Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι

Διάλεξη 08

Α. Δροσόπουλος

06-12-2021

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 1 / 43

Outline

1 Συντονισμός

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 2 / 43

Topic

1 Συντονισμός

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 3 / 43

Συντονισμός - Βασική ιδέα

Ο βασικός στόχος που κατασκευάζουμε κυκλώματα είναι να πάρουμε

ενέργεια από κάποια πηγή(ές), να την διαμορφώσουμε κατάλληλα και
να οδηγήσουμε το αποτέλεσμα σε κάποια έξοδο, συνήθως κάποιο
φορτίο. Οι όποιες αντιστάσεις, ανάλογα με τη συχνότητα, έχουν τελική
συμπεριφορά χωρητική (υπερισχύουν οι πυκνωτές) ή επαγωγική
(υπερισχύουν τα πηνία).

Σε κάποια συχνότητα, η χωρητική και επαγωγική συμπεριφορά

εξουδετερώνει η μια την άλλη και έχουμε μέγιστη μεταφορά ενέργειας
και ισχύος.

Έχουμε τότε κατάσταση συντονισμού.

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 4 / 43

Συντονισμός σειράς

+ −
̇
𝑉𝑅
+

+
𝑉̇ 𝐼̇ ̇
𝑉𝐿 𝐿
−

̇
𝑉𝐶 −

− +

Σχήμα: Κύκλωμα RLC σειράς

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 5 / 43

ΣΣ (2)

Σε RLC κύκλωμα σειράς η ολική αντίσταση που βλέπει η πηγή

1 1
𝑍(𝜔) = 𝑅 + 𝑗𝜔𝐿 + = 𝑅 + 𝑗 (𝜔𝐿 − )
𝑗𝜔𝐶 𝜔𝐶

είναι συνάρτηση συχνότητας και το φανταστικό μέρος μηδενίζεται για

συχνότητα
1 1
𝜔0 = √ ή 𝑓0 = √
𝐿𝐶 2𝜋 𝐿𝐶
τη συχνότητα συντονισμού. Το μέτρο της ολικής αντίστασης γίνεται τότε
ελάχιστο και το ρεύμα που διαρρέει το κύκλωμα μέγιστο. Στο
συντονισμό σειράς έχουμε μέγιστο ρεύμα στη συχνότητα συντονισμού
και γιαυτό τον ονομάζουμε και συντονισμό έντασης.

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 6 / 43

ΣΣ (3)
Αν στο προηγούμενο κύκλωμα δώσουμε τιμές στοιχείων 𝑉 ̇ = 1 V, 𝑅 = 15 Ω,
𝐿 = 80 mH και 𝐶 = 40 nF η συχνότητα συντονισμού είναι 𝑓0 = 2813.5 Hz και
μπορούμε να σχεδιάσουμε τα μέτρα της ολικής αντίστασης που βλέπει η πηγή καθώς
και του ρεύματος βρόχου.

V=1; R=15; L=80e-3; C=40e-9; w0 = 1/sqrt(L*C);

f0 = w0/(2*pi)
f = 1e3:100:6e3; w = 2*pi*f;
Z = R + j*L.*w - j./(w.*C);
plot(f*1e-3,abs(Z)*1e-3); grid()
xlabel(”συχνότητα f (kHz)”); ylabel(”μέτρο αντίστασης (kΩ)”);

I = V./abs(Z);
figure()
plot(f*1e-3,I); grid()
xlabel(”συχνότητα f (kHz)”); ylabel(”μέτρο ρεύματος (A)”);

̇ = 𝑉 ̇ /𝑅 = 66.7 mA και μέγιστη ισχύς 𝑃max = |𝐼max

Μέγιστο ρεύμα 𝐼max ̇ |2 𝑅 = 66.7 mW.

