KPSS TARİH KAMPI

İNKILAP TARİHİ Savaşın Sonuçları

& Batı Trakya Azınlık Sorunu ortaya çıktı.
XX. YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI DEVLETİ
& Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’da toprağı kalmadı.
& Balkanlar’dan Anadolu’ya Türk göçü başladı.
& Osmanlıcılık iflas etti, Türkçülük fikir akımı önem
kazandı.
& İttihat ve Terakki Babıali Darbesi'ni gerçekleştirerek
yönetimi ele geçirdi.

B I. Balkan Savaşı’nda olmayıp

KARADAĞ U II. Balkan Savaşı’na katılan
L Devlet Romanya’ dır.
TRABLUSGARP SAVAŞI (1911 - 1912) G
YUNANİSTAN
A İstanbul Anlaşması:
& Mustafa Kemal bu savaşa Gazeteci Şerif Bey adıyla
R
katılmıştır. İ Osmanlı Devleti - Bulgaristan
SIRBİSTAN
& Enver Paşa ise Tüccar Hamdi Bey adıyla katılmıştır. S Atina Anlaşması:
T
& Mustafa Kemal bu savaşta Derne ve Tobruk bölgelerin- Osmanlı Devleti - Yunanistan
ROMANYA A
de savaşmıştır. N İstanbul Anlaşması:

& Dünya tarihinde ilk kez savaş uçağı kullanılmıştır. Osmanlı Devleti - Sırbistan

& Savaş sonunda Osmanlı Devleti ile İtalya arasında Bu savaş sırasında Enver Paşa'ya Edirne
İsviçre’de Uşi Antlaşması imzalanmıştır. Fatihi ünvanı verilmiştir.

I. BALKAN SAVAŞI (1912)

KARADAĞ
I. DÜNYA SAVAŞI
YUNANİSTAN
OSMANLI Nedenleri
DEVLETİ
SIRBİSTAN & İtalya ve Almanya’nın siyasi birliklerini geç tamamlayıp
sömürgecilik yarışına girmesi
BULGARİSTAN & Devletler arası ham madde arayışı ve pazar yarışı
& Avusturya - Macaristan ile Rusya’nın Balkanlar’da nüfuz
Savaşın Nedenleri
elde etme çabası
& Milliyetçilik düşüncesinin etkisi
& Devletler arasında bloklaşma ve silahlanma yarışı
& Rusya’nın Panslavizm politikası Osmanlının Balkan-
& Japonya'nın Uzak Doğu'da sömürgeler elde etmek istemesi
lar’dan atılmak istenmesi
& Fransız İhtilali’nden yayılan ulusçuluk akımı
& Rusya’nın sıcak denizlere inme ve Panslavizm politikası
Osmanlı Devleti’nin Savaşı Kaybetme Nedenleri:
& Almanya ile Fransa arasındaki Alsas - Loren Sorunu
& Ordunun içine siyasetin girmesi
Gabriel Princip adında bir Sırp’ın Avusturya - Macaristan
& Yetmiş beş bine yakın askerin savaş öncesi ordunun
İmparatorluğu veliahtı Ferdinand’ı Saraybosna’da öldürmesi
gençleştirilmesi ve giderlerin azaltılması projesi kap-
sonucu I.Dünya Savaşı başlamıştır.
samında terhis edilmesi
& Dört cephede birden savaşılması

5
KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

Almanya’nın, Osmanlı Devleti’nin Yanında Savaşa TAARRUZ CEPHELERİ

Girmesini İsteme Nedenleri
& Yeni cephelerin açılmasını sağlayarak kendi savaş yükü-
nü hafifletmek
& Osmanlı Devleti’nin dinî gücünden yararlanmak
& Osmanlı Devleti’nin demografik (nüfus) gücünden fayda-
lanmak
& Osmanlı Devleti’nin jeopolitik gücünden faydalanmak
Osmanlı Devleti’nin, Almanya’nın Yanında Savaşa Girme
Nedenleri
& Siyasi yalnızlıktan kurtulmak
KAFKASYA CEPHESİ
Açılma Nedenleri
& Kars, Ardahan ve Batum’u (Elviye-i Selase) geri almak
& Turancılığı (Pantürkizm) gerçekleştirmek
& Bakü petrollerine ulaşmak
& 1915 - Ermeniler Van’da katliam yapıp Van merkez-
li Ermeni Devleti’nin kurulduğunu açıklayınca Tehcir
Kanunu (Sevk ve İskân Kanunu) çıkarıldı.
& 1916 - Bölgeye Mustafa Kemal atandı. Mustafa Kemal
Tuğgeneral olduktan sonra Ruslar’dan Muş ve Bitlis’i
geri aldı.

& Almanya ile savaş öncesi yaptığı gizli antlaşma & 1917 - Rusya’da Ekim Devrimi yaşandı. Çarlık Rusya

& Kaybedilen toprakları geri alma isteği yıkıldı yerine Sovyet Rusya kuruldu.

& İttihat ve Terakkinin Alman hayranlığı
& Almanya’nın Türk ve Müslüman bir sömürgeye sahip
olmaması
& Almanya’nın savaşı kazanacağı düşüncesi
& 1918 - Rusya savaştan Brest - Litowsk Antlaşması ile
çekildi. Rusya işgal ettiği bölgelerden çekilirken Kars,
Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne geri verdi.
Böylece Osmanlı Devleti başarısız olduğu bir cephede toprak
kazanmıştır.

KANAL CEPHESİ
Açılma Nedenleri
& Kaybedilen Mısır’ı geri almak
& İngiltere’nin sömürge yolları ile bağlantılarını kesmek
GOEBEN BRESLAU Bu cephe Almanların isteği üzerine açılmıştır. Bu-
(YAVUZ) (MİDİLLİ) NOT radaki Osmanlı komutanı Cemal Paşa’dır. Suriye
Cephesi ise bu cephenin devamıdır.

Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesinin Sonuçları SAVUNMA CEPHELERİ

& Almanya’nın savaş yükü hafifledi. ÇANAKKALE CEPHESİ

& Kapitülasyonları tek taraflı olarak kaldırdı. & Bu cepheyi İtilaf Devletleri açmıştır.
& Savaşın süresi uzadı. & Bu savaşın diğer adları Centilmenler, Aydınlar ve
& V. Mehmet Reşat cihat ilan etti. Dardanelya Savaşı’dır.
& Yeni cepheler açıldı.
& Boğazlar kapatıldı. Açılma Nedenleri

TAARRUZ SAVUNMA YARDIM & Osmanlının olası Hindistan bölgesine saldırısını engelle-
Kafkasya Çanakkale Galiçya mek
Kanal Irak Romanya & İstanbul’u alarak savaşın süresini kısaltmak
Suriye - Filistin Makedonya
& Kararsız kalan Balkan ülkelerini kendi yanlarına çekmek
Hicaz - Yemen
& Rusya’ya Boğazlar üzerinden yardım göndermek

6
 KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

& Rusya’nın buğdayından faydalanmak HİCAZ - YEMEN CEPHESİ

& Osmanlı Devleti’nin, Avrupa ve Asya’daki birlikleri arasın- Açılma Nedenleri

daki bağlantıyı kesmek
• İngilizlerin kutsal bölgeleri ele geçirmek istemesi
Mustafa Kemal savaş sırasında askerlere: • İngilizlerin bölge petrolünü ele geçirmek istemesi
“Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum.” emrini
& Fahrettin Paşa Medine’de yaptığı savunmayla öne çık-
vermiştir.
mıştır.
& Anafartalar, Conkbayırı, Arıburnu, Kanlısırt, Kocaçimen,
& Fahrettin Paşa’nın bu cephede yaptığı savunmadan
Zığındere, Aslantepe, Kireçtepe, Seddülbahir, Kilitbahir
dolayı kendisine Çöl Ortasında Plevne Kahramanı, Çöl
ve Kemalyeri mevkilerinde düşman mağlup edilmiştir.
Kaplanı, Türk Kaplanı, Medine Müdafii gibi ünvanlar
Sonuçları
verilmiştir.
& Savaşın süresi en az iki yıl uzadı.
& Bulgaristan, Osmanlı Devleti’nin yanında savaşa girdi. Bu Cephede
Böylece Almanya ile Osmanlı Devleti arasındaki kara
& İngiliz Ajanı Arabistanlı Lawrence ve Mekke Emiri Şerif
bağlantısı sağlandı.
Hüseyin’in uzlaşması sonucu İngiltere ile Araplar arasın-
& Mustafa Kemal’in rütbesi Albaylığa yükseltildi. Ayrıca da Mac Mahon Antlaşması imzalandı.
kendisine "Anafartalar Kahramanı" ünvanı verildi.

I.DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA YAPILAN GİZLİ

& Mustafa Kemal, Anadolu’da tanınan bir komutan hâline
ANTLAŞMALAR
geldi. (Bu da ileride Millî Mücadele’nin lideri olmasında
etkili oldu.) İSTANBUL ANTLAŞMASI LONDRA ANTLAŞMASI
& Yaklaşık 500.000 insan hayatını kaybetti. • İngiltere, Fransa ve • İngiltere, Fransa ve
Rusya arasında yapıldı. İtalya arasında yapıldı.
& Rusya’ya yardım gitmediği için Rusya’daki ekonomik kriz
derinleşti. (Bu da ilerde Bolşevik İhtilali’nin çıkmasının • Boğazlar, Çarlık • İtalya’ya Konya ve çev-
Rusya’ya bırakıldı. resi, 12 Ada verilince
nedenlerinden birini oluşturmuştur.)
taraf değiştirdi.
& Bu savaş sırasında Nusret Mayın Gemisi’nin Boğaz’a
mayın döşeme emrini veren ve bu sayede İtilaf donanma-
sına büyük kayıplar verdiren Mirliva (Tümgeneral) Cevat SYKES-PİCOT PETROGRAD
Çobanlı’ya "18 Mart Kahramanı" “İstanbul’u Kurtaran ANTLAŞMASI PROTOKOLÜ
Birinci Kişi” ünvanı verilmiştir. • İngiltere ve Fransa ara- • İngiltere, Fransa ve
sında imzalandı. Rusya arasında imza-
• Orta Doğu paylaşıldı. lanmıştır.
IRAK CEPHESİ • Doğu Anadolu,
Rusya’ya verilmiştir.
Açılma Nedenleri
• Rusya’ya karadan yardım göndermek
• Türklerin İran üzerinden Hindistan’a ulaşmasını engelle- MAC - MAHON ANTLAŞMASI
mek
& Şerif Hüseyin’e bağlı Araplar ile İngiltere arasında imza-
• Musul ve Abadan petrollerini ele geçirmek
landı. Buna göre;
& Bu cephenin komutanı Halil Kut Paşa’dır.
& Araplar, İngiltere’nin yanında yer alacak.
& Bu cephede başarı elde eden Halil Paşa’ya “Kut’ül
& İngiltere de savaş sonunda Hicaz merkezli bir Arabistan
Amare Kahramanı” ünvanı verilmiştir.
devletinin kurulmasına izin verecek.

7
KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

SAİNT JEAN DE MAURİENNE ANTLAŞMASI

& İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalandı. Buna göre,
Güneybatı Anadolu (İzmir ve çevresi) İtalya’ya verilmiştir.
Bu gizli antlaşmaları dünya kamuoyuna Sovyet Rusya (Sarı
Kitap) açıklamıştır.
& 10 milyona yakın insan hayatını kaybetti.
& Sivil savunma teşkilatları kurulmaya başlandı.
& Milletler Cemiyeti kuruldu. (Cemiyet-i Akvam)
& İlk defa denizaltı ve tank kullanıldı.
& İlk defa kimyasal silah kullanıldı.

Yeni reimler ortaya çıktı. Bu rejimler şunlardır;

WİLSON İLKELERİ Almanya Adolf Hitler Nazizm
& Galip devletler, mağlup devletlerden toprak ve savaş İtalya Benito Mussolini Faşizm
tazminatı almayacak. Sovyet Rusya İlyiç Lenin Komünizm

• Manda ve himaye anlayışı ortaya çıkmıştır. Almanya Rethondes

& Gizli antlaşmalar yapılmayacak. Bulgaristan Selanik
& Polonya Devleti kurulacak. Osmanlı Devleti Mondros
Avusturya Macaristan Villa Gusti
& Devletlerin kendi aralarındaki sorunların çözümü için
uluslararası bir teşkilat kurulacak. (Cemiyet-i Akvam)
(Milletler Cemiyeti)
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 EKİM 1918)
& Belçika’ya tam bağımsızlık verilecek.
& Osmanlı Devleti adına Bahriye Nazırı Rauf Orbay, İtilaf
& Boğazlar ve geçitler ticarete açık olacak.
Devletleri adına ise Amiral Caltrophe arasında Limni
& Her millet kendi geleceğine kendisi karar verecek.
Adası’nda Agamennon zırhlısında imzalanmıştır.
& Alsas - Loren Fransa’ya verilecek.
& Bu antlaşma ile;
& Osmanlı Devleti içinde Türklerin çoğunlukta yaşadığı yer- Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.
ler Türklere; azınlıkların nüfusça çoğunlukta olduğu yerler
ise azınlıklara bırakılacak. (12. madde)
Maddeleri
& İtilaf Devletleri güvenliklerini tehdit eden herhangi bir böl-
Savaşın Sonuçları
geyi karışıklık çıkması hâlinde işgal edecek (7. madde)
& En kârlı çıkan devletler İngiltere, Japonya, Fransa iken en
Mondros’un 7. maddesi ile Anadolu işgale açık hale gel-
zararlı çıkan devlet Almanya’dır.
miştir. Mustafa Kemal Mondros’un 7. maddesi için:
& İmparatorluklar parçalandı.
"Beyni yakan ateşten bir zehirdi." ifadesini kullanmıştır.
Parçalanan İmparatorluklar
& Vilayet-i Sitte’de (Bitlis, Erzurum, Sivas, Van, Elâzığ,
• Almanya, Diyarbakır) bir karışıklık çıkarsa buralar işgal edilecek.
• Çarlık Rusya, (24.madde)

• Osmanlı İmparatorluğu, Mondros’un 7. maddesi ile Megali Armenia’nın (Büyük

Ermenistan) kurulması amaçlanmıştır.
• Avusturya-Macaristan imparatorluğu’dur.
& Toros Tünelleri ve Boğazlar işgal edilecek.
Yeni devletler kuruldu. Bunlar;
& Osmanlı Devleti elindeki esirleri derhâl serbest bıraka-
SOVYET cak.
TÜRKİYE POLONYA ÇEKOSLOVAKYA
RUSYA
& Ulaşım ve haberleşme araçları İtilaf Devletlerinin kontro-
lünde olacak.
YUGOSLAVYA ESTONYA UKRAYNA
& Osmanlı Devleti ordularını terhis edecek.

