Professional Documents
Culture Documents
_______ ________ __ ____________ ________ - _______________
_______ ________ __ ____________ ________ - _______________
_______ ________ __ ____________ ________ - _______________
Jurnalisturi praqtika -
uflebebze dafuZnebuli midgoma
bavSvis
uflebebi
uflebebis
dacva
da Jurnalisturi
praqtika -
bavSvTa parlamentebi
uflebebze
dafuZnebuli ras unda moicavdes kodeqsi?
2011 weli
saswavlo kursi momzadda centraluri da aRmosavleT evropisa da damoukide-
bel saxelmwifoTa Tanamegobrobis gaeros bavSvTa fondis (iunisefi) regionu-
li ofisis dakveTiT dublinis teqnologiuri institutis media skolis mier.
danarTebi .................................................................................................................81
`bi-bi-si~-s saredaqcio principebi bavSvebis
gaSuqebasTan dakavSirebiT..................................................................................81
Jurnalistebis statusi da Jurnalisturi eTika: JurnalistTa
saerTaSoriso federaciis principebi ..............................................................84
JurnalistTa saerTaSoriso federaciis deklaracia
Jurnalisturi qcevis principebis Sesaxeb .......................................................88
saqarTvelos Jurnalisturi eTikis qartia ................................................... 89
modeli 2 – angariSvaldebuleba
mosalodnelia, rom am modelis dawyebisas monawileebs ukve hqondeT warmodgena
adamianis uflebebTan dakavSirebul sakiTxebze. isic mosalodnelia, rom isini
uSualod Tu arapirdapiri gziT monawileobdnen adamianis uflebebis dacvaSi.
es modeli yuradRebas amaxvilebs adamianis uflebebis dacvisa da lobirebis
unarebis ganviTarebasa da adamianis uflebaTa samarTlis ufro Rrmad gagebis
xelSewyobaze. angariSvaldebulebis modelis magaliTebia treningebi adamianis
uflebebis sferoSi moRvawe aqtivistebis an im adamianebisaTvis, visac evaleba
adamianis uflebaTa Selaxvis SemTxvevebis dokumenturi saxiT dafiqsireba.
modeli 3 – transformaciuli
es modeli miznad isaxavs, daexmaros adamianis uflebaTa darRvevis faqtebis
bavSvTa uflebebi da Jurnalistika - saxelmZRvanelo studentebisaTvis
7
modulis struqtura
modulSi Sedis ori ZiriTadi nawili:
nawili pirveli, `gaicaniT bavSvis uflebebi~, iZleva zogad informacias
imasTan dakavSirebiT, Tu ratomaa esoden mniSvnelovani uflebebis gageba da
gaTviTcnobiereba. garda amisa, am nawilSi ganxilulia saTanado praqtikis
magaliTebi da, agreTve, is problemebi da gamowvevebi, romlebic wamoiWreba
bavSvebTan dakavSirebuli axali ambebis gaSuqebisas.
1945 wels msofliom Zlivs daaRwia Tavi meore msoflio oms, romelic pirvels
30 wliTac ki ar gvaSorebda. am omis dros umciresobaTa jgufebisa da samxedro
tyveebis mimarT Cadenilma sazarelma sisastikeebma ubiZga msoflios qveynebis
liderebs, CamoeyalibebinaT gaerTianebuli erebis organizacia mSvidobis,
keTildReobisa da adamianis uflebebis dasacavad.
uflebebis dacva
Sefaseba
imsjeleT adamianis uflebaTa cnebaze SerCeuli, Tanamedroveobis amsaxveli
Temis konteqstSi.
damatebiTi literatura
adamianis uflebaTa resurs-centri:
http://www1.umn.edu/humanrts/edumat/background.shtm
adamianis uflebaTa erovnuli institutebis forumi: http://www.nhri.net/
`amnesti interneiSenal~: http://www.amnesty.org/
`amnesti interneiSenalis~ 2006 wlis qveynebis angariSi:
http://web.amnesty.org/report2006/index-eng
`hiuman raiTs uoC~: http://www.hrw.org/
adamianis uflebaTa umaRlesi komisris ofisi: http://www.ohchr.org
14
2. bavSvis uflebebi
bavSvis uflebaTa konvenciis Seqmna asaxavs zogad wess, rom, rac ufro
maRalia uflebebis gaTviTcnobierebis done, miT metia maTi garantirebis
SesaZlebloba. bavSvis uflebaTa konvenciis wyalobiT bavSvebis uflebebi
mkafiod, Tanmimdevrulad da yovlismomcveli saxiT aris Camoyalibebuli.
bavSvTa uflebebis am saxiT gansazRvra maTi pativiscemisa da Sesrulebis
winapirobaa.
Sefaseba
`oslos gamowveva~
ase rom, marTalia, media mniSvnelovan rols TamaSobs bavSvTa uflebebis Sesaxeb
sazogadoebis informirebulobis amaRlebaSi, magram, amave dros, is SeiZleba
saeWvo partnioric aRmoCndes.
mediaproeqtebis magaliTebi
warmatebuli mediaproeqtebisa da programebis magaliTebi bavSvebisa da
axalgazrdebisTvis da maTi monawileobiT:
SemTxveva 1
arasrulwlovanma k.g.-m, quCaSi urTierTSelaparakebis dros, civi iaraRiT
msubuqi Wriloba miayena moqalaqe r.d.-s. incidentis Semdeg is mSobelTan
bavSvTa uflebebi da Jurnalistika - saxelmZRvanelo studentebisaTvis
37
SemTxveva 2
arasrulwlovani gogona n.k. seqsualuri Zaladobis msxverpli gaxda. es
SemTxveva gaSuqda erT-erTi gazeTis furclebze, sadac moZaladis saxeli da
gvari anonimuri iyo, xolo gogonas Sesaxeb gazeTi srul informacias gvawvdida.