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 7 / 43

ΣΣ (4)
Μέτρο ολικής αντίστασης

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 8 / 43

ΣΣ (5)
Μέτρο ρεύματος βρόχου

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 9 / 43

Ωφέλιμη ζώνη
Στην πράξη μας ενδιαφέρει μια περιοχή συχνοτήτων γύρω από την συχνότητα
συντονισμού, 𝑓1 < 𝑓0 < 𝑓2 , η ωφέλιμη ζώνη, όπου μπορούμε να έχουμε πραγματική
ισχύ 𝑃 ≥ 𝑃max /2. Έχουμε 𝑃max = |𝐼|̇ 2max 𝑅 οπότε η σχέση γίνεται
̇ |2 𝑅
|𝐼max |𝐼 ̇ |
𝑃 ≥ 𝑃max /2 ⇒ |𝐼|̇ 2 𝑅 ≥ ⇒ |𝐼|̇ ≥ √max
2 2

Θέτοντας για ευκολία 𝐼 = |𝐼|,̇ για τις συχνότητες 𝜔1 , 𝜔2 όπου ισχύει η ισότητα, έχουμε:

|𝑉 ̇ | |𝑉 ̇ |
𝐼(𝜔1 ) = 𝐼(𝜔2 ) = = √ ⇒
2 𝑅 2
√𝑅2 + (𝜔𝐿 − 1 )
𝜔𝐶

1 2 1 2
(𝜔𝐿 − ) = 𝑅2 ⇒ (𝜔𝐿 − ) − 𝑅2 = 0 ⇒
𝜔𝐶 𝜔𝐶
1 1
(𝜔𝐿 − + 𝑅) (𝜔𝐿 − − 𝑅) = 0 ⇒
𝜔𝐶 𝜔𝐶
(𝜔2 𝐿𝐶 − 1 + 𝜔𝑅𝐶)(𝜔2 𝐿𝐶 − 1 − 𝜔𝑅𝐶)
=0
𝜔2 𝐶 2

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 10 / 43

Ωφέλιμη ζώνη (2)
οπότε
√
−𝑅𝐶 + 𝑅2 𝐶 2 + 4𝐿𝐶 𝑅 𝑅2 1
𝜔2 𝐿𝐶 + 𝜔𝑅𝐶 − 1 = 0 ⇒ 𝜔1 = =− +√ 2 +
2𝐿𝐶 2𝐿 4𝐿 𝐿𝐶
√
𝑅𝐶 + 𝑅2 𝐶 2 + 4𝐿𝐶 𝑅 𝑅2 1
𝜔2 𝐿𝐶 − 𝜔𝑅𝐶 − 1 = 0 ⇒ 𝜔2 = = +√ 2 +
2𝐿𝐶 2𝐿 4𝐿 𝐿𝐶
όπου κρατήσαμε μόνο τις θετικές συχνότητες που έχουν φυσική σημασία και η διάταξη
είναι 𝜔1 < 𝜔2 .

Αν πάρουμε το γινόμενο των 𝜔1 , 𝜔2 βρίσκουμε ότι

1 1
𝜔1 𝜔2 = = 𝜔20 ή 𝑓1 𝑓2 = = 𝑓02
𝐿𝐶 4𝜋2 𝐿𝐶
Αν πάρουμε τη διαφορά τους
𝑅 𝑅
Δ𝜔 = 𝜔2 − 𝜔1 = ή Δ𝑓 = 𝑓2 − 𝑓1 =
𝐿 2𝜋𝐿
Η τελευταία σχέση μας δίνει το εύρος της ωφέλιμης ζώνης συχνοτήτων για τον εν
σειρά συντονισμό.

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 11 / 43

Ωφέλιμη ζώνη (3)

Μπορούμε να εξετάσουμε και τη φάση της 𝑍(𝜔) στα όρια της ζώνης. Έχουμε
1
𝜔1 𝐿 −
𝜔1 𝐶 −𝑅
𝜙𝑍 (𝜔1 ) = tan−1 = tan−1 = −45∘
𝑅 𝑅
1
𝜔2 𝐿 −
𝜔2 𝐶 𝑅
𝜙𝑍 (𝜔2 ) = tan−1 = tan−1 = 45∘
𝑅 𝑅
και φυσικά
0
𝜙𝑍 (𝜔0 ) = tan−1= 0∘
𝑅
Η φάση δηλ. της σύνθετης αντίστασης «σαρώνει» από −90∘ έως 90∘ (γιατί όχι από
−180∘ έως 180∘ ;) με −45∘ και 45∘ για τα άκρα της ωφέλιμης ζώνης και 0∘ στον
συντονισμό.