FİNLANDİYA AZERBAYCAN ERMENİSTAN GÜRCİSTAN

8
 KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

MONDROS’TAN SONRA BAŞLAYAN İŞGALLER YARARLI CEMİYETLER

& Mondros’tan sonra işgale uğrayan ilk Osmanlı toprağı,
İngiltere tarafından işgal edilen Musul, Anadolu’da işga-
le uğrayan ilk toprak parçası ise Fransa tarafından işgal
edilen Hatay’dır.
& Hatay’da Millî Mücadelenin ilk kurşununu Fransızlara
karşı Kara Mehmet Çavuş atmıştır.
PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1919)
& Yenen devletler ile yenilen devletler arasında yapılacak.
barış antlaşmalarını belirlemek için toplanmıştır.
& Konferansın başkanlığını ABD yapmıştır.
Kurulan bu cemiyetlerin ortak bazı özellikleri şunlardır:
& Bölgelerinin Türklüğünü kanıtlamak çabasında olmuş-
lardır. Bunun için de tarihsel gerçeklerle birlikte nüfus
çoğunluğuna önem vermişlerdir.
& Wilson İlkeleri’nin 12. maddesinden yararlanmak istemiş-
lerdir.
& Bölge halkının desteğini almak ve birliğini sağlamak için
geniş katılımlı kongreler düzenlemişlerdir.
& Haklarını savunmak, isteklerini iletmek için Paris Barış
Konferansı’na ve İstanbul’daki İtilaf Devletleri temsilci-
lerine heyetler göndermişlerdir. Bölgelerini işgalcilere ve
azınlıklara karşı savunmuşlardır.

& İtilaf Devletleri arasında ilk kez görüş ayrılığı yaşan- & Tüm yararlı cemiyetler Sivas Kongresi’nde Anadolu ve

mıştır. Daha önce İtalya’ya verilen İzmir ve çevresi Rumeli Müdafai Hukuk Cemiyeti adı altında birleştiril-

İngiltere’nin de baskıları ile İtalya’dan alınıp Yunanistan’a miştir.

verilmiştir. Konferansta Milletler Cemiyeti (Cemiyeti
Akvam) kurulmuştur.
& Bu konferans sonucu Almanya ile Versay, Avusturya
ile Sen Jermen, Macaristan ile de Triyanon Barış
Antlaşmaları imzalanmıştır.
“Eğer, Mondros Mütareke’sini takip eden aylar-
da bir tayyareden, Anadolu’ya bakarsanız yer yer
yanan ışıklar görülecektir. Bunlar ışıldayan çoban
NOT
ateşleridir. Bu ateşleri birleştirecek bir alev lazım-
dır. İşte onu Mustafa Kemal’in meşalesi temin etti.”
Mareşal Fevzi Çakmak

Paris Barış Konferansı ilerde ikinci bir dünya savaşının Nurettin Paşa’nın gayretleri ile İzmir’in
çıkmasına neden olacak kararlar aldığı için "Barışa son İzmir Müdafaa-ı
Yunanlar tarafından ilhak edilmesini
veren barış" şeklinde nitelendirilmiştir. Hukuk-u Osmaniye
önlemek amacıyla kurulmuştur.
İzmir’in ilhak edilmesini önlemek
Redd-i İlhak
amacıyla kurulmuştur.
& Bu işgale karşı ilk kurşunu Hukuk-u Beşer gazetesi baş Trabzon ve çevresinde Pontus Rum
Trabzon Muhafa-
yazarı Hasan Tahsin atmıştır. Albay Süleyman Fethi Devleti’nin kurulmasını engellemek
za-i Hukuk-ı Milliye
Bey ise “Yaşa Venizelos” demediği için şehit edilmiştir. amacıyla kuruldu. Erzurum Kongre-
Cemiyeti
si’nin toplanmasında etkili olmuştur.
İzmir’in işgalinin Mustafa Kemal Paşa tarafından ilk pro-
testo edildiği yer Havza’dır. Ayrıca işgal Kadıköy ve Sul- Doğu Anadolu Bölgesi’nde Ermenis-
tanahmet mitingleriyle protesto edilmiştir. İşgalin haksız tan Devleti’nin kurulmasını engelle-
olduğunu belirten ilk uluslararası rapor Amiral Bristol Vilayet-i Şarkiyye mek amacıyla kurulmuştur. Erzurum
Raporu’dur. Ayrıca Doğu Anadolu’da incelemeler yapmak Müdafaa-i Hukuk-ı Kongresi’nin toplanmasında etkili ol-
amacıyla da “General Harbourd” ABD tarafından bölgeye Milliye Cemiyeti muştur. Bu cemiyet Le Pays (Vatan),
gönderilmiştir. Hadisat ve Albayrak gazetelerini çı-
karmıştır.
Cafer Tayyar Paşa’nın gayretleri ile
Trakya’yı, Yunan işgalinden kurtar-
Trakya
mak için kurulmuştur. Bu cemiyet
Paşaeli Cemiyeti
Yeni Edirne ve Ahali gazetelerini çı-
karmıştır.

9
KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

İstanbul’da kurulmuştur. Adana ZARARLI CEMİYETLER (TÜRKLERİN KURDUĞU)

ve çevresini Fransız ve Ermeni Wilson Pren- Kurtuluşu ABD’nin himayesine girmekte
Kilikyalılar Cemiyeti
işgalinden kurtarmayı amaçlamış- sipleri Cemiyeti görmüşlerdir.
tır.
İngiliz Muhip-
Anadolu Kadınları Mustafa Kemal’in ve Sivas Vali- Kurtuluşu İngiliz devletinin himayesine
leri (Sevenleri)
Müdafaa-i Hukuk si’nin eşi Melek Reşit Hanım’ın girmekte görmüşlerdir.
Cemiyeti
Cemiyeti gayretleriyle kurulmuştur.
Sulh ve Sela- Kurtuluşu padişahtan gelecek emirlere
Kurucusu Dr. Esat Işık’tır. İşgalle- meti Osmaniye bağlamıştır. Teali İslam Cemiyeti ileride
Millî Kongre Cemiyeti ri basın ve yayın yoluyla protesto ve Teali İslam TBMM’ye karşı Konya’da başlayan isyan-
etmiştir. Cemiyeti da etkili olmuştur.

Kara Kemal ve Kara Vasıf beyler ta- İttihat ve Terakki’ye karşı kurulmuştur.
rafından kurulmuşlardır. İstanbul’dan Millî Mücadele’nin yapılmasına karşı çık-
Gizli Karakol Hürriyet ve
Anadolu’ya silah sevkiyatı yapmış- mıştır. Nedeni ise Mustafa Kemal’in eski
Cemiyeti İtilaf Fırkası
lardır. İstihbarat faaliyetlerinde bu- ittihatçı olması ve onlara göre hayalperest
lunmuşlardır. olmasıdır.
Yakup Şevki Paşa’nın gayretleri ile Kürt Teali Güneydoğu Anadolu’da bir Kürt devleti
İngilizlerin Kars’ı işgal edeceği söy- Cemiyeti kurmayı amaçlamıştır.
Kars İslam Şûrası lentisi üzerine kurulmuştur. Kısa sü-
Askeri
reli Cenubi Garbi Kafkas Hükûmeti
Nigehban Asker kaçaklarının kurduğu bir cemiyettir.
adında bir hükûmet kurmuşlardır.
Cemiyeti

ZARARLI CEMİYETLER (AZINLIKLARIN KURDUĞU)

MİLLÎ MÜCADELE HAZIRLIK DÖNEMİ
Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan önce
kuruldu. (Aleksander İpsilanti tarafından MUSTAFA KEMAL’İN SAMSUN’A ÇIKIŞI
Etnik-i Eterya
1814’te kurulmuştur.) Amacı Megali İdea’yı
& İstanbul’a geldiğinde limana demirlemiş İtilaf Devletleri
(Büyük Yunanistan) gerçekleştirmektir.
gemilerini görünce yaveri Cevat Abbas’a dönerek:
Megali İdea’yı gerçekleştirmeyi amaçla-
Mavri Mira mıştır. Ayrıca Kordos Cemiyeti, Rum İzci- “Geldikleri gibi giderler.” demiştir.
(Kara gün) lik Okulu, Rum Göçmenleri Komisyonu ve & Samsun’daki Türk - Rum çatışmasını önlemek amacıy-
Patrikhane tarafından da desteklenmiştir. la 9. Ordu Müfettişliği (3. Ordu Müfettişliği) göreviyle
Samsun merkezli Pontus Rum Devleti'ni Samsun’a çıktı.
Pontus Rum
kurmayı amaçlamıştır.
& Yaptığı incelemeler sonucunda Samsun Raporu’nu
Hazar Denizi’nden Antalya’ya kadar bir yayımladı.
Ermeni Devleti kurmayı hedeflemişlerdir. & Güvenlik gerekçesiyle Havza’ya geçti. Burada Türk
Hınçak ve
Ermeni Patriği Zaven Efendi tarafından ku-
Taşnak milletinin millî bilincini uyandırmak amacıyla “Havza
rulmuştur. (Megali Armenia’yı yani Büyük Er-
Genelgesini” yayımladı.
menistan Devleti’ni kurmayı amaçlamıştır.)
Macabi
Anadolu içindeki Yahudilerin haklarını koru-
Cemiyeti
mak ve Filistin topraklarında bir Yahudi Dev-
(Alyans
leti kurmayı amaçlamıştır.
İsrailit)

10
 KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

HAVZA GENELGESİ (28-29 MAYIS 1919)
• Mustafa Kemal tarafından tek başına yayımlandı.
& Millî bilinci uyandırmak için hazırlandı.
& Milletin bağımsızlığını yine milletin azmi ve kararı kurtara-
caktır.
& Millî Mücadele’nin amacı ve yöntemi belirlenmiştir.
• Erzurum’da toplanacak kongreye delege gönderilecektir.

Genelgenin Maddeleri: • Sivas’ta ulusal bir kongre toplanacak. Bu kongreye her

sancaktan halkın güvenini kazanmış belediye ve cemi-
• İzmir’in işgali her yerde protesto edilecek.
yetlerce belirlenen üç kişi katılacaktır.
• Protestolar yapılırken masum azınlığa zarar verilmeye-
• İstanbul Hükûmeti görevini yapmamaya devam ederse
cek.
yerine her türlü etki ve denetiminden uzak yeni bir kurul
& Haklı iken haksız duruma düşmemek
oluşturulacaktır.
• Ordular dağıtılmayacak, silahlar teslim edilmeyecek.
& Temsilciler Kurulunun (Heyet-i Temsiliye) (Temsil
Heyeti) temelleri atılmıştır.

AMASYA GENELGESİ (21-22 HAZİRAN 1919) Mustafa Kemal Amasya Genelgesi’nden sonra Er-
zurum Kongresi’nden önce Erzurum ilinde 9. Ordu
& Mustafa Kemal silah arkadaşlarıyla birlikte yayımladı. Müfettişliği ile askerlik mesleğinden istifa etmiştir.
NOT
Genelgede İsmet İnönü ve Ali Fethi Okyar’ın imza- Mustafa Kemal’in istifa ettikten sonra sivil olarak
NOT yapmış olduğu ilk çalışma Erzurum Kongresi’ne
ları yoktur.
katılmasıdır.
Ali Fuat Cebesoy Bu genelgeyi
Rauf Orbay Milli Mücadele’nin
Kazım Karabekir önemli komutan-
Telgrafla onay ERZURUM KONGRESİ (23 TEMMUZ - 7 AĞUSTOS 1919)
alındı. larını imzası ile
yayınlanması, Toplayan Cemiyetler
Cemal Paşa Telgrafla onay
alındı. Milli Mücadele ki- & Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti
şiselleştirmekten
Cafer Tayyar & Vilayat-ı Şarkiyye Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
çıkarmak içindir.
Paşa
DELEGELİKTEN İSTİFA EDENLERİN YERİNE
Refet Bele
İSTİFA EDENLER DELEGE SEÇİLENLER
• Kazım Yurdalan • Mustafa Kemal
Genelgenin Önemi • Cevat Dursunoğlu • Rauf Orbay

& Millî Mücadele’nin programıdır. Önemi

& Millî Mücadele’nin gerekçesi, amacı ve yöntemi belirlen- & Toplanış amacı bakımından bölgesel aldığı kararlar açı-
miştir. sından ulusaldır. Başkanlığını Mustafa Kemal yapmıştır.
& Üstü kapalı da olsa ilk defa ulusal egemenliğe dayalı bir Toplam 63 delege katılmıştır.
devlet rejimine geçileceğinden bahsedilmiştir.

