Dr hab. in¿.

Aleksandra Rakowska,
Politechnika Poznañska, Instytut Elektroenergetyki
mgr in¿. Krzysztof Hajdrowski
Energetyka Poznañska SA

Podziemne linie kablowe pr¹du sta³ego

— budowa linii w systemie „lekkim”
Niektórzy s¹dz¹, ¿e polietylen jako materia³ izolacyjny Polietylen usieciowany (XLPE) okaza³ siê niezaprzeczal-
jest materia³em ju¿ nienowoczesnym, tanim i powszechne- nie najlepsz¹ izolacj¹ kabli pr¹du przemiennego (AC). Do-
go u¿ytku. Gdy przeanalizuje siê jednak ci¹gle nowe mo¿li- tyczy to zarówno izolacji kabli œredniego jak te¿ wysokiego
woœci zastosowania polietylenu i pojawiaj¹ce siê na rynku napiêcia. Szerokie zastosowanie izolacji XLPE jest zwi¹za-
materia³ów kablowych coraz to nowsze jego odmiany oraz ne z w³aœciwoœciami tego materia³u oraz wzglêdami ekolo-
ci¹gle ulepszane jego modyfikacje — nale¿y zweryfikowaæ gicznymi. W przypadku kabli tzw. suchych nie istnieje nie-
ten os¹d. bezpieczeñstwo ska¿enia œrodowiska w przypadku uszko-
W ostatnim okresie na pierwsze miejsce listy proble- dzenia kabla podczas jego eksploatacji.
mów koniecznych do rozwi¹zania przez przemys³ kablowy Nawet w pañstwach tradycyjnie uk³adaj¹cych kable
wysunê³o siê opracowanie takiego gatunku polietylenu o izolacji papierowej, obecnie instalowane kable œredniego
usieciowanego, który móg³by byæ zastosowany na izolacjê napiêcia (w wiêkszoœci) oraz kable wysokiego napiêcia (ca³-
kabli pr¹du sta³ego (DC). kowicie) s¹ kablami o izolacji XLPE. Wœród tych pañstw
Mo¿na przyj¹æ, ¿e historia przemys³u elektrycznego roz- nale¿y wymieniæ Wielk¹ Brytaniê i Holandiê. Natomiast
poczê³a siê od zastosowania pr¹du sta³ego przez Thoma- w innych pañstwach, takich jak na przyk³ad Francja i Niem-
sa Alva Edisona do komercyjnego wytworzenia energii elek- cy od wielu ju¿ lat uk³adane linie kablowe œredniego oraz
trycznej. Pierwszy system przesy³u energii równie¿ by³ sys- niskiego napiêcia, to tylko kable o izolacji XLPE [2].
temem pr¹du sta³ego. Jednak przy niskim napiêciu nie- Kablow¹ izolacjê XLPE szeroko wykorzystuje siê rów-
mo¿liwe sta³o siê przesy³anie energii elektrycznej w uk³a- nie¿ w kablach morskich pr¹du przemiennego. Przyk³ado-
dach DC, dlatego opracowano systemy przesy³owe pr¹du we linie kablowe AC z izolacj¹ XLPE to: linia 72 kV w Szwecji
przemiennego pracuj¹ce na wy¿szych napiêciach (AC). (d³ugoœci nieco ponad 13 km) z roku 1970 i linia w Chor-
Wynalezienie wysokonapiêciowych zaworów tyrystoro- wacji z roku 1995 (d³ugoœci 100 km) pracuj¹ca na napiê-
wych umo¿liwi³o powrót do systemów pr¹du sta³ego, ciu 35 kV [3].
dziêki mo¿liwoœci transformowania wysokiego napiêcia AC Rozk³ad natê¿enia pola elektrycznego w przypadku
na DC oraz przesy³owi energii systemami DC na znaczne kabli pr¹du sta³ego jest odmienny od rozk³adu pola
dystanse. obserwowanego w izolacji kabli pr¹du przemiennego.
Do najwa¿niejszych dat i wynalazków znacz¹cych Na rysunku 1 przedstawiono rozk³ad natê¿enia pola elek-
w rozwoju systemów pr¹du sta³ego nale¿¹ [1]: trycznego dla ró¿nych stanów pracy izolacji przyk³ado-
l 1901 — prostownik rtêciowy opracowany przez Hewit- wego kabla DC. W kablach AC rozk³ad natê¿enia pola,
ta;
l 1940 — badania prowadzone nad opracowaniem tyra-
tronów w USA, a w Europie — zaworów z ciek³¹ rtê-
ci¹;
l 1954 — pierwsza komercyjna linia wysokiego napiêcia
DC — kabel morski Gotland 1 o izolacji papier + syci-
wo;
l 1970 — pierwsze zawory tyrystorowe pó³przewodniko-
we sta³e;
l 1979 — pierwszy uk³ad kontrolno-steruj¹cy dla syste-
mów HVDC z wykorzystaniem mikrokomputera;
l 1984 — najwy¿sze napiêcie przesy³owe DC; linia napo-
wietrzna ±600 kV, Itaipu Brazylia;
l 1994 — pierwszy filtr aktywny DC;
l 1998 — pierwszy przekszta³tnik komutatorowy pojem-
noœciowy w systemie przesy³owym DC Argentyna-Bra-
zylia;
l 1999 — nowa generacja przekszta³tników napiêcia (VSC),
zastosowana miêdzy innymi w systemie Gotland Light,
Szwecja. Rys. 1. Rozk³ad natê¿enia pola elektrycznego w izolacji kabla DC