Από τη σχέση 𝐼 ̇ = 𝑉 ̇ /𝑍 ⇒ 𝜙𝑖 = 𝜙𝑣 − 𝜙𝑍 βλέπουμε ότι η φάση του ρεύματος (εκτός

από την προσθήκη της σταθερής φάσης 𝜙𝑣 ) «σαρώνει» από 90∘ έως −90∘ με 45∘ και
−45∘ για τα άκρα της ωφέλιμης ζώνης και 0∘ στον συντονισμό.

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 12 / 43

Συντελεστής ποιότητας 𝑄
Ένα άλλο σημαντικό μέγεθος στα κυκλώματα συντονισμού, είναι ο συντελεστής ποιότητος του
κυκλώματος που ορίζεται σαν

άεργος ισχύς σε μια περίοδο 𝐼2𝑋 𝐼2𝑋

𝑄= = 2 𝐿 = 2 𝐶
μέση ισχύς 𝐼 𝑅 𝐼 𝑅

οπότε
𝐼 2 𝑋𝐿 𝑋 𝜔 𝐿 1 𝐿
𝑄= = 𝐿 = 0 = √
𝐼2𝑅 𝑅 𝑅 𝑅 𝐶
ή
𝐼 2 𝑋𝐶 𝑋 1 1 𝐿
𝑄= = 𝐶 = = √
𝐼2𝑅 𝑅 𝜔0 𝑅𝐶 𝑅 𝐶
Στα παραπάνω η άεργος ισχύς σε μια περίοδο που αποθηκεύεται/μοιράζεται στα 𝐿, 𝐶
ταλαντώνεται μεταξύ δυο καταστάσεων. Μέγιστη στο 𝐿 και μηδενική στο 𝐶 και μέγιστη στο 𝐶 και
μηδενική στο 𝐿. Γιαυτό και οι δυο τελευταίες σχέσεις καταλήγουν στο ίδιο αποτέλεσμα.

Το εύρος της ωφέλιμης ζώνης μπορεί να γραφεί τώρα σαν

𝑅 𝜔 𝜔 𝑓0 𝑓
Δ𝜔 = = 0 ⇒𝑄= 0 ή Δ𝑓 = ⇒𝑄= 0
𝐿 𝑄 Δ𝜔 𝑄 Δ𝑓

Επομένως βλέπουμε ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο συντελεστής 𝑄 τόσο μικρότερο είναι το εύρος
ζώνης Δ𝑓 που σημαίνει ότι η δυνατότητα επιλογής μιας συγκεκριμένης συχνότητας από το
κύκλωμα γίνεται μεγαλύτερη.
Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 13 / 43
Κέρδος τάσης

Παρατηρούμε επίσης στον συντονισμό σειράς ότι για τα μέτρα των τάσεων 𝑉 (πηγής),
𝑉𝐿 (πηνίου) και 𝑉𝐶 (πυκνωτή) έχουμε
𝑉𝐿 𝐼𝜔0 𝐿 𝑉𝐶 𝐼
= =𝑄 και = =𝑄
𝑉 𝐼𝑅 𝑉 𝜔0 𝐶𝐼𝑅

που σημαίνει ότι

𝑉𝐿 = 𝑄𝑉 και 𝑉𝐶 = 𝑄𝑉
δηλ. παρατηρούμε ότι η τάση στον πυκνωτή και το πηνίο είναι πολ/σιο της τάσης της
πηγής κατά 𝑄. Το φαινόμενο αυτό το ονομάζουμε κέρδος τάσης.