Genelgeden sonra Mustafa Kemal arkadaşlarına gönderdi- Alınan Kararlar

ği telgrafta: “Artık İstanbul Anadolu’ya hâkim değil, tabi
• Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.
(bağlı) olmak zorundadır.” demiştir.
& Bu karar Misakımillî’de de aynen kabul edilmiştir.
• Vatanın bütünlüğü milletin istiklali tehlikededir.
& İlk defa vatan sınırlarından bahsedilmiştir.
& Millî Mücadele’nin gerekçelerinden biri açıklanmıştır.
• Manda ve himaye kabul edilemez.
• İstanbul Hükûmeti üzerine aldığı sorumluluğu yerine geti-
rememektedir. & İlk defa mandacılık reddedilerek tam bağımsızlığa ve dış
politikaya yönelik bir karar alınmıştır.
• Millî Mücadele’nin bir başka gerekçesi açıklanmıştır.
• Kuvayımilliye’yi etkin, millî iradeyi hâkim kılmak esastır.

11
KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP
& Ulusal bağımsızlık ile ulusal egemenliğin birlikte gerçek-
leşeceği belirtilmiştir.
• Ulusal sınırlarımızda emeli olmayan herhangi bir devlet-
ten dış yardım alınabilir.
& Millî Mücadele’ye en fazla desteği Sovyet Rusya vermiştir.
• Azınlıklara siyasi ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar
verilemez.
• Ulusal güçler padişahı ve saltanat makamını düştüğü bu
durumdan kurtaracaktır.
& Bu madde ulusal egemenlikle çelişse de amaç saltanat
yanlılarını Millî Mücadele’ye çekmektir.
• Kapalı hâlde bulunan Osmanlı Mebusan Meclisi açılacak
ve hükûmet bu yolla denetlenecektir.
& Damat Ferit Paşa Hükûmetinin yaptığı faaliyetler denet-
lenmek istenmiştir.
• Millî bir hükûmet kurulacaktır.
& İlk defa Osmanlı Hükûmetinden ayrı bir hükûmet kurul-
ması kararı alınmıştır.
BALIKESİR VE ALAŞEHİR KONGRELERİ
& Hacım Muhittin Bey toplamıştır.
& Batı Cephesi kurulmuştur.
& Gerektiğinde Yunanlara karşı herhangi bir İtilaf devletin-
den yardım alınabileceği kararı alınmıştır.
& Mustafa Kemal bu kongrelere katılmamıştır.
& Batı Anadolu’da da Galip Hoca takma adıyla Reşad-ı
Sani lakabıyla Celal Bayar kongreler düzenlemiştir.
& Milli Mücadele Hazırlık Dönemi’nde Ardahan, Oltu, İzmir,
Lüleburgaz ve Kars Kongreleri de yapılmıştır. Mustafa
Kemal ise Erzurum, Sivas, Afyon ve Pozantı (Adana)
kongrelerine katılmıştır.
SİVAS KONGRESİ (4-11 EYLÜL 1919)
& Toplanış amacı ve aldığı kararlar açısından ulusaldır.
Toplam 38 delege katılmıştır.
Kongreye Katılımın Az Olmasının Sebepleri
& Elâzığ Valisi Ali Galip ve Ankara Valisi Muhittin Paşa’nın
kongreye gidecek delegeleri engellemesi
& Fransızların Sivas’ı işgal edeceği söylentisi
& Kongreyi gereksiz bulan bazı delegelerin kongreye katıl-
mak istememesi
12
Kongrede Tartışılan Konular
& Manda ve himaye
& Kongre başkanlığı (Mustafa Kemal ile Rauf Orbay ara-
sında başkanlık yarışı yaşanmıştır.)
& Saltanata bağlılık yemini
& Siyasi tartışmalar (Katılanların ittihatçı ve Bolşevik olduğu
yönündeki suçlamalar)
Kongrede Alınan Kararlar
• Erzurum Kongresi kararları genişletilerek kabul edilmiştir.
• Tüm cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti adı altında birleştirilmiştir.
& Millî Mücadele tek elden yürütülmeye çalışılmıştır.
• Halkın Millî Mücadele’den haberdar olması için bir gazete
çıkarılacaktır.
& Sivas’ta İradeyi Millîye adında bir gazete çıkarılmıştır.
• Batı Cephesi komutanlığına Ali Fuat Cebesoy atanmıştır.
& İlk defa Temsil Heyeti yürütme yetkisini kullanmıştır.
• Manda ve himaye bir daha gündeme gelmemek üzere
reddedilmiştir.
& Manda ve himaye bu kararla kesin olarak reddedilmiştir.
• Millî Mücadele’yi baltalayan Damat Ferit Paşa Hükûmeti
düşürülerek yerine Millî Mücadele yanlısı bir hükûmet
kurulacaktır.
& Sivas Kongresi’nden sonra Mustafa Kemal İstanbul ile
tüm haberleşmeyi kesti.
• Bunun üzerine Padişah Vahdettin olaylara sebep olduğu
gerekçesiyle Damat Ferit’i görevinden alarak yerine Ali
Rıza Bey’i getirdi.
& Bu durum, Temsil Heyetinin İstanbul Hükûmetine karşı
kazandığı ilk siyasi zaferdir.
AMASYA GÖRÜŞMELERİ
İSTANBUL HÜKÛMETİ TEMSİL HEYETİ
(Salih Paşa) (Mustafa Kemal)
Alınan Kararlar
• Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti İstanbul
Hükûmetince resmî olarak tanınacak.
• İleride yapılacak barış görüşmelerine gidecek olan heyeti
Temsil Heyeti belirleyecek.
 KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

• Azınlıklara siyasi ve sosyal dengemizi bozucu ayrıcalıklar
verilmeyecek.
• Sivas kararları İstanbul Hükûmeti tarafından kabul edile-
cek, zararlı cemiyetler kapatılacak.
• Kapalı hâlde bulunan Osmanlı Mebusan Meclisi açılacak
ve ülke genelinde seçimler yapılacak. Güvenlik sebebi ile
Mebusan Meclisi İstanbul dışında açılacak.
• Osmanlı Devleti’nden kalan dış borçlar eşit bir şekilde
paylaştırıldığı taktirde ödenecek.
• Bir devlet, içinde yaşayan Müslümanlara ne kadar hak
verirse aynı hak da o devletin vatandaşlarına verilecek.
(Azınlık Hakları)
Misakımilli’de ulus egemenliğine yönelik bir karar bulun-
mamaktadır.

Amasya Görüşmeleri ile Temsil Heyeti İstanbul Hükûmetin- • Misakımillî’de yer alan konular ileride Lozan
ce ilk defa resmî olarak tanındı. Seçimler yapıldı ve Mustafa Antlaşması’nın temel konularını oluşturmuştur.
Kemal “Erzurum”dan milletvekili seçildi. Hakkındaki idam
• İstanbul bu kararlardan sonra İtilaf Devletleri tarafından
kararından dolayı İstanbul’a gidemedi. Kendisi bu gelişmeler
16 Mart 1920’de işgal edilmiştir.
üzerine 27 Aralık 1919’da Ankara’ya geldi.

Mustafa Kemal'in Ankara’yı tercih etme sebepleri

Ankara’da Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine
& Ulaşım ve haberleşme imkânının olması
Bu sabah, Şehzadebaşı’ndaki Mızıka Karakolunu İngilizler
& Batı Cephesi’ne yakın olması
basıp oradaki askerlerle çarpışarak, sonuçta şimdi İstanbul’u
& Mebusan Meclisi çalışmalarını yakından takip etme isteği işgal altına alıyorlar.
& Düzenli bir kolordunun bulunması Bilginize sunulur.
& İşgale uğramamış güvenli bir bölge olması Manastırlı Hamdi Bey
& Halkının Millî Mücadele yanlısı olması
İstanbul’un işgalini Mustafa Kemal’e haber veren Manastırlı
Mustafa Kemal’in İstanbul’a gidecek olan heyetten Hamdi Bey’dir.
& Kendisini meclis başkanı seçmelerini,
& Müdafaa-i Hukuk adıyla bir grup kurmalarını istemiştir.
MUSTAFA KEMAL’İN İSTANBUL’UN İŞGALİNE KARŞI
Giden milletvekilleri ise Müdafaa-i Hukuk Grubu yerine
ALDIĞI ÖNLEMLER
Felah-ı Vatan (Vatanın Kurtuluşu) Grubu'nu kurmuşlardır.

Son Osmanlı Mebusan Meclisinin ilk başkanı Reşat Hikmet • İstanbul Hükûmeti ile tüm haberleşme kesildi.
Bey son başkanı ise “Celaleddin Arif Bey” olmuştur. • Geyve ve Ulukışla demir yolları tahrip edildi.
• Vergi toplamak için Anadolu’ya gönderilen memurlar
İstanbul'a geri gönderildi.
MİSAKIMİLLÎ (MİLLÎ YEMİN) (MİLLÎ ANT) (12 Ocak 1920)
• İtilaf Devletlerinin Osmanlı subaylarını tutuklaması üzeri-
İçeriği
ne Anadolu’daki İtilaf Devletleri subayları tutuklandı.
• Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz.
Mustafa Kemal İstanbul’un İtilaf Devletleri tarafından işgal
• Boğazlar, Marmara Denizi’nin güvenliği sağlandığı takdir- ettiklerinde yayımladıkları genelgeye karşılık kendisi de bir
de dünya ticaretine açılacaktır. genelge (duyuru) yayımlayarak: “Artık mücadelem padi-
şahı bu hakaretten kurtarmaya yöneliktir.” demiştir.
• Kars, Ardahan ve Batum’da (Elviye-i Selase) gerekirse
bir halk oylaması yapılacak.
• Türklerin yoğun yaşadığı Batı Trakya’da halk oylaması
yapılacak.
• Araplar, kendi geleceklerine halk oylamasıyla karar vere-
cek.
• Mali, adli, siyasi gelişmemizi engelleyen her türlü kısıtla-
malar (kapitülasyonlar) kaldırılacak.

13
KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

I. TBMM DÖNEMİ (1920 - 1923) İlk Hükûmet (İcra Vekilleri)

Genel Özellikleri Meclis Başkanı & Mustafa Kemal

Yeni bir devlet ve ordu kurması, ana- Maarif Bakanı (MEB) & Dr. Rıza Nur
Kurucu meclistir.
yasa oluşturması. Sağlık (Sıhhiye) Bakanı & Adnan Adıvar
Üyelerini seçimle belirlemesi her türlü Millî Savunma Bakanı & Fevzi Çakmak
Demokratik bir
fikrin tartışılması ve kolay muhalefet Dışişleri (Hariciye) Bakanı & Bekir Sami Bey
meclistir.
yapılması.
Genelkurmay Bakanı & İsmet İnönü
İhtilalci bir mec- Saltanatı kaldırarak Osmanlı Devletine
listir. son vermesi. Çıkardığı Önemli Kanunlar
Savaşçı bir mec-
Tüm savaşları bu meclisin yapması. Ağnam Vergisinin Artırılma-
listir. Çıkarılan ilk kanundur.
sı Hakkındaki Kanun
Güçler Birliği il-
Yasama, Yürütme ve Yargı erklerini Düzenli Ordu Yasası Kuvay-ı Milliye kaldırılmıştır.
kesi ile hareket
kendinde toplaması. 1921 Anayasası ilan edil-
etmiştir. Teşkilat-ı Esasiye Kanunu
miştir.
İnkılapçı bir mec- Saltanatı kaldırması,yeni hukuk kural-
İstiklal Marşı’nın Kabulü
listir. ları ortaya koyması. Millî Marş kabul edilmiştir.
Hakkındaki Kanun
Olağanüstü bir
Tüm yetkileri kendinde toplaması. Düzenli orduya katılım artı-
meclistir. Firariler Kanunu
rılmak istenmiştir.
Ulusçu bir mec-
Üyelerinin Türk milletinden oluşması. İstiklal Mahkemelerinin Ku- TBMM'nin otoritesi artırıl-
listir.
rulması Hakkındaki Kanun mak istenmiştir.
Meclisin içinden seçilen bir kişi meclis
Mustafa Kemal Başkomutan
başkanı olur. Bu kişi ayrıca kurulacak Başkomutanlık Kanunu
olmuştur.
Meclis hükûmeti hükûmetin de başkanıdır. Bakanlar ise
sistemini uygula- meclis içinden tek tek oylama ile se- TBMM'ye isyan edenler için
Hıyanet-i Vataniye Kanunu
mıştır. çilir. Bu sistemin devletin ilk yıllarında çıkarılmıştır.
uygulanmasının nedeni; hızlı kararlar Meclisin çalışma prensipleri
Nisab-ı Müzakere Kanunu
alabilmektir. belirlenmiştir.
Men-i İsrafat Kanunu İsraf önlenmek istenmiştir.
Sarhoşluk veren her şeyin
İçinde Yer Alan Gruplar Men-i Müskirat Kanunu
satımı yasaklanmıştır.
& Müdafaa-i Hukuk (Mustafa Kemal yanlılarıdır.)
& Tesanüt (Eski İttihatçılardır.)
I.TBMM’ye Karşı Çıkan İsyanlar
& Yeşil Ordu (Çerkez Ethem yanlılarıdır. Yeni Dünya ve
Seyyare adında yayınlar çıkarmıştır.)
& Halk Zümresi
& Reform (Islahat)
& İstiklal (Mustafa Kemal’i desteklemiştir.)