strona 428 www.elektroenergetyka.pl czerwiec 2002

niezale¿nie od obci¹¿enia, ma zawsze jednakowy cha-
rakter: najwiêksze pole rejestrowane w izolacji jest przy
¿yle roboczej, najmniejsze w izolacji przy ekranie pó³-
przewodz¹cym zewnêtrznym, czyli charakter rozk³adu jak
w przypadku kabla DC nieobci¹¿onego.
W izolacji polietylenowej jest obserwowana akumulacja
³adunku przestrzennego w przypadku wystêpowania zmien-
nego obci¹¿enia lub zmiany biegunowoœci napiêcia. £adu-
nek ten mo¿e byæ „zamro¿ony” w izolacji nawet przez sto-
sunkowo d³ugi okres. Jego istnienie mo¿e spowodowaæ sil-
ny wzrost lokalnego natê¿enia pola elektrycznego. Jest to
zjawisko niekorzystne, które przez wiele lat utrudnia³o wy-
korzystanie kabli o izolacji XLPE w liniach napiêcia sta³ego.
Wœród wielu firm prowadz¹cych badania kablowej izo-
lacji polietylenowej nale¿y wymieniæ firmê Borealis (produ-
centa materia³ów kablowych) oraz ABB Power Cables (pro-
ducenta kabli l¹dowych i morskich; zarówno AC jak i DC).
Wspó³praca obu tych firm zaowocowa³a opracowaniem
najnowoczeœniejszej modyfikacji polietylenu usieciowane-
go, umo¿liwiaj¹cej wyprodukowanie nowego typu izolacji
wyt³aczanej kabli DC. Kabel elektroenergetyczny z tak¹ izo-
lacj¹ charakteryzuje siê ni¿sz¹ mas¹ w porównaniu z tra-
dycyjnymi kablami XLPE, przy zachowaniu bardzo dobrych
w³aœciwoœci elektrycznych i mechanicznych. Dlatego czê-
sto linie o tej izolacji nazywane s¹ lekkimi (ang. light line).
Zdolnoœæ przesy³owa kabli DC jest obecnie piêæ razy wy-
¿sza ni¿ równowa¿nych kabli AC. W najbli¿szej przysz³oœci
oczekiwane jest uzyskanie tego wskaŸnika na poziomie 10.
Zjawiska starzeniowe, zachodz¹ce przy napiêciu sta³ym
w polietylenie usieciowanym s¹ znacznie mniej groŸne dla
izolacji kablowej przy napiêciu sta³ym ni¿ w przypadku dzia-
³ania napiêcia przemiennego. To pozwala oczekiwaæ wy-
raŸnie d³u¿szego czasu ¿ycia izolacji XLPE-DC, w porów-
naniu z izolacj¹ XLPE-AC. Opracowane do chwili obecnej
materia³y XLPE-DC dla linii lekkich mog¹ byæ eksploatowa-
ne w uk³adach o natê¿eniu roboczym do 20 kV/mm.
Rys. 2. Porównanie wytrzyma³oœci polietykenu usieciowanego
standardowego XLPE-AC oraz dwóch gatunków XLPE-DC
czerwiec 2002 www.elektroenergetyka.pl
Polietylen usieciowany przystosowany
do pracy w uk³adach DC
Bardzo korzystne w³aœciwoœci elektryczne i termiczne
polietylenu usieciowanego powoduj¹, ¿e op³acalne jest pro-
wadzenie czasoch³onnych i kosztownych (ze wzglêdu na
szeroki zakres) badañ, aby opracowaæ gatunek polietylenu
odpowiedni do zastosowañ w kablach DC. Prowadzone
równolegle badania w oœrodkach naukowych kilku pañstw
europejskich oraz w Japonii pozwoli³y na opracowanie
zmodyfikowanego wype³niaczami nieorganicznymi poliety-