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 14 / 43

Μερικές πράξεις

Με τις τιμές στοιχείων που είχαν δοθεί προηγουμένως, έχουμε:

𝑓0 = 2813.5 Hz
𝑓1 = 2798.6 Hz
𝑓2 = 2828.4 Hz
Δ𝑓 = 29.84 Hz
𝑄 = 94.28
𝐼max = 66.7 mA √
𝐼1 = 𝐼2 = 𝐼max / 2 = 47.1 mA
20 log10 𝐼max = −23.52 dB
20 log10 𝐼1 = −26.53 dB
20 log10 𝐼max − 20 log10 𝐼1 = 3.01 dB

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 15 / 43

και SPICE

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 16 / 43

Συντονισμός παράλληλος

̇
𝐼𝑅 𝐼𝐿̇
𝐼̇ ̇
𝐼𝐶

𝑅 𝐿 𝐶

Σχήμα: Κύκλωμα RLC παράλληλο

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 17 / 43

Πρακτική υλοποίηση

𝐼𝑠̇ 𝑅
+ −
̇
𝑉𝑅 + 𝐼𝐿̇ + 𝐼𝐶̇
+
𝑉𝑠̇ 𝑉𝐿̇ 𝐿 𝑉𝐶̇ 𝐶
−

− −

Σχήμα: Κύκλωμα RLC παράλληλο, πρακτική υλοποίηση

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 18 / 43

ΣΠ (2)
Σε RLC κύκλωμα παράλληλο μας βολεύει να χρησιμοποιήσουμε την
ολική σύνθετη αγωγιμότητα που βλέπει η πηγή
1 1
𝑌 (𝜔) = 𝐺 + 𝑗𝜔𝐶 + = 𝐺 + 𝑗 (𝜔𝐶 − )
𝑗𝜔𝐿 𝜔𝐿

όπου 𝐺 = 1/𝑅. Αυτή είναι συνάρτηση συχνότητας και το φανταστικό

μέρος μηδενίζεται για συχνότητα
1 1
𝜔0 = √ ή 𝑓0 = √
𝐿𝐶 2𝜋 𝐿𝐶
τη συχνότητα συντονισμού, ίδια σχέση όπως με τον εν σειρά
συντονισμό. Το μέτρο της ολικής αγωγιμότητας γίνεται τότε ελάχιστο
και η παράλληλη, κοινή τάση στους κλάδους γίνεται τότε μέγιστη.

Στον παράλληλο συντονισμό έχουμε μέγιστη τάση στη συχνότητα

συντονισμού και γιαυτό τον ονομάζουμε και συντονισμό τάσης.
Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 19 / 43
ΣΠ (3)
Αν στο προηγούμενο κύκλωμα (σελ 17) δώσουμε τιμές στοιχείων 𝐼 ̇ = 1 mA,
𝑅 = 900 kΩ, 𝐿 = 50 mH και 𝐶 = 130 nF η συχνότητα συντονισμού είναι
𝑓0 = 1974.1 Hz και μπορούμε να σχεδιάσουμε τα μέτρα της ολικής αγωγιμότητας που
βλέπει η πηγή καθώς και της τάσης στον κοινό κόμβο.

I=1e-3; R=900e3; L=50e-3; C=130e-9; w0 = 1/sqrt(L*C);

f0 = w0/(2*pi)
f = 1e3:10:6e3; w = 2*pi*f;
Y = 1/R + j*C.*w - j./(w.*L);
plot(f*1e-3,abs(Y)*1e3); grid()
xlabel(”συχνότητα f (kHz)”); ylabel(”μέτρο αγωγιμότητας (mS)”);

V = I./abs(Y);
figure()
plot(f*1e-3,V); grid()
xlabel(”συχνότητα f (kHz)”); ylabel(”μέτρο τάσης (V)”);

̇ = 𝐼𝑅
Μέγιστη τάση 𝑉max ̇ = 900 V και μέγιστη ισχύς 𝑃max = |𝑉max
̇ |2 /𝑅 = 0.9 W.

