.

S ı n ı f

L a b o r a t u v a r
Türk ç e
No t l a r ı
Ahmet Fatih Erdem
 GERÇEK
Sözcükte Anlam Sözcü
ANLAM
ğün akla gelen ilk

anlamıdır.

Örnek:

MECAZ Havalar so ğudu artık.

TERİM
ANLAM ANLAM
Sözcüğün gerçek anlamdan Bilim,sanat,spor

uzakla ş arak kazandı ğ ı vb.alanlara ait özel

yeni ve soyut anlamıdır. anlamlı kelimelerdir.

SOMUT-SOYUT
NİTEL-NİCEL Örnek:
ANLAM
ANLAM Örnek: Arkada şlarımla Futbol: Gol-Ofsayt Be ş duyu organımızdan

ğudu.
Bir sözcük sayılabilir
aram so en az biriyle
ve ölçülebilirse nicel
algılayabildi ğimiz
ğil EŞ ANLAMLI EŞ SESLİ
de ise niteldir.
kelimeler somut,
(ANLAMDAŞ) (SESTEŞ) algılayamadı ğımız
ğim KELİMELER
Örnek: Köpe çok
KELİMELER soyuttur.
ş
akıllıdır.(Nitel)
Yazılı ları farklı ,anlamları
A ğacın uzun dallarını ş
Yazılı ları aynı ,anlamları
Örnek: Özgürlük (Soyut)

aynı olan sözcüklerdir.

Masa (Somut)
kestik. (Nicel) farklı olan sözcüklerdir.

ZIT (KARŞIT) Örnek:

Örnek:
ANLAMLI Yüz-Gül-Çay
Soru-Sual KELİMLER
Ö ğretmen-Muallim
Anlamca birbirinin kar ıtı ş
olan sözcüklerdir.

Örnek:

Siyah-Beyaz

İleri-Geri
 NEDEN -SONUÇ CÜMLESİ KOŞUL-SONUÇ CÜMLESİ
AMAÇ-SONUÇ CÜMLESİ
Cümlede eylem n yapılma B r eylem n gerçekleşmes n n
Cümlede b r eylem, başka eylem
gerekçes n n ve sonucun bulunduğu başka eylem n gerçekleşmes ne
gerçekleşt rmek ç n yapılıyorsa
cümlelerd r. bağlı olan cümlelerd r.
bu cümle amaç-sonuç cümles d r.
Örnek: Örnek:
Örnek:
Kalec topu göremed ğ Gol atmak st yorsan topa hızlı
Penaltı atmak ç n ç zg ye geld .
ç n golü yed . vumalısın.

Cümlede Anlam
GOOL!

DOĞRUDAN/DOLAYLI ÖZNEL -NESNEL CÜMLELER

ANLATIM Doğruluğu k ş den k ş ye göre
CÜMLELERİ KARŞILAŞTIRMA CÜMLELERİ değ şen cümleler öznel,
Başkasına a t sözler n değ şmeyen cümleler nesneld r.
İk durumun,k ş n n ya da olayın
değ şt r lmeden kullanıldığı benzer veya farklı yönler n n ele
cümleler doğrudan, değ şt r lerek alındığı cümlelerd r.
kullanıldığı cümleler
dolaylı anlatımlıdır.
 Atasözü - Deyim
Söyleyeni belli olmayan
öğüt veren sözlerdir. Söyleyeni belli olmayan anlatımı
pekiştiren söz öbeğidir.
Kalıplaşmış sözlerdir.
Kalıplaşmış sözlerdir.
Çoğunlukla mecaz anlamlıdır.
Çoğunlukla mecaz anlamlıdır.
Bazıları yakın,bazıları zıt anlamlıdır.
Örnek:
Örnek: kulak kabartmak / göze girmek
Aslan yattığı yerden belli olur.

Atam Dede Korkut Anısına

 Parçada Anlam - 1
PARAGRAFIN
ANLAM YÖNÜ

Konu:

Paragrafta ne anlatıldı ğıdır.