24 Nisan Önergesi (1 Numaralı Kararlar)

& TBMM’nin üzerinde hiçbir güç yoktur.
& Padişah veya göndereceği bir kişi hükûmet başkanı ola-
mayacaktır.
& Meclis sürekli olacaktır.
& Padişah kurtarıldıktan sonra TBMM’nin çıkaracağı bir
kanunla yerini alacaktır.
& Hükûmet kurmak zorunludur.

14
 KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

I.TBMM DÖNEMİ VE AYAKLANMALAR Aldığı Önlemler

A. İstanbul Hükûmeti Tarafından Doğrudan Çıkarılanlar & Asker kaçaklarının önlenmesi amacıyla Firariler
Kanunu çıkarıldı.
NEDENLERİ
& İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
& TBMM’yi yok etmek
& Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı.
& Kuvayımilliyecilerin Boğazlara yaklaşması ve bu duru-
mun İngilizleri tedirgin etmesi & İstanbul Hükûmeti ile tüm haberleşmeler kesildi.

& İstanbul Şeyhülislamı Dürrizade Abdullah Efendi’nin Millî & Mehmet Rıfat Börekçi Millî Mücadele’yi destekleyen bir
Mücadele karşıtı fetvası fetva yayımladı.

& Ahmet Anzavur (Kuvayı Muhammediye)

İSTİKLAL MAHKEMELERİNİN ÖZELLİKLERİ
& Kuvayi İnzibatiye (Hilafet ordusu)
& Düzenli ordunun kurulması ve devamının sağlanması için
B. İstanbul Hükûmeti ile İtilaf Devletlerinin Ortaklaşa
11 Eylül 1920’de kurulmuştur.
Çıkardıkları
& Meclis içinden seçilen üç kişi tarafından oluşturulan sey-
NEDENLERİ
yar mahkemelerdir.
& TBMM’yi yok etmek
& Vatana ihanet, casusluk, bozgunculuk,soygun ve asker
& Halkın dinî duygularının istismar edilmesi
ailelerine saldırı gibi suçlara bakmıştır.
& Anadolu’daki bazı ailelerin bölgelerindeki otoriteyi kaybet-
& Duruşmalar halkın önünde yapılmış ve alınan kararlar
mek istememeleri
halka duyurulmuştur.
Bolu Düzce Hendek
& İdam yetkisine de sahip olan bu mahkemelerde vicdani
Bozkır Koçgiri Delibaş Mehmet
kanaate dayanarak kararlar alınmış ve alınan bu kararla-
Yozgat Şeyh Eşref Adapazarı
rın temyiz hakkı bulunmamıştır.
Ali Batı Çopur Musa Zile
& Mahkemelerin yaptığı çalışmalar sayesinde ordudaki
Millî Aşireti Cemil Çeto Şeyh Recep
asker kaçaklarının sayıları azalıp düzenli ordunun kurulu-
mu hızlanmış ve ülkede görülen diğer suçlarda da önemli
C. Eskiden Kuvayımilliyeci olup da sonradan ayaklananlar azalmalar görülmüştür.

NEDENLERİ & 1920-1924 yılları arasında 14 İstiklal Mahkemesi görev

yapmıştır. Cumhuriyet Dönemi’nde de rejimin ve inkı-
& TBMM’yi yok etmek
lapların tehlikeye düştüğü yıllarda (1925-1927) yeniden
& Düzenli orduya katılmamak
faaliyete geçirilmiştir.
& Çerkez Ethem
(I.İnönü Savaşı sırasında isyan etmiştir.)
SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI (10 AĞUSTOS 1920)
& Demirci Mehmet Efe
& İtalya’nın San Remo kentinde yapılan konferansta ant-
laşmanın maddeleri belirlendi.
D. Azınlıkların Çıkardıkları
& Osmanlı devlet idarecileri 433 maddeden oluşan Sevr
NEDENLERİ
Antlaşması’nı başlarda kabul etmedi.
& TBMM’yi yok etmek
& Bunun üzerine Yunanlar İngiltere’nin emriyle Sevr’in
& Anadolu içinde devlet kurmak kabul edilmesi için “Milne Hattı"nı geçerek Bursa ve
& Rum İsyanı: En uzun süren isyandır. (1920-1923) Uşak’ı işgal etti.
& Ermeni İsyanı: Doğu Anadolu’da devlet kurmayı amaç- & Bu gelişmeler üzerine Saltanat Şûrası toplanarak antlaş-
lamıştır. maya onay verdi.

15
KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP
& Toplanan şûra üyelerinden sadece Topçu Feriki
(Korgeneral) Rıza Paşa antlaşma şartlarını ağır bularak
imzalamamıştır.
& Antlaşmayı onaylamak için Reşat Halis, Bağdatlı Hadi
Paşa ve Rıza Tevfik beyler Fransa’nın yakınlarındaki
Sevres kasabasına gitmişlerdir.
Bu antlaşma hukuken geçersizdir. Nedeni ise antlaşmanın
Osmanlı Mebusan Meclisinin onayından geçmemesidir.
Ayrıca Millî Mücadele başarıya ulaştığı için de uygulana-
mamıştır.
& Osmanlı Devleti’nin imzaladığı son antlaşma Sevr’dir.
İleride Sevr’in yerine Lozan Barış Antlaşması imzalana-
caktır.
Sevr Antlaşması’nın taslağı İtalya’da hazırlanmış imzalan-
ması ise Fransa’da gerçekleşmiştir.
ANLAŞMANIN MADDELERİ
& İzmir ve çevresi ile Doğu Trakya, Yunanlara bırakılacak.
& Güneybatı Anadolu, Konya Kulu’ya kadar İtalyanlara
bırakılacak.
& Anadolu’nun güneyi, Suriye ve Zonguldak Fransa’ya
bırakılacak.
& Musul (Irak) ve Filistin İngiltere’ye bırakılacak.
& Doğu Anadolu’da (Vilayet-i Sitte) Ermenistan Devleti
kurulacak.
& Trabzon ve çevresinde Pontus Rum Devleti kurulacak.
& İstanbul, Osmanlı Devleti’nin başkenti kalmaya devam
edecek ancak azınlık hakları korunamazsa Osmanlı’nın
elinden alınacak.
& Osmanlı Devleti, kapitülasyon vermeye devam edecek.
& Osmanlı Devleti’nin ordusunun sayısı 50.700’ü geçme-
yecek. Ordusunda ağır silah, ve savaş gemisi bulundura-
mayacak.
& Osmanlı Devleti savaş tazminatı ödeyecek.
& Boğazlar bir komisyon tarafından yönetilecek, komisyo-
nun ayrı bir bayrağı ve bütçesi olacak ve komisyonda
Türk üye olmayacak.
16
MİLLÎ MÜCADELE MUHAREBELER DÖNEMİ
Kuvayımilliye'nin Kaldırılma Nedenleri
& Düzensiz ve disiplinsiz olması
& İhtiyaçlarını halktan karşılaması
& Halkı kendi usullerince yargılaması
& Yunanları yurttan atacak gücünün olmaması
& Gediz Taarruzu’nda başarısız olması
Düzenli Orduya Geçiş Aşamaları
& Subay yetiştirme merkezleri açıldı.
& Seferberlik ilan edildi.
& Batı Cephesi ikiye ayrıldı.
CEPHELER
A. Doğu Cephesi
& İlk açılan cephedir.
& Ermeniler ve Gürcüler ile savaşılmıştır.
& Bu cephede 15. Kolordu savaşmıştır. (Bu ordu Osmanlı
Devleti’nden kalmıştır.)
Bu cephede Kâzım Karabekir’in başarılarından dolayı ken-
disine “Şark Fatihi” ünvanı verilmiştir.
& Bu cephede Gümrü, Moskova ve Kars Antlaşmaları
imzalanmıştır.
Gümrü Antlaşması
& Çıldır Gölü ve Aras Nehri sınır kabul edilecek.
& Ermeniler, Sevr’deki isteklerinden vazgeçecek ve
Misakımillî’yi tanıyacak.
& 1915 Tehcir Kanunu ile göç ettirilen Ermenilerden suça
karışmamış olanlar Anadolu’ya geri gelebilecek.
Önemi
& TBMM’nin uluslararası alanda imzaladığı ilk antlaşmadır.
& İlk defa bir antlaşma metninde “Türkiye” ifadesi kullanıl-
mıştır.
Türkiye’yi resmî anlamda tanıyan ilk devlet Ermenistan’dır.
 KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

Doğu Sınırını Şekillendiren Antlaşmalar ise şunlardır; I.İNÖNÜ SAVAŞI (06 Ocak - 11 Ocak 1921)

• Gümrü C. Batı Cephesi

• Moskova I. İnönü Savaşı’nın Nedenleri
• Kars (Doğu sınırı kesin hâlini almıştır.) & İngilizlerin verdiği desteği kaybetmemek
& Çerkez Ethem İsyanı'ndan faydalanmak
B. Güney Cephesi & Eskişehir ve Ankara’yı alarak Millî Mücadele’yi sonlandır-
& Düzenli ordu yoktur. Sadece Kuvay-ı Milliye savaşmıştır. mak

& Bu cephede birliği sağlamak amacıyla “Pozantı
Kongresi” düzenlenmiştir. (Mustafa Kemal’de katıldı.
Millî Mücadele’nin son kongresidir.)
& Fransızlara ve Ermenilere karşı savaşılmıştır.
& Yeni kurulan düzenli ordunun güçlenmesini engellemek
Savaşın kazanılmasında İsmet İnönü ve İzzettin Paşa’nın
katkıları çok fazladır. Ayrıca bu savaş Metristepe mevkinde
yapılmıştır.

Bu cephede; I. İnönü Savaşı’nın Sonuçları

Adana: Tufan Bey (Yüzbaşı Osman), Saim Bey ve & TBMM tarafından kurulan düzenli ordunun ilk zaferidir.
Kılavuz Hatice
& TBMM’ye olan güven artmıştır. (Bu durumun en önemli
Maraş: Sütçü İmam ve Rıdvan Hoca göstergesi askere alımlarda artış yaşanmasıdır.)
Antep: Şehit Kamil, Şahin Bey (Mehmet Sait) ve Ka-
& Teşkilat-ı Esasiye (1921) Kanunu ilan edilmiştir.
rayılan
Urfa: Ali Saip Bey, Millî Aşireti ve On İkiler grubu & İsmet İnönü’nün rütbesi generalliğe yükseltilmiştir.

Osmaniye: Tayyar Rahmiye & İtilaf Devletleri Sevr’de birtakım değişiklikler yaparak Türk
tarafına sunmak için Londra Konferansı’nı toplamışlardır.
Bu cephede Karboğazı Baskını yapılarak Fransızların en
önemli birliği esir edilmiştir. & Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalanmıştır.
& Afganistan ile Dostluk Antlaşması imzalanmıştır.
(Türkiye’yi tanıyan ilk İslam ülkesi “Afganistan”dır.)
B. Güney Cephesi & İstiklal Marşı kabul edilmiştir. Önemi ve özellikleri şun-
Urfa savunmasında etkili olan ve “12’ler” olarak adlandırılan, lardır:
Urfa’nın önde gelen 12 vatanseverinden oluşan Kuvay-ı Milliye • Güftesi (söz yazarı) Mehmet Âkif Ersoy'a aittir.
hareketinin lideri Hacı Mustafa Hacıkamiloğlu’dur.
• Ankara’da Taceddin Dergahında yazılmıştır.
Ayrıca Milli Mücadele'de • Kahraman Türk ordusuna ithaf edilmiştir.
başarılarından dolayı Türk Kadını
• İlk defa 1982 Anayasası’nda yer almıştır.
1921 Antep Gazi & Kara Fatma & Binbaşı Ayşe
1973 Maraş Kahraman & Kılavuz Hatice & Gördesli • İlk defa İstiklal Marşı Hâkimiyet-i Millîye gazetesinde
1984 Urfa Şanlı Makbul yayımlanmıştır.
& Tayyar Rahmiye & Nakiye Hanım Yarışmayı Maarif Vekaleti düzenlemiştir. Kâzım Karabekir
& Onbaşı Halide (Halide Edip Adıvar) de bu yarışmaya katılmıştır. Hamdullah Suphi Tanrıöver
tarafından mecliste okunmuştur.

İstiklal Madalyası & Bu cephe Sakarya Meydan

alan yöre ve şehirler Muharebesi’nden sonra Fransa
İnebolu ile imzalanan Ankara Antlaşması 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye)
Maraş
(Kastamonu) ile kapanmıştır.
& Türkiye Devleti’nin ilk anayasasıdır.
Antep Urfa (2016)
& Kanunuesasi’nin çelişmeyen maddeleri ile birlikte uygu-
lanmıştır.