lenu usieciowanego do zastosowañ w kablach DC [4].
Na rysunku 2 przedstawiono porównanie wytrzyma³o-
œci elektrycznej trzech gatunków polietylenu przystosowa-
nego do pracy w polu elektrycznym pr¹du przemiennego
i sta³ego. Badania prowadzono na próbkach tej samej gru-
boœci i przy zachowaniu tej samej procedury pomiarowej.
Nale¿y podkreœliæ, ¿e polietylen usieciowany stosowa-
ny w kablach DC nie jest tym samym gatunkiem polietyle-
nu, który znalaz³ zastosowanie w uk³adach izolacyjnych kabli
AC. Dodatkowo wymaga podkreœlenia fakt, ¿e w³aœciwo-
œci elektryczne, termiczne i mechaniczne obu materia³ów
s¹ odmienne. Skrótowo mo¿na to okreœliæ nastêpuj¹co:
XLPE-AC + wype³niacz nieorganiczny = XLPE-DC
w³aœciwoœci XLPE-AC ≠ w³aœciwoœci XLPE-DC
Instalacje w systemie „lekkim”
Pierwszy kabel pr¹du sta³ego o izolacji XLPE na napiê-
cie ±250 kV wykonali Japoñczycy na pocz¹tku lat dzie-
wiêædziesi¹tych. By³ to kabel morski, który eksperymental-
nie zainstalowano pomiêdzy dwoma wysepkami. Konstruk-
cja tego kabla, to miêdzy innymi: ¿y³a o przekroju 800 mm2,
izolacja XLPE-DC gruboœci 20 mm, pow³oka o³owiana gru-
boœci 4 mm, os³ona PE gruboœci 4,5 mm, pancerz z dru-
tów stalowych o œrednicy 8 mm. Œrednica zewnêtrzna ka-
bla wynosi³a 124 mm, a maksymalna zdolnoœæ przesy³owa
600 MW — przy maksymalnym obci¹¿eniu pr¹dowym wy-
nosz¹cym 1200 A. Spodziewany okres bezawaryjnej pra-
cy kabla to ponad 30 lat [5].
Rys. 3. Konstrukcja kabla XLPE na napiêcie ±250 kV
strona 429
 Rys. 4. Schemat systemu DC w technologii Light [6]

Dynamiczny rozwój linii pr¹du sta³ego, u³o¿onych ka- Na rysunku 5 pokazano konstrukcjê kabla u³o¿onego
blami o izolacji XLPE-DC, obserwowany jest od momentu w linii Gotland Light. Linia dzia³a w systemie biopolar-
opracowania tzw. technologii lekkiej (HVDC Light). Syste- nym: jeden kabel pracuje na napiêciu o biegunowoœci do-
my lekkie HVDC sk³adaj¹ siê z dwóch stacji konwertoro- datniej, a drugi o biegunowoœci ujemnej. Zdolnoœæ prze-
wych (równie¿ wykonanych w systemie lekkim) oraz pary sy³owa linii wynosi 50 MW przy napiêciu ±80 kV DC.
kabli. Na rysunku 4 pokazano schemat systemu DC w tech- D³ugoœæ linii to oko³o 72 km, a d³ugoœæ ca³kowita u³o¿o-
nologii Light. nego kabla XLPE-DC wynosi 142,8 km. Izolacja kabla
Istniej¹ce linie maj¹ zdolnoœæ przesy³ow¹ od kilku do z linii Gotland Light, to zmodyfikowany materia³ usiecio-
300 MW i pracuj¹ na napiêciu sta³ym o wartoœci do ±150
kV. W tabeli 1 zestawiono kablowe linie DC wykonane w
systemie lekkim. Ju¿ w marcu 1997 roku w Szwecji po-
wsta³a pierwsza linia w tym systemie, o d³ugoœci 10 km,
³¹cz¹ca stacje w miejscowoœci Hällsjön i Grängesberg [7].
By³a to typowa linia doœwiadczalna o zdolnoœci przesy³o-
wej 3 MW (przy napiêciu DC ±10 kV i pr¹dzie równym
150 A).

