‫امارت اسالمی افغانستان‬

‫وزارت تحصیالت عالی‬

‫ریاست پوهنتون هرات‬

‫پوهنحی حقوق و علوم سیاسی‬

‫طرح پروپوزال منوگراف‬

‫نمبر ثبت‪:‬‬
‫تاریخ‬

‫‪ -1‬معلومات اساسی‬
‫بررسی آثار عقود تبرعی در فقه اسالمی و قانون مدنی افغانستان‬ ‫دری‬ ‫عنوان منوگراف‬
‫انگلیسی‬
‫عبداهلل برهانی‬ ‫پژوهشگر‬
‫بررسی و تبیین آثار عقود تبرعی در فقه اسالمی و قانون مدنی افغانستان‬ ‫هدف تحقیق‬

‫کتابخانهای و تحلیلی_ توصیفی‬ ‫نوع تحقیق‬

‫زمان شروع و ختم‬

‫امضا‬ ‫رتبه علمی‬ ‫نام و تخلص‬ ‫مشخصات استاد‬

‫نامزد پوهنیار‬ ‫ادریس پناه‬ ‫رهنما‬
‫مشخصات استاد‬
‫مشاور‬
‫امضاء آمر دیپارتمنت‬ ‫نمبر پروتکل‬ ‫نمبر ثبت‬ ‫تصویب دیپارتمنت‬

‫‪1‬‬
 ‫بیان مسئله‬ ‫‪-2‬‬
‫ما درکشوری زندگیمیکنیم که اکثریت نفوس آن مسلمان بوده و مصدر اساسی همه احکام و‬

‫قوانینآن دین مقدس اسالم میباشد از این رو هر فرد مسلمان باید اعمال رفتار و معامالت خویش را‬

‫مطابق مقررات دین مبین اسالم قرار دهد و در صورت بروز قضایای معامالت باید در ذیل احکام و قواعد‬

‫فقهی بحث و تحقیق شود و حکم آن استخراجگردد‪ .‬یکی از عقودکه در هر عصر و زمان اکثر مردم با آن‬

‫سر وکار دارند و میزان استفاده از آن برای پیش برد معامالت باال بوده عقود تبرعیاست و حتی گفته‬

‫میتوانیم یکی از ضروریات مبرم جامعه میباشد ولیآن چه قابل توجه میباشد این است که عقود باید بر‬

‫اساس قواعد اسالمی باشد‪.‬‬

‫در فقه اسالمی‪ ،‬عقود تبرعی به عقودی اشاره دارد که در آن فرد مالک از مال خود به طور رایگان و‬

‫به صورت ارادی به فرد دیگری واگذاری میکند‪ .‬این نوع عقود بر اساس اراده و رضایت طرفین برقرار میشود‬

‫و میتواند به منظور کمک به نیازمندان و موارد خیریه صورت گیرد‪ .‬در فقه اسالمی‪ ،‬عقود تبرعی به طور‬

‫کلی مجاز هستند‪ ،‬اما برخی شرایط و ضوابط برای آنها تعیین میشود‪.‬‬

‫در فقه اسالمی‪ ،‬عقود تبرعی به سه دسته تقسیم میشوند؛ که عبارت اند از‪ .1 :‬تبرع مباح‪ :‬این نوع‬

‫تبرع در فقه حنفی به طور کلی مجاز است و بدون نیاز به اجازه و رضایت شرعی اشخاص ثالث قابل انجام‬

‫است‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬اگر شخصی به صورت رایگان مالی را به فقیری بدهد‪ ،‬این عمل به عنوان تبرع مباح‬

‫شناخته میشود‪ .2 .‬تبرع مستحب‪ :‬این نوع تبرع در فقه حنفی به عنوان عملی مستحب و پیروانه انصحابیه‬

‫مورد توصیه قرار میگیرد‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬اگر شخصی به صورت رایگان مالی را به فقیری بدهد به منظور‬

‫رسیدن به خشنودی الهی‪ ،‬این عمل به عنوان تبرع مستحب شناخته میشود‪ .3 .‬تبرع مکروه‪ :‬این نوع تبرع‬

‫در فقه حنفی به عنوان عملی مکروه و غیرمستحب در نظر گرفته میشود‪ .‬در این نوع تبرع‪ ،‬عمل تبرع را‬

