Professional Documents
Culture Documents
Recht
Recht
H1
Wat is recht:
Genstitionaliseerde ordening van het menselijk handelen in de samenleving Geheel van regelen waarin: o Subjectieve rechten (bezittingen) o De structuren en instellingen voor het afdwingen van subjectieve rechten o Politieke machtsuitoefening
Internationaal recht
Grensoverschrijdend, rechtsregels die van toepassing zijn op meer dan n grondgebied Internationaal recht = internationaal publiekrecht + internationaal privaatrecht
Internationaal publiekrecht:
Verhoudingen tussen: Staten Staten en internationale organisaties Interne organisaties en internationale organisaties
Internationaal privaatrecht
Omvat alle rechtsregels die bepalen welk nationaal recht van toepassing is op een rechtsverhouding.
Nationaal recht
Bevat rechtsregels die slechts van toepassing zijn op n grondgebied.
Privaatrecht (nationaal)
Verhouding tussen burgers onderling door hun subjectieve rechten te bepalen. Welke subjectieve rechten (eigendomsrecht, recht om te huwen, ) 1
Wanneer de overheid rechtsregels en plichten oplegt aan de burgers Wanneer ze burgers dwingen de regels te respecteren Wanneer ze misdadigers vervolgen Grondwettelijk recht o Alles wat in de grondwet (G.W.) geregeld is o G.W. = basiswetgeving van een land o De inrichting van de staat, maw de basisstructuur van de politieke en gerechtelijke instellingen evenals hun fundamentele bevoegdheden o Fundamentele rechten en vrijheden Gelijkheidsbeginsel Democratische rechten Politieke vrijheden Sociaal-economische en culturele grondrechten Administratief recht o De inrichting en de werking van de administratie, de zogenaamde uitvoerende macht o Vb. ruimtelijke ordening, milieurecht, onteigening, Fiscaal recht o Hoe de overheidsinkomsten worden gevormd en gend o Vorm van belasting Inkomsten belastingen Belasting over de toegevoegde waarde (BTW) Successierechten Strafrecht o Bepaalt welke handelingen strafbaar zijn en welke straffen daarop staan Strafprocesrecht of strafvorderingrecht o De inrichting en de bevoegdheid van de starfrechtscollegers Politierechtbank, correctionele rechtbank, hof van beroep en hof van assisen o Evenals de procedure in strafzaken H2
Rechtsstaat
o o o Belangrijkste rol van de overheid = persoonlijke rechten van alle burgers beschermen Voorzien in afgelijnde uitvoerende en gerechtelijke structuren Opsomming van grondrecht in G.W.
Grondrechten G.W.
o o Alle Belgen gelijk voor de we wet Non-discriminatiebeginsel 3
o o o o o o o o o
Niemand kan worden vervolgd, buiten als de daad door de wet bepaalt is als illegaal Bescherming van het eigendomsrecht Vrijheid van eredienst en vrije openbare uitoefening ervan Vrijheid van meningsuiting Recht van vereniging Wet van de privacy Vrijheid van taal Elk kind heeft het recht op eerbiediging van zijn morele, lichamelijke, geestelijke en seksuele integriteit Mensenrechten
In Belgi niet helemaal zuivere trias politica Juridische uitholling o Uitvoerende macht (koning + regering) Initiatiefrecht inzake wetgeving Benoemen de rechterlijke macht Beschikt over volmachten o (koning bekrachtigt wetten en kondigt deze af) Politieke uitholling o Regering = voortvloeiing van een politieke meerderheid in het parlement
Centralisme = eenheidsstaat
Bevoegdheidsverdeling
Federaal begrippenkader
Vier taalgebieden o Nederlands o Frans o Duits o Tweetalig gebied Brussel Die gewesten o Vlaams o Waals o Brussels Drie gemeenschapen o Nederlandstalig o Franstalig o Duits 4
Bevoegdheden gewesten
Alles Ruimtelijke ordening Landbouw- (en visserij) beleid Relaties met ondergeschikte besturen Toegepast wetenschappelijk onderzoek Openbare werken
Bevoegdheden gemeenschappen
Persoonsgebonden aangelegenheden Culturele aangelegenheden Onderwijs Taalgebruik buiten wat voor gemeenschappen en gewesten is Monetair beleid Justitie Sociale zekerheid Binnenlands beleid
Structuren
Belgi = een federale staat
Bevoegdheden
