GLOBALZM

Globalizimi sht shndrruar tashm n nj fjal t rndsishme, e cila prej disa kohsh po prdoret shum shpesh n debatet
politike, publicistike dhe shkencore duke u konsideruar ktu nga njra an si ,krcnim', nga ana tjetr si ,shans' .

Debati mbi "Globalizimin filloi n vitet e `80 -ta, termi shum shpejt u fut n fjalorin standard-jo vetm n qarqet akademike, por po
ashtu edhe n mesin e gazetarve, biznesmenve, agjentve t marketingut etj.

Sot sht br e zakonshme q t flitet pr tregjet globale, komunikimet globale, krcnimet globale, konferencat globale, etj.

Prderisa n vitet e vonshme t shekullit XX-t studentt e marrdhnieve ndrkombtare dhe t disiplinave t tjera filluan q t
ekzaminojn pyetjet e qeverisjes globale duke i dalluar nga ato ndrkombtare, pra ndryshimet globale t mjedisit, marrdhniet
gjinore, ekonomia politike globale, etj.

sht shum e rndsishme t ceket se jo vetm bota ka ndryshuar por se edhe nj sistem "i ri botror sht shfaqur si rezultat i
globalizimit.

Duke e thn kt ne dshirojm t theksojm se globalizimi nuk sht nj fenomen krejtsisht i ri n historin botrore dhe shum
autor argumentojn se ky sht vetm nj emr i ri.

sht e vrtet se idet e vrteta t globalitetit kan qarkulluar edhe para viteve 1980.

Q nga fundi i shek. XX-t, Anglo-folsit kan prdorur rregullisht mbiemrin "Global q t tregojn "tr botn mirpo kuptimin e
vrtet t saj globalizimi e ka marr n dekadat e fundit.

Nj gj sht m se e sigurt se me globalizim nnkuptojm procesin e rritjes s ndrvarsis n mes t shoqrive, kshtu q
ngjarjet n nj pjes t bots shum e m shum ndikojn n njerzit dhe shoqrit tjera.

Nuk ka dyshim, q risit teknologjike, veanrisht n fushn e informacionit dhe t komunikimit, kan luajtur dhe vazhdojn t luajn
ende nj rol qendror p.sh. nterneti konsiderohet si nj sinonim i globalizimit "www(world wide web) pra rrjeti mbar botror i cili
prve q ka br nj revolucion t jashtzakonshm ai ka thyer edhe definicionin klasik pr tregun ku thuhej se me treg
nnkuptojm "Vendin ku takohet oferta dhe krkesa duke e zvendsuar at me nj definicion tjetr e i cili sht edhe definicioni
aktual pr tregun "

Ndrmjets n mes t ofertuesve dhe blersve duke marr parasysh se ekonomit kombtare po hapen m shum dita dits, rritet
edhe varshmria n mes shteteve sepse ato kmbejn mallra/shrbime njra me tjetrn.

Globalizimi i tregjeve t financs, drgimi brenda sekonds i shumave n madhsi t paimagjinueshme rreth e prqark globit nuk
do t kishte qen i mundur pa kt teknologji, po kshtu organizimi i prodhimit t integruar n nivel ndrkombtar dhe shum e
shum t tjera.

Pas Luftes se Dyte Boterore,deri n fund te viteve 90, ather kur Bota ishte e ndar n dy blloqe politike, perendimi kapitalist dhe
lindja komuniste, secili bllok kishte siguruar pr shtetet pjesmarrse nj sistem sigurimi kombtar qe bazohej n nj siguri kolektive
dhe gjat ksaj kohe zhvillohej nj luft e ftoht e cila gjithsesi sht nj shkas i globalizmit.

Por se vendet e perndimore paten m shum sukses n formn e udhheqjes n relacion me ato t lindjes mund t shihet edhe si
nj rezultat vetdiskriminues q pati politika izoluese komuniste n vendet e lindjes dhe sukseset q pati politika liberaliste n vendet
e prendimit.

Megjithat edhe shtetet e dikurshme t ,Bllokut t Lindjes" si jan: Rep. eke, Estonia, Hungaria, Letonia, Lituania, Polonia,
Sllovakia, etj jan br tanim antare t familjes s madhe evropiane (UE) dhe tani jan hapur n relacion me tregut botror.