17
KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP
& Egemenlik halka verilmiştir. Laik değildir. En kısa süreli
anayasadır. (1924’e kadar)
& Tek yumuşak anayasadır. 7 temel ilkeye dayanır. İlk yapı-
lan değişiklik 1923’te “Devletin rejimi Cumhuriyet’tir.”
maddesinin eklenmesidir.
LONDRA KONFERANSI (21 ŞUBAT - 12 MART 1921)
Toplanma Nedenleri
& Sevr Antlaşması’nı Türk tarafına kabul ettirmek ve Yunan
ordusuna zaman kazandırmak amacıyla toplanmıştır.
Konferansa TBMM'yi İtalya davet etmiştir.
& Konferansta TBMM adına Bekir Sami Bey ve Osmanlı
Devleti adına ise son Sadrazam Tevfik Paşa katılmıştır.
& Konferans sırasında Tevfik Paşa söz sırası kendisine
geldiğinde
& “Bu milletin hakiki temsilcisi TBMM başdelegesidir.”
diyerek sözü TBMM temsilcisi Bekir Sami Bey’e bırak-
mıştır.
TBMM’nin Konferansa Katılma Nedenleri
& Misakımillî'yi tüm dünyaya duyurmak
& Resmî olarak tanınmak
& “Türkler barıştan kaçıyor.” propagandasının önüne
geçmek
Konferans sonunda TBMM’den habersiz İngiltere ve
Fransa ile ikili antlaşmalar yapan Bekir Sami Bey göre-
vinden alındı ve yerine Yusuf Kemal Tengirşenk getirildi.
MOSKOVA ANTLAŞMASI (16 MART 1921)
& TBMM ile Sovyet Rusya arasında imzalanmıştır.
Antlaşmanın Maddeleri
• SSCB ve Türkiye rejimlerini birbirine ihraç etmeyecekler.
• Çarlık Rusya ile Osmanlı Devleti arasındaki tüm antlaş-
malar geçersiz sayılacak.
• Kapitülasyonlar kaldırılacak.
• İki taraftan birinin tanımadığı bir antlaşmayı diğeri de
tanımayacak.
• Batum, Gürcistan’a bırakılacak.
Batum’un Gürcistan’a bırakılması ile Misakımillî’den ilk
defa taviz verilmiştir.
Bu antlaşmayla TBMM ilk defa büyük bir Avrupa devleti
tarafından resmen tanınmıştır.
18
II.İNÖNÜ SAVAŞI (23 Mart - 1 Nisan 1921)
Nedenleri
• Yunanların, İngiliz desteğini kaybetmek istememesi
• Londra Konferansı’nın başarısız olması
• Yunanların, I.İnönü Savaşı’nın öcünü almak istemesi
• Yunanların, Eskişehir ve Ankara’yı alarak TBMM’ye son
vermek istemesi
Savaş sonunda Mustafa Kemal, İsmet İnönü’ye gönderdiği
telgrafta: “Siz orada sadece düşmanı değil bu devletin
makûs talihini de yendiniz. Ayrıca; “İnkılap tarihinin bir
sayfası II.İnönü Zaferi ile yazılmıştır.” demiştir.
Savaşın Sonuçları
& Fransa, TBMM’ye ateşkes teklif etti.
& İngiltere, Malta’da bulunan 40 Türk’ü serbest bıraktı.
& Fransa, Zonguldak’tan çekildi.
& İtalya, Anadolu’dan çekilmeye başladı.
KÜTAHYA-ESKİŞEHİR MUHAREBELERİ
(1-24 TEMMUZ 1921) (III.YUNAN TAARRUZU)
Nedenleri
& Yunanların, İngilizlerin desteğini kaybetmek istememeleri
& Yunanların, I. ve II.İnönü Savaşı’nın öcünü almak istemesi
& Eskişehir ve Ankara’yı alarak TBMM’ye son vermek
Sonuçları
& Eskişehir, Kütahya, Bilecik ve Afyon kaybedildi.
& Ordu, Sakarya Irmağı’nın doğusuna çekildi. (Ordunun
daha fazla zaiyat vermemesi için)
& Meclisin Ankara’dan Kayseri’ye taşınması gündeme
geldi.
& Üç aylığına Başkomutanlık Kanunu çıkarıldı. Böylece
Mustafa Kemal askerlik mesleğine geri döndü.
& Başkomutan Mustafa Kemal ordunun ihtiyaçlarının gide-
rilmesi amacıyla “Tekâlif-i Milliye Emirleri’’ni çıkardı.
& Fransa, ateşkes teklifini geri çekti.
& İtalya, Anadolu’yu boşaltma kararından vazgeçti.
Tekâlif-i Milliye Emirlerinden gelen yardımların bir kısmı
Sakarya’da diğer kısmı ise Büyük Taarruz Savaşı’nda kul-
lanılacaktır.
Savaş sırasında TBMM başkanı olarak görev yapan Mustafa
Kemal, Ankara’da öğretmenler ile bir araya gelerek “I.Maarif
Kongresi”ni düzenlemiştir.

KPSS TARİH KAMP
SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (SUBAYLAR SAVAŞI)
(23 AĞUSTOS - 13 EYLÜL 1921) (MELHAME-İ KÜBRA)
& Bu savaş ile Türklerin 1683 II.Viyana’dan beri geri çekilişi
sona erdi. Son savunma savaşı olan Sakarya Meydan
Muharebesi’nde Mustafa Kemal “Hattı müdafaa yoktur,
sathı müdafaa vardır. O satıh tüm vatandır. Vatanın
her karışı vatandaş kanıyla sulanmadıkça bu vatan
terk olunamaz.” emrini vermiştir.
& Mustafa Kemal’e gazilik ünvanı ile mareşallik rütbesi
verildi.
& İngiltere ile Esir Mübadelesi Antlaşması imzalandı.
& İngiltere, TBMM’ye ve Yunanistan’a ateşkes teklifinde
bulundu.
& Ukrayna ile Dostluk Antlaşması imzalandı.
& Fransa ile Ankara Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmaya
göre;
• Hatay, Fransız mandasındaki Suriye’ye bırakıldı.
• Böylece Misak-ı Millî’den ikinci kez taviz verildi.
& İtalya, Anadolu’dan tamamen çekildi. (İlk çekilen devlet)
İtalya ve Fransa’nın bırakmış olduğu silahlar Büyük Taar-
ruz’da kullanılmıştır.
& Sovyet Rusya’ya bağlı Azerbaycan, Ermenistan
ve Gürcistan ile doğu sınırımızı kesinleştiren Kars
Antlaşması imzalandı.
BÜYÜK TAARRUZ (BAŞKOMUTANLIK MEYDAN
MUHAREBESİ) (RUM SINDIĞI SAVAŞI) (YURTKURTARAN
SAVAŞI) (DUMLUPINAR MEYDAN MUHAREBESİ) (26
AĞUSTOS - 9 EYLÜL 1922)
Savaş Öncesi Yapılan Hazırlıklar
& Savaş yapılmaması için Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal
Tengirşenk temaslarda bulunması için Avrupa’ya gönde-
rildi.
& Ordunun karargâh merkezi Polatlı’dan Akşehir’e taşındı.
& Tekâlif-i Milliye Emirlerinden gelen yardımlar ile İtalya ve
Fransa’nın bıraktığı silahlar cepheye taşındı.
& Ankara’da altı aylığına subay okulları açıldı.
& Orduya taarruz eğitimi verildi.
& Başkomutanlık yetkisi süresiz uzatıldı.
& Mustafa Kemal mecliste Sakarya Meydan
Muharebesi’nden aylar geçmesine rağmen ordunun
Yunanlara karşı saldırıya geçmemesi sebebiyle kendisi-
19
KPSS
TARİH
ne muhalefet edilince; “Yarım hazırlıkla, yarım tedbir-
lerle yapılacak taarruz, hiç taarruz etmemekten daha
kötüdür.” açıklamasını yapmıştır.
Büyük Taarruzun Sonuçları
& Batı Anadolu Yunanlardan temizlendi.
& Türk - Yunan Savaşı sona erdi, diplomatik dönem başladı.
& Anadolu, Yunanlar tarafından tahrip edildi.
& Uşak’ta bulunan General Trikopis, Fevzi Çakmak tarafın-
dan esir alındı.
& İngiltere Başbakanı Llyod George Hükûmeti istifa etti.
Bu gelişme üzerine TBMM Mustafa Kemal’in de isteği ile
Fevzi Çakmak’a Mareşallik rütbesi verdi.
Mustafa Kemal bu savaş sırasında “Ordular ilk hedefiniz
Akdeniz’dir. İleri!” emrini vermiştir.
MUDANYA ATEŞKES ANTLAŞMASI (3-11 EKİM 1922)
& Bu antlaşmada Türkiye’yi İsmet İnönü temsil etmiştir.
Konferansa İtalya, İngiltere ve Fransa katılmıştır.
İsmet İnönü’nün buradaki başarısı ileride Lozan Barış Kon-
feransı’na da delege olarak gönderilmesini sağlamıştır.
& Türk-Yunan Savaşı sona erecek.
& Yunanlar Doğu Trakya’dan çekilecek.
& Boğazlar ve İstanbul TBMM’ye bırakılacak.
Osmanlı Devleti
& Mondros ve Sevr antlaşmaları ile fiilen,
& Mudanya Ateşkes Antlaşması ile hukuken,
& Saltanatın kaldırılması ile de resmen sona ermiştir.
SALTANATIN KALDIRILMASI (1 KASIM 1922)
Nedenleri
& Lozan Konferansı'na hem Osmanlı Devleti’nin hem de
TBMM’nin birlikte çağrılması ve bu durumun ikilik çıkara-
cağı endişesi
& Ulusal egemenliğin önünde bir engel teşkil etmesi (Millî
egemenlik ilkesine ters düşmesi)
& Anadolu’nun içinde iki devletin bulunmasının millî menfa-
atlerle bağdaşmaması
& Osmanlı Devleti’nin resmî olarak sonlandırılmak istenmesi
& İstanbul Hükûmeti'nin Millî Mücadele devam ederken
takındığı tavır ve kararların Millî Mücadele'yi olumsuz
etkilemesi
KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

Sonuçları D. İstanbul’un Boşaltılması

& I.TBMM’nin yapmış olduğu en önemli inkılap hareketidir. & 45 gün içerisinde boşaltılması kararı alındı.
& Türkiye, Lozan Konferansı’na tek devlet olarak gitmiştir.
& Laiklik yolunda ilk büyük adım atılmıştır. E. Patrikhane

& Devlet başkanlığı ve rejim sorunu ortaya çıkmıştır. & Tüm ısrarlara rağmen İstanbul dışına çıkarılamadı.

TBMM’ye Saltanatın Kaldırılması Hakkındaki Kanun teklifi-

ni Dr. Rıza Nur ve arkadaşları sunmuştur. F. Adalar
& Kıbrıs İngiltere’ye, On İki Ada İtalya’ya, Ege Adaları
Yunanistan’a, Bozcaada ve Gökçeada ise Türkiye’ye
LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI (23 TEMMUZ 1923) bırakıldı.
& Baş delegeler; İsmet İnönü, Hasan Saka ve Dr.Rıza
Nur’dur. G. Savaş Tazminatı
& Mustafa Kemal’in taviz verilmemesini istediği konular: & Bosnaköy ve Karaağaç savaş tazminatı olarak Türkiye’ye
• Ermenilerin yurt istekleri bırakıldı.
• Kapitülasyonların kaldırılması
& Lozan Barış Görüşmeleri 21 Kasım’da başladı. Konferansa H. Boğazlar
Türkiye, İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Romanya, & Boğazlar bir komisyon tarafından yönetilmeye devam
Yunanistan ve Yugoslavya devletleri katıldı. Konferans 4 edecek. Komisyon başkanı ise Türk olacak. (Sadece
Şubat 1923’te hiçbir sonuç alınamadan dağıldı. Türkiye’de bu konuya Sovyet Rusya ve Bulgaristan katılmıştır.)
bunun üzerine 17 Şubat günü İzmir İktisat Kongresi’ni
topladı ve 1 Nisan 1923’te de seçimlerin yenilenmesi
I. Yabancı Okulllar
kararı aldı. Meclis 16 Nisan’da son toplantısını yaparak
& Türk tarafının çıkaracağı kanunlara uyulması şartı getirildi.
dağıldı. Bu sırada ara verilen Lozan Barış Konferansı’na
23 Nisan 1923’te tekrar başlandı ve 24 Temmuz 1923’te
de Lozan Barış Antlaşması imzalandı. İ. Dış Borçlar
& Osmanlı Devleti’nden ayrılan devletlere yüzölçümleri
alınarak borçlar paylaştırıldı. Türkiye bu borcu lira ya da
LOZAN’DA ALINAN KARARLAR
frank ile ödemek istedi. Borcun vadesi, tutarı, taksiti için
A. Sınırlar Düyun-u Umumiye İdaresi görevlendirildi. Türkiye’nin dış
Yunanistan ile Mudanya, Bulgaristan ile de borcu ödeme kararı alması Sovyet Rusya’yı, emsal teşkil
Batı
İstanbul Antlaşması esas alındı. edeceği endişesiyle tedirgin etmiştir.
Doğu Kars Antlaşması esas alındı.
Güney Ankara Antlaşması esas alındı. J. Nüfus Mübadelesi
Bu sorun gündeme gelmesine rağmen çözü-
Irak & Batı Trakya’da oturan Türkler ile İstanbul’da oturan
mü sonraya bırakıldı.
Rumlar yerleşik (etabli) sayılacak, diğerleri ise yer değiş-
tirecek.
B. Kapitülasyonlar
Lozan Görüşmeleri başladığı ve antlaşma imzalandığı sı-
Tamamen kaldırıldı. Düyun-u Umumiye İdaresinin rada Meclis Hükûmeti başkanı (icra vekili ve başbakan)
Türkiye’deki görevi sona erdi. Rauf Orbay'dır. Lozan Görüşmeleri I.TBMM Dönemi'n-
de başlamıştır ancak Lozan Barış Antlaşması’nı II.TBMM
onaylamıştır.
C. Azınlıklar
Hepsi Türk vatandaşı sayıldı.