PARAGRAFIN
Ana Dü şünce: BÖLÜMLERİ
Paragrafta okuyucuya verilmek istenen

mesajdır. ş (Serim):
Giri

Paragrafta ba ş langıcın yapıldı ğ ı,

Yardımcı Dü şünce: genellikle konunun yer aldı ğ ı bölümdür.

Paragrafta ana dü şünceyi destekleyen

yan yargılardır. şme (Düğüm):
Geli

Konunun örneklerle geni ş letildi ğ i

Ba şlık: bölümdür.

Paragrafta en çok tekrar eden,

ana konuyla ba ğlantılı, anlamlı Sonuç (Çözüm):

kelime ya da kelime grubudur. ği, genellikle ana

Anlatılanın bitirildi

dü ş üncenin yer aldı ğ ı bölümdür.

 Parçada Anlam - 2
PARAGRAFIN
ANLATIM BİÇİMLERİ

Açıklayıcı Anlatım:
Öyküleyici Anlatım:
Bilgilendirme amacı güden
Olay temelli,kronolojik sıra takip eden,
nesnel cümleler barındıran
okuyucuya paragrafın içindeymi ş hissi
anlatım biçimidir.
veren anlatım biçimidir.

Betimleyici Anlatım :
Tartı şmacı Anlatım: Sözcüklerle varlık ya da olayın,
Okuyucunun fikrini de ğ i ş tirmeye
sözcükler aracılı ğıyla resmedildiği
çalı ş an,öznel ifadelerin a ğ ırlıkta
anlatım biçimidir.
oldu ğ u anlatım biçimidir.
 Parçada Anlam - 3
4.Kar şılaştırma
DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME ş
Bir dü ünce, varlık ve kavramın

YÖNTEMLERİ ş
daha iyi anla ılması için ba ka bir ş
ş
dü ünce, varlık ve kavramla benzer

ya da farklı yönlerinin ortaya konmasıdır.

1.Tanımlama

Bir kavram ya da varlı ğın temel 5.Örnekleme

özellikleriyle açıklanmasıdır. Kısaca ş

Dü üncenin inandırıcılı ğını arttırmak, soyut

“Nedir?” sorusunun cevabıdır. ş dü ünceleri somutla tırmak ş

amacıyla ş ahıs, olay ve eserlerden örnek

2.Duyulardan Yararlanma vermektir.

ş
Yazarın duygu ve dü üncelerini belirgin

hale getirebilmek için duyu organlarımızla 6.Tanık Gösterme

algılanabilen ayrıntılara yer vermesidir. Bir görü ü do ş ğrulamak amacıyla

ba ş kasının

3.Benzetme (o alanda sözü geçen, uzman olan)

Aralarında ortak yön bulunan iki sözünden yararlanma yöntemidir.