‫شرعاً ممنوع نمیدانند‪ ،‬اما توصیه نمیکنند و از انجام آن منع میکنند‪ .‬به عنوان مثال‪ ،‬اگر شخصی به‬

‫صورت رایگان مالی را به فردی بدهد به طوری که ممکن است منجر به ضرر و زیان شود‪ ،‬این عمل به‬

‫عنوان تبرع مکروه شناخته میشود‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫مهم است بدانید که این تقسیمبندی در فقه حنفی است و در سایر فقهها ممکن است تفاوتهایی‬

‫وجود داشته باشد‪ .‬همچنین‪ ،‬در موارد خاصی مانند تبرع به اقارب نیازمند یا تبرع به افرادی که وابستگی‬

‫حقوقی به متبرع دارند‪ ،‬قوانین و ضوابط دقیقتری در نظر گرفته میشود‪ .‬بنابراین‪ ،‬بهتر است در موارد‬

‫خاص‪ ،‬با متخصصان و علماء فقهی مشورت کنید تا راهنمایی دقیقتری در خصوص عقود تبرعی دریافت‬

‫کنید‪.‬‬

‫‪ -3‬سواالت تحقیق‬

‫سوال اصلی تحقیق‪:‬‬

‫‪ -‬عقود تبرعیاز نظر فقه اسالمی‪ ،‬و قوانین نافذه کشور چگونه است؟‬

‫سواالت فرعی تحقیق‪:‬‬

‫مفهوم عقود تبرعی از نظر فقه چیست؟‬ ‫‪-‬‬

‫‪ -‬انواع عقود تبرعی از نظر فقه و قانون چیمیباشد؟‬

‫‪ -‬آیا در فقه اسالمی محدودیتی برای مقدار مالی عقود تبرعی وجود دارد؟‬

‫‪ -4‬فرضیههای تحقیق‬

‫فرضیه اصلی‪:‬‬

‫‪ -‬به نظر میرسد که در فقه اسالمی‪ ،‬عقود تبرعی به عقودی اشاره دارد که در آن فرد مالک از مال‬

‫خود به طور رایگان و به صورت ارادی به فرد دیگری واگذاری میکند‪.‬‬

‫فرضیههای فرعی‪:‬‬

‫گمان میشود عقود تبرعی عقودی است که در آن الزام و تعهد یک جانبه است‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪3‬‬
 ‫‪ -‬به نظر میرسد که هبه‪ ،‬کفالت‪ ،‬ودیعت و عاریت از جمله عقود تبرعی باشد‪.‬‬

‫‪ -‬فرض میشود که در فقه اسالمی‪ ،‬عموماً محدودیتی برای مقدار مالی عقود تبرعی وجود ندارد‪ .‬به‬

‫عبارت دیگر‪ ،‬شخص میتواند هر مقدار مالی را به عنوان تبرع به فرد دیگری واگذار کند‪ ،‬بدون‬

‫اینکه نیاز به رعایت حداقل یا حداکثر مقداری داشته باشد‪.‬‬

‫‪ -5‬اهداف تحقیق‬

‫هدف اصلی تحقیق‪:‬‬

‫بررسی و تبیین عقود تبرعی از نظر فقه اسالمی‪ ،‬و قوانین نافذه کشور‪.‬‬

‫اهداف فرعی تحقیق‪:‬‬

‫بررسی و تبیین مفهوم عقود تبرعی از نظر فقه‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫‪ -‬بررسی و شناخت انواع عقود تبرعی از نظر فقه و قانون‪.‬‬

‫‪ -‬بررسی و تبیین محدودیت عقود تبرعی در فقه اسالمی‪.‬‬

‫‪ -6‬روش و نوع تحقیق‬

‫روش تحقیق کتابخانهای و نوع تحقیق توصیفی‪ -‬تحلیلی می باشد‪ .‬مطالعه کتابخانهای و یا استفاده‬

‫از منابع و مأخد شیوه دیگری در جمع آوری اطالعات و دانستنیهای مورد لزوم در زمینه یک پدیده یا‬

‫مسألهای خاص میباشد‪ .‬اصوالً هر طریقی که برای جمعآوری اطالعات(مکاتبه‪ ،‬مصاحبه‪ ،‬مشاهده‪ ،‬مباحثه)‬

