AFETLERDEN

KORUNMA
YÖNTEMLERİ
NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Bu bölümde afetlerden korunmak
için yapılması gereken yöntem ve
uygulamaları öğreneceksiniz.

Kazanım: 10.4.4. Afetlerden korunma

yöntemlerini açıklar.
 AFET YÖNETİMİ

Risk Yönetimi Kriz Yönetimi

Afetlerden korunmak ve olası Afet anında ve sonrasında
kayıpları azaltmak için yapılması yapılması gereken çalışmalara
gereken çalışmaların kriz yönetimi adı verilir. Kriz
bütünüdür. yönetimi ikiye ayrılır:
Risk yönetimi ikiye ayrılır: • Müdahale
• Zarar azaltma • İyileştirme
• Hazırlık
 DEPREM
Depremden korunmanın en etkili
yollarından biri, öncelikle fay alanlarına
yerleşim birimi kurulmamasıdır.

Meskenlerin ana kaya üzerine yapılması, yapıların

depreme karşı dayanıklı olacak şekilde inşa
edilmesi depremden korunma yollarındandır.
Deprem Öncesinde
• Yaşadığınız yerdeki deprem
tehlikesi hakkındaki bilgileri
ilgililerden öğreniniz.
• Aile bireyleriyle deprem karşısında
nasıl davranılması gerektiğini
konuşunuz.
• Odalarda üzerinize bir şeylerin
düşmeyeceği güvenli yerler edininiz.
• Yere yatma, başınızı koruma ve
tutunma konusunda doğru pozisyonu
öğreniniz.
• Kitaplık, yüksek mobilya ve ağır
nesneleri duvara veya döşemeye
sıkıca bağlayınız. Tablo, gardırop gibi
eşyaları sabitleyiniz.
• Kırılabilecek eşyalarınızı
koyduğunuz mutfak dolabı, vitrin vb.
dolapları kilitleyin.
• Deprem çantasını kolayca
ulaşabileceğiniz bir yerde
bulundurunuz.
Deprem Esnasında
• Bina içindeyseniz deprem sırasında
sakin kalın, paniğe kapılmayın ve sağa
sola koşuşturmayın.
• Masa, sıra, mobilya veya kapının
altına girerek başınızı koruyunuz.
• Sabırlı olunuz. Pozisyonunuzu
deprem duruncaya kadar
değiştirmeyin.
• Deprem bitene kadar binada kalınız.
• Tiyatro, okul, sinema, büro gibi
kalabalık yerlerdeyseniz kesinlikle
merdiven ve asansörlere koşmayınız.
• Bina dışındaysanız binalardan
düşebilecek beton parçalarıyla
camlardan ve elektrik tellerinden uzak
durarak güvenli bir yerde bekleyiniz.
• Araç kullanıyorsanız bulunduğunuz
yerin güvenli olması durumunda
aracınızı durdurup bekleyiniz.
• Trafikten, köprü, üst geçit ve
tünellerden uzak durunuz.
Deprem Sonrasında
• Büyük bir depremden sonra artçı
depremler mutlaka devam edecektir.
Bu depremlere karşı hazırlıklı olunuz.
• Bazı artçı sarsıntılar, zayıflamış
yapılarda yeni hasar oluşturacak kadar
büyük olabilir. Bu nedenle özellikle ilk
üç gün içerisinde yetkililer izin
vermedikçe sağlam dahi olsa
evlerinize girmeyiniz. Aile bireylerinizi
bir arada tutunuz ve açık bir yerde
bekleyiniz.
• Yakınınızda yaralılar varsa gerekli ilk
yardımda bulununuz.
• Evinizi veya binanızı terk ederken
kıymetli eşyalarınızı, kalın giyecek,
battaniye gibi eşyaları yanınıza alınız.
Kalın ayakkabılarınızı giyiniz, biraz
yiyecek ve içme suyu temin etmeyi de
unutmayınız.
• Enkaz ve yıkıntılar arasında, cadde
ve sokaklarda gelişigüzel dolaşmayınız.
Deprem Sırasında Yapılması Gerekenler
Sıklıkla depremlerin yaşandığı ülkelerden biri olan Japonya’da depreme
karşı çeşitli önlemler alınmaktadır. Bu önlemlerden biri, yapıların deprem
sırasında sallanacak şekilde yapılmasıdır. Böylece deprem dalgasına
uyumlu bir şekilde sallanan binalar, yıkılmadan kalabilmektedir.
Sismik İzolatör Video
 VOLKANİZMA
Volkanik olaylardan korunmanın en etkili yolu
faaliyete geçme olasılığı olan yerlere yerleşim
birimi kurulmamasıdır. Volkanik dağlardan çıkan
lavların hızla çevreye yayılmasını geciktirmek ve
zaman kazanmak için bu tür yerlerin çevresine
setlerin yapılması gerekir. Bu tür alanlarda erken
uyarı sistemlerinin kurulması, faaliyet
gerçekleşince yerleşim birimlerinin hızla tahliye
edilmesi gerekir. İnsanlar, bölgeden mümkünse
hava yoluyla hızla uzaklaştırılmalıdır.
Volkanik patlamadan önce yüzlerce küçük deprem meydana gelmektedir. Bu
depremler incelenerek volkanik faaliyetin yaklaştığı anlaşılabilmektedir.
Ayrıca volkanik yörenin sıcaklığı yükselmekte ve termal görüntüleme
yöntemleriyle bu durum tespit edilebilmektedir. Volkanik patlamadan önce
çevreye yayılan gazların miktarı artmakta ve bu durum tespit
edilebilmektedir. Bu çalışmalar sonucu volkanik faaliyetin yaklaştığı
anlaşılmakta ve yerleşim alanları tahliye edilebilmektedir.
TSUNAMİ
 Tsunamilerden korunmak için erken
uyarı sistemi kurulmalıdır.
 Tsunami tehlikesi olan kıyılarda
binalar yükseklere yapılmalıdır.
 Su baskınlarını önlemek ve
geciktirmek için kıyı setleri yapılmalıdır.
 Depremler ve volkanik patlamalardan
sonra yükseklere çıkılmalıdır.
 Kıyıda su çekilmesi durumunda hemen
bölge terk edilmelidir.
 Gemide bulunanlar, kıyıdan açıklara
doğru uzaklaşmalıdır.
 Tsunami Erken Uyarı Sistemi Video
Tsunamiye karşı en etkili çalışmaları yapan
ülkelerden biri Japonya’dır. Erken uyarı sistemleri
sayesinde bölgenin boşaltılması için planlar
yapılması ve bu konuda halkın eğitilmesi
Japonya’nın önem verdiği önlemlerdendir.