20
 KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

ATATÜRK'ÜN HAYATI E. Atatürk’ün Yazdığı Veya Tercüme Yaptığı Eserler

A. Öğretim Hayatı & Geometri (Ortaöğretimde ders kitabı olarak okutuldu.)

& Mahalle Mektebi & Vatandaş için Medeni Bilgiler (Afet İnan ile birlikte hazır-
lanmıştır. Ders kitabı olarak okutuldu.)
& Şemsi Efendi İptidaisi
& Bölüğün Muharebe Eğitimi (Tercüme edildi.)
& Mülkiye Rüştiyesi
& Cumalı Ordugâhı (3. Süvari Tümeninin manevraları anla-
& Selânik Askerî Rüştiyesi
tılmıştır.)
& Manastır Askerî İdadisi
& Zabit ve Kumandan ile Hasbihal
& Harp Okulu
& Taktik ve Tatbikat Gezisi (1911’de 5. Kolordu Hareket
& Harp Akademisi Şube Müdürüyken yazmıştır.)
B. Askerlik Hayatı
& Şam'da V. Orduya atanıp Vatan ve Hürriyet Cemiyetini NUTUK
kurdu. & 1919 - 1927 yıllarını anlatır.
& 31 Mart İsyanı’nı bastırmak için İstanbul’a geldi. (Bu & CHP’nin 2. Kongresi'nde günde 6 saat olarak toplamda 6
olay Mustafa Kemal’in tarih sahnesine ilk çıkışıdır.) günde okundu. (15 - 21 Ekim 1927)

& Trablusgarp Savaşı’nda ilk kez savaş meydanında yer & “Samsun’a çıktım.” ifadesi ile başlar. Gençliğe Hitabe
aldı. ile sona erer.

& 1913’te Sofya Askerî Ataşesi oldu. (I. Dünya Savaşı

öncesi son görevi) Mustafa Kemal’in Vefatı
& 1915’te Çanakkale’de Arıburnu Grup Komutanlığını üst- & Vefat etmeden önceki okuduğu son eser Belleten dergi-
lendi. sidir.

& 1916'da Kafkas Cephesi’ne sevk edildi. (Diyarbakır) & Naaşı önce Etnografya Müzesine daha sonra 1953’te
(General oldu.) Anıtkabir’e nakledildi.

& 1917'de Veliaht Vahdettin ile Almanya gezisine katıldı. & Atatürk vefat ettiğinde Meclis Başkanı Abdülhalik
Renda, Başbakan ise Celal Bayar’dır.
& 1918'de VII. Ordu Komutanlığına tekrar atandı. Suriye’ye
gitti.
& 1918'de Yıldırım Orduları Grup Komutanı oldu. Atatürk’ün Mirasını Bıraktığı Kurumlar

& 30 Nisan 1919’da 9. Ordu Müfettişliği’ne atandı. & Türk Tarih Kurumu
& Türk Dil Kurumu
C. Hayatını Etkileyen 5 şehir
& İsmet İnönü'nün çocuklarının öğrenimi
Selanik – Sofya – Manastır – İstanbul – Şam & Ankara Belediyesi
& Bursa Belediyesi
D. Düşünce Yapısını Etkileyen Yazar ve Düşünürler & Makbule Atadan ve manevi kızlarına ayırdı.

& Mehmet Emin Yurdakul (Cenge Giderken) (Atatürk

ATATÜRK DÖNEMİ İÇ POLİTİKA
Cenge Giderken şiiri için “Bu dizelerde ulusal benliğimin
gururunu tattıran ilk anlatımı buldum.” demiştir.) 1. II. TBMM’nin Açılması (1923-1927)

& Tevfik Fikret (Sis-Ferda-Rücu) (Atatürk, Tevfik Fikret için & Lozan’ı onaylamıştır. Önemli devrimler bu dönemde
“Hangi Türk şairi böyle inkılapçı şiirler yazmıştır.” demiştir.) yapılmıştır.

& Namık Kemal (Atatürk, Namık Kemal için “Türk milleti- 2. CHP’nin Kurulması
nin yüzyıllardan beri beklediği ses.” demiştir.) & İlk kurultayı Sivas Kongresi’dir. Çünkü bu kongrede
& Descartes & J. J. Rousseau Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kuruldu.

& Ziya Gökalp & Montesquieu Bu cemiyet daha sonra Halk Fırkası’na dönüştürüldü.

21
KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP
& Atatürk ilkelerinin tümünü savunmuştur.
& İlk genel başkanı Mustafa Kemal, ikinci başkanı İsmet
İnönü’dür.
& Ekonomide devletçiliği savunmuştur.
& Çift dereceli seçim sistemini savunmuştur.
3. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (1924-1925)
& Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk muhalefet partisidir.
& Kurucusu Kâzım Karabekir’dir. Adnan Adıvar, Refet Bele,
Ali Fuat Cebesoy, Rauf Orbay diğer kurucularıdır.
& Ekonomide liberalizmi ve tek dereceli seçim sistemini
savunmuşlardır.
& Her türlü itikada (dinî görüşe) saygı gösterilmesini savun-
muşlardır.
& Laiklik ilkesinin kötüye kullanıldığı gerekçesiyle Şeyh Sait
İsyanı’ndan sonra kapatılmıştır.
4. Nasturi Ayaklanması (1924)
& İngiltere’nin kışkırtması ile Hakkâri’de çıkmıştır.
5. Şeyh Sait Ayaklanması (1925)
& Cumhuriyet rejimini yıkmaya yönelik çıkan ilk isyandır.
& İngiltere, Türkiye ile Musul arasında tampon bir devlet
kurdurarak, Türkiye’nin Musul’a ulaşmasını engellemeye
çalıştığı için isyana destek vermiştir.
& İsyanı bastıramayan Başbakan Ali Fethi Okyar istifa edip
yerine İsmet İnönü gelmiştir.
& İsyan bastırılmış ve bölgedeki asayişi sağlamak ama-
cıyla Takrir-Sükun Kanunu çıkarılmıştır. Ankara ve
Diyarbakır’da ise İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur.
& İsyana destek veren Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası,
laiklik ilkesini kötüye kullandığı gerekçesiyle kapatılmıştır.
6. İzmir Suikastı (1926)
& Eski İttihatçılar tarafından düzenlenmek istendi.
Giritli Şevki sayesinde suikastçılar yakalandı. İstiklal
Mahkemeleri son kez bu davalarda görev yaptı. Kâzım
Karabekir de bu davada yargılananlar arasında yer
almıştır. Atatürk bu olay üzerine “Benim naçiz vücudum
elbet toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet
payidar kalacaktır.” demiştir.
7. Bozkurt-Lotus Olayı (1926)
Midilli yakınlarında Lotus adında Fransız gemisinin Bozkurt
adındaki Türk gemisini batırması olayıdır. Konu Lahey
22
Adalet Divanı’na götürülmüştür. Türkiye’yi Mahmut Esat
(Bozkurt) Bey savunmuştur.
Türkiye bu davayı kazanmıştır.
8. Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın Kurulması (1930)
& Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci muhalefet partisidir. Bu
partinin kurulmasında ülkede tek parti (CHP) olduğu için
siyasi bir rekabetin olmaması, eleştiri ve denetim eksikli-
ği, 1929 Dünya Ekonomik Krizi ile birlikte krizden etkile-
nen Türkiye’nin bu sıkıntılarından kurtulmak için yeni bir
irade ve farklı çözümlere duyduğu ihtiyaç ve çok partili
hayata geçilmek istenmesi etkili olmuştur.
& Partiyi Ali Fethi Okyar kurmuştur. Makbule Atadan da
partide görev almıştır. Ekonomide liberalizmi ve tek dere-
celi seçim sistemini savunmuştur. Partinin içine gericilerin
girdiğini gören Ali Fethi Okyar partiyi feshetmiştir.
9. Menemen (Kubilay) Olayı (1930)
& Derviş Mehmet ve adamlarının
çıkardığı bir isyandır. İsyanı bastır-
mak isteyen Asteğmen Mustafa
Fehmi Kubilay şehit edilmiştir. İsyan
bastırılmış ve sanıklar Divan-ı
Harp’te yargılanmıştır. Bu olay
Cumhuriyet rejimini değiştirmeye
yönelik çıkan ikinci isyandır. Bu olay
sonrasında Atatürk Zamanı'nda çok
partili hayata geçilememiştir.
10. Bursa Olayı (1933)
& Ezanın Türkçe okunmasına yönelik Bursa’da çıkan olay-
lardır. Mustafa Kemal Bursa’daki olaylar hakkında ise “Bu
bir din meselesi değil dil meselesidir.” demiştir. Adnan
Menderes Dönemi'nde ezan aslına geri çevrilmiştir.
11. Razgrad Olayı (1933)
& Bulgarların Türk mezarlıklarını tahrip etmesi olayıdır.
12. Wagon-Lits (Vagon-Li) Olayı (1933)
& Bir Fransız demir yolu şirketinde çalışan Naci Bey’in
Türkçe konuştuğu için işten çıkarılması olayıdır. Bu olay
sonunda “Vatandaş Türkçe Konuş” kampanyası düzen-
lenmiştir.
 KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

ATATÜRK İLKELERİ C. Cumhuriyet’in İlanı (29 Ekim 1923)

Saltanatın Kaldırılması & Cumhuriyetçilik - Laiklik - İnkılapçılık Nedenleri

Cumhuriyetin İlan Edilmesi & Cumhuriyetçilik - Halkçılık - İnkılapçılık & Ulusu tek egemen güç hâline getirmek
Halifeliğin Kaldırılması & Cumhuriyetçilik - Laiklik - Milliyetçilik - İnkılapçılık & Devlet başkanlığı ve rejim tartışmalarına son vermek
Medeni Kanun & Laiklik - Halkçılık - İnkılapçılık
& Ekim Bunalımı olarak da bilinen "Hükûmet Bunalımı"nı
Tevhid-i Tedrisat Kanunu & Laiklik - Milliyetçilik - Halkçılık - İnkılapçılık
atlatmak
Medreselerin Kapatılması & Laiklik - İnkılapçılık
& Ali Fethi Okyar Hükûmetinin istifası üzerine yeni bir hükû-
Şapka Kanunu & Laiklik - İnkılapçılık
met kurulamaması Cumhuriyet’in kurulmasını gündeme
Soyadı Kanunu & Halkçılık - İnkılapçılık
getirmiştir.
Millet Mektepleri ve Halkevlerinin Kurulması & Halkçılık - İnkılapçılık
Türk Tarih ve Türk Dil Kurumu & Milliyetçilik - İnkılapçılık Sonuçları
Kabotaj Kanunu & Milliyetçilik & Cumhuriyet’in ilanı ile devletin rejimi belirlenmiş ve devlet
Yeni Türk Harflerinin Kabulü & Milliyetçilik - İnkılapçılık başkanlığı sorununa çözüm bulunmuştur.
& Millî egemenlik anlayışı güçlenmiştir.
ATATÜRK İNKILAPLARI
& Meclis hükûmeti sisteminden kabine sistemine geçilmiş
1. SİYASİ ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR
böylece yürütme işlerinin hızlanması sağlanmıştır.
A. Saltanatın Kaldırılması
& İsmet İnönü başbakan seçilerek ilk kabineyi kurmuş ve Ali
Nedenleri Fethi Okyar da meclis başkanı seçilmiştir.
& Osmanlı Devleti’nin Lozan Görüşmelerine davet edilme- & Halifeliğin kaldırılmasına ve diğer inkılapların gerçekleşti-
sinden dolayı ortaya çıkabilecek bir kargaşayı önleme ve rilmesine ortam hazırlanmıştır.
böylece konferansa tek ve güçlü gitmek.
& Türkiye Devleti’nin ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’dir.
& Yönetimde iki başlılığa son vermek.
& Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Başbakanı İsmet İnönü’dür.
& Devlet idaresinin laikleşmesini sağlamak.
& Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Meclis Başkanı Ali Fethi
& Ulus egemenliği ilkesini hayata geçirmek. Okyar’dır.
& Cumhuriyet idaresine ortam hazırlamak.
& Monarşi ve aile idaresi anlayışına son vermek. Cumhuriyet Dönemi'nin İlk Hükûmeti
Cumhurbaşkanı & Mustafa Kemal ATATÜRK