Za pierwsz¹ instalacjê komercyjn¹ uznano instalacjê

l¹dowego wysokonapiêciowego kabla lekkiego DC o izola-
cji XLPE, oddan¹ do eksploatacji na szwedzkiej wyspie
Gotlandia w czerwcu 1999 r. By³a ona efektem wspólnego
przedsiêwziêcia firm ABB i Gotlands Energiverk AB. Wybu-
dowanie linii kablowej wynika³o z koniecznoœci po³¹czenia
nowo zainstalowanej „farmy” ma³ych si³owni wiatrowych
z Visby — g³ównym miastem wyspy [8]. Rys. 5. Konstrukcja kabla z linii Gotland Light

Tabela 1
Istniej¹ce linie kablowe wysokiego napiêcia pr¹du sta³ego w systemie Light

Moc
Linia przesy³owa, D³ugoœæ linii, Zastosowanie Uruchomienie linii
MW km

Hellsjön — Szwecja 3 10 zmiana warunków pracy linii z AC na DC marzec 1997

Gotland Light — Szwecja 50 70 po³¹czenie ma³ych elektrowni wiatrowych czerwiec 1999

Tjaereborg — Dania 7,3 4,3 linia doœwiadczalna; po³¹czenie ma³ych elektrowni wiatrowych sierpieñ 2000
Directlink — Australia 180 59 po³¹czenie systemów asynchronicznych New South Wales
i Queensland czerwiec 2000
Cross-Sound Cable — USA 330 40 po³¹czenie systemów asynchronicznych Connecticut
i Long Island maj 2002
Murraylink — Australia 200 180 po³¹czenie systemów Riverland w Po³udniowej Australii
z Sunraysia w stanie Victoria kwiecieñ 2002

