TỪ ẤY

I. MỞ BÀI
Tố Hữu được lá cờ đầu của nền thơ ca cách mạng Việt Nam. Từ một thanh niên trí thức
tiểu tư sản, ông được giác ngộ và trở thành người chiến sĩ suốt đời đi theo lí tưởng cộng
sản. Thơ Tố Hữu gắn bó và song hành với con đường cách mạng Việt Nam, phản ánh tình
hình chính trị, thời sự của đất nước qua các thời kì lịch sử. Tập thơ “Từ ấy” (1937 – 1946)
là chặng đường đầu của thơ Tố Hữu, là tiếng ca mừng reo vui chân thành, háo hức, đầy
nhiệt thành của người thanh niên cộng sản. Tập thơ gồm ba phần “Máu lửa”, “Xiềng xích”
và “Giải phóng”. Bài thơ "Từ ấy" cùng tên với tập thơ được sáng tác năm 1938 nằm trong
phần "Máu lửa” có ý nghĩa như một tuyên ngôn về lẽ sống của người chiến sĩ cách mạng
trẻ tuổi.
II. THÂN BÀI
1. Khái quát
- Hoàn cảnh ra đời: Sau thời gian hoạt động cách mạng, tháng 7 năm 1938 Tố Hữu được
kết nạp vào Đảng cộng sản Việt Nam. Niềm vui sướng, vinh dự, tự hào khi được đứng vào
hàng ngũ của Đảng đã trở thành nguồn cảm hứng dạt dào để Tố Hữu sáng tác bài thơ này.
2. Khổ thơ 1: Niềm vui sướng khi bắt gặp lí tưởng
Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lý chói qua tim
Hồn tôi là một vườn hoa lá
Rất đậm hương và rộn tiếng chim...
Trong cuộc đời mỗi người đều có những giây phút trọng đại thiêng và đáng nhớ.
Những giây phút ấy thường để lại cho lòng người những cảm xúc mãnh liệt đến suốt đời
không thể quên. Đó có thể là ngày đầu tiên ta được mẹ dắt đến trường, có thể là lần đầu
tiên được nắm tay người yêu… Với riêng Tố Hữu, có một kỉ niệm đã trở thành mốc son
trong cuộc đời, thành những khoảnh khắc khó quên khiến cảm xúc bật trào thành thơ.
* Hai câu thơ đầu:
- “Từ ấy” trước hết là một từ ngữ phiếm chỉ chỉ thời gian, đánh dấu bước ngoặt quan trọng
trong cuộc đời Tố Hữu, là mốc thời điểm đã tạo nên bước chuyển biến mới lạ, tươi sáng
trong tâm hồn và hồn thơ của chàng thanh niên mười tám tuổi. Khi được giác ngộ lí tưởng
và được đứng vào hành ngũ những người cộng sản, niềm vui, cảm xúc và sự rung động
trào dâng để giây phút ấy, nhà thơ nhận ra đó là giây phút thiêng liêng nhất trong cuộc đời.
Từ ấy” như thế trở thành cái mốc, thời điểm phân chia rõ ràng trước và sau khi Tố Hữu
được giác ngộ lí tưởng cộng sản. Trước khi đến với cách mạng, nhà thơ từng là một trí
thức tiểu tư sản có chịu ảnh hưởng từ các nhà thơ mới và băn khoăn không biết phải chọn
cách sống nào:
Bâng khuâng đứng giữa đôi dòng nước
Chọn một dòng hay để nước trôi?

1
 Sau chuỗi ngày dằn vặt đau khổ người thanh niên Tố Hữu đã bước ra khỏi bóng tối
để đón lấy luồng gió mới. “Từ ấy” khép lại những ngày tháng “băn khoăn đi kiếm lẽ yêu
đời” để hạnh phúc, vui sướng khi nhận ra con đường đi đúng đắn của mình.
- Khổ thơ đầu của bài thơ có sự kết hợp hài hòa giữa hai bút pháp tự sự và trữ tình, lời thơ
như một lời kể say sưa về một kỷ niệm không thể nào quên trong cuộc đời người chiến sĩ
cách mạng. Trước hết, bằng các hình ảnh ẩn dụ như “nắng hạ”, “mặt trời chân lí chói qua
tim” Tố Hữu đã khẳng định lí tưởng cộng sản đã soi chiếu tới để rồi “Từ ấy” trong lòng
nhà thơ bừng lên ánh sáng tươi tắn, rạng rỡ.