Sedegad momxdaris Sesaxeb gaiges mezoblebma, skolam da gogona Temis mxridan
zewolis msxverpli gaxda, masTan urTierToba Sewyvites megobrebma (ZiriTadad
mSoblebis moTxovniT), mezoblebma. gogonam jer uari Tqva skolaSi siarulze,
mere gareT gamosvla Sewyvita, Semdeg sakuTari oTaxidan ar gamodioda,
Camouyalibda depresiuli simptomatika, Zlieri braleulobis gancda, dabali
TviTSefaseba, uimedoba, uperspeqtivoba da a.S. aqve unda aRiniSnos, rom es
gogona erovnebiT rusi iyo da es faqtoric (Cvens sazogadoebaSi gavrcelebuli
stigma) mis winaaRmdeg gamoiyenes. gogonasTan fsiqologiuri muSaobis Semdeg
misi mdgomareoba gaumjobesda, Tumca ojaxma mainc miiRo gadawyvetileba
daetovebinaT saqarTvelo da sacxovreblad sxva qveyanaSi gadasuliyvnen, rasac
am incidentamde ar apirebdnen.
orive SemTxveva naTlad gviCvenebs, rom amgvar situaciaSi irRveva ara marto
mozardis uflebebi, aramed ziandeba misi fsiqikuri janmrTelobac, rom mediis
amgvarma muSaobam SeiZleba negatiuri gavlena moaxdinos bavSvisa Tu mozardis
cxovrebaze. mediis mier bavSvebsa da mozardebTan dakavSirebuli movlenebis
asaxva gansazRvravs sazogadoebis pozicias maT mimarT, damokidebulebasa
da qcevas, gavlenas axdens saxelmwifo instituciebis mxridan mozardebTan
dakavSirebiT miRebul gadawyvetilebebze.
38
Sefaseba
mediis es Zlieri pozicia imas niSnavs, rom mas sWirdeba Sida regulireba imis
uzrunvelsayofad, rom sworad warmoadgendes bavSvis uflebebs da pativs
scemdes maT.
bavSvTa uflebebi da Jurnalistika - saxelmZRvanelo studentebisaTvis
45
Sefaseba
http://www.unicef.org/magic/users/resources.html
http://www.unicef.org/georgia/rights_8343.html
46
stereotipebi mediaSi
bavSvTa dacva
miuxedavad imisa, rom cota vinme Tu moiZebneba, vinc damoukidebel mediaSi
saxelmwifos Carevas miesalmeba, bavSvTa uflebebma moiTxova garkveul
sferoebSi Careva. magaliTad, gaerTianebuli samefos kanonmdebloba krZalavs
sasamarTlo saqmeebSi CarTuli axalgazrdebis identificirebas bavSvebisa da
axalgazrdebis 1933 wlis aqtis 39-e TavSi. es kanoni aRiarebs, rom axalgazrda
samarTaldamrRvevi imsaxurebs, rom gamosworebis Sansi mieces mediis
50
profesiuli pasuxismgebloba
Sida regulireba
Jurnalistebi xels aweren qcevis kodeqss, romelic maTi profesiuli kavSiris,
profesiuli asociaciis an damqiraveblis mier aris gamocemuli. Tumca
praqtikulad Jurnalistebis umravlesobas bundovani warmodgena aqvs am
kodeqsis detalebze da eyrdnoba Jurnalistikis principebis zogad gagebas.
magram bavSvebs zusti protokolebi sWirdebaT, rodesac saqme maTi uflebebis
dacvas exeba.
saxelmZRvanelo JurnalistebisTvis
`media uaizma~ da `iunisefma~ gamosces saxelmZRvanelo JurnalistebisTvis,
saxelwodebiT `media da bavSvis uflebebi~, romlebic bavSvebs warmoadgenen
mediaSi, (2005). es saxelmZRvanelo mediis muSakebis da sxvebis dasaxmareblad
daiwera. igi miznad isaxavs, isini, vinc am sferoSi saqmianobs, daafiqros
imaze, Tu ra gavlenas moaxdens gaeros bavSvis uflebaTa konvencia
bavSvebis warmoCenaze mediaSi da mediis mier. moqmedi Jurnalistebis
praqtikul gamocdilebaze dayrdnobiT saxelmZRvanelo eswrafvis, biZgi
misces pasuxismgeblobis amaRlebas bavSvebis sakiTxebis, agreTve bavSvebis
cxovrebaze ufrosebis qcevisa da gadawyvetilebebis gavlenis gaSuqebisas. es
saxelmZRvanelo mouwodebs mediis muSakebs, saukeTeso gza moZebnon bavSvis
uflebaTa dasacavad da daexmaron maT masobriv mediaSi garkveuli rolis
SesrulebaSi.