Gjat nj periudhe t caktuar n mund t kemi edhe shum shtete tjera q tanim vetm po e prgatisin veten pr t qen antare
t UE-s. nj prgatitje t till duhet ta bj edhe Kosova, dika ka filluar t bhet n kt drejtim por nevojitet shum m tepr.

Kosova krahas sfids s realizimit t pavarsis duhet t punoj paralelisht edhe pr integrime evropiane dhe globale. Modeli i
Sllovenis do t duhej t shrbente si prvoj empirike duke marr parasysh disa elemente t prbashkta: n radh t par t dyja
jan pjes e Gadishullit kontraverz Ballaknit dhe se t dyja kto deri n vitet e `90-ta ishin pjes e nj federate tanim t
shkatruar.

Por pr ta arritur statusin e Sllovenis duhet nj angazhim m i madh p.sh Sllovenia pr asocim - stabilizim kishe angazhuar me
qindra ekspert kishte thithur fonde t mdha, mirpo n Kosov nj numr aq i madh i ekspertve q do t mund t merreshin me
kt shtje as q ekzistojn e t mos flasim pr fondet.

Pra Kosova ose duhet t importoj ekspert ose duhet t pregadis kuadro t reja q do t mundshin q me seriozitet dhe
profesionalizm ti qasshin ksaj pun. Prderisa shtja e fondeve ka ndrlidhjen e saj me statusin e hapur dhe mungesn e
kompetencave t plota, mendoj q pr pregaditjen e kuadrove nuk kemi pengesa.

Poashtu, Kosova ka nj prparsi t madhe n krahasim me shtetet fqinj sa i prket infrastruktures ligjore sepse nuk ka nevoj ti
ndrroj ligjet apo t`i ndryshoj pr ti prshtatur me ato q i krkojn standardet evropiane, sepse Kosova sht n procesin e krijimit
t ligjeve dhe kt pun po e bn n kompatabilitet me standardet evropiane.

gjith procesi i inuakdrimit n rrjedha globale sht nj sfid e madhe e cila po na pret. Vshtirsit edhe m t mdha jan
aspektin ekonomik sepse transformimi ekonomik sht aq i madh sa q e ka krijuar edhe politiken e re botrore. Shtetet nuk
konsiderohen m njsi t mbyllura dhe ato nuk mund t`i kontrollojn ekonomit e tyre.

Sot Globalizimi u`a mundson individve/firmave, t tregtojn n do cep t bots ngase teknologjia e sofistikuar dhe format e
shitblerjs prmes transaksioneve i`a mundsojn at. nvestitort e ndryshem kan mundsi q aktitvtetin e tyre ta zhvendosin n
cilindo kontinenet , duke mos u dmtuar nga politikat proteksioniste t vendeve, ekonomi kombtare nuk ka ndonj pesh t madhe
n globalizim n krahasim m influencen e madhe q e kishte n shtetet e lindjes, dhe qeveria sht e pafuqishme pr t marr
ndonj preventiv apo politik proteksioniste apo far do q t jet ajo sepse firmave dhe individve u mundsohet t investoj
prkatsisht t blejn ku ata mendojn se jan m t favorizuar.

Kjo nuk do t thot se roli i qeverive n globalizim sht eliminuar fare por vtm sht ristrukturuar: shteti n rradh t par duhet
t`i krijoj politikat konkuruese, politikat pr teknologji t reja si dhe nj qshtje q sht shum m rndsi sht se shteti duhet m
domos t kontribuoj n arsisimin dhe trajnimin me nj fjal pregaditjen e kuadrove t reja gjegjsisht ekspert n lmi t ndryshme
q t jen t gatshm pr sfidat e mdha q i sjell "konkurrenca n globalizim.

Me nj fjal shteti duhet t krijoj nj mjedis t prshtashm i cili do t jet konkurues n tregun global. Por se Globalizimi sht nj
sfide e madhe q e pret Kosovn do ta dshmojm n vazhdim.

Sidoqoft, ashtu siq kemi shkaqe t forta pr ta par globalizimin si nj frym e re n politiken botrore, shpesh t bashkuar me
pikpamjen se globalizimi sht prparimtar, kjo sht pr t thn se i prmirson jetn e njerzve, ka poashtu argumente t cilat
sygjerojn n t kundrten. Psh.

