარო! – ყვირის ქალი, – ხელი თუ დააკარე, ფედო-
რი მოგკლავს!
კრისტიანუს მოხუცებული დედაც ღრიალს იწყებს. მისთვის
უჩვეულო არ არის, რომ ქმარი ცოლს სცემს, მამა ქალიშვილს
ან ძმა დას... ასეთია ოჯახის წესი. მაგრამ უცხოსგან დარტყმას
არ მოითმენს... ღრიალებს.
– ხმა ჩაიწყვიტეთ! – ბრძანებს პანაიტი.
აღელვებული იშვერს ხელებს მარიას ქვედაბოლოსკენ. მაგ-
რამ მარია ხელიდან უსხლტება, თითქოს ფრთები გამოება. პა-
ნაიტი ძალიან გაკვირვებულია. ბოლოს კუთხეში ქალის მოხელ-
თებას ახერხებს და, დორბლიანი, ქვედაკაბაში აფათურებს ხე-
ლებს. უეცრად ზურგში წიხლი ხვდება და აღრიალებული ბრუნ-
დება.
– თავი დაანებე! – მკაცრად ეუბნება ადრიანი.
– მეგობარი ვარ, – დორბლი სდის პანაიტს, – მეგობარს ასე
არ ექცევიან!
გულდამძიმებული ისევ სახურავზე ადის. სამზარეულოში
დარჩენილი ადრიანი მეთოდურად ურტყამს. თავის დაზე გაბრა-
ზებული არ არის. და უყვარს. პატარას უმიზნებს. ფედორის დაწ-
ყევლილ ნაბიჭვარს... როდესაც, ბოლოს და ბოლოს, სახურავზე
ბრუნდება, მარია ისე ძალიან აღარ ყვირის, თუმცა არც ჩუმადაა.
– მე დავაწყნარებ, – მშვიდად ამბობს მოხუცებული კრის-
ტიანუ – ასაკმა სიბრძნე და სიდინჯე მოიტანა. ასაწევი კარით ჩა-
დის, ცოცხს იღებს და ურტყამს. მარია ღრიალებს. მოხუცებული
დედა კრისტიანუ ჩუმადაა: ასეთი რამ ჩვეულებრივი ამბავია. ძმა
დას სცემს, ან მამა ქალიშვილს... ეს ხომ ოჯახია! მაგრამ ქმარს
შიშით უყურებს. ბებერი ღონივრად ურტყამს, მას კი სხვა ცოცხი
არა აქვს. ტყაპ, ტყაპ, ტყაპ... ტკაც! ცოცხი ტყდება. ბებერი კაცი
იფურთხება და ისევ სახურავზე ადის. პანაიტი დადორბლილი,
მეტისმეტად აღელვებული ხვდება.
– მეც მინდა ერთი-ორჯერ წამოვარტყა! – ემუდარება ბებერს,
– რაც უნდა იყოს, მე ხომ მისი საქმრო ვარ!
მოხუცებული სილით უმასპინძლდება. პანაიტი იცრემლება.
– მ... მ... მოემზადეთ! – ბრძანებას გასცემს კოპფი.
ჩრდილები გაიქცნენ. მთვარემ ცის ფერი მიიღო. უეცრად მა-
მალი აყივლდა, ძაღლმა დაიყეფა.
– ყ...ყ... ყურადღება!
მქრქალ განთიადში ძაღლის ღავღავს აყურადებს... სულ ერ-
თი წამით თვალწინ გაიელვებს ფიურერის სილუეტი, მისი ბოლო
გამოსვლისას ბერლინის სპორტის სასახლეში... „ახალი სამყა-
როს პიონერებს ჩვენი პატივი და სალამი!“ საათის ციფერბლატ-
ზე წამებს გიჟური რბოლა აქვთ გამართული... გული ამოვარ-
დნაზე აქვს... „კეთილშობილებისა და სიდიადის გზით, მუდამ

უფრო შორს, მუდამ უფრო მაღლა! Sieg Heil!“28 ეს ფიურერის
ხმა ისმის თუ მქრქალ განთიადში ძაღლი იღრინება? გაუგებარი-
ა... „მონოკლი“. აკანკალებულ ხელს თავის გარშემო აფათუ-
რებს... ბოლო მზერას ავლებს მეზობელ სახურავებზე ამოზ-
რდილ შავ სილუეტებს. „წ... წ... წარმატებას გისურვებთ, მ... მ...
მეგობრებო! წ... წ... წარმატებას ან ლ... ლ... ლამაზ სიკვდილს!“
– წ... წ... წავედით!
იარაღს იღებს...
– მეგობარს ასე არ ექცევიან! – დორბლებს ყრის პანაიტი.
აფეთქების ხმა იქაურობას აყრუებს, ხოლო დარტყმის ტალ-
ღა განურჩევლად მიყრი-მოყრის სახურავზე მყოფებს.
– ღმერთო, კეთილო ღმერთო! – ღრიალებს პანაიტი, –
ღმერთო, კეთილო ღმერთო!
სოფლის მეორე ბოლოში აფეთქებები ერთმანეთს ცვლის:
წესრიგის მეგობრები – მოსახლეობის ჯანსაღი ნაწილი – ამოქ-
მედდნენ. ძალადაკარგული პანაიტი საკვამურს შემოხვევია, გა-
უნძრევლად დგას მოკუზული, ენა გადმოუგდია და ტირის.
– აქ მოდი, ი... ი... იდიოტო! – უყვირის კოპფი.
– თავი დამანებეთ, – წკავწკავებს პანაიტი.
თვალები ლამის შუბლზე აუვიდეს. უხვად იდორბლება, გეგო-
ნება მთვრალია. კოპფი უკანალში წიხლს ჰკრავს. ახლა იმის
დრო არ არის, ეს დეგენერატი დორბლით სავსე ბუშტივით
ჩაიჩუტოს. საქმისთვის საჭიროა.
28Sieg Heil (გერმ.) – „სალამი გამარჯვებას!“ Sieg – „სალამი“,

ხსნა“. Heil – „გამარჯვება“. იგივე ტერმინი გამოიყენება „სულის
ხსნის“ აღსანიშნავად. 1944 წლის 20 ივლისს ჰიტლერის წინააღ-
მდეგ მოწყობილი შეთქმულების ჩაშლის შემდეგ ამგვარი მი-
სალმება სავალდებულო გახდა სამხედროების ყოველ შეკრება-
ზე.

– შ... შ... შენი თ... თ... თოფი აიღე!
– თავი დამანებეთ! – იდორბლება პანაიტი.
კბილებს აჩენს. ისეა დაშინებული, სახიფათო ხდება. კოპფი
ქეჩოში ჰკიდებს ხელს და კეფაზე რევოლვერს აბჯენს.
– გ... გ... გრძნობ თუ არა?
იარაღის ცივი შეხება პანაიტს მოქმედების უნარს ართმევს.
ერთხანს მოშვებული, გაუნძრევლად დგას. კოპფი ხელს არ უშ-
ვებს, სახურავის კიდისკენ მიათრევს და ყოველ ნაბიჯზე წიხლით
უმასპინძლდება... ორი კრისტიანუ ზურგშექცევით დგას. კისერ-
წაგრძელებულები შესცქერიან პირდაპირ მდგარ სახურავწაც-
ლილ სახლს. ხვრელიდან შავი კვამლი ამოდის. მაგრამ რას
გაიგებ – კედლები ჯერ კიდევ მყარად დგას და იქნებ, ფედორიც
არ მომკვდარა. პანაიტი ცახცახებს და მისი სხეულის ქონიც თახ-
თახებს, რევოლვერის სიცივემ კეფა გაუყინა, მაგრამ კოპფის ხე-
ლებში მაინც სხმარტალებს. დორბლიც კი აღარ მოსდის. კრიჭა
შეკვრია, თითქოს დამბლა დაეცა.
– შ... შ... შენი თ... თ... თოფი აიღე! – ენის ბორძიკით
იმეორებს კოპფი.
პანაიტი თავს იცავს. პირმოკუმული ცხოველივით ბღავის.
მთელ სოფელში ყოველი მხრიდან სროლა ისმის – მოსახ-
ლეობის ჯანსაღ ნაწილს წინააღმდეგობას უწევენ.
– აი, ისიც! – მოულოდნელად ყვირის ადრიანი.
მაგრამ მოხუცებულმა კრისტიანუმ უკვე ისროლა. ასაკმა და
გამოცდილებამ ასწავლა, დრო ლაპარაკზე უქმად არ დახარჯოს.
ადრიანიც ისვრის. კოპფი თავს მაღლა სწევს, პანაიტი ამით სარ-
გებლობს, ხელიდან უსხლტება და სახურავიდან ხტება. ორი
სართულის სიმაღლიდან გადამხტარი, მიწაზე უვნებლად, ოთხზე
ეცემა, მაიმუნივით... მოპირდაპირე მხარეს ავარდნილი კვამ-
ლიდან ფედორი გამორბის, ხელში ტყვიამფრქვევი უჭირავს.
წესრიგის მტერი ნელა, მძიმედ მოაბიჯებს. უეჭველია, დაჭრილი-
ა... სახლში ჩაკეტილი მარია ღრიალს იწყებს. წესრიგის მტერს
მისი ხმა ესმის, რადგან ბორძიკით ლამობს გაქცევას.
– მ... მ... მიდი! – უყვირის ამ დროს კოპფი პანაიტს.
და ზემოდან ესვრის. პანაიტს ტყვია დუნდულებში ხვდება. ჰა-
ერში ამხტარი საზარლად ღრიალებს და გარბის. არ იცის, სად
მირბის. ვერაფერს ხედავს. არაფერზე ფიქრობს. დაჭრილი ცხო-
ველის შიში მოსვენებას უკარგავს და პირდაპირ წინ, წესრიგის
მტრისკენ გარბის. თავდახრილი, ერკემალივით ეჯახება და
ორივე მიწაზე მიგორავს.
– მოკალი, პანაიტ!
მაგრამ პანაიტს მხოლოდ გაქცევა სურს – თავის დაღწევა,
სამშვიდობოს გაღწევა... ადრიანს ბეზრდება. ხელყუმბარას
იღებს, კბილებით ხსნის და ისვრის. მით უარესი პანაიტისთვის.
როგორც ამ ქვეყანაში – და სხვა ქვეყნებშიც – ამბობენ, კვერ-
ცხი თუ არ გატეხე, ტაფამწვარს ვერ მოიმზადებ. ხელყუმბარის-
გან ჩინებული ომლეტი მიიღება: წესრიგის მტერი და პანაიტი
გზაზე ერთმანეთის გვერდით მეგობრულად გაშოტილან.
– კარგია, შვილო! – ხმადაბლა ამბობს მოხუცებული კრის-
ტიანუ – ასაკმა თავშეკავება ასწავლა.
– ქ... ქ... ქვემოთ! მ... მ... მალე! – უყვირის მათ კოპფი.
მაგრამ არც ერთი კრისტიანუ ყურადღებას არ აქცევს. არც
პანაიტი ადარდებთ, რომელიც ამასობაში გზაზე წევს წესრიგის
მტრის გვერდით და უკანასკნელად მოსდის დორბლი. ბოლოს,
მოხუცი კრისტიანუ გულკეთილად ამას ამბობს:
– პანაიტი აღარასოდეს დაიდორბლება!
მერე კოპფისკენ ბრუნდებიან. ეს უკანასკნელი, რევოლვე-
რით ხელში, სახლში ჩასასვლელი კარის აწევას ცდილობს.
ორივე კრისტიანუ ინტერესით უმზერს. ორივე მოთმინებით
ელოდება, სანახევროდ როდის ამოსწევს კარს, იმიტომ, რომ
შემდეგ დაჟანგული ანჯამები აღარ დაემორჩილება და ორივე
ხელი უნდა გამოიყენოს. კოპფი ორივე ხელით უნდა ჩაეჭიდოს
ასაწევ კარს, აი, რას ელოდებიან. ერთმანეთში არც კი მოულა-
პარაკებიათ, რას იზამენ. ერთმანეთს არც კი უყურებენ. მათი შე-
თანხმება ინსტინქტურია: ის არც ხანგრძლივ ახსნა-განმარტებას
ეფუძნება, არც გაუთავებელ თავის მართლებას ან ანგარიშს,
არამედ გარკვეულ ელემენტარულ და ჯანსაღ გრძნობებს, რომ-
ლებსაც შეუძლებელია არ გრძნობდნენ ჩვეულებრივი რუმინე-
ლი გლეხები. საკუთარი ანგარიშის გასასწორებლად გერმანე-
ლი კოპფი გამოიყენეს. ახლა კი ყველაფერი დასრულდა. ღირ-
სება გადარჩენილია. სამართლიანობა აღსრულდა. სრულებით
არ სურთ იმაში გარევა, რაც ამას მოჰყვება. უბრალოდ, სურთ,
აქაურობას გაერიდონ, იარაღითა და ბარგით, ვიდრე ჯერ კიდევ
დროა. შესაძლოა კარგ, სამართლიან მხარეზე გადასვლაც სცა-
დონ, სულელის მხარეზე. ეს ფიცი კი სძულთ, ის დამპყრობელია,
თავს უფლებას აძლევს, ბრძანებები გასცეს, მათ სოფელში – მა-
თი წინაპრების სოფელში! – ისე იქცევა, როგორც დაპყრობილ
მიწაზე. ის ტირანია, მშვიდობიანი გლეხების მკვლელი... მაგრამ
სიფრთხილეა საჭირო. ამიტომ ელოდებიან მოთმინებით, რო-
დის ჩაეჭიდება კოპფი ორივე ხელით დაჟანგულანჯამებიან ასა-
წევ კარს.
– მ... მ... მომეხმარეთ! – ამბობს კოპფი.
ადგილიდან არ იძვრიან. მაგრამ მზერით აქეზებენ. კოპფი
რევოლვერს სახურავზე დებს და ორივე ხელით ეჭიდავება კარს.
ასაწევი კარი უძალიანდება. „ნ... ნ... ნაგვობაა!“ არ ეშინია. მაგ-
რამ ერთი სული აქვს, ბრძოლაში ჩაებას. მტერს პ... პ... პირის-
პირ უნდა შეხვდეს, ტ... ტ... ტყვიების ზუზუნში სიმღერით უნდა
გაიაროს, როგორც ეს საუკეთესო საბრძოლო ტრა... ტრა... ტრა-
დიციითაა მიღებული. სურს, დაათროს ხ... ხ... ხიფათმა, ბრ...
ბრ... ბრძოლის ქარტეხილმა, უნდა გ... გ... გაიქცეს შ... შ... შეტე-
ვაზე ყვირილით S... S... Sieg H... H... Heil! და სურს გვ... გვ...
გვერდით გრძნობდეს მ... მ... მეგობრებს. შ... შ... შეხვედრა აქვს.
ე... ე... ეჩქარება, ერთი სული აქვს. იქ მას ელის ლამაზი გ... გ...
გამარჯვება ან ლამაზი ს... ს... სიკვდილი!
მაგრამ შეხვედრას აცდენს. დასანანი მიზეზით. ასაწევი კარი,
როგორც იქნა, იღება. სწორედ იმ დროისთვის, როდესაც კოპ-
ფის სხეული კეფაში დახლილი ორი ტყვიით უნდა ჩავარდეს. ეს
ძვირფასი ადამიანი უსიამოვნოს ვერაფერს გრძნობს. ვერც სა-
სიამოვნოს. საერთოდაც, ვერაფერს გრძნობს. იმასაც ვერ ხვდე-
ბა, რომ ისეთი დასასრული არ არგუნა ბედმა, როგორზეც ოცნე-
ბობდა. მას დიადი არ ეთქმის. იმიტომ, რომ ბოლო ფიქრი ეხება
არა ფ... ფ... ფიურერს, არა დ... დ... დიად გერმანიას, არა გ... გა-
მარჯვებას, არა მ... მიზანს ან რაღაც ა... ა... ა... ამგვარს. ა... არა.
არამედ ეხება ნ... ნაგავს. ის ფიქრობს: „ეს ნაგავი ა... ასაწევი კ...
კარი როგორც იქნა, გაიღო“. მერე აღარაფერსაც აღარ ფიქ-
რობს. მისი სიკვდილი მ... მ... მოულოდნელია და ი... იმედის გ...
გამცრუებელი.

მოქალაქე მტრედი
1932 წელს ჩემს კომპანიონ რაკუსენთან ერთად მოსკოვს

ვესტუმრე. ნიუ-იორკის ბირჟაზე გამანადგურებელი დანაკარგი
ახალი გადატანილი გვქონდა – მთელი ცხოვრების განმავლო-
ბაში დაგროვებული ქონება სულ რაღაც ოცდაოთხ საათში განი-
ავდა. ექიმებმა გვირჩიეს, გარემო შეგვეცვალა, რამდენიმე თვე
უბრალო და მშვიდი ცხოვრებით გვეცხოვრა, უოლ სტრიტისა და
მისი ციებ-ცხელებისგან შორს. სსრკ-ში გამგზავრება გადავწყვი-
ტეთ. აუცილებლად ხაზგასმით უნდა აღვნიშნო ერთი რამ – ეს
გადავწყვიტე იმ გულწრფელი ენთუზიაზმით, სსრკ-ის მიღწევები-
სადმი იმ გულთბილი სიმპათიის საფუძველზე, რაც მხოლოდ
უოლ სტრიტის ფასიანი ქაღალდების ბირჟაზე პირწმინდად გა-
კოტრებულ მაკლერებს შეუძლიათ გაიგონ. როგორც პირდაპი-
რი, ისე გადატანითი მნიშვნელობით, ახალი ღირებულებები
გვესაჭიროებოდა...
იანვრის თვე იდგა. მოსკოვს თოვლის საბურველი მოესხა. ის
იყო, რევოლუციის მუზეუმიდან გამოვედით და გადავწყვიტეთ
ციგით მივსულიყავით სასტუმრო „მეტროპოლში“, სადაც ვცხოვ-
რობდით. სსრკ-ში ჩვენს მოგზაურობას „ინტურისტი“ ზედამხედ-
ველობდა და უკვე თხუთმეტი დღე იყო, გიდს შეუბრალებლად
დავყავდით მუზეუმიდან მუზეუმში, თეატრიდან თეატრში.
– ეს ყველაფერი უკვე დიდი ხანია აშშ-შიც გვაქვს, – თქვა რა-
კუსენმა, თან კიბეზე ჩამოდიოდა.
ყოველთვის, როდესაც გიდს რომელიმე ადგილის მოსანახუ-
ლებლად მივყავდით, რაკუსენი თავს ვალდებულად მიიჩნევდა,
გამოეცხადებინა: „ეს ყველაფერი აშშ-ში უკვე გვაქვს“, და ამა-
ტებდა: „ამაზე უკეთესიც კი“. ასე თქვა კრემლზე, რევოლუციის
მუზეუმზე, ლენინის მავზოლეუმზე და გიდი ბოლოს უკვე მტრუ-
ლად გვიყურებდა. გულწრფელად ვაღიარებ, ჩემი აზრით, რაკუ-
სენის ეს მართლაცდა უადგილო შენიშვნები გარკვეულ კავშირ-
შია იმ ამბავთან, რაც მერე შეგვემთხვა. თოვა დაიწყო, ადგილზე
ფეხების ბაკუნით ყველა ჩავლილ ციგას ხელით ვანიშნებდით,
შეჩერებულიყო. როგორც იქნა, ერთმა „იზვოშჩიკმა“ გააჩერა,
ციგაში მოხერხებულად მოვთავსდით. რაკუსენმა დაიყვირა:
„სასტუმრო „მეტროპოლი“. ციგა გასრიალდა და მხოლოდ მე-
რეღა შევნიშნე, რომ კოფოზე მეეტლე არ იჯდა.
– რაკუსენ, – ვიყვირე, – მეეტლე უკან დარჩა!
მაგრამ რაკუსენს პასუხი არ გაუცია. მისი სახე უსაზღვრო გა-
ოგნებას გამოხატავდა. მზერა გავაყოლე და დავინახე, რომ მე-
ეტლის ადგილი მტრედს ეკავა. თავისთავად უჩვეულო ამ ფაქ-
ტში არაფერი ყოფილა – ქუჩაში უთვალავი მტრედი ცხენების
ნაკელში იქექებოდა; გამაოგნებელი მტრედის ქცევა იყო. აშკა-
რად მეეტლეს ცვლიდა. მართალია, სადავეები არ ეჭირა, მაგ-
რამ მის გვერდით ეკიდა ზანზალაკი, რომლის ბოლოდან თოკი
ეშვებოდა. დროდადრო მტრედი ნისკარტს შეავლებდა თოკს –
ერთი ჩამოკვრა და ცხენი მარცხნივ უხვევდა, ორი ჩამოკვრა
მარჯვნივ მოხვევას ანიშნებდა.
– ცხენი კარგად ჰყავს გავარჯიშებული, – შევნიშნე ოდნავ
ხრინწიანი ხმით.
რაკუსენმა მზერით გამანადგურა, თუმცა არაფერი უთქვამს.
ან რა იყო სათქმელი; ცხოვრების განმავლობაში უამრავ უჩ-
ვეულო მოვლენას შევსწრებივარ, ჩემ თვალწინ საყოველთაოდ
ცნობილი „მარს ოილი“, საიმედოდ მიჩნეული კომპანია, ოცდა-
ოთხ საათში არარაობად იქცა, მაგრამ ის ფაქტი, რომ ერთ--
ერთი ევროპული დედაქალაქის ქუჩებში საზოგადოებრივი
ტრანსპორტის მართვა მტრედს აქვს მინდობილი, ჩემი, რო-
გორც ამერიკელი საქმიანი ადამიანის, ცხოვრებისეული გამოც-
დილებისთვის სრულიად უპრეცედენტო მოვლენა იყო.
– ძალიანაც კარგი, – ვცადე მეხუმრა, – ძლივს ისეთ რამეს
შევესწარით, აშშ-ში რომ არ არის!
მაგრამ რაკუსენი სრულებით არ იყო იმ ხასიათზე, რომ დიად
საბჭოთა რესპუბლიკის სატრანსპორტო სივრცეში განხორ-
ციელებულ მიღწევებზე ეფიქრა. როგორც პრიმიტიული გონების
ადამიანებს სჩვევიათ, რაც არ ესმოდა, ის მრისხანებას ჰგვრი-
და.
– ჩასვლა მინდა! – იღრიალა რაკუსენმა.
მტრედს თვალს არ ვაშორებდი. კოფოზე ცმუკავდა, ფრთებს
არხევდა და თითქოს ნამდვილი რუსი „იზვოშჩიკივით“ გათბო-
ბას ლამობდა. სოციალიზმის პიონერის პირობებზე სრულებით
არ ჰქონდა შთამბეჭდავი იერი. სიმართლე ითქვას, იშვიათად
მინახავს მისნაირი მოუვლელი არსება, უფრო გულახდილადაც
გეტყვით – დედაქალაქის ქუჩებში ორი ამერიკელი ტურისტის
სატარებლად მეტისმეტად ბინძური და შეუფერებელი იყო.
– ჩასვლა მინდა, – გაიმეორა რაკუსენმა.
მტრედმა მტრულად გადმოხედა, ზანზალაკის თოკს წაავლო
ნისკარტი და სამჯერ ჩამოჰკრა. ცხენი გაჩერდა. მარცხენა მუხ-
ლი ამიკანკალდა, რაც უკიდურესი შინაგანი მღელვარების ნიშა-
ნი იყო. საბანი ავწიე და ციგიდან ჩასასვლელად მოვემზადე,
მაგრამ რაკუსენს აშკარად ეტყობოდა, აზრი შეიცვალა.
– მინდა ყველაფერი გავარკვიო, – განაცხადა და ისევ ციგაში
მჯდარმა, გულხელი დაიკრიფა, – არ ვაპირებ, მოვითმინო, ვი-
ღაცამ გამაცუროს. თუ ჰგონიათ, რომ ამ ხერხით ამერიკელ მო-
ქალაქეს შეურაცხყოფას მიაყენებენ, ძალიანაც ცდებიან.
ვერ მივხვდი, რატომ გრძნობდა თავს შეურაცხყოფილად და
ეს ვუთხარი კიდეც. ერთმანეთში არც თუ სასიამოვნო საუბარი
გვქონდა, როდესაც შევნიშნე, ტროტუარზე, ციგის ახლოს, ცნო-
ბისმოყვარეები იყრიდნენ თავს, გამვლელები ჩერდებოდნენ და
გაკვირვებულები გვიყურებდნენ.
– მეეტლის მხარეს არც კი იხედებიან, – ჩამწყდარი ხმით და-
ასკვნა რაკუსენმა, – ჩვენ მოგვჩერებიან.
– რაკუსენ, ჩემო მეგობარო, – მხარზე ხელი გადავხვიე, –
მოდი, შევწყვიტოთ პროვინციელი ხეპრეებივით მოქცევა! ჩვენ
ხომ ამ ქვეყანაში უცხოელები ვართ. იქნებ ამ ხალხმა ჩვენზე
უკეთ იცის, რა არის მიღებული და რა – არა. არ დაგავიწყდეს, აქ
დიადი რევოლუცია მოხდა. სსრკ-ზე საკმარისი ინფორმაცია
არასოდეს გვქონია. ისინი მართლაც ახალ სამყაროს აშენებენ.
სავსებით შესაძლებელია, ახალი მეთოდები იციან, რომლებსაც
მტრედების განათლების საქმეში იყენებენ, რაზედაც ძველ, მო-
მაბეზრებელ რუტინაში ჩაფლულ ჩვენს ქვეყანაში არც კი გვიოც-
ნებია. ეს მტრედი პიონერად ჩავთვალოთ და მოვეშვათ. უფრო
ფართოდ შევხედოთ ყველაფერს, რაკუსენ, გარემოებებზე მაღ-
ლა დავდგეთ. მეტი შემწყნარებლობა, რაკუსენ, მეტი კეთილშო-
ბილება. რატომ არ უნდა გავითვალისწინოთ, რომ მუშახელის
რაციონალურად გამოყენების თვალსაზრისით, აშშ-ში ჯერ კი-
დევ ბევრი რამ გვაქვს სასწავლი?
– მუშახელის რაციონალურად გამოყენება, ჰო, როგორ არა!
– უხეშად შემაწყვეტინა რაკუსენმა.
მაგრამ დანებებას არ ვაპირებდი.
– იზვოშჩიკ! – დავიყვირე ჩემი საუკეთესო რუსული აქცენ-
ტით, – იზვოშჩიკ, წინ! მიდი, ააჟღარუნე შენი კოლოკოლჩიკი! აი
და ტროიკა! ვოლგა! ვოლგა!
– ხმა ჩაიწყვიტე! – დაისისინა რაკუსენმა, – თორემ კისერს
მოგიგრეხ!
უეცრად ატირდა.
– დამამცირეს! – ჩემს მკერდზე თავმოყრდნობილი ქვითი-
ნებდა, – ოჰ! როგორ დამამცირეს! დედიკო სად არის? დედა მინ-
და!

– აქ ვარ, რაკუსენ, ჩემო ძველო მეგობარო, – წამოვიძახე, –
შეგიძლია მენდო!
მთელი ამ დროის განმავლობაში ტროტუარზე შეკრებილი
ცნობისმოყვარეები ყურადღებით მოგვჩერებოდნენ. მტრედს
მოჰბეზრდა მთელი ეს წარმოდგენა. უხეშად გამოქაჩა თოკს და
ცხენი დაიძრა, ციგა სწრაფად გასრიალდა თოვლზე. დროდად-
რო ფრინველი ბრუნდებოდა და მტრულად გვათვალიერებდა.
რაკუსენი ისევ ქვითინებდა, მე კი უცნაური და მეტად უსიამოვნო
გრძნობა დამეუფლა, თითქოს თავის ქალაზე რაღაცას მიჭერ-
დნენ. ციგა საბჭოთა დროშით მორთული შენობის წინ გაჩერდა.
მტრედი კოფოდან გადახტა, ტროტუარზე გადაირბინა და სულ
მალე პოლიციელის თანხლებით დაბრუნდა.
– ამხანაგო, – წამოვიძახე, – თქვენს მფარველობას ვით-
ხოვთ. ორი მშვიდობიანი ამერიკელი ტურისტი ვართ, რომლებ-
საც ეს-ესაა, უდიერად მოექცნენ. ეს იზვოშჩიკი...
– რატომ მოგვიყვანა ამ ნაგავმა მტრედმა პოლიციის განყო-
ფილებაში? – შემაწყვატინა რაკუსენმა.
პოლიციელმა მხრები აიჩეჩა.
– უკვე ერთი საათია, ციგაში ისხედით და ისე ეტყობოდა, არც
კი იცოდით, სად გსურდათ წასვლა, – აგვიხსნა ჩინებული ინ-
გლისურით, – თანაც, ორივე უცნაურად მიგიჩნიათ და ისიც კი
თქვა, თითქოს მტრულად უყურებდით. შეაშინეთ, ამხანაგებო.
ეს იზვოშჩიკი შეუჩვეველია ტურისტებს და მათ უცნაურ ქცევას.
უნდა აპატიოთ.
– ეს ყველაფერი თავად აგიხსნათ? – პირქუშად შეეკითხა რა-
კუსენი.
– დიახ.
– ესე იგი, რუსულად ლაპარაკობს?
პოლიციელი გაოგნებული ჩანდა.

– ამხანაგო ტურისტებო, გარწმუნებთ, რომ ჩვენი მოსახ-
ლეობის 95% მშობლიურ ენაზე გამართულად წერს და მეტყვე-
ლებს.
– მტრედებიც?
– ამხანაგო ტურისტებო, – ამაყად წამოიწყო პოლიციელმა,
– აშშ-ში არასოდეს ვყოფილვარ, მაგრამ გარწმუნებთ, ჩვენთან
რასის განურჩევლად, ყველასთვის ხელმისაწვდომია განათლე-
ბის სიკეთე.
– აშშ-ში ჰარვარდდამთავრებული მტრედები გვყავს, – იღ-
რიალა რაკუსენმა, – და პირადად ვიცნობ თორმეტიოდეს, რო-
მელიც სენატის წევრია!
ციგიდან ჩახტა. უკან მივყევი. მტრედი ისევ იქ იყო, უეჭვე-
ლია, მგზავრობის საფასურის მიღებას ელოდა. შევხედე და მა-
შინ გამიელვა საბედისწერო აზრმა. იქვე, პოლიციის განყოფი-
ლების გვერდით, უნივერმაღი მოჩანდა. მაშინვე შიგნით შევ-
ვარდი და მცირე ხნის შემდეგ გამარჯვებულის სახით გამოვიტა-
ნე ორი ბოთლი ჩინებული ხარისხის არაყი.
– რაკუსენ, მეგობარო, – ვიყვირე და თითი მტრედისკენ გა-
ვიშვირე, – საიდუმლო ამოვხსენი. ეს ფრინველი არ არსებობს!
ჰალუცინაციაა, გადაჭარბებული სიფხიზლის ნაყოფი, რაც ჩვენ-
მა ექიმებმა გამოგვიწერეს; ჩვენს მოწამლულ ორგანიზმებს ასე-
თი შეზღუდვის გადატანა უჭირთ! დავლიოთ! და ეს მტრედი ცუდი
სიზმარივით გაქრება.
– დავლიოთ! – იყვირა გახარებულმა რაკუსენმა.
მტრედმა ჯიქურ ზურგი შეგვაქცია.
– აჰა! – ვიყვირე, – ჭკუაზე მოვიდა, იცის, რომ მისი წუთები
დათვლილია.
დავლიეთ. ბოთლის მეოთხედი დავცალეთ, მაგრამ მტრედი
ისევ იქ იყო.

– ვაგრძელებთ! – წამოვიძახე, – ყოჩაღად, რაკუსენ, უკანას-
კნელ ბუმბულსაც გავაცლით!
ბოთლის მესამედამდე როცა დავედით, მტრედი შემობრუნდა
და დაჟინებით დაგვაცქერდა. მზერის მნიშვნელობას მივხვდი.
– არა, არა! – ენის ბორძიკით წარმოვთქვი, – არავითარი
შებრალება!
ბოთლი ნახევრამდე დავიყვანეთ, მტრედმა ამოიოხრა და სა-
მი მეოთხედი რომ იყო დარჩენილი, ამერიკული ინგლისურით,
ძლიერი ბრონქსული აქცენტით წარმოთქვა:
– ამხანაგო ტურისტებო, უცხო ქვეყანაში ხართ თქვენი დიდი
და მშვენიერი ქვეყნის ორი წარმომადგენელი და იმის ნაცვლად,
რომ თქვენი სამშობლოს შესახებ სათანადო წარმოდგენა შეგ-
ვიქმნათ გამორჩეული და სანიმუშო ქცევით, შუა ქუჩაში ცხოვე-
ლებივით თვრებით. მოქალაქეებო, გული მერევა თქვენ შემხედ-
ვარეს!
...ამ სიტყვებს ჩემს კლუბში ვწერ. ოც წელზე მეტი გავიდა იმ
საშინელი თავგადასავლიდან, რომელიც ჩვენთვის ახალი ცხოვ-
რების დასაბამი გახდა. რაკუსენი ჩემ გვერდით ჭაღზე ზის და
როგორც ყოველთვის, წერაში ხელს მიშლის. გადია, გადია, არ
შეგიძლიათ ამ დაწყევლილ ფრინველს უთხრათ, ჩემს ფრთებს
თავი ანებოს? წერას ვცდილობ.