kavramdan özelli ği zayıf olanın,

özelli ği güçlü olana 7.Sayısal Verilerden Yararlanma

benzetilmesidir. ş ş
Dü üncenin geli tirilmesinde

sayılara dayalı

istatistiksel

bilgiler verilmesidir.
 Yazım Yazım
(İmla) Kuralları
Kuralları
sevgili Anam. (0)
Bu sana ilk mektubum.Artık tatil başladı ve
erken kalkmasam olurmu? (1) Karnem kötü
geldiği için af ettinmi (2) beni?Artık her gün
otuzbeş (3) dakika kitap o-
kuyacam. (4) İngilizce kelimeleri 5'er 5'er (5)
ezberlicem. TV' e (6) çok uzun bakmıcam.
Herşeyin (7) farkına erdim.
Yanlız (8) senden bişey (9) isticam.Sen de ki
(10) telefonumu alabilirmiyim? (11)
Ömer ayrı yazılır./ «Ki» bağlacının olduğu sözcüğe «-ler» eki
Sevgili Ömer'im,
Mektubun için teşekkür ederim ancak yanlışların
düzeltmem için yalvarıyor sanki.Yanlışların şöyle:
0.Mektup ve yazışmalarda hitaplar büyük harfle
başlar.Sonrasında virgül kullanılmalıdır.
1.Soru eki (-mı ,-mi,-mu,-mü ) kendinden önceki
sözcükten ayrı yazılır.
2.Birincide yaptığın yanlış devam ediyor.Yardımcı eylem,
ses olayı varsa bitişik yazılır. (Burada Ünsüz Türemesi var.)
3.Sayılar her zaman ayrı yazılır.
4.Satır sonuna sığmayan sözcükler heceye göre ayrılır.
5.Birincide yaptığın yanlış devam ediyor.Üleştirme sayıları
harf ile yazılır. Beşer şeklinde olmalıydı.
6.Büyük harfli kısaltmalara,harfin okunuşuna göre ek getirilir.
TV'ye olmalıydı.
7.“şey” kelimesi kendinden önceki kelimelerden ayrı yazılır.
8. Yanlız değil yalnız şeklinde yazılmalı.
9.“şey” kelimesi kendinden önceki kelimelerden ayrı yazılır.
Bir şey şeklinde yazılmalıdır.
10.“de” cümleden çıkarılınca anlam daralıyor ama bozulmuyorsa
eklediğimiz zaman anlam bozulur.
11.mı soru edatı kendinden öncekinden ayrı yazılır.
12. 'ezberlicem' ve 'bakmıcam' şeklinde değil
'ezberleyeceğim' ve 'bakmayacağım şeklinde
yazılmalıdır.
13.'farkına erdim' şeklinde bir deyim yoktur.
'farkına vardım' yazılmalıdır.
Annen
 Noktalama İşaretleri -1 Noktalı Virgül

+ Cümle içinde virgüllerle

Soru İşareti ayrılmı ş tür veya takımları

+ Soru anlamı ta ş ıyan birbirinden ayırmak için konur:

Nokta
ifadelerin sonuna gelir:

Manavdan elma, armut, çilek;

Mehtap da bizimle gelecek mi?

+ Bitmi ş cümlenin sonuna konur. kasaptan et, tavuk, ci ğer aldım.

+ Bazı kısaltmaların sınuna konur: + Ögeleri arasında virgül bulunan

+ Bilinmeyen, kesin olmayan veya

şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. Dr.,Doç, sıralı cümleleri birbirinden

durumlar için kullanılır: ayır mak için konur:

+ Saat ve tarihlerin yazımında kullanılır:

19.03.1903 saat 19.03. At ölür, meydan kalır;

Yunus Emre (1240 ?-1320),

(Do ğum yeri: ?) vb. yi ğit ölür, şan kalır.

+ Sıralama bildiren sayıların

sonuna konur:

2. , 16.yüzyıl...

Virgül

Ünlem İşareti + E ş görevli kelime ve kelime

+ Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gruplarının arasına konur:

gibi duyguları anlatan cümle veya Defterimi,kitabı,kalemimi aldım.

ibarele rin sonuna konur:

Eyvah! Otobüsü kaçırdım. + Sıralı cümleleri ayırmak için kullanılır:

Geldi,gördüm,yendim.

+ Alay, kinaye veya küçümseme anlamı

kazandırılmak istenen sözden hemen

FAMİLY + Anlam karma şasını ortadan
sonra yay ayraç içinde ünlem i şareti kaldırmak için kullanılır:

kullanılır: ş
Ya lı,adama baktı.

Adam,akıllı (!) + Arasöz ve ara cümleleri ayırmak

oldu ğunu söylüyor. için kullanılır:

ş
Ali, arkada ım, bugün

geç gelecekmi . ş
 Noktalama İşaretleri -2
Kesme İşareti
+ Özel adlara getirilen iyelik,
Üç Nokta
durum ve bildirme ekleri

şaretiyle ayrılır:
+ Herhangi bir sebeple
kesme i
bitirilmemi ş eksiltili cümlelerden İki Nokta
ş ş
sonra kullanılır:
+ Kendisiyle ilgili örnek verilecek Kurtulu Sava ı’nı,
cümlenin sonuna