saqme is aris, rom media ara mxolod samarTlianad, patiosnad da zustad unda
aSuqebdes bavSvobis problemebs, aramed adgils tovebdes Tavad bavSvebis
gansxvavebuli, kolorituli da SemoqmedebiTi azrebis gamosaxatavad. axali
ambebi iqneba es, mimdinare movlenebi Tu SemoqmedebiTi da saSemsruleblo
xelovnebis rTuli samyaro, mediis yvela muSaki da organizacia pasuxismgebelni
arian, cnon bavSvis uflebebi da asaxon isini TavianT SemoqmedebaSi.
imisaTvis, rom mediis muSakebi ufro aqtiurad Caeban bavSvis uflebaTa dacvaSi,
saWiroa SemuSavdes saxelmZRvanelo treningis, sainformacio masalebis da mediis
dargebs Soris saerTaSoriso TanamSromlobis Sesaxeb, raTa uzrunvelyofil
iqnes bavSvobasTan dakavSirebuli sakiTxebis gaSuqeba da bavSvis uflebebis
mimarT yuradReba da zrunva.
bavSvis problemebis da uflebebis ukeT gageba maT mier, vinc umaRles eSelonebSia,
iseve mniSvnelovania, rogorc imis uzrunvelyofa, rom Jurnalistebma da
programebis Semqmnelebma ndobaze dafuZnebuli urTierToba daamyaron sxva
profesionalebTan, romlebic bavSvebTan muSaoben (maswavleblebi, socialuri
muSakebi da sxv.).
2008 wels gaeros bavSvTa fondis egidiT Catarda kvleva saxelwodebiT `bavSvTa
sakiTxebis gaSuqeba da media eTika saqarTveloSi – situaciuri analizi~. es
kvleva mimoixilavs saqarTveloSi arsebuli media eTikis kodeqsebsa da mediis
TviT-regulirebis meqanizmebs bavSvTa uflebebis dacvis TvalsazrisiT
da asaxavs qarTuli mediis samTviani monitoringis Sedegebs imis Taobaze,
Tu ramdenad icavs media bavSvTa uflebebs bavSvTa sakiTxebis gaSuqebisas.
Sefaseba
bavSvis uflebaTa sainformacio qselis eTikuri saxelmZRvanelo principebis
ganxilva da ZiriTadi momentebis identificireba sakuTar praqtikaSi
gamoyenebisTvis. ra informacias awvdis saxelmZRvanelo dRevandel praqtikas?
`msoflio bavSvebisaTvis~
bavSvebis monawileoba
bavSvTa ombudsmeni
evropis mTelma rigma qveynebma SemoiRes bavSvTa ombudsmenis Tanamdeboba, maT
Soris avstriam, belgiam, xorvatiam, daniam, fineTma, islandiam, irlandiam,
norvegiam, SvedeTma da espaneTma.
bavSvTa parlamentebi
kidev karga xani gava, vidre bavSvebis mosmenis kultura maTTan dakavSirebuli
sakiTxebis da Sesabamisi gadawyvetilebebis miRebis nawili gaxdeba. imisaTvis,
rom daculi iyos bavSvebis ufleba, moisminon maTi azri, ufrosebma jerovani
yuradReba unda miaqcion da gaiTvaliswinon maTi Sexedulebebi.
Sefaseba
(New York Times)”, `uol strit jorneli~ (Wall Street Journal), axali ambebis sakabelo
arxi (CNN), erovnuli sazogadoebrivi radio (NPR) da saxelmwifo mauwyeblobis
samsaxuri (PBS). zemoT CamoTvlili organizaciebis umetesobas aqvs sakuTari
saredaqcio saxelmZRvanelo principebi.
presis Tavisufleba
kodeqsebi SemuSavebuli aqvT im qveynebis axali ambebis organizaciebs, sadac
presas miniWebuli aqvs Tavisufleba. zogierT qveyanaSi erTze meti kodeqsi
arsebobs. Cveulebriv, gazeTebsa da mauwyeblobebs gansxvavebuli kodeqsebi aqvT
da isini gansxvavebul iuridiul bazas asaxavs. mauwyeblobaTa Jurnalistebi
ufro regulirebul garemoSi muSaoben.
Jan klod bertrani (ix. qvemoT) gvirCevs, rom xarisxis kontroli SeiZleba
Caataros dainteresebul pirTa samma jgufma – mflobelebma, profesionalebma
da momxmareblebma – cal-calke an erTad sxvadasxva kombinaciaSi, da amisaTvis
gamoiyenon `mediis angariSvaldebulebis sistemebi“.
saerTaSoriso kodeqsebi
msoflios TiTqmis yvela qveynis mier bavSvis uflebaTa konvenciis ratificireba
miuTiTebs imaze, rom adamianis da bavSvis uflebebi sayovelTao da ganuyofel
bavSvTa uflebebi da Jurnalistika - saxelmZRvanelo studentebisaTvis
73
damatebiTi literatura
saqarTvelos kanoni `mauwyeblobis Sesaxeb~;
saqarTvelos komunikaciebis erovnuli komisiis 2009 wlis 12 martis dadgenilebiT
damtkicebuli `mauwyebelTa qcevis kodeqsi~.
saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos 2009 wlis 10 noembris
N 1/3/421,422 gadawyetileba saqmeze: `saqarTvelos moqalaqeebi – giorgi yifiani da
avTandil ungiaZe saqarTvelos parlamentis winaaRdeg~.
www.gpb.ge
www.mediasabcho.blogspot.com
www.gncc.ge
Sefaseba
7 saqme exeboda 2010 wlis 13 marts telekompania `imedis~ mier `modelirebuli qronikis~ eTerSi
gaSvebas, romelic warmoadgenda inscenirebas, Tumca kadrs ar axlda warwera inscenirebis Taobaze. am
gadawyvetilebis gacnoba SesaZlebelia qartiis blogze www.mediasabcho.blogspot.com
80
`qcevis kodeqsebi~, maik jemfsoni, “ze presuaiz trasti” (The PressWise Trust):
http://www.mediawise.org.uk/display_page.php?id=792
danarTebi
bavSvebi da Tanxmoba
bavSvebs xSirad uxariaT programebSi monawileoba. Tumca imis gamo, rom ara
aqvT sakmarisad ganviTarebuli gansjis unari, ver xvdebian, Tu ra gavlena
SeiZleba iqonios maT cxovrebaze maTi istoriis gamoqveynebam. bavSvebis
asocialuri qmedebebis gaSuqebisas, saukeTeso midgomis gamosaZebnad da
stresis minimumamde dasayvanad, unda gaviTvaliswinoT eqspertTa azri.
gansakuTrebiT iseTi qmedebebis gaSuqebisas, rogorebicaa narkotikuli
nivTierebebis moxmareba, Zaladoba, kvebasTan dakavSirebuli darRvevebi da
fizikuri Tu fsiqologiuri zewola.
anonimuroba
rTuli eTikuri sakiTxi wamoiWreba, rodesac unda gadavwyvitoT, asocialuri
an kriminaluri qcevis SemTxvevaSi ra aris bavSvis interesSi: misi vinaobis
gamJRavneba Tu anonimurobis dacva. rogorc wesi, aseTi qcevis asaxvisas ar
unda gavamJRavnoT bavSvis vinaoba movlenis ilustrirebis mizniT, garda im
SemTxvevebisa, roca bavSvis vinaobis gamJRavnebas safuZvlad udevs mkafio
saredaqcio dasabuTeba. aseT dros, Tu darwmunebuli ara xarT, rogor moiqceT,
yovelTvis mimarTeT redaqciis maRali Tanamdebobis pirs an, damoukidebel
telekompaniaSi, gamoSvebis redaqtors.
1. zogadi principebi
1.3 JurnalistTa saerTaSoriso federacias miaCnia, rom mediam pativi unda sces
presis Tavisuflebis profesiul, eTikur principebs, rasTanac pirdapir
kavSirSia azris gamoxatvis Tavisufleba.
2. profesiis miReba
3. sindisi
4. saredaqcio damoukidebloba
preambula
sityvisa da gamoxatvis Tavisufleba adamianis erT–erTi ZiriTadi uflebaa.
Jurnalistis nebismieri profesiuli ufleba-movaleoba gamomdinareobs
sazogadoebis uflebidan, iyos informirebuli movlenebisa da Tvalsazrisebis
Sesaxeb.
bavSvTa dacva
uflebebi kargad aris daculi, izrdeba imis Sansi, rom bavSvi fizikurad da
fsiqikurad janmrTel, Tavdajerebul da Rirseul pirovnebad Camoyalibdes
da naklebad savaraudoa, rom man sxvebis, maT Soris sakuTari Svilebis, mimarT
Caidinos Zaladoba an eqspluatacia gauwios vinmes.
bavSvis dacva msoflios yvela qveyanaSi aqtualuri sakiTxia:
30-ze met qveyanaSi 300 000-ze meti jariskaci bavSvi, zogierTi maTgani
8 wlis, ganicdis eqspluatacias SeiaraRebul konfliqtebSi. monacemebis
Tanaxmad, 1990 wlidan moyolebuli, uSualod SeiaraRebuli konfliqtebis
Sedegad or milionze meti bavSvi daiRupa (es sakiTxi ufro detalurad
Semdgom mecadineobazea warmodgenili);
erT milionze meti bavSvi msoflio masStabiT sapatimroebSia moTavsebuli
kanonTan konfliqtis gamo. marto centralur da aRmosavleT evropaSi
TiTqmis 1,5 milioni bavSvi imyofeba saxelmwifos mzrunvelobis qveS;
13 milionze meti bavSvi msoflio masStabiT daoblebulia aiv/Sids-is
Sedegad;
daaxloebiT 250 milioni bavSvia CarTuli bavSvTa SromaSi, xolo 180
milioni bavSvi saxifaTo situaciebSi an pirobebSi muSaobs;
yovelwliurad 1,2 milioni bavSvi xdeba trefikingis msxverpli;
1995 wlis monacemebiT yovelwliurad erTi milioni bavSvi emateba
komerciuli seqsis mravalmiliardian bizness (umetesad gogonebi, magram
bevri biWic). amJamad es cifri SeiZleba ufro maRali iyos;
15 welze umcrosi asakis 40 milioni bavSvi ganicdis Zaladobas da
ugulebelyofas. isini janmrTelobis dacvas da socialur dacvas
saWiroeben.