+ Nắng hạ là cái nắng của mùa hè với nguồn sáng chói chang, rực rỡ, nguồn năng lượng
mới mẻ, mạnh mẽ nhưng ở đây nó có ý nghĩa chỉ tâm hồn nhà thơ bừng lên niềm vui
sướng hân hoan, bừng lên niềm hạnh phúc vì có một chân lý tỏa sáng cho cuộc đời. Ánh
sáng tư tưởng ấy chiếu rọi lên tâm hồn đang bơ vơ của nhà thơ để dẫn nó tới một con
đường đúng đắn. Từ “bừng” là ánh sáng phát ra đột ngột kết hợp với “nắng hạ” đã diễn tả
được niềm vui bất ngờ của nhà thơ Tố Hữu khi được ánh sáng cách mạng soi chiếu.
+ Hơn thế nữa, nguồn sáng ấy còn được ví như mặt trời và là “mặt trời chân lí”. Nếu như
mặt trời của tự nhiên đem đến ánh sáng, sự sống thì “mặt trời chân lý” là nguồn sáng kỳ
diệu tỏa ra từ tư tưởng đúng đắn, báo hiệu những điều tốt đẹp cho cuộc đời. “Chói” chỉ ánh
sáng xuyên mạnh, kết hợp thành “chói qua tim” đã khẳng định lí tưởng cộng sản như
nguồn sáng mới kỳ diệu, huy hoàng đã xua tan màn sương mù của ý thức hệ tiểu tư sản và
mở ra cho tâm hồn nhà thơ một chân trời mới của nhận thức và tư tưởng, tình cảm.
=> Với cách sử dụng ngôn từ, hình ảnh sáng tạo tác giả đã cho thấy lí tưởng cộng sản là
một nguồn sáng cao đẹp nhất, rực rỡ nhất đã soi chiếu tạo nên sự thay đổi mạnh mẽ, quyết
liệt trong tâm hồn nhà thơ và đồng thời cho thấy sự biết ơn, thành kính, sự tin tưởng của
Tố Hữu dành lí tưởng cao đẹp của Đảng, của cách mạng. Có thể nói, hai câu thơ đầu đã
cho thấy từ bơ vơ, tăm tối Tố Hữu bước ra với ánh sáng mặt trời và tận hưởng nó bằng tất
cả tình yêu niềm hạnh phúc và biết ơn.
* Hai câu thơ sau:
Bằng bút pháp trữ tình lãng mạn cùng với hình ảnh so sánh rất sinh động nhà thơ đã
diễn tả cụ thể niềm vui vô hạn của trong buổi đầu tiếp xúc với lý tưởng. Nhà thơ so sánh
tâm hồn mình như một khu vườn tràn đầy sức sống với sự xanh tươi của cây lá với màu sắc
và hương vị của các loại hoa và âm thanh rộn rã của tiếng chim ca hát. Mặt trời của tự
nhiên thì đem đến đến sự sống cho vườn hoa lá còn với tâm hồn của người thanh niên đang
băn khoăn đi kiếm lẽ yêu đời thì lý tưởng cao đẹp của cách mạng đã đem đến một sức sống
tràn đầy và niềm yêu đời tha thiết. Tâm hồn của nhà thơ đón nhận lý tưởng cao đẹp cũng
không khác gì cỏ cây hoa lá được đón ánh nắng mặt trời.
Như vậy, qua khổ thơ đầu tiên chúng ta thấy Tố Hữu đã đến với lý tưởng cách mạng
bằng cả tâm hồn, bằng tất cả lý trí và nhận thức, bằng tất cả trái tim yêu đầy sinh lực. Từ
ấy thực sự đánh dấu một bước đổi đời, một sự hồi sinh để từ đây, nhà thơ như con chim
say đồng hương nắng vui ca hát:
Rồi một hôm nào tôi thấy tôi
Nhẹ nhàng như con chim cà lơi
2
 Say đồng hương nắng vui ca hát
Trên chín tầng cao bát ngát trời...
Để từ đó, nhà thơ một lòng trung trinh với Đảng, với Tổ quốc và với nhân dân:
Dù ai nói ngả nói nghiêng
Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân
Tố Hữu còn là một nhà thơ nên vẻ đẹp và sức sống mới ấy của tâm hồn cũng là vẻ
đẹp và sức sống mới của hồn thơ. Lí tưởng cộng sản không chỉ khơi dậy sức sống mà còn
đem lại nguồn nguồn hứng khởi sáng tạo thơ ca cho hồn thơ Tố Hữu. Kể từ đây niềm vui
sướng khi được đứng vào hàng ngũ những người cách mạng đã trở thành nguồn cảm hứng
dạt dào để Tố Hữu sáng tác thơ ca và từ đây ông trở thành một nhà nhơ cách mạng, con
đường thơ của ông gắn bó, song hành với con đường cách mạng Việt Nam.