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 20 / 43

ΣΠ (4)
Μέτρο ολικής αγωγιμότητας

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 21 / 43

ΣΠ (5)
Μέτρο τάσης κόμβου

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 22 / 43

Ωφέλιμη ζώνη και συντελεστής ποιότητας 𝑄
Στην πράξη μας ενδιαφέρει και εδώ μια περιοχή συχνοτήτων γύρω από την συχνότητα
συντονισμού, 𝑓1 < 𝑓0 < 𝑓2 , η ωφέλιμη ζώνη, όπου μπορούμε να έχουμε πραγματική
ισχύ 𝑃 ≥ 𝑃max /2. Μπορούμε να ακολουθήσουμε την ίδια διαδικασία όπως και στον εν
σειρά συντονισμό για να βρούμε την ωφέλιμη ζώνη και τον αντίστοιχο συντελεστή
ποιότητος ή, να χρησιμοποιήσουμε την αρχή δυαδικότητας, όπου κάνουμε τις
αντικαταστάσεις 𝑅 → 𝐺, 𝐶 → 𝐿, 𝐿 → 𝐶. Επομένως
1 1
𝜔1 𝜔2 = = 𝜔20 ή 𝑓1 𝑓2 = = 𝑓02
𝐿𝐶 4𝜋2 𝐿𝐶
𝐺 𝐺
Δ𝜔 = 𝜔2 − 𝜔1 = ή Δ𝑓 = 𝑓2 − 𝑓1 =
𝐶 2𝜋𝐶
𝜔0 𝐶 1 𝑅 𝐶
𝑄= = 𝜔0 𝑅𝐶 = = = 𝑅√
𝐺 𝜔0 𝐺𝐿 𝜔0 𝐿 𝐿
Το εύρος της ωφέλιμης ζώνης συχνοτήτων για την μισή ισχύ Δ𝜔 ή Δ𝑓 μπορεί να
γραφεί τώρα ως
𝜔0 𝜔 𝑓0 𝑓
Δ𝜔 = ⇒𝑄= 0 ή Δ𝑓 = ⇒𝑄= 0
𝑄 Δ𝜔 𝑄 Δ𝑓

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 23 / 43

Κέρδος έντασης

Παρατηρούμε επίσης στον συντονισμό ότι για τα μέτρα των ρευμάτων 𝐼 (πηγής), 𝐼𝐿
(πηνίου) και 𝐼𝐶 (πυκνωτή) έχουμε
𝐼𝐿 𝑉 𝐼𝐶 𝑉 𝜔0 𝐶
= =𝑄 και = =𝑄
𝐼 𝜔0 𝐿𝑉 𝐺 𝐼 𝑉𝐺

που σημαίνει ότι

𝐼𝐿 = 𝑄𝐼 και 𝐼𝐶 = 𝑄𝐼
δηλ. παρατηρούμε ότι το ρεύμα στον πυκνωτή και το πηνίο είναι πολ/σιο του ρεύματος
της πηγής κατά 𝑄. Το φαινόμενο αυτό το ονομάζουμε κέρδος έντασης.

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 24 / 43

Μερικές πράξεις

Με τις τιμές στοιχείων που είχαν δοθεί προηγουμένως, έχουμε:

𝑓0 = 1974.1 Hz
𝑓1 = 1973.4 Hz
𝑓2 = 1974.8 Hz
Δ𝑓 = 1.36 Hz
𝑄 = 1451.2
𝑉max = 900 V √
𝑉1 = 𝑉2 = 𝑉max / 2 = 636.4 V
20 log10 𝑉max = 59.1 dB
20 log10 𝑉1 = 56.1 dB
20 log10 𝑉max − 20 log10 𝑉1 = 3.01 dB

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 25 / 43

και SPICE

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 26 / 43

Πραγματικό
Τα πραγματικό πηνίο έχει εκτός από την αυτεπαγωγή και μια μικρή ωμική αντίσταση
𝑅𝐿 σε σειρά. Ο πραγματικός πυκνωτής εκτός από την χωρητικότητα έχει και μια
μεγάλη ωμική αντίσταση 𝑅𝐶 παράλληλα. Εφόσον 𝑅𝐶 ≫ 𝑅 μπορούμε να πούμε ότι
𝑅𝐶 ∥ 𝑅 ≈ 𝑅.