Si nj nga kundrshtimet e globalizimit jan edhe efektet e saja pasiq kjo tingllon m teper si teori prendimore e cila aplikohet
vtm pr nj pjes t vogl t njerzimit gj q edhe sht dshmuar shum her edhe n praktik pasiq vendet q cilsohen m
pak t zhvilluara n rradh t par shfrytzohen nga fuqit e mdha ekonomike botrore si jan SHBA-t, dhe UE vetm pr t
marr lndn e par apo shum koorporata t mdha q bazn e kan n perendim zhvendosin kapitalin e tyre npr kto vende pr
shum arsye p.sh. fuqia puntore shum e lire, taksat e ulta apo edhe fare, ndotja e ambientit e pakontrolluar dhe teknologjia e
vjeter q mund t prdoret npr kto vende pasiq pr shkak t stimulimit t investitorve kto vende nuk nxjerrin ligje pr
mbrojtjen e ambientit, te drejtave t puntorve, fmijve ,etj.

Ta paramendosh q s paku nj minoritet i vogl i popullats s bots mund t kyet n World Wide Web (Rrjetin mbar botror)
sht art nj ekzagjrim, pasiq n realitet nje numr i konsideruar i njerzve n planet ndoshta nuk kan br as edhe nj
thirrje telefonike n jetn e tyre.

Me fjal t tjera, kundrshtart e globalizimit e shohin at t aplikushm vtm pr botn e zhvilluar. Kritikt poashtu kan vrejtur
se ka edhe humbs t konsiderueshm n botn e cila po globalizohet. Kjo sht sepse prfaqsohet suksesi i kapitalizmit liberal
nga nj bot e ndar ekonomikisht.

Pra globalizimi sjell pasoja t mdha vendeve n zhvillim pasiq ato jan tpr t interesuara pr tu br pjes e bots s hapur e
pr t qen t till jo vtm q duhet t pranojn dhe t veprojn sipas rregullave t vendosuar nga t tjeret, por poashtu kan pak
kapacitet t menaxhojn integrimin e tyre n ekonomin botrore.

Kto shtete nuk gzojn shum sovranitet apo pavarsi t zgjedhjes politike n ekonomin globale. Edhe lvizshmria e kapitalit
ndrkombtar rezikon ekonomin kombtare e sidomos t vendet n zhvillim t cilat mund t humbin nga vlersimi dhe zbatimi i
politikave publike.

nvestimet e huaja direkte i mundsojn firmave q t rialokojn kapitalin e tyre me qllim t ikjes nga tatimi dhe n kt mnyr
cenojn pavarsin fiskale t vendit. Pr ta par edhe m sfidues duhet shikuar edhe problemet e mdha t cilat i sjell globalizimi
psh.

Probleme globale t mjedisit konsiderohen ngrohja e atmosfers s toks, vrima e ozonit apo shpyllzimi i pyjeve tropikale e bjn
t qart globalizimin n mnyrn m mbreslnse, pasi ktu bhet fjal pa diskutim pr probleme globale, t cilat kan nevoj pr
nj trajtim global por pa i ln anash edhe shtetet n tranzicion, sepse n aspektin e mjedisit natyrisht ka edhe probleme lokale dhe
rajonale, edhe ather kur ato dshmojn t ken karakter ndrkufitar, si p.sh. ndotja e lumenjve, shirat acidik, etj.

Pra edhe vendet n zhvillim (ku bn pjes edhe Kosova) duhet t mundohen t mbijetojn n kto rrethana politiko - ekonomike t
rezikshme dhe t ndryshueshme. E prbashkta e t gjitha shteteve sht krkimi pr nj stabilitet m t madh edhe pse qeverit
nuk pajtohen n lidhje me at se si dhe ku kjo do t arrihej.

Nse deri m tani nuk e kemi kuptuar mir tr kompleksiitetin q prmban kjo qshtje apo dukuri gjithbotrore duhet q s paku tani
t fillojm t mendojm edhe pr kt sepse nse nuk i qndroj n hap trendeve botrore ato do t na duket edhe m larg.