3. Khổ thơ 2: Nhận thức mới mẻ về lẽ sống
Tôi buộc lòng tôi với mọi người
Để tình trang trải với trăm nơi
Để hồn tôi với bao hồn khổ
Gần gũi nhau thêm mạnh khối đời
Trong quan niệm về lẽ sống thì giai cấp tư sản, tiểu tư sản luôn đề cao cái tôi cá
nhân chủ nghĩa. Tố Hữu vốn thuộc tầng lớp tiểu tư sản nhưng từ khi được giác ngộ lí tưởng
cộng sản ông khẳng định lẽ sống của mình là gắn bó hài hòa cái tôi cá nhân với cái ta, là
cái cộng đồng, tập thể. Nhà thơ đã vượt qua giai cấp của mình đế đến với giai cấp vô sản
với tình cảm chân thành và điều này chứng tỏ sức mạnh cảm hóa mạnh mẽ lí tưởng cách
mạng đối với những người trí thức tiểu tư sản. Lí tưởng cộng sản không chỉ cảm hóa Tố
Hữu mà còn thay đổi cả một thế hệ trí thức tiểu tư sản như Xuân Diệu, Huy Cận... Họ vốn
là những thi sĩ lãng mạn rồi trở thành những nhà thơ cách mạng, sáng tác phục vụ cho sự
nghiệp cách mạng. Ở thời kì 1930-1945, các nhà thơ lãng mạn quan niệm:
"Là thi sĩ nghĩa là ru với gió
Mơ theo trăng và vơ vẩn cùng mây"
(Xuân Diệu)
Đến với cách mạng, họ đều nhận ra sứ mệnh của người cầm bút là phải:
"Lấy cán bút làm đòn xoay chế độ
Mỗi vần thơ bom đạn phá cường quyền"
(Sóng Hồng)
Từ “buộc” là biện pháp nói quá đã thể hiện ý thức tự nguyện và quyết tâm cao độ của Tố
Hữu gắn bó mật thiết không thể tách rời cái tôi của mình với cái ta, thể hiện mong muốn
vượt giới hạn của cái tôi cá nhân để sống chan hòa với mọi người. Từ “trang trải” cùng
với hoán dụ “trăm nơi” cho thấy nhà thơ đã trải rộng tâm hồn mình, đem tình cảm của
mình tới nhiều người ở nhiều nơi chốn khác nhau.
Lí tưởng cách mạng là phải đấu tranh giành độc lập tự do, giành hạnh phúc cho nhân
dân và vì lẽphải trên đời. Bởi vậy, hai câu thơ sau cho thấy tình yêu thương con người của
Tố Hữu không phải là tình yêu thương chung chung mà là tình hữu ái giai cấp. Khẳng định
mình trong mối liên hệ với con người nói chung, nhà thơ đặc biệt quan tâm đến đến quần
3
chúng lao khổ. Từ “khối đời” ở câu thơ thứ tư là một ẩn dụ chỉ khối người đông đảo, có
chung cảnh ngộ, đoàn kết chặt chẽ với nhau, gần gũi với nhau hơn để phấn đấu vì mục tiêu
chung. Nhìn chung, ở đây Tố Hữu đã đặt mình trong môi trường sống rộng lớn của quần
chúng nhân dân lao khổ và tự ở đó ông tìm thấy niềm vui sức mạnh mới và ông nhận ra khi
có sự đoàn kết thì sức mạnh sẽ nhân lên gấp bội.
Ở khổ thơ này, với “từ buộc” nhà thơ còn muốn thể hiện mối liên hệ sâu sắc giữa
văn học với cuộc sống cách mạng. Văn học là tấm gương phản ánh đời sống và nghệ thuật
chân chính phải là cuộc đời và vì cuộc đời, cuộc đời là nơi xuất phát cũng là cái đích đi đến
của văn học nghệ thuật. Với lập trường của một nhà thơ-chiến sĩ, Tố Hữu khẳng định
người chiến sĩ cách mạng phải suốt đời chiến đấu vì hạnh phúc của nhân dân, và người
nghệ sĩ một khi đứng vào hàng ngũ của những người vô sản thì cũng phải chiến đấu vì
những người lao khổ. Có lẽ vì thế mà thơ Tố Hữu thường viết về những con người bất
hạnh trong xã hội, viết về quần chúng nhân dân về những bà Bủ, bà Bầm, về những em bé
liên lạc… và khổ thơ cuối ông cũng viết về những người lao khổ với tình cảm mến yêu,
chân thành đến thế.