Tot stand brengen van wetten o Initiatiefrecht wetgeving o Neerlegging bij kamer of senaat o Behandeling in parlementaire commissies o Behandeling in plenaire vergadering o Bekrachtiging, afkondiging en bekendmaking Controle op de regering o Controle op staatsuitgaven o Parlementaire vragen o Vertrouwensstemming Kamer en senaat zijn gelijkelijk bevoegd voor: 5
Verklaring tot herzieningen Verhouding tussen federale overheid, gemeenschapen en gewesten Instemming met verdragen Kamer is exclusief bevoegd voor: Stemmen van moties van wantrouwen en vertrouwen Vaststelling van het legercontinent Begrotingen en rekeningen Naturalisaties Senaat is exclusief bevoegd voor: Belangenconflicten op het niveau van de gemeenschaps- en gewestparlementen (adviserend) Kamer en senaat zijn samen bevoegd voor: Voordracht kandidaten grondwettelijk hof, hof van cassatie en RvS
Principes: Politiek verantwoordelijk Zekere onschendbaarheid Bevoegdheden: Uitvoeren van wetten Zelfstandige verordenende bevoegdheid o Bv. Openbare orde Beheer van openbare diensten Buitenlands beleid, inc. Defensie
Vlaamse overheid
Wetgevende macht: o Vlaams parlement Uitvoerende macht: o Vlaamse regering
Franse gemeenschap
Wetgevende macht: o Frans parlement Uitvoerende macht: o Franse regering
Waals gewest
Duitstalig gewest
Provincies
Provincieraad Bestendige deputaties Provinciegouverneur
Gemeenten
Gemeenteraad College van schepen Burgemeester
Controlerende instellingen
Raad van staten
Annulatierechter voor administratieve rechtshandelingen o Vernietiging of schorsen Cassatierechter voor beslissingen van lagere administratieve rechtscolleges Rechter in hoger beroep voor een aantal door de wet bepaalde gevallen Advies over de tekst van ontwerpen of voorstellen van wet of decreet en over de tekst van amendenten hierop Niet bindend, doch groot gezag 7
Grondwettelijk hof
Arbitragehof o Conflicten regelen tussen wetten en decreten en tussen decreten onderling
Rekenhof
Technische controle dat het parlement in staat stelt zijn algemene controle uit te oefenen op de begroting en e boekhouding van de staat
n of drie rechters Alle geschillen inzake de toepassing van de belastingwet Correctionele rechtbank voor strafzaken Rechtbank van koophandel Drie rechter n beroepsmagistraat Twee lekenrechters (handelaars) Alle handelsgeschillen Hof van beroep Kamer voor burgerlijke zaken Kamer voor minderjarigen Kamer voor fiscale zaken Kamer voor strafzaken Drie raadsheren Arbeidsrechtbank Drie rechters n beroepsmagistraat Twee lekenrechters (vertegenwoordigers) Alle sociaalrechtelijke geschillen Arbeidshof Drie rechters n beroepsmagistraat Twee lekenrechters Politierechtbank n politierechter Alle overtredingen Bv. Alle verkeersmisdrijven, ook al hangen ze samen met zwaardere misdrijven Correctionele rechtbank n of drie rechters Alle wanbedrijven met uitsluiting van Overtredingen < 7dage gevangenisstraf Misdaden > 5jaar gevangenisstraf Verkeersmisdrijven hof van assisen geen permanente zetel geen vaste eigen magistraten drie rechters per zitting aangeduid twaalf juryleden zware misdrijven drukpersmisdrijven politieke misdrijven Geen hoger beroep mogelijk overkoepelde rechtscolleges arrondissementsrechtbank als men niet weet welke rechtbank (of niet akkoord gaan) met welke rechtbank men moet nemen geen hoger beroep mogelijk hof van cassatie 9
o burgerlijke en handelszaken o sociale zaken o strafzaken vijf beroepsmagistraten enkel bij procedure fouten Administratieve rechtscolleges o administratieve rechtscolleges talrijk en onoverzichtelijk niet: geschillen over burgerlijk recht wel: bepaalde geschillen over politiek recht soms hoger beroep voorzien o tuchtrechtelijk colleges bv. Orde van geneesheren overtredingen van deontologische regels in bepaalde beroepen Arbitrage (scheidsrechtspraak) o Overeenkomst tussen partijen, waarbij zij bedingen dat de bestaande of toekomstige geschillen worden toevertrouwd aan n of meer derde personen Snel Technisch bekwame pers. Zonder aanstelling Enkel nietigverklaring
Privaatrechtelijk procesrecht