Nse pretendojm q nj dit do t jemi pjes e bots s globalizuar e n realitet nuk ka alternativ tjeter, sepse e kundrta do t
thot disavantazh, duhet ta kemi parasyshe se ajo sht nj rrug plot sfida dhe e pa fund. Pra prpos q duhet t`i qndrojm
syhapur ktyre dukurive duhet ta kuptojm se globalizimi nuk do t thot, se gjithka mund t rregullohet dhe zgjidhet pa problem.
DGemokracia kozmopolitike apo perandoria utopike universale

Ne kohet e sotme, flitet perhere e me shume per njefare demokracie kozmopolitike, e cila konceptohet si qeverisje boterore e
nevojshme per njeriun e shek 21. Baza e saj eshte globalizmi qe nuk resht se na shpuari veshet cdo dite.

Globalizmi eshte me teper nje koncept qe i referohet universalizmit ekonomik, apo me specifikisht tregtise se lire pa barriera
doganore.

Ngadale globalizmi po merr konture kulturore apo me sakte po perpiqet te marre, e del si teori e vellazerimit universal.

Demokracia kozmopolitike eshte doktrina politike e globalizmit, njehere e nje kohe quhej Perandoria Universale, ne perendim i pari
e hodhi Aleksandri i Madh ndersa i fundit ishte Hitleri.

Ashtu si te gjithe perpjekjet per Perandori Universale kane deshtuar edhe kjo perpjekje e demokracise universale do deshtoje, per
arsyen e thjeshte se jane Utopi.

Edhe Komunizmi ishte dhe eshte doktrine universaliste ashtu si edhe fete kristiane e myslymane, por serisht edhe keto deshtuan ne
misionin e tyre universalistik.

Po ti shikojme me vemendje te gjithe doktrinat universaliste qe njeriu ka nxjerre deri me sot, verejme se perhere kane paraprire
masakra te pafundme civilesh, qe ta zeme nga masakrat e Lekes, ne Tebe, Tir e Gaza e deri tek masakrat Hitleriane apo masakrat
qe vijojne perdite ne rakun e sotem, te cilit i ra ne pjese doktrina universaliste 'demokracia kozmopolite amerikane'.

Cdo doktrine universaliste eshte doktrine qe perpiqet te moralizoje perdorimin e dhunes, ndaj atyre qe nuk duan te jene pjese e
universalizmit, por duan te kene atdheun e tyre, fene e tyre dhe identitetin e tyre.

Demokracia ka nje aftesi;i shtyn njerezit te shohin endrra ne diell, gjithe diten. Kjo aftesi vjen nga iluzioni qe ushqen, se vertet
njerezit jane te barbarte e jo te ndryshem.

Pastaj iluzioni ushqen utopite.

luzioni i njerezve te barabarte ka ushqyer utopite me te rrezikshme, mbi gjithe utopite, komunizmi.

Nga ana tjeter e shohim te gjithe se kjo doktrine politike ashtu si gjithe doktrinat politike i sherben me shume nje shteti apo
grupshtetesh, te cilat ne rast realizimi udheheqin.

Ne rastin tone, vendet perendimore legalizojne grabitjen e pasurive te vendeve te tjera te botes, cka e bejne rregullisht prej 150
vjetesh e po kalojne nga faza tashme ilegjitime e kolonizimit ne imperializem te paster financiar.

Bota e re do shohe industrite te transferohen jashte perendimit (sic po behet ne mase, se tashme shume industri perendimore
perdorin krahun e lire te punes, ne Kine a Vietnam) ndersa, perendimi do mbaje sherbimet e Financen e gjithe botes.

Amerika tregoi forcen qe ka financa, sesi falimentimi financiar i Amerikes do rrenonte gjithe boten.
Kjo force do jete neser forca reale e perendimit e keshtu bota njesoj do mbahet ne kontroll e do shfrytezohet.

Si ta quajme kete doktrine ?
Demokracia Kozmopolite, i shkon per mbare apo jo ?

Vshtrim i shkruar nga Zdravko Tomac, profesor i Universitetit t Zagrebit, botuar n t prjavshmen kroate "Fokus".

N Kroaci ka shkaktuar mjaft shqetsime libri i autorit Michel Chossudovsky me titll "GLOBALZM MJERMT DHE REND R
BOTROR, botuar nga "Prometeu, Zagreb, 2009, i cili n mnyr tejet t argumentuar pasqyron dhe provon, se sht e
domosdoshme t shembet kapitalizmi global, i cili bujqit i ka ln pa tokat e tyre, puntort pa pun, pa fabrikat e tyre e qytetart pa
kurrfar mbrojtjeje sociale, prkatsisht sistemi ekonomik ndrkombtar i kapitalizmit global ka krijuar mjerimin global dhe
njerzimin po e shpie drejt gremins.