4. Khổ thơ 3: Chuyển biến sâu sắc trong tình cảm
Tôi đã là con của vạn nhà
Là em của vạn kiếp phôi pha
Là anh của vạn đầu em nhỏ
Không áo cơm, cù bất cù bơ...
Nhận thức luôn song hành cùng với tình cảm, lý trí luôn song hành cùng tâm hồn.
Vậy nên nếu ở khổ thơ thứ hai nhà thơ đã nhận thấy sự chuyển biến trong nhận thức của
mình thì ở đây nhà thơ lại nhận thấy sự chuyển biến thật mạnh mẽ trong tình cảm. Khi đã
nhận thức được vai trò, sứ mệnh của người chiến sĩ cách mạng, tấm lòng của người chiến
sĩ trẻ muốn mang đến cho lớp người khổ đau được cơm no, áo ấm, có được sự bình an, ấm
áp, bớt đi được cực nhọc. Tố Hữu đã nhận thức được vị thế của mình, trách nhiệm cũng
như mong ước của mình là chở che, bao bọc, gắn bó với mọi người nên ông tự nhận mình
là con, là em, là anh của vạn nhà, vạn kiếp, vạn đầu em nhỏ. Ông coi những người ở tầng
lớp vô sản là ruột thịt của mình, đặt lên vai mình trách nhiệm nặng nề là gắn bó với họ,
cùng gánh vác, chia sẻ với họ chứ không phải trở thành một kẻ bề trên mà ban ơn cho họ.
Động từ “đã” cho thấy được tình cảm gắn bó sâu sắc của ông dành cho mọi người dường
như đã có từ rất lâu. Cách sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh như kiếp phôi pha, đầu em nhỏ,
không áo cơm cù bất cù bơ… thể hiện tình cảm xót thương, chân thành của nhà thơ với
những mảnh đời bất hạnh. Cũng vì xót thương, đồng cảm với con người lao khổ mà nhà
thơ căm ghét cuộc đời bất công, ngang trái, căm hận xã hội cũ. Chính vì lòng căm hận ấy,
vì lòng thương ấy mà người thanh niên Tố Hữu hăng say hoạt động cách mạng, sẵn sàng
chiến đấu hi sinh.
III. KẾT LUẬN
Với thể thơ thất ngôn, hình ảnh thơ tươi sáng, ngôn ngữ giàu nhạc điệu, giọng thơ
sảng khoái, nhịp thơ dồn dập, hăm hở, say sưa; bút pháp tự sự trữ tình, lời thơ giản dị cùng
với hình ảnh so sánh rất sinh động. Các biện pháp tu từ ẩn dụ, nhân hoá, ngoa dụ cách sử
4
dụng kết hợp các điệp từ, điệp ngữ đã tạo được một nhịp điệu vui tươi, luyến láy, giàu sức
biểu cảm… vừa có tác dụng tạo nên những hình ảnh thơ trong sáng, gần gũi, có sức mạnh
lôi cuốn sự chú ý của người đọc, người nghe lại vừa thể hiện được tâm tư, tình cảm của
nhân vật trữ tình đang say mê lí tưởng.
Bài thơ “Từ ấy” của Tố Hữu là tâm nguyện của một thanh niên yêu nước, được giác
ngộ và say mê lý tưởng cách mạng. Bài thơ không chỉ có ý nghĩa như một tuyên ngôn về lẽ
sống mà còn là một tuyên ngôn nghệ thuật cho tập thơ “Từ ấy” nói riêng và toàn bộ tác
phẩm của Tố Hữu nói chung. Tố Hữu khẳng định mối liên hệ sâu sắc giữa văn học với
cuộc sống, đặc biệt là vì quần chúng nhân dân, khẳng định lí tưởng cộng sản đem đến
nguồn cảm hứng dạt dào cho thi ca. Đương thời, Hồ Chí Minh đã nêu ra yêu cầu mỗi nghệ
sĩ phải là một người chiến sĩ trên mặt trận văn hóa tư tưởng và Tố Hữu ngay từ khi bước
vào mặt trận ấy đã giành được vị trí vững chắc, trở thành viên ngọc sáng trong nền văn học
cách mạng Việt Nam. Từ đầu đến cuối thơ ông gần như chỉ có một giọng đó là ngợi ca
cách mạng, là tiếng hát lạc quan yêu đời, say sưa với lý tưởng cộng sản của người cộng sản
luôn nguyện cống hiến hết mình cho sự nghiệp giải phóng dân tộc.