Professional Documents
Culture Documents
บทที่ 8 การสืบพันธุ์ของพืชดอก
บทที่ 8 การสืบพันธุ์ของพืชดอก
บทที่ 8 การสืบพันธุ์ของพืชดอก
วัฎจักรชวิตแบบสลับของพืชดอก
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
การใชประโยชนจากโครงสรางตาง ๆ ของผลและเมล็ด
8.2 โครงสรางของดอกและชนิดผล
โครงสรางและประเภทของดอก
ยอดเกสรเพศเมีย (stigma)
กานเกสรเพศเมีย (style) เกสรเพศเมีย
รังไข (ovary) (pistil)
อับเรณู (anther)
เกสรเพศผู (stamen)
กานชูอับเรณู (filament)
กลีบดอก (petal)
ออวุล (ovule)
กลีบเลี้ยง (sepal)
ฐานดอก (receptacle)
กานดอก (pedicel)
โครงสรางของดอกและชนิดผล
-เ ่อเ
สวนประกอบของดอกมี 4 ชั้น
วงกลีบเลี้ยง (sepal) -ver
วงกลีบดอก (corolla) -- homemad
Commending
วงเกสรเพศผู (androecium)
วงเกสรเพศเมีย (gynoecium)
ไมมีทั้งกลีบเลี้ยงและกลีบดอก
ดอกชบา
ดอกเพศผู
ดอกเพศเมีย ดอกเพศเมีย
ดอกฟกทอง ดอกเข็ม
โครงสรางของดอกและชนิดผล
โครงสรางของดอกแบงตามตําแหนงรังไข
ดอกที่มีรังไขเหนือวงกลีบ ดอกที่มีรังไขใตวงกลีบ
(superior ovary) (inferior ovary)
กลีบดอก กลีบดอก
รังไข
ฐานดอก
↳วง ก รังไข
ฐานดอก
ดอกมะเขือ ดอกแตงกวา
Ex. มะเขือ ตะขบ จําป พริก ถั่ว มะละกอ สม Ex. ตําลึง ฟกทอง แตงกวา บวบ ทับทิม กลวย พลับพลึง
ลี
โครงสรางของดอกและชนิดผล
การจัดเรียงตัวของดอก
ดอกเดี่ยว ดอกชอ
(solitary flower) (inflorescences)
ดอกที่มีดอกเพียง 1 ดอกบนกานดอก ดอกที่มีดอกยอยมากวา 1 ดอก
ติดอยูบนกานชอดอก
ชอดอกมีลักษณะแตกตางกันแลวแตชนิด
ราชพฤกษ
กลวยไม
บัว
ทิวลิป
จําป คุณนายตื่นสาย ผกากรอง เข็ม
โครงสรางของดอกและชนิดผล
ยอดเกสรเพศเมีย
ดอกยอยวงนอก
เกสรเพศผู
กลีบดอก
⑧ ใบประดับ
↳ ฐานดอกรวม
กานชอดอก
ดอกยอยวงใน รังไข
ดอกยอยวงนอก ดอกยอยวงใน
โครงสรางของดอกและชนิดผล
·ผล
ชนิดของดอก
แบงไดเปน 3 ประเภท ตามแหลงกําเนิดของผล ลักษณะดอก และจํานวนรังไข
คือ ผลเดี่ยว (simple fruit) ผลกลุม (aggregate fruit) และ ผลรวม (multiple fruit)
ดอกยอย
ผล
ตะขบ
กระถิน
โครงสรางของดอกและชนิดผล
2) ผลกลุม
เปนผลที่เกิดมาจากดอก 1 ดอกที่มีเกสรเพศเมียมากกวา 1 อัน อยูบนฐานดอกเดียวกัน
จึงมีรังไขมากวา 1 รังไข เมื่อแตละรังไขเจริญเปนผลยอย 1 ผล
ทําใหแตละผลติดอยูบนฐานดอกเดียวกัน ผลยอยอาจแยกจากกัน