bavSvebze unda vrceldebodes adamianis yvela ufleba da, Sesabamisad, maT dacvas
unda axorcielebdes adamianis uflebaTa dacvis yvela meqanizmi saerTaSoriso
da regionul doneebze. es aseve exeba gaeros an adamianis uflebaTa regionul
organoebs (rogoricaa adamianis da xalxebis uflebaTa afrikis komisia) da
qveynebsac, sadac bavSvis ufleba dacvaze unda uzrunvelyon adamianis uflebaTa
dacvis iseTma meqanizmebma, rogoricaa konstituciuri sasamarTloebi.
bavSvis dacvis Zireuli mizania is, rom yvela im adamianma, romlis movaleobasac
bavSvebis dacva warmoadgens, aRiaros es movaleoba da SeZlos misi cxovrebaSi
gatareba. Jurnalistebma unda dasvan kiTxvebi im adamianebis Sesaxeb, romlebsac
davalebuli aqvT bavSvebis dacva. aqvT Tu ara maT saTanado momzadeba?
Semowmebulia, ramdenad sandoni arian?
`Tu Cveni saqmianobis procesSi gagviCndeba eWvi, rom bavSvs SeiZleba raime riski
daemuqros, an Tu axalgazrda gvafrTxilebs, rom yuradReba mivaqcioT bavSvis
keTildReobis sakiTxs (`bi-bi-sis~ TanamSromlebis winaaRmdeg braldebebis
96
Sefaseba
jgufis azriT, bevri bavSvi dakavebuli imis gamoa, rom isini marto arian:
`zogjer bavSvebi dakavebis adgilebSi imitom ki ara xvdebian, rom danaSauli
aqvT Cadenili, aramed imis gamo, rom ar hyavT ojaxi, romelic maTze izrunebda.
isini arian oblebi, romlebic moTavsebulni arian cixis magvar `dacul dakavebis
adgilebSi~.
norma xdeba bavSvebis dasja da ara reabilitacia. sul ufro xSirad usjian
arasrulwlovanebs uvado patimrobas da maTze arc pirobiT vadamde
ganTavisufleba vrceldeba.
`hiuman raiTz uoCi~ rekomendacias iZleva, rom yvela qveyanam miiRos, sul
mcire, Semdegi zomebi kanonTan konfliqtSi myof bavSvTa uflebebis dasacavad
(es rekomendaciebi saintereso sadiskusio Temebia):
kiTxvebi JurnalistebisaTvis
37-e muxlSi naTqvamia, rom arc erTi bavSvi ar unda iyos wamebis, sastiki,
araadamianuri Tu Rirsebis Semlaxveli mopyrobis an sasjelis msxverpli.
18 wlamde asakis pirTa mier Cadenil danaSaulebs ar SeiZleba Seefardos
arc sikvdiliT dasja, arc mudmivi patimroba, romelic ar iTvaliswinebs
ganTavisuflebis SesaZleblobas; yoveli TavisuflebaaRkveTili bavSvi unda
gancalkevdes ufrosebisagan, Tu ar miiCneva, rom bavSvis WeSmariti inter-
esebisaTvis amis gakeTeba ar aris saWiro; dakavebul bavSvs unda hqondes
bavSvTa uflebebi da Jurnalistika - saxelmZRvanelo studentebisaTvis
103
me-40 muxlSi naTqvamia, rom kanonTan konfliqtSi myof bavSvs iseTi mopyrobis
ufleba aqvs, romelic xels uwyobs misi Rirsebisa da sakuTari mniSvnelobis
grZnobis ganviTarebas, iTvaliswinebs bavSvis asaks da mis reintegracias
sazogadoebaSi. bavSvs aqvs ZiriTadi garantiebis miRebis ufleba, aseve ufleba,
dauyovnebliv miiRos samarTlebrivi da sxva Sesabamisi daxmareba. rodesac
SesaZlebelia, sasamarTlo procesi da dakaveba Tavidan unda iqnes acilebuli.
bavSvis uflebaTa komitetma Tavis mecxre sxdomaze, romelic 1995 wlis maisSi
gaimarTa, Caatara zogadi ganxilva arasrulwlovanTa saqmeebis administrirebis
Temaze. komitetis rekomendacia iyo, rom saxelmwifoebma daamkvidron `bavSvze
orientirebuli sistema, romelic bavSvs ZiriTadi uflebebisa da Tavisuflebebis
mqone adamianad aRiarebs, aseve aRiarebs imas, rom bavSvTan dakavSirebuli
yvela qmedeba, upirveles yovlisa, bavSvis WeSmariti interesebisaken unda iyos
mimarTuli.~
meri beli ori biWis - martin braunis (oTxi wlis) da braian houvis (sami wlis)
mkvlelobaSi damnaSaved 1968 wlis dekemberSi cnes. meri belma bavSvebi `mxolod
siamovnebis da mkvlelobiT gamowveuli aRgznebis gamo~ daaxrCo.
mkvlelobebis Cadenis dros beli 10 wlis iyo. damnaSaved cnobis Semdeg mas
did yuradRebas uTmobda britanuli presa da germanuli Jurnali `Sterni~.
misi deda mis ambebs presas mihyidda xolme da xSirad korespondentebs aZlevda
nawerebs, romlebic, misi TqmiT, meris ekuTvnoda. Tavad beli isev moxvda
gazeTebis pirvel gverdebze, roca 1979 wlis seqtemberSi gaiqca `mur kortis~
(Moor Court) Ria tipis cixidan.