Autori konsideron se sht e domosdoshme revolta dhe bashkimi n shkall ndrkombtare, se n shkalln m t lart t papar,
sht i nevojshm solidariteti dhe internacionalizmi, se sht e nevojshme t bhen prpjekje t mdha n bashkimin e lvizjeve
shoqrore n t gjitha rajonet kryesore botrore, n mnyr q me angazhim t prbashkt dhe t vendosur, t zhduket varfria
dhe t arrihet paqja e qndrueshme.

Autori me argumente ka dshmuar se mediat globale n mnyr t rreme po e paraqesin fizionomin e bots, duke murkulluar
(fshehur) t vrtetn dhe, duke penguar debatet kritike mbi gjendjen faktike dhe reale n bot.

Pr ne, posarisht sht interesant ajo pjes e librit me titull " Shprbrja e ish-Jugosllavis-rikolonizimi i Bosnjs dhe
Hercegovins, ku autori ka analizuar rolin e bashksis ndrkombtare, n veanti t Fondit Monetar Ndrkombtar dhe t Banks
Botrore n shkatrrimin e ish-Jugosllavis dhe, t politiks falimentuese, e cila ka sjell kolonizimin e Bosnjs dhe Hercegovins,
krijimin e shtetit mafioz n Kosov[1], si dhe ultimatume dhe diktate t shumta, t cilat, shtetet e krijuara nga shkatrrimi i
Jugosllavis, po i ojn n robrin e debitorit.

Edhe ky libr, sht edhe nj prov m shum se, shkaqet kryesore t t gjitha luftrave n Ballkan kan pr pasoj ambiciet dhe
planet e fuqive t mdha, prkatsisht t kapitalizmit global, q t'i imponojn dhe, t'i realizojn inetresat e tyre, prkatsisht, q
Ballkanin ta shfrytzojn si vatr krize, dhe si laborator pr eksperimente dhe testime t projekteve t reja n luftn pr t
mbizotruar n mbar botn.

Fuqit e mdha jan me urrejtje t vjetr fetare dhe nacionale, kshtu q shtjet e pazgjidhura nacionale vetm po i shfrytzojn
dhe po i prhapin n mnzr q t shprthejn konfliktet, n mnyr q t krijojn kaos dhe kriza, si gjendje e opportune, q shpie
deri n menaxhimin e krizave nga ana e "bashksis ndrkombtare, kinse si pretekst i "shptimit t vetm n astin e fundm.

Posarisht jan interesante analizat dhe konkluzionet e autorit pr rolin dshtues t institucioneve financiare ndrkombtare dhe t
kapitalizmit korporativ, i cili vendet sapokrijuara t Jugosllavis s shkatrruar i ka prur n varsi t plot financiare dhe n
robrin e borxhliut.

Michel Chossudovsky n mnyr shum t argumentuar e ka pasqyruar rolin e tmerrshm dhe dshtues t Fondit Monetar
Ndrkombtar, t Banks Botrore, t Organizats Tregtare Bottrore(WTO) dhe t instiucioenev t tjera financiare t Perndimit
n shndrrimin e Bosnjs dhe Hercegovins n nj koloni t re..

N t vrtet, n kuadrin e shqyrtimit t globalizmit t mjerimit, autori ka provuar se si Marrveshja paqsore e Dayton-it, n vend t
liris dhe mvetsis, n vend t programit t rimkmbjes dhe t prosperitetit t BeH t prvuajtur dhe t popujve tl saj ua "ka
mohuar dhe ua ka tjetrsuar sovranitetin deri n at shkall, saq askund n Evrop nuk sht shnuar, q nga fundi i Lufts s
Dyt Botrore.

N vend t liris dhe t demokracis, t sovranitetit dhe t pavarsis, Bosnja dhe Hercegovina sht shndrruar n nj territory t
ndar nn okupimin ushtarak t Aleancs s NATO-s dhe Governs administrative t Perndimit.