ისტორიის ფურცელი
დაგრეხილ სანთელს აგონიური ხროტინი იპყრობს. ცეცხლი

უმალ იძირება ცხიმის მომცრო გუბეში. მერე დილა მოიპარება,
გისოსებს შორის შემოცურდება, კედელს მიუყვება, კუთხეში იყ-
რის თავს. იქ მოკალათებული იმზირება. ზვონარი უღიმის და
დღეც პასუხობს – ვარდისფერი, მორცხვი, ძლივს შესამჩნევი სი-
ნათლით.
მის მხარზე მაკედონიელი ხვრინავს: სითბოს შესანარჩუნებ-
ლად, ერთმანეთზე აკრულებს სძინავთ. უკვე საკმარისად გათე-
ნებულა იმისთვის, რომ კედლებზე ნაჩხაპნები გამოჩნდეს და
ზვონარიც წარწერებს ყოველ დილით ხელახლა კითხულობს:
„მოგესალმები, ადამიანო, საკუთარი თავის მარადიულო პიონე-
რო!“ „ზდრავკო ანდრიჩი, ბელგრადის უნივერსიტეტის ფილო-
ლოგიის ფაკულტეტის სტუდენტი“, „ამჟამად ადამიანი საკუთარი
თავის წინათგრძნობაა მხოლოდ: ერთ დღეს, ისიც გაჩნდება“,
„პაველ პავლოვიჩი, სამართლის ფაკულტეტის სტუდენტი, სა-
რაევო“. და კიდევ, ფრანგ პოეტ ანრი მიშოს ამაყი ციტატა იმავე
თემაზე: „უკვე ორი ათასი წელი მიდიოდა და ქვას წამოჰკრა ფე-
ხი, როდესაც მის შესაშინებლად განკუთვნილი სიძულვილითა
და ზიზღით აღსავსე შეძახილები გაიგონა“. ქვემოთ სულ სხვა
ხელს ამოეკაწრა: „იუგოსლავიელი პატრიოტები, ამ კეთილშო-
ბილური აზრების ავტორები, დღეს დილით გერმანელებმა დახ-
ვრიტეს“.
„თუმცა გერმანელები მხოლოდ ოცნებას აგრძელებენ“, ფიქ-
რობს ზვონარი, „უბრალოდ, მათ ცოტათი წინ წასწიეს ჩირაღდა-
ნი, ესაა და ეს. მხოლოდ ჩვენი გამოჩენილი პიონერების დაწყე-
ბული საქმე განაგრძეს“. დასკვნის სახით თავადვე მიამატა: „ა-
დამიანს რაც შეეხება, მეტისმეტად ბინძური ამბავია, რომელშიც
ყველა გასვრილია“. თავს ვერ მოერია: „არის კედლები, რომ-
ლებსაც ერთი სული გაქვს, მიაფსა“. ვიდრე ტიტოს პარტიზანებს
შეუერთდებოდა, ბელგრადში ჟურნალისტად მუშაობდა; ცოლი
და სამი შვილი ჰყავდა – და უკვე მობეზრდა ექვსი კვირა ელო-
დოს უკანასკნელ დილას ისე, რომ დროის მოსაკლავად დეტექ-
ტივიც კი არ ჰქონდეს საკითხავად.
მის მხარზე მძინარე მაკედონიელი უეცრად დაჭრილი ცხოვე-
ლივით ღრიალებს. „ალბათ თავისი სიზმარი კიდევ თუ ნახა“,
ფიქრობს ზვონარი. მკლავში აფრინდება და ღონივრად ან-
ჯღრევს. ჩაძინებული შეხტება და მაშინვე იღვიძებს.
– იმ ქალმა ისევ ენა გამომიყო, – ლუღლუღებს, – აი, ასე...
და თავის უსაშველოდ გრძელ, გასიებულ ენას ჰყოფს. ცხვა-
რივით ბალნით დაფარული, ჯაგარა თმითა და წვერით, ხარის
სადარი ღონიერი კისრითა და უზარმაზარი ხელებით რომელი-
ღაც მითოლოგიურ ურჩხულს ჰგავს, მოულოდნელად რეალურ
ცხოვრებაში რომ ამოუყვია თავი. მაკედონიელს „პოლიტიკური“
არ ეთქმის: ვიღაც მოკლა, უფრო სწორად, მოხუცი ქალი, მაგ-
რამ არა რაიმე იდეის გამო, არამედ უბრალოდ, გასაძარცვად.
– უცნაურია, გამუდმებით ენას რატომ გიყოფს...
– სულ არ არის უცნაური – დავახრჩვე...
– აჰა! გასაგებია, – ამბობს ზვონარი.
ამთქნარებს.
– იმ დღეს, როცა ტრაკს დაგანახებს, ესე იგი, გაპატია...
კარისკენ იხედება. ეჩვენება, რომ იქ, დერეფანში, ვიღაც და-
დის. ნერვების ბრალი იქნებაო, ფიქრობს თავისთვის.
– ვითამაშოთ პარტია?
მაკედონიელი იღიმის. თავი დაუმარცხებლად მიაჩნია. მას
შემდეგ, რაც აქ არიან, ზვონარმა ერთხელაც ვერ შეძლო, ეჯობ-
ნა. „ალბათ, უფრო მხურვალე სხეული აქვს“, ფიქრობს ზვონარი.
ეს თამაში სამყაროსავით ძველისძველია: მკბენარი უნდა დაით-
ვალონ და გამარჯვებულიც ისაა, ვისაც მეტი აღმოაჩნდება. ქექ-
ვას იწყებენ.
– ხუთი, – თითქმის მაშინვე ამბობს მაკედონიელი და ანგა-
რიშს ხსნის.
გაწაფული ხელით იქექება და ამატებს:
– სამი და კიდევ ორი, ანუ ათი. მე მოვრჩი.
ნდობით ელოდება. ზვონარი გულდასმით იქექება – არაფე-
რია. პერანგს იხდის და ყურადღებით ათვალიერებს – კვლავ
არაფერი.
– გაქრნენ, – ასკვნის ბოლოს.
მაკედონიელი დამფრთხალი უყურებს.
– კარგად მოძებნე...
ზვონარი ერთხანს კიდევ ეძებს, მაგრამ ვერც ერთ ტილს ვე-
ღარ პოულობს, თუმცა კი მთელი ღამე ფხანაში გაატარა. ორი
მამაკაცი ერთმანეთს შესცქერის. მაკედონიელი თვალებს ხრის.
– ჰო, კარგი, გასაგებია, – ამბობს ზვონარი, – ეს ამ დილით
მოხდება.
– არ არის საჭირო ასეთი ცრუმორწმუნეობა, – სუსტად ეწინა-
აღმდეგება მაკედონიელი.
ზვონარი ჯერ კიდევ ექვსი კვირის წინ დაწერილ წერილს ჯი-
ბიდან იღებს და კონვერტს მაკედონიელს აწვდის.
– ჩემი ცოლისთვისაა. არ დაგავიწყდეს.
– იქნებ დაბრუნდნენ?
– მაინც, როგორ ხვდებიან? – კითხულობს ზვონარი, – ალ-
ბათ წინათგრძნობა აქვთ. მეექვსე გრძნობა? ერთ დღესაც, უნდა
გაირკვეს...
– ასე არიან შეჩვეულები, – უხსნის მაკედონიელი, – ვინ
იცის, რამდენი ხანია აქ არიან, ყველაფერი უნახავთ... ყველამ
იცის, მკბენარი უეცრად ქრება ხოლმე.
– ხალხური სიბრძნეა, ალბათ, – ამბობს ზვონარი.
მაკედონიელი მის გამხნევებას ცდილობს.
– მაგრამ ხანდახან ცდებიან კიდეც. ყველა შეიძლება შეცდეს.
დერეფნიდან ნაბიჯების ხმა ისმის. კლიტეში გასაღები
ღრჭიალით ტრიალდება. საკანში ორი მცველი შემოდის, მათ
შუცშტაფელის უმცროსი ოფიცერი და მღვდელი მოჰყვებიან.
მღვდლის მკერდს ვერცხლის დიდი ჯვარი ამშვენებს, უმცროს
ოფიცერს ხელში სია უჭირავს.
– რომელია ზვონარი, ჟურნალისტი?
– მე ვარ.
დამფრთხალი მაკედონიელი თვალებს ცისკენ აღაპყრობს.
პირჯვარს იწერს.
– იესო-მარიამ! – ამბობს ენის ბორძიკით.
ზვონარზეც კი ახდენს შთაბეჭდილებას. კარგია, როცა იცი,
დედამიწას ისე ტოვებ, რომ რაღაც საიდუმლო მაინც დაგრჩა
ამოსახსნელი. თუ მკბენარს მომავლის განჭვრეტა შეუძლია, თუ
რაღაც იდუმალი ძალა არსებობს, მათ რომ აფრთხილებს და თა-
ვის დროულად შველას აიძულებს, ყველაფრის იმედი შეიძლება
გქონდეს. ასე ჰგონია, თითქოს იმ მისტიკური მოვლენის მონაწი-
ლე იყოს, რომელიც დაამტკიცებს, ან უფრო სავარაუდოს მაინც
გახდის ღმერთის არსებობას... მთელი ცხოვრება ათეისტი იყო,
მაგრამ არსებობს მინიშნებები და ისეთი აშკარა ფაქტები, რომ-
ლებსაც უნდა მიენდო. მაგალითად, ზებუნებრივ გამოცხადებას
სიკვდილის წინ. მღვდელს უყურებს და იცინის.
– მზად ვარ, – ამბობს ზვონარი.
სერბეთის პროტექტორი ბელგრადის სამეფო სასახლეში
უზარმაზარ სამუშაო მაგიდას უზის. მის წინ ნებისმიერი ბრძანე-
ბის ჩეხი აღმსრულებელი, ყოჩაღი ჯარისკაცი შვეიკი გაჯგიმუ-
ლა. მაგიდა ლუდის ბოთლებს ძლივს იტევს. „პილზენი“ დამფა-
სებლებისთვის“. ბოთლი ორმოცდაათი პფენინგი ღირს. ხალი-
ჩაზეც ბოთლები აწყვია, მაგრამ ცარიელი. დილის ხუთი საათია.
სერბეთის პროტექტორი ზიზღით უყურებს მქრქალ დღეს, გამარ-
ჯვებულ დღეს, დამშეულ დღეს, იუგოსლავიურ დღეს, რომელიც
ნაადრევი დილის მიუხედავად, მის ფეხქვეშ იწყებს გაღვიძებას.
გეგონებოდა, დღე აპირებდა თავის მობეზრებას, შუამდგომლო-
ბების შემოტანას, შეწყალებების მოთხოვნას, წუწუნს, დაჟინე-
ბას... სერბეთის პროტექტორი ჩექმის ჩაცემით უმასპინძლდება,
მაგრამ დღე ისევ აქაა; მეტიც, უფრო თვალში საცემი, უფრო ნა-
თელი, უფრო მოურიდებელიც გამხდარა. კიდევ კარგი, მის სა-
წერ მაგიდასთან არ ზის, ქაღალდებში არ იქექება. სერბეთის
პროტექტორი განრისხებულია. დღე შეახსენებს, რომ მთელი
ღამე სმაში გაატარა და თავისი მოხსენების, თავისი სახელგან-
თქმული, უმთავრესი მოხსენების წერა ჯერ არც კი დაუწყია...
– კიდევ ერთხელ წაიკითხე, შვეიკ! – უბრძანებს ჯარისკაცს.
– Jawohl!29 – პასუხობს ერთგული ყოჩაღი ჯარისკაცი შვეიკი,
– „პატივი მაქვს ზემდგომი კომპეტენტური ხელისუფლების ყუ-
რადღება მივაპყრო... პატივი მაქვს ანგარიში ჩაგაბაროთ...“
შვეიკი ჩუმდება.
– სულ ესაა?
– Jawohl!
– მაშინ, დავლიოთ!
სვამენ. სერბეთის პროტექტორი მთვრალია, ძალიან მთვრა-
ლი. საქმე კი უფაქიზესია, აქამდე არნახულად დელიკატური. მის
გონებას მოსვენებას არ აძლევს, აწვალებს, მაგრამ სიტყვებად
გამოთქმას ჯიუტად გაურბის.
– შვეიკ!
– Jawohl!
29 (გერმ.) ერთგვარი დათანხმება. დიახ, სერ!

– ამ დილით კიდევ ერთ ტყვეს დასჯიან სიკვდილით... და ვინ
აირჩიეს? ცნობილი ჟურნალისტი, ნიჭიერი პამფლეტისტი, ძირ-
გამომთხრელი საქმიანობის ოსტატი... როგორც კი მისი რევო-
ლუციური სული იქ, მაღლა აღმოჩნდება, როგორ ფიქრობ, რას
მოიმოქმედებს?
– Jawohl?
– სწორედაც – ჩვენს საწინააღმდეგო პროპაგანდას გააჩა-
ღებს! გაზეთის გამოცემას დაიწყებს! გამანადგურებელ სტატიებს
დაბეჭდავს, რომლებიც სინამდვილეში ნამდვილი მოწოდება იქ-
ნება აჯანყებისკენ, თითოეულ სულს ჩვენ წინააღმდეგ აამხედ-
რებს, შვეიკ!
– ჩვენ წინააღმდეგ, Jawohl! – კმაყოფილებით გაიმეორა ყო-
ჩაღმა ჯარისკაცმა შვეიკმა.
– ცილს დაგვწამებს, ჩირქს მოგვცხებს, ჩვენ წინააღმდეგ არ-
ნახული სიძლიერის ძალებს გააერთიანებს! გიჟები ვართ, შვეიკ,
ჭკუიდან შეშლილები! იქ, მაღლა, მილიონობით მტრულად გან-
წყობილ სულს ვისტუმრებთ, თანაც ტრანსპორტირების უზრუნ-
ველყოფით! ძლიერი, მეამბოხე, ჯიუტი სულების მეხუთე კოლო-
ნას30 ვქმნით, რომელსაც ხშირად მძლავრი რელიგიური მხარ-
დაჭერა აქვს და ჩვენი წინააღმდეგია! კარგად შეიარაღებული,
კარგად გაწვრთნილი, კარგად აღჭურვილი სულების ფრონტი!
– Jawohl!
– ჩაწერე: „პატივი მაქვს მოგახსენოთ, რომ თითოეული პო-
ლიტიკური პატიმრის სიკვდილით დასჯა მხოლოდ ათავისუფ-
ლებს ნაციონალ-სოციალიზმის დაუძინებელ მტერს, ჩინებულ
რევოლუციურ ელემენტს, ანუ მათ სულს... მაშ, რას მოიმოქმე-
30მტრის ფარული, აგენტურული და დივერსიული ქსელი, რომე-

ლიც დაკავებულია ზურგისა და კომუნიკაციების მოშლით ქვეყა-
ნაში.

დებენ ეს სულები იქ, მაღლა მოხვედრისთანავე? ერთიანდებიან,
შეთქმულებას აწყობენ, გამოსცემენ გაზეთებს, არიგებენ პროკ-
ლამაციებს, ატარებენ მიტინგებს, ქმნიან მილიციურ რაზმებს,
ჩვენ წინააღმდეგ აყალიბებენ პოლიტიკური ბრძოლისთვის
მზადმყოფ ბლოკს, მათ მხარს უჭერენ ებრაელები და ქრის-
ტიანები; და ეს ბლოკი თავად შევქმენით, საკუთარი ხელებით,
მის წევრთა რიცხვს კი ყოველდღიურად ვზრდით...“ წერტილი.
– Jawohl!
– მოდი, დავლიოთ!
სვამენ.
– „თავს უფლებას ვაძლევ კომპეტენტურ ხელისუფალს კით-
ხვა დავუსვა: იქ, მაღლა, ჩვენი პოლიციის საქმიანობა გამართუ-
ლია? რა სახის ბრძანებებს იღებს და როგორაა აღჭურვილი?
ადგილობრივი ხელისუფლების წარმომადგენლები მხარს უჭე-
რენ? იქ, მაღლა, თუ არსებობს ციხეები და სულებს შორის წეს-
რიგის შესანარჩუნებლად საკმარისი კადრებით დაკომპლექტე-
ბული საკონცენტრაციო ბანაკები? თავს უფლებას ვაძლევ საკუ-
თარ კითხვებს თავადვე ვუპასუხო: ჩემი ფეხები“.
– Bitte?31
– არაფერი გაკეთებულა! არაფერი გაუთვალისწინებიათ!
არაფერი მოუწყვიათ. ააა-რააა-ფეე-რიიი! ამ ყველაფრის მიუხე-
დავად, იქ, მაღლა, მხარდაჭერა გვესაჭიროება. მეგობრები
გვჭირდება. სანდო... ვითარებაში გარკვეული ხალხი... რადგან
მოვა დღე და იქაც შევალთ არა გამარჯვებული არმიების სათა-
ვეში, არა ტანკებითა და თვითმფრინავებით დაცული! ჩვენ...
ჩვენ იქ შევალთ... მარტონი!
31(გერმ.) უკაცრავად, გთხოვთ, გეთაყვა, არაფრის. ასევე აღნიშ-

ნავს რაიმეს შეთავაზებას.

ხმა აუკანკალდა.
– მარტო, – წაილუღლუღა ენის ბორძიკით... – მე შევალ...
მარტო!
– მარტო, – ერთგულად გაიმეორა ყოჩაღმა ჯარისკაცმა შვე-
იკმა.
სერბეთის პროტექტორმა ლუდის ბოთლი გამოცალა.
– შეიძლება ვიყოთ გამარჯვებულები, უძლეველები, შიშის
ზარს ვცემდეთ... შეიძლება დავიპყროთ ევროპა ერთი ბოლო-
დან მეორემდე... იქ კი მარტონი შევალთ... ყველანი... ჩვენ შო-
რის ყველაზე დიადებიც კი... ფიურერი... ჩჩჩ! ჩჩჩ!
– ჩჩჩ! Jawohl!
– ჩჩჩ! ფიურერიც კი მარტო შევა!
– ჩჩჩ!
– ჩჩჩ! იმ დღეს, როცა მისი შესვლის დრო მოვა, იქ საკმარისი
რაოდენობით მეგობრები არ გვეყოლება! მხარდაჭერა გვჭირ-
დება... დაცვა გვესაჭიროება!
წინ გადაიხარა:
– ანუ, ვის ვაგზავნით წინასწარ ნიადაგის მოსამზადებლად?
ვის? ჩვენს ყველაზე დაუძინებელ მტერს – ადამიანების სულებს!
სიკვდილით დასჯილების, შიმშილითა და უიმედობით გარდაც-
ვლილთა სულებს... ყველანი იქ არიან. გველოდებიან. შეთქმუ-
ლებას აწყობენ. ერთიანდებიან. იარაღდებიან. მზად არიან...
ყველა სტრატეგიული წერტილი უკვე აღებული აქვთ... პოზიცი-
ებს ამაგრებენ...
უეცრად ღრიალს იწყებს:
– ჩვენი საქმე წასულია! ჩაინიშნე ეს, შვეიკ!
– Jawohl! – კმაყოფილებით ამბობს ყოჩაღი ჯარისკაცი
შვეიკი, – ჩვენი საქმე წასულია!
მიხალიკი თვალებს ახელს. მოპირდაპირე კედელს მზერას
ჭერიდან ძირამდე აყოლებს, იატაკამდე ჩადის და ვირთხაზე იყი-
ნება, რომელიც საკნის მეორე ბოლოსკენ მიემართება. დინჯად
და აუჩქარებლად მოძრაობს. გზად ჩერდება კიდეც და მიხალიკს
ამრეზით უყურებს, აშკარად შეურაცხყოფს. მიხალიკი იხრება,
ფეხსაცმელს იხდის და...
– ვირთხას თავი დაანებეთ! – ამბობს ვიღაცის ხმა, – აქ მას-
პინძელი ის არის, ჩვენ კი სტუმრები!
გაოცებული მიხალიკი იმართება. მეორე მხარეს, ნარზე, რო-
მელიც წინა დღეებში ცარიელი იყო, ბატონი ზის. ხანდაზმულია,
სუფთად და დახვეწილად აცვია; პენსნეს ატარებს, თეთრ საყე-
ლოზე ბაფთა მოუჩანს. პალტო ჯერ ისევ აცვია, შლაპას კი ხელ-
ში ატრიალებს. მიხალიკი ზურგს იქექავს და მელანქოლიურად
ათვალიერებს უცნობს.
– ალბათ შენიშნეთ, წუხელ შევეცადე, ხმაურით არ შემეწუხე-
ბინეთ. სიმართლე გითხრათ, ძვირფასო ბატონო, საკანში ფე-
ხაკრეფით შემოვედი!
მტკიცედ ლაპარაკობს, როგორც ის ადამიანი, რომელიც შეჩ-
ვეულია, რომ უსმენენ. მიხალიკი თავს უხერხულად გრძნობს.
– ვინ ხართ? – ეკითხება პირქუშად, რათა საკუთარ თავში
დაურწმუნებლობა დაფაროს.
– მოლინეკ-კლიშის სარკინიგზო კვანძი! – ამბობს ბატონი, –
თქვენს სამსახურში მიგულეთ...
შლაპას მაღლა სწევს. „შერეკილია“, ფიქრობს მიხალიკი ერ-
თგვარი შიშით. ყოველი შემთხვევისთვის, ფეხსაცმელს ისევ
იღებს.
– როგორც ჩანს, ძალიან მნიშვნელოვანი პერსონა ვარ, – ამ-
ბობს ბატონი ყოველგვარი თავმდაბლობის გარეშე, – როცა ვიხ-
სენებ, რა რაოდენობის მომარაგება მიემართება ჩემი გავლით
იტალიის ფრონტისკენ... იცოდით, რომ გასულ კვირას, მხო-
ლოდ ერთ დღეში, ჯარისკაცებითა და ქვემეხებით დატვირთულ-
მა ხუთმა შემადგენლობამ გაიარა? იმაზე ფიქრმა, თუ როგორი
მნიშვნელოვანი როლი შემიძლია შევასრულო ევროპისთვის
ბრძოლაში, ძილი გამიტეხა! სარკინიგზო გადასასვლელთან პა-
ტარა, კოპწია სადგური მაქვს, – მეოცნებე სახით განაგრძო ბა-
ტონმა, თითქოს რაღაც ძალიან პირადულზე ლაპარაკობდა, –
გვერდით მდინარე ჩამოდის. ერთ ბოლოში გვირაბია, მეორე კი
დაკიდებული ხიდით მთავრდება...
მიხალიკი უკვე პროფესიული ინტერესით უმზერს.
– დღეში ხუთი შემადგენლობა, – ბურტყუნებს ის, – თქვენი
აფეთქება არავის უცდია?
– ოთხჯერ სცადეს, – ამაყად აცხადებს მოლინეკ-კლიშის
სარკინიგზო კვანძი და ცხვირზე პენსნეს ისწორებს, – მაგრამ
მოყვარულების ნამუშევარი იყო. უმნიშვნელოდ დავზიანდი.
მცირედი დაყოვნებაც და გერმანელთა ჯარი იტალიისკენ გაუდ-
გებოდა გზას. ამიტომ გადავწყვიტე, საქმისთვის თავად მომეკი-
და ხელი. საჭირო მასალა შევიძინე. გეგმა შევადგინე. დასაწყის-
ში თავად ვადევნებდი თვალს სამუშაოებს... მაგრამ პროტექტო-
რატის ღრმად პატივცემულმა ხელისუფლებამ რაღაც იეჭვა:
მოლინეკ-კლიშის მერის სახით, ჩვენი მძევალი იქნებით. საკუ-
თარი თავით აგებთ პასუხს ამ მნიშნელოვან სარკინიგზო კვან-
ძზე...
– მერე?
– მერე ის, რომ, საბედნიეროდ, ჩემი ვაჟი არ დაუკავებიათ,
ჯერაც თავისუფალია. ის გამოცდილი ინჟინერია, მის განათლე-
ბაში გვარიანი თანხა დავხარჯე...
ბატონი საათს დასცქერის.
– სამუშაო ამაღამ, სამ საათზე უნდა დასრულებულიყო... ანუ
ზუსტად ორი საათის წინ. იტალიის ფრონტი ამაოდ ელოდება
შევსებას... მე კი, მგონი, დიდხანს ლოდინი არ დამჭირდება!

დერეფანში ჩექმების ბრაგაბრუგი ისმის... საკეტში გასაღები
ტრიალდება. ბატონი დგება, პენსნეს ისწორებს და შლაპას იხუ-
რავს.
– მოლინეკ-კლიშის სარკინიგზო კვანძი გემშვიდობებათ, ამ-
ხანაგო!
– შვეიკ!
– Jawohl!
– ყველა სულს ვხედავ! ყველგან არიან! დაფუთფუთებენ!
დაძვრებიან! ღრიალებენ! სერბულად... პოლონურად... ფრანგუ-
ლად... რუსულად... იდიშზე! ძირს ფაშიზმი! ძირს ჯალათები!
ძირს უგულოები, სასტიკები, უღმერთოები! ძირს...
თითს მკერდზე იდებს.
– ძირს სერბეთის პროტექტორი! მოგვეცით! მისი სული გად-
მოგვიგდეთ! აყროლებულ საკანში ჩავამწყვდევთ! დავამშევთ.
ვაწამებთ. ჭკუიდან შევშლით... შვეიკ?
– Jawohl?
– ჯერ არ მოვმკვდარვარ, ხომ ასეა? ისევ აქ ვარ? ჯერ არ დაწ-
ყებულა? თუ ეს... შვეიკ!
– Jawohl! – პასუხობს ერთგული შვეიკი, – ჯერ არ მომ-
კვდარხართ, მაგრამ უკვე დაიწყო.
– ყველა სულის ხმა მესმის... თავისუფლება, თანასწორობა!
ძმობა! სამართლიანობა! ჰუმანურობა! ყველგან ცხვირს ყოფენ,
მოძრაობას აჩერებენ, წესრიგის დამცველები ვერ უმკლავდები-
ან... აირის ლამპიონებზე, ძეგლებზე მიძვრებიან... სიცოცხლის
უფლება! მშვიდობის უფლება! ფიქრის, ლაპარაკის, ყვირილის
უფლება! უფლება, იყო კუზიანი, ენაბლუ, შავკანიანი, ებრაელი,
ადამიანი! უფლება, იყო წაბლისფერთმიანი! უფლება, იყო წითე-
ლი, მწვანე, ყვითელი, შავი! გვინდა ჩვენს შვილებს ბუნებრივად
სიკვდილის უფლება ჰქონდეთ! ყველგან არიან მოდებულნი,
ქვაფენილიდან ქვებს იღებენ, ფაშისტური კულტურის სახლს
ცეცხლს უკიდებენ, პოლიციის კორდონებს არ ემორჩილებიან,
ტრამვაის ვაგონებს აყირავებენ! აი, რკინის ჯვრით დაჯილ-
დოებული სული ფეხქვეშ გათელეს და წყალსადინარში მოის-
როლეს. ყველა ღრუბელი დაფარულია მოწოდებებით: „წინ, თა-
ვისუფალო სულებო!“, „სულების ერთიანი ფრონტის შესაქმნე-
ლად გაერთიანდით!“, შვეიკ!
– Jawohl?
– ცუდადაა საქმე! ჰიდროელექტროსადგური და ტელეგრაფი
დაიკავეს. წინააღმდეგობის გამწევი არავინაა. პაპმა გაავრცელა
განცხადება, რომელშიც მათდამი სიმპათიას გამოხატავს! სად
არიან ჩვენი ნაციონალ-სოციალისტი სულები, შვეიკ?
– პატივი მაქვს, მოგახსენოთ: ერთიც კი არ არის! ჟაწოჰლ!
– ნამდვილი წარღვნაა! გზად ყველაფერი წალეკეს! გასაოცა-
რი ერთსულოვნებაა! წმინდა პეტრე ღრუბელზე ავიდა: სიტყვით
გამოდის! სამოთხის გასაღები გადაუგდო! „შედით ყველანი რა-
სის განურჩევლად!“ აცხადებს ხმამაღლა. ხელში აყვანილი მიჰ-
ყავთ. ხალხი ლამპიონებზე ამძვრალა და ყვირიან: „ჩვენთან
არს ღმერთი! ჩვენთან არს ღმერთი!“ შვეიკ, მართლა ფიქრობ,
რომ ღმერთი... ჰა?
– Jawohl!
– ჩუ!.. ჩექმების საამო ხმა მესმის... როგორც ჩანს, წესრიგის
მტერთა სულები ყოყმანობენ... ჩერდებიან... ეს რა სიმღერაა?
Horst Wessel Lied!32 ჩვენი ჯარებია, შვეიკ, ისინი მოდიან! ანტი-
ბოლშევიკთა სულების ლეგიონი! მწყობრი ნაბიჯით მიდიან,
გვერდიგვერდ. რა დიდებულებაა! ღმერთო ჩემო, რა დიდებუ-
ლება! იელვა! ნაპერწკალი გავარდა! სატევრები, ჩექმები, სამხა-
32(გერმ.) „ჰორსტ ვესელის სიმღერა“ – ნაცისტური გერმანიის

ჰიმნის სახელწოდება, რომლის ავტორიც ნაციონალ--
სოციალისტური პარტიის წევრი და პოეტი, ჰორსტ ვესელი იყო.

რიღლივე ქამრები... მაგრამ... ჩვენი ზემდგომები სად არიან,
შვეიკ?
– ქვემოთ, – ცივად პასუხობს ყოჩაღი ჯარისკაცი შვეიკი.
უფროსს ერთგვარი იმედით უყურებს. სერბეთის პროტექტო-
რი გაჭირვებით დგება.
– არც ერთი წუთი არ უნდა დავკარგოთ! – ლუღლუღებს.
კოსტიუმს იხდის და აჭიმის მოხსნას იწყებს.
– ბრძოლაში წინამძღოლი სჭირდებათ, – ამბობს სლოკი-
ნით, – ჩვენს გმირ პიონერებს მეთაური უნდა ჰყავდეთ... შვეიკ,
მომეხმარე!
– სიამოვნებით, – პასუხობს შვეიკი, – Jawohl!
მაგიდაზე ადის. აჭიმისგან მყარ ნასკვს აკეთებს და ჭაღზე
ამაგრებს. მერე უფროსს მაგიდაზე ასვლაში ეხმარება და ერ-
თგულად იჭერს, რომ არ წაიქცეს.
– ყოყმანის დრო არ არის, წინ! – ლუღლუღებს სერბეთის
პროტექტორი, ვიდრე ყოჩაღი ჯარისკაცი შვეიკი კისერზე ყულფს
აცმევს, – გამბედაობა... ინიციატივა... Sieg Heil! მეთაურობას
საკუთარ თავზე ვიღებ!
ერთგული შვეიკი უფროსს მოწიწებით უბიძგებს. ისიც ხტება
და ქანაობას იწყებს. ეს მოულოდნელობა, როგორც ჩანს, ცოტა-
თი აფხიზლებს და ფართხალს იწყებს. თავის დახსნას ცდილობს.
ყოჩაღი ჯარისკაცი შვეიკი ინტერესით მისჩერებია. მაგრამ
სხეული ისევ ქანაობს და მისი განუწყვეტელი მოძრაობის შემ-
ხედვარე ჯარისკაცს თავბრუ ესხმის. ფეხებში ებღაუჭება და მაგ-
რად უჭირავს იქამდე, ვიდრე, ბოლოს და ბოლოს, მოძრაობას
არ წყვეტს. საბოლოოდ, შვეიკი ხელს უშვებს და ზურგს აქცევს.

კედელი - უბრალო საშობაო ზღაპარი
ჩემი მეგობარი ექიმი რეი ჩემ, წინ ბუდლის კლუბის33 მოხერ-

ხებულ და მრავლისმნახველ სავარძელში მოკალათებულიყო,
სადაც ამდენი გამოჩენილი ინგლისელი ატარებდა დროს. კუთ-
ხეში, ბუხართან ვისხედით, თუმცა ცოტათი მოშორებით, რათა
მისი სითბოსგან სიამოვნება მიგვეღო.
– აბა, არაფერია? – მზრუნველად მკითხა მან.
– არაფერი, – გულახდილად ვუპასუხე, – უკვე თხუთმეტი
დღეა და თითქოს ჩემ წინ კედელია აღმართული.
ძველი მეგობრის სანახავად იქ იმიტომ მივედი, რომ ჩემთვის
იმ ახალი, სასწაულმოქმედი აბის გამოწერა მეთხოვა, რომელიც
ენერგიისა და ოპტიმიზმის მოზღვავებასა და ყურადღების კონ-
ცენტრაციას უწყობდა ხელს. დეკემბერი ახლოვდებოდა და
ახალგაზრდებისთვის განკუთვნილი გაზეთის რედაქტორს საშო-
ბაო ზღაპრის დაწერას შევპირდი – ჭკუის სასწავლებელ და ლა-
მაზად მოსაყოლ ამბავს, რასაც ჩემგან ყმაწვილი მკითხველი
მოელოდა.
– როგორც წესი, ყოველთვის იოლად მაფიქრდება ხოლმე
ლამაზი, სინაზითა და ალერსით აღსავსე საშობაო ამბები, – ვუხ-
სნიდი გულმოკლული, – ეს თავისთავად ხდება წელიწადის ამ
დროს, როდესაც საღამოები უფრო გრძელია, მაღაზიების ვიტ-
რინები კი სათამაშოებითაა სავსე. მაგრამ ამჯერად, როგორც
ჩანს, შთაგონებამ მიმატოვა; კედლის წინ ვდგავარ...
33ბუდლის კლუბი – ჯენტლმენთა კლუბი. 1762 წელს დააარსა

ლორდმა შელბურნმა, დიდი ბრიტანეთის მომავალმა პრემიერ--
მინისტრმა. მდებარეობს სენტ-ჯეიმზის ქუჩაზე, უესტმინსტერში.

ჩემი კეთილი მეგობრის მზერა უეცრად მეოცნებისას დაემ-
სგავსა:
– ჰოდა, ჩემი აზრით, უკვე იპოვეთ კიდეც მშვენიერი სიუჟე-
ტი...
– რას გულისხმობთ?
– კედელი... რეცეპტს არ გამოგიწერთ, თანაც ბუდლის კლუბ-
ში პროფესიულ საქმიანობას არ ვეწევი, ამიტომ ის დაწყევლი-
ლი აბები თუ გსურთ, კლინიკაში უნდა მეწვიოთ; ხუთი გინეა და-
გიჯდებათ. მაგრამ შემიძლია ნამდვილი ამბავი მოგიყვეთ, რომ-
ლის სიუჟეტიც კედელია, კედელი, თუ შეიძლება ასე ითქვას, მი-
სი პირდაპირი და გადატანითი მნიშვნელობითაც. ეს ამბავი
წმინდა სილვესტრის34 დღის დადგომამდე მოხდა, ერთ-ერთ
სუსხიან ღამეს, როდესაც ადამიანების გულებს ასე სჭირდებათ
მეგობრობა, სითბო და სასწაული. ახლა კი მოკლედ მოგიყვე-
ბით, რაც მოხდა.
ჩემი პროფესიული კარიერის დასაწყისში სკოტლანდ იარ-
დის35 სასამართლო ექსპერტიზის ექიმად ვმუშაობდი და რომე-
ლიღაც ბედკრულის მდგომარეობის შესამოწმებლად, რომელ-
საც სამარადისო ძილს აღარაფერი შეაწყვეტინებდა, ხშირად
შუაღამისასაც წამოვუგდივარ ლოგინიდან. დეკემბრის ჭუჭყიანი
ყვითლისფერი დილა თენდებოდა, თუმცა კი ლონდონში სხვაგ-
ვარი განთიადი არც იცის, როდესაც ერლს კორტის36 უბანში,
ავეჯით გაწყობილი საზარელი სახლებიდან ერთ-ერთში, გარ-
დაცვალების დასადასტურებლად გამომიძახეს; ზედმეტია
34 შობის წინა დღე საფრანგეთში.