Bazı kıyılarında koruma duvarları bulunan

Japonya’da tehlike anında bölgenin tahliye
edilmesi için belirli aralıklarla tatbikatlar
yapılmaktadır.
 HEYELAN
 Heyelandan tehlikesi olan alanlarda
yerleşim birimi kurulmamalıdır.
 Yollar heyelan tehlikesi olan yerlerden
geçirilmemelidir.
 Dik yamaçların eteklerinde desteği
kaldıran kazılar yapılmamalıdır.
 Yamaçlarda yol yapımı denetim altında
ve önlemler alınarak yapılmalıdır.
 Bu tür yerlerde drenaj sistemleri
kurulmalı ve yamaçlar ana kayaya
dayandırılan duvarlarla korunmalıdır.
Heyelan riski olan alanlarda
istinat duvarı yapılması
heyelandan korunma
yollarından biridir.
 SU BASKINLARI
 Su baskınlarından korunmak için öncelikle su
baskını tehlikesi olan alanlara yerleşilmemelidir.
 Yamaçlar ağaçlandırılmalı ve bitki örtüsü
korunmalıdır.
 Barajların yapılması, akarsu yatağındaki taşkınları
engeller ve su baskınlarını önler.
 Akarsu kenarlarına setler yapılması, akarsu
yataklarının genişletilip temizlenmesi taşkınlara
karşı alınacak önlemlerin başlıcalarıdır.
 Aşırı yağış dönemlerinde fazla suların birikmesi
için kanallarla birbirine bağlı çanakların yapılması
da su baskınlarına karşı alınan önlemlerdendir.
Dere kenarlarına yapılan duvarlar ve bariyerler, taşkınları önleyebilmektedir.
 ÇIĞ
Yamaçların ağaçlandırılması çığdan
korunmanın en etkili yoludur.

Yamaçlarda kar perdeleri ve yollarda çığ tünellerinin

yapılması çığdan korunmanın yollarındandır. Bu tür
olaylardan korunmanın diğer bir yolu ise çığın
kontrollü gerçekleştirilmesidir.
Çığı önlemek için ABD ve Kanada’da
eğimli yamaçlar ağaçlandırılmaktadır.
Japonya’da ise çığı önlemek amacıyla
yamaçlarda bariyerler yapılmaktadır.
 KURAKLIK
Kuraklığa karşı alınacak önlemlerin başında
suyun tasarruflu kullanılması gelmektedir.