Η μόνη διαφορά από το παράλληλο RLC είναι η εν σειρά 𝑅𝐿 . Η διαδικασία που

ακολουθούμε είναι ίδια. Η σύνθετη αγωγιμότητα είναι

1 𝑅 − 𝑗𝜔𝐿
𝑌 = 𝐺 + 𝑗𝜔𝐶 + = 𝐺 + 𝑗𝜔𝐶 + 2𝐿 =
𝑅𝐿 + 𝑗𝜔𝐿 𝑅𝐿 + (𝜔𝐿)2
𝑅𝐿 𝜔𝐿
=𝐺+ 2 + 𝑗 [𝜔𝐶 − 2 ]
𝑅𝐿 + (𝜔𝐿)2 𝑅𝐿 + (𝜔𝐿)2
Στον συντονισμό
2
𝜔0 𝐿 1 𝑅 1 𝑅2 𝐶
𝜔0 𝐶 = 2 2
⇒ 𝜔20 = −( 𝐿) = [1 − 𝐿 ] ⇒
𝑅𝐿 + (𝜔0 𝐿) 𝐿𝐶 𝐿 𝐿𝐶 𝐿
1 √ 𝑅2 𝐶
𝜔0 = √ 1− 𝐿
𝐿𝐶 𝐿
Βλέπουμε ότι συντονισμός επιτυγχάνεται σε χαμηλότερη συχνότητα από ότι στην
ιδανική περίπτωση.
Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 27 / 43
Πραγματικό (2)
Η σύνθετη αγωγιμότητα είναι τότε
𝑅𝐿 𝐶
𝑌0 = 𝐺 + = 𝐺′
𝐿
Επίσης, εάν (𝜔𝐿)2 ≫ 𝑅𝐿
2
, για την ωφέλιμη περιοχή συχνοτήτων, έχουμε
𝜔0 𝐿 𝜔0 𝐿 1
𝜔0 𝐶 = 2
⇒ 𝜔0 𝐶 = ⇒ 𝜔0 𝐶 = ⇒
𝑅𝐿 + (𝜔0 𝐿)2 (𝜔0 𝐿)2 𝜔0 𝐿
1
𝜔0 = √
𝐿𝐶
1
𝑌 = 𝐺′ + 𝑗 [𝜔𝐶 − ]
𝜔𝐿
οπότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε (με αρκετά καλή ακρίβεια) τις σχέσεις που
ισχύουν για το ιδανικό παράλληλο κύκλωμα. Για τον συντελεστή ποιότητας π.χ. έχουμε

𝐶
√
𝜔 𝐶 𝐿
𝑄 = 0′ =
𝐺 𝑅𝐿 𝐶
𝐺+
𝐿

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 28 / 43

Αριθμοί

Για το ιδανικό RLC με 𝑅𝐿 = 100 Ω

𝑓0 = 1948.2 Hz
𝑄 = 6.175

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 29 / 43

και SPICE για πραγματικό

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 30 / 43

και SPICE για πραγματικό (2)

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 31 / 43

Με αριθμούς

𝑓0 = 1975.7 Hz
𝑓1 = 1820.6 Hz
𝑓2 = 2139.2 Hz
Δ𝑓 = 318.6 Hz
𝑄 = 6.2

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 32 / 43

Άσκηση 1

Σε εν σειρά κύκλωμα συντονισμού έχουμε 𝑅 = 10 Ω. Να βρεθούν οι τιμές 𝐿 και 𝐶 έτσι

ώστε το κύκλωμα να έχει συχνότητα συντονισμού 100 kHz και εύρος ωφέλιμης ζώνης
1 kHz. Να βρεθούν κατόπιν τα άκρα της ωφέλιμης ζώνης και ο συντελεστής ποιότητας
του κυκλώματος.