106
jeims (`jemi~) balgeri iyo ori wlis bavSvi, romelic orma 10 wlis biWma moitaca
da mokla mersisaidSi, inglisSi. eseni iyvnen jon vineiblsi da robert Tompsoni.
ori bavSvis mier mcirewlovani bavSvis mkvlelobam sazogadoebaSi Soki, risxva
da mwuxareba gamoiwvia, gansakuTrebiT liverpulSi. mosamarTlem, romelsac
sasamarTlo procesi mihyavda, brZaneba gasca, rom es ori biWi `mravali, mravali
wliT~ moeTavsebinaT sapatimroSi.
gaeros bavSvis uflebebis komitetma 2007 wels SeimuSava zogadi komentari #10
marTlmsajulebis sistemaSi bavSvis uflebebis Sesaxeb, romelic detalurad
ganmartavs sistemis arss da masTan dakavSirebul sakiTxebs.
piradi cxovrebis dacvis moTxovnas Seicavs e.w. pekinuri wesebi, romlis me-8
wesis mixedviT:
8.1 yvela etapze daculi unda iqnes arasrulwlovanis ufleba pirad cxovrebaze
raTa Tavidan iqnes acilebuli arasaTanado sajaroobiT an reputaciis
SelaxviT gamowveuli ziani.
1. girao;
2. arasrulwlovani braldebulis meTvalyureobaSi gadacema;
3. piradi Tavdeboba;
4. SeTanxmeba gausvlelobisa da saTanado qcevis Sesaxeb;
5. patimroba;
girao – girao aris fuladi Tanxa an uZravi qoneba. fuladi Tanxa saqarTvelos
iusticiis saministros mmarTvelobis sferoSi Semavali sajaro samarTlis
iuridiuli piris – aRsrulebis erovnuli biuros sadepozito angariSze Seaqvs
braldebuls an misi saxeliT an mis sasargeblod sxva pirs sasamarTlosaTvis
bavSvTa uflebebi da Jurnalistika - saxelmZRvanelo studentebisaTvis
115
ganrideba da mediacia
sainteresoa ganridebisa da mediaciis instituti, romlTac xdeba
arasrulwlovnis marTlmsajulebis sistemisagan da formaluri
procedurebisagan ganrideba. kerZod, axali sisxlis samarTlis saproceso
kodeqsis mixedviT, Tu arsebobs dasabuTebuli varaudi, rom pirma Caidina
naklebad mZime an mZime danaSauli da danaSaulis Cadenis momentisaTvis mas ar
Sesrulebia 18 weli, prokurori uflebamosilia dasabuTebuli dadgenilebiT
miiRos gadawyvetileba sisxlissamarTlebrivi devnis ardawyebis an ukve
dawyebuli sisxlissamarTlebrivi devnis Sewyvetis Sesaxeb. am SemTxvevaSi
prokurori uflebamosilia arasrulwlovanTan gaaformos xelSekruleba
ganridebis an mediaciis Sesaxeb, romlis pirobebi ganisazRvreba saqarTvelos
iusticiis ministris brZanebiT. am xelSekrulebis moqmedebis maqsimaluri vadaa
1 weli. Tu arasrulwlovani arajerovnad asrulebs masTan gaformebuli
ganridebis an mediaciis Sesaxeb xelSekrulebiT dakisrebul valdebulebas,
prokurori uflebamosilia axali dadgenilebiT daiwyos an ganaaxlos sisxlis
samarTlebrivi devna (sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi muxli 105).
ganridebis sqemaSi moxvedril arasrulwlovanTan muSaobs sxvadasxva
profesionali (prokurori, socialuri muSaki, zog SemTxvevaSi mediatori),
rac xels uwyobs ganridebis miznebis miRwevas. SesaZloa, procesSi monawileoba
miiRos dazaralebulmac. arsebobs mTeli rigi sakiTxebisa, rac mxedvelobaSia
misaRebi ganridebis sqemis ganxorcielebisaTvis. uaxloes momavalSi dagegmilia
ganridebis sxva formebis danergvac.
`Save the Children UK~, `arasrulwlovanTa marTlmsajuleba: axali ideebi kanonTan konfliqtSi
myof bavSvebTan muSaobisTvis~:
http://www.crin.org/resources/infodetail.asp?id= 11042
bavSvis uflebaTa sainformacio qseli (CRIN) – Tema: kanonTan konfliqtSi myofi bavSvebi:
http://www.crin.org/themes/ViewTheme.asp?id = 16
Jurnalistis roli
ar aris aucilebeli, rom Jurnalisti gaeros bavSvis uflebaTa konvenciis
propagandisti iyos. Tu adamianebis umetesoba icavs bavSvebs da maTTvis
yovelive saukeTeso surT, JurnalistebisaTvis es sazogadoebriv interesebze
dafuZnebuli movaleobaa da bavSvebis dacviT isini sakuTari profesiuli
eTikis principebs asruleben. Jurnalisti itovebs uflebas, mimarTos kritikas,
rodesac es saWiroa da uzrunvelyofs imas, rom yvelas azri moisminos.