‫استفاده شود‪ ،‬بهتر است از طریق مطالعه و استفاده از منابع و مأخد نیز جهت تکمیل دانستهها و جهت‬

‫کسب اطالع از نظرات و تحقیقات انجام شده و یا اطالعات و آمار درج و انتشار یافته در مورد پدیده خاص‬

‫و یا هدف مورد نظر استفاده گردد‪ ،‬چرا که در غیر این صورت ممکن است راهی را به عبث برویم و زمانی‬

‫و هزینهای را بیهوده تلف نماییم‪ .‬استفاده از منابع اطالعاتی تدوین شده و آماده یعنی اطالعات دست دوم‪،‬‬

‫یکی از روشهای مطالعه و تجسس و تألیف در خصوص یک پدیده میباشد‪ .‬شخص پژوهشگر باید جهت‬

‫‪4‬‬
‫تحقیق در مورد یک مسأله یا هدف‪ ،‬مطالعه سیستماتیک داشته و مطالب مورد لزوم را بر اساس یک طبقه‬

‫بندی خاص و اصولیطوری که بتوان در موقع لزوم در کوتاهترین مدت به آن مطلب مراجعه و از آن استفاده‬

‫کند انجام دهد‪ .‬لذا جهت طبقه بندی و ضبط و ثبت مطالب مورد مطالعه و یا مأخذ مورد استفاده و همچنین‬

‫موضوعات و عناوین مطالعه شده در رابطه با هدف تحقیق‪ ،‬باید فیش برداری کرد‪.‬‬

‫در استفاده از منابع و مآخد بهتر است شخص پژوهشگر قبل از هر چیز مطالبی را مطالعه نماید که‬

‫مستقیماً به مسأله خاص مورد بررسیاش بستگی دارد‪ .‬همچنین باید سعی شود که نارسایی های مشخص‬

‫محقق و یا مؤلفی که اثرش مورد استفاده قرار میگیرد در ماهیت اطالعات اکتسابی اثر سوئی پدید نیاورد‪.‬‬

‫لذا الزم است به زمان و مکان انجام مطالعه و هم چنین متدولوژی تحقیق تمام مطالعه و هم چنین متدولوژی‬

‫تحقیق شخص محقق توجه کرد و هر منبع را با دید کارشناسانه و انتقادی مورد ارزیابی و استفاده قرار داد‪.‬‬

‫با استفاده از مطالعه‪ ،‬پژوهشگر نسبت به آن چه که جستجو می کند آگاهی بیشتری مییابد و دید‬

‫وسیع تری نسبت به مساله مورد تحقیق به دست می آورد در استفاده از این روش فرد مطالعه کننده نباید‬

‫فردی شدیداً تأثیرپذیر در مورد آن چه که می خواند باشد‪ ،‬بلکه الزم است مطالب هر کتاب و یا پژوهشی‬

‫را با دیدی تحقیقاتی بخواند و حتی مطالب ضد و نقیض را در مورد مسأله خاصی که تحقیق می کند‪،‬‬

‫یادداشت کند و از میان آنها به کمک تحقیقاتی که از طریق دیگر انجام می دهد نتیجه گیری درست را‬

‫بنماید‪.‬‬

‫استفاده از مطالعه کتابخانهای موجب باال رفتن سطح آگاهی و ارتقاء بینش و نگرش شخص‬

‫پژوهشگر میشود که در مدت نه چندان زیاد و با حداقل هزینه می تواند به دست آورد‪ .‬هیچ روشی را در‬

‫تحقیق نمیتوان جامع و مانع انگاشت و هر روش اگرچه از امتیازاتی خاص برخوردار است‪ .‬محدودیتها و‬

‫نارساییهایی نیز دارد‪ .‬بنابراین برای به حداکثر رساندن امتیازات و به حداقل درآوردن محدودیتها‪ ،‬بهتر‬

‫است در تحقیق از چند روش‪ ،‬تلفیقاً استفاده نمود و به یک روش ساده اکتفا و بسنده نکرد‪ .‬مطالعه نظری‬