เชน จําป จําปา การเวก และกระดังงา
เกสรเพศเมีย
ผลยอย 1 ผล
เกสรเพศผู
จําปา
โครงสรางของดอกและชนิดผล
2) ผลกลุม
ผลยอยอาจเชื่อมติดกันคลายผลเดี่ยว เชน นอยหนา บัวหลวง และสตรอเบอรี
เกสรเพศเมีย
เกสรเพศผู
นอยหนา
ผลยอย 1 ผล
เกสรเพศเมีย ผลยอย 1 ผล
ฐานดอก
เกสรเพศผู
บัวหลวง
โครงสรางของดอกและชนิดผล
3) ผลรวม
เปนผลที่เกิดมาจากดอกชอ ซึ่งมีดอกยอยจํานวนมากและอยูเบียดชิดกันในชอดอกเดียวกัน
รังไขของดอกยอยแตละดอกจะเจริญเปนผลยอยที่อยูเบียดชิดกันบนแกนชอดอกจนดู
คลายเปนหนึ่งผล
เชน ยอ หมอน สับปะรด สาเก ขนุน และมะเดื่อ
ดอกยอย
ผลยอย
กานชอดอก
ผลยอย
ยอ ขนุน
&
ค
8. วัฎจักรชวิตแบบสลับของพืชดอก
-
พืชดอก
หมุนเวียนเปนวัฏจักร (life cycle)
มีการสืบพันธุแบบอาศัยเพศ
์ด
สเปรม + ไข = Zygote => embryo ↓เมล
spem > #
วัฏจักรชีวิตของพืชเปน วัฏจักรชีวิตแบบสลับ eqg
(alternation of generation)
ประกอบดวย
& สปอรโรไฟต
เปนระยะที่สรางสปอร
(sporophyte) -
2 แกมีโทไฟต
-
เปนระยะที่สรางเซลลสืบพันธุ
(gametophyte)
-
-
-
วัฎจักรชวิตแบบสลับของพืชดอก
- ชพญ สร
ั
าง
สปอโรไฟต
ไมโท ซ
ิ เอ็มบริโอ
สปอรมาเทอรเซลล
ไมโอซิส
ama
&
-
ไซโกต
ดิพลอยด (2n) ไมโอซิส
/
แฮพลอยด (n)
sareeg
ปฏิสนธิ สปอร
เซลลสืบพันธุ เพศ ศเ ! มว
วงเซลส
เพศท
/
29 -สถา ไม
ไมโอซิส
แกมีโทไฟต
sperm
ล้
สี
พื
น้
ม็
วัฎจักรชวิตแบบสลับของพืชดอก
วัฏจักรชีวิตของ เฟรน
ไมโอซิส สปอร
แกมีโทไฟต
ไมโทซิส
กลุมอับสปอร สปอรมาเทอร
เซลลในอับสปอร
/
เซลลสืบพันธุเพศเมีย
↑
สปอโรไฟต เซลลสืบพันธุ
เพศผู
สปอโรไฟตบนแกมีโทไฟต ปฏิสนธิ
ไซโกต
วัฎจักรชวิตแบบสลับของพืชดอก
วัฏจักรชีวิตของ
พืชดอก
8.3 การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
-& บร
การสรางเซลลสืบพันธุ -pollor การสรางเซลลสืบพันธุ
⑩
- อับเรณู
เพศผู -
เพศเมีย
-
โพรงอับเรณู
pollensac ผนังออวุล
⑤
-
ทิวบนิวเคลียส เจเนอเรทิฟเซลล
②2 เรญ
แอนติโพแดล
ไมโทซิส
= ⑦-
เร
(เมื่อตกบนยอดเกสรเพศเมีย)
1 แกมีใ
เซลลไข โพลารนิวคลีไอ
หลอดเรณู
/
ซินเนอรจิด
สเปรมเซลล กาโตไฟตเพ
ย
- 1เ ม บ ษ
/แ
ทิวบนิวเคลียส
พื้
ริ
อ็
อั
รู
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
การถายละอองเรณูและการงอกของหลอดเรณู
>> การถายละอองเรณู <<
