Судебник Ивана Грозного (1555) – nowy kodeks praw

Reformy Iwana IV Groźnego objęły m.in. system prawny.

1549 – zwołanie Soboru Ziemskiego

Postanowienia soborowe:
- sytuacja chłopów pozostała bez zmian (potwierdzenie ustawy z 1497 roku o dniu
św. Jerzego);
- zmiany w odniesieniu do sądów sprawowanych w terenie przez namiestników,
którzy dokonywali największych nadużyć;
- odtąd w rozprawach sądowych musieli uczestniczyć „najlepsi mężowie” spośród
miejscowej ludności;
- wprowadzono obowiązek sporządzenia i podpisania protokołu postępowania
sądowego;
- w wypadku aresztowania namiestnik lub jego urzędnicy musieli informować o
jego przyczynie i udzielać wyjaśnień;
- utworzono urząd starosty powiatowego (губной староста ← губа ‘powiat’),
wybieranego przez szlachtę – do jego obowiązków należało ściganie rozbójników i
prowadzenie śledztwa;
- starości powiatowi otrzymali pomocników, również wybieranych spośród
szlachty;
- w skomplikowanych przypadkach można było zwracać się do Moskwy, do cara
- z czasem zniesiono funkcję namiestnika;
- zlikwidowano tzw. кормления (mieszkańcy nie musieli już „karmić” swoich
namiestników);
- w zamian wprowadzono opłaty sądowe uiszczane na rzecz skarbu państwa.

SŁOWNICZEK TRUDNIEJSZYCH WYRAZÓW

алтын (z tur. altïn) staroruska moneta srebrna równa 6 dieńgom

вязчее opłata za nałożenie więzów podsądnemu
доправит и wyegzekwować
доспех uzbrojenie
душегубство zabójstwo
истец powód, oskarżyciel
недедьщик funkcjonariusz sądowy, do którego należało doprowadzanie
oskarżonych na rozprawę
окольничей wysoki urzędnik dworski (okolniczowie wespół z dumnymi bojarami,
dumnymi dworianami i dumnymi diakami tworzyli od XVI w. dumę, tj. radę
cesarską)
опричный postronny, obcy
ослоп pałka; kij
ответчик podsądny, pozwany
поле miejsce pojedynku
польщик uczestnik pojedynku, pojedynkarz
порука poręka, poręczenie → вовести на поруку zmusić do płacenia poręczenia
поручник / порутчик 1. poręczyciel; 2. zakładnik
посул łapówka
разбой 1. pojedynek; 2. rozbój, grabież
стряпчий urzędnik dworski niższy rangą od stolnika (główny stolnik – кравчий –
usługiwał carowi podczas posiłków); przy dworze carskim pełnił funkcje
administracyjno-gospodarcze
тат(ь)ба grabież
тиун 1. sługa; 2. urzędnik książęcy
убитой pokonany

http://etymolog.ruslang.ru/index.php?act=xi-xvii