Gedingvoerende partijen in een burgerlijke zaak o Eiser Diegene die de zaak aanhanging maakt Bewijslast o Verweerder Diegene die zich moet verweren Gedingvoerende partijen in een strafzaak o Beklaagde Diegene die van een strafbaar feit wordt beschuldigd o Openbaar ministerie (parket) Opsporen en vervolgen van misdrijven Uitvoeren van straffen Vertegenwoordigen van het algemeen belang van de gemeenschap o Burgerlijke partijstelling Advocaat o Prijs is wettelijk bepaalt en begrensd Griffier Gerechtsdeurwaarder o Betekenen van gerechtelijke akten o Gedwongen tenuitvoerlegging van gerechtelijke beslissingen Gerechtsdeskundige o Bv. Nautische commissie bij de kamer van koophandel Rechter/raadsheer o Beroepsmagistraat/lekenrechter 10
o o o
Accusatoir procesrecht
Verplichting om vonnis te vellen Passieve rol: de rechter kan enkel aan een partij toekennen wat deze gevraagd heeft Beperkt initiatiefrecht
Bevoegdheidsbetwistingen materile bevoegdheid o onderwerp, waarde, spoedigheid, tegenreactie van de eiser o aanvaardt de stelling van verweerder o vraagt verwijzing naar andere rechtbank o laat beslissing over aan de rechtbank Rechtsmiddelen procedure die wordt ingesteld tegen een rechterlijke uitspraak om deze beslissing ongedaan te maken of te wijzigen kan door dezelfde rechtbank ofwel door andere rechterlijke instantie tegen zowel eindvonnis als tussenvonnis kan enkel door de verliezende partij kunnen niet worden ingezet: o na het verstrijken van de wettelijk voorziene termijn o na het sluiten van een akkoord tussen partijen o na berusting door partijen o na bepaalde louter procedurele beslissingen verzet o tegen verstekvonnis (als de verweerder niet opdaagt op de inleidende zitting) enkel als hij dit maar 1 keer doet hoger beroep o kan tegen elke beslissing o uitzonderingen cassatie o enkel tegen beslissingen die in laatste aanleg zijn gewezen o beperkt aantal gronden overtredingen van de wet verkeerde interpretatie van de wet schending van een substantile of op straffe van nietigheid voorgeschreven vonnis derdenverzet o door iedereen die geen partij was bij het geding herroeping van het gewijsde o bij bedrog in de procedure verhaal op de rechter o indien de rechter zicht schuldig heeft gemaakt aan bedrog of rechtsweigering intrekking van het vonnis o wanneer het grondwettelijk hof een voor het vonnis relevante wet, decreet heeft vernietigd
Bijzondere procedures kort geding o bij hoogdringendheid summiere rechtspleging om betalingen te bevelen verzoening 12
Uitvoering van het vonnis Betekening van het vonnis Overlegging van de uitvoerende uitgiften van het vonnis o Winnende partij aan deurwaarde o Deurwaarde aan verliezende partij Bevel tot betaling o Vrijwillig o Gedwongen Niet vatbaar voor beslag Bedegoed, alles wat men nodig heeft voor zijn of haar werk of stude Bewijsmiddelen Bewijslast o Wie iets beweert moet dit bewijzen Schriftelijk bewijs Getuigenbewijs Vermoedes
o Arrondissementsrechtbanken Provincies o Hoven van assisen Beperkt grondgebied o hoven van beroep o arbeidshoven o strafuitvoeringsrechtbanken nationaal grondgebied o hof van cassatie
Dubbele aanleg
Bescherming tegen willekeur van een rechter of rechtbank. Elk geschil kan in hoger beroep een tweede maal volledig opnieuw behandeld worden voor een andere rechtsmacht Beperkingen: Voor de vrederechter < 1240 Rechtbank 1e aanleg/koophandel < 1860 Niet voor fiscale geschillen Arbeidsrechtbank
H3
Vorderingsrecht Iets doen, laten & geven Intellectuele rechten Bv. Auteursrechten, merkrechten