พืชดอกมีสปอรที่เจริญและพัฒนาเปนแกมีโทไฟตอยูภายในดอก จึงไมมีการกระจายสปอรออก
จากตนสปอโรไฟต ถุงเอ็มบริโอที่เปนแกมีโทไฟตเพศเมียจึงอยูในดอกบนตนสปอโรไฟต
เรณูซึ่งเปนแกมีโทไฟตเพศผูมักจะมีการกระจายออกจากดอกเพื่อการผสมพันธุ เรณู
หลอดเรณู
การเคลื่อนยายเรณูจากอับเรณูไปตกบนยอดเกสรเพศเมีย เรียก การถายเรณู
การถายเรณูในธรรมชาติเกิดขึ้นไดโดยอาศัย ลม น้ํา แมลง
และสัตวเปนพาหะถายเรณู (pollination)
รูปรางลักษณะของเรณูจะมีผลตอรูปแบบการถายเรณู
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
การถายละอองเรณูและการงอกของหลอดเรณู เรณู
-
หลอดเรณู
>> การงอกของละอองเรณู <<
เมื่อมีการถายเรณูเกิดขึ้น เรณูจะงอกหลอดเรณูผานยอดเกสรเพศเมีย
ผานกานเกสรเพศเมียลงไปจนถึงรังไข
เรณูของพืชบางชนดอาจงอกเรณูไดหลายอัน
ซินเนอรจิด
แตจะมีเฉพาะหลอดเรณูที่ทิวบนิวเคลียส
เคลื่อนเขาไปเทานั้นที่จะงอกยาวตอไปจนถึงออวุล
⑤
และสเปรมเซลลทั้งสองเซลลจะเคลื่อนตามทิวบนิวเคลียส
ภายในหลอดเรณู ผานทางไมโครไพล
แลวปลอยสเปรมนิวเคลียสเขาไปภายในถุงเอ็มบริโอ เซลลไข
เพื่อเกิดการปฏิสนธิตอไป สเปรมเซลล
ไมโครไพล ทิวบนิวเคลียส
↳
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
8.3.2
การปฏิสนธิ
- การปฏิสนธิของพืชดอก เปนการปฏิสนธิคู (Double fertilization)
สเปรมเซลล + เซลลไข = ไซโกต เจริญพัฒนาไปเปน เอ็มบริโอ
สเปรมเซลล + โพลารนิวคลีไอ = เอนโดสเปรมนิวเคลียส
เจริญพัฒนาไปเปน เอนโดสเปรม ·ev
4) สเปรมนิวเคลียสปฏิสนธิกับ
สเปรมเซลล หลอดเรณู
polattends sper เซลลไขไดเปนไซโกต
-> sp
ทิวบนิวเคลียส
โพลารนิวคลีไอ
เซลลไข
spe
↓
ผานทางไมโครไพล
spen 3) หลอดเรณูเขาไปในซินเนอรจิด
2) หลอดเรณูเขาไปในออวุล สเปรมนิวเคลียสปฏิสนธิกับโพ
สเปรมนิวเคลียสเขาไปในไซโท- พลา ลารนิวคลีไอ ไดเปน
1) หลอดเรณูงอกลงไปใน ซึมของซินเนอรจิดจากนั้น เอนโดสเปรมนิวเคลียส
กานเกสรเพศเมีย ซินเนอรจิดจะสลาย
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
8.3.2
การเกิดผลและเมล็ด
ผล โดยทั่วไปหลังการปฏิสนธิแลวนั้น กลีบดอก กลีบเลี้ยง และเกสรเพศผูจ ะแหงและรวงไป
ออวุลพัฒนาไปเปนเมล็ดอยูภายในผล ซึ่งพัฒนามาจากรังไข
ผนังรังไขจะเปลี่ยนแปลงไปเปนผนังผล (pericarp)
ผนังรังไข ออวุล
เมล็ด
ผนังผล
ดอกมะเขือ ผลมะเขือ
