Grusza

roślina, drzewo owocowe

Grusza (Pyrus L.) – rodzaj w większości niewielkich drzew z rodziny różowatych (Rosaceae).
Systematyka grusz jest bardzo zawiła. Gatunki łatwo się ze sobą krzyżują, tworząc liczne
podgatunki i formy przejściowe. Dlatego wśród systematyków brak zgody co do podziału grusz,
rozgraniczenia i liczby ich gatunków oraz odmian botanicznych. Obecnie szacuje się (w
zależności od autora), że rodzaj Pyrus zawiera do 72 gatunków[4]. Pierwotnie cały rodzaj
występował w strefie umiarkowanej Eurazji nie sięgając jednak tak daleko na północ jak jabłoń,
gdyż wymagania cieplne grusz są wyższe. W Polsce popularnie uprawiana i dziczejąca jest
grusza pospolita P. communis. Podawana jako dziko występująca jest także grusza polna Pyrus
pyraster[5], w innych ujęciach synonimizowana z gruszą pospolitą[4].
 Grusza

Morfologia gruszy pospolitej

Systematyka[1][2]

Domena eukarionty

Królestwo rośliny

Podkrólestwo rośliny zielone

Nadgromada rośliny telomowe

Gromada rośliny naczyniowe

Podgromada rośliny nasienne

Nadklasa okrytonasienne

Klasa Magnoliopsida

Nadrząd różopodobne

Rząd różowce

Rodzina różowate

Rodzaj grusza

Nazwa systematyczna

Pyrus L.
Sp.Pl. 479. 1753

Typ nomenklatoryczny

Pyrus communis L.[3]

Zobacz kolekcję cytatów o gruszy w Wikicytatach

 Kwiatostan gruszy pospolitej

Owoc jednej z odmian uprawnych

należący do grupy grusz europejskich

W ciągu liczącej co najmniej 30 wieków uprawy gruszy wyselekcjonowano kilka tysięcy odmian
uprawnych, które dzieli się na dwie grupy w zależności od dominującego udziału genów z
poszczególnych gatunków na grusze zachodnie (europejskie) i grusze wschodnie (azjatyckie).

Morfologia

Grusza wierzbolistna

Pokrój
Drzewa lub rzadziej krzewy o wysmukłym kształcie. U gatunków drzewiastych na ogół jest
dobrze wykształcony przewodnik. Grusze mają przeważnie palowy system korzeniowy. Pędy
 są zazwyczaj proste, sztywne, delikatnie zygzakowate lub łukowato wygięte i sporadycznie
pokryte cierniami (np. Pyrus paschia). Barwa pędów jest bardzo zmienna, mogą być zielone,
brązowe, żółtawe, ciemnoczerwone lub z odcieniem fioletowym.
Liście
Kształt liścia może być eliptyczny, jajowaty lub wydłużony, lancetowaty. Brzeg blaszki liściowej
może być nagi lub szczeciniasto zakończony, piłkowany, karbowany lub całobrzegi. Ze
względu na duże zróżnicowanie cech morfologicznych liście są podstawowym kryterium do
oznaczania gatunków a także podziału rodzaju na sekcje.
Kwiaty
Są 5-krotne, obupłciowe, zebrane w baldachogrona. Płatki grusz są prawie zawsze białe. Szyjki
słupków są wolne aż do dna kwiatowego. Pręciki grusz mają pylniki fioletowopurpurowe.
Kwiaty są raczej bez zapachu, owadopylne.
Owoce
Są często wydłużone, przy szypułce nieco stożkowate i rzadko przy niej zagłębione, przy
kielichu zagłębienie jest częstsze choć także nie jest regułą. W miąższu grusz jest zawsze
pewna liczba komórek kamiennych. Skórka jest gruba ziarnista, zielona, żółta lub brązowa,
często ordzawiona. Oś owocu, na długim odcinku jest zmięśniała, często pełna (w
przeciwieństwie do jabłoni), a komory nasienne zamknięte.

Ekologia

Rosną zarówno na stanowiskach zacienionych jak i słonecznych, pojedynczo lub w grupach. W

Kaukazie tworzą gęste zarośla i lasy. Zajmują bardzo różne siedliska, suche, świeże i wilgotne,
większość gatunków preferuje siedliska żyzne i ciepłe. Grusze są w wysokim stopniu odporne na
zapylenie i zawartość dwutlenku siarki w powietrzu.
Systematyka

Grusza migdałowata

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (2001...)

Rodzaj z plemienia Pyreae, podrodziny Spiraeoideae (dawniej Pomoideae) z rodziny różowatych

Rosaceae, rzędu różowców Rosales w obrębie kladu różowych obejmującego część roślin
okrytonasiennych[6].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U.

Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae
Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae
Juss.), podrodzina Pyroideae Burnett, plemię Pyreae Baill., podplemię Pyrinae Dumort., rodzaj
grusza (Pyrus L.)[7].

Wykaz gatunków[4]

Pyrus acutiserrata Gladkova

Pyrus armeniacifolia T.T.Yu

Pyrus asiae-mediae (Popov) Maleev

Pyrus austriaca A.Kern.