35 ლონდონის პოლიციის სამსახურის მთავარი განყოფილება.
36
Earl’s Court – კენსინგსტონისა და ჩელსის ერთ-ერთი, ლონ-
დონის დასავლეთით მდებარე უბანი.

თქვენთვის იმის აღწერა, როგორი სევდის მომგვრელი და ნამ-
დვილი სიმახინჯეა იქაურობა. ჩემ წინაშე სტუდენტის გვამი ესვე-
ნა – ოციოდე წლისა იქნებოდა, თავი ღამით ჩამოეხრჩო ერთ--
ერთ იმ უსახურ ოთახში, აირის გამათბობელში შილინგიანის
ჩაშვების შემდეგღა რომ თბება. გარდაცვალების მოწმობის შე-
სავსებად გაყინულ ოთახში მაგიდას მივუჯექი და უეცრად ჩემი
ყურადღება მაგიდაზე მიმოფანტულმა ფურცლებმა მიიპყრო.
ჯერ ზერელედ გადავავლე თვალი, მერე უფრო მეტი ინტერესით
დავიწყე კითხვა. საბრალოს თვითმკვლელობამდე წერილი
დაეტოვებინა. როგორც ჩანს, სიმარტოვემ მძლავრად შე-
მოუტია. არც ოჯახი ჰყავდა, არც მეგობრები, არც ფული ჰქონდა,
თანაც შობა ახლოვდებოდა, როდესაც ყოველ სულიერს სჭირ-
დება ალერსი, სიყვარული, ბედნიერება და... აქ კი ამბავი se
corse,37 მგონი, ასე ამბობენ ფრანგები.
მეზობელ ოთახში ახალგაზრდა ქალი ცხოვრობდა, რომელ-
საც ყმაწვილი არ იცნობდა, მაგრამ ხანდახან კიბის ბაქანზე
ხვდებოდა და რომლის „ანგელოზისებრმა სილამაზემაც“ – გეც-
ნოთ ალბათ ყმაწვილკაცობისთვის დამახასიათებელი გადაჭარ-
ბებული სტილი, გულის სიღრმემდე მოხიბლა. და მაშინ, როდე-
საც სევდასა და უიმედობას ებრძოდა, მეზობელი ოთახიდან მო-
ესმა ხმები, ჭრიალი, კვნესა, რომლებსაც თავის წერილში „და-
მახასიათებელი“ უწოდა და რომელთა წარმომავლობა არც ისე
ძნელი ამოსაცნობი იყო. შესაძლოა, აღნიშნული ხმები ისმოდა
განუწყვეტლივ, ვიდრე წერდა, რადგან საბრალოს ყველაფერი
დეტალურად აღეწერა, გეგონებოდა, ასე აპირებდა ბრაზისა და
მრისხანების ამოფრქვევასო, ხელწერაზეც ეტყობოდა, როგორ
ღელავდა. შემიძლია გითხრათ, რომ ახალგაზრდა ინგლისელის
37 (ფრ.) გართულება. გართულდა.

კვალობაზე მისი წერილი საკმაოდ თამამი იყო, მრისხანე და სა-
სოწარკვეთილი ირონიით, არც ერთი დეტალი არ გამოჰპარვო-
და. როგორც აღნიშნავდა, სულ მცირე, ერთი საათის განმავლო-
ბაში მაინც ესმოდა ვნებიანი კვნესა და საწოლიც ჭრიალებდა და
ხტოდა... უფრო დაწვრილებით ალბათ აღარაფრის თქმა არ
არის საჭირო; ყველა შევსწრებივართ მსგავს თავდავიწყებასა
და კედელზე ყურმიდებულნიც ვმდგარვართ. „ანგელოზის სადა-
რი“ მეზობლის ვნებიანმა კვნესამ გული ატკინა, განსაკუთრებით
თუ გავითვალისწინებთ მის სიმარტოვეს, სასოწარკვეთილებასა
და, საერთოდ, აუწყობელ ცხოვრებას. ასევე წერილში გულახ-
დილად აღიარებდა, რომ უცნობი ქალი უყვარდა. „ისეთი ლამა-
ზი იყო, ხმის გაცემაც კი ვერ გავბედე“, წერდა. კარგად აღზრდი-
ლი და მისი ასაკის ინგლისელი ყმაწვილისთვის დამახასიათებე-
ლი რამდენიმე მწარე წყევლაც შეეთვალა: „...უღირს სამყაროს,
რომელიც გულს მირევს და სადაც ამიერიდან აღარ მინდა ვი-
ცოცხლო“. მოკლედ, სავსებით ცხადია, რა ხდებოდა ამ უკიდუ-
რესად მგრძნობიარე და უმანკო, თუმცა არნახულად მარტოსუ-
ლი ახალგაზრდის გულში, იდუმალ „ანგელოზზე“ თავდავიწყე-
ბით შეყვარებულს საკუთარი მორცხვობაც რომ ვერ დაეძლია
ხმის გასაცემად და რომლის სრულიად მიწიერი ხმაც კედლის
მეორე მხრიდან გამუდმებით ესმოდა – თავადაც ხვდებით, რა
ფორმით. ამიტომ ფარდებს თოკი გამოაძრო და გამოუსწორებე-
ლი საქციელი ჩაიდინა.
მისი წერილის კითხვა დავასრულე, გარდაცვალების მოწმო-
ბას ხელი მოვაწერე და ვიდრე იქაურობას დავტოვებდი, ერ-
თხანს ვაყურადებდი. უეჭველია, სასიყვარულო თამაშები დიდი
ხანია, დასრულებულიყო და ის ჯანსაღ ძილს შეეცვალა. ადა-
მიანის გაძლებასაც აქვს საზღვრები. კალამი ჯიბეში ჩავიდე, ექი-
მის პატარა ჩემოდანი ავიღე, ფრანგულ ყაიდაზე მას
meurenville-ს ვეძახი, და ის იყო, ქვემოთ ჩასვლას ვაპირებდი
პოლიციელისა და ახლადგაღვიძებული, უჟმურ ხასიათზე მყოფი
დიასახლისის თანხლებით, რომ უეცრად... ზუსტი სიტყვებით
როგორ გადმოვცე?.. ცნობისმოყვარეობამ ამიტანა. რასაკვირ-
ველია, თავის გასამართლებლად არაერთი დამაჯერებელი და
შესაფერისი არგუმენტის მოყვანა შემიძლია. რაც უნდა იყოს,
ახალგაზრდა ქალსა და მის ვნებიან პარტნიორს მხოლოდ კედე-
ლი, ისიც, როგორც გითხარით, საკმაოდ თხელი, ჰყოფდა იმ ად-
გილისგან, სადაც ტრაგედია მოხდა. იქნებ ჩვენთვის რაიმე
ჰქონდათ სათქმელი, შეეძლოთ ახალი დეტალი დაემატებინათ.
თუმცა არ დაგიმალავთ, ჩემი მოქმედების ძირითადი მამოძრა-
ვებელი ძალა ცნობისმოყვარეობა იყო – გნებავთ, არაჯანსაღი
უწოდეთ, გნებავთ, ცინიკური. მინდოდა, თვალი შემევლო „ანგე-
ლოზის სადარი ქმნილებისთვის“, რომლის ვნებიან წამოძახი-
ლებსა და კვნესასაც ასეთი ტრაგიკული შედეგი მოჰყვა. მოკ-
ლედ, მეზობელი ოთახის კარზე დავაკაკუნე. პასუხი ვერ მივიღე.
გავიფიქრე, რომ ისევ საყვარლის მკლავებში ეძინა და წარმო-
ვიდგინე კიდეც საბნის ქვეშ შეყუჟული ვნებით დამთვრალი ორი
არსება. მხრები ავიჩეჩე და კიბეზე ჩასვლა დავაპირე, მაგრამ
დიასახლისმა ორ-სამჯერ ღონივრად დააბრახუნა და დაიყვირა:
– მის ჯოუნზ!, მის ჯოუნზ!, – მერე აცმიდან ერთ-ერთი გასაღე-
ბი ამოარჩია და კარი გააღო. გავიგონე, ოთახში შესულმა რო-
გორ შეჰყვირა და უკან სახეშეცვლილი გამოვარდა. შევედი და
ფარდები გადავწიე. საწოლზე თვალის შევლებაც საკმარისი იყო
იმაში დასარწმუნებლად, რომ ყმაწვილმა სტუდენტმა შეცდომით
სულ სხვა რამეს მიაკუთვნა წამოძახილები, საწოლის ჭრიალი
და კვნესა, რისი ექოც კედლის მიღმიდან ესმოდა და რამაც საბე-
დისწერო საქციელიც ჩაადენინა. ბალიშზე ქერათმიანი თავი მო-
ჩანდა, რომლის გასაოცარი სილამაზეც ვერ წაეშალა ენით აუწე-
რელ ტანჯვასა და დარიშხანით მოწამვლის აშკარა ნიშნებს. გო-
გონა უკვე რამდენიმე საათის მკვდარი იყო, მისი აგონია ალბათ
ხანგრძლივი და მშფოთვარე იქნებოდა. მაგიდაზე წერილი იდო
და ის ეჭვს არ ტოვებდა, რაც გამხდარიყო თვითმკვლელობის
საბაბი. ამ შემთხვევაშიც სასოწარკვეთის მომგვრელი სიმარტო-
ვე... და საერთოდ, ცხოვრებაზე გულის აცრუება.
ექიმი რეი დადუმდა და მეგობრულად გადმომხედა. მოსმენი-
ლით თავზარდაცემული ჩემს სავარძელში გაუნძრევლად ვიჯექი
და ვერც კი ვახერხებდი საკუთარი გულისწყრომის გამოხატვას
ამგვარი უსამართლობის გამო.
– დიახ, კედელი, – წაიჩურჩულა ჩაფიქრებულმა ექიმმა, – ეს
სიუჟეტი ნამდვილად იმსახურებს ყურადღებას და თქვენი საშო-
ბაო ზღაპრის სათაურადაც გამოდგება, რადგან ადამიანების გუ-
ლებში სასწაულების დრო დგება.

კილიმანჯაროზე - ყველაფერი რიგზეა
ექსისკენ38 მიმავალ გზაზე, მარსელიდან ათი კილომეტრის

დაშორებით, სოფელი ტუშაგი მდებარეობს. მისი მთავარი მო-
ედნის ცენტრში ბრინჯაოს ქანდაკებაა აღმართული, რომელიც
უკან ამაყად თავგადაგდებულ და დოინჯშემოყრილ მამაკაცს
წარმოადგენს, მეორე ხელით ხელჯოხს რომ ეყრდნობა, ცალი
ფეხი კი, დამპყრობლების მსგავსად, წინ წაუდგამს. დანახვისთა-
ნავე ცხადი ხდება, რომ ამ ადამიანმა გადაულახავად მიჩნეული
უდაბნო გადაიარა და იმ მწვერვალის დასაპყრობად ემზადება,
ჯერ რომ არავის დაუდგამს ფეხი. კვარცხლბეკზე მიმაგრებულ
დაფაზე წერია: „ალბერ მეზიგს, გეოგრაფიის სახელოვან
პიონერს, ყამირი მიწების დამპყრობელს (1860-18...) მად-
ლიერი თანასოფლელებისგან“.
სოფელში მუზეუმი არ არის, მაგრამ მერიის შენობაში ერთი
დარბაზი მოგზაურთან დაკავშირებულ რელიკვიებს ეთმობა. იქ-
ვეა ათასობით საფოსტო ბარათი, რომლებსაც ალბერ მეზიგი
თანასოფლელებს მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან უგზავნიდა.
ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი საფოსტო ბარათებია, რომლებ-
საც საუკუნის წინ მარსელში ფირმა „ძმები სალიმები“ ბეჭდავდა
და „მსოფლიოს საოცრებათა“ სერიას შეადგენდა. როგორც
ჩანს, ტუშეგელი დალაქის შეგირდს ისინი განსაკუთრებით უყ-
ვარდა, ბევრს ყიდულობდა და მოგზაურობისას მუდამ თან ჰქონ-
და.
38ექსი, იგივე ექს-ან-პროვანსი (Aix-en-Provence) – ქალაქია

სამხრეთ საფრანგეთში, პროვანსი-ალპები-ლაჟვარდოვანი სა-
ნაპიროს რეგიონში.

ჩვეულებრივი საფოსტო ბარათებია, რომლებსაც კოლექ-
ციონერებმა მარკებიც კი ააგლიჯეს, მაგრამ განსაკუთრებულ
ინტერესს უჩვეულო გარემოებებში ნაჩქარევად დაწერილი და
უცნაური სახელებით სავსე შეტყობინებები იწვევს: „სეზარ ბირუ-
ეტს, ღვინისა და ყველის გამყიდველს, პტი-პოსტიონის მოედანი.
სალამი. კილიმანჯაროზე ყველაფერი რიგზეა. აქ არემარეს მა-
რადიული თოვლი ფარავს. მიიღე ჩემი უღრმესი პატივისცემა.
ალბერ მეზიგი“. ან კიდევ: „ჟოზეფ ტანტინიოლს, სახლის მეპატ-
რონეს, ტანტინიოლის სახლი, ტანტინიოლის გასასვლელი.
ჩრდილოეთი განედი 80°. საზარელ ქარიშხალში მოვყევით. ავი-
ცილებთ თუ ვერა ლარუსისა და მისი მამაცი თანამგზავრების
ტრაგიკულ ბედს? გიდასტურებთ ჩემს ერთგულებას. ალბერ მე-
ზიგი“. ერთ-ერთი საფოსტო ბარათის ადრესატი, მარიუს პიშარ-
დონი, დალაქი ზეთისხილების ქუჩიდან, მოგზაურის დაუძინებე-
ლი მტერია, რომელიც ოდესღაც ტუშაგელი გოგონას სიყვა-
რულში ეცილებოდა: „კონგოდან მოგესალმები. აქაურობა უთ-
ვალავი მახრჩობელა ბოათია სავსე და მაშინვე შენ გამახსენ-
დი“. თუმცა, სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს, რომ სწო-
რედ პიშარდონმა დაარწმუნა ტუშაგის მუნიციპალიტეტის მრჩევ-
ლები გამოჩენილი თანასოფლელისთვის ძეგლის დადგმის
აუცილებლობაში. ეს ფაქტი კიდევ ერთხელ ადასტურებს, რომ
ნამდვილი სიდიადე კვალს ყველაზე უღიმღამო სულებზეც კი
ტოვებს.
მაგრამ საფოსტო ბარათების უმეტესობის ადრესატია „მად-
მუაზელ ადელინ პისონი, პისონის საბაყლო, მიმოზების გასას-
ვლელი“. ტურისტებისთვის, რომლებსაც ყველაზე მეტად სასიყ-
ვარულო ამბები აინტერესებთ, განსაკუთრებით კი სევდიანი, ამ
ბარათების კითხვა ნამდვილი სიამოვნებაა. „ადელინ, ეს-ესაა

შენი სახელი ამოვტვიფრე დალაი ლამას39 ტახტზე. მოწიწებით
მოვიკითხავ შენს ძვირფას დედას. ვიმედოვნებ, რევმატიზმისგან
განიკურნა. შენი ალბერი“. ორი წლით გვიანდელი ბარათი:
„ბევრ კოცნას გიგზავნი ჩადის ტბიდან.40 ადგილობრივების აზ-
რით, რევმატიზმს ძალიან შველის მანიოკის41 ზეთი. გადაეცი
ძვირფას დედას“. ყველაზე დრამატულ გარემოებებშიც კი არ
ავიწყდება შეყვარებულის დედის რევმატიზმი. „არაბეთის უდაბ-
ნოში დავიკარგეთ. შენს სახელს ქვიშაზე ვწერ. უდაბნო მიყვარს.
აქ იმდენი ადგილია შენი სახელის დასაწერად. ძალიან გვწყუ-
რია, თუმცა გულს არ ვიტეხთ – ხსნა ბოლო წუთს მოდის, ეს ყვე-
ლა მოგზაურმა კარგად იცის. ვიმედოვნებ, შენს ძვირფას დედას
ნესტი არ აწუხებს“. სხვა ბარათში წერია: „ამაზონის ჯუნგლებში
კოღოების გამაყრუებელი ზუზუნი დგას. შენი სახელი დავარქვი
მდინარესა და პეპელას. პიშარდონი, დარწმუნებული ვარ, ჩემი
სადალაქოს ძველი კლიენტების გადაბირებას ცდილობს“. კი-
დევ: „ზღვაში ვარ. ადელინ, დამპირდი, რომ სიცოცხლის ბო-
ლომდე ჩემი იქნებოდი, როდესაც სახელს გავითქვამდი. აწყვე-
ტილი ტალღების თავზე მოქცეული გპირდები – ეს მალე მოხდე-
ბა!“
ამ საფოსტო ბარათების ტექსტები დიდი ხნის წინ შეკრიბეს
და წიგნადაც გამოსცეს სათაურით „ალბერ მეზიგის მოგზაურო-
39 ერთგვარი ცოცხალი ღმერთია ბუდისტი ტიბეტელებისთვის.

40დიდი ტბა შავკანიანებით დასახლებული აფრიკის შუაგულში,
რომელიც შრება. ნიანგები. თავზე კალათებშემოდგმული ზანგი
ქალები. სპილოებზე, ანტილოპებზე, მეჭეჭებიან ღორებზე ნადი-
რობა. გავრცელებული მარცვლეული: არაფერი მოჰყავთ.
41იგივე მანიჰოტი – რძიანისებრთა ოჯახის მცენარე, მისგან ამ-
ზადებენ ფქვილსა და ბურღულ ტაპიოკას.

ბა და თავგადასავალი“. ისინი დღეს სრულიად სამართლიანად
მიიჩნევა პროვანსული ლიტერატურის მარგალიტებად.
სამაგიეროდ, ნაკლებად ცნობილია ტუშაგის გამოჩენილი
მოქალაქის ნამდვილი ცხოვრება და უცნაური სიკვდილის დეტა-
ლები. მშობლიური სოფელი ოცი წლისამ დატოვა, რადგან მის
შეყვარებულს სურდა, სახელგანთქმული მოგზაურის ცოლი გამ-
ხდარიყო. მაგრამ, მას შემდეგ, ის თვალითაც არავის უნახავს.
მისი სახელი არც ერთი გეოგრაფიული საზოგადოების არქივში
არ იძებნება, არც იმ ეპოქის გაზეთები იხსენიებენ. სოფელში
აღარასოდეს დაბრუნებულა, სადაც ამაოდ ელოდა თავისივე
ძეგლი. თუმცა, მარსელელი მეზღვაურები იხსენებენ, რომ ერთი
ბატონი, რომელიც აღწერილობით ძალიან ჰგავდა ტუშაგელ
„გეოგრაფიის პიონერს“, ხშირად აყოლინებდა მოგზაურობის
ამბებს. თავიდან სასმელს სთავაზობდა, მერე საფოსტო ბარათს
აჩეჩებდა და სთხოვდა: „თუ არ შეწუხდებით, შეგიძლიათ ეს ბა-
რათი მეხიკოდან გამოაგზავნოთ?“ მაგრამ მარტო მეზღვაურე-
ბის მონაყოლით დიადი ადამიანის ბიოგრაფიის დაწერა შეუძ-
ლებელია. მის მტრებს, ხოლო მკბენარი ყველა ლომს ჰყავს,
დღემდე უყვართ იმ რამდენიმე, მართლაც იდუმალი წინადადე-
ბის იქედნურად ციტირება, რომლებიც მადმუაზელ პინსონს მე-
ზიგმა სამოგზაუროდ წასვლიდან შვიდი წლის თავზე გამოუგზავ-
ნა: „მაშ, ძეგლი დამიდგეს? ესე იგი, ყველაფერი დასრულდა, ვე-
ღარასოდეს დავბრუნდები. ადელინ, დიდებაზე შენი ოცნება გან-
ვახორციელე, მაგრამ რის ფასად?“ ფაქტი ის არის, რომ 1913
წლამდე ვერავინ იტყოდა, რა ბედი ეწია მეზიგს, რომელსაც მისი
ჩანაწერების გამო „პროვანსელი ბარდიც“ შეარქვეს. ტუშაგე-
ლები ირწმუნებიან, თითქოს ევერესტზე ასვლისას ჟანგბადის
უკმარისობისგან გარდაიცვალა და იმავეს წერს პროფესორი
კორნიუ „მოგზაურობისა და თავგადასავლის“ პირველი გამოცე-
მის წინასიტყვაობაშიც.
მაგრამ კომისარ პიუჟოლის 1913 წელს გამოსული „ძველი
მარსელელის მემუარები“ ნათელს ჰფენს პროვანსელი ბარდის
პიროვნებასა და სევდიან ბედს: „1910 წლის 10 ივნისი (პოლი-
ციელის ჩანაწერი). დღეს გულის შეტევით გარდაიცვალა ალბე-
რი, დალაქი ძველი ნავსადგურიდან, რომელიც ლამის უკვე ოცი
წელია, წვერსა და ულვაშს მკრეჭდა. საბრალო თავის მანსარდა-
ში ვიპოვე, რომლის ფანჯრებიც ნავმისადგომს გადაჰყურებს.
ხელში წერილი ჩაებღუჯა, რომლის შინაარსი, სიმართლე ით-
ქვას, ჩემთვის სრულიად გაურკვეველი აღმოჩნდა: „ძვირფასო
ბატონო ალბერ მეზიგ“, წერია წერილში, „მივიღეთ რიო დე ჟა-
ნეიროდან42 გამოგზავნილი თქვენი ბოლო საფოსტო ბარათი,
რისთვისაც მადლობას გიხდით. გააგრძელეთ, თუ შეიძლება,
მაგრამ რომ იცოდეთ, უკვე ოცი წელია, ჩემი სახელი მადამ ადე-
ლინ პიშარდონია, რადგან თქვენთვის კარგად ცნობილ დალაქ-
ზე, მესიე პიშარდონზე, მარიუსზე, კანონიერად დავიწერე ჯვარი
და შვიდი შვილიც გვყავს. ამრიგად, მაქვს პატივი, გაცნობოთ,
რომ 1885 წლის 2.6-ში მოწმეების თანდასწრებით თქვენთვის
მოცემული პირობა დაქორწინების თაობაზე ძალადაკარგულია.
მინდოდა, ეს ადრეც მეცნობებინა, მაგრამ მესიე პიშარდონი ყო-
ველ ჯერზე მიშლიდა. ჯერ ერთი, ძალიან უყვარს თქვენ მიერ გა-
მოგზავნილი ბარათების კითხვა და, მეორეც, მათ საფოსტო
მარკებს აძრობს და, თქვენი წყალობით, უკვე ძალიან კარგი კო-
ლექციაც აქვს. სამწუხაროდ, უნდა გაცნობოთ, რომ მადაგასკა-
რული ორმოცდაათსანტიმიანი ვარდისფერი მარკა აკლია, რის
გამოც გაუთავებლად წუწუნებს და ცხოვრებას მიმწარებს. დარ-
წმუნებული ვარ, ამას განგებ არ სჩადიხართ, რომ გააცოფოთ
და, თქვენი მხრიდან, უბრალო გულმავიწყობის შედეგია. შესა-
42 ბრაზილია.

ბამისად, გთხოვთ სათანადო ზომები მიიღოთ“. ქვემოთ ხელმო-
წერაა: „მარად თქვენი ადელინ პიშარდონი“ – ამრიგად მარადი-
სობაც თავის პირვანდელ მასშტაბს უბრუნდება.

გმირობაზე გესაუბრებით
რამდენიმე წლის წინ, როდესაც ჰაიტის ფრანგულმა ინსტი-

ტუტმა ჩემთვის სასურველ თემაზე ლიტერატურული კონფერენ-
ციის ჩასატარებლად მიმიწვია, ერთი წუთითაც არ მიყოყმანია –
თემად გმირობა ავირჩიე. ეს თემა ჩემთვის ახლობელია – არა-
ერთი საათი დავუთმე ბიბლიოთეკაში მის შესწავლას. ხიფათი,
სიმამაცე, თავგანწირვისთვის მზადყოფნა – ეს ყველაფერი იდუ-
მალებით მოცულ საკითხებად აღარ მეჩვენებოდა და პორტ-ო-
პრენსში43 ჩასული, მზად ვიყავი თავი საუკეთესოდ წარმომეჩი-
ნა.
პორტ-ო-პრენსელი აუდიტორია ერთ-ერთი ყველაზე დახვე-
წილი და განათლებულია, ამიტომაც კათედრაზე ასასვლელად
შევარჩიე მუქი კოსტიუმი, რომლის ღილკილოსაც მხოლოდ
საფრანგეთის აკადემიის წევრობის აღმნიშვნელი ლენტი ამშვე-
ნებდა. დარბაზში ბევრი ლამაზი ქალბატონი მოჩანდა და მად-
ლიერებით გავიხსენე სულ ცოტა ხნის წინ გავლილი მკურნალო-
ბის კურსი, რომლის წყალობითაც წონაში ოცი კილოგრამი და-
ვიკელი.
ლექციის დროს მოვიხსენიე სენტ-ეგზიუპერი, მალრო, რი-
ჩარდ ჰილტონი და ვაღიარებ, რომ ძალიან მოხერხებულად,
ისე, რომ ერთხელაც არ მომიყვანია პირადი მაგალითი, რო-
გორც დიდი ავიაკომპანიების მუდმივი მგზავრისა, რამდენჯერმე
ჩავურთე „ჩვენ“, რაც მოკრძალებულად ჟღერდა, თუმცა მაინც
მრავლისმეტყველი იყო. დარბაზს ჩინებული აკუსტიკა ჰქონდა,
განათება სილუეტებს საუკეთესოდ წარმოაჩენდა და, ვიდრე და-
43 ჰაიტის დედაქალაქი.

მაჯერებლად ვლაპარაკობდი, თუ როგორ შეიძლება სიკვდი-
ლისთვის თვალებში ჩახედვამ სიცოცხლის ნამდვილი არსი გაგ-
რძნობინოს, კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი, რომ ჩვენი საელჩო
სათანადოდ იყო წარმოდგენილი, თან მაყურებელთა შორის
ლამაზი ქალების რაოდენობის მიახლოებით ამოცნობასაც
ვცდილობდი.
მაგრამ, უეცრად, სახეზე ვიღაცის დაჟინებული მზერა თით-
ქოს ტვირთად დამაწვა. პირველ რიგში ბატონი იჯდა, რომლის
შავი სამოსიც დანარჩენების შავ კოსტიუმთა ფონზეც კი გამოირ-
ჩეოდა სიშავით, ხოლო მისი ყურადღებიანი მზერა ერთი წამი-
თაც არ მტოვებდა. ამგვარმა დაჟინებულობამ გამაღიზიანა, თა-
ნაც მომეჩვენა, რომ, ცოტა არ იყოს, დამცინავად მიყურებდა. სა-
შუალება არ მივეცი, დავებნიე და ლექციის დასასრულს მოვიხ-
სენიე თანამედროვე გმირი, რომელიც სასიკვდილო საფრთხის
პირისპირ, სიცოცხლის უკანასკნელ წუთებში, ხელახლა აღ-
მოაჩენს ხოლმე მარადიულ, დავიწყებულ ღირებულებებს და
როგორ შეიძლება მსგავსმა გამოცდილებამ გაამდიდროს შე-
მოქმედებაცა და ზოგადად ცხოვრებაც.
კათედრიდან ჩამოსულს ლექციის წარმატებით ჩატარების
მოსალოცად პირველი სწორედ ის ბატონი მომიახლოვდა, ასე-
თი ყურადღებით რომ მისმენდა.
– ექიმი ბონბონი, – ასე გამეცნო, – ჩინებული ლექცია იყო.
აშკარად ჩანს, თემასთან დაკავშირებით პირადი გამოცდილე-
ბაც რომ გაქვთ.
ვუპასუხე, რომ მართლაც პირადად ვიცნობდი ჟიულ რუას და
რომ ერთი გამომცემელი გვყავდა.
– სხვათა შორის, – მითხრა მან, – თქვენმა მკითხველებმა
დამავალეს, რომ ჰაიტიზე სტუმრობა, რაც შეიძლება, სასიამოვ-
ნო მოგონებად დაგრჩეთ. ვიფიქრე, იქნებ იროკუას რიფთან ზვი-

გენებზე ნადირობამ გაგართოთ. უეჭველია, ძლიერი ემოციები
უნდა მოგწონდეთ...
შემოთავაზება მართლაც მომეწონა. ლიტერატორისთვის
მნიშვნელოვანია, მისი სახელის გარშემო ლეგენდა არსებობ-
დეს. კარიბის ზღვაში ზვიგენებზე ნადირობა კი მომავალი ბიოგ-
რაფებისთვის უთუოდ საინტერესო დეტალი იქნებოდა. ამიტო-
მაც თავაზიან ექიმს სიამოვნებით დავთანხმდი და წარმოვიდგი-
ნე, ნავის სკამზე თასმებით მიბმული, როგორ ვახმარ უკანას-
კნელ ძალ-ღონეს უზარმაზარ მტაცებელთან ბრძოლას, რომე-
ლიც ჩემს კავს წამოჰგებია... მეორე დღეს, ნაშუადღევს, კაპ--
ჰაიტიანში44 კიდევ ერთი ლექცია მქონდა ჩასატარებელი, ამი-
ტომ ზღვაში გასვლა დილის ექვს საათზე დავთქვით.
მითითებულ დროს ექიმის კატარღის გემბანზე ვიყავით,
კონცხს შემოვუარეთ და ღია ზღვაში გავედით, რომლის წყალიც,
მართალია, საყოველთაოდ მიღებული განსაზღვრებები არ მიყ-
ვარს, მაგრამ იძულებული ვარ, დავადასტურო, რომ მართლაც
ზურმუხტისფერი იყო. ექიმი მოკლე ჩიბუხს აბოლებდა და მშვი-
დად მიყურებდა..
– ჰო, მართლა, იქნებ მოგესინჯათ ეს თქვენი კუსტო.45
– ჩემი... რა თქვით?
– აკვალანგი უნდა მოისინჯოთ, – ამიხსნა ექიმმა, – ნაპირი-
დან ხუთიოდე მეტრის დაშორებით, მარჯნის რიფთან ჩაყვინ-
თავთ, ჟანგბადის ბალონები წყალქვეშ ოცდახუთი წუთის გან-
44 ჰაიტის სიდიდით მეოთხე ქალაქი.

45ჟაკ-ივ კუსტო – ცნობილი ფრანგი მეცნიერი, მკვლევარი, კი-
ნოდოკუმენტალისტი, რომელიც, ამავდროულად, თანამედროვე
აკვალანგის გამომგონებელიცაა.