1 1
𝑓0 = √ ⇒ 𝐿𝐶 = = 2.5330 × 10−12
2𝜋 𝐿𝐶 (2𝜋𝑓0 )2
𝑅 𝑅
Δ𝑓 = ⇒ 𝐿= = 1.5915 × 10−3 H και
2𝜋𝐿 2𝜋Δ𝑓
𝐿𝐶
𝐶= = 1.5915 × 10−9 F
𝐿
𝑓
𝑄𝑠 = 0 = 100
Δ𝑓

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 33 / 43

Άσκηση 1 (2)

𝑓1 𝑓2 = 𝑓02 και 𝑓2 − 𝑓1 = Δ𝑓
𝑓02 𝑓02
𝑓2 = και − 𝑓1 = Δ𝑓 ⇒ 𝑓12 + Δ𝑓 ⋅ 𝑓1 − 𝑓02 = 0 ⇒
𝑓1 𝑓1
𝑓02
𝑓1 = 99501.25 Hz και 𝑓2 = = 100501.25 Hz
𝑓1

Με καλή προσέγγιση υπολογίζεται επίσης με

Δ𝑓 Δ𝑓
𝑓1 = 𝑓0 − = 99500 Hz και 𝑓2 = 𝑓0 + = 100500 Hz
2 2

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 34 / 43

Άσκηση 2

Στο παρακάτω κύκλωμα υπολογίστε τη συχνότητα 𝜔 για την οποία 𝑣(𝑡) και 𝑖(𝑡) είναι εν
φάση.

i(t) 1H 1F

+
v(t) 1Ω 1H
-

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 35 / 43

Άσκηση 2 (2)

1
ℑ𝑚{(𝑗𝜔 + ) + (1 ∥ 𝑗𝜔)} = 0 ⇒
𝑗𝜔

𝑗 𝑗𝜔 1 − 𝑗𝜔
ℑ𝑚{𝑗𝜔 − + ⋅ }=0 ⇒
𝜔 1 + 𝑗𝜔 1 − 𝑗𝜔
1 𝜔
𝜔− + =0 ⇒
𝜔 1 + 𝜔2
𝜔2 (1 + 𝜔2 ) − (1 + 𝜔2 ) + 𝜔2
= 0 ⇒ 𝜔4 + 𝜔2 − 1 = 0 ⇒
𝜔(1 + 𝜔2 )
√
−1 + 5
𝜔2 = = 0.61803 ⇒
2
𝜔
𝜔 = 0.78615 rad/s ή 𝑓= = 0.12512 Hz
2𝜋
όπου κρατήσαμε μόνο τις θετικές τιμές των συχνοτήτων που έχουν φυσικό νόημα.

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 36 / 43

Άσκηση 3

Στο παρακάτω κύκλωμα έχουμε 𝑖(𝑡) = 10 sin 𝑡. Υπολογίστε την χωρητικότητα 𝐶 έτσι
ώστε 𝑣(𝑡) = 𝑉0 sin 𝑡. Ποιά είναι η τιμή 𝑉0 ;

1Ω

+
2 1F C
i(t) 3 H v(t)

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 37 / 43

Άσκηση 3 (2)

Μετατρέποντας σε φάσορες και σύνθετες αντιστάσεις έχουμε το παρακάτω κύκλωμα

K 1Ω

+
. j 2/3 Ω . -j Ω -j/C Ω
I V

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 38 / 43

Άσκηση 3 (3)

Με κομβική ανάλυση στον κόμβο Κ έχουμε:

𝑉̇ 𝑉̇ 𝑉̇
−𝐼 ̇ + + + =0⇒
𝑗(2/3) (−𝑗) 1 − 𝑗/𝐶
𝐼̇
𝑉̇ = =
3 𝐶 2 + 𝑗𝐶
[−𝑗 + 𝑗 + ]
2 1 + 𝐶2
𝐼̇
= 2
𝐶 1 𝑗𝐶
[ −𝑗 + ]
1 + 𝐶2 2 1 + 𝐶2