Autori pohon se me Marrveshjen e Dayton-it, sht pezulluar Kushtetuta e BeH dhe, n kt mnyr sht vendosur administrimi i
plot kolonial mbi Bosnjn dhe Hercegovinn. sht krijuar shteti indirekt i Bosnjs, ku pushteti i mirfillt sht n duart e t
huajve, e jo n duart e shtetasve t Bosnjs e Hercegovins

Augtori sht treguar edhe m ashpr n kritikn e tij, t prshkrimit t gjendjes dhe t procesit n Kosov, duke justifikuar si dhe
qysh Kosova sht krijuar si shtet protektorat mafioz.

Mirpo, sipas Prof.dr. Zdravko Tomac (nga kndvshtrimi kroat) pr t pjesa m interesante e librit sht ajo, ku autori e ka
analizuar politikn e bashksis ndrkombtare ndaj Kroacis. Autori ka pasqyruar t dhnat se si u jan imponuar reformat
makroekonomike jo vetm Kroacis, por edhe t gjitha shteteve, t ashtuquajtura t "Ballkanit Perndimor n asgjsimin e sistemit
ekonomik, sovran, industrial, monetary dhe banker, gj q kan kan br t pamundur (kan penguar) zbatimin e programeve
shoqrore.

Autori ka reflektuar se si n vitin 1993 Kroacia ka qen e prmuar, ngase ka qen e detyrueshme, q t pranoj mbylljen e
reparteve industriale dhe banokrotet masovike, uljen e pagave, privatizimin e sektorit banker dhe, se si gradualisht ka arritur n
robrin debituese (e borxhliut).

N mnyr permanente ultimative sht krkuar dhe po krkohet mnjanimi i rolit t shtetit n zgjidhjen e problemeve ekonomike
dhe t problemeve t tjera nacionale. Nga Kroacia sht krkuar q ta privatizoj dhe ta shes "Telekom-in dhe, t gjitha
kapacitetet m kryesore t prodhimit me rndsi kombtare dhe shtetrore. Tani, n mnyr ultimatumi po krkohet likuidimi i
anijendrtimtaris, e m pas, do vij n radh edhe sistemi energjetik. Vazhdojn prmimet e pafund...Quo vadis democracy?!
Mirpo, pr t shptuar nga nj erozion i till i globalizimit t mjerimit : Kroacis i nevojitet nj president me strategji politike dhe
ekonomike.
na e padukshme e GIobaIizmit ..
Fjala "globalizm ka hyr tashm n fjalort e gjuhve moderne e veshur me nj konotacion negativ, sidomos kur bhet fjal pr
kompanit e mdha multinacionale, zakonisht me prejardhje nga vendet e zhvilluara perndimore, t cilat gllabrojn pa mshir
industrit e vogla dhe t mesme duke i spostuar nga tregjet dhe duke shkaktuar rrnimin e tyre.

Edhe pse kur flitet pr globalizm, shum njerz kan parasysh fenomenin kur pr shembull, nj restorant Mc Donald n qendrn e
nj qyteti nxjerr nga biznesi byrektoret apo kebabtoret lokal apo nj supermarket gjigant shkakton rrnimin e tregtarve t vegjl q
tregtojn prodhime t vendit.

Globalizmi sht shtrir tashm edhe n art, kultur, muzik, gjuh deri edhe n mnyr jetese apo mnyr t menduari.

Globalizmi, i cili shpesh identifikohet nga snobt me modernizimin apo civilizimin i ka shtrir metastazat e tij ngado q t hedhsh
syt.

Sigurisht q nj fenomen i till ka t mirat e veta, pasi shpesh sjell me vete zhvillim ekonomik t shpejt, sidomos pr t
ashtuquajturat vende t bots s tret, dhe sht n t shumtn e rasteve, nj rrug nj-drejtimshme: nga vendet e zhvilluara drejt
atyre m pak t zhvilluara.

Gjithsesi, nj prgjithsim i till bn prjashtim kur bhet fjal pr globalizmin e fenomenit t krimit t organizuar, i cili shoqron
kapitalin si mizat pas buallit.

Rnia e regjimeve totalitare n rajone t tilla si ish-blloku komunist i Evrops Lindore, rnia e Aparteidit n Afrikn e Jugut apo rnia
e disa regjimeve diktatoriale n Amerikn Latine, prvese i solln nj hov t ri globalizmit n sfern ekonomike, si shprblim pr
kt importuan krimin e organizuar q buroi fill pas rnies s diktaturave.