Sonuçları TBMM Başkanı & Ali Fethi OKYAR

& Devletin laikleşmesi yolunda ilk ciddi adım atılmıştır. Başbakan ve Dışişleri Bakanı & İsmet İNÖNÜ
Genelkurmay Başkanı & Fevzi ÇAKMAK
& Osmanlı Devleti’nin varlığı resmî olarak son bulmuştur.
& Türk milletinin tek temsilcisinin TBMM olduğu ortaya kon-
muştur. D. Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)
& Ulusal egemenliğin gerçekleştirilmesi yolunda önemli bir Nedenleri
adım atılmıştır.
& Halifelik makamının yapılacak inkılapların önündeki en
& Rejim ve devlet başkanlığı sorunları ortaya çıkmış bu büyük engel olması
durum Cumhuriyet’in ilanını hızlandırmıştır.
& Halifelik makamının Cumhuriyet rejimi ve ulus devlet
anlayışı ile bağdaşmaması
B. Ankara’nın Başkent Olması (13 Ekim 1923) & Devletin laikleşmesinin sağlanmak istenmesi
& İsmet İnönü, Ankara’nın başkent oluşunu öngören öner- & Halifeliğin, saltanat yanlılarının güç aldığı bir makam
geyi 9 Ekim 1923’te on dört arkadaşı ile birlikte TBMM’ye durumuna gelmesi ve bunun sonucu olarak, Halife
vermiştir. Abdülmecit Efendi’nin padişah gibi davranarak yetkilerini
aşması

23
KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

& TBMM içerisinde bazı vekillerin halife taraftarlığı yapması 2. HUKUK ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
ve bunun siyasi ahengi bozması
A. 1924 ANAYASASI
& İngilizlerin kadrolarında görevli olan Seyyid Emir Ali ve
BAZI MADDELER DEĞİŞİKLİKLER
Ağa Han’ın, Türkiye’nin iç işlerine karışıldığını ortaya
Türkiye Devleti bir Cumhu- Egemenlik kayıtsız şartsız
koyan mektubunun muhalif gazetelerden Tanin'de yayım-
riyet'tir. milletindir.
lanması
Türkiye Devleti’nin dini, 1928 yılında, cumhurbaş-
Gelişmeleri İslam’dır; Resmî dili kanı yemin biçiminden
& Mustafa Kemal bu nedenlerden dolayı halifeliğin kaldırıl- Türkçedir; başkenti Ankara “Vallahi” şeklinde başlayan
şehridir. dinî tanımlar kaldırılmıştır.
masına karar vermiş,
1930, 1933, 1934 yıllarında
& 3 Mart 1924’te TBMM’de kabul edilen bir kanunla halifelik Egemenlik kayıtsız şartsız kadınlara siyasi hakların
kaldırılmıştır. milletindir. verilmesine dair maddeler
Sonuçları eklenmiştir.
Türk milletini ancak TBMM
& İnkılaplar ve millî egemenliğin önündeki en büyük engel
temsil eder ve millet adına 1934 yılında, seçme yaşı
ortadan kalkmıştır. egemenlik hakkını yalnız o 18’den 22’ye çıkarılmıştır.
& Bu kurum aracılığıyla yabancı devletlerin iç işlerimize kullanır.
karışma girişimleri önlenmiştir. Meclis, yasama yetkisini 1937 yılında, Atatürk ilkeleri
kendi kullanır. anayasada yer almıştır.
& Ümmetçilik anlayışı zayıflatılmış, yerine ulus toplum anla-
Milletvekili seçmek, 18
yışı güçlendirilmiştir. 1945 yılında, anayasanın
yaşını bitiren kadın, erkek
dili Türkçeleştirilmiştir.
& İki başlı görüntü yok edilmiş ve milli egemenlik anlayışı her Türk’ün hakkıdır.
güçlenmiştir. 1946 yılında, tek dereceli
TBMM seçimleri dört yılda
& Laikleşme yolunda en önemli adım atılmıştır. seçim sistemine dair deği-
bir yapılır.
şiklik yapılmıştır.
& Şeyhülislamlık makamı (Bab-ı Meşihat Dairesi) sona
B. TÜRK KADINI VE SİYASİ HAKLARI
erdirilmiştir.
BELEDİYELER
3 Mart 1924 Tarihinde Yaşanan Diğer Gelişmeler
& 3 Nisan 1930 tarihin- & Sadiye Hanım, 1930
Tevhid-i Tedrisat Manisa Mebusu Vasıf Bey ve 50 vekilin
de kabul edilen yasa yılında, Artvin ili
Kanunu’nun ka- verdiği önerge doğrultusunda Tevhid-i
ile kadınlara belediye Yusufeli ilçesine bağlı
bul edilmesi Tedrisat Kanunu kabul edilmiştir.
seçimlerinde seçme ve Kılıçkaya beldesinde
Urfa Mebusu Şeyh Saffet Efendi ve 50
seçilme hakkı verilmiştir. belediye başkanı seçi-
vekilin verdiği önerge doğrultusunda
& Kadınlara verilen ilk lerek, Türkiye’nin ilk
Şeriye ve Evkâf kabul edilen kanun ile Şeriye ve Evkâf
Vekâletinin kaldı- Vekâleti kaldırılarak yerine Diyanet İş- siyasi hak bu olmuştur. kadın belediye başkanı
rılması leri Başkanlığı ile Vakıflar Genel Mü- olmuştur.
dürlüğü kurulmuştur.
Şeriye Mahkemeleri kapatılmıştır. MUHTARLIK
Yine aynı kanun ile Erkân-ı Harbiye-i
& 26 Ekim 1933 tarihinde kabul edilen yasa ile kadınlara
Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Vekâleti yerine, Genelkur-
Umumiye Vekâle- may Başkanlığı ve Milli Savunma Ba- muhtar seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.
tinin kapatılması kanlığı kurulmuştur. Bu kanunla ordu & Gül Esin, Aydın Çine’nin Karpuzlu köyünde ilk kadın
siyasetten ayrılmıştır. muhtar olarak seçilmiştir.
Urfa Mebusu Şeyh Saffet Efendi ve 53
Osmanlı hanedan
vekilin verdiği önerge doğrultusunda
üyelerinin yurt dı- MİLLETVEKİLLİĞİ
Osmanlı hanedanına mensup kişiler
şına çıkarılması
vatandaşlıktan çıkarılmış ve bunların & 5 Aralık 1934 tarihinde kabul edilen yasa ile kadınlara
ile ilgili kanun çı-
yurt dışına sürgün edilmesine karar vekil seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.
karılması
verilmiştir.

24

KPSS TARİH KAMP
& 1935 seçimlerinde 17, 1936 ara seçiminde 1 olmak üzere
meclise 18 kadın, vekil olarak girmiştir.
C. Türk Medeni Kanunu (17 Şubat 1926)
Medeni Kanun Düzenlemeleri
& İsviçre Medeni Kanunu örnek alınarak hazırlanmıştır.
& Mecelle yürürlükten kaldırılmıştır.
& Etnik ve dinî kökenine bakılmaksızın vatandaşlar eşit
sayılmış ve hukuk alanında birlik sağlanmıştır.
& Tek eşlilik ve resmî nikâh zorunluluğu kabul edilmiştir.
& Kadına boşanma hakkı tanınmıştır.
& Mirasta kadın - erkek eşitliği sağlanmıştır.
& Kadınlara mesleklerini özgürce seçme hakkı tanınmıştır.
& Mahkeme tanıklığında kadın - erkek eşitliği getirilmiştir.
& Evlat edinme ve velayet işleri düzenlenmiştir.
& Patrikhane ve konsoloslukların mahkeme kurma yetkileri
kaldırılmıştır. (Bu kanun sonrası azınlıklar, kendi istekle-
riyle Türk kanunlarına tabii olmuşlardır. Böylece patrikha-
nenin dünyevi işlerle uğraşmasına son verilmiştir.)
3. TOPLUMSAL ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR
Çağdaş ve laik bir toplumsal düzen için değişimlerin halkın
yaşamının bir parçası hâline gelmesi gerektiğinden toplumsal
alanda inkılaplar yapılmıştır.
A. Şapka Kanunu (25 Kasım 1925)
• 25 Ağustos 1925’te Kastamonu - İnebolu’ya yaptığı bir
gezide başına şapka giyip, “Buna şapka derler.” diye
halkı şapka giymeye özendirmesinden sonra, 25 Kasım
1925’te Şapka Giyilmesi Hakkındaki Kanun (Şapka
İktibasına Dair Kanun) çıkarılmıştır.
B. Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması
(30 Kasım 1925)
• Dervişlik, mollalık, şeyhlik, çelebilik, türbedarlık, babalık,
falcılık, üfürükçülük gibi ünvanlar ve faaliyetler yasaklan-
mıştır.
25
KPSS
TARİH
C. Ölçü, Rakam ve Takvimdeki Değişiklikler
Takvim Değişikliği & 25 Aralık 1925
Saat Sistemi Değişikliği & 26 Aralık 1925
Uluslararası Rakamlara Geçilmesi & 20 Mayıs 1928
Ölçü ve Tartı Birimlerinde Değişiklik & 01 Nisan 1931
Hafta Tatilinde Değişiklik & 01 Haziran 1935
D. Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934)
Nedenleri
& Toplumsal eşitliği sağlamak
& Resmî ve sosyal ilişkilerde yaşanan kargaşaya son ver-
mek (Nüfus kaydı ve sayımı, miras, askerlik, eğitim)
& Kullanılan dinî, sosyal, ailevi ve asalet kaynaklı lakaplar-
dan dolayı ortaya çıkan ayrıma son vermek
& Topluma modern, eşitlikçi ve millî bir yapı kazandırmak
Gelişmeleri
& Yukarıda belirtilen nedenlere bağlı olarak 21 Haziran
1934’te Soyadı Kanunu kabul edilmiştir.
& Her ailenin ön adı dışında bir soyadı alması zorunlu hâle
getirilmiştir.
& Alınacak soyadlarının genel ahlaka aykırı olmaması,
gülünç olmaması, yabancı ad olmaması kararlaştırılmıştır.
& Mustafa Kemal’e, TBMM’nin kabul ettiği 24 Kasım 1934
tarihli özel bir kanunla Atatürk soyadı verilmiştir.
E. Ünvan ve Lakapların Kullanımını Yasaklayan Kanun
(26 Kasım 1934)
& Bu kanun ile ağa, hacı, efendi, hanım, hazret ve zade gibi
ayrıcalık belirten ünvanların kullanımı yasaklanmıştır.
F. Kılık Kıyafet Kanunu (3 Aralık 1934)
& 3 Aralık 1934 tarihinde kabul edilen kanun ile din adam-
ları dışında kimsenin dinî kıyafet ile sokakta dolaşamaya-
cağına karar verilmiştir. Bununla birlikte din adamlarının
dinî kıyafetleri sadece ibadethanelerde kullanabileceği
belirtilmiştir.
& Ancak bu düzenlemeden diyanet işleri başkanı, haham-
başı ve patrik muaf tutulmuştur.
KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

4. EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
A. Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)
Nedenleri
& Eğitim - öğretimde birlik ve beraberliği sağlamak
& Eğitimde laikleşmeyi, modernleşmeyi, eşitliği ve ulusallığı
sağlamak
& Ulusal eğitim ile millî bilinci geliştirmek
Sonuçları
& Eğitim - öğretim alanında birlik sağlanmıştır.
& Eğitim - öğretim millîleştirilmiştir.
& Medreselerin kapatılmasına ortam hazırlanmıştır.
& Yabancı okullar üzerindeki devlet denetimi artmıştır.
& Tüm okulların devlet denetimine alınması Fransa, Papalık
ve birçok okulu olan devletin itiraz ederek yabancı okullar
konusunu yeniden gündeme taşımasına neden olmuştur.
B. Maarif Teşkilatı Kanunu (2 Mart 1926)
& Okul açılması devlet iznine bağlanmıştır.
& İlköğretimin zorunlu ve ücretsiz olması sağlanmıştır.
& Müfredatların modern bir yapıya kavuşması sağlanmıştır.
C. Harf Devrimi (1 Kasım 1928)
& Türklerin dünya ve İslam tarihine katkılarını ortaya koy-
mak
& Türklerin sarı ırktan (barbar ırk) olduğu iddialarını çürüt-
mek
& Türklerden önceki Anadolu tarihini aydınlatmak
& Türklerin ilişki kurdukları devletler üzerindeki etkilerini
ortaya koymak
& Ümmetçi ve hanedancı bir tarih anlayışından millî temel-
ler üzerine kurulmuş bir tarih anlayışına geçmek
& Vatandaşlar arasında ortak kültür ve millî bilinç oluştur-
mak
F. Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu)
(15 Nisan 1931)
& Öncelikle bir bilim kurulu ve kütüphane kurulmuş ve
Türkler ile ilgili çalışma yapmış olan yabancı yayınlar
incelenmiştir.
& 1930 yılında Türk Tarihinin Ana Hatları isimli eser yayım-
landı.
& 15 Nisan 1931 tarihinde Türk Tarih Tetkik Cemiyeti kurul-
du.