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
การเกิดผลและเมล็ด
ผล ผนังชั้นนอก (exocarp)
ผนังผล (pericarp) อาจแบงเปน 3 ชั้น ผนังชั้นกลาง (mesocarp)
ผนังชั้นใน (endocarp)
ผนังชั้นนอก
ผนังชั้นกลาง
ผนังชั้นใน
มะพราว มะมวง
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
ผนังผล (pericarp) (ตอ)
ผนังชั้นกลางและ
ผนังผลชั้นใน
ผนังชั้นนอก
องุน มเขือเทศ
พุทรา มะมวง
สม ละมุด
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
ผลแหงแบบแตก ผลแหงแบบไมแตก
ประดู
มะกล่ําตาหนู
มะคาแต
โอค ยางนา
ตะแบก
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
การเกิดผลและเมล็ด
เมล็ดและเอ็มบริโอ
การปฏิสนธิของพืชดอกเกิดขึ้นภายในออวุล ทําใหเกิดไซโกต
และเอนโดสเปรมนิวเคลียส
จากนั้นไซโกตจะแบงเซลลเพิ่มจํานวนมากขึ้น เพื่อพัฒนาเปนเอ็มบริโอตอไป
ออวุลจะพัฒนาไปเปนเมล็ดอยูภายในผลซึ่งพัฒนามาจากรังไข
การเกิดผลและเมล็ด
เมล็ดและเอ็มบริโอ
1 2 3
แวคิวโอล เอนโดสเปรม
เอนโดสเปรม
นิวเคลียส เอ็มบริโอ
ไซโกต
4 5 6
เปลือกเมล็ด
เอนโดสเปรม
เอ็มบริโอ เอนโดสเปรม
เอ็มบริโอ
การเจริญและพัฒนาของเอ็มบริโอและเอนโดสเปรม
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
การเกิดผลและเมล็ด
เมล็ดและเอ็มบริโอ
สวนประกอบของเมล็ด
1) เปลือกเมล็ด (seed coat) ; เจริญมาจากออวุล
; ทําหนาที่ปองกันเอ็มบริโอที่อยูภายในเมล็ด
; ผิวของเปลือกเมล็ดมีรอยแผลเปนเล็ก ๆ
เรียกวา ไฮลัม และที่ใกลๆไฮลัมมีไมโครไพล
-เจ อเมกจ กไ ต ก
=
2) เอ็มบริโอ (embryo)
- รากแรกเกิด (radicle)
·
; เปนสวนแรกของเอ็มบริโอที่เจริญออกมา
เมื่อเมล็ดมีการงอกและเจริญตอไปเปนรากปฐมภูมิ
⑤ - ลําตนแรกเกิด (caulicle)
; สวนของแกนของเอ็มบริโอที่อยูถัดจากแรดิเคิลขึ้นไป
รั
ริ
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
การเกิดผลและเมล็ด
เมล็ดและเอ็มบริโอ
สวนประกอบของเมล็ด
2) เอ็มบริโอ (embryo) (ตอ)
- ยอดแรกเกิด (plumule) ; เปนสวนยอดของเอ็มบริโอทีอ่ ยูเหนือใบเลี้ยง
- ใบเลี้ยง (cotyledon) ; ติดอยูบนสวนแกนหลักของเอ็มบริโอ
3) เอนโดสเปรม (endosperm)
; เปนเนื้อเยื่อที่ทําหนาทีเ่ ก็บสะสมอาหาร
-
สําหรับการเจริญเติบโตของเอ็มบริโอ
ส
=>
การเกิดผลและเมล็ด
เมล็ดและเอ็มบริโอ