‫و کتابخانهای برای پژوهشگر ابتدا در تنظیم فرضیه های تحقیق و سرانجام در تبیین نهایی پدیدههای مورد‬

‫بررسی سودمند است‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫معرفی ابزار تحقیق‪ ،‬جامعه آماری‪ ،‬روش نمونه و اندازه گیری‬

‫تحقیق حاضر از نوع کتابخانهای یعنی تحلیلی و توصیفی می باشد و ابزار مورد این نوع تحقیقات کتابها و‬

‫مقاالت مرتبط با موضوع میباشد‪.‬‬

‫‪ -7‬پشینه تحقیق‬
‫اگر چه در این زمینه تحقیقات زیادی صورت گرفته است وکتابهای زیادی در این زمینه اشاره نموده‬

‫است‪ ،‬که اکثراً به صورت کلی و اجمالی میباشند مانندکه استفاده از آنها وقت گیر و مشکل ساز است که‬

‫تحقیق بنده تا حد توان تمام جزئیات و مسایل مربوطه را به صورت واضح احتواء مینماید امید وارم که‬

‫مشکالت را بر طرف نماید؛ از منایع که در این تحقیق استفاده شده است به طور نمونه میتوان از منابع‬

‫ذیل نام برد‪:‬‬

‫‪ -‬فقه االسالمی و ادلته؛ که توسط وهبه زحیلی تألیف شده است‪ ،‬وی در بخشی از این اثر به موضوع‬

‫عقود تبرعی پرداخته است و موضوعاتی چون؛ تعریف عقود تبرعی و معوض‪ ،‬عقودی که در ابتداء‬

‫تبرع و در انتهاء معوض است‪ ،‬تعریف هبه واقسام آن‪ ،‬تعریف کفالت‪ ،‬تعریف ودیعت‪ ،‬تعریف عاریت‪،‬‬

‫حقوق وتکالف موهوب له‪ ،‬موانع رجوع از هبه و آثار رجوع از هبه را بیان نموده است‪ .‬اما از آن جای‬

‫که این اثر موضوع مورد نظر را بطور مفصل بیان ننموده است و بطور خالصه به این وضوع پرداخته‪،‬‬

‫بنده خواستم که این موضوع را بطور وسیع تری انجام دهم که از این منبع میتوان در انجام این‬

‫تحقیق بهرمند گشت‪.‬‬

‫‪ -‬عقد کفالت؛ اثر محمد جعفر لنگرودی که در سال ‪ 1387‬تألیف نموده است‪ ،‬وی در این اثر عقد‬

‫کفالت را بررسی نموده و موضوعاتی چون؛ مفهوم عقد کفالت‪ ،‬شروعیت عقد کفالت‪ ،‬انواع عقد‬

‫کفالت که عبارت اند از کفالت نفس‪ ،‬جانی وتنی و کفالت مالی است‪ ،‬ارکان‪ ،‬شرایط و اوصاف عقد‬

‫کفالت‪ ،‬آثار عقد کفالت‪ ،‬آثار عقد کفالت نسبت به طرفین عقد و تفاوت عقد کفالت با ضمان و‬

‫حواله را مورد بررسی قرار داده است‪ ،‬اما از آن جا که این اثر تنها عقد کفالت را که یکی از جمله‬

‫‪6‬‬
‫عقود تبرعی میباشد مورد بررسی قرار داده است و موضوع ما وسیع تر میباشد نیاز است تا تحقیق‬

‫خویش را به شکل بهتر و وسیع تریی انجام دهیم‪.‬‬

‫‪ -‬عقود غیر معوض در فقه وحقوق؛ اثر سعید بیگدلی در اثر نویسنده به عقود غیر معوض که موضوع‬

‫بحث ما میباشد پرداخته است و موضوعاتی چون؛ مفهوم عقود تبرعی‪ ،‬مفهوم و ماهیت عقود‬

‫معوض و غیر معوض‪ ،‬تعریف و مفهوم هبه و اقسام آن‪ ،‬تعریف عقد قرض‪ ،‬تعریف کفالت‪ ،‬آثار هبه‬

‫و عقد قرض‪ ،‬آثار قرض نسبت به مقرض‪ ،‬آثار عقد قرض نسبت به مقترض‪ ،‬آثار عقد عاریت نسبت‬