İnsanlar kuraklıkla ilgili bilinçlendirilmeli ve

kurak aylar için su depolanmalıdır.

Barajların ve göletlerin yapılması kuraklığa

karşı alınacak önlemlerin başlıcalarıdır.
Tarım alanlarının sulanmasında
damla sulama kullanılmalıdır.

Kuraklığın etkisinden korunmak

için barajlar yapılmaktadır.
ORMAN YANGINLARI
Mercek görevi gören cam parçaları atılmamalıdır.

Mangal ateşi söndürülmeden bırakılmamalıdır.

Orman alanlarına sigara izmariti atılmamalıdır.

İtfaiye araçları ile iş makinelerinin hareket edebileceği orman içi
yolların ve gözetleme kulelerinin yapılması, yangına müdahale
edecek ekiplerin ve erken uyarı sistemlerinin kurulması orman
yangınlarına karşı alınacak önlemlerdendir. Orman
yangınlarında özellikle hava destekli söndürme araç gereçlerinin
hazır bulundurulması büyük bir önem taşımaktadır.
Video
 KASIRGA
Kasırgalardan korunmak için erken uyarı sistemleri
geliştirilmelidir. Evlerin çatısı sağlam yapılmalı ve
sığınak hazırlanmalıdır. Sığınmak için su
baskınlarına karşı mümkünse çatı katı ve üst katlar
seçilmelidir. Yapılar kasırgalara karşı dayanıklı
olarak tasarlanmalı ve inşa edilmelidir. İhtiyaç
çantası hazırlanmalı ve temiz su depolanmalıdır.
 EROZYON
Erozyonu önlemek için öncelikle mevcut
olan bitki örtüsünün korunması gerekir.

 Yamaçların ağaçlandırılmalıdır.
 Yamaçlarda teraslar yapılmadır.
 Tarlalar eğime dik yönde sürülmelidir.
 Nadas uygulaması yerine nöbetleşe ekim yapılmalıdır.
 Meralarda aşırı otlatma yapılmamalı ve meralar ıslah edilmelidir.
Yamaçlarda teraslar yapılması erozyondan korunma yöntemlerinden biridir.
 Afet Öncesi, Afet Anında ve Afet Sonrasında Sel ve Kütle Orman
Deprem
Yapılması Gerekenler Taşkın Hareketleri Yangını

Akarsu yataklarına bina yapılmasını önlenmek


Risk bölgelerini belirlemek
   
Risk bölgesinde çok katlı yapılaşmadan kaçınmak

Eğimli yamaçlarda ağaçlandırma yapmak
 
Sağlam bir eşyanın altına girerek veya yanında
çökerek beklemek 
Suyla sürüklenen enkazın yönünü kum torbalarıyla
değiştirmek 
Risk bölgesindeki yerleşim birimlerini güvenli
alanlara taşımak    
 Afet Öncesi, Afet Anında ve Afet Sonrasında Sel ve Kütle Orman
Deprem
Yapılması Gerekenler Taşkın Hareketleri Yangını

Evden çıktıktan sonra binalardan uzak boş bir alanda

beklemek 
Yakınında bulunan elektrik, gaz ve su kaynaklarını
hemen kapatmak   
Gözetleme noktaları, gezici gözeticiler ve hava
araçları ile sürekli olarak gözetleme yapmak 
Pencerelerden, dışarıya bakan duvar ve kapılardan,
avize gibi düşebilecek eşyalardan uzak durmak 
Su yataklarını ve çukur bölgeleri hemen terk etmek

Soğukkanlı davranıp ilk yardım çalışmalarına yardım
etmek 
Deniz kıyısından hemen uzaklaşmak
 
 2023 - TYT
Erozyon; özellikle toprağın üst kısmının su, rüzgâr ve insanların çeşitli
faaliyetleri sonucunda aşınarak taşınması olayıdır. Bu şekilde verimli
katman olan A horizonunun taşınması ile toprak, verimliliğini
kaybeder ve tarımsal amaç için kullanılamaz hâle gelir.
Buna göre;
I. çayır ve meralarda aşırı otlatmanın azaltılması,
II. tarım alanlarında nöbetleşe ekim yapılması,
III. tarlaların eğime paralel olarak sürülmesi
uygulamalarından hangileri bu afete karşı alınacak önlemlerdendir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
 BOŞLUK DOLDURMA
Afetlerden korunmak ve olası kayıpları azaltmak için yapılması gereken
risk yönetimi adı verilmektedir.
çalışmaların bütününe ……………………………
Depremden
……………………….… korunmanın en etkili yollarından biri, öncelikle fay alanlarına
yerleşim birimi kurulmamasıdır.
tsunami
Depremler ve volkanik patlamalardan sonra ……………………………. tehlikesinden
dolayı yükseklere çıkılmalıdır.

heyelandan
İstinat duvarı yapılması ………………………….… korunma yollarından biridir.