สวนประกอบของเมล็ด ถั่ว
เอพิคอทิล
ยอดแรกเกิด
เปลือกเมล็ด
ถั่ว
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
เอนโดสเปรม
ใบเลี้ยง
เอพิคอทิล
รากแรกเกิด
คารังเคิล
ละหุง
- โคนเมล็ดมีเนื้อเยื่อคลายฟองน้ํา ซึ่งเกิดจากกานออวุล
ตําแหนงที่ติดกับรังไข เรียกวา คารังเคิล (caruncle)
- ทําหนาที่ดูดน้ําหรือใหน้ําผานเขาไปสูเอ็มบริโอขณะที่เมล็ดงอก
การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืชดอก
การเกิดผลและเมล็ด
เมล็ดและเอ็มบริโอ สวนประกอบของเมล็ด ขาวโพด
ผนังผลและเปลือกเมล็ด
ใบเลี้ยง เอนโดสเปรม
โคลีออพไทล
เอพิคอทิล
รากแรกเกิด
โคลีโอไรซา
ขาวโพด
- มีเนื้อเยื่อหุมยอดแรกเกิดเรียกวา โคลีออพไทล
(coleoptile) เจริญคลุมปลายยอดของเอ็มบริโอและมี
เนื้อเยื่อหุมรากแรกเกิดเรียกวา โคลีโอไรซา (coleorhiza)
การใชประโยชนจากโครงสรางต-
8.4 าง ๆ
ของผลและเมล็ด
-
อาหาร (สารอินทรียที่สะสมในผลหรือเมล็ด)
- ในผลมีเนื้อที่ผนังผลชั้นกลางและ/หรือชั้นใน เปนเนื้อออนนุมรับประทานได
- แตไมรับประทานผนังผลชั้นนอก ; ที่ทําหนาที่เปนผิวผล เรียกวา เปลือก เชน กีวี และมะละกอ
- ผลที่รับประทานผนังผลทั้ง 3 ชั้น เชน มะเฟอง แตงกวา และมะเขือ
- ผลบางชนิดมีเนื้อที่ไมไดเปนผนังผล แตเปนเนื้อที่เกิดจาก เยื่อหุมเมล็ด (aril) ; รับประทานได
- ผลบางชนิด สวนเยื่อหุมเมล็ดแยกออกจากเมล็ดไดงาย เนื่องจากเยื่อหุมเมล็ด
เจริญมาจาก กานเมล็ด (funiculus) เชน ลําไย ลิ้นจี่ และทุเรียน
- ผลบางชนิด สวนเยื่อหุมเมล็ดที่ติดกับเปลือกเมล็ด
แยกออกจากกันไมได เนื่องจากเยื่อหุมเมล็ดเจริญมา
จากเปลือกเมล็ด เชน เงาะ มังคุด กระทอน และ
ลางสาด
การใชประโยชนจากโครงสรางตาง ๆ
ของผลและเมล็ด
อาหาร
- สวนที่เมล็ดพืชสะสมอาหารไวสําหรับเลี้ยงตนกลาอาจเปนคารโบไฮเดรต โปรตีน และลิพิด
เชน แปงจากขาวชนิดตาง ๆ ลูกเดือย และถั่วเขียว และน้ํามันจากเมล็ดพืช
ผลโปยกั๊ก
ตอมน้ํามัน
ผลมะนาว
ผลมะกรูด
-
เมล็ดพริกไทย
การใชประโยชนจากโครงสรางตาง ๆ
ของผลและเมล็ด
เสนใย
- เมล็ดพืชบางชนิดมีสวนที่เปนเสนใยเซลลูโลส เชน เสนใยฝาย ที่เปนสวนของเมล็ดที่อยูภายในผล
- เสนใยมีลักษณะแบนคอนขางตันและมีผนังเซลลหนา เสนใยเกาะพันกันทําใหเกิดความเหนียว
และแข็งแรง นิยมนําไปปนเปนเสนดายเพื่อใหทอผา
ฝกนุนและใยนุน ใยนุนในหมอน