Rechtssubjecten Natuurlijke personen o Van geboorte tot lichamelijke dood o Identificatie van de persoon o Handelingsbekwaamheid o Rechts of genotbekwaamheid o Procedure van afwezigheid KT (3maanden) beheer van het vermogen van de afwezige LT (5/7 jaar) inbezitstelling van het vermogen van de afwezig o De naam: Familienaam en voornaam zijn onvervreemdbaar Handelsnaam is vervreemdbaar o Nationaliteit Nationaliteit + staatsburgerschap = juridische band tussen persoon en staat waarbij de persoon geniet van de burgerlijke en politieke rechten die in het rechtssysteem van deze staat zijn voorzien Vreemdelingen Geen politieke rechten Wel grondwettelijke waarborgen en vrijheden Wel burgerlijke rechten Verwerven van nationaliteit Toekenning o Op grond van nationaliteit van vader / moeder o Op grond van geboorte o Op grond van adoptie Verkrijging o Nationaliteitskeuze o Nationaliteitsverklaring o Vreemde echtgenote Rechtspersonen o Iets dat voor zichzelf kan spreken maar geen persoon is o Bv. Bvba, nvs, o Publiekrechtelijke rechtspersonen Territoriale publieke rechtspersonen Openbare instelling o Privaatrechtelijke rechtspersonen Vennootschappen Beroepsverenigingen Vzws
15
Rechtsfeiten en rechtshandelingen
Onderscheid rechtsfeit (RH)
Elk feit waaraan door het objectief recht gekoppeld worden Rechtshandeling: elke handeling die bewust wordt gesteld met oog op de rechtsgevolgen die er door het objectief recht aan worden verbonden o Eenzijdige rechtshandeling: wilsuiting van n persoon o Meerzijdige rechtshandeling: wilsovereenkomst tussen 2 of meerdere personen
Door de rechtbank uitgesproken Soorten o Absolute/volstrekte nietigheid Straft de miskenning van regels van openbare orden of goede zeden o Relatieve nietigheid Straft de miskenning van de private belangen Rechtsmisbruik Een recht wordt misbruikt, wanneer het wordt uitgeoefend op een wijze die kennelijk de grenzen te buiten gaat van de normale uitoefening van dat recht door een voorzichtig en bezorgd persoon Sancties Herstel in natura Geldelijke vergoeding Criteria Het oogmerk op de schaden De afwezigheid van belang Overdreven benadeling Overdreven verbreking van het evenwicht tussen de betrokkenen Afwijking van het doel van een recht Het schokken van legitieme verwachtingen
H4
Het huwelijk
Huwelijk = institutioneel contract Juridische ontwikkelingen o Trend naar liberalisering o Gelijkstelling kinderen geboren binnen en buiten het huwelijk o Gelijkstelling man en vrouw binnen het huwelijk o Gelijkstelling hetero en homo o Verenging van familie tot gezin o Verschuiving van privaat tot publiekelijke onderhoudsplicht Juridisch karakter o Wederzijdse rechte en plichten o Maar Institutioneel aspect Institutioneel vastgelegde rechten en plichten Voorwaarden kunne door partijen niet vrij gekozen worden Grondvereisten 17
Min 18 Toestemming van echtgenote Onvolwaardige wilsuiting Dronkenschap, krankzinnigheid Gebrekkige wilsuiting Dwaling, bedrog, geweld Negatieve grondvereisten o Bigamie (twee partners) o Geen bloedverwante of aanverwante in verbonde graad In rechte lijn (ouders en kinderen) In de zijlijn (broers, zussen, ooms, tantes, nichten, neven) Aanverwante in rechte lijn (schoonouders, schoonkinderen) Vormvereisten o Akte van aangifte 14 dage tot 6 maande voor het huwelijk bij een ambtenaar van de burgerlijke stand o Akte van huwelijk Sluiten van het huwelijk Voor een ambtenaar van burgerlijke stand Openbaar 2 getuigen Niet naleven van de grond en vormvereisten o Volkomen afdoende huwelijksbeletsels Absolute nietigheid o Niet volkomen afdoende huwelijksbeletsels Relatieve nietigheid Verjaring na 10 jaar o Verbiedend huwelijksbeletsel Administratieve sanctie Bij het ontbreken van bepaalde documenten Verzet tegen huwelijk o Voorlopig verhinderen van huwelijk Gevolg van de nietigheid o Wist de gevolgen zowel voor het verleden als de toekomst o Putatief huwelijk o o
o Autonomie inzake rekeningen o Autonomie in zake woonplaats o Minimale verbondenheid van de gehuwde o Plicht tot hulp en bijstand o Bescherming van de gezinswoning o Hoofdelijke aansprakelijkheid van de echtgenote o Secundair huwelijksstelsel = subjectief karakter Contractuele vrijheid Huwelijkscontract heeft pas uitwerking vanaf het huwelijk Vormgebonden karakter van de publiciteit Scheiding der goederen Huwelijkscontract = notarile akte Wettelijk huwelijksvermogensstelsel Eigen vermogen man Eigen vermogen vrouw Gemeenschappelijk vermogen
19