kiTxvebi JurnalistebisaTvis
pirveladi wyaroebi
kontaqtebi sasamarTloebi/tribunalebi
uStato TanamSromlebi adgilobrivi mTavroba
regularuli satelefono zarebi sazogadoebrivi saqmeebi
gavleniani jgufebi preskonferenciebi
meoradi wyaroebi
werilebi redaqtorTan presis saagentoebi
gancxadebebi axali ambebis organizaciebi (`roiteri~, ITN)
presrelizebi adgilobrivi xelisufleba
mediis sxva sainformacio
saSualebebi centraluri xelisufleba
saerTaSoriso organizaciebi
`iunisefi~: www.unicef.org
`iunisefis~ kvleviTi centri `inoCenti~ bavSvTa uflebebis Sesaxeb:
www.unicef-icdc.org
gaeros adamianis uflebaTa umaRlesi komisari: http://ohchr.org
bavSvis uflebaTa sainformacio qseli: www.crin.org
aliansi `gadavarCinoT bavSvebi~: http://savethechildren.net
`plen interneiSenal~: www.plan-international.org
`hiuman raiTs uoC~: http://www.hrw.org
`emnisti interneiSenal~: http://www.amnesty.org
`difens for Cildren interneiSenal~ (Defence for Children International):
http://childhouse.uio.no/childrens rights/dci what.html
128
dasviT kiTxvebi: ratom ixsneba axali skola? ratom ixureba Zveli skola?
gaTvaliswinebulia Tu ara axal ganaSenianebaSi Sesabamisi Senobebi bavSvebisaTvis,
rogoricaa dawesebuleba skolamdeli asakis bavSvebisaTvis, sportuli moednebi,
skolebi? rogori pirobebia bavSvebisaTvis adgilobriv saavadmyofoebSi?
adgilobriv policias gavlili aqvs Tu ara specialuri treningi axalgazrdebTan
urTierTobis sakiTxebSi? ra tipis treningi aqvs gavlili?
`media uaiz trast~ (Media Wise Trust) da `iunisefi~: `bavSvTa uflebebi da media~, 1999 http://www.
mediawise.org.uk/display page.php?id =125
moyvanili citatebi
es swored is aris, rac Jurnalistebis umetesobas unda da sWirdeba: zustad
moaxdinos imis citireba, Tu ra Tqva adamianma. es Jurnalistur masalas met
kompetenturobas da sarwmunoobas SesZens. idealur SemTxvevaSi dasaxelebuli
unda iyos citatis avtori.
konfidencialuri informacia
ar SeiZleba konfidencialurad gandobili informaciis citireba, is mxolod
damxmare informacias warmoadgens. metad mniSvnelovania, rom adamianma,
romelsac esaubrebiT, Tavidanve gaigos, rom konfidencialurobasTan
dakavSirebuli nebismieri SeTanxmeba daculi iqneba. Zalian xSirad nu
daTanxmdebiT konfidencialurobis dacvaze. Tqveni statia aradamajerebeli
iqneba da cinikosebs SeiZleba eWvi gauCndeT, rom nawili informaciisa SeTxzulia.
miwodebuli informacia unda tovebdes STabeWdilebas: `gasagebia, rom...~. zog
SemTxvevaSi konfidencialuri informaciiT SeiaraRebulma SeiZleba moaxerxoT
saTanado kiTxvebis dasma sxva adamianisTvis da oficialuri versia miiRoT.
bavSvTa uflebebi da Jurnalistika - saxelmZRvanelo studentebisaTvis
131
komentaris gareSe
bavSvebi iSviaTad xvdebian axali ambebis yuradRebis centrSi, vidre maT raime
mniSvnelovani an saSineli ambavi ar SeemTxvevaT. miCneulia, rom axali ambebi
pirvel rigSi ufrosebzea da ufrosebisaTvis aris gankuTvnili.
1. ziani ar miayenoT arc erT bavSvs. Tavi aarideT iseTi kiTxvebis dasmas, an
iseTi damokidebulebis an mosazrebebis gamoxatvas, romlebsac aqvT gansjis
xasiaTi, ar iTvaliswineben bavSvis kulturul faseulobebs da safrTxes
uqmnian an amcireben bavSvs, an romlebic iwveven travmis Sedegad gamowveuli
tkivilis da uaryofiTi emociis xelaxal gancdas.
intervius Semdeg...
momzadeba
interviu
mieciT bavSvs saSualeba, Tavad airCios saubris tempi da ise giamboT sakuTari
ambavi.
dausviT Ria kiTxvebi. erideT Zalian bevr daxurul kiTxvas, romelzec bavSvma
`diax~ an `ara~ unda gipasuxoT.
is bavSvebic ki, vinc sakuTar ojaxebSi, sakuTar saxlebSi rCeba, SeiZleba dadgnen
skolidan gaSvebis riskis winaSe, darCnen jandacvis momsaxurebisa da dacvis
gareSe fizikuri infrastruqturis ganadgurebis, jandacvisa da ganaTlebis
sistemebze zewolis, aseve mzardi piradi daucvelobis gamo, rac gamowveulia
konfliqtiT an misi narCenebiT – rogoricaa naRmebi da aufeTqebeli sabrZolo
masala.
msoflios 20-ze met qveyanaSi bavSvebi omis uSualo monawileebi arian. xSirad
saSineli Zaladobis msxverplni, 200 000-dan 300 000-mde bavSvi msaxurobs
jarSi rogorc ajanyebulTa rigebSi, ise samTavrobo ZalTa mxares mimdinare
SeiaraRebul konfliqtebSi. es axalgazrda mebrZolebi monawileoben
Tanamedrove saomari moqmedebebis yvela aspeqtSi. maT xelT upyriaT `AK-47~
da `M-16~, dganan frontis wina xazze, msaxuroben rogorc ganmnaRmvelebi,
monawileoben TviTmkvlelobis misiebSi, ezidebian maragebs da moqmedeben
rogorc jaSuSebi an mzveravebi.