strona 430 www.elektroenergetyka.pl czerwiec 2002

wany chemicznie, co pozwoli³o uzyskaæ kabel o bardzo
dobrych w³aœciwoœciach elektrycznych, bardzo du¿ej wy-
trzyma³oœci mechanicznej, wysokiej elastycznoœci i niskiej
masie [9].
Charakterystyczne cechy kabla z linii Gotland Light to:
n ¿y³a aluminiowa okr¹g³a, wielodrutowa, dogniatana,
o przekroju 340 mm2,
n ekran pó³przewodz¹cy XLPE wyt³aczany na ¿yle,
n izolacja XLPE-DC gruboœci 5,5 mm,
n ekran pó³przewodz¹cy XLPE wyt³aczany na izolacji,
n ¿y³a powrotna Cu z drutów okr¹g³ych; przekrój 16 mm2,
n pow³oka zewnêtrzna PE gruboœci 2,4 mm,
n œrednica zewnêtrzna 43,4 mm,
n masa 2 kg/m,
n minimalny promieñ giêcia podczas uk³adania 0,65 m.
Nale¿y tak¿e podkreœliæ, ¿e linia Gotland Light u³o¿ona
jest w okolicy bardzo czêsto odwiedzanej przez turystów,
ze wzglêdu na obiekty archeologiczne oraz atrakcyjnoœæ
krajobrazow¹ tych terenów. A jak wiadomo, osoby spê-
dzaj¹ce wakacje na wyspie nie chc¹ ogl¹daæ kolejnej, wy-
raŸnie szpec¹cej piêkn¹ okolicê, linii napowietrznej. Aby
ograniczyæ do minimum czas i obszar ingerencji „inwesty-
cyjnej” — wszystkie elementy linii (a przede wszystkim
osprzêt kablowy) by³y fabrycznie przygotowane do szcze-
gólnie szybkiego i ³atwego monta¿u, a prace budowlane,
instalacyjne oraz badania odbiorcze bardzo dok³adnie za-
planowane i wykonywane z ogromn¹ precyzj¹ dotycz¹c¹
terminów i sposobu ich przeprowadzenia. Na rysunku 6
pokazano równoczesne uk³adanie dwóch kabli [7].
Rys. 6. Uk³adanie równoleg³e dwóch kabli DC
w linii Gotland Light
Kolejna linia wykonana w technologii lekkiej, to uru-
chomiona w sierpniu 2000 r. linia Tjaereborg. Ma ona d³u-
goœæ 4,3 km i ³¹czy farmê si³owni wiatrowych, ustawio-
nych na wybrze¿u w zachodniej czêœci Danii, z systemem
elektroenergetycznym. Zdolnoœæ przesy³owa linii wynosi
7,2 MW przy napiêciu sta³ym ±9 kV i pr¹dzie 358 A. Linia
ta zosta³a uruchomiona w celu zgromadzenia doœwiadczeñ
eksploatacyjnych, poniewa¿ Dania planuje w okresie naj-
bli¿szych trzydziestu lat uruchomienie piêciu „farm” si³ow-
ni wiatrowych o mocy wytwarzanej rzêdu 4000 MW. Opty-
malnym rozwi¹zaniem jest po³¹czenie si³owni wiatrowych
z systemem elektroenergetycznym, ze wzglêdu na charak-
ter wytwarzanej energii oraz problemy z utrzymaniem sta-
czerwiec 2002 www.elektroenergetyka.pl
Rys. 7. Stacja przekszta³tnikowa w systemie lekkim [7]
bilnoœci poziomu napiêcia, w³aœnie z wykorzystaniem sy-
stemu typu Light. Szczególnie podkreœla siê stosunkowo
niewielk¹ ingerencjê w œrodowisko naturalne w przypadku
stosowania technologii Light — co dotyczy w tym przy-
padku przede wszystkim stacji przekszta³tnikowych.
Na rysunku 7 przedstawiono widok stacji przekszta³tniko-
wej w linii Tjaerborg przy si³owniach wiatrowych.
Pierwsza linia kablowa DC wykonana w systemie lek-
kim w Australii to linia Directlink, ³¹cz¹ca stan New South
Wales z Queensland. Linia jest w³asnoœci¹ TransÉnergie
Australia [10]. Directlink to trzy niezale¿ne linie, pracuj¹ce
na napiêciu ±80 kV, o d³ugoœci ka¿dego z kabli 59 km
(tzn. ³¹cznie 6×59 km). Linie oddane zosta³y do eksplo-
atacji w roku 2000, a ich moc przesy³owa wynosi 180
MW (3×60 MW). Maksymalny pr¹d DC wynosi 342 A.
Linia przebiega przez tereny, na których wykupienie gruntu
pod inwestycjê nie stwarza³o ¿adnych problemów. Jak wia-
domo, uzyskiwanie akceptacji spo³ecznej na budowê no-
wej linii elektroenergetycznej staje siê doœæ trudne — w³a-
œciwie ju¿ w wiêkszoœci pañstw na œwiecie.
Kolejnym krokiem w dziedzinie rozwoju linii DC Light
stanie siê wykonanie linii Cross-Sound Cable w pobli¿u