მავლობაში გაჩერების საშუალებას მოგცემთ. აგიხსნით, რო-
გორ მუშაობს წყლის თოფი. ძალიან მარტივია.
უეცრად ყურადღებით დამაცქერდა.
– რა მოხდა? – მკითხა თავაზიანად, – რამე რიგზე არ არის?
იძულებული გავხდი, დავმჯდარიყავი და რამდენიმე წამის
განმავლობაში ვცდილობდი, გავძალიანებოდი იმას, რაც ასე
ცხადი გამხდარიყო. მაგრამ მეზღვაურებმა აპარატურა გამარ-
თეს, ექიმს კი ხელში თოფი ეჭირა და სავალდებულო ტექნიკურ
მითითებებს მაძლევდა. ეჭვის შეტანა შეუძლებელი იყო, ანკე-
სით თევზაობაზე ლაპარაკიც ზედმეტი. ამ ადამიანებს სურდათ
ზვიგენებით სავსე კარიბის ზღვაში ჩავეგდე, საზარელი ცხოვე-
ლების პირისპირ, მხოლოდ თოფით ხელში! წინააღმდეგობის
გასაწევად პირი დავაღე...
– იცით, – თქვა ექიმმა საზიზღრად დათაფლული ხმით, –
ვერც კი წარმოიდგენთ, როგორი სიამოვნებით მოვისმინეთ
თქვენი ლექცია. ამაზე მთელი ჰაიტი ილაპარაკებს, პირობას
გაძლევთ, თავად ვიზრუნებ ამაზე...
ერთმანეთს შევხედეთ. არაფერი მითქვამს და თვალი გავუს-
წორე. ცხოვრებაში დგება მომენტი, როდესაც საკუთარი ხელო-
ბა უნდა დაიცვა. ერთადერთი, რისი რეპუტაციაც ამქვეყნად გა-
მაჩნდა, კარგი მოსაუბრისა იყო და თუკი მის შესანარჩუნებლად
ზვიგენების ლუკმა უნდა გავმხდარიყავი, უკან დახევას არ ვაპი-
რებდი. ნიღაბი გამიკეთეს, ზუსტად მომერგო. პირქუშად შევცქე-
როდი მწვანე ტალღებს. ასე სულელურად დაასრულო სიცოც-
ხლე, ისე, რომ ვერასოდეს დაიბეჭდო ასი ათასიანი ტირაჟით...
– ახლა ტყვიის ქამარი გაიკეთეთ. სიღრმეში უფრო ადვილად
ჩაეშვებით...
მის სახეზე, გულკეთილი გამომეტყველების მიუხედავად, რა-
ღაც სატანისეულიც შევნიშნე. საშუალება მივეცი, ჩემს საბოლო-
ოდ აღჭურვაზე ეზრუნა.
– ეს ბიჭებიც თქვენთან ერთად დაეშვებიან, – დაამატა ექიმ-
მა და ოთხ ჩინებული აღნაგობის მქონე შავკანიანზე მიმითითა,
ჩემ გარშემო რომ დაფუსფუსებდნენ.
„აჰა“, გავიფიქრე შვებით, „მცველები“. თავი უკეთ ვიგრძენი.
– გამრეკავები არიან, – განმარტა ექიმმა, – წინ გაცურავენ
და ზვიგენებს თქვენკენ გამორეკავენ. მხოლოდ სროლაღა დაგ-
ჭირდებათ.
წინააღმდეგობის გასაწევადაც კი არ მეყო სითამამე. თანაც,
უეცრად ყველაფერი სულერთი გამხდარიყო. უზარმაზარი ლას-
ტები ამომაცვეს, გამიკეთეს ქამარი, ნიღაბი, ხელებში თოფი მო-
მაჩეჩეს და თავაზიანად მომეშველნენ, ბორტის მიღმა აღმოვჩე-
ნილიყავი.
„ტყლაპ!“ წყალში ჩავეშვი.
პირველი წუთები საკუთარი სხეულის ღერძის გარშემო
ვტრიალებდი, ბზრიალასავით, თან ვცდილობდი, ყველა მხრი-
დან ერთდროულად დამეცვა თავი. ჩემი აზრით, ბზრიალის სის-
წრაფის შთამბეჭდავ მაჩვენებელსაც მივაღწიე. მაგრამ მალევე
დავიქანცე და მწვანე ნისლით მოცულ სილიან ფსკერზე დავე-
ხეთქე, სადაც რამდენიმე წამის განმავლობაში ვერაფერს ვარ-
ჩევდი. მერე ხელმარჯვნივ მარჯნის რიფი შევნიშნე და კიბორ-
ჩხალასავით გაჩაჩხული მისკენ გავფოფხდი, მინდოდა, ზურგი-
დან მაინც ვყოფილიყავი დაცული. იმავე წამს კლდის ნახეთქი-
დან გრძელი და წვრილი თევზი გამოძვრა და ზედ ცხვირწინ გა-
მიჩერდა. ვიღრიალე, მაგრამ ზვიგენი ნამდვილად არ აღმოჩ-
ნდა.
ბარაკუდა იყო.
ბარაკუდა ცხოვრებაში არასოდეს მენახა, ეს კი მაშინვე ვიცა-
ნი. არსებობს მინიშნებები, რომლებიც არასოდეს არის მცდარი
და ყველა სახეზე იყო. მომდევნო წამები ჩემს მეხსიერებას საერ-
თოდ არ შემოუნახავს; დაბეჯითებით მხოლოდ ის შემიძლია
ვთქვა, რომ ლექციაზე ნათქვამის საპირისპიროდ, სასიკვდილო
ხიფათის პირისპირ აღმოჩენილ გმირს სრულებითაც არ ახსენ-
დება ცხოვრების მარადიული ღირებულებები. ასე საერთოდ არ
იქცევა – მხოლოდ ამას დავამატებ. როცა თვალები გავახილე,
ბარაკუდა გამქრალიყო. მარტო ვიყავი.
ზედაპირზე ასაღწევად ფართხალი დავიწყე და თითქმის მო-
ვახერხე კიდეც, როდესაც თავზემოთ ჩემკენ მცურავი უზარმაზა-
რი შავი სილუეტი დავინახე. ავღრიალდი, თვალები დავხუჭე,
თოფი ჩავბღუჯე და სასხლეტს გამოვკარი.
ჰარპუნი საზარელი სისწრაფით გამოვარდა, თოფი გაიყოლა
და ლამის ჩემი მკლავებიც მიჰყვნენ.
ორ წამში ზედაპირზე ვიყავი და ენერგიულად ვფართხალებ-
დი. საბედნიეროდ, კატარღა ხელმარცხნივ, ჩემგან სულ ახლოს
იყო და ნერვების მომშლელი სიზანტით მოცურავდა, ვიდრე
ვცდილობდი, ფეხები ნიკაპთან, რაც შეიძლებოდა, ახლოს მიმე-
ტანა. კატარღა მომიახლოვდა და ჩემი ასაკის კაცისთვის
მოულოდნელი სიმკვირცხლით მის ბორტზე აღმოვჩნდი.
– თქვენი თოფი სად არის?
სული მოვითქვი. მერე ექიმს მოვუყევი, რაც გადამხდა. ზვი-
გენს ვესროლე, მან კი გაიწია და იარაღი ხელიდან გამომგლიჯა-
მეთქი. კატარღაზე შავკანიანი მყვინთავებიც ამოვიდნენ. ერთ--
ერთს ჩემი თოფი ეჭირა. ექიმს რაღაც უთხრა კრეოლურად. ამ
უკანასკნელმა გამხიარულებულმა გადმომხედა. – როგორც
ვატყობ, თქვენი ჰარპუნი კატარღის ძირს მოხვდა.
ეს ცინიკოსი აშკარად ფიქრობდა, რომ თავგზააბნეულმა ჩემ
ზემოთ მოქცეული კატარღა ზვიგენად მივიჩნიე. „ჰო, მიდი და
დაამტკიცე“, გავიფიქრე.
– აშკარად დავინახე ჩემსა და კატარღას შორის მცურავი ზვი-
გენი, – ვუპასუხე, – ვესროლე და ავაცილე. ხდება ხოლმე. ვიმე-
დოვნებ, სხვა დროს უკეთესად მოვახერხებ.
საღამოს კაპ-ჰაიტიანის ფრანგული ინსტიტუტის დირექტორს
მშვიდად ვუყვებოდი დილით იროკუასთან ზვიგენზე ნადირობის
ამბავს.
– იროკუასთან? – მკითხა მან, – რაც თავი მახსოვს, იროკუ-
ასთან არასოდეს გამოჩენილან ზვიგენები. მარჯნის რიფის აქეთ
არ გადმოდიან.
როდესაც კათედრაზე ავედი, ჩემდა გასაოცრად, რამეთუ
პორტ-ო-პრენსიდან თვითმფრინავი ერთ საათში ჩამოდის, ექი-
მი ბონბონი მშვიდად იჯდა პირველ რიგში. ალბათ სასწრაფოდ
გადმოფრინდა, რათა კიდევ ერთხელ მოესმინა ჩემი ლექცია
გმირობის შესახებ. ერთმანეთს თვალში თვალი გავუყარეთ.
მაგრამ თუ ეს ეშმაკისეული ადამიანი ფიქრობდა, რომ დამაბ-
ნევდა და თავგზას ამირევდა, ესე იგი ცუდად მიცნობდა. არსე-
ბობს თვისება, რომლის უარყოფაც არავის შეუძლია, ეს მორა-
ლური სიმამაცეა და მნიშვნელობა არ აქვს, დამცინავად მიმზერ-
და თუ არა – მე ჩემი ლექციის თემის შესაფერისად მოვიქ-
ცეოდი.
– ქალბატონებო, ბატონებო, – დავიწყე, – როდესაც მარტო
დარჩენილი თანამედროვე გმირი სასიკვდილო საფრთხის პი-
რისპირ აღმოჩნდება, პირველი, რასაც აღმოაჩენს...
ექიმი ბონბონი აშკარა აღფრთოვანებით მიმზერდა.

დედამიწის ბინადრები
დაბა პატერნოსტერკირხენი ომამდე ჰამბურგიდან ნეიგერნში

მიმავალ გზაზე მდებარეობდა. წარსულში აღნიშნულ რეგიონს
მინის ნაკეთობების წარმოებით გაეთქვა სახელი, ცენტრალურ
მოედანზე, ბურგომისტრის სასახლის წინ კი ტურისტებს სახელ-
განთქმული მინამბერის, ლეგენდარულ იოჰან კრულის ქანდა-
კებიანი შადრევანი აღაფრთოვანებდა – ამ საქმის ნამდვილი
ოსტატისა, რომელსაც დაეფიცა, საკუთარი სული შთაებერა პა-
ტერნოსტერკირხენში დამზადებული მინის ნაკეთობებისთვის,
ოღონდაც მთელი მხარის საამაყო ხელობა სამოთხეში ღირ-
სეულად ყოფილიყო წარმოდგენილი. მამაცი იოჰანის ქანდაკე-
ბა, ისევე, როგორც ბურგომისტრის სასახლე, XIII საუკუნის უც-
ნაური ნაგებობა, სადაც პატერნოსტერკირხენში დამზადებული
მინის ყველა ნაკეთობის ნიმუში ინახებოდა, პატარა ქალაქის
დანარჩენ ნაწილთან ერთად ბოლო მსოფლიო ომის დროს, და-
ბომბვისას დაშვებული შეცდომის გამო განადგურდა.
ნაშუადღევის ოთხი საათი იყო და მინამბერის მოედანზე კა-
ციშვილი არ ჭაჭანებდა. დასავლეთით, ყვითელი და გაბერილი
მზე ნელა ჩადიოდა ძველი საცხოვრებელი კვარტალის თავზე
ამოსულ შავ მტვერში – იქ მუშები მგალობელთა სკოლის46 კედ-
ლების ნგრევას ამთავრებდნენ. სკოლა, რომელსაც მთელი
ქვეყნის მასშტაბით სახელგანთქმულ მგალობელთა რამდენიმე
თაობა გამოეზარდა, 1760 წელს მინის ნაკეთობათა სახელოს-
ნოების მფლობელებმა დააარსეს და მათთან დასაქმებული მუ-
46 Schola Cantorum.

შების შვილები ადგილობრივი კიურეს47 დახმარებით ფილტვე-
ბის გასავარჯიშებლად აქ პატარაობიდანვე დადიოდნენ.
წამოთოვა. ფიფქები ნელა მოფარფატებდნენ, თითქოს მიწა-
ზე დაშვებას ყოყმანობენო. ერთხანს მოედანი ისევ ცარიელი
იყო; გაძვალტყავებულმა ძაღლმა ძუნძულით გადაირბინა, ცხვი-
რი მიწაში ჩაერგო და გამალებით მიჰყვებოდა საკუთარ ფიქრს;
ტოტიდან ფრთხილად დაშვებულმა ყვავმა რაღაც აკენკა და მა-
შინვე გაფრინდა. იმ უშენი ადგილიდან, სადაც ადრე
Ganzgemütlichgässchen48 მდებარეობდა, მამაკაცი და გოგონა
გამოჩნდნენ.
კაცს ჩემოდანი ჩაებღუჯა, ასაკოვანი, ტანდაბალი და თავშიშ-
ველი იყო, გაქექილი პალტო ეცვა. ყელზე გულდასმით განას-
კვული თხელი კაშნე შემოეხვია; ამაოდ ცდილობდა მხრებში
ჩაემალა თავი, რათა სხეულს, რაც შეიძლებოდა, ნაკლებად
ჰქონოდა სიცივესთან შეხება. მრგვალი და დანაოჭებული სახე
ჰქონდა, ჭაღარა, გაუპარსავი წვერით, დამფრთხალი თვალე-
ბით. სრულიად დაბნეული ჩანდა. ქერათმიანი გოგონა ხელჩაკი-
დებული მოჰყავდა, რომელიც წინ გაშტერებული იყურებოდა და
ბაგეებზე უცნაურად შეჰყინვოდა ღიმილი. ასაკისთვის შეუფე-
რებლად მოკლე ქვედაკაბა ეცვა და, შეიძლება ითქვას, ერთი შე-
ხედვით, არასაკადრისადაც კი გამოიყურებოდა, ისევე, როგორც
გოგონას თმაში ჩამაგრებული ბაფთა – გეგონებოდა, ვერც კი
შენიშნა, რომ გაიზარდაო, თუმცა კი ოციოდე წლისა უნდა ყოფი-
ლიყო. მყვირალა მაკიაჟი ულაზათოდ ესვა, წითელი ფერუმარი-
47
საფრანგეთში, ბელგიასა და ზოგ სხვა ქვეყანაში კათოლიკუ-
რი ეკლესიის მღვდელი.
48Ganzgemütlichgässchen – ქუჩის სახელწოდება, გერმანულად
„პატარა მყუდრო ქუჩას“ ნიშნავს.

ლი ყვრიმალებზე გადადღაბნოდა, ხოლო პომადა ტუჩებს უს-
წორმასწორო ფორმას აძლევდა. ეტყობოდა, გაყინული თითე-
ბით რომ წაესვა. შალის წინდებზე მამაკაცის ფეხსაცმელი ეცვა,
გაქუცულ ბეწვის პალტოს მეტისმეტად მოკლე სახელოები, ხო-
ლო ხელთათმანებს ნახვრეტები ჰქონდა. წყვილმა რამდენიმე
ნაბიჯი გადადგა და დაცარიელებული მოედნის შუაგულში შე-
ჩერდა, იქ, სადაც ოდესღაც ყოჩაღი იოჰანის ქანდაკება იყო აღ-
მართული, ახლა კი ჰამბურგის გზატკეცილისკენ მიმავალ სატ-
ვირთო მანქანებს ტალახიან მიწაზე საკუთარი კვალი დაემჩნი-
ათ. თმასა და მხრებზე ნელა ეფინებოდათ ფიფქები; წვრილი და
უძალო თოვლი იყო, მიზნამდე ვერ აღწევდა და კიდევ უფრო
წარმოაჩენდა გარემოს უსახურობას.
– სად ვართ? – ჰკითხა გოგონამ, – ქანდაკება იპოვეთ?
მისმა თანამგზავრმა სევდიანად მოავლო თვალი მოედანს,
მერე ამოიოხრა.
– ჰო. ზუსტად ჩვენ წინაა, იქ, სადაც უნდა იყოს.
– ლამაზია?
– ძალიან.
– ესე იგი, კმაყოფილი ხართ?
– ჰო.
კაცმა ჩემოდანი მიწაზე დადო.
– ცოტა ხნით ჩამოვსხდეთ, – უთხრა გოგონას, – აქ სატვირ-
თო მანქანები დადიან და ისეთიც გამოჩნდება, ჩვენ დამგზავრე-
ბაზე რომ დათანხმდება. რასაკვირველია, შეიძლებოდა პირდა-
პირ გზატკეცილს გავყოლოდით, მაგრამ არ მინდოდა სოფელ-
თან იოჰან კრულის ქანდაკების უნახავად ჩამევლო. პატარა
რომ ვიყავი, აქ იმდენჯერ მითამაშია.
– ჰოდა ძალიან კარგი, უყურეთ. მაინც არსად გვეჩქარება.
ჩემოდანზე ჩამოსხდნენ და ერთხანს ხმის ამოუღებლად, ერ-
თმანეთზე მიყრდნობილები ისხდნენ. იმ ადამიანების მშვიდი და
შინაურული იერი ჰქონდათ, რომლებსაც სახლ-კარი არ გააჩნი-
ათ. გოგონა ისევ იღიმოდა, ბერიკაცი კი თითქოს ფიფქებს ით-
ვლიდა. ზოგჯერ ოცნებებიდან გამოფხიზლდებოდა, მკერდზე
მჯიღს იცემდა, ხმაურით სუნთქავდა, მერე მშვიდდებოდა. თით-
ქოს ამგვარი მოქმედებით რაღაც დროით იმ სითბოს იმარაგებ-
და, ასე ძალიან რომ სჭირდებოდა. გოგონა არ შერხეულა. გე-
გონებოდა, სითბოს არ საჭიროებსო. მოხუცმა ფეხსაცმელი
გაიხადა და ტერფის მთელი ძალით დაზელვას შეუდგა, თან სახე
დაემანჭა. დროდადრო, სამშენებლო ნარჩენებით სავსე სატვირ-
თო მანქანები მოედანს გადაჭრიდნენ, მოხუცი ხელების ქნევით
წამოვარდებოდა, მაგრამ არავინ უჩერებდა. მშვიდად უბრუნდე-
ბოდა ჩემოდანს და გაყინული ტერფის დაზელას განაგრძობდა.
სატვირთო მანქანები მტვრისა და ჭუჭყის ღრუბელს ტოვებდნენ
და ცოტა ხანს მაინც უნდა გაევლო, თვალს თეთრი ფიფქები ისევ
რომ გაერჩია.
– ისევ თოვს? – ჰკითხა გოგონამ.
– ნუ იტყვი! სულ მალე მიწაზე ვეღარაფერს დაინახავ.
– მით უკეთესი.
– რა თქვი?
– მით უკეთესი-მეთქი.
მოხუცმა სევდიანად გააყოლა თვალი მილეულ ფიფქს, ხე-
ლისგული მიუშვირა და გაყინული ცრემლი მუჭში მოიქცია.
– ლამაზი უნდა იყოს – თქვა გოგონამ, – თოვლი მიყვარს.
კიდევ, ძალიან მინდა ქანდაკებას ვხედავდე.
კაცს ხმა არ ამოუღია, ჯიბიდან შნაპსის პატარა ბოთლი
ამოიღო, საცობი კბილებით ამოაძრო და გამოზომილად მოყ-
ლუპა. მერე დამფრთხალმა მიმოიხედა და ბოთლი კიდევ მიიყუ-
და.
– სასმლის სუნია, – შენიშნა გოგონამ.
მოხუცმა ბოთლი მაშინვე ჯიბეში შეინახა.
– გამვლელს ასდის. აშკარად ნასვამია. თუმცა, რა გასაკვი-
რია, ხვალ ხომ შობაა.
– ცოტა პუდრი დამიმატეთ, – სთხოვა გოგონამ, – ასე მგო-
ნია, ერთიანად გავლურჯდი.
მოხუცმა ჯიბეში ხელის ფათურით საპუდრე იპოვა, გახსნა და
გოგონას სახეზე ღრუბლით გადაუსვა. ღრუბელი ორ-სამჯერ მის
გაშეშებულ თითებს შორის გასრიალდა.
– ესეც ასე, – თქვა მოხუცმა.
– შემომხედა? – ჰკითხა გოგონამ.
– რა თქვი? – გაიკვირვა ბერიკაცმა, – ვინ? აჰ! რასაკვირვე-
ლია. რა თქმა უნდა, ყველა გამვლელი შენ გიყურებს, ისეთი ლა-
მაზი ხარ.
– ჩემთვის სულერთია. მაგრამ არ მინდა, შეშლილს ვგავდე.
ყოველთვის კარგად მეცვა და თმა ლამაზად მქონდა დავარ-
ცხნილი. ჩემი მშობლები ამაზე მუდამ ზრუნავდნენ.
მოულოდნელად უშენი ადგილიდან ყვავები აფრინდნენ, ერ-
თხანს მოედნის თავზე იტრიალეს და მერე ყრანტალით შორს
გაეშურნენ. გოგონამ თავი ოდნავ ასწია და გაიღიმა.
– გესმით? ყვავების ყრანტალი მიყვარს. მაშინვე ხედავ
მთელ პეიზაჟს...
– ჰო, – თქვა მოხუცმა.
შეშინებულმა მიმოიხედა, ჯიბიდან ისევ ამოიღო შნაპსის
ბოთლი და მოსვა.
– ...შობის პეიზაჟს, – განაგრძო გოგონამ, რომელიც ისევ
იღიმოდა და მაღლა იყურებოდა, – ყველაფერი ისე ნათლად
წარმომიდგენია, თითქოს სინამდვილეში ვხედავდე. ბინდბუნ-
დში საკვამურებიდან ამოსული კვამლი ჩანს, ქუჩის მოვაჭრე
ნაძვისხეებით დატვირთულ ურიკას მიაგორებს, საქონლით სავ-
სე ფარდულები სადღესასწაულოდაა მორთული, სახლების ფან-
ჯრებზე მიკრული თეთრი ფიფქები მოჩანს...
მისმა თანამგზავრმა ბოთლი დაუშვა და ტუჩები შეიმშრალა.
– ჰო, – თქვა ოდნავ ხრინწიანი ხმით, – ჰო, ყველაფერი ასეა.
კიდევ თოვლის ბაბუა, შლაპითა და ჩიბუხით. ბავშვების ნახელა-
ვია. საშობაოდ ჩვენც ყოველთვის ვაკეთებდით თოვლის ბაბუას.
– თუ მხედველობა მართლაც უნდა დამიბრუნდეს, ვარჩევდი
ეს საშობაოდ მოხდებოდეს. ყველაფერი ისეთი თეთრი, ისეთი
სუფთაა...
მოხუცმა პირქუშად დახედა ფეხებთან დამდგარ ტალახის გუ-
ბეს.
– ჰო.
– ხომ ატყობთ, სრულებით არ ვჩქარობ. თავს ისევე კარგად
ვგრძნობ, როგორც ვარ.
მოხუცი მოულოდნელად გამოცოცხლდა, ხელების ქნევა და-
იწყო.
– არა, არა, რას ამბობ, – შეეწინააღმდეგა, – ასე არ უნდა
თქვა. სწორედ ეს გიშლის ხელს. ეს ხომ ფსიქოლოგიურია... ექი-
მები აღიარებენ, რომ მკურნალობა ხანგრძლივი იქნება, რთუ-
ლიც, მაგრამ აუცილებლად გამოჯანმრთელდები. თუ გაუძალი-
ანდები, პროფესორი შტერნიც კი ვერაფერს გახდება. კარგად
ვიცი, რაც ნახე, რაც გადაიტანე...
პატარა ჩემოდანზე ჩამომჯდარი, მთელი ძალით იქნევდა ხე-
ლებს და ყელსახვევის ორივე ბოლოც უცანცარებდა.
– შენთვის ეს თავზარდამცემი იყო, მაგრამ ისინი ხომ ჯარის-
კაცები იყვნენ, პირუტყვები... ყველა ადამიანი ასეთი არ არის.
ადამიანების ნდობა არ უნდა დაკარგო. სინამდვილეში არ ხარ
ბრმა. ვერ ხედავ, იმიტომ, რომ არ გსურს, დაინახო... ყველა ექი-
მი ამბობს, ნერვიული შოკიაო... თუ ცოტათი მაინც მოინდომებ,
არ შეეწინააღმდეგები, თუ გსურს, ხედავდე, პროფესორი შტერ-
ნი აუცილებლად განგკურნავს, შესაძლოა მომავალი შობისთვი-
საც კი. ოღონდ, უნდა გჯეროდეს.
– სასმლის სუნი აგდით, – თქვა გოგონამ.
მოხუცი გაჩუმდა, ხელები პალტოს სახელოებში შემალა და
თავი მხრებში ჩარგო. გოგონას უფრო მეტად მიეკრო და ერ-
თხანს კვლავ ჩუმად ისხდნენ თავიანთ პატარა ჩემოდანზე, მათ
გარშემო კი თოვლი ყოყმანით აგრძელებდა ცეკვა-ბზრიალს.
სატვირთო მანქანამ მგალობელთა სკოლის ნანგრევები და-
ტოვა და მოედანი გადაჭრა. მოხუცი კიდევ ერთხელ წამოდგა
მის გასაჩერებლად, მაგრამ იმედი არ გაკრთობია, როდესაც
მანქანამ დაამუხრუჭა და არც მის წასვლას მოუგვრია უიმედობა.
სამშენებლო ნარჩენებით სავსე სატვირთო მანქანამ წითელი
ბუღი დატოვა. გოგონას მტვერი სახეში შეეყარა და თვალები
მოისრისა. მოხუცმა ჯიბიდან ქათქათა ცხვირსახოცი ამოიღო და
ფრთხილად გადაუსვა ქუთუთოებსა და შუბლზე, თითქოს უნდო-
და, ჭუჭყის უმცირესი ნაწილაკიც კი მოეშორებინა.
– არ გაჩერებულა? – ჰკითხა გოგონამ.
– ნამდვილად ვერ დაგვინახა.
თანდათან ჩამობნელდა და ცამ ფიფქები ვარსკვლავებით
ჩაანაცვლა. ნახევრად მძინარე ყრანტალით უკანასკნელი ყვავე-
ბიც გაფრინდნენ და მთვარე ამოვიდა, რათა ოდნავ მოეწესრი-
გებინა ყველაფერი და სიბნელე შეერბილებინა. კიდევ ერთმა
სატვირთო მანქანამ ჩაიარა – მაშუქებით დაჟინებით მიაჩერდა
წყვილს, შემდეგ გულგრილად შებრუნდა და წავიდა.
– უნდა ვიაროთ, – თქვა მოხუცმა, – ნამდვილად არ მიდიან
ჩვენი გზით და ვერც გეზის შეცვლას მოვთხოვთ.
გოგონა წამოდგა და მოთმინებით დაელოდა. მოხუცი ჩემოდ-
ნის გარშემო ფუსფუსებდა.
– ახლავე, ახლავე.
გოგონასკენ გააპარა თვალი, მერე ჩემოდნიდან სწრაფად
ამოიღო სხვა, უფრო მოზრდილი ბოთლი და მოსვა. სულის მო-
სათქმელად შეისვენა და კიდევ დალია. ჩემოდანში ეწყო სათა-
მაშოები, თოჯინები, პლუშის დათუნიები, ნაძვისხის მოსართავი
ბრჭყვიალა ლენტები და ფერად-ფერადი ბურთები. მოჩანდა
თოვლის ბაბუის კოსტიუმიც: წითელი, თეთრი არშიით, პომპო-
ნიანი ქუდი და ხელოვნური თეთრი წვერი. მოხუცმა ჩემოდანი
ჩაკეტა, გოგონას ხელი ჩაჰკიდა და ავტომაგისტრალისკენ წა-
ვიდნენ. თოვლს ასფალტი დაესველებინა და მათ ფეხქვეშ გზა
ერთიანად ლაპლაპებდა. მალე მიაღწიეს საგზაო ნიშანს, რომე-
ლიც ჰამბურგისკენ მიანიშნებდა: სამოცდახუთი კილომეტრი.
მოხუცმა წარწერას თვალი შეავლო და ნაბიჯს აუჩქარა.
– თითქმის მივედით, – ჩაილაპარაკა კმაყოფილმა.
გზაზე სატვირთო მანქანის მაშუქები გამოჩნდა, რომლებიც
მონოტონური ხმაურის თანხლებით თანდათან იზრდებოდა. მო-
ხუცი შეხტა, აწრიალდა, ხელები ასწია და ენერგიულად დაიწყო
ქნევა. სატვირთომ ჯერ ორივეს გაუსწრო, მერე დაამუხრუჭა და
ნელა დაიხია. კაცი კარისკენ წაფრატუნდა.
– ჰამბურგში მივდივართ, – დაიყვირა მან.
კაბინის სიღრმეში შემალული მძღოლის სახე არ ჩანდა. ცის-
ფერ განათებაზე მხოლოდ ბნელი სილუეტისა და საჭეზე დალა-
გებული აცახცახებული ხელების დანახვა შეიძლებოდა. მძღო-
ლი ერთხანს ათვალიერებდა ორივეს, მერე ხელით ანიშნა, კა-
ბინაში ასულიყვნენ. მანქანაში თბილოდა. გოგონა კარს მიეყ-
რდნო, ხელები პალტოს სახელოებში შემალა და ვიდრე მანქანა
დაიძვრებოდა, დაეძინა. მისი თანამგზავრი გვერდით მოკალათ-
და და ჩემოდანი მუხლებზე დაიდო. მეტისმეტად ტანდაბალი
იყო, ამიტომ დამსკდარ და ტალახით მოსვრილ უზარმაზარფეხ-
საცმლიან ფეხებს იატაკამდე ვერ აწვდენდა და ჰაერში აქანავებ-
და. ფერმკრთალი და ნაოჭებით დაღარული სახე ჰქონდა, ლო-
ყებსა და ნიკაპზე ამოსული ჭაღარა წვერით, მაგრამ კაბინის სი-
ნათლეზე მაინც ბავშვური უჩანდა. მთელი სხეულით მანქანის
მოძრაობას აყოლილი, განსაკუთრებით ფრთხილობდა, რომ
გოგონას არ მისჯახებოდა და არ გაეღვიძებინა. ძრავას ხმაურმა
და კაბინის სითბომ აშკარად იმოქმედა, რასაც დაღლილობა და
მიღებული ალკოჰოლიც დაემატა და ბოლომდე მოდუნდა.
მძღოლს ელაპარაკებოდა, თანაც ენის გაუჩერებლად. ადოლფ
კანინხენი ერქვა, ჰანოვერიდან იყო, ადგილიდან ადგილზე გა-
დადიოდა და ისე ვაჭრობდა; ყიდდა სათამაშოებს და თუ
მძღოლს შვილები ჰყავდა, სიამოვნებით აჩვენებდა საქონელს...
მძღოლი თითქოს არც უსმენდა, მისი სახე ბოლომდე მოლაპლა-
პე ლაქად რჩებოდა. ხანდახან თვალს თუ შეავლებდა კუთხეში
ჩაძინებულ გოგონას. მოხუცი კი რატრატს აგრძელებდა: სამწუ-
ხაროდ, საქმეები არც ისე კარგად მისდიოდა. სადღესასწაულო
დღეებზე დიდ იმედებს ამყარებდა და მოსართავების საყიდლად
საკმაო თანხაც დაეხარჯა, ასევე თოვლის ბაბუის კოსტიუმით,
წითელი ჩაჩითა და ხელოვნური თეთრი წვერით, კარგა ხანს და-
დიოდა ქუჩებში, მაგრამ იმდენის შოვნა მაინც ვერ მოეხერხები-
ნა, რომ მშივრები არ ყოფილიყვნენ. იქნებ ჰამბურგში, დიდ ქა-
ლაქში, ყველაფერი უკეთესად წასულიყო. დიახ, ჰამბურგში მი-
დიოდნენ – მთავარი ხომ გოგონა იყო. ის... როგორ თქვას? ის
ავადაა. მშობლები დაუხოცეს და ამას ისიც დაემატა, რომ საბრა-
ლოს სხვა უბედურება დაატყდა თავს. ოჰ! არა, დეტალებს არ
მოყვება, ჯარისკაცები ისე მოიქცნენ, როგორც სჩვევიათ ხოლ-
მე... სიმართლე ითქვას, მათზე არც გაბრაზებულა, მაგრამ პატა-
რას კი ნამდვილად თავზარი დაეცა: უეცრად მხედველობა და-
კარგა. უფრო ზუსტად, როგორც ექიმი ამბობს, ეს ფსიქოლო-
გიური სიბრმავეა, ამ სამყაროს დანახვა აღარ სურს, ესაა და ეს.
მეტად რთული შემთხვევაა, ნამდვილ ბრმას ვერ უწოდებ, მაგ-
რამ, იმავდროულად, ბრმაცაა, იმიტომ, რომ ვერაფერს ხედავს.
უარს ამბობს, რაიმე დაინახოს, მაგრამ ექიმების თქმით, მხედ-
ველობა მაინც დაუბრუნდება. არც სიმულაციაა, უფრო ისტერიის
ერთგვარი ფორმაა, სწორედ ასე უწოდებენ ექიმები. აღარაფრის
დანახვა აღარ სურს. განსაკურნებლად მეტად რთულია, სიფ-
რთხილე, მოთმინება, ალერსით მოპყრობა სჭირდება... მძღოლ-
მა კიდევ ერთხელ მიაბრუნა მოლაპლაპე ლაქად ქცეული სახე
გოგონასკენ, ამჯერად უფრო მეტხანს ათვალიერებდა, მერე
ისევ გზას მიუბრუნდა. დიახ, გოგონა ისეთი მყიფე აღმოჩნდა,
მინისა გეგონებოდა. დაბომბვები, ნანგრევებში ცხოვრება, მერე
კიდევ ის დაწყევლილი ჯარისკაცები... ოჰ! რასაკვირველია, არ
უწყოდნენ, რას სჩადიოდნენ, ომი იყო, ეგონათ, ასე უნდა მოქ-
ცეულიყვნენ. მაგრამ, სამწუხაროდ, პატარამ ამის მერე ყველა-
ფერზე თვალები დახუჭა. ანუ შინაგანად დახურა, სხვა მხრივ კი
ღია აქვს, მუდამ გახელილი აქვს და უნდა ითქვას, ძალიანაც
ლამაზი თვალები აქვს, ცისფერი – მოკლედ, ასახსნელად ძალი-
ან ძნელია. ეს ყველაფერი ფსიქოლოგიას უკავშირდება. რასაკ-
ვირველია, განიკურნება, მედიცინა ხომ წინ მიდის, საკმარისია,
მიმოიხედო და წარმოუდგენელი ამბები ხდება, განსაკუთრებით,
გერმანიაში, ძალიან დიდი მეცნიერები გვყავს, ახალი სამყაროს
ნამდვილი პიონერები, ამას ჩვენი მტრებიც კი აღიარებენ. თუმ-
ცა, ნამდვილი სპეციალისტი, თავად ექიმების თქმით, მხოლოდ
ერთია – პროფესორი შტერნი, ჰამბურგიდან. ის შეუდარებელია,
დედამიწაზე ნამდვილი მოვლენაა. ამაზე ყველა ექიმი თანხმდე-
ბა. თუ შემთხვევა საინტერესოა, მკურნალობაში თანხასაც კი არ
აიღებს. გოგონას ამბავი კი სწორედ ასეთია, ეჭვის შეტანა შეუძ-
ლებელია, რომ მართლაც ასეა. ფსიქოლოგიური სიბრმავე, ასე
უწოდებენ ექიმები. ძალზე იშვიათი, სრულიად განსაკუთრებუ-
ლი შემთხვევაა. სწორედ ისეთი, როგორიც პროფესორ შტერნს
სჭირდება, ფსიქოლოგიასთან დაკავშირებული. პაციენტს
ალერსით დაელაპარაკება, ალერსი მთავარია, ყველაფერში,
თურმე ყველაფერს იწერს და რამდენიმე თვის შემდეგ, ჰოპლა –
პაციენტი გამოჯანმრთელებულია. სამწუხაროდ, პროცესი დიდ-
ხანს გრძელდება. სიფრთხილეა საჭირო. ხომ გესმით, ეს კი თხე-
ლი მინასავით სიფრიფანაა, ლამის ბამბებში უნდა გყავდეს გახ-
ვეული. ამიტომ, ყოველთვის ყურადღებას ვაქცევ, რას ვეუბნები,
მხოლოდ სასიამოვნო რაღაცებზე ველაპარაკები. სიტყვასაც არ
ვძრავ ნანგრევებზე, ჯარისკაცებზე... ვახსენებ მხოლოდ კოპწია
სახლებს წითელკრამიტიანი სახურავებით, ბაღ-ბოსტნებით,
ყველგან მამაცი ადამიანები ცხოვრობენ... თავადაც ხვდებით,
ვარდისფრად ვუხატავ ყველაფერს. როგორც წესი, კარგად გა-
მომდის, იმიტომ, რომ ბუნებით ოპტიმისტი ვარ. ადამიანებს ვენ-
დობი. ყოველთვის ვამბობ, ადამიანებს ენდე და ასმაგად
დაგიბრუნდება-მეთქი. მხოლოდ ის მადარდებს, რომ მკურნა-
ლობა ძალიან ხანგრძლივია, მაგრამ ვიმედოვნებ, ჰამბურგში
სათამაშოები უყვართ. გერმანიაში ბავშვი ბევრია, მხოლოდ
მშობლების რიცხვია არასაკმარისი, ალბათ ამით აიხსნება, რომ
სათამაშოები ცუდად იყიდება. მაგრამ მაინც ოპტიმისტად ვრჩე-
ბი. ჩვენ, ადამიანები, ბოლომდე ჯერ არ მივსულვართ, მხოლოდ
გზის დასაწყისში ვართ, საკმარისია, წინ ვიაროთ და ის დღეც
დადგება, როდესაც მართლაც რაღაც გამოგვივა. მომავლის მჯე-
რა. პატარა არც ჩემი ქალიშვილია, არც ძმისწული ან დისწული,
საერთოდ არავინაა, შეიძლება ითქვას, რომ უცხოა, თუ შესაძ-
ლებელია, უცხო ეწოდოს შენს მოყვასს...
სკამზე იჯდა, ჩემოდანი მუხლებზე დაედო და ხელებს იქნევ-
და, ნათურა მოხუცის სახესაც ცისფრად ანათებდა. მძღოლმა კი-
დევ ერთხელ გააპარა თვალი გოგონასკენ, ერთხანს მზერა
შეაჩერა მაკიაჟით დაფარულ მის ლოყებზე, ჩაძინებულის ღიმი-
ლით გაპობილ ბაგეებზე, თმაში ჩამაგრებულ ვარდისფერი აბ-
რეშუმის ბაფთაზე. მოხუცი კვლავ ყბედობდა, მაგრამ სულ უფრო
ძლიერად ქანაობდა და ნიკაპიც სულ უფრო ხშირად უვარდებო-
და მკერდზე... ბორბლების წუილი გაისმა. ჩაძინებული ბერიკაცი
თავის ჩემოდანზე ორად მოკეცილიყო. წინ გადაქანდა და შუბ-
ლით საქარე მინას შეასკდა, ტკივილისგან წამოიყვირა.
– ღმერთო ჩემო, რა მოხდა?
– ჩადი.
– უფრო შორს აღარ მიდიხართ?
– ჩადი-მეთქი.
მოხუცი აფუსფუსდა.
– კარგი, რას იზამ, არაფერია... მადლობის ნიშნად...
გზატკეცილზე ჩახტა, ჩემოდანი დადო და ხელები გაიშვირა,
რათა გოგონას დახმარებოდა ჩამოსვლაში, მაგრამ მძღოლი
გადმოიხარა, კარი ცხვირწინ მოუხურა და მანქანა დაძრა. მოხუ-
ცი გზაზე მარტო დარჩა, ხელებგაწვდილი და გაოცებისგან პირ-
დაღებული. ხედავდა, როგორ სწრაფად პატარავდებოდა სიბნე-
ლეში მანქანის წითელი სინათლეები, მერე იყვირა, ჩემოდანს
ხელი დასტაცა და გაეკიდა. უკვე ბარდნიდა და მისი მოუსვენარი
სილუეტი და ხელების ქნევა თეთრ ფიფქებში შესაბრალისად
მოჩანდა. ერთხანს ირბინა, მერე ნაბიჯი შეანელა, ჩამოჯდა, გზას
მიაჩერდა და აქვითინდა. თოვლი მის გარშემო ნელა ტრიალებ-
და, თმაზე ეფინებოდა, კისერში აღწევდა. ქვითინი შეწყვიტა,
მაგრამ ასლოკინდა და მის შესაჩერებლად, რამდენჯერმე მკერ-
დზე მუშტი დაირტყა. ერთხანს ღრმად სუნთქავდა, თვალები
ყელსახვევის ბოლოთი გაიმშრალა, ჩემოდანი აიღო და გზა გა-
აგრძელა. დაახლოებით ნახევარი საათის შემდეგ გზაზე ნაცნო-
ბი სილუეტი დაინახა. გახარებულმა შესძახა და მისკენ გაექანა.
გოგონა უძრავად იდგა შუა გზაზე და, როგორც ეტყობოდა, მას
ელოდებოდა. ხელგაწვდილი იღიმოდა – სქელი ფიფქები მის
თითებს შორის დნებოდა. მოხუცი მოეხვია.
– მაპატიე, – წაილუღლუღა კაცმა, – სულ ერთი წამით რწმე-
ნა დავკარგე... ისე შემეშინდა! ყველაზე უარესი წარმოვიდგინე...
მეგონა, ვეღარასოდეს გნახავდი.
აბრეშუმის ლამაზი, ვარდისფერი ლენტი აბურდოდა, მაკიაჟი
წაშლოდა, ლოყებსა და კისერზე პომადის ლაქებიღა აჩნდა, ქვე-
დაკაბაზე ელვაშესაკრავი ჩამოგლეჯოდა. გოგონა უხერხულად
იწევდა წინდას, რომელსაც ჯიუტად არ სურდა გაჩერება.
– და კიდევ, არასოდეს იცი, ცუდი რა შეიძლება შეგემთხვეს...
– არ არის საჭირო მუდამ უარესი წარმოიდგინო, – უპასუხა
გოგონამ.
მოხუცი მონდომებით დაეთანხმა.
– მართალია, მართალი, – აღიარა მან.
ხელი ასწია და ფიფქს შეუშვირა.
– რა იქნებოდა, ამის დანახვა შეგეძლოს?! – წამოიძახა კაც-
მა, – ამჯერად ნამდვილი თოვლი მოდის! ხვალ ყველაფერი გა-
დათეთრებული იქნება. ყველაფერი ქათქათა, ახალთახალი და
სუფთა დაგვხვდება. წავედით, გზა გავაგრძელოთ! უკვე ახლოს
უნდა ვიყოთ.
მალევე მიადგნენ გზის მაჩვენებელს და კისერწაგრძელე-
ბულმა მოხუცმა ამოიკითხა: „ჰამბურგი, ას ოცი კილომეტრი“.
სწრაფად გაიკეთა სათვალე, გაოგნებულს თვალები გაუფარ-
თოვდა და პირი დააღო. ნუთუ იმ საბრალო მძღოლმა სამოცი
კილომეტრი სულ სხვა მიმართულებით ატარა? სულაც არ მი-
დიოდა ჰამბურგში? საწყალი, ალბათ კარგად ვერ გაიგო, რას
ელაპარაკებოდნენ.
– წავედით, – თქვა მოხუცმა მხიარულად, – უკვე აღარ არის
შორს.
გოგონას ხელი ჩაჰკიდა და გზა გააგრძელეს თეთრ ღამეში,
რომელიც მათ სახეებს ეალერსებოდა.