‫به معیر و مستعیر و آثار و احکام ایداع را در فقه و قانون تبیین و بررسی نموده است‪ ،‬اما از آن‬

‫جای که این اثر بر اساس قانون مدنی و فقه اسالمی تدوین گردیده و تنها یک بخش اثر به موضوع‬

‫تحقیق ما ربط دارد بنده بر آن شدم که با استفاده از این اثر تحقیق خویش را به اتمام برسانم‬

‫بناءً بنده میواهم که تحقیق خویش را که تحت نام (بررسی آثار عقود تبرعی در فقه اسالمی و قانون‬

‫مدنی افغانستان) میباشد را اتمام برسان تا برای مخاطبین و مراجعین به این اثر آثار این نوع عقود به طور‬

‫گویا و آسان در دسترس باشد‪.‬‬

‫‪ -8‬اهمیت و ضرورت‬
‫نوشته هذا گامیاست در راستای تحقیق در موضوع عقود تبرعی در فقه اسالمی و قوانین نافذه‬

‫کشورکه به منظور توضیح بیشتر این موضوع نگاشته شده است‪ .‬این موضوع از این جهت که یکیاز موارد‬

‫مهم در فقه اسالمی و قوانین موضوعه مربوطه را تشکیل میدهد و همچنان سبب بروز بسیاری از منازعات‬

‫در جامعه میشود دارای اهمیت بسزای است‪ .‬زیرا تنها در روشنایی توضیح و تطبیق همین موارد است که‬

‫میتوانیم از بروز نا رضایتیها و منازعات میان انسان ها با یکدیگر‪ ،‬جلوگیری نموده و بدین ترتیب‪ ،‬سبب‬

‫تحقق عدالت در جامعه شویم؛‬

‫تحقیق و مطالعه در رابطه با عقود تبرعی در فقه اسالمی بسیار ضروری و مهم است‪ .‬این تحقیقات به‬

‫جوانب مختلف این عقود‪ ،‬شرایط و ضوابط آنها‪ ،‬حقوق و وظایف طرفین‪ ،‬مقدار مالی و موارد دیگر مرتبط‬

‫‪7‬‬
‫با تبرع پرداخته و به درک نحوه اجرای صحیح این عقود در قوانین اسالمی کمک میکند‪ .‬در زیر‪ ،‬تعدادی‬

‫از ضرورتها و اهمیتهای تحقیق در این حوزه آورده شده است‪:‬‬

‫‪ .1‬تفسیر و درک صحیح قوانین‪ :‬تحقیق در رابطه با عقود تبرعی در فقه اسالمی‪ ،‬به ما کمک میکند تا‬

‫قوانین و ضوابط مربوط به تبرع را درست تفسیر کنیم و صحیح درک کنیم‪ .‬این تحقیقات ما را قادر میسازند‬

‫تا بر اساس اصول و مبانی فقهی‪ ،‬عملکرد صحیح و مطابق با شرع را در این زمینه داشته باشیم‪.‬‬

‫‪ .2‬شناخت حقوق و وظایف‪ :‬تحقیق در مورد عقود تبرعی به ما کمک میکند تا حقوق و وظایف طرفین در‬

‫این نوع عقود را به طور دقیقتر درک کنیم‪ .‬این شناخت به ما کمک میکند تا به صورت مسئوالنهتری در‬

‫انجام این عقود عمل کنیم و حقوق طرفین را رعایت کنیم‪.‬‬

‫‪ .3‬مطابقت با اصول اخالقی و خیریه‪ :‬تحقیق در حوزه تبرع به ما کمک میکند تا بهتر بفهمیم که چگونه‬

‫میتوانیم با توجه به اصول اخالقی و ارزشهای اسالمی‪ ،‬در زمینه خیریه و کمک به نیازمندان عمل کنیم‪.‬‬

‫این تحقیقات ما را قادر میسازند تا در انتخاب و تعیین مقدار و موضوع تبرعها بهترین تصمیمگیری را‬

‫داشته باشیم‪.‬‬

‫‪ .4‬اطالع از تغییرات و ابتکارات‪ :‬تحقیق در مورد عقود تبرعی به ما کمک میکند تا با تغییرات و ابتکارات‬