Nowego Jorku. Potocznie liniê tê nazwano mostem ener-
getycznym do Long Island. Planowane jest oddanie do eks-
ploatacji w maju 2002 linii czterdziestokilometrowej o zdol-
noœci przesy³owej 330 MW. Wykonawc¹ tej inwestycji, jak
równie¿ i innych linii DC Light jest firma ABB. Linia w zna-
cz¹cej czêœci swej trasy bêdzie zag³êbiona w dnie mor-
skim, wiêc do wyprodukowania zastosowano szczególnie
wyspecjalizowan¹ technologiê doboru i wykonania izolacji
kabla. Planowane parametry kabla to: napiêcie ±150 kV
i pr¹d maksymalny 1175 A [6].
Zdecydowanie najd³u¿sz¹ lini¹ kablow¹ w systemie
Light jest Murraylink — po³¹czenie pomiêdzy Riverland
w Po³udniowej Australii z Sunraysia w stanie Victoria.
W chwili obecnej 180-kilometrowa linia (czyli 2×
×180 km kabla) jest œwiatowym rekordem d³ugoœci tego
typu linii elektroenergetycznej. Wykonawc¹ linii (wraz
z budow¹ stacji przekszta³tnikowych na obu jej koñ-
cach) jest firma ABB [11]. Natomiast jej eksploatacjê pro-
wadziæ bêdzie firma Murraylink Transmission Company
Pty. wy³oniona z TransÉnergie Australia, która z kolei
wspó³pracuje z TransÉnergie z Hydro-Québec Kanada.
strona 431
Planowane jest oddanie linii do eksploatacji w kwietniu
2002 roku, a interesuj¹cy jest fakt, ¿e jest ona budowa-
na w obrysie istniej¹cej dotychczas linii napowietrznej
— a wiêc nie ma problemów z uzyskiwaniem odpowied-
nich pozwoleñ i wykupem gruntów prywatnych (rys. 8).
Instalowana linia bêdzie eksploatowana na napiêciu ±150
kV, o mocy przesy³owej 200 MW i pr¹dzie maksymal-
nym DC równym 1400 A.
Jak wspomniano poprzednio, linie Light DC sk³a-
daj¹ siê z dwóch równolegle u³o¿onych kabli — ponie-
wa¿ system pracuje w uk³adzie biopolarnym. Miêdzy
innymi, ze wzglêdu na fakt równoleg³ego u³o¿enia
dwóch kabli o przeciwnej biegunowoœci nastêpuje
wzajemne wyeliminowanie oddzia³ywania pola magne-
tycznego wokó³ linii. Zalety tak opracowanej instalacji
mog¹ byæ rozpatrywane zarówno pod k¹tem technicz-
nym jak i œrodowiskowym.
Na rysunku 9 przedstawiono rozk³ad pola magne-
tycznego wokó³ linii kablowej DC wykonanej w sy-
stemie Light. Dane wynikaj¹ce z dokonanych pomia-
rów i obliczeñ wykaza³y ogromne zalety systemu
biopolarnego w stosunku do uk³adu monoploarnego
pr¹du sta³ego. W uk³adzie monopolarnym przy prze-
p³ywie przez kabel pr¹du sta³ego o wartoœci 1000 A,
pole magnetyczne w odleg³oœci 10 m od kabla wynosi
oko³o 20 μT.
Rys. 8. Uk³adanie linii Murraylink Light [7]
Rys. 9. Pole magnetyczne wokó³ biopolarnego uk³adu DC Light
strona 432
Wartoœæ ta stanowi oko³o po³owê wartoœci naturalne-
go, ziemskiego pola magnetycznego. Natomiast w przy-
padku linii DC Light — pole magnetyczne wokó³ kabla zre-
dukowane jest do wartoœci mniejszej ni¿ 0,2 μT [12].
Podsumowanie
Opracowanie nowoczesnego systemu przesy³u przy
u¿yciu technologii Light stwarza nowe mo¿liwoœci dostar-
czania energii elektrycznej. System ten pozwala na zmini-
malizowanie ingerencji w œrodowisko naturalne, a istniej¹-
ce linie potwierdzaj¹ tê zaletê [13]. System Light mo¿e
byæ stosowany zarówno w liniach l¹dowych jak i morskich
[11, 14]. Wdra¿anie tej nowoczesnej technologii pozwala
uwypukliæ wiele zalet jej stosowania. Jako najwa¿niejsz¹
nale¿y wymieniæ fakt, ¿e linie te nie maj¹ w³aœciwie ogra-
niczeñ dotycz¹cych ich d³ugoœci, co jest wyraŸn¹ wad¹
systemów pr¹du przemiennego (dotyczy to zarówno linii
napowietrznych jak i kablowych). Nowe rozwi¹zanie tech-
niczne pozwala nie tylko przes³aæ energiê elektryczn¹
z punktu do punktu, ale równie¿ po³¹czyæ system z wielo-
ma wydzielonymi skupiskami ludzkimi oraz z ma³ymi Ÿró-