Shumica e popullsis s ktyre rajoneve u ndjen t liruar, nj pjes vajtuan me nostalgji kohrat q po perndonin, ndrsa
pragmatikt dhe oportunistt pan mundsin pr t mbledhur kapital me shpejtsi pothuajse t papar ndonjher n historin e
njerzimit.

Kjo kategori njerzish, pr t cilt dshira pr t'u pasuruar i tejkalonte do lloj ndjenje moraliteti, n mnyr instiktive e kuptuan se
hapja e kufijve dhe vendosja e lidhjeve me perndimin e pasur, rritja e marrdhnieve tregtare dhe rritja e ndjeshme e migracionit
jepte shanse t papara pr t'u pasuruar.

Situata e krijuar ishte pr ta nj minier ari q ftonte n mnyr tepr tunduese pr t'u shfrytzuar. nstinkti i kapitalistit i bri kta
individ t shohin se jo vetm vendet e tyre kan nevoj pr kapitalin dhe t mirat q vinin nga jasht, por edhe vendet e pasura
perndimore kishin nevoj pr "produktet e vendeve t tyre: prostituta, drog, imigrant etj., pr t cilt egzistonte nj treg tepr i
uritur n vendet e zhvilluara.

Trafiqet e tyre nuk do t kufizoheshin n transportin e produkteve vendase drejt perndimit; n kthim ata do t sillnin produkte t
vjedhura npr rrugt e Gjermanis, talis, Mbretris s Bashkuar etj, kryesisht automjete luksoze q do t shiteshin pr vetm
nj fraksion t mimit t tyre real..

N shum nga kto vende, ksaj klase iu bashkngjitn ish-punonjs t agjencive t inteligjencs si pr shembull nga KGB-ja ruse
etj, apo edhe ish-punonjs t policis t mbetur pa pun nga ndryshimet socio-politike, me njohuri n botn e krimit t organizuar.

Ata shum shpejt krijuan monopolet dhe rrjetet e tyre t trafikimit me deg n shum vende perndimore. Efienca e ktyre
ndrmarrjeve kriminale sht pr t'u admiruar edhe nga drejtues t korporatave gjigande multi-nacionale.

Nj nga avantazhet m domethns t bots s krimit t organizuar sht mosprfillja e tyre total ndaj kufijve nacional apo edhe
ndaj konflikteve shpesh me karakter antagonist q solln luftra sidomos n rajonin e Ballkanit.

Pr m tepr, ata kan ditur t prdorin konfliktet ndrmjet shteteve t tyre pr t maskuar veprimtarit e tyre kriminale dhe pr t'i
prdorur kto konflikte n favor t tyre.

Rasti m tipik ishte kontrabanda e fuqishme me t ardhura multi-milionshe gjat embargos s ish-Jugosllavis.

Konflikte ndrmjet vendeve ishin n fakt nj mburoj mjaft efikase q largonin vmendjen nga aktivitetet e tyre kriminale. Bost e
krimit t organizuar jan totalisht t zhveshur nga komplekse nacionale.

Duke e par nga nj kndvshtrim amoral, i ashtuquajturi krim i organizuar sht nj veprimtari fitimprurse me t gjitha tiparet e nj
biznesi t suksesshm, duke prfshir hulumtimin dhe gjetjen e lnds s par nga vende t bots s tret ku mimet e ulta rrisin
margjinn e fitimit, krijimin dhe ruajtjen e zonave t influencs, transportin, organizimin, gjetjen e tregjeve, shitjen, menaxhimin e
fondeve, investimet etj.

Aspekti m i rndsishm i ksaj veprimtarie mbetet shkalla e rrezikut e cila sht shum m e lart se e nj biznesi t ligjshm.
Por sigurisht, ky aspekt negative, ka ann e vet pozitive e cila ka t bj me margjinn e lart t fitimit, q me sa duket sht n
prpjestim t drejt me shkalln e rrezikut.

N nj bot ku kufiri ndrmjet t moralshmes dhe t pamoralshmes po bhet prdit e m mjegullt dhe i paprcaktuar, kjo klas e re
"biznesmensh po fiton ngadal status t mirqen, sidomos n vendet neo-kapitaliste si Shqipria.

Por nga ana tjetr, natyrshm lind pyetja: A do t ishte krimi i organizuar kaq i suksesshm n rast se vendet e zhvilluara
perndimore do t'i merrnin m seriozisht virtytet n t cilat pretendojn se jan n themelet e civilizimit t tyre?