‫جدید در این حوزه آشنا شویم‪ .‬این تحقیقات ما را با ایدهها و راهکارهای نوین در زمینه تبرع آشنا میکنند‬

‫و به ما کمک میکنند تا با توجه به شرایط و نیازهای جدید‪ ،‬بهترین شیوهها را در انجام این عقود انتخاب‬

‫کنیم‪.‬‬

‫به طور کلی‪ ،‬تحقیق در رابطه با عقود تبرعی در فقه اسالمی و قانون مدنی افغانستان اهمیت بزرگی‬

‫دارد و به ما کمک میکند تا قوانین و ضوابط مربوطه را درست درک کرده و عمل بهتری در این زمینه‬

‫داشته باشیم‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬تحقیقات در این حوزه ما را قادر میسازد تا با تغییرات و نیازهای جدید‪ ،‬به‬

‫روزرسانیهای الزم را در این عقود انجام دهیم و با ارزشهای اخالقی و خیریه اسالمی هماهنگ باشیم‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪ -9‬موانع و محدودیت های تحقیق‬
‫هیچ تحقیق خالی از مشقت و سختی نبوده و فرد محقق در پروسه تحقیق خود با چالش های روبرو‬

‫خواهد بود‪ ،‬اولین موانع کمبود منابع دسته اول و موثر در ارتباط به این موضوع یکی از موانع اصلی و دوما‬

‫نبود وقت کافی در تهیه این تحقیق بوده است‪ ،‬زیرا رسیدگی به تحقیق با وجود جریان دروس پوهنتون که‬

‫سمستر به صورت تشدیدی کمی مشکل است و همچنین برنامه های جانبی از قبیل کورس های آموزیشی‬

‫به دشواری آن می افزاید‪ .‬و اما مهمتر از همه‪ ،‬عدم آگاهی در خصوص شیوه نگارش‪ ،‬طریقه انجام تحقیق و‬

‫روش تحلیل داده ها است‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫‪ -10‬منابع و مآخذ‬

‫الف‪ :‬کتب‬

‫‪ .1‬قرآنکریم‬

‫‪ .2‬ابن رشد‪ ،‬محمد بن احمد‪( .‬بی تا)‪ .‬بدایة المجتهد‪ ،‬ناشر‪ :‬دارالحدیث‪-‬القاهرة‪.‬‬

‫‪ .3‬ابن عابدین‪ ،‬محمد أمین‪( .‬بی تا)‪ .‬ردالمحتار‪ ،‬ناشر‪ :‬دارالفکر‪-‬بیروت‬

‫‪ .4‬ابن غازی‪ ،‬بهرام بن عبداهلل‪( .‬بی تا)‪ .‬شرح الصغیر‪ ،‬چاپ اول‪ ،‬قطر‪ ،‬ناشر‪ :‬اوقاف قطر‪.‬‬

‫‪ .5‬ابن همام‪ ،‬کمال الدین محمد بن عبدالواحد‪(.‬بی تا)‪ .‬فتح القدیر‪ ،‬ناشر‪ :‬دارالفکر‪-‬بیروت‪.‬‬

‫‪ .6‬احمد زی‪ ،‬ذاکر اهلل اشنا‪ .)1397(.‬قانون مدنی افغانستان‪ .‬چاپ سوم‪ ،‬ناشر‪ :‬انتشارات‪ ،‬نوی مستقبل‪،‬‬

‫کابل‪ ،‬افغانستان‪.‬‬

‫‪ .7‬افتخاری‪ ،‬جواد‪ .‬حقوق مدنی (‪ )3‬چاپ اول‪ ،‬ناشر‪ :‬نشرمیزان‪7.‬‬

‫‪ .8‬انصاری‪،‬مسعود‪ .‬وطاهری‪ ،‬محمد علی‪ .‬دانشنامة حقوق خصوصی‪ ،‬چاپ اول‪ )1388(،‬انتشارات جنگل‪.‬‬

‫‪ .9‬بیگدلی‪ ،‬سعید‪( .‬بی تا)‪ .‬عقود غیر معوض در فقه وحقوق‪ ،‬ناشر‪ :‬انتشارات‪ ،‬میزان‪.‬‬