d³ami wytwarzania energii [15]. Te ostatnie, to wiêksze lub
mniejsze farmy si³owni wiatrowych oraz elektrownie wod-
ne. Przed opracowaniem tej technologii, w wielu przypad-
kach budowa si³owni wiatrowych lub ma³ych elektrowni
wodnych by³a nieop³acalna, ¿e wzglêdu na wysoki koszt
przesy³u oraz nisk¹ zdolnoœæ przesy³ow¹ ekonomicznie uza-
sadnionych parametrów linii elektroenergetycznej.
Systemy HVDC pozwalaj¹ na szybk¹ i bardzo precy-
zyjn¹ kontrolê przep³ywu energii elektrycznej, a u¿ycie uk³a-
du biopolarnego daje dodatkowo mo¿liwoœæ bardzo szyb-
kiej zmiany kierunku jej przep³ywu. Linia Light nie zwiêk-
sza mocy zwarciowej w miejscu po³¹czenia z systemem,
a zatem nie jest konieczne wymienianie np. wy³¹czników
w istniej¹cej sieci [16].
Zdolnoœæ przesy³owa linii HVDC jest zdecydowanie
wy¿sza ni¿ w przypadku wykorzystywania linii pr¹du prze-
miennego o tych samych wymiarach przewodu, czy ¿y³y
roboczej. Natomiast instalacja wykonana w technologii Li-
ght wymaga znacznie mniejszego miejsca „korytarza ka-
blowego”, w porównaniu z wymaganiami dla budowy linii
pr¹du przemiennego. Dodatkowo system ten charaktery-
zuje siê wysok¹ dyspozycyjnoœci¹ i niezawodnoœci¹ — po-
zwalaj¹c¹ prognozowaæ, ¿e czas jego niezawodnej eksplo-
atacji wyniesie wiêcej ni¿ 30 lat.
Dotychczas decyzjê o budowie konwencjonalnej, l¹do-
wej linii pr¹du sta³ego podejmowano dopiero, gdy chciano
znaczn¹ energiê (>500 MW) przes³aæ na du¿e odleg³oœci
(>500 km). Wprowadzenie œrodowiskowo przyjaznych kabli
pozwala na, w pe³ni ekonomicznie uzasadnion¹, budowê
linii HVDC Light do przesy³u mniejszych mocy energii elek-
trycznej na odleg³oœci nawet poni¿ej 60 km.
Zebrane do chwili obecnej doœwiadczenia z wykona-
nych badañ oraz z prowadzonej (ju¿ komercyjnie) eksplo-
atacji wybudowanych linii kablowych w systemie Light —
potwierdzi³y, ¿e jest to bardzo dobre rozwi¹zanie tech-
niczne.
www.elektroenergetyka.pl czerwiec 2002
 LITERATURA
[1] Rudervall R., Charpentier J. P., Sharma R.: High Voltage
Direct Current (HVDC) Transmission Systems Technology —
Review Paper, www.abb.com
[2] Rakowska A.: Kryteria oceny jakoœci polietylenu usieciowa-
nego stosowanego jako izolacja kabli elektroenergetycznych.
Wydawnictwo PP, Poznañ 2000, s. 1—172
[3] Rakowska A.: Tendencje rozwoju kabli morskich pr¹du sta³e-
go. Energetyka 2001, nr 11
[4] Ruter F., Parapal J.-L., Swingler S.: A review of HVDC
extruded cable systems. CIGRE Session 2000, Paris, paper
P2-03
[5] Maekawa Y.: Research and development of DC XLPE cables.
JICABLE’95, Paris 1995
[6] www.abb.se/pow
[7] www.abb.com
[8] Axelsson U., Holm A., Eriksson K.: Gotland HVDC light trans-
mission world’s first commercial small scale DC transmis-
sion. CIRED 1999, paper 1—4
[9] HVDC for power transmission. Katalog ABB High Voltage
Cables and ABB Power Systems, 2000
czerwiec 2002 www.elektroenergetyka.pl
[10] www.TransEnergie.com.au
[11] www.abb-technology.com
[12] Asplund G., Erikson K., Tollerz O.: Land and sea cable inter-
connection with HVDC Light, CEPSI 2000 — Conference,
Manila, Philippines, October 23—27, 2000
[13] Axelsson U., Holm A., Liljegren C., Eriksson K., Aberg M.,
Tollerz O.: The Gotland HVDC Light Project — experiences
from trial and commercial operation. CIRED 2001, Amster-
dam, paper 1—3
[14] Byggeth M., Johannesson K., Liljegren C., Axelsson U.:
Gotland HVDC Light — the world’s first commercial extruded
HVDC cable system. CIGRE, Paris, August 2000, paper
14—205
[15] www.vattenfall.se
[16] Eriksson K.: Operational experience of HVDC Light. ABB
www.abb.com
q
strona 433