უმანკოება მწყურია
მხოლოდ მართლაც უკიდურესად გულქვა ადამიანები ვერ

გაიგებენ, რატომ გადავწყვიტე დამეტოვებინა ცივილიზაცია, მი-
სი ყალბი ღირებულებები და გადავსახლებულიყავი წყნარი
ოკეანის მარჯნის რიფზე განლაგებულ რომელიმე კუნძულზე,
ცისფერი ლაგუნის ნაპირას, ერთიანად მატერიალურ სიმდიდ-
რეზე კონცენტრირებულ მერკანტილური სამყაროსგან, რაც შე-
იძლება, შორს.
უმანკოება მწყუროდა. აუცილებლად უნდა დამეღწია თავი
გაცხარებული შეჯიბრებისა და ბრძოლის ატმოსფეროსთვის, სა-
დაც სინდისიერების არარსებობა წესად ქცეულიყო და ჩემნაირი
მგრძნობიარე და შემოქმედებითი სულის მქონე ადამიანისთვის
სულ უფრო რთულდებოდა სულიერი სიმშვიდისთვის საჭირო
ელემენტარული მატერიალური სახსრის მოპოვება.
დიახ, ყველაზე მეტად დაუინტერესებლობა მჭირდებოდა.
ყველამ, ვინც მიცნობს, იცის, რა ფასი აქვს ჩემს თვალში ამ თვი-
სებას, უპირველესსა და, შეიძლება ითქვას, ერთადერთსაც კი,
რასაც ჩემი მეგობრებისგან ვითხოვ. ვოცნებობდი, უბრალო და
დაუზარელი ადამიანებით ვყოფილიყავი გარშემორტყმული,
რომლებსაც არ შეუძლიათ წვრილმანი ანგარიშიანობა, რო-
მელთათვისაც სამსახურის გაწევა უბრალო მეგობრობის სანაც-
ვლოდაც შემეძლებოდა და უმნიშვნელო გაუგებრობის გამო ურ-
თიერთობის გაფუჭების არ შემეშინდებოდა.
დავასრულე ყველა საქმე, რითაც დაკავებული ვიყავი და
ზაფხულის დასაწყისში ტაიტიზე ჩავედი.

პაპეეტემ49 იმედი გამიცრუა.
ქალაქი მომხიბლავია, მაგრამ ყოველ ფეხის ნაბიჯზე ეტყობა
ცივილიზაციის კვალი, ყველაფერს აქვს ფასი, ხელფასი, მოსამ-
სახურე მეგობარი კი არ არის, დაქირავებულია და თვის ბოლოს
ანაზღაურების მიღებას ელოდება; გამოთქმა „ფულის შოვნა“
მომაბეზრებელი დაჟინებულობით ისმოდა და მე კი, როგორც
უკვე აღვნიშნე, სწორედ ფულს გავურბოდი, თანაც, რაც შემეძ-
ლო, შორს.
რუკაზე შემთხვევით შევარჩიე მარკიზის კუნძულების ერთ--
ერთი პატარა და მიკარგული კუნძული ტარატორა, რომლის მი-
სადგომთანაც ოკეანიის სავაჭრო კანტორის გემი წელიწადში
სამჯერ თუ ჩაუშვებდა ხოლმე ღუზას.
როგორც კი კუნძულზე ფეხი დავდგი, მაშინვე მივხვდი, რომ
ჩემი სურვილები ასრულებას იწყებდა.
პლაჟზე პირველივე ნაბიჯიდან გადაიშალა პოლინეზიური
პეიზაჟის მთელი სილამაზე, ათასჯერ აღწერილი, მაგრამ მაინც
ამაღელვებელი, რადგან საკუთარი თვალით ვხედავდი თავბრუ-
დამხვევი სიმაღლის მთებიდან ზღვამდე დაშვებული პალმების
ჯარს, მარჯნის რიფებით შემოჯარულ უშფოთველ ლაგუნას, პა-
ტარა სოფელს ხიმინჯებიანი სახლებით, რომელთა სიმსუბუქეც
თითქოს უკვე მიანიშნებდა უზრუნველობას. ჩემკენ ხელებგაშ-
ლილი გამორბოდა ადგილობრივი მოსახლეობა – მათი დანახ-
ვისას მაშინვე ვიგრძენი, რომ თავაზიანობისა და მეგობრობის
წყალობით ყველაფრის მიღწევა შეიძლებოდა.
ეს იმიტომ, რომ როგორც ყოველთვის, ყველაზე მეტად ადა-
მიანური თვისებებისადმი ვიყავი მგრძნობიარე.
49 საფრანგეთის პოლინეზიის დედაქალაქი.

კუნძულის მთელი მოსახლეობა შემომეგება, ასიოდე ადა-
მიანი, რომლებსაც ჯერ არ შეხებოდა ჩვენებური წუწურაქი კაპი-
ტალიზმი და იმდენად გულგრილები იყვნენ სარგებლის მიღები-
სადმი, რომ სოფლის საუკეთესო ქოხში დამაბინავეს. მაშინვე
მივიღე ყველაფერი, რაც ცხოვრებისთვის დამჭირდებოდა: საკუ-
თარი მეთევზე, საკუთარი მებაღე, საკუთარი მზარეული, და თა-
ნაც სრულიად უფასოდ, მხოლოდ უანგარო და ამაღელვებელი
მეგობრობისა და ძმური დამოკიდებულების, ურთიერთპატივის-
ცემის საფუძველზე.
ეს ყველაფერი კუნძულელთა უმანკო სულების, მათი არაჩ-
ვეულებრივი თავაზიანობის შედეგი იყო, და ასევე ტარატონგას
ჩემდამი განსაკუთრებული გულისხმიერებისა.
ტარატონგა, ორმოცდაათიოდე წლის ქალი, ადგილობრივი
ბელადის ქალიშვილი იყო. წარსულში მამამისის ძალაუფლება
არქიპელაგის ოცზე მეტ კუნძულზე ვრცელდებოდა. სოფლის მო-
სახლეობა ქალს საერთო შვილად მიიჩნევდა და, ჩასვლისთანა-
ვე, ჩემი მეგობრული დამოკიდებულების გამოსახატავად ძალ--
ღონეს არ ვიშურებდი. ეს ბუნებრივად ხდებოდა, თავს ვინმე
სხვად კი არ ვაჩვენებდი, არამედ პირიქით, გული გადავუშალე.
ავუხსენი, თუ რამ მაიძულა საცხოვრებლად მის კუნძულზე ჩა-
მოვსულიყავი, როგორ მძულდა ამაზრზენი მერკანტილიზმი და
ანგარებიანი მატერიალიზმი, როგორ მჭირდებოდა, მეპოვა ადა-
მიანები, რომელთა მთავარი თვისება დაუინტერესებლობა და
უმანკოებაა, რის გარეშეც კაცობრიობას არსებობა არ შეუძლია;
არც ჩემი სიხარული და მადლიერება დამიმალავს მისი ხალხი-
სადმი. ტარატონგამ მიპასუხა, რომ ჩემი შესანიშნავად ესმოდა
და რომ მხოლოდ ერთი მიზანი ჰქონდა: ფულს მისი ხალხის სუ-
ლი არ შეერყვნა. გადაკრულ ნათქვამს მივუხვდი და დავარწმუ-
ნე, რომ ტარატორაზე ცხოვრებისას არც ერთ სუს არ გადავიხ-
დიდი. ჩემს ქოხში დავბრუნდი და მომდევნო კვირების განმავ-
ლობაში ვცდილობდი, ერთგულად დამეცვა ასე თავაზიანად გა-
მოთქმული თხოვნა. მთელი ფული, რაც მქონდა, ქოხის ერთ
კუთხეში, მიწაში ჩავფალი.
კუნძულზე დასახლებიდან სამი თვე ილეოდა, როდესაც ად-
გილობრივმა ბიჭუნამ საჩუქარი მომიტანა ტარატონგასგან, რო-
მელსაც უკვე ჩემს მეგობრად მივიჩნევდი.
ნიგვზის ნამცხვარი იყო, რომელიც ჩემთვის თავად გამოეც-
ხო, მაგრამ, პირველ რიგში, თვალში ნამცხვრის გასახვევად გა-
მოყენებული ჯუთის ქსოვილი მომხვდა.
ტომრების შესაკერად გამოსადეგი უხეში ქსოვილი უცნაურ
ფერებში იყო აჭრელებული, რაც ბუნდოვნად მაგონებდა რაღა-
ცას; თავდაპირველად ვერც ვერაფერს მივხვდი.
ჯუთის ქსოვილს ყურადღებით დავაკვირდი და მოულოდნე-
ლობისგან გული შემიქანდა.
იძულებული გავხდი, დავმჯდარიყავი.
ქსოვილი მუხლებზე დავიდე და ფრთხილად გავშალე. მარ-
თკუთხედი ფორმა ჰქონდა, სიგრძეში ორმოცდაათი სანტიმეტ-
რი, სიგანეში ოცდაათი იქნებოდა. საღებავი დახეთქილიყო და
ალაგ-ალაგ გადასცლოდა.
ერთხანს დავცქეროდი და თვალებს არ ვუჯერებდი.
მაგრამ ეჭვის შეტანა შეუძლებელი იყო.
ხელში გოგენის ტილო მეჭირა.
ფერწერის დიდი მცოდნე არ ვარ, თუმცა არსებობენ ისეთი
ოსტატები, რომელთა ნამუშევრებსაც ნებისმიერი უყოყმანოდ
ამოიცნობს. ქსოვილი აკანკალებული ხელით კიდევ ერთხელ
გავშალე და ახლოდან დავაკვირდი. მხატვარს ტაიტის ერთ--
ერთი მთიანი კუთხე, წყაროს სათავესთან, ნაპირზე შეკრებილი
მობანავე ქალები გამოესახა. ფერები, სილუეტები, თავად მოტი-
ვიც კი იმდენად ნაცნობი ჩანდა, რომ ნახატის ცუდი მდგომა-
რეობის მიუხედავად, ეჭვის შეტანა შეუძლებელი იყო.
მარჯვნივ, ღვიძლის მხარეს, მტკივნეული ჩხვლეტა ვიგრძენი,
რაც მხოლოდ განსაკუთრებული მღელვარებისას მემართებო-
და.
გოგენის ტილო ამ მიკარგულ პაწაწინა კუნძულზე! ტარატონ-
გამ კი ის ნამცხვრის გასახვევად გამოიყენა! ნახატი, რომელიც
პარიზში ხუთ მილიონად გაიყიდებოდა! კიდევ რამდენი ტილო
გამოიყენა გასახვევად ან ქოხის კედელში ნახვრეტების ამოსავ-
სებად? რამხელა დანაკარგია კაცობრიობისთვის!
წამოვხტი და ტარატონგასთან გავქანდი, ნამცხვრისთვის
მადლობა რომ გადამეხადა.
სახლის წინ იჯდა, ლაგუნას გასცქეროდა და ჩიბუხს აბოლებ-
და. ღონიერი ქალი იყო, ჭაღარაშერეული თმითა და მკერდის
სიშიშვლის მიუხედავად, შესაშურ ღირსებას ინარჩუნებდა.
– ტარატონგა, შენი გამოგზავნილი ნამცხვარი ვჭამე. ჩინებუ-
ლი იყო. გმადლობ.
ეტყობოდა, ნათქვამი ესიამოვნა.
– დღეს კიდევ ერთს გამოგიცხობ.
პირის დავაღე, თუმცა არაფერი მითქვამს. ტაქტის გამოჩენა
იყო საჭირო. უფლება არ მქონდა, ამ დიდებული ქალისთვის
მეგრძნობინებინა, თითქოს ის ველური იყო, რომელიც მსოფ-
ლიოს ერთ-ერთი გენიოსის ქმნილებებს გასახვევად იყენებდა.
ვაღიარებ, განსაკუთრებული მგრძნობელობა მტანჯავდა და ამ
ყველაფრის თავიდან აცილება მსურდა.
იმის მიუხედავად, რომ შეიძლებოდა, გოგენის ტილოში გახ-
ვეული მეორე ნამცხვარი მიმეღო, ხმის ამოღებას არ ვაპირებ-
დი. ერთადერთი, რაც ფასდაუდებელია, ეს მეგობრობაა.
ასე რომ, ჩემს ქოხში დავბრუნდი და დაველოდე.
ნაშუადღევს კიდევ მივიღე ნამცხვარი, ისიც გოგენის ტილოში
გახვეული. ნახატი წინანდელზე სავალალო მდგომარეობაში
იყო. ეტყობოდა, ვიღაცას ერთ ადგილზე დანითაც ამოეჩიჩქნა.
ერთი სული მქონდა, ტარატონგასთან გავქცეულიყავი, მაგრამ
თავი შევიკავე. ფრთხილად უნდა მემოქმედა. მეორე დღეს ვინა-
ხულე და უბრალოდ ვუთხარი, რომ მისი ნამცხვარი საუკეთესო
რამ იყო, რაც ცხოვრებაში გამესინჯა.
მოწყალედ გამიღიმა და ჩიბუხი გააბოლა.
მომდევნო რვა დღის განმავლობაში ტარატონგასგან კიდევ
სამი ნამცხვარი მივიღე, სამივე გოგენის ტილოში გახვეული. უჩ-
ვეულო საათები გადავიტანე. ჩემი სული მღეროდა – სხვა სიტ-
ყვით ვერც აღვწერ იმ გასაოცარ შემოქმედებით აღმაფრენას,
რომელსაც განვიცდიდი.
ნამცხვრების გამოგზავნა მერეც გაგრძელდა, თუმცა შესახვე-
ვების გარეშე.
ვეღარ ვიძინებდი. ტილოები აღარ დარჩა თუ ტარატონგას,
უბრალოდ, ნამცხვრების გახვევა ავიწყდებოდა? განაწყენებული
და, ცოტა არ იყოს, შეურაცხყოფილიც ვიყავი. აქვე უნდა ვა-
ღიარო, რომ ღირსებების მიუხედავად, ტარატორის მკვიდრთ
ერთგვარი სიმჩატეც ახასიათებთ, რის გამოც მათ ბოლომდე
არასოდეს უნდა ენდოთ. დასამშვიდებლად რამდენიმე აბი დავ-
ლიე და ვცადე, ტარატონგასთან სალაპარაკოდ საბაბი მომეძებ-
ნა, რის დროსაც ფრთხილად მის უყურადღებობასაც ვახსენებ-
დი. ბოლოს გადავწყვიტე, გულწრფელი ვყოფილიყავი. ჩემს მე-
გობართან წავედი.
– ტარატონგა, ნამცხვარი რამდენჯერმე გამომიგზავნე. არაჩ-
ვეულებრივი იყო. მეტიც, ისინი ჯუთის მოხატულ ქსოვილებში
გახვეული მივიღე და ნახატებმა განსაკუთრებით დამაინტერესა.
საიდან გაქვს ისინი? კიდევ დაგრჩა?
– ოჰ! ეგენი... – გულგრილად მითხრა ტარატონგამ, – ბა-
ბუაჩემს მთელი გროვა ჰქონდა.
– მთელი... გროვა? – გაჭირვებით ამოვილუღლუღე.

– ჰო. ადრე აქ ერთი ფრანგი ცხოვრობდა და იმისგან დარჩა,
ასე ერთობოდა – ჯუთის ნაჭრებს აფერადებდა. კიდევ უნდა
მქონდეს შემორჩენილი.
– ბევრი? – წავიჩურჩულე.
– ოჰ! არც კი ვიცი. შეგიძლია თავად ნახო. წამომყევი.
გამომშრალი თევზითა და ქოქოსის კაკლის გამხმარი გულე-
ბით სავსე ბეღელში შევედით. ძირს, პირდაპირ ქვიშაზე, გოგე-
ნის თორმეტიოდე ტილო ეყარა. ყველა ჯუთის ქსოვილზე ეხატა
და დაზიანებულიც ჩანდა, თუმცა რამდენიმე საკმაოდ კარგ
მდგომარეობაში შემორჩენილიყო. გაფითრებული ძლივს ვიდე-
ქი. „ღმერთო“, გავიფიქრე, „რა გამოუსწორებელი დანაკარგი
იქნებოდა კაცობრიობისთვის, აქ რომ არ ჩამოვსულიყავი!“ ალ-
ბათ ოცდაათი მილიონისა მაინც იქნებოდა...
– თუ გინდა, შეგიძლია, აიღო, – მითხრა ტარატონგამ.
ჩემს სულში საზარელი ბრძოლა დაიწყო. კარგად მომეხსენე-
ბოდა ამ საოცარი არსებების სრული დაუინტერესებლობა და არ
მინდოდა, კუნძულის ბინადართა გონებაში ფასისა და ღირებუ-
ლების მერკანტილური ცნებები შემომეტანა, რასაც უკვე გაერ-
ყვნა მიწიერი სამოთხისებური ადგილები. მაგრამ ჩვენი ცივი-
ლიზაციის ყველა ცრურწმენა ისე იყო ჩემში გამჯდარი, რომ
ხელს მიშლიდა, ამგვარი საჩუქარი ისე მიმეღო, სანაცვლოდ
არაფერი შემეთავაზებინა. მაჯიდან მაშინვე მოვიხსენი ჩინებუ-
ლი ოქროს საათი და ტარატონგას გავუწოდე.
– ნება მომეცი, სანაცვლოდ მეც შემოგთავაზო საჩუქარი, –
ვთხოვე.
– საათის გასაგებად აქ ეგ არ გვჭირდება, – მითხრა ქალმა, –
საკმარისია, მზეს შევხედოთ.
რთული გადაწყვეტილება მივიღე.
– ტარატონგა, სამწუხაროდ, იძულებული ვარ, საფრანგეთში
დავბრუნდე. ამას კაცობრიობის ინტერესები მოითხოვს. რვა
დღეში გემი ჩამოდგება და გავყვები, დაგტოვებთ. შენს საჩუ-
ქარს ვიღებ, მაგრამ იმ პირობით, თუ ნებას დამრთავ, შენთვის
და შენიანებისთვის რაღაც გავაკეთო. ცოტა ფული მაქვს. ოჰ! ძა-
ლიან ცოტა. ნება მომეცი, დაგიტოვო. რაც უნდა იყოს, სამუშაო
იარაღი და წამლები ხომ მაინც გჭირდებათ.
– როგორც გინდა, – გულგრილად მითხრა ქალმა.
ჩემს მეგობარს შვიდასი ათასი ფრანკი ჩავუთვალე, შემდეგ
ტილოები დავახვიე და ქოხისკენ გავიქეცი. გემის მოლოდინში
მღელვარებით აღსავსე ერთი კვირა გავატარე. სინამდვილეში,
არც კი ვიცოდი, რატომ ვნერვიულობდი. ზოგ შემოქმედ არსებას
არ ჰყოფნის სილამაზის ეგოისტურად ცქერა, ვერ ითმენენ, საკუ-
თარი სიხარული თავიანთ მსგავსთ რომ არ გაუზიარონ. ერთი
სული მქონდა, საფრანგეთში დაბრუნებულს, ფერწერული ტი-
ლოებით მოვაჭრეებისთვის ჩემი საგანძური მეჩვენებინა. ალ-
ბათ, ას მილიონამდე მაინც გაიყიდებოდა. ერთადერთი, რაც
ნერვებს მიშლიდა ისაა, რომ სახელმწიფო მიღებული თანხის
ოცდაათიდან ორმოც პროცენტამდე წაიღებდა. ასე ერევა ჩვენი
ცივილიზაცია მსოფლიოში ყველაზე პირადულ – სილამაზის
სფეროში.
საფრანგეთისკენ მიმავალ ხომალდს ტაიტიზე თხუთმეტი დღე
უნდა დავლოდებოდი. ტარატონგაზე კრინტს არ ვძრავდი. არ
მსურდა, ჩემს სამოთხეს მავანი კომერსანტის ხელი შეხებოდა,
მაგრამ აღმოჩნდა, რომ იმ სასტუმროს მეპატრონე, სადაც გავ-
ჩერდი, კუნძულსაც და ტარატონგასაც კარგად იცნობდა.
– საკმაოდ ექსცენტრიკული გოგონაა, – მითხრა მან ერთ სა-
ღამოს.
ხმა არ ამომიღია. ერთ-ერთი ყველაზე ღირსეული ადამიანის
მისამართით ნათქვამი სიტყვა „გოგონა“ დიდ შეურაცხყოფად
მივიჩნიე.

– ალბათ თავისი ნახატები გაჩვენათ, ხომ ასეა? – მკითხა
მასპინძელმა.
დავიძაბე.
– უკაცრავად?
– ხატავს და უნდა ვაღიარო, საკმაოდ კარგადაც. სამი წელი
სწავლობდა პარიზში, დეკორატიული ხელოვნების სკოლაში, ეს
ოციოდე წლის წინ იყო. და როდესაც ქოქოსის გამხმარი გულის
ფასი დაეცა, ვინაიდან მისი სინთეტიკური შემცვლელები გა-
მოიგონეს, კუნძულზე დაბრუნდა. გოგენს გასაოცრად ბაძავს.
მუდმივი ხელშეკრულება აქვს ავსტრალიელებთან. თითო ტი-
ლოში ოცი ათას ფრანკს უხდიან. ამით ირჩენს თავს... რა მოხდა,
მეგობარო? ცუდად ხომ არ ხართ?
– არა, არაფერია, – წავილუღლუღე.
არც კი ვიცი, როგორ მეყო წამოდგომისა და ნომერში ას-
ვლის ძალა, სადაც შესვლისთანავე საწოლზე მივეგდე. გაუნ-
ძრევლად ვიწექი, ჭერს მივჩერებოდი და ზიზღის ღრმა, დაუძლე-
ველი გრძნობა მიპყრობდა. სამყარომ კიდევ ერთხელ მიღალა-
ტა. არა მხოლოდ დიდ დედაქალაქებში, არამედ წყნარი ოკეანის
ყველაზე პატარა ატოლზეც50 კი ყველაზე საზიზღარი რამ – ანგა-
რიშიანობა, ადამიანების სულებს ამდაბლებდა.
ისღა დამრჩენოდა, უმანკოების დაჟინებული მოთხოვნილე-
ბის დასაკმაყოფილებლად, რომელიღაც უკაცრიელ კუნძულზე
დავსახლებულიყავი და იქ მარტოდმარტო მეცხოვრა.
50ატოლი – წრიული მოყვანილობის მარჯნის კუნძული. ატოლე-

ბი მრავლადაა წყნარი ოკეანის ცენტრალურ ნაწილში.

სამყაროს ყველაზე ძველი ამბავი
ლა პასი51 ზღვის დონიდან ხუთი ათასი მეტრის სიმაღლეზე

მდებარეობს – უფრო მაღლა ასვლის შემთხვევაში სუნთქვა შე-
უძლებელი ხდება. იქ შეგხვდებათ ლამები, ინდიელები, ცად აზი-
დული გორაკები, მარადიული თოვლით დაფარული მწვერვა-
ლები, მიტოვებული ქალაქები, არწივები, ხოლო ტროპიკულ
ხეობებში დახეტიალობენ ოქროს მაძიებლები და დაფრინავენ
უზარმაზარი პეპლები.
შონენბაუმი ლა პასზე, ბოლივიის დედაქალაქზე, თითქმის
ყოველ ღამე ოცნებობდა იმ ორი წლის განმავლობაში, რომლე-
ბიც გერმანიაში, ტორენბერგის საკონცენტრაციო ბანაკში
გაეტარებინა და როგორც კი ამერიკის არმიის ჯარისკაცებმა ის
ჭიშკარი გააღეს, სრულიად სხვა სამყაროში გასასვლელად რომ
მიაჩნდა, იმ სიჯიუტით შეუდგა ბოლივიის ვიზის მისაღებად
ბრძოლას, როგორიც მხოლოდ ნამდვილ მეოცნებეებს ახა-
სიათებთ. შონენბაუმი მკერავი იყო, მკერავი პოლონეთის ქა-
ლაქ ლოძიდან, ხუთი თაობის სახელგანთქმული მკერავი, ებ-
რაელების მდიდარი ტრადიციის მემკვიდრე. ლა პასში ჩავიდა,
რამდენიმეწლიანი დაძაბული მუშაობის შედეგად ფეხის მოკი-
დება შეძლო და საკუთარი სამკერვალოც გახსნა სახელწოდე-
ბით „შონენბაუმი – პარიზელი მკერავი“. შეკვეთები უხვად ჰქონ-
და, ამიტომ დამხმარეს ძებნას შეუდგა. ეს არც ისე იოლი საქმე
გამოდგა – ანდების მაღალ პლატოებზე გაზრდილი ინდიელების
თითები შეუფერებელი აღმოჩნდა ნემსით დახვეწილი მუშაობის-
თვის. შონენბაუმი იმდენ დროს ხარჯავდა მათთვის ხელობის
51 ბოლივიის ფაქტობრივი დედაქალაქი.