Kuraklığa
…………………………….... karşı alınacak önlemlerin başında suyun tasarruflu
kullanılması gelmektedir.
 DOĞRU-YANLIŞ
Erozyonu önlemek için öncelikle mevcut olan bitki örtüsünün
korunması gerekir.
Afet anında ve sonrasında yapılması gereken çalışmalara kriz yönetimi
adı verilir.
Sel ve taşkın anında sağlam bir eşyanın yanına çömelerek veya uzanarak
hayat üçgeni oluşturulmalıdır.

Erken uyarı sistemi sayesinde depremler önceden tahmin edilmektedir.

Yamaçlarda kar perdeleri ve yollarda çığ tünellerinin yapılması çığdan

korunmanın yollarındandır.
I. Yamaçlar ağaçlandırılmalıdır.
II. Meralar ıslah edilmelidir.
III. Nöbetleşe ekim yapılmalıdır.
1) Yukarıdakilerden hangileri hem erozyondan hem de
çığdan korunmak için alınabilecek önlemlerdendir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) Yalnız III
D) I ve II
E) I, II ve III
Bir sınıfta ders esnasında orta büyüklükte bir deprem meydana gelmiştir.
Sınıfta bulunan öğrencilerden birçoğu farklı tepkiler göstermiştir.
2) Aşağıda verilen öğrenci davranışlarından hangisinin uygun olduğu
söylenebilir?
A) Ayşe, duvardan bağımsız hâlde duran büyük kitaplığın yanına
saklanmıştır.
B) Paniğe kapılan Ali, koşarak aşağı inmek için merdivenlere yönelmiştir.
C) Gamze, ne olduğunu anlamak için camdan dışarı bakmaktadır.
D) Senem, dışarı daha hızlı çıkabilmek için asansöre binmeye
çalışmaktadır.
E) Mustafa, sakin davranışlarla öğretmen masasının yanında hayat
üçgeni oluşturmuştur.
Fay hatlarının geçtiği bazı yerlerde alüvyal tabanlı ovalar
görülmektedir. Bu ovalarda tarım, sanayi ve yerleşme gibi
faaliyetler yapılmaktadır. Ancak fay hatlarının geçtiği
yerlerin yerleşme amaçlı kullanılması tehlike arz etmektedir.
3) Bu parçada hangi doğal afetin sebep olacağı riskten
bahsedilmektedir?
A) Heyelan
B) Kasırga
C) Erozyon
D) Hortum
E) Deprem
4) Aşağıdakilerden hangisi erozyonu önlemek amacıyla alınacak
tedbirler arasında yer almaz?
A) Çıplak alanlar ağaçlandırılmalıdır.
B) Anız yakma işlemi yapılmamalıdır.
C) Orman arazileri tarıma açılmalıdır.
D) Eğimli tarım arazileri eğime dik sürülmelidir.
E) Kıl keçileri ormanlık alanlarda otlatılmamalıdır.
Türkiye’de doğal afetler nedeniyle can ve mal kayıpları yaşanmaktadır.
5) Aşağıdakilerden hangisi bu kayıpları azaltmak için afet öncesinde
alınabilecek önlemlerden biri olamaz?
A) Doğal afet konusunda gerekli eğitimlerin verilmesi
B) Doğal afet konusunda riskli bölgelerin tespit edilmesi
C) Afetten etkilenenler için güvenli bir yeni yaşam alanı oluşturulması
D) Uzaktan algılama ve CBS ile yeni oluşabilecek risk alanlarının tahmini
E) Olabilecek afet tehdidine karşı erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi
 KAYNAKLAR
MEB Coğrafya 10 YILDIRIM Yayınları
Ders Kitabı, 2023 Coğrafya 10, 2023
Yazarlar
Alper SOYATLAR Yazar
Bülent AKÇA Hüseyin Samet
İsmail SOLAK ARABACI