Pyrus × babadagensis Prodan

Pyrus × bardoensis Dostálek

Pyrus betulifolia Bunge – grusza brzozolistna

Pyrus boissieriana Buhse

Pyrus bourgaeana Decne.

Pyrus bretschneideri Rehder

Pyrus browiczii Mulk.

Pyrus cajon Zaprjagaeva

Pyrus calleryana Decne. – grusza drobnoowocowa

Pyrus castribonensis Raimondo, Schicchi & Mazzola

Pyrus chosrovica Gladkova

Pyrus ciancioi P.Marino, G.Castellano, Raimondo & Spadaro

Pyrus communis L. – grusza pospolita

Pyrus complexa Rubtzov

Pyrus cordata Desv.

Pyrus cordifolia Zamani & Attar

Pyrus costata Sumnev.

Pyrus daralagezi Mulk.

Pyrus demetrii Kuth.

Pyrus elaeagrifolia Pall. – grusza oliwnikowa

Pyrus elata Rubtzov

Pyrus eldarica Grossh.

Pyrus fedorovii Kuth.

Pyrus ferganensis Vassilcz.

Pyrus georgica Kuth.

Pyrus gergeriana Gladkova

Pyrus glabra Boiss.

Pyrus grossheimii Fed.

Pyrus hajastana Mulk.

Pyrus hakkiarica Browicz

Pyrus hopeiensis T.T.Yu

Pyrus hyrcana Fed.

Pyrus jacquemontiana Decne.

Pyrus × jordanovii Dostálek

Pyrus ketzkhovelii Kuth.

Pyrus korshinskyi Litv.

Pyrus mazanderanica Schönb.-Tem.

Pyrus medvedevii Rubtzov

Pyrus megrica Gladkova

Pyrus × michauxii Bosc ex Poir.

Pyrus neoserrulata I.M.Turner

Pyrus nivalis Jacq. – grusza śnieżna

Pyrus nutans Rubtzov

Pyrus oxyprion Woronow

Pyrus pashia Buch.-Ham. ex D.Don – grusza himalajska

Pyrus phaeocarpa Rehder

Pyrus pseudopashia T.T.Yu

Pyrus pyrifolia (Burm.f.) Nakai – grusza chińska

Pyrus raddeana Woronow

Pyrus regelii Rehder – grusza Regela

Pyrus sachokiana Kuth.

Pyrus salicifolia Pall. – grusza wierzbolistna

Pyrus sicanorum Raimondo, Schicchi & P.Marino

Pyrus × sinkiangensis T.T.Yu

Pyrus sogdiana Kudr.

Pyrus sosnovskyi Fed.

Pyrus spinosa Forssk. – grusza migdałowata

Pyrus syriaca Boiss. – grusza syryjska

Pyrus tadshikistanica Zaprjagaeva

Pyrus taiwanensis Iketani & H.Ohashi – grusza tajwańska

Pyrus takhtadzhianii Fed.

Pyrus tamamschiannae Fed.

 Pyrus terpoi Arrigoni

Pyrus theodorovii Mulk.

Pyrus trilocularis D.K.Zang & P.C.Huang

Pyrus turcomanica Maleev

Pyrus tuskaulensis Vassilcz.

Pyrus ussuriensis Maxim. – grusza ussuryjska

Pyrus vallis-demonis Raimondo & Schicchi

Pyrus × vavilovii Popov

Pyrus voronovii Rubtzov

Pyrus vsevolodovii T.S.Heideman

Pyrus xerophila T.T.Yu

Pyrus yaltirikii Browicz

Pyrus zangezura Maleev

Przypisy

1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr
e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248 (https://dx.doi.org/10.1371%2Fjournal.pone.0119248) ,
PMID: 25923521 (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25923521) , PMCID: PMC4418965 (http://www.ncbi.nl
m.nih.gov/pmc/articles/PMC4418965/) (ang.).

2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website (http://www.mobot.org/MOBOT/research/APweb/) , Missouri

Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-25] (ang.).

3. Index Nominum Genericorum (http://botany.si.edu/ing/) . [dostęp 2009-02-22].

4. Pyrus L. (https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:30000967-2) . [w:] Plants of the World

online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-20].

5. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany,
Polish Academy of Sciences, 2020, s. 144, ISBN 978-83-62975-45-7.

6. D. Potter i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43,
DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9 (https://dx.doi.org/10.1007%2Fs00606-007-0539-9) .

7. Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Pyrus (https://crescentbloom.com/plants/genus/p/y/pyrus.htm) . The

Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-22]. (ang.).
Bibliografia

Grzegorz Łysiak: Uprawa i odmiany gruszy. Warszawa: Hortpress, 2006, s. 156. ISBN 83-89211-
18-1.

Aleksander Rejman (red.): Pomologia odmianoznawstwo roślin sadowniczych. Warszawa: PWRiL,

1994, s. 679. ISBN 83-09-01612-3.

Bolesław Sękowski: Pomologia systematyczna. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993, s.

321. ISBN 83-01-10859-2.