ანა-ბანა რომ ესწავლებინა, ამგვარი თანამშრომლობა ხელსაყ-
რელი აღარ იყო. რამდენიმე წარუმატებელი მცდელობის შემ-
დეგ ისევ მარტო უმკლავდებოდა შეკვეთებს, რომლებიც სულ
უფრო მატულობდა. მაგრამ ერთმა შეხვედრამ საქმე შეუმსუბუქა
და თანაც ისე, რომ ასეთ გამართლებას მხოლოდ განგების ჩა-
რევას თუ მიაწერდა, რომელიც მისდამი მუდამ კეთილგანწყობი-
ლი იყო იმის გათვალისწინებით, რომ ლოძში, მისი აღმსარებ-
ლობის მქონე სამასი ათასი მცხოვრებიდან, ცოცხლად გადარ-
ჩენილთა მცირე რიცხვში აღმოჩნდა.
შონენბაუმი ქალაქის მაღლობზე გაშენებულ ნაწილში ცხოვ-
რობდა და გამთენიისას მის ფანჯრებთან ლამების ქარავანი ჩა-
ივლიდა ხოლმე. ხელისუფლებამ, რომელიც დედაქალაქის თა-
ნამედროვე იერსახეზე ზრუნავდა, ლა პასის ქუჩებში ამ ცხოვე-
ლების გამოჩენა აკრძალა, მაგრამ რაკი ისინი გადაადგილების
ერთადერთი საშუალება იყო მთის გაუვალ ბილიკებზე, სადამ-
დეც გზები არ მიდიოდა, ყუთებითა და ფუთებით დატვირთული
ლამების ქალაქის მიდამოებიდან გასვლა რჩება და, უეჭველია,
კიდევ დიდხანს დარჩება ტურისტთათვის უჩვეულო სანახაობად.
ყოველ დილით, სამკერვალოსკენ მიმავალი შონენბაუმი,
გზად ლამების ქარავანს გადააწყდებოდა ხოლმე; ლამები მოს-
წონდა, თუმცა ზუსტად თავადაც არ იცოდა, რატომ. ალბათ, ამის
მიზეზი უბრალოდ ის იყო, რომ გერმანიაში ლამები არ ბინად-
რობენ. ორი ან სამი ინდიელი ანდებში ჩაკარგული სოფლების-
კენ მიერეკებოდა ოცი-ოცდაათი ცხოველისგან შემდგარ ქარა-
ვანს, თითოეულ ლამას თავის წონაზე ბევრად მძიმე ტვირთი
ჰქონდა აკიდებული.
ერთ დილას, როდესაც მზე ბოლომდე ჯერ კიდევ არ ამოსუ-
ლიყო, შონენბაუმი ლა პასის ცენტრისკენ ეშვებოდა და გზად
ერთ-ერთ ასეთ ქარავანს გადააწყდა, რომლის დანახვაზეც, რო-
გორც ყოველთვის, გულღიად გაიღიმა. ნაბიჯი შეანელა და ჩავ-
ლილი ცხოველის მოსაფერებლად ხელი გაიშვირა. არასოდეს
მოფერებია კატას ან ძაღლს, რომლებიც მრავალადაა გერმა-
ნიაში და არასოდეს მიუგდია ყური ჩიტებისთვის, თუმცა ისინი
გერმანიაშიც ჭიკჭიკებდნენ. აშკარაა, რომ საკონცენტრაციო ბა-
ნაკში გატარებულ წლებს გერმანელებისადმი მის დამოკიდებუ-
ლებაზე გავლენა მოეხდინა. ლამას ბეწვზე ეფერებოდა, როდე-
საც მისი მზერა ცხოველის გვერდით მომავალ ინდიელზე შეჩერ-
და. ფეხშიშველ მამაკაცს ხელჯოხი ეჭირა. თავდაპირველად შო-
ნენბაუმს მისთვის ყურადღება არც მიუქცევია. ალბათ მზერას
სხვა რამეზე გადაიტანდა და სამუდამოდაც დაივიწყებდა – ქა-
რავნის გამყოლს მოყვითალო, გაძვალტყავებული და ისეთი გა-
მოფიტული და შესაბრალისი სახე ჰქონდა, გეგონებოდა, ფსი-
ქოლოგიური სიღატაკის მრავალ საუკუნეს გამოუქანდაკებიაო.
თუმცა, უეცრად, შონენბაუმს გული შეუტოკდა, რადგან რაღაც
ნაცნობი, უკვე ნანახი, იმავდროულად თავზარდამცემი და საზა-
რელი მოეჩვენა და უკიდურესი მღელვარებაც მოჰგვარა, იმის
მიუხედავად, რომ გონება ჯერ კიდევ ეწინააღმდეგებოდა, ამოც-
ნობაში დახმარებოდა. ეს უკბილო პირი, ფართოდ გახელილი
თაფლისფერი და ალერსიანი თვალები, რომლებიც სამყაროს
მარადიული ჭრილობებივით შესცქეროდა, მოწყენით ჩამოშვე-
ბული ცხვირი და მუდმივად საყვედურიანი იერი, სანახევროდ
შეკითხვას, სანახევროდ კი ბრალდებას რომ გამოხატავდა, იმ
ადამინის სახე იყო, რომელიც ლამას გვერდით მოაბიჯებდა და
თვალს აპარებდა მკერავისკენ, მას კი უკვე ზურგი შეექცია და
გზას აგრძელებდა. მოულოდნელად შონენბაუმმა შეჰყვირა და
შემობრუნდა.
– გლუკმან! – იღრიალა მან, – აქ რას აკეთებ?
უნებურად იდიშზე ალაპარაკდა და კაცი, რომელსაც დაუძახა,
ისე შეხტა, თითქოს გავარვარებულ ნაკვერჩხალს შეეხო და ხე-
ლი დაიწვაო. მერე ადგილს მოსწყდა და გაიქცა, შონენბაუმი კი
ისეთი სიმარდით გაეკიდა, ვერასდროს რომ ვერ წარმოიდგენ-
და. ლამებმა მშვიდად გააგრძელს გზა. შონენბაუმი გაქცეულს
ქუჩის კუთხეში დაეწია, მხარზე წაავლო და აიძულა, გაჩერებუ-
ლიყო. გლუკმანი! არა, ეჭვის შეტანა შეუძლებელი იყო. მხო-
ლოდ ნაკვთებით კი არ ჰგავდა – უბრალოდ, შეუძლებელია ვერ
ეცნო ეს ნატანჯი და უხმო კითხვების მატარებელი გამომეტყვე-
ლება. კუთხეში მომწყვდეული იდგა, ზურგით წითელ კლდეს ეყ-
რდნობოდა, დაღებული პირიდან უკბილო ღრძილები მოუჩანდა.
– შენ ხარ, – ისევ იდიშზე დაუყვირა შონენბაუმმა, – გეუბნე-
ბი, შენ ხარ!
გლუკმანმა უარის ნიშნად თავი გააქნია.
– მე არ ვარ! – მანაც იდიშზე იყვირა, – პედრო მქვია და არ
გიცნობ.
– და იდიში სადღა ისწავლე? – გამარჯვებულის ხმით შესძახა
შონენბაუმმა, – ლა პასის საბავშვო ბაღში?
გლუკმანმა უფრო ფართოდ დააღო პირი და დაბნეულმა გა-
დახედა ლამებს, თითქოს შველას ცხოველებს სთხოვსო. შონენ-
ბაუმმა ხელი უშვა.
– რისი გეშინია, შე უბედურო? მეგობარი ვარ. ვის მოტყუებას
ცდილობ?
– პედრო მქვია! – ჩახლეჩილი და მავედრებელი ხმით ისევ
იდიშზე წამოიკნავლა გლუკმანმა.
– ნამდვილი michougé52 ხარ, – სიბრალულით უპასუხა შო-
ნენბაუმმა, – ესე იგი, პედრო გქვია... და ეს...
გლუკმანის ხელი აიღო და თითებზე დააცქერდა:
– ამაზე რას იტყვი? ფრჩხილები ინდიელებმა დაგაძრეს?
52 გიჟი (იდიშზე).

გლუკმანი უფრო მეტად აეკრა კლდეს. როგორც იქნა, პირი
დახურა და თვალებიდან წამსკდარმა ცრემლებმა ლოყები დაუს-
ველა.
– არ დამასმენ? – ჰკითხა ენის ბორძიკით.
– დაგასმენ? – გაიმეორა გაოგნებულმა შონენბაუმმა, – ვის-
თან? რისთვის?
უეცრად ყველაფერს მიხვდა და ყელი გაუშრა. შუბლი ოფლმა
დაუცვარა. შეშინდა – ეს იყო თავზარდამცემი შიში, რომელიც
მოეჩვენა, რომ ჩადენილი საზარელი დანაშაულების გამო
მთელ დედამიწაზე გავრცელებულიყო. მერე გონს მოეგო.
– ეს ყველაფერი დასრულდა! – იყვირა შონენბაუმმა, – უკვე
თხუთმეტი წელია, რაც დამთავრდა!
გლუკმანს წაგრძელებულ და გაძვალტყავებულ ყელზე ადა-
მის ვაშლი აუცახცახდა, სახეზე ეშმაკური გამომეტყველება სულ
ერთი წამით გაუკრთა და მაშინვე გაქრა.
– სულ ასე ამბობენ! გვპირდებიან, მაგრამ არ მჯერა.
შონენბაუმმა ღრმად ჩაისუნთქა. ზღვის დონიდან ხუთი ათასი
მეტრის სიმაღლეზე იყო, თუმცა იცოდა, სუნთქვა ამის გამო არ
უჭირდა.
– გლუკმან, – უთხრა საზეიმო ხმით, – ყოველთვის გონება-
სუსტი იყავი, მაგრამ მაინც – თავს ძალა დაატანე! დამთავრდა!
აღარ არის ჰიტლერი, აღარ არსებობს შუცშტაფელი, აღარც გა-
ზის კამერებია, ჩვენი სახელმწიფოც კი გვაქვს, ისრაელი, რო-
მელსაც გააჩნია არმია, მართლმსაჯულება, მთავრობა! დას-
რულდა! დამალვა აღარ არის საჭირო!
– ჰა, ჰა, ჰა! – გაიცინა გლუკმანმა, თუმცა სიხარულს საერ-
თოდ არ გამოხატავდა, – არაფერი გამოუვათ.
– რა არ გამოუვათ?! – დაიღრიალა შონენბაუმმა.
– ისრაელი! – განაცხადა გლუკმანმა, – ის არ არსებობს!

– როგორ თუ არ არსებობს?! – გაგულისებულმა შონენბაუმ-
მა მიწას ფეხი დაჰკრა, – არსებობს! შენ რა, გაზეთებს არ კითხუ-
ლობ?
– ჰა! – ეშმაკური იერით თქვა გლუკმანმა.
– ლა პასში ისრაელის საკონსულოც კი არის! შეგიძლია ვიზა
აიღო! შეგვიძლია ახლავე მივიდეთ!
– არაფერი გამოუვათ! – არ იშლიდა გლუკმანი, – ეგ გერმა-
ნელების ხრიკია.
შონენბაუმს დაბურძგლა. ყველაზე მეტად გლუკმანის ეშმაკუ-
რი და ყოყოჩური იერი აშინებდა. „იქნებ, სიმართლეს ამბობს?“
გაიფიქრა უეცრად. გერმანელებს ნამდვილად შეეძლოთ ამგვა-
რი ხრიკის მოწყობა: აქა და აქ თქვენი ებრაელობის დამადასტუ-
რებელი საბუთებით მიბრძანდით და უფასოდ გაგამგზავრებენ
ისრაელში. შენც მიდიხარ საკონსულოში, გემზე ადიხარ და უცებ
საკონცენტრაციო ბანაკში აღმოჩნდები. „ღმერთო ჩემო“,
გაიფიქრა, „ეს რა წარმოვიდგინე?“ შუბლზე გამოჟონილი ოფლი
შეიმშრალა და გაღიმება სცადა. მერეღა მიხვდა, რომ გლუკმანი
ლაპარაკობდა, უწინდებურად ეშმაკური და რაღაცის მცოდნის
იერით.
– ისრაელი ხრიკია, იმისთვის, რომ ყველას ერთად მოგვიყა-
რონ თავი; იმათ, ვინც მაშინ დაიმალა და თავის გადარჩენა შეძ-
ლო. მერე გაზის კამერებში გამოგვკეტავენ... ჭკვიანურად კი
მოიფიქრეს. გერმანელებს სჩვევიათ ასეთ რამ. უნდათ ყველანი
იქ ჩავიდეთ, ყველა, უკანასკნელი ებრაელის ჩათვლით და მერე,
ერთი ხელის მოსმით... მაგათ კარგად ვიცნობ.
– ჩვენი, ებრაელების სახელმწიფო გვაქვს, – ალერსით
გაუმეორა შონენბაუმმა, გეგონებოდა, ბავშვს ელაპარაკებაო, –

პრეზიდენტია ბენ-გურიონი53 სახელმწიფოს ჰყავს არმია. გაერ-
თიანებული ერების ორგანიზაციის წევრი ვართ. ხომ გეუბნები,
ყველაფერი დასრულდა!
– არაფერი გამოუვათ, – აგრძელებდა პასუხად გლუკმანი.
შონენბაუმმა მხარზე ხელი მოჰხვია.
– წამოდი. ჩემთან იცხოვრებ. ექიმთანაც მიგიყვან.
შონენბაუმს ორი დღე დასჭირდა, რათა ძველი მეგობრის
უთავბოლო წინადადებებიდან აზრი გამოეტანა: საკონცენტრა-
ციო ბანაკიდან გათავისუფლების შემდეგ, რაც გლუკმანს ანტი-
სემიტების დროებით შეთანხმებად მიაჩნდა, ანდებში დამალუ-
ლიყო და ეჭვიც არ ეპარებოდა, რომ მალე ყველაფერი ისევ ძვე-
ლებურად იქნებოდა. მაგრამ თუ სიერამდე (სანტა-კრუს-დე-ლა-
სიერა – უდიდესი ქალაქი ბოლივიაში) ქარავნების გამყოლად
მოაჩვენებდა თავს, შესაძლოა, გესტაპოს კლანჭებს დაძრომო-
და. ყოველ ჯერზე, როცა კი შონენბაუმი უხსნიდა, რომ აღარ არ-
სებობს გესტაპო, რომ ჰიტლერი ცოცხალი აღარ არის, ხოლო
გერმანია ოკუპირებულია, გლუკმანი მხოლოდ მხრებს იჩეჩავდა
და ეშმაკურ გამომეტყველებას იღებდა – თავად უკეთ იცოდა და
არავითარ შემთხვევაში არ გაებმებოდა მახეში; და როდესაც
შონენბაუმი თავისი სიტყვების დასამტკიცებლად ისრაელის,
იქაური სკოლების, არმიის, საკუთარ თავში დარწმუნებული და
მშვიდი ახალგაზრდების ფოტოებს უჩვენებდა, გლუკმანი გარ-
დაცვლილების სახელზე ლოცვას იწყებდა: დასტიროდა უცოდ-
ველ მსხვერპლთ, რომლებიც მტრის ხრიკის წყალობით შეიყარ-
53
დავიდ ბენ-გურიონი – თანამედროვე ისრაელის სახელმწი-
ფოს ერთ-ერთი დამაარსებელი და პირველი პრემიერმინისტრი.

ნენ და რამაც მათი ერთიანად ამოწყვეტა ისევე ადვილი გახადა,
როგორც ეს ვარშავის გეტოში54 ხდებოდა.
ის, რომ გლუკმანი გონებასუსტი იყო, შონენბაუმმა კარგა ხა-
ნია, იცოდა; უფრო ზუსტად, საბრალოს გონება ბევრად უფრო
სუსტი აღმოჩნდა, ვიდრე სხეული. ბანაკში გლუკმანი საყვარელი
მსხვერპლი იყო ჰაუპტმან55 შულცის, შუცშტაფელის მეთაურისა,
პირუტყვი სადისტის, რომელიც ზემდგომებმა საგულდაგულოდ
შეარჩიეს და სრულიად ამართლებდა მისდამი გამოჩენილ ნდო-
ბას. რაღაც სრულიად გაურკვეველი მიზეზის გამო, უფრო კი
ბრაზის ამოსანთხევად საწყალი გლუკმანი ამოირჩია, ხოლო პა-
ტიმრებს შორის, რომლებიც არსებულ ვითარებას კარგად იც-
ნობდნენ, ერთიც არ მოიძებნებოდა, რომელიც ფიქრობდა, რომ
გლუკმანი ცოცხალი გადაურჩებოდა. შონენბაუმის მსგავსად,
გლუკმანიც მკერავი იყო. მართალია, ნემსით მუშაობისთვის თი-
თების აუცილებელი მოქნილობა დაკარგული ჰქონდა, მაგრამ
საკმაოდ მალე მოახერხა სამუშაოს დაბრუნებოდა და სამკერვა-
ლო „პარიზელ მკერავს“ უკვე ადვილად შეეძლო მოზღვავებულ
შეკვეთებს გამკლავებოდა. გლუკმანი ხმას არასოდეს არავის
სცემდა, ბნელ კუთხეში მუშაობდა და დახლის ქვეშ, იატაკზე იჯ-
და, რათა კლიენტებს თვალში არ მოხვედროდა. მხოლოდ ღამ-
ღამობით გადიოდა გარეთ ლამების სანახავად, რომლებსაც
დიდხანს ეალერსებოდა გრძელ ბეწვზე, თვალები კი ისე უელავ-
54ვარშავის გეტო – მეორე მსოფლიო ომის ჰოლოკოსტის დროს

ნაცისტური გერმანიის მთავრობის მიერ შექმნილი ებრაელთა
უდიდესი კონცენტრირებული დასახლება, სადაც შიმშილითა და
ავადმყოფობით სამი წლის განმავლობაში დაახლოებით 400
ათასი ადამიანი დაიღუპა.
55
ჰაუპტმანი – გერმანულენოვან ქვეყნებში ოფიცრის რანგი.
დაახლოებით იგივეა, რაც კაპიტანი.

და, თითქოს რაღაცას დარწმუნებით მიხვდა, რაღაც ნამდვილად
იცისო, რასაც კიდევ უფრო უსვამდა ხაზს ეშმაკური და მედიდუ-
რი ღიმილი, ხანდახან რომ გადაურბენდა ბაგეებზე. გაქცევა ორ-
ჯერ სცადა: პირველად მაშინ, როდესაც შონენბაუმმა სასხვათა-
შორისოდ აღნიშნა, ჰიტლერული გერმანიის დამარცხების თექ-
ვსმეტი წლისთავიაო და მეორედ, როცა მთვრალმა ინდიელმა
ქუჩაში ღრიალი დაიწყო, დიდი ბელადი მთიდან ჩამოვა და ყვე-
ლაფერს მოაგვარებსო.
მათი შეხვედრიდან ექვსი თვე იქნებოდა გასული, როდესაც
შონენბაუმმა გლუკმანში მომხდარი მნიშვნელოვანი ცვლილება
შენიშნა, რაც იომ-ქიფურის56 კვირაში მოხდა. თითქოს საკუთარ
თავში უფრო დარწმუნებული, უფრო გულღია და მშვიდი გამ-
ხდარიყო, მუშაობისას აღარ იმალებოდა, ხოლო ერთ დილას
სამკერვალოში შესულმა შონენბაუმმა დაუჯერებელი რამ
გაიგონა: გლუკმანი მღეროდა, უფრო სწორად, რუსეთში პოპუ-
ლარულ ძველებურ ებრაულ სიმღერას ღიღინებდა. გლუკმანმა
თვალი შეავლო მეგობარს, ძაფი ტუჩებთან მიიტანა, დაასველა,
ნემსში გაუყარა და სევდიანი და ნაზი მელოდიის ღიღინი განაგ-
რძო. შონენბაუმს იმედი მიეცა: იქნებ ის საზარელი მოგონება,
რომელიც ამ საბრალო მსხვერპლის გონებაში არსებობდა, ბო-
ლოს და ბოლოს მართლაც წაიშალა.
ჩვეულებრივ, სადილის შემდეგ, გლუკმანი მაშინვე უკანა
ოთახში გადიოდა და იქ დაგებულ ლეიბზე დასაძინებლად წვე-
ბოდა. როგორც წესი, ცოტა ხანს ეძინა, თუმცა საათობით იწვა
მოკუნტული, კედელს მიშტერებოდა და ყველაზე ჩვეულებრივ
საგნებსაც კი დამფრთხალი ათვალიერებდა, ნებისმიერ ხმაურს
56იუდაიზმში ყველაზე მნიშვნელოვანი და წმინდა დღესას-

წაული; მარხვის, აღსარებისა და ცოდვების მიტევების დღე.

კი ყვირილით ხვდებოდა. მაგრამ ერთ საღამოს, სამკერვალოს
დაკეტვის შემდეგ, შონენბაუმი მოულოდნელად დაბრუნდა,
რადგან სახლის გასაღები დარჩენოდა და დაინახა, მისი მეგობა-
რი როგორ აწყობდა საგზალს კალათში. მკერავმა გასაღები მო-
ძებნა და გარეთ გავიდა, მაგრამ იმის ნაცვლად, რომ შინ დაბრუ-
ნებულიყო, ქუჩაში გავიდა და ჭიშკარს ამოეფარა. დაინახა, რო-
გორ გამოვიდა გლუკმანი სამკერვალოდან ამოიღლიავებული
კალათით და ღამის სიბნელეში გაუჩინარდა. დაკვირვების შემ-
დეგ შონენბაუმმა დაადგინა, რომ მისი მეგობარი ყოველ საღა-
მოს მიდიოდა სადღაც საჭმლით სავსე კალათით და მცირე ხნის
შემდეგ ცარიელით ბრუნდებოდა, სახეზე კი ისეთი ეშმაკური და,
იმავდროულად, კმაყოფილი გამომეტყველება დასთამაშებდა,
გეგონებოდა, მნიშვნელოვანი საქმე მოაგვარაო. მკერავს ერთი
სული ჰქონდა, მეგობრისთვის ღამეული გასეირნებების თაობა-
ზე ეკითხა, მაგრამ კარგად იცოდა მისი გულჩათხრობილი და
მფრთხალი ბუნების შესახებ, ამიტომ არ უნდოდა, კითხვებით
შეეშინებინა. ერთხელაც სამუშაოს დასრულების შემდეგ, ქუჩაში
ჩაუსაფრდა და როგორც კი სამკერვალოდან ფრთხილი ნაბიჯე-
ბით გამოსულ სილუეტს მოჰკრა თვალი, რომელიც გაურკვევე-
ლი მიმართულებით მიდიოდა, შეუმჩნევლად აედევნა.
გლუკმანი სწრაფად მიდიოდა, კედლებს ეკვროდა, ხანდახან
უკან იხედებოდა, თითქოს მდევრისთვის კვალის აბნევას ცდი-
ლობდა. მისმა ამგვარმა სიფრთხილემ შონენბაუმის ცნობის-
მოყვარეობა კიდევ უფრო გაამძაფრა. ყოველ ჯერზე, როდესაც
მისი მეგობარი შემობრუნდებოდა, თვითონაც კედელს აეკვრე-
ბოდა ხოლმე. უკვე ბნელოდა და რამდენჯერმე გლუკმანის კვა-
ლი კინაღამ დაკარგა, თუმცა ზორბა სხეულისა და ცოტაოდენი
გადაღლილობის მიუხედავად, მაინც ახერხებდა დასწეოდა. ბო-
ლოს გლუკმანი რევოლუციის ქუჩაზე მდებარე ერთ-ერთ ეზოში
შევიდა. შონენბაუმმა ერთხანს შეიცადა, მერე ისევ ფეხაკრეფით
აედევნა. ესტუნსიონის დიდი ბაზრის ერთ-ერთი ქარვასლის
ეზოში იყოფებოდა, საიდანაც დილაობით დატვირთული ლამები
მთებისკენ მიჰყავდათ. ინდიელებს პირდაპირ მიწაზე ეძინათ,
თივაზე, ლამების ნაკელის სუნში. ყუთებსა და ფუთებს შორის
ცხოველების გრძელი კისრები ყელყელაობდა. მოპირდაპირე
მხარეს მდებარე მეორე კარი ვიწრო და ცუდად განათებულ ქუ-
ჩაზე გადიოდა. გლუკმანი არ ჩანდა. შონენბაუმმა ერთხანს
შეიცადა, მერე მხრები აიჩეჩა და უკან გაბრუნება დააპირა. კვა-
ლის ასარევად გლუკმანმა გრძელი გზა აირჩია, შონენბაუმმა კი
გადაწყვიტა, შინ დასაბრუნებლად ბაზარი პირდაპირ გადაეჭრა.
ის იყო, ვიწრო გასასვლელისკენ დაიძრა, რომ მისი ყურად-
ღება ერთ-ერთი სარდაფის ფანჯარაში ნავთის ლამპის სუსტმა
ციალმა მიიპყრო. იქაურობას თვალი მოავლო და მოულოდნე-
ლად, გლუკმანი დალანდა. მისი მეგობარი მაგიდასთან იდგა და
კალათიდან ამოღებულ საჭმელს ვიღაც კაცის წინ ალაგებდა,
რომელიც ფანჯრისკენ ზურგით, ტაბურეტზე იჯდა. გლუკმანმა მა-
გიდაზე დაალაგა სოსისი, ლუდის ბოთლი, წითელი წიწაკა და
პური. კაცმა, რომლის სახესაც შონენბაუმი ისევ ვერ ხედავდა,
გლუკმანს რაღაც უთხრა და მანაც სწრაფად მოაფათურა ხელი
კალათში, სიგარა იპოვა და ისიც მაგიდაზე დადო. შონენბაუმმა
ძლივს მოსწყვიტა თვალი მეგობრის სახეს – შემზარავი სანახა-
ვი იყო. იღიმოდა, მაგრამ გაფართოებული, უძრავი და მოელვა-
რე თვალები, უცნაურ და ჭკუიდან შეშლილის იერს აძლევდა.
სწორედ იმ წამს, ტაბურეტზე მჯდომმა კაცმა თავი შემოაბრუნა
და შონენბაუმმა ჰაუპტმანი შულცი, ტონენბერგის ბანაკის მთა-
ვარი მწამებელი იცნო. სულ ერთი წამით შონენბაუმი იმედით
ებღაუჭებოდა იმ აზრს, რომ ყველაფერი ჰალუცინაცია იყო ან
უბრალოდ მხედველობამ უმტყუნა, რადგან ამ ურჩხულის სახე
მისი გონებიდან არასოდეს წაიშლებოდა.

გაახსენდა, ომის შემდეგ შულცი როგორ გაქრა. ზოგის აზ-
რით, დაიღუპა, სხვები კი ამბობდნენ, სამხრეთ ამერიკაში იმა-
ლებაო. ახლა კი მას პირისპირ უმზერდა – ამ მედიდურ და ხეპ-
რე სიფათს მოკლედ შეჭრილი თმითა და ბაგეებზე მოთამაშე
დამცინავი ღიმილით. მაგრამ ამ ურჩხულის გარდა კიდევ იყო
რაღაც სხვა, უფრო თავზარდამცემი და ეს გლუკმანი გახლდათ.
როგორ სულიერ აშლილობას უნდა გამოეწვია მისი ყოფნა აქ,
იმის წინაშე, ვისი ამოჩემებული მსხვერპლიც ოდესღაც იყო და
ვინც მთელი წლის განმავლობაში დაუსრულებლად აწამებდა?
რა კვებავდა მის სიგიჟეს, როდესაც თავად ყოველ საღამოს ჯა-
ლათის გამოსაკვებად მოდიოდა, იმის ნაცვლად, რომ მოეკლა
ან პოლიციაში დაესმინა? შონენბაუმმა იგრძნო, როგორ უბნელ-
დებოდა გონება. ის, რასაც ხედავდა, ყოვლად ამაზრზენად მო-
ეჩვენა, დაშვების ყველა საზღვარს სცდებოდა. სცადა ეყვირა,
დახმარება ეთხოვა, ხალხი შეეყარა, მაგრამ მხოლოდ პირის
დაღება და ხელების ქნევა მოახერხა. ხმამაც უღალატა და ასე
იდგა – გაფართოებული თვალებით მისჩერებოდა, ორად მოკა-
კული მსხვერპლი როგორი მორჩილებით ხსნიდა ლუდის
ბოთლს და ჯალათს ჭიქას უვსებდა. ერთხანს ასე იდგა, სრული-
ად გაოგნებული და რასაც უყურებდა, იმის აბსურდულობამ
რეალობის შეგრძნება ბოლომდე დააკარგვინა. გონს მხოლოდ
მაშინ მოვიდა, როდესაც გვერდიდან ხმადაბლა დაძახებული სა-
კუთარი სახელი მოესმა. გაიხედა და მთვარის სინათლეზე
გლუკმანი დაინახა. ერთხანს ერთმანეთს უყურებდნენ – ერთი
გაუგებრობისგან აღშფოთებული, მეორე კი ეშმაკური და, შეიძ-
ლება ითქვას, ულმობელი ღიმილითა და გამარჯვებული შეშლი-
ლის მოელვარე თვალებით. შემდეგ შონენბაუმმა საკუთარი ხმა
გაიგონა, რომელიც ძლივსღა იცნო:
– მთელი წლის განმავლობაში ყოველდღე გაწამებდა! გაგა-
ნადგურა, ჯვარს გაცვა! და იმის ნაცვლად, რომ პოლიციას გა-
მოუძახო, ყოველ საღამოს საჭმელი მოგაქვს? ეს როგორ შეიძ-
ლება ხდებოდეს?! მესიზმრება? როგორ შეგიძლია ასე მოიქცე?!
მსხვერპლის სახეზე ეშმაკური გამომეტყველება კიდევ უფრო
გამოიკვეთა და წლების სიღრმიდან გაისმა ათასწლოვანი ხმა,
რომლის გაგონებაზეც მკერავ შონენბაუმს თმა ყალყზე დაუდგა
და გული გაუქვავდა:
– დამპირდა, რომ მომავალში უფრო თავაზიანად მომექცევა!

დიდება ჩვენს - გამოჩენილ პიონერებს
თავისუფალი მსოფლიოს დროშებით მოერთოთ კონექტიკუ-