Nedenleri & 1931 yılında 4 ciltten oluşan Ortaöğretim Tarih Serisi

basıldı.
& Arap harflerinin öğreniminin zor olmasından kaynaklanan
düşük olan okuryazar oranını artırmak & 1932 yılında Birinci Tarih Kongresinde Türk Tarih Tezi
ortaya atılmıştır.
& Batı ile olan kültürel ilişkileri geliştirmek
& 1935 yılında Ankara Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi
& Konuşma ve yazı dili arasındaki farkı gidermek
kurulmuştur.
& Türk dilinin gelişimine hizmet etmek
& 1937 yılından itibaren Belleten adı verilen yayın çıkarıl-
& Ulus bilincini geliştirmek
mıştır.
& Arap harflerinin Türkçenin yapısına uymamasından kay-
G. Halkevleri (19 Şubat 1932)
naklanan sıkıntılarını gidermek
Halkevleri, Cumhuriyet'in ilkeleri ve inkılaplarını halka aktar-
mak amacı ile kurulmuştur. Yayın organı Ülkü dergisidir.
D. Millet Mektepleri Talimatnamesi (24 Kasım 1928)
& Millet Mektepleri, örgün eğitim yaşı geçmiş olan vatan-
H. Türk Dili Tetkik Cemiyeti (Türk Dil Kurumu)
daşlara (14 - 45 arası yaş) yeni harfleri öğretmek amacı
(12 Temmuz 1932)
ile açılmıştır.
& Türk dilini yabancı kelimelerin boyunduruğundan kurtar-
mak
E. Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu) (15
& Türkçenin zenginliğini ortaya koymak ve bilim dili hâline
Nisan 1931)
gelmesini sağlamak
Nedenleri ve Hedefleri
& Türk dilinin kökenlerini araştırmak
& Türklerin kökenlerini araştırmak

26

KPSS TARİH KAMP
& Konuşma dili ile yazı dili arasındaki farklılığı gidermek ve
teknik kavramlara Türkçe karşılık bulmak
& Türk diline yeni kelimeler kazandırmak
& Aydınlar ile halk arasındaki dil kopukluğunu gidermek
Türk Dil Kurumunun ilk başkanı Sâmih Rifat'tır.
“Güneş Dil Teorisi” Türkçenin dünya dillerinin kaynağı
olduğunu savunan 1936’da ortaya atılmış bir dil bilim
teorisidir.
I. Üniversite Reformu (1933)
& Modernleşmenin bir parçası olarak görülen üniversitelerle
ilgili çalışmalar yapılması amacı ile Mustafa Kemal’in
talimatı ile Maarif Vekili Reşit Galip tarafından İsviçreli
Profesör Albert Malche Türkiye’ye davet edilmiş ve rapor
hazırlatılmıştır.
Raporda,
& Fen branşlarının öğretilme oranının artırılması,
& Eskiyen ders verme tekniklerinin değişmesi,
& Türkçe bilim yayınlarının artırılması,
& İlmî düşüncenin etkin kılınması konularına değinilmiştir.
5. EKONOMİ ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR
A. İzmir İktisat Kongresi (17 Şubat – 4 Mart 1923)
& Lozan Görüşmelerinin kesildiği bir sırada İzmir’de çeşitli
meslek gruplarından katılımcıların oluşturduğu Türkiye
İktisat Kongresi toplanmıştır.
& Kongreye katılım Mesleki Temsil esası ile sağlanmış-
tır. Farklı meslek gruplarından 1135 delege katılmıştır.
(Sanayici, İşçi, Çiftçi ve Tüccar grupları)
& Kongre başkanlığını Kâzım Karabekir yapmıştır.
& Kongrede ekonomik kalkınmanın kendi çabamızla ger-
çekleşmesi gerektiği ön görülmüş ve Misak-ı İktisadi
Kararları kabul edilmiştir.
Kongre Kararları;
& Anonim şirketlerin kurulması kolaylaştırılacaktır.
& Millî bankalar ve kredi kurumları oluşturulacaktır.
& Köylü işletmelerinden (küçük işletmelerden) büyük üretim
ünitelerine geçilecektir.
& Vergi sisteminde reform yapılacaktır.
& Devletin temel yatırımları yapması sağlanacaktır.
27
KPSS
TARİH
& Yatırımcılara kredi sağlayacak bankalar kurulacaktır.
& Önemli kuruluşlar millîleştirilecektir.
& Yerli mallar karada ve denizde ucuz tarife ile taşınacaktır.
& Yer altı zenginliklerinin saptanması sağlanacaktır.
& Üretimde temel tüketim mallarına öncelik verilecektir.
& Teknik eğitim geliştirilecektir.
& Demir yolları inşası bir programa bağlanacaktır.
& Yerli malı kullanımı sağlanacaktır.
& Ham maddesi yurt içinde olan endüstri kolları kurulacaktır.
& Yabancı tekellerden kaçınılacaktır.
& İşçilere sendika kurma ve grev hakkı verilecektir.
& İşçilerin çalışma koşulları düzeltilecektir.
B. Tarım Alanında Yaşanan Gelişmeler
& Mustafa Kemal Atatürk millî ekonomi politikası gereği
tarıma önem verilmesi gerektiğini "Her şeyden önce tarı-
ma ve çiftçiye önem verilecektir. Çünkü halkımızın büyük
bir kısmı tarımla uğraşan köylülerdir." sözleriyle ifade
etmiştir.
1925 yılında Aşar vergisi kaldırılmıştır.
1925 yılında Atatürk Orman Çiftliği açılmıştır
1925 yılında ilk Tohum ve Gübre Islah İstasyonu açılmıştır
1933 yılında Yüksek Ziraat Enstitüsü kurulmuştur
1936 yılında Tarım Kredi Kooperatifleri kurulmuştur
1938 yılında Toprak Mahsülleri Ofisi açılmıştır.
C. Ticaret Alanında Yaşanan Gelişmeler
1924 yılında İş Bankası kurulmuştur. (İlk özel bankadır.)
1926 yılında Kabotaj Kanunu kabul edilmiştir
1929 yılında Türk Parasını Koruma Kanunu kabul edilmiştir.
1929 yılında Koruyucu Gümrük Yasası kabul edilmiştir.
1930 yılında Merkez Bankası kurulmuştur
D. Sanayi Alanında Yaşanan Gelişmeler
1925 yılında Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur
1926 yılında Emlak ve Eytam Bankası kurulmuştur.
1927 yılında Teşvik-i Sanayi Kanunu kabul edilmiştir.
1933 yılında I.Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlanmıştır.
1933 yılında Sümerbank kurulmuştur.
1935 yılında Etibank açılmıştır.
1938 yılında II. Beş Yıllık Sanayi Planı hazırlanmıştır.
KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

E. Teşvik-i Sanayi Kanunu (28 Mayıs 1927) C. Patrikhane

& Bu kanunla, özel sektörü sanayi alanına çekerek ülke & Bu sorunun tekrar gündeme gelmesinin nedeni;
sanayisini geliştirmek amaçlanmıştır. Yunanların patrik seçimine müdahale etmesidir. Bunun
Teşvik-i Sanayi Kanunu kapsamında sanayi alanına üzerine Türkiye Yunanlar ile iş birliği içinde olan Patrik
yönelenlere; Konstantinious Arapoğlu’nu sınır dışı etmiştir. Türkiye
Cumhuriyeti patrikliğe hiçbir zaman siyasi bir yetki ver-
& Ucuz arazi ve bina tahsis etme,
memiştir.
& Belli bir süre vergiden muaf tutma,
& Ulaşım ve depolama imkânları sağlama gibi kolaylıklar
D. Nüfus Mübadelesi
getirilmiştir.
& Yunanların İstanbul’da daha fazla Rum bırakma isteği
yüzünden bu sorun ortaya çıktı.
F. Atatürk Dönemi’nde Açılan Bankalar
& Sorunu derinleştiren olay ise Yunanların Batı Trakya’da
Sanayi ve Emlak ve
Halk Bankası Türklerin mallarına el koymasıdır. Konu Milletler
Maadin Bankası Eytam Bankası
Cemiyetine götürülse de bir sonuç alınamamıştır.
Merkez Bankası İller Bankası Sümerbank
Etibank Denizbank İş bankası & Yunan Başbakanı Eleffiros Venizelos 1930’da Türkiye’ye
yaptığı ziyaret sonucu “Ankara (Ahali) Antlaşması” imza-
landı. Buna göre, İstanbul’a yerleşme tarihine bakılmak-
sızın herkes “İstanbul Rumu” sayılarak mübadele dışında
ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI
tutuldu. Yunanlarla dostane ilişkiler 1954 senesine kadar
1. 1923 - 1932 Arası (Kıbrıs Sorunu) devam etti.
A. Musul Meselesi
& Lozan’da gündeme gelmesine rağmen çözümü sonraya 2. 1932 - 1939 Arası
bırakıldı.
Dış politikanın Esasları
& 1924’te bu sorunu çözmek için Haliç Konferansı toplandı.
& Sınırlarımızı korumak
& Bu konferansta Türkiye’yi Ali Fethi Okyar temsil etti.
& Barışa katkıda bulunmak
& 1925’te konu Milletler Cemiyetine götürüldü.
A. Milletler Cemiyetine Giriş (1932)
& Doğuda Suriyelilerin İngilizler tarafından silahlandırılma-
& Türkiye, İspanya’nın daveti ile cemiyete üye olmuştur.
sı, Süleymaniye kentinin vurulması ve doğuda Şeyh Sait
İsyanı’nın çıkması Türkiye’nin Musul üzerindeki etkinliğini
azalttı. B. Balkan Antantı (1934)

& 1926 Ankara Antlaşması ile bu sorun çözüldü. & 1934’te İtalya, Almanya, Bulgaristan’ın tehditleri üzerine
Atina’da bir araya gelen Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya
& Buna göre, Musul İngiliz mandasında ki Irak’a bırakılacak
ve Romanya arasında batı sınırlarımızı güvence altına
ve Musul petrollerinin %10’u 25 seneyle Türkiye’ye veri-
alan Balkan Antantı (Pakt) kurulmuştur. Bu pakta Balkan
lecek gibi kararlar alındı.
ülkesi olmasına rağmen Bulgaristan (Ege Denizi’ne inme
isteği) ve Arnavutluk (İtalyan’ın tehdidi) katılmamıştır.
B. Yabancı Okullar
Balkan Antantı;
& 1924’te çıkarılan Tevhid-i Tedrisat Kanunu sonrası özel-
• Boğazların Montrö’de Türkiye’ye verilmesinde etkili
likle Fransa ile sorun yaşandı. Türkiye’nin kararlı tutumu
olmuştur.
sonucu yabancı okullar Türk Hükûmetinin isteklerini yap-
• II.Dünya Savaşı’nın çıkması ile önemini yitirmiştir.
mak zorunda kaldı.

28
 KPSS
TARİH
KPSS TARİH KAMP

C. Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936) Mustafa Kemal Adana’da yapmış olduğu bir konuşmasında
& 1936’da Almanya Ren’i; İtalya ise Habeşistan’ı işgal edin- Hatay için “40 yıllık Türk yurdu ecnebi eline bırakılamaz.”
ce Fransa ve İngiltere boğazlardaki askerlerini geri çekti. demiştir.

& Bunun üzerine Türkiye ilgili devletlere bir nota çekerek Milli Mücadele Dönemi'ne Ait Eser ve Yazarları
“Şartların değiştiğini” söyleyerek İsviçre’nin Montrö ken-
tinde toplanılmasını teklif etmiştir. Antlaşmayı Türkiye Yakup Kadri Karaosmanoğlu & Kadro Dergisi

adına Dış İşleri bakanı Tevfik Rüştü Aras imzalamıştır. Kemal Arıburnu & Atatürk’ten Anılar

Bu sözleşmeye göre: Halide Edip Adıvar & Ateşten Gömlek

Halide Edip Adıvar & Türk’ün Ateşle İmtihanı
• Boğazlardaki komisyon kaldırıldı.
Falih Rıfkı Atay & Zeytindağı ve Çankaya
• Boğaz’ın her iki tarafına Türk askerlerinin yerleşmesine
Kâzım Karabekir & İstiklal Harbimiz
karar verildi.
Kâzım Karabekir & Şarkılı İbret
Samim Kocagöz & Kalpaklılar
D. Akdeniz Paktı (1936)
Kemal Tahir & Yorgun Savaşçı
& İtalya’nın yayılmacı politikasına karşılık İngiltere’nin hima-
Ali Fuat Cebesoy & Sınıf Arkadaşım Atatürk
yesinde Türkiye, Yugoslavya ve Yunanistan devletleri
Tarık Buğra & Küçük Ağa ve Osmancık
tarafından kurulmuştur.
Şevket Süreyya Aydemir & Tek Adam

E. Sadabad Paktı (1937)

& İtalya ve Almanya’nın yayılmacı politikasına karşılık
Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında İran’da kurul-
muştur. II.Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla önemini yitirmiş-
tir. Paktın devamını sayılan Bağdat Paktı 1955’te kuru-
lurken bu pakt da önemini İran-Irak Savaşı (1980-1988)
sonucu tamamen yitirmiştir.

F. Hatay (Sancak) Sorunu (1936-1939)

& 1936’da Almanya Fransa’ya ait Ren’i işgal edince,
Fransa’da Suriye üzerindeki mandasını kaldırarak bura-
daki askerlerini ülkesine çağırdı ve Hatay’ı da Suriye’ye
bıraktı.
& Durumu kabullenmeyen Türkiye, Milletler Cemiyetine
başvurdu. Cemiyet bölgeyi araştırması için “Sandler”i
görevlendirdi. Sandler yayımladığı raporunda Hatay’ın
Türkiye’ye katılmasını talep etti.

& 1938’de ise Fransa ile yapılan antlaşma ile “Hatay

Bağımsız Cumhuriyeti” kuruldu. Bu devletin ilk ve son
cumhurbaşkanı “Tayfur Sökmen” olurken ilk başbakanı
“Abdurrahman Melek” olmuştur.

& Hatay Meclisinin kararıyla Hatay 1939’da (İsmet İnönü

Dönemi) ana vatana katıldı.

29