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 39 / 43

Άσκηση 3 (4)

√ √
Και επειδή 𝑉 ̇ = (𝑉0 / 2) /0∘ και 𝐼 ̇ = (10/ 2) /0∘ έχουμε

10
𝑉0 =
𝐶2 1 𝑗𝐶
[ −𝑗 + ]
1 + 𝐶2 2 1 + 𝐶2
όπου 𝑉0 πραγματικός αριθμός. Επομένως το φανταστικό μέρος στον παρονομαστή
είναι μηδέν.
𝐶 1
= ⇒ 𝐶 2 − 2𝐶 + 1 = 0 ⇒ 𝐶 = 1 F και 𝑉0 = 20 V
1 + 𝐶2 2

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 40 / 43

Άσκηση 4
Να βρεθούν:

1 Συχνότητα συντονισμού σε rad/s και Hz.

2 Ολική μιγαδική αντίσταση που βλέπει η πηγή στο συντονισμό.
3 Το ρεύμα βρόγχου στο συντονισμό.
4 ̇ και 𝑉𝐶
Τάσεις 𝑉𝐿 ̇ στο συντονισμό.
5 Άεργος ισχύς 𝑄𝐶 και 𝑄𝐿 στο συντονισμό.
6 Συντελεστής ποιότητας 𝑄𝑠 .
7 Η μέγιστη ισχύς που καταναλώνεται στο κύκλωμα.
8 Το εύρος ζώνης Δ𝜔 και τις συχνότητες 𝜔1 , 𝜔2 .
9 Το ρεύμα βρόγχου και την ισχύ που καταναλώνεται στο κύκλωμα για τη συχνότητα 𝜔1 .

8Ω

2Ω
o
+
10 0 V
- 10 mH

1 µF

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 41 / 43

Άσκηση 4 (2)

1
𝜔0 = √ = 10000 rad/s 𝑓0 = 1591.5 Hz
𝐿𝐶
𝑍 = 10 Ω
𝑉 ̇ 10
𝐼̇ = = = 1 /0∘ A
𝑍 10
̇
̇ = 𝐼𝑗𝜔
𝑉𝐿 ̇ 0 𝐿 = 𝑗100 V ̇ = 𝐼 = −𝑗100 V
𝑉𝐶
𝑗𝜔0 𝐶
𝐼2
𝑄𝐶 = = 100 VAR 𝑄𝐿 = 𝐼 2 𝜔𝐿 = 100 VAR
𝜔𝐶
𝑄 100 100
𝑄𝑠 = 𝐿 = 2 = = 10
𝑃 𝐼 𝑅 10
|𝑉 ̇ |2 100
𝑃max = = = 10 W
𝑅 10

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 42 / 43

Άσκηση 4 (3)

𝜔0 10000
Δ𝜔 = = = 1000 rad/s
𝑄𝑠 10
κατά προσέγγιση
Δ𝜔 Δ𝜔
𝜔1 = 𝜔 0 − = 9500 rad/s 𝜔2 = 𝜔 0 + = 10500 rad/s
2 2
με ακρίβεια
𝜔1 𝜔2 = 𝜔20 𝜔2 − 𝜔1 = Δ𝜔
𝜔20 𝜔20
𝜔2 = − 𝜔1 = Δ𝜔 ⇒
𝜔1 𝜔1
𝜔21 + Δ𝜔 ⋅ 𝜔1 − 𝜔20 = 0 ⇒
𝜔1 = 9512.49 rad/s 𝜔2 = 10512.49 rad/s
𝑉 ̇
𝐼̇ = = 0.707 /45∘ A
10 + 𝑗𝜔1 𝐿 − 𝑗/(𝜔1 𝐶)
𝑃 = |𝐼|̇ 2 𝑅 = 0.7072 ⋅ 10 = 5 W

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 06-12-2021 43 / 43