ტის შტატის ისტ ჰემპტონის აეროდრომი და რთული იყო, არ
აღელვებულიყავი, როდესაც ცის ფონზე მათ გამარჯვებულ ფრი-
ალს უმზერდი, არ გეგრძნო სიამაყე და სიხარული კაცობრიობის
გამო, რომელმაც თავი არ დაზოგა სასურველის მისაღწევად. ცა-
ში უზარმაზარი საჰაერო ბურთებით ატანილი, თვითმფრინავე-
ბის თეთრი კვამლით ლაჟვარდისფერ ფონზე გამოსახული და
ანძების თავზე აფრიალებული მისალმებისა და გამხნევების
ლოზუნგები, პატრიოტული აღტყინებისა და ნდობის შეძახილებს
წარმოადგენდა, პატივს მიაგებდა კაცობრიობის მიერ ახალ საზ-
ღვრებამდე მისულ პიონერებს და გულითადად ამხნევებდა მათ;
ყველაზე მეტი ლოზუნგი მოჩანდა ტრიუმფალური გზის გასწვრივ
და თეთრი ქვიშის პლაჟის შუაგულში აღმართული საპატიო ტრი-
ბუნის გარშემო: „დიდება ჩვენს გამოჩენილ პიონერებს!“ „ვამა-
ყობთ თქვენით!“ „წინ ახალი მშვიდობიანი დაპყრობებისკენ!“
„თქვენ მოგყვებით!“ „მეცნიერება მიგვიძღვის!“ „შევცვალოთ
ცხოვრება!“ „ადამიანს ყველაფერი შეუძლია!“ – იმის მიუხედა-
ვად, რომ ეს ოფიციალური ცერემონია იყო, რომლის მიზანსაც
მოსახლეობის გამხნევება და სიმტკიცის მხარდაჭერა წარმოად-
გენდა მაშინ, როდესაც მათი შვილები დიდი თავგადასავლის-
თვის ემზადებოდნენ, გულს სიამეს ჰგვრიდა ის ერთსულოვნება
და ოპტიმიზმი, რომლითაც ადამიანთა გვერდით დიადი ქვეყანა
იდგა.
ხალხმა განთიადიდან დაიწყო აეროდრომზე თავმოყრა; პრე-
ზიდენტის თვითმფრინავმა დააგვიანა და წუთი-წუთზე ელოდნენ.
თევზის, ჭიაყელებისა და ბუზების გამყიდველებს ყოველ ნაბიჯზე
დახლები ჩაედგათ, ხოლო პორტატიული აუზები გზის გასწვრივ
გაემართათ. ასეთი ხალხმრავლობა ჰორას მაკლიურს მხოლოდ
ახალგაზრდობაში თუ ენახა, როდესაც ბეისბოლის მნიშვნელო-
ვან თამაშებს ესწრებოდა და სასიამოვნო მოგონებადაც შე-
მოენახა: მართალია, ტრიბუნაზე კისერწაგრძელებული იდგა,
ბრბოს ბოლოს მაინც ვერ ხედავდა. რასაკვირველია, პიონერებს
ოჯახები აცილებდნენ, მაგრამ ედნა იძულებული გახდა, შინ
დარჩენილიყო: მისმა ორგანიზმმა მძიმე გამოცდა გადაიტანა და
ექიმმა ურჩია, ახალი მღელვარება თავიდან აერიდებინა. ჰორას
მაკლიურმა ამოიოხრა – ცოლზე ძალიან იყო მიჯაჭვული. ყველა
ნიშნის მიხედვით, ქალის ევოლუცია იმავე მიმართულებით მი-
დიოდა, როგორითაც მისი, მაგრამ, შესაძლოა, უფრო ნელა –
ედნას ყოველთვის ახასიათებდა სიზანტე. ასე რომ, მათი დაშო-
რება მხოლოდ დროებითი იყო. რა თქმა უნდა, საბოლოო ემიგ-
რაციაზე ლაპარაკიც არ იყო – ამ ღონისძიებას მხოლოდ სიმბო-
ლური დატვირთვა ჰქონდა და ოჯახებს ხელს არავინ უშლიდა,
უახლოეს მომავალში მაინც, ოკეანის სანაპიროზე შეკრებილიყ-
ვნენ, ერთად ელოცათ და ერთმანეთი გაემხნევებინათ. ჰორას
მაკლიური წინააღმდეგობრივმა გრძნობებმა მოიცვა, როდესაც
გაიგო, რომ ღირსად მიიჩნიეს სათავეში მოქცეოდა ერის ყველა-
ზე მოწინავე შვილებისგან შემდგარ გზის გამკვალავთა რაზმს.
რასაკვირველია, ამან სიამაყე, მაგრამ, მასთან ერთად, დიდი
დაბნეულობაც მოჰგვარა და, ინტენსიური ვარჯიშის მიუხედავად
გადამზადების ცენტრში, სადაც პიონერებს ახალი ფსიქოლო-
გიური პირობებისადმი შეგუებას ასწავლიდნენ, უსაზღვრო სა-
სოწარკვეთილების გრძნობა არ ტოვებდა და ამის დამალვა არც
უცდია.
ძალიან ცხელოდა. ჰორას მაკლიურს ვაჟიშვილისთვის ფე-
ხებზე მაგრად ჩაევლო – პატარა მის ზურგზე მოკალათებული-
ყო, რათა ყველაფერი დაენახა. როდესაც სულის შეხუთვის ნაც-
ნობი შეგრძნება თავს შეახსენებდა და მასთან ერთად მღელვა-
რებაც იჩენდა თავს, რაც მალე პანიკაში გადაიზრდებოდა ხოლ-
მე, ტრიბუნიდან ჩადიოდა, ბრბოში მიიკვლევდა გზას უახლოესი
აუზისკენ და იქ ბილისთან ერთად ჩაყურყუმელავდებოდა; ნერ-
ვების დასაწყნარებლად მშვენიერი და ჩინებული საშუალება
იყო, თუმცა მეტისმეტად პატარა აუზები უკვე გადატენილიყო –
მოსახლეობის სულ უფრო მზარდ მოთხოვნილებას მწარმოებ-
ლები ვერ აკმაყოფილებდნენ. ეს არ ნიშნავდა, თითქოს მწარ-
მოებლები გულხელდაკრეფილნი ისხდნენ – ქარხნები დღისი-
თაც და ღამითაც მუშაობდნენ, რადგან აუზის ქონა ქვეყნის მო-
სახლეობისთვის სამკვდრო-სასიცოცხლო მნიშვნელობის სა-
კითხად ქცეულიყო, ამ სიტყვების პირდაპირი მნიშვნელობით.
თუმცა ყველაფერი იმაზე სწრაფად ხდებოდა, ვიდრე ეგონათ –
როგორც ყოველთვის, ისტორიული განვითარება სწრაფი ტემ-
პით მიმდინარეობდა და სერიოზული ჩამორჩენის დაძლევის
აუცილებლობის საკითხიც დამდგარიყო. ამბობდნენ, თითქოს
რუსები დროსთან შეჯიბრისთვის ბევრად უკეთ იყვნენ მომზადე-
ბულნი. თუ მათი სტატისტიკური მონაცემები სანდო იყო, ყოველ
ორმოცდაათ მოსახლეზე ერთი აუზი მოდიოდა. ხანდახან ჰორას
მაკლიურს არცთუ სახუმარო შეშფოთება იპყრობდა და იმედოვ-
ნებდა, რომ წარსულის შეცდომებს აღარ გაიმეორებდნენ. რუ-
სებმა უკვე მოახერხეს პირველები გასულიყვნენ კოსმოსში და
აჰა, ახლა თავისუფალ სამყაროს პირველადი მოხმარების ნივ-
თების დამზადებაშიც ჯაბნიდნენ. თუმცა კი საკმარისი იყო, აუზში
ჩაეყვინთა, რომ მღელვარება მაშინვე უქრებოდა და მას ის გან-
ცხრომა და ერთგვარი ფიზიკური ეიფორია ანაცვლებდა, ყო-
ველგვარ შფოთვას რომ უცამტვერებდა. მაგრამ ამჯერადაც
პრობლემა იჩენდა თავს: წყალში მხოლოდ ნახევარი საათით
შეეძლო დარჩენა, რადგან უფრო მეტხანს თუ უწევდა ყოფნა,
მღელვარება კვლავ უტევდა და სული ეხუთებოდა. ბოლომდე
ვერც ხვდებოდა, რა ემართებოდა. ცხოვრება მნიშვნელოვნად
გართულებულიყო და როგორც თავადაც აღნიშნა თავდაცვის
სახელმწიფო მდივნის თანამდებობიდან გადადგომისას თანამ-
შრომლებთან გამოსამშვიდობებელ გამოსვლაში, თავი ხელში
უნდა აეყვანა, არც ეჭვებს აჰყოლოდა და არც სასოწარკვეთი-
ლებას. მაგალითად, მისი ვაჟიშვილი მშვენივრად ეგუებოდა
წყალს, შინ აუზიდან ვერ ამოიყვანდი. ჰორას მაკლიურმა კიდევ
ერთხელ გაიკვლია ბრბოში გზა და პიონერებისთვის განკუთ-
ვნილ ერთ-ერთ აუზში ოცი მშვენიერი წუთი გაატარა. ბილის წი-
ნააღმდეგობის მიუხედავად აუზიდან ამოსული, მოულოდნელად
მთელი ოჯახით ცერემონიაზე დასასწრებად მოსულ სტენლი ჯენ-
კინზს შეეჩეხა. მეგობრულად დაუკრა თავი და, რაც შეიძლებო-
და, სწრაფად გაეცალა. ჯენკინზები მათი მეზობლები იყვნენ,
მაგრამ ოჯახებს შორის ოდესღაც არსებული ჩინებული ურთი-
ერთობა ბოლო დროს დაძაბულიყო. მაგალითად, სწორედ გუ-
შინ, როდესაც ჰორასი გაზონზე წამოწოლილი ისვენებდა, მისის
ჯენკინზმა მის ცოლს უკბინა. რასაკვირველია, საბრალოს ეს
განგებ არ ჩაუდენია და მისი ქმარიც მაშინვე ბოდიშის მოსახდე-
ლად გადმოვიდა, მაგრამ მსგავსი საქციელი მაინც არასასურვე-
ლი და სამწუხაროც იყო. თანაც ედნა კანს იცვლიდა და სხეული
განსაკუთრებით მგრძნობიარე გახდომოდა; კარგი იქნება, თუ
მისტერ ჯენკინზი ყურადღებით იქნება და ცოლს უფრო უკეთ
ადევნებს თვალყურს, ან დაბმული მაინც ჰყავდეს! ბილის მათ
ბიჭუნასთან თამაშიც კი აუკრძალა, თუმცა შვილი საერთოდ არ
უჯერებდა. რასაკვირველია, ჯენკინზ-უმცროსიც იქვე იყო, მამა-
მისს შემოხვეოდა და ბილიმაც ცმუკვა დაიწყო.
– მამიკო, ჩამომსვი. ბადისთან თამაში მინდა.
– ბადისთან ვერ ითამაშებ. უკვე ოცჯერ მაინც გითხარი.
– კარგად იცი, ის ახლა შხამიანია. ბოლოს რომ გიჩხვლიტა,
რვა დღე საწოლში გაატარე.
– განგებ ხომ არ უნდოდა...
– არა, მაგრამ სიფრთხილეა საჭირო. იმათთან უნდა ითამა-
შო, ვინც გგავს...
ციდან თვითმფრინავი ეშვებოდა და ჰორას მაკლიურმა სწრა-
ფად მიაშურა ტრიბუნას. როდესაც ადგილი დაიკავა, თვით-
მფრინავიდან უკვე გადმოდიოდნენ ოფიციალური პირები და
ტრიუმფალური გზისკენ მიემართებოდნენ. მათ ამერიკის შეერ-
თებული შტატების პრეზიდენტი მიუძღოდა. ჰორას მაკლიურმა
იგრძნო, როგორ აუჩქარდა გულისცემა, ისიც კი მოეჩვენა, რომ
სისხლი გაუთბა, რაც მუდამ თავბრუსხვევას იწვევდა, თუმცა
სითბოს შეგრძნება, იმავდროულად, გამამხნევებელი და ამა-
ღელვებელიც იყო. საკმაოდ ახალგაზრდა პრეზიდენტი ხმათა
დიდი უმრავლესობით სულ ცოტა ხნის წინ აირჩიეს, თუმცა უფ-
რო გარეგნობის, ვიდრე პროგრამის გამო. მას ჰქონდა ორი
მკლავი, ორი ფეხი, სახე საჭირო ადგილზე ცხვირით, თვალები-
თა და პირით; ზუსტად ისე, როგორც ბიოლოგიური სტაგნაციის
პერიოდში იყო გავრცელებული, მაგრამ მოსახლეობაში ერ-
თგვარ გულის ამაჩუყებელ ნოსტალგიას განსაკუთრებით მისი
კანი იწვევდა, რამაც არჩევნებში გამარჯვებაც უზრუნველყო. სა-
დაცაა სიტყვით გამოსვლები დაიწყებოდა. სამხედრო ორკეს-
ტრმა ეროვნული ჰიმნი დაუკრა. ყველა წამოდგა. აქ ჰორას მაკ-
ლიურმა აღმოაჩინა, რომ თავადაც დგას, მკერდში ქუდი აქვს
ჩაკრული, თუმცა წამოდგომა დიდ ძალისხმევად დაუჯდა – ზურ-
გზე ას კილოზე მეტი ტვირთი მოეკიდებინა.
– მამიკო, ეს ვინაა? – იყვირა ბილიმ, – რას ამბობს? აქ რა-
ტომ ვართ?
ჰორას მაკლიურმა ამოიოხრა: ბავშვებმა თავიანთი ქვეყნის
ისტორიის შესახებ საერთოდ არაფერი იცოდნენ. ადრე თავს უფ-
ლება მისცა, აკვარიუმის დირექტორი მოენახულებინა და ამ თე-
მაზე სიტყვაც გადაეკრა. ახალგაზრდა თაობას სრულიად გან-
სხვავებულ სამყაროში მოუწევდა ცხოვრება, ვიდრე მათი მშობ-
ლებისთვის იყო ნაცნობი და ამ ყველაფერზე ელემენტარული
წარმოდგენა მაინც უნდა ჰქონოდათ, რის გარეშეც ადამიანური
ცხოვრება, ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით, არ ექნებოდათ.
– მისმინე, ბილი, ხომ ხედავ, ის ბატონი ორ ფეხზე დგას, ორი
ხელი აქვს და ისეთივე რბილკანიანი სახე, როგორიც იმ წიგნებ-
ში გამოსახულ ნახატებზეა, სკოლაში რომ ათვალიერებთ ხოლ-
მე. ის ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტია. წარსულ-
ში ყველა ადამიანი მას ჰგავდა, მაგრამ მეცნიერებმა მნიშვნე-
ლოვანი აღმოჩენები გააკეთეს და კეთილისმყოფელი რა-
დიაციული დასხივებების წყალობით, რამაც ატმოსფეროსა და
დედამიწის ქერქის განაყოფიერება გამოიწვია, ადამიანთა რასა
ბიოლოგიური სტაგნაციის პერიოდიდან გამოვიდა, ხოლო დაჩ-
ქარებულმა ევოლუციამ რამდენიმე ნახტომით წინსვლის სა-
შუალება მისცა. ამას მუტაციას უწოდებენ, მისი წყალობით შე-
ვიცვალეთ, ახალი და ერთმანეთისგან განსხვავებული ფორმა
მივიღეთ.
– მამიკო, მშია.
ჰორას მაკლიურმა სევდიანად შენიშნა, რომ ბილი მისი ნათ-
ქვამიდან ვერაფერს ხვდებოდა, არა მარტო იმიტომ, რომ მხო-
ლოდ ათი წლისა იყო და აკვარიუმში არაფერს ასწავლიდნენ,
არამედ იმიტომაც, რომ მისი თაობა მეტისმეტად სწრაფ ევოლუ-
ციას განიცდიდა (ისევ და ისევ ეს ისტორიის დაჩქარებული
პროგრესი) და მასთან ურთიერთობა ჭირდა.
– მამიკო, მშია!
ჰორას მაკლიურმა ჯიბეში ხელი მოაფათურა და უმი ხორცის
პაკეტი ამოიღო, რომელიც ცოლმა მოუმზადა და გამოატანა.
– ბუზები მინდა, – თქვა ბილიმ.
ჰორას მაკლიურმა ამოიოხრა. ვერასოდეს წარმოიდგენდა,
თუ მისი ვაჟიშვილის საკვები ბუზები გახდებოდა, თუმცა უჩ-
ვეულო ამ ფაქტში არაფერი იყო, თავადაც ესმოდა, რომ მხო-
ლოდ გონებაში მყარად ფესვგადგმული ტრადიციები და
ჩვეულებები უნდა უკუეგდო. მაგალითად, ჯერ კიდევ ატარებდა
კოსტიუმს, ფეხსაცმელსა და ქუდსაც კი, თუმცა თავს ძალიან
მოუხერხებლად გრძნობდა და ზედმეტად ექსცენტრიკულ იერ-
საც აძლევდა, რასაც თავადაც ხვდებოდა. მაგრამ როცა შარვა-
ლი ეცვა, ისე აღარ ღელავდა და ფსიქოლოგმაც ურჩია, რაც შე-
იძლება, დიდხანს ეტარებინა, ყოველ შემთხვევაში იქამდე მა-
ინც, ვიდრე სარკეში ცქერას არ გადაეჩვეოდა – ამ საზარელ და
ყველა თვალსაზრისით საზიანო ჩვევას, რომელმაც რამდენჯერ-
მე ნერვულ დეპრესიამდე მიიყვანა, ფსიქოლოგი კი ჯერჯერო-
ბით ვერაფრით ახერხებდა მის განკურნებას. ერთ-ერთ დახლს
მიუახლოვდა და ბუზებიანი პაკეტი იყიდა. ბილიმ მაშინვე დააცა-
რიელა. ჰორას მაკლიურსაც მოშივდა, გუშინდელს შემდეგ არა-
ფერი ეჭამა. მაგრამ ხალხში ჭამა არ უყვარდა, ცოტათი რცხვე-
ნოდა კიდეც. საკვების მიღებაც გართულებულიყო. დაჩქარებულ
ბიოლოგიურ ეპოქაში ევოლუციის პროცესში მყოფი ორგანიზ-
მით ცხოვრებას თავისი უარყოფითი მხარე ჰქონდა. ზოგიერთ
საყვარელ საკვებზე უარიც თქვა, რადგან მონელებას ვეღარ
ახერხებდა, თუმცა ქვეცნობიერად მაინც ენატრებოდა. მართა-
ლია, ჰორას მაკლიურს კონსერვატორი არ ეთქმოდა, მაგრამ
დაბნეული კი იყო, რადგან ყველაფერი ძალიან სწრაფად ხდე-
ბოდა. თუმცა, თავი მაინც ბედნიერად უნდა მიეჩნია – როდესაც
წარმოიდგენდა, ტრიბუნაზე მყოფნი როგორ იკვებებოდნენ,
ჟრუანტელი უვლიდა. მეცნიერების წარმატებისთვის დიდი ხარ-
კის გადახდა მოუხდათ, მაგრამ გაღებულ მსხვერპლად ღირდა.
რაც მთავარია, უიმედობას არ უნდა მისცემოდა და არც ცუდ
ფიქრებს აჰყოლოდა. სულ რაღაც ორი თაობის წინ, ატომური
ერის დასაწყისში, როდესაც ამერიკა და რუსეთი ხელის ცეცებით
მიიკვლევდნენ გზას მეცნიერების ლაბირინთში, მათ მიერ აფეთ-
ქებული ატომური ბომბები კი მხოლოდ ასმეგატონიანი იყო, ში-
შობდნენ, რომ ადამიანის სახეობა ერთგვაროვნებასა და ანონი-
მურობაში ჩარჩებოდა. მაგრამ ასე არ მოხდა – პირიქით, არნა-
ხული ინდივიდუალიზაციის ეპოქა დაიწყო. შეიძლება ისიც ით-
ქვას, რომ ერთმანეთს აღარავინ ჰგავდა, რისთვისაც ტრიბუნაზე
მყოფი პიონერებისთვის თვალის შევლებაც კმაროდა, რომლე-
ბიც ყურადღებით უსმენდნენ პრეზიდენტის გამოსვლას, ვიდრე
საზეიმოდ გახსნილი ტრიუმფალური გზით გაივლიდნენ და ნა-
თელიც გახდებოდა, თუ როგორი განსაცვიფრებელი მრავალ-
ფეროვნება ელოდა ახალი სამყაროს ზღურბლზე მდგომ კაცობ-
რიობას. მაგალითად, სტენლი კიუბალიკს ათსანტიმეტრიანი გა-
მოშვერილი ანუსი და ლამაზი ვარდისფერი მარწუხები ჰქონდა,
პასტორ ბიკფორდს – ექვსი ხელი და საყლაპავი მილი სხეულის
გარეთ, მეთიუ უილბფორი თავით ფეხამდე მწვანე ქერცლით
იყო დაფარული. მათი შემხედვარე, ჰორას მაკლიური თავს
მშვიდად გრძნობდა. ისეთებიც იყვნენ, ვინც მიიჩნევდა, რომ თუ
მუტაციები უკანასკნელი ათი წლის ტემპით გაგრძელდებოდა,
თუნდაც უკვე მიღებული რადიაციის წყალობით, ადამიანის ტრა-
დიციული სახეობიდან არასაჭირო სამოსის გარდა სხვა აღარა-
ფერი დარჩებოდა და კაცობრიობა, სიცოცხლის ახალი ფორმე-
ბის ტრიუმფალური მოძალების გათვალისწინებით, დაბრუნდე-
ბოდა მიწის ქვეშ, წყლის სიღრმეს მიაშურებდა, ჰაერში აფრინ-
დებოდა ან ხეებზე აძვრებოდა, სადაც განვითარების მხრივ უფ-
რო წინ წასული არსებები ელოდნენ. ეს დასავლური სამყაროს-
თვის საფრთხეს წარმოადგენდა, რადგან ტრადიციულ შეიარა-
ღებას ვეღარ გამოიყენებდნენ. გაზეთებს თუ დაეჯერებოდა, ჩი-
ნელები უკვე მუხლჩაუხრელად მუშაობდნენ ახალი ბიოლო-
გიური ფორმებისთვის შესაფერისი იარაღის შექმნაზე და ყველა
მოელოდა, რომ პრეზიდენტი თავის გამოსვლაში ამ თემასაც
შეეხებოდა. ჰორას მაკლიურმა ამოიოხრა. მდგომარეობა მე-
ტისმეტად გართულებულიყო. თავის დროზე, როდესაც თავდაც-
ვის სახელმწიფო მდივანი იყო, ამ პრობლემის მოსაგვარებლად
ყველაფერი გააკეთა, მაგრამ ბრალს ნელა მოქმედებაში სდებ-
დნენ, თუმცა ვითარების სწრაფად გამოსწორებით მისი შემ-
ცვლელიც ვერ დაიკვეხნიდა. რასაკვირველია, ევოლუცია, მისი
დაჩქარებული ტემპებით, განსაკუთრებულ პრობლემებს შეერ-
თებულ შტატებს უქმნიდა, რომელიც შექმნილ ვითარებასთან
შეგუებას არავის აცლიდა და ძალაუნებურად, წინსვლისკენ
უბიძგებდა. და მას შემდეგ, რაც დიფერენცირება კიდევ უფრო
გაღრმავდა, ყველაფერი მართლაც ძალიან გართულდა. ოჯახე-
ბის ევოლუცია ჰარმონიულად, ერთი მიმართულებით მაინც
რომ განხორციელებულიყო, ძირითადი ამერიკული ღირებულე-
ბების შენარჩუნება შესაძლებელი იქნებოდა, თუნდაც სახეობის
გარდაქმნის პირობებშიც, რადგან პროგრესი უმოწყალოდ
ანადგურებდა ცხოვრების ტრადიციულ წესს. მაგრამ დიფერენ-
ცირება ერთი ოჯახის წიაღშიც კი უმოწყალოდ ხორციელდებო-
და, ხოლო ცენზურის მიუხედავად სწრაფად მოდებულ ზოგიერთ
შემაშფოთებელ ჭორს თუ დაეჯერებოდა, წყვილთა ნაწილს ნორ-
მალური სექსუალური ურთიერთობაც აღარ ჰქონდა და იძულე-
ბული ხდებოდნენ, სრულიად წარმოუდგენელი პარტნიორების-
თვის მიემართათ, რათა ადამიანთა რასა ამა თუ იმ ფორმით მა-
ინც გაგრძელებულიყო. ჰორას მაკლიური თავადაც გამხდარი-
ყო მშობლებსა და შვილებს შორის ტრაგიკული კონფლიქტის
მოწმე ბიძაშვილ ბეტის ოჯახში: ბავშვები მთელი კვირების გან-
მავლობაში არ ჩამოდიოდნენ ხეებიდან და სხეულის სასირცხვი-
ლო ნაწილების სააშკარაოზე გამოფენით, ევოლუციის პროცეს-
ში კაშკაშა წითელი რომ გამხდარიყო, მეზობლებს თავზარს
სცემდნენ. პასტორმა მათ ეკლესიაში შესვლაც აუკრძალა, რად-
გან ლოცვანი კუდით ეჭირათ და მრევლის აღშფოთებას იწვევ-
დნენ, მაგრამ ისეთებიც გამოჩნდნენ, რომლებმაც თქვეს, რა
მნიშვნელობა აქვს ლოცვანი რითი უჭირავთ, მთავარია, ხეზე ას-
ვლისასაც თან ჰქონდეთო. ჰორას მაკლიური, ვიდრე თანამდე-
ბობაზე იყო, ძალ-ღონეს არ იშურებდა, რომ მოსახლეობა და-
მამშვიდებელ ჭორებს არ მინდობოდა, რადგან ამერიკელ საზო-
გადოებას ყურადღება არ უნდა მოედუნებინა, არ უნდა დაევიწ-
ყებინა მოსალოდნელი საფრთხე. მაგალითად, ამბობდნენ, რომ
საბჭოთა რუსეთში ევოლუციის პროცესი უფრო სწრაფად მიმდი-
ნარეობდა, ვიდრე თავისუფალ სამყაროში; რომ რუსი ჯარისკა-
ცების მესამედზე მეტი კიბორჩხალისებრ არსებებად ქცეულიყ-
ვნენ, არსებული შეიარაღების გამოყენება აღარ შეეძლოთ და
ჯერ არც მათზე მორგებული ახალი იარაღი შეექმნათ, რაც დე-
მოკრატიულ ბანაკს ცოტა ხნით თავისუფლად ამოსუნთქვის სა-
შუალებას აძლევდა და საკუთარი სამხედრო პოტენციალის
ახალ ბიოლოგიურ სტრუქტურებთან ადაპტაცია გარედან ზეწო-
ლის გარეშე, დასვენებული გონებით შეეძლო.
– მამიკო, კიდევ მინდა ბუზები, – უთხრა ბილიმ.
– საკმარისად ჭამე. უფრო მეტი ავად გაგხდის. მომასმენინე.
ეს მნიშვნელოვანია.
მართლაც, პრეზიდენტის სიტყვა სულ უფრო მკაცრდებოდა.
„წელი, რომელიც ახლა იწყება, უეჭველია, გადამწყვეტი იქნე-
ბა“, ამბობდა ის. ამერიკის შეიარაღება, რასაკვირველია,
დაუმარცხებელი იყო და არაფრით ჩამოუვარდებოდა რუსულს,
მაგრამ არ ღირდა იმ ფაქტის უგულებელყოფა, რომ დაჩქარებუ-
ლი ევოლუციური ფაქტორების გავლენით, არსებული შეიარა-
ღება სულ მალე სრულიად გამოუსადეგარი გახდებოდა – ადა-
მიანური რესურსი სწრაფად გამოდიოდა მწყობრიდან. განადგუ-
რების საშუალებები ისე დახვეწილიყო, როგორც არასდროს,
მაგრამ მათი ფიზიკური იერი, ვისაც ისინი უნდა გამოეყენებინა,
ისე სწრაფად იცვლებოდა, რომ ერის უსაფრთხოებას დღითიდ-
ღე სულ უფრო მეტი საფრთხე ემუქრებოდა. გულახდილად უნდა
ითქვას, ბევრი ამბობდა, მტერს ახლა უნდა დავარტყათ, ვიდრე
ჩვენს სახეობას ჯერ კიდევ შერჩენია მთავარი მახასიათებლები:
ხელები, რომლებითაც იარაღის გამოყენება შეუძლია და საკმა-
რისი გონიერება იმისთვის, რომ სამხედრო ოპერაცია დაგეგ-
მოს, წამოიწყოს და წარმართოს კიდეცო, თუმცა სხვების აზრით,
ხელებისა და გონიერების გაქრობა შესაძლოა უკეთესიც ყოფი-
ლიყო – ეს კონფლიქტის თავიდან აცილების საშუალებას მის-
ცემდათ. ჰორას მაკლიურმა უეცრად საოცარი რამ იგრძნო: მო-
ეჩვენა, რომ ეს ყველაფერი მას უკვე აღარ ეხებოდა. პრეზიდენ-
ტის სიტყვები, რომელთა შინაარსი თავდაპირველად ასე ცხა-
დად ესმოდა და მის მღელვარებასაც შეესატყვისებოდა, უეც-
რად, რატომღაც, მხოლოდ ბგერების თანმიმდევრობად
ქცეულიყო. ბგერები, რასაკვირველია, ეცნობოდა, მაგრამ აზრი
ვეღარ გამოჰქონდა. ალბათ ხმელეთზე მეტისმეტად დიდი დრო
გაატარა: ისევ იგრძნო სულის ხუთვა და, მასთან ერთად, სულ
უფრო მზარდი მღელვარება, პანიკას რომ ჰგავდა. ერთადერთი,
რაც სურდა, თავი დაენებებინათ, საშუალება მიეცათ, შინ, აუზში
წოლილიყო, თავისიანების გვერდით – დანარჩენი უკვე მთავ-
რობის პასუხისმგებლობას წარმოადგენდა. მთავრობას თავისუ-
ფალი სამყაროს საზღვრების დაურღვევლობაზე უნდა ეზრუნა,
მასწავლებლების პასუხისმგებლობა კი ის იყო, რომ ამერიკელ
ახალგაზრდობას, ვიდრე მათ სხეულებს ქერცლი დაფარავდა,
ახალ გარემოში დემოკრატიული ინსტიტუტების არსებობისთვის
აუცილებელი პრინციპები აეთვისებინა. ჰორას მაკლიური საკუ-
თარ თავს ეკითხებოდა, ნეტავი, როგორი იქნებოდა მისი ახალი
საცხოვრებელი გარემო. ის ჯერ კიდევ მიჯაჭვული იყო წინაპარ-
თა სამყაროს ყვავილებზე, სინათლესა და ჰაერზე. მეორე მხრივ,
მშვიდად მხოლოდ მაშინ გრძნობდა თავს, როდესაც მუცლით
ნესტიან შლამს ეხებოდა, თანაც ცურვა უყვარდა. ფსიქოლოგი
ყოველ ღონეს ხმარობდა, შეგუებაში დახმარებოდა, მაგრამ იქ-
ნებ ამას მაკლიურის გაორებული ბუნება ეწინააღმდეგებოდა და
იყო წუთები, როდესაც სრულიად იბნეოდა. თავდაცვის დეპარ-
ტამენტის სათავეში ყოფნისას ურთიერთობა ჰქონდა სახელგან-
თქმულ მეცნიერებთან, რომლებიც ადამიანის გენებზე რადიაცი-
ის ზემოქმედებას სწავლობდნენ. ძველი თანამშრომლები ხში-
რად სტუმრობდნენ გადამზადების ცენტრში, სადაც პიონერები
ინტენსიურ ფსიქოლოგიურ მომზადებას გადიოდნენ და ყველა
ერთს ეუბნებოდა, რომ ჯერ გარდამავალი პერიოდი იყო და რო-
გორც კი „ბიოლოგიურ მერყეობად“ წოდებულ ფაზას გადალა-
ხავდა, ახალ გარემოში თავს მაშინვე შინაურულად იგრძნობდა.
თავად კი ამის ნაკლებად სჯეროდა. თავზარი ეცემოდა, როდე-
საც აუზიდან სუფთა ჰაერზე ამოჰყავდათ, მაგრამ არანაკლებ
ეშინოდა დიდი ხნით წყალში დარჩენისაც. მრისხანება იპყრობ-
და, თუ ფსიქიატრი ან მეგობრები ეტყოდნენ, რომ მისი ფიზიკუ-
რი იერი სულაც არ იყო საზიზღარი – თავად ხომ იცოდა, რო-
გორც გამოიყურებოდა. რცხვენოდა დანაოჭებული თავის, გაშე-
შებული მრგვალი თვალებისა და ამიტომ ხშირად მალავდა ბა-
კანში, ჭამაზეც უარს ამბობდა. განსაკუთრებით სძულდა, როდე-
საც მეცნიერებისთვის მსხვერპლშეწირვას ახსენებდნენ, რასაც
სწორედ იმ მომენტში პრეზიდენტი აკეთებდა და აშკარად თავი-
სი სახელიც მოესმა: „ჩემი ძვირფასი მეგობარი ჰორას მაკ-
ლიური, ჩვენი ქვეყნისთვის თავდადებული“. ერთადერთი, რა-
საც ითხოვდა, იყო დაევიწყებინათ, თავი დაენებებინათ, ყურად-
ღება აღარ მიექციათ. თავდაპირველად იმისიც ეშინოდა, გარეგ-
ნობის გამო ანტიამერიკული საქმიანობის შემსწავლელი კომი-
სიის წინაშე ხომ არ მოუხდებოდა წარდგენა; კარგად ახსოვდა,
როდესაც ეს შიში ცოლს გაუზიარა, ქალი მთელი ღამე ქვითი-
ნებდა და დილით პრობლემებიც დაეწყო. ყოველ შემთხვევაში,
მაშინვე თანამდებობიდან გადადგა და თეთრ სახლში დაუყოვ-
ნებელი აუდიენცია ითხოვა. უეჭველია, პრეზიდენტი წინასწარ
გააფრთხილეს, რათა მისი გარეგნობის გამო არ გაეკვირვა. ჰო-
რას მაკლიურმა მშვიდად და ღირსეულად აუხსნა ვითარება:
მთავრობის შემადგენლობაში ვეღარ დარჩებოდა. ვინაიდან ფი-
ზიკური ევოლუციის მოცემულ სტადიაზე ამერიკელი ხალხის
წარმომადგენლად თავს აღარ მიიჩნევდა, დაუყოვნებელ გადად-
გომას ითხოვდა; არ ტოვებდა პოლიტიკურ ანდერძს, რათა მის
შემცვლელს თავისუფლად ემოქმედა და ბოლომდე ენდობოდა
პრეზიდენტს. თუმცა, თავს მაინც მისცა უფლება, ერთი სურვილი
გამოეთქვა: იმის გათვალისწინებით, თუ როგორი საზარელი
სისწრაფით გამოდიოდა მწყობრიდან ადამიანურად წოდებული
რესურსი, მისაღები იყო უმთავრესი გადაწყვეტილება, რათა
ძალთა ბალანსი, კატასტროფულად და გამოუსწორებლად, რუ-
სების მხარეს არ გადახრილიყო. რასაკვირველია, ისინიც გა-
ნიცდიდნენ ევოლუციას, მაგრამ მოულოდნელად თავდასხმა შე-
ეძლოთ იქამდე, ვიდრე მათ ადამიანურ პოტენციალს ჯერ კიდევ
ძალუძდა არსებული იარაღის გამოყენება... მისი ნათქვამი სწო-
რად უნდა გაეგოთ: სულაც არ ემხრობოდა პრევენციულ ომს,
მხოლოდ ის სურდა, მდგომარეობის ყველაზე უარესი განვითა-
რება წარმოედგინათ და მაქსიმალურად გაეძლიერებინათ
უსაფრთხოება, ვიდრე ჯერ კიდევ შეიძლებოდა ადამიანთა გო-
ნიერების, ტვინისა და ხელების გამოყენება... პრეზიდენტი
აღელვებული ჩანდა, აკანკალებული ხელით მაშინვე ყურმილს
დასწვდა და მრჩევლები მოიწვია; გააფრთხილა, საიდუმლო და-
ეცვათ და შემდეგ თავდაცვის სახელმწიფო მდივანს სთხოვა, ეს
რჩევა მათთვისაც გაემეორებინა. ჰორას მაკლიურმა კიდევ ერ-
თხელ მშვიდად გაიმეორა საკუთარი მოსაზრება. მრჩევლები
მდუმარედ უსმენდნენ, კოლეგას დაბნეულები უმზერდნენ და
ამას არც მალავდნენ.
– ბატონო პრეზიდენტო, – შეაჯამა ჰორას მაკლიურმა, – სამ-
წუხაროდ, ნებისმიერ შემთხვევაში, იძულებული ვარ, ჩემი
დაუყოვნებლივ გადადგომის შესახებ გაცნობოთ და გთხოვთ, ეს
სურვილი დამიკმაყოფილოთ. ამჟამინდელი ფიზიკური იერსახე
საშუალებას არ მაძლევს, ამერიკელი ხალხის წარმომადგენელი
ვიყო იმ სფეროში, რომელიც ყველაზე მეტ დინამიკასა და გა-
დამჭრელ მოქმედებას მოიხოვს. კუ, ბატონო პრეზიდენტო – ოჰ!
ჩემი თხოვნაა, ფაქტს თვალი გავუსწოროთ, არ შეიძლება ამე-
რიკის შეერთებული შტატების თავდაცვის დეპარტამენტის სათა-
ვეში კუ იდგას, თანაც ქვეყნის ისტორიისთვის გადამწყვეტ მო-
მენტში, როდესაც ყველა და ყველაფერი უნდა ემსახურებოდეს
გამალებულ შეიარაღებას, თუ ჩვენი თავისუფლების დაცვა
გვსურს. და ბოლოს, ბატონო პრეზიდენტო, თქვენს საინაუგურა-
ციო სიტყვაში ახალი ამერიკული საზღვარიც ახსენეთ, რომე-
ლიც თავის პიონერებს მოელის. რაკი ბედმა ინება, რომ მათ
რიცხვში ვყოფილიყავი, მინდა დაგარწმუნოთ, რომ ჩვენი
სხეული ქერცლით იქნება დაფარული, ბეწვითა თუ ბუმბულით,
ჩვენი საჰაერო, სახმელეთო და საზღვაო ძალები ქვეყნის ახალ
საზღვრებს უდრეკად დაიცავს. მთავარია, ამერიკის შეერთე-
ბულმა შტატებმა ახალ გარემოში რუსებზე ადრე მოიკიდოს ფე-
ხი, იმის ნაცვლად, რომ მოგვიანებით მათი განდევნა მოუხდეს...
პრეზიდენტი და მრჩევლები ხმის ამოუღებლად უსმენდნენ და
როდესაც გამოსამშვიდობებლად წამოდგა, თვალცრემლიანები
შემოეხვივნენ, დიდხანს ართმევდნენ ხელს და პრეზიდენტმა უთ-
ხრა, რომ სამშობლოსთვის თავდადებული, დიადი ამერიკელია,
და რომ ძალები უნდა დაზოგოს, არ გადაიღალოს და არ იღელ-
ვოს, რუსებს არანაკლები პრობლემები აქვთ...
– არ ვიცი, იცით თუ არა, რომ ფლორიდაში ვარდისფერი
კრევეტების რამდენიმე კილომეტრზე გადაჭიმული კოლონიები
გამოჩნდა?

პრეზიდენტი შეცბუნებული ჩანდა. არა, არა, არაფერი იცოდა,
საიდუმლო სამსახურს მისთვის არაფერი უცნობებია, გაარკვევ-
და...
– და რომ გუშინ, კალიფორნიაში, დიახ, ამერიკის ტერიტო-
რიულ წყლებში, აქამდე არნახული ჯიშის თევზი დაიჭირეს?
აუცილებელია გამოძიების ფედერალურმა ბიურომ დაუყოვნებ-
ლივ დაჰკითხოს...
უეცრად ჰორას მაკლიურს შთაბეჭდილება შეექმნა, რომ საკ-
მარისზე მეტი თქვა და პრეზიდენტი უხერხულ მდგომარეობაში
ჩააგდო – ის გაფითრებული იდგა; მერე კარისკენ ამაყად თავა-
წეული გაემართა. მოახერხა უკანა ორ თათზე ვერტიკალურად
დამდგარს გაევლო, თანაც ღირსეულად და უდარდელადაც,
იმის მიუხედავად, რომ მეტისმეტად მძიმე ტვირთი აწვა – ამჯე-
რად, არა მხოლოდ პასუხისმგებლობისა. პრეზიდენტმა კიბემდე
მიაცილა და შინ დასაბრუნებლად საკუთარი მანქანა დაუთმო.
ჰორას მაკლიურს ატირებული დახვდა ედნა, რომელსაც მომ-
ხდარ ცვლილებასთან შეგუება აშკარად უჭირდა. შემდეგ სპე-
ციალური მომზადების ცენტრში ამერიკის ახალი საზღვრის
პიონერებისთვის განკუთვნილი წვრთნა გაიარა, ახლა კი ამ
თავგადასავლის სხვა მონაწილეებთან ერთად ფინიშის ხაზზე
იდგა და უსმენდა პრეზიდენტს, რომელიც გამოსვლას შესანიშ-
ნავი გარღვევის შესახებ სიტყვებით ამთავრებდა.
– როდესაც თქვენმა წინაპრებმა „მეიფლაუერის“57 გემბანი
დატოვეს და ამერიკის კონტინენტზე ფეხი დადგეს, მათ შორის
ყველაზე გაბედულებიც კი ვერ წარმოიდგენდნენ, კაცობრიობის
ისტორიაში როგორი საამაყო ეპოქა იწყებოდა, როგორი აღმო-
57Mayflower – გემი, რომელმაც 1620 წელს ამერიკის კონტინენ-

ტზე პირველი ინგლისელი პილიგრიმები ჩაიყვანა.