10. mieciT bavSvs saSualeba, ufro meti ilaparakos, vidre imoqmedos. bavSvebi
yvelaze kargad `muSaoben~ TavianT TanatolebTan erTad, amitom maTTan
kavSiris damyarebis erT-erTi saukeTeso gzaa jgufuri muSaoba. hkiTxeT,
SegiZliaT Tu ara daeswroT an SeuerTdeT maT TamaSebs. mieciT saSualeba,
agixsnan TamaSis principi, xolo mas Semdeg, rac interess gamoiCenT, maT
SeiZleba xmaurianad moiTxovon erTmaneTis Sesaxeb moyola. Tu isini
miwaze sxedan, Tqvenc SeuerTdiT. Tu isini Tqveni Camweri mowyobilobebiT
dainteresdnen, mieciT ufleba, rom mosinjon – Seexon da gamoiyenon
kidevac. yvelaze mniSvnelovania, rom Tqven gekisrebaT pasuxismgebloba _
ar gamoiwvioT maTi xelaxali travmireba. rodesac isini mohyvebian Tavis
istoriebs, nu CaeZiebiT detalebs, Tu gamoxataven, rom es ar surT. rogorc
ar unda gWirdebodeT es angariSisTvis, mieciT Tavisufleba, nacvlad imisa,
rom emociuri damcireba gamoiwvioT. gaSordiT, rodesac dainaxavT, rom
bavSvi Caiketa, moiwyina an zedmetad aJitirebulia da darwmundiT, rom
pasuxismgebeli ufrosi saqmis kursSia momxdarTan dakavSirebiT.
146
`uorCaild~: www.warchild.org.uk
`uoClist~: http://www.watchlist.org/
koalicia jariskaci bavSvebis gamoyenebis sawinaaRmdegod: http://www.child-soldiers.org/
globaluri konteqsti
`me jer kidev mwams, rom, Tu Seni mizani msoflios Secvlaa, Jurnalistika
yvelaze pirdapiri da swrafi moqmedebis iaraRia~ – tom stopardi
gazeTebi
radio
proeqti `me bavSvi var, magram mec maqvs Cemi uflebebi!~ scildeba radiokampaniis
farglebs. Teatrisa da skolis RonisZiebebi proeqtis Semadgeneli nawilia.
saagitacio proeqti bevrad aWarbebs mis dagegmil uSualo amocanebs da
Tavdapirvel sazRvrebs. Sous Seqmnasa da mauwyeblobaSi CarTulia asobiT bavSvi,
bavSvTa uflebebi da Jurnalistika - saxelmZRvanelo studentebisaTvis
159
msoflio radioforumi
msoflio radioforumi eZRvneba maRali xarisxis mauwyeblobis xelSewyobas
bavSvebisaTvis da maT mier. 2001 wlis martSi saberZneTSi, salonikSi, gamarTul
mesame msoflio samitze `media bavSvebisaTvis~ daarsebuli forumis mizania,
radios meSveobiT daicvas bavSvTa uflebebi da maT sazogadoebaSi mcxovrebi
bavSvebisa da axalgazrdebis statusi. masSi Sedis proeqtebi da kerZo kompaniebi
yvela kontinentidan, gansakuTrebiT ki afrikidan.
televizia
TviTdajerebuloba da TviTSefaseba;
3. damatebiTi wonis miniWeba bavSvTa Sexedulebebisa da xmebisaTvis imis
damtkicebiT, rom maTac SeuZliaT ideebisa da gadawyvetilebebis SeTavazeba;
im tradiciuli warmodgenis Secvla, rom bavSvebma mxolod unda mousminon
da bevri ar ilaparakon;
4. am gadacemis safuZvelze mediaSi bavSvTa monawileobisaTvis Tanabari
SesaZleblobebis modelis damkvidreba.
programis msvlelobisas bevri ram xdeba mis auditoriaSi. iyo dro, rodesac
SeiniSneboda daZabuloba da uxerxuloba erTad momuSave sxvadasxva warmoSobis
bavSvebs Soris, magram maT daZlies es da SesaniSnavi saqmiani urTierTobebi
daamyares. programa zustad asaxavs bangladeSis sazogadoebas da, rogorc
aseTi, mimzidvelia mravalgvari auditoriisaTvis, riTac warmatebas aRwevs.
`andi~
2000 wlis martSi Seiqmna `andis qseli~, romelic dRes braziliis sxvadasxva
Statis eqvsi sakomunikacio saagentosgan Sedgeba.
`ANDI~: http://www.andi.org.br
`presgazet~: http://www.pressgazette.co.uk
`Prix Jeunesse International~: www.prixjeunesse.de
`bavSvebi da media – globaluri problema~, maik jemfsoni, “The PressWise Trust”.
Not for sale