‫‪ .10‬بیهقی‪ ،‬احمد بن حسین بن علی‪( .‬بی تا)‪ .‬السنن الصغری للبیهقی‪( .‬بیچا)‪ .‬مصدرالکتاب‪ :‬ملفات ‪http:‬‬

‫‪ //www.ahlalhdeeth.c‬وورد من ملتقی أهل الحدیث‬

‫‪ .11‬جعفری لنگرودی‪ ،‬محمد جعفر‪ .)1400(.‬مبسوط در ترمینولوژی حقوق‪ .‬ناشر‪ :‬گنج دانش‪.‬‬

‫‪ .12‬حصکفی‪ ،‬محمد بن علی بن محمد بن عبدالرحمن‪ .)1423(.‬الدرالمختار شرح تنویر االبصار و جامع‬

‫البحار‪ .‬تحقیق‪ :‬عبدالمنعم خلیل ابراهیم‪ .‬ناشر‪ :‬دارالکتب العلمیة‪.‬‬

‫‪ .13‬زحیلی‪ ،‬وهبة‪( .‬بی تا)‪ .‬فقه االسالمی و ادلته‪ .‬نشر‪ :‬احسان‪ :‬تهران‪.‬‬

‫‪ .14‬سمنگانی‪ ،‬راجی‪ )1396( ،‬توضیح و تشریح قانون مدنی‪ ،‬کابل‪ :‬انتشارات سعید‪.‬‬

‫‪ .15‬سنهوری احمد‪ ،‬عبدالرزاق‪ .)1399(.‬الوسیط‪ .‬ترجمه‪ :‬محمد رضا شرافت پیما‪ ،‬انتشارات میزان‪ .‬شمس‬

‫االئمه السرخسی‪ ،‬محمد بن احمد بن ابی سهل‪ .)1414( .‬المبسوط‪ .‬ناشر‪ :‬دارالمعروفه‪ -‬بیروت‪.‬‬

‫‪ .16‬شمس الدین‪ ،‬محمد بن احمد الشربینی‪ .)2006( .‬المغنی المحتاج‪ .‬ناشر‪ :‬دارالمعروفة‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫‪ .17‬عبداهلل‪ ،‬نظام الدین‪ 1380( ،‬ه ش )‪ .‬شرح قانون مدنی‪ ،‬کابل‪ ،‬انتشارات سعیدی‪.‬‬

‫‪ .18‬عالء الدین الکاسانی‪ ،‬ابوبکر بن مسعود‪ .)1424( .‬بدائع الصنائع‪ .‬تحقیق‪ :‬علی محمد معوض عادل احمد‬

‫عبدالموجود‪ .‬ناشر‪ :‬دارالکتب العلمیة‪.‬‬

‫‪ .19‬علی حیدر‪( .‬بی تا)‪ .‬درر الحکام شرح مجلة االحکام عدلیه‪ .‬ناشر‪ :‬دارعالم الکتب‪ ،‬ریاض‪.‬‬

‫‪ .20‬کاتوزیان‪ ،‬ناصر‪ .)1401(.‬قواعد عمومی قرار دادها‪.‬چاپ هفتم‪ ،‬ناشر‪ :‬گنج دانش‪.‬‬

‫‪ .21‬کانوزیان‪ ،‬ناصر‪ 1389( ،‬ه ش)‪ .‬عقود معین‪ ،‬تهران‪ ،‬انتشارات گنج دانش‪ .‬چاپ نهم‪،‬ج‪.2‬‬

‫‪ .22‬لنگرودی‪ ،‬محمد جعفر‪ 1387( ،‬ه ش)‪ .‬عقد کفالت‪ ،‬تهران‪ ،‬انتشارات گنج دانش‪.‬چاپ پنجم‪.‬‬

‫‪ .23‬مرغینانی‪ ،‬ابو الحسن‪ ،‬علی بن ابوبکر‪( .‬بیتا)‪ .‬الهدایة‪ :‬شرح بدایة المبتدی ناشر‪ :‬کتاب خانه امیرحمزه‪،‬‬

‫کوئته‪.‬‬

‫ب‪ :‬قوانین‬

‫‪ .24‬قانون مدنی افغانستان‪ .)1355(،‬منتشره جریده رسمی شماره ‪ ،353‬کابل‪.‬‬

‫‪11‬‬