ჩენები, დაპყრობები და მშენებლობები იყო შესაძლებელი... ის
თავგადასავალი, რომელიც თქვენ გელოდებათ, კიდევ უფრო
გასაოცარია... თქვენ უნდა უზრუნველყოთ წყლის სიღრმეში ჩვე-
ნი წინაპრებისგან ნაანდერძევი მორალური და სულიერი ღირე-
ბულებების დაცვა, შენარჩუნება და საბოლოო გამარჯვება. წინ,
კაცობრიობის ახალი საზღვრების გმირებო! დიდება ჩვენს სახე-
ლოვან პიონერებს!
მოწონების შეძახილები გაისმა და ეროვნული ჰიმნი დაუკ-
რეს, პრეზიდენტმა ნაბიჯი წადგა და ტრიუმფალური გზის შესას-
ვლელში გაჭიმული ლენტი გადაჭრა. პიონერთა რიგები შეტოკ-
და: ამოძრავდა თათები, მარწუხები, საცეცები, კუდები, ფარ-
ფლები და ჰორას მაკლიურმა, რომელსაც ყოველი მხრიდან ეჯა-
ხებოდნენ, თავი ბაკანში შემალა, მერე კისერი წაიგრძელა და
უკანასკნელად გააფრთხილა ბილი.
– ჩემ გვერდით იყავი, ბილი. წყალში როცა ვიქნებით, ძალი-
ან შორს ნუ გაცურავ. შლამს ერიდე. ქვიშაზე დარჩი. გახსოვდეს,
რაც აკვარიუმში გასწავლეს, პატარავ. ფრთხილად იყავი, თავი-
დან არც ისე მოსახერხებელი იქნება.
– წინ! თან მიგაქვთ ჩვენი ცივილიზაციის იმედი და რწმენა!
თამამად! არ იყოყმანოთ! გახსოვდეთ, მეცნიერება მიგიძღვით
და თუ ჩვენს სახეობას მკაცრი გამოცდის ჩაბარება უწევს, ამჯე-
რადაც გამარჯვებული გამოვა და თუ ადამიანის მტრები მას
ოკეანის სიღრმეშიც მიაგნებენ, ის კვლავ საკუთარი უკვდავი ღი-
რებულებების ერთგული დარჩება და უწინდელივით გაბედული
იქნება! წინ! ახალი მშვიდობიანი დაპყრობებისკენ! დიდება
ჩვენს სახელოვან პიონერებს!
ჰორას მაკლიურს თავში რაღაც ძლიერად მოხვდა და მეზობ-
ლისკენ განრისხებული მიბრუნდა.
– იდიოტო, ცოტა ყურადღებით ვერ იქნები?! – უღრიალა ისე,
რომ დიდი ხნის განმავლობაში შეკავებული მოთმინება და სა-
სოწარკვეთილება ერთბაშად ამოანთხია, – რა ჯანდაბად გინდა
გოლფის ჯოხი, ჭკუასუსტო, შენი მდგომარეობისა და იმის გათ-
ვალისწინებით, რომ წყალში იქნები?!
სტენლი კიუბალიკს მარწუხებში ჯიუტად ჩაებღუჯა გოლფის
ჯოხი და ზიზღით უყურებდა.
– ჩემმა ფსიქოლოგმა მირჩია, ახალ გარემოში რაიმე ნაცნო-
ბი ნივთი წამეღო, თავიდან მაინც, მიუჩვეველ პირობებში უცხოდ
რომ არ ვგრძნობდე თავს. გაწუხებს? ჩათვალე, რომ გოლფის
ჯოხის თან წაღების სენტიმენტალური მიზეზი მაქვს. ამას რომ
თავი დავანებოთ, განა პრეზიდენტმა ახლა არ თქვა, ტრადი-
ციები უნდა შევინარჩუნოთო? რაღაც სარწმუნოს უნდა ჩაეჭიდო.
ჩემი ბრალი არ არის, თუ ყველას ფეხებში ეჩხირები, ბებერო კუ!
– ბატონებო, ბატონებო, ნუ ჩხუბობთ! – შესძახა პასტორმა
ბიკფორმა, რომელმაც კოჭლობით ჩამოირბინა, ორივე თათით
სპეციალურად პიონერებისთვის წყალგამძლე მასალაზე დაბეჭ-
დილი ბიბლიის ეგზემპლარები ეჭირა, – ერთად ვიყოთ, მეგობ-
რებო, ერთად! განა ყველას ერთნაირი თავის ტვინი არ გვაქვს?
როგორი უცნაური ფორმისაც უნდა იყოს ჩვენი კიდურები, ისინი
ხომ ისევ ძველებური ხელებია? კიდევ რა არის საჭირო იმის და-
სადასტურებლად, რომ განგება ჩვენზე ზრუნავს? წმიდათაწმიდა
მისია უნდა შევასრულოთ და...
– კარგი იქნება, თუ თქვენი საყლაპავით თვალს არ გამომ-
თხრით, პასტორო! – შეუღრინა ჰორას მაკლიურმა.
– ოჰ! ბოდიშს გიხდით.
– სხვათა შორის, ხელები – უფრო ზუსტად კი, თითები, ახალ
თაობას უკვე აღარ აქვს, – შენიშნა ობობის მსგავსმა არსებამ,
რომელიც ჰორას მაკლიურის გვერდით მორბოდა. ჰორასმა მას-
ში ძლივს ამოიცნო ძველი თანამშრომელი, მრჩეველი მეცნიერი
მაიკ კაპროვიცი.

– ეგ ყველაფერი მცდარი და უსაფუძვლო ჭორებია! – იყვირა
პასტორმა ბიკფორმა, – მთავარია, ადამიანისადმი რწმენა უც-
ვლელად შემოვინახოთ... ბაკანი კი არ არის მნიშვნელოვანი,
არამედ სული, ღვთაებრივი სუნთქვა, მასში რომ ცხოვრობს...
– ჯერ ერთი, ხელებისა და გონიერების გაქრობა თავისუფა-
ლი სამყაროს დასასრულს სულაც არ ნიშნავს, – დარწმუნებით
წარმოთქვა ვარდისფერმა კიბორჩხალამ, რომელსაც მარწუხებ-
ში აბრაამ ლინკოლნის უჟანგავ მასალაზე გამოსახული პორ-
ტრეტი ეჭირა. გზას მიიკვლევდა პიონერებს შორის – ხან ვის
ააცოცდებოდა და ხან ვის, დანარჩენებს უხეშად იშორებდა გზი-
დან, – უარესებიც გვინახავს!
ის იყო, ჰორას მაკლიური საპასუხოდ ერთი-ორი მწარე სიტ-
ყვის თქმას აპირებდა, რომ უეცრად მუცლის ქვეშ სასიამოვნო
სიგრილე იგრძნო და მაშინვე დამშვიდდა: წყლამდე მიეღწია.
ერთხანს ზანტად მიცურავდა. ბილი, რასაკვირველია, გამქრა-
ლიყო. ცოტა არ იყოს, შიშით მიმოიხედა – გარშემო უამრავი სა-
ეჭვო და უცნაური ფორმის არსება დაცურავდა. რუსების
ბიოლოგიურად სახეშეცვლილ ელემენტებს სულ ადვილად შე-
ეძლოთ მისი პატარა მძევლად აეყვანათ. მეორე მხრივ, ნაკლე-
ბად სავარაუდო იყო, რუსებს ამერიკის სანაპიროსთან ასე ახ-
ლოს მოეღწიათ. ზედაპირზე ამოყვინთა და რამდენიმე ბუზი გა-
დაყლაპა. უცებ მის გონებაში კეთილისმყოფელმა სიცარიელემ
დაისადგურა; ნელა ჩაეშვა შლამში და სასიამოვნო, დამამშვი-
დებელ განცხრომას მიეცა.
– ბუზების ჭამის საშუალება მაინც მოუსპეთ, – თქვა ექიმმა,
რომელიც პაციენტის ოთახიდან გადიოდა, – ცუდად მოქმედებს.
და ათ წუთზე მეტხანს აბაზანაში ნუ გააჩერებთ. უფრო დიდხანს
თუ დარჩება, შეიძლება იქიდან ვეღარასოდეს ამოვიდეს. თუ
თეთრი სახლიდან დაურეკავენ, აუხსენით, რომ ჯერ კიდევ კრი-

ზისულ მდგომარეობაშია და შეუძლებელია იმის თქმა, თუ რო-
გორ დასრულდება ეს ყველაფერი...
– ასეთი დიდი მოღვაწე! – ამოიოხრა მედდამ, – რამდენი რამ
ევალებოდა... ცოლს რა ვუთხრათ?
– უთხარით, რომ მისი ორგანიზმისთვის ეს მძიმე გამოცდაა,
მაგრამ იმედს არ ვკარგავთ. თხუთმეტი დღის განმავლობაში
არაფერი შეიცვლება. ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით მსგავსი
მოულოდნელი მუტაციები მუდამ დამანგრეველ შედეგს იწვევს.
ჰო მართლა, ექიმ შტეინს სთხოვეთ, ჩემთვის დღეს დრო გამო-
ნახოს. მარცხენა ფერდზე ისევ ამომდის ქერცლი და ვფიქრობ,
ზომებია მისაღები. ასევე გააფრთხილეთ, რომ ორმოცდამეთექ-
ვსმეტე კანს რთულად იცვლის, ფარფლების ასიმეტრიულობისა
და, ჩემი აზრით, ბაკნის ნაადრევი გამაგრების თანხლებით. უეჭ-
ველია, ოპერაციაა საჭირო.
– რა ეპოქაში ვცხოვრობთ! – ჩაიჩურჩულა მედდამ.
– დიახ, – თქვა ექიმმა, – მამების თაობის კაცობრიობა – ის
უკვე აღარ არსებობს.

ტარატონგას საჩუქარი
მხოლოდ გულგრილ ადამიანებს გააკვირვებს ის მიზეზები,

რამაც გადამაწყვეტინა გავცლოდი ცივილიზაციას, მის სიყალ-
ბეს და გავხიზნულიყავ წყნარი ოკეანის რომელიმე კუნძულზე,
სადმე მარჯნის რიფებზე და ლურჯი ლაგუნის ნაპირზე მეპოვა
ადგილსამყოფელი. მინდოდა, რაც შეიძლება შორს ვყოფილი-
ყავ ამ ჩარჩულ სამყაროდან, მხოლოდ ნივთიერ სარგებელს
რომ დაეძებს ყველაფერში. მინდოდა გავქცეოდი იმ გარემოს,
სადაც მოგებისათვის გაშმაგებული ბრძოლა და შეჯიბრია, სა-
დაც ყოველგვარი უსირცხვილო საქციელი ჩვეულებრივ წესად
ქცეულა და ფაქიზი ბუნების ადამიანს უჭირს ცხოვრება.
დიახ, ვეძებდი ისეთ ადგილს, სადაც მხოლოდ უანგარობა
დამხვდებოდა. ყველამ, ვინც კარგად მიცნობს, იცის, თუ რა ფასი
აქვს ჩემთვის ადამიანის ამ ღირსებას. დიახ, უანგარობას მო-
ვითხოვ ყველა მეგობრისაგან.
ამიტომაც ჩემი ოცნება იყო, ისეთ უბრალო და სანდო ადამი-
ანთა შორის მეცხოვრა, რომელთათვისაც უცხო იქნებოდა ანგა-
რიშიანობა და სანაცვლოდ გულწრფელ მეგობრობას შევთავა-
ზებდი.
მოვრჩი თუ არა ჩემს საქმეებს, ზაფხულის პირს კუნძულ ტა-
იტზე ამოვყავი თავი.
უნდა ვთქვა, რომ პაპეტმა გამაწბილა. ქალაქი მომხიბვლე-
ლია, მაგრამ ცივილიზაციას აქაც გამოევლინა თავი. ყველაფე-
რი ფულით იზომებოდა. მსახური მეგობარი კი არა, მოსამსახუ-
რეა, რომელსაც შენი ფულის მეტი არაფერი უნდა და თვის და-
საწყისს მოუთმენლად ელოდება. „რამდენი მოგება დარჩა?“ ყო-
ველ ნაბიჯზე ამას გაიგონებ. ფული აქ ყველაფერია! ამიტომ გა-
დავწყვიტე, დამეტოვებინა პაპეტი და მარკიზების ერთ-ერთ პა-
ტარა, მიგდებულ კუნძულ ტარატორაზე მეცხოვრა. ეს კუნძული
სრულიად შემთხვევით აღმოვაჩინე რუკაზე. კუნძულს სავაჭრო
საზოგადოება „პერლიე დ'ოსეანიის" გემი სამჯერ აკითხავს წე-
ლიწადში.
კუნძულზე ფეხის დადგმისთანავე ვიგრძენი, რომ ნატვრა შე-
მისრულდებოდა. ათასჯერაა აღწერილი პოლინეზიის ბუნების
მშვენება, მაგრამ იგი უფრო მომაჯადოებელია, როდესაც საკუ-
თარი თვალით იხილავ. გემიდან გადმოსვლისას თვალწინ გა-
დამეშალა ეს სიტურფე... მაღლა მთებიდან თვალწარმტაცად
მოჩანდა ზღეაზე რტოტებგადაშლილი პალმები. რიფებით გარ-
შემორტყმულ ლაგუნაზე საამო სიმშვიდე სუფევდა. ისლით და-
ბურული ქოხებიც მეტყველებდა, რომ აქ უდარდელობა მეფობ-
და. გულღიად შემომეგება ადგილობრივი მოსახლეობა. მაშინვე
ვიგრძენი, რომ ამ ხალხისაგან კაცი ყველაფერს მიიღებდა, თუ
თვითონაც თავაზიანად და მეგობრულად მოეპყრობოდა.
კაცში მხოლოდ მის კაცურ ღირსებასა ვცემ პატივს. ამ კუნ-
ძულზე სულ რამდენიმე ასეული კაცი ცხოვრობდა; მათ არ ემ-
ჩნეოდათ უხამსი კაპიტალიზმის გავლენა. ეს ხალხი იმდენად
გულგრილი იყო ფულისადმი, რომ მე სოფლის ყველაზე საუკე-
თესო ქოხში უფასოდ მოვეწყვე. ავიყვანე საკუთარი მეთევზე, მე-
ბაღე, მზარეული. ყველაფერს უსასყიდლოდ მიკეთებდნენ, სტუ-
მარ-მასპინძლობის წესისამებრ, ხათრის გულისათვის.
ამ საუცხოო მასპინძლობას ხალხის სულიერ სისპეტაკესა და
ტარატონგას უნდა ვუმადლოდე, რომელიც განსაკუთრებულ ყუ-
რადღებას იჩენდა ჩემს მიმართ.
ტარატონგა ასე, ორმოცდაათი წლის ქალი იქნებოდა. იგი
ერთ-ერთი კუნძულის მთავრის ასული იყო. როდესღაც მთავრის
გავლენა არქიპელაგის ოც კუნძულზე ვრცელდებოდა. კუნძუ-
ლის მკვიდრთ ღვიძლ დედასავით უყვარდათ ტარატონგა. მეც
მისვლისთანავე ვეცადე დავმეგობრებოდი, იოლადაც შევძელ.
ამისათვის არ დამჭირვებია თვალთმაქცობა. მალე გულიც კი გა-
დავუშალე. გავანდე მის კუნძულზე მოსვლის მიზეზი. გამოტეხით
ვუთხარ, სულმდაბალი ჩარჩები და მათი გამორჩენის წყურვილი
ჭირის დღესავით მეჯავრება, ჩემი სანუკვარი სურვილი იყო, სად-
მე წავწყდომოდი უანგარობასა და უმწიკვლობას, რომელთა გა-
რეშეც კაცური კაცი ვერ ისულდგმულებს და, სულითა და გულით
გავიხარე, რაკი ყველაფერი ეს თქვენს ხალხში ვპოვე-მეთქი.
ტარატონგამ მიპასუხა, მიგიხვდი გულისთქმასა და ჩემში ერ-
თადერთი მიზანიც სწორედ ის არის, რომ ხალხის სული ფულის
გავლენამ არ წაბილწოსო. საქციელი შევუქე და აღვუთქვი, სა-
ნამ ამ კუნძულზე ვარ, ჩემი ჯიბიდან ერთი სუც არ დაიხარჯება-
მეთქი. შინ დავბრუნდი და დღენიადაგ იმის ცდაში ვიყავი, რომ
მიცემული სიტყვა არ გამეტეხა, მთელი ჩემი ფული ქოხის ერთ
კუთხეში ჩავფალი.
სამი თვე გავიდა ასე. ერთ მშვენიერ დღეს პატარა ბიჭის ხე-
ლით ტარატონგასაგან საჩუქარი მომივიდა.
ეს ნამცხვარი იყო, რომელიც ტარატონგას ჩემს საპატივცემუ-
ლოდ თავის ხელით მოემზადებინა, მაგრამ ჩემი ყურადღება იმ-
წამსვე იმ ტილომ მიიპყრო, რომელშიც ეს ნამცხვარი იყო გახვე-
ული. უბრალო ტილოზე უცნაური ფერებით ნახატი რაღაცას მა-
გონებდა, მაგრამ რას?
უფრო ყურადღებით დავაკვირდი ნახატს. უცბად გულმა რეჩ-
ხი მიყო, ტილო მუხლებზე დავიდე და გავშალე. ეს იყო ორმოც-
დაათი სანტიმეტრი სიგრძისა და ოცდაათი სანტიმეტრი სიგანის
მართკუთხედი. აქეცილი საღებავი ალაგ-ალაგ წაშლილიყო.
ეჭვის თვალით დავხედე ამ ტილოს. უცნაურმა გრძნობამ შე-
მიპყრო. ხელში გოგენის ნახატი მეჭირა.
მხატვრობა მესმის-მეთქი, ვერ დავიჩემებ, მაგრამ არიან ისე-
თი დიდი მხატვრები, რომელთა ნამუშევრის გამოცნობა დღეს
ყველას შეუძლია. აცახცახებული ხელებით ერთხელ კიდევ გავ-
შალე ტილო და უფრო ყურადღებით დავაკვირდი ნახატს. ტი-
ლოზე ტაიტის მთის ერთი პატარა კუთხე და წყაროსთან მობანა-
ვე ქალები იყო დახატული. ტილო კარგა შელანძღული ჩანდა,
მაგრამ ფერები, სილუეტები და თვით მოტივიც იმდენად ნაცნო-
ბი იყო, რომ ეჭვი არ შეგეპარებოდათ: ეს გოგენის ნახატი გახ-
ლდათ.
უცბად ღვიძლის არეში მტკივნეული ჩხვლეტა ვიგრძენი. ასე,
მჩვევია, როცა გულს სიხარულის ელდა მეცემა.
***
გოგენის ნახატი ამ მიკარგულ პატარა კუნძულზე ტარატონ-
გამ ნამცხვრის შესახვევად გამოიყენა! პარიზში ხუთი მილიონი
ეღირებოდა ეს ტილო. ვინ იცის, რამდენი ასეთი ტილო გამოიყე-
ნა ტარატონგამ პაკეტების გასაკეთებლად, ანდა ნაჭვრეტების
დასაუქმად! და ამით რა დიდი ზარალი მიაყენა კაცობრიობას!
წამოვხტი და მადლობის სათქმელად ტარატონგასთან გავე-
შურე. იგი სახლის წინ დამიხვდა. ყალიონს ეწეოდა, საკმაოდ ჩა-
სუქებულსა და უკვე თმაშევერცხლილ ტარატონგას გულმკერდი
გაშიშვლებული ჰქონდა, მაგრამ, მიუხედავად ამისა, თავის სა-
ოცარ ღირსებას არ კარგავდა.
– ტარატონგა, რა გემრიელი იყო შენი ნამცხვარი. დიდი მად-
ლობა! სახეზე კმაყოფილება გამოეხატა.
– თუ მოგეწონა, კიდევ გამოგიცხობ, – მიპასუხა მან.
კინაღამ ვკითხე იმ სურათის ამბავი, მაგრამ თავი შევიკავე.
არა, არ მინდოდა ჩემი შეკითხვის შემდეგ ამ დიდებულ ქალს
თავისი უვიცობა ეგრძნო, უდიდესი გენიოსის
ნაშრომებს რომ უბრალოდ იყენებდა. საერთოდ, მეტად
ალალმართალი, პირდაპირი კაცი ვარ, მაგრამ იმ წუთში გაჩუ-

მება ვამჯობინე. ხვალ-ზეგ მივიღებ-მეთქი მეორე ნამცხვარს,
გოგენის ტილოში გახვეულს. აი, რატომ უნდა გავჩუმებულიყავ.
შინ დავბრუნდი და ლოდინი დავიწყე. მართლაც, ნაშუადღევს
მომივიდა ნამცხვარი, ისიც გოგენის ტილოში იყო გახვეული. მე-
ორე სურათი პირველზე უფრო დაზიანებული აღმოჩნდა.
ვიღაცას თითქოს დანითაც გადაეფხიკა ნახატი. კინაღამ გავ-
ქანდი ტარატონგასთან, მაგრამ კვლავ თავი შევიკავე. სიფ-
რთხილე მმართებდა. მეორე დღეს მაინც ვეწვიე და ვუთხარი,
ასეთი საუცხოო ნამცხვარი მე არასოდეს მიგემია-მეთქი. ტარა-
ტონგამ მწყალობელი ღიმილი შემომაფრქვია და თავისი ყა-
ლიონი დატენა.
მალე ტარატონგასაგან კიდევ სამი ნამცხვარი მივიღე, სამივე
გოგენის ნახატში შეხვეული. ეს იყო ჩემი ცხოვრების შესანიშნა-
ვი წუთები, ჩემი სული ზეიმობდა! არ არსებობს სხვა სიტყვა იმ
უსაზღვრო გრძნობის გამოსახატავად, რასაც იმ დროს განვიც-
დიდი.
მერეც მომდიოდა ნამცხვრები, მაგრამ ტილოში შეუხვეველი.
ძილი გამიტყდა. ტილოები გამოელია თუ დაავიწყდა ნამცხვრის
გახვევა?
ვღელავდი, ვშფოთავდი.
უნდა ითქვას, რომ მიუხედავად მრავალი ღირსებისა ტარა-
ტორას მკვიდრთ ბევრი ნაკლიც ახასიათებთ, მეტადრე, გულ-
გრილობა. ასე რომ, მთლიანად ვერასოდეს მიენდობი ამ
ხალხს. ნერვების დამამშვიდებელი რამდენიმე აბი მივიღე და
დავიწყე ფიქრი იმაზე, როგორ დამეწყო საუბარი ტარატონგას-
თან.
ბოლოს ისევ გულახდილობა ვარჩიე და მასთან სასაუბროდ
გავემართე.
– ტარატონგა, – მივმართე მეგობარს, – შენ რამდენჯერმე
გამომიგზავნე ნამცხვრები, რომლებიც ნახატ ტილოებში იყო
შეხვეული, ამან ძალზე დამაინტერესა, მხიარული ფერების მოყ-
ვარული ვარ. საიდან გაქვს შენ ეს ტილოები? ან კიდევ თუ
გაქვს?
– ოჰ, ასეთი ტილოები პაპაჩემს მთელი დასტა ჰქონდა, – მი-
პასუხა ტარატონგამ გულგრილად.
– მთელი დასტა? – შევეკითხე აღელვებული.
– დიახ, პაპაჩემს ეს ტილოები ერთმა ფრანგმა დაუტოვა, რო-
მელიც ამ კუნძულზე ცხოვრობდა და მთელი დღე ტომრის ნაჭ-
რებზე საღებავების წასმით ერთობოდა. მგონი, კიდევ უნდა იყოს
შემორჩენილი.
– ბევრი? – შევეკითხე ხმადაბლა.
– აბა, რა გითხრა, წამოდი, ნახე!
ტარატონგამ ერთ ფარდულში შემიყვანა, რომელიც გამხმა-
რი თევზებითა და კოპრათი იყო გატენილი. მიწაზე თორმეტამდე
ტომრის ნაგლეჯი ელაგა. თორმეტივეზე გოგენის ნახატი იყო.
ამის დანახვაზე ფერი დავკარგე, მუხლებში ძალა წამერთვა.
„ღმერთო ჩემო, გავიფიქრე. – რა ზარალს ნახავდა კაცობრი-
ობა, ამ კუნძულზე რომ არ დავრჩენილიყავი".
ეს ტილოები ოცდაათ მილიონამდე ფასობდა.
***
აღარ ვიცოდი, რა მექნა. ამ შესანიშნავი ხალხის უანგარობა-
ში დარწმუნებულს არ მინდოდა სურათების ღირებულების გამ-
ჟღავნება. ამავე დროს, ჩემში ღრმად იყო ფესვებგამჯდარი ცივი-
ლიზაციის გავლენა და ეს ნებას არ მაძლევდა საჩუქარი სამა-
გიეროს მიუზღვევლად მიმეღო. ამიტომ მაჯიდან უცბად ავიხსენი
ოქროს საათი და ტარატონგას გავუწოდე.
– ნება მომეცით, მეც მოგართვათ საჩუქარი!

– ჩვენ აქ არ გვჭირდება ასეთი რამ! დროის გასაგებად საკმა-
რისია მზეს შევხედოთ. – მიპასუხა ტარატონგამ.
სწორედ იმ წამს მივიღე საშინელი გადაწყვეტილება.
– ტარატონგა! საუბედუროდ, სხვადასხვა მიზეზების გამო
იძულებული ვარ, დავბრუნდე საფრანგეთში. რვა დღეში გემი
მოადგება ამ კუნძულს და მეც მიგატოვებთ. თანახმა ვარ, საჩუ-
ქარი მივიღო, მხოლოდ ერთი პირობით: თუ ნებას დამრთავ შენ-
თვის და შენიანებისათვის რამე გავაკეთო. მე ცოტა ფული მაქვს.
ნება მომეცი, ეს ფული შენ დაგიტოვო. თქვენ ხომ იარაღებისა
და წამლების შეძენა გჭირდებათ.
– როგორც გენებოს, – მომიგო ტარატონგამ გულგრილად.
ამის თქმა იყო და, მე ჩემს მეგობარს შვიდასი ათასი ფრანკი
გადავეცი. შემდეგ დავავლე ხელი ტილოებს და ჩემი ქოხისაკენ
გავეშურე. მთელი კვირა გემის მოლოდინში ვღელავდი. სწო-
რედ რომ ვთქვა, არც ვიცოდი, რისი მეშინოდა, მაგრამ რატომ-
ღაც მეჩქარებოდა გავცლოდი აქაურობას. ზოგიერთ ხელოვანს
არ უყვარს ეგოისტურად უმზერდეს სილამაზეს. უდიდეს სიამოვ-
ნებას მაშინ განიცდის, როცა სიხარულს სხვასთან ერთად
იზიარებს. მეჩქარებოდა საფრანგეთში დაბრუნება, რომ სურა-
თებით მოვაჭრენი მენახა და შემეთავაზებინა ჩემი განძი. ას მი-
ლიონამდე იქნებოდა ამ განძის ღირებულება. ერთადერთი ის
მაღელვებდა, რომ სახელმწიფო მთელი ღირებულების ოცდაათ,
ორმოც პროცენტს დამცინცლავდა, რადგან ჩვენი ცივილიზაცია
სილამაზესაც ასე ეპყრობა.
კუნძულ ტაიტზე თხუთმეტ დღეს ველოდი საფრანგეთში მიმა-
ვალ გემს. რაც შეიძლება ცოტას ვლაპარაკობდი ჩემს კუნძულსა
და ტარატონგაზე. არ მინდოდა რაიმე ჩრდილი მიკარებოდა
ჩემს საუნჯეს. მაგრამ ვაი, რომ ჩემი სასტუმროს პატრონი თურმე
კარგად იცნობდა ამ კუნძულს და ტარატონგასაც.

– დიდი გაქნილი ვინმეა, მითხრა მან ერთ საღამოს ტარა-
ტონგაზე.
არაფერი ვუპასუხე. ამისთანა კეთილშობილი ქალი ჩემს
დღეში არ მინახავს და ამ კაცს ენა როგორ უბრუნდება და გაქ-
ნილს როგორ უწოდებს-მეთქი, გავიფიქრე.
– ტარატონგამ უთუოდ გაჩვენათ თავისი ტილოები, – შემე-
კითხა სასტუმროს პატრონი.
– რა ბრძანეთ?!
– ტარატონგა ხატავს და, წარმოიდგინეთ, საკმაოდ კარგა-
დაც!
***
– დაახლოებით ოცი წლის წინ ტარატონგამ სამი წელი დაჰ-
ყო პარიზის დეკორატიულ სასწავლებელში და როცა სინთეტუ-
რი ნივთიერების განვითარებამ კოპრას კურსი ძირს დასცა, თა-
ვის კუნძულს მიაშურა. ახლა გოგენის იმიტატორია და განსაც-
ვიფრებელ ტილოებს ხატავს. მტკიცე ხელშეკრულება აქვს ავ-
სტრალიასთან, თითო ტილოში ოცი ათას ფრანკამდე უხდიან და
ტარატონგა ამით ცხოვრობს. რა დაგემართათ, ჩემო კარგო...
ცუდად ხომ არა ხართ?....
– არაფერია. – ვუპასუხე ღონემიხდილმა.
არ ვიცი, როგორ მოვიკრიბე ძალა, ფეხზე წამოვდექი, ოთა-
ხამდე მივაღწიე, ღონემიხდილი და უსაზღვრო ზიზღით შეპყრო-
ბილი ლოგინზე დავეგდე. კიდევ ერთხელ ვიგემე ამქვეყნად გაწ-
ბილება. დიდ სატახტო ქალაქებში თუ წყნარი ოკეანის მიგდე-
ბულ კუნძულზე, ყველგან საზიზღარი ფული აბილწებს ადამიან-
თა სულს. თუ მართლა მწადია წმინდანობა, ჭეშმარიტად ისღა
დამრჩენია, მარტოდმარტო, განდეგილად ვიცხოვრო უდაბურ
კუნძულზე.

რომენ გარი - ჩიტები სასიკვდილოდ პერუში მიფრინავენ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

რომენ გარი - ჩიტები სასიკვდილოდ პერუში მიფრინავენ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1 მკითხველთა ლიგა

მთარგმნელი ეკატერინე სუმბათაშვილი

ადამიანი... მაგრამ, რა თქმა უნდა, მაგრამ, რასაკვირველია,

1პიონერი – რაიმე სფეროში ახალი გზის გამკვლევი, რაიმე საქ-

2გუანო – ზღვის ფრინველების გამომშრალი სკორე (სკინტლი).

3სტატისტი (ბერძ. „მდგომარე“) – თეატრის სცენაზე უსიტყვო

4 ტრაპისტები, ანუ „მკაცრი წესის“ ორდენის წევრები.

7მესალინა – რომის იმპერატორ კლავდიუსის (ძვ. წ. 10-ახ. წ.

მაღალ, გამხდარ და ელეგანტურ ელჩს, გრაფ ნ...-ს – რო-

9პტიფური – ძირითადად ერთი სახეობის ცომისგან მომზადებუ-

10კომილფო – ის, რაც მაღალ საზოგადოებაში მიღებულ წესებს

11 კაპრი – კუნძული ტირენის ზღვაში, ეკუთვნის იტალიას.

12 ბორდიგერა – ზღვისპირა ქალაქი იტალიაში.

ფიურერ ადოლფ ჰიტლერის ხელისუფლებაში მოსვლისას

14 (გერმ.) სასიამოვნო და ხალისიანი.

15 (გერმ.) ღმერთმა დაგლოცოთ.

უკვე ხუთი საათი იყო, ატლანტის ოკეანის თავზე ვიყავით და

16 დოკერი – ნავსადგურის მუშა, კერძოდ, მტვირთავი.

17 კოლტი – ერთგვარი სისტემის რევოლვერი.

18ბებიკო მოზესი – ენ მერი რიჩარდსონ-მოზესი (18160-1961) –

19სპაციალიზმო – მიმდინარეობა ხელოვნებაში, რომელსაც სა-

20ტაკვი – მოკვეთილი კიდურის ან სხვა ორგანოს დარჩენილი

– თქვენი ვან გოგი ნაყალბევია.

21 გორგონძოლა – იტალიური ყველის სახეობა.

23 ლატიფუნდია – მსხვილი კერძო ადგილ-მამული.

თოვდა. ქარი სახეში აყრიდა ფიფქებს. შეწებებული წამწამე-

24კარიატიდი (ბერძ. „არტემიდას ქურუმი ქალები“) – შენობის

101 მკითხველთა ლიგა

105 მკითხველთა ლიგა

106 მკითხველთა ლიგა

– ყველა შესანსლეს! – განმარტა ადრიანმა.

107 მკითხველთა ლიგა

26შუცშტაფელი – „დამცავი რაზმი“ (გერმანულად შცჰუტზსტაფ-

108 მკითხველთა ლიგა

27 სრული სახელია „სოციალური პროგრესის საზოგადოება“.

109 მკითხველთა ლიგა

110 მკითხველთა ლიგა

– თუ ასე გააგრძელა ღრიალი, ფედორს გააღვიძებს! – ამ-

112 მკითხველთა ლიგა

28Sieg Heil (გერმ.) – „სალამი გამარჯვებას!“ Sieg – „სალამი“,

113 მკითხველთა ლიგა

117 მკითხველთა ლიგა

1932 წელს ჩემს კომპანიონ რაკუსენთან ერთად მოსკოვს

121 მკითხველთა ლიგა

122 მკითხველთა ლიგა

123 მკითხველთა ლიგა

124 მკითხველთა ლიგა

დაგრეხილ სანთელს აგონიური ხროტინი იპყრობს. ცეცხლი

29 (გერმ.) ერთგვარი დათანხმება. დიახ, სერ!

129 მკითხველთა ლიგა

30მტრის ფარული, აგენტურული და დივერსიული ქსელი, რომე-

130 მკითხველთა ლიგა

31(გერმ.) უკაცრავად, გთხოვთ, გეთაყვა, არაფრის. ასევე აღნიშ-

131 მკითხველთა ლიგა

134 მკითხველთა ლიგა

32(გერმ.) „ჰორსტ ვესელის სიმღერა“ – ნაცისტური გერმანიის

136 მკითხველთა ლიგა

137 მკითხველთა ლიგა

ჩემი მეგობარი ექიმი რეი ჩემ, წინ ბუდლის კლუბის33 მოხერ-

33ბუდლის კლუბი – ჯენტლმენთა კლუბი. 1762 წელს დააარსა

138 მკითხველთა ლიგა

34 შობის წინა დღე საფრანგეთში.

139 მკითხველთა ლიგა

37 (ფრ.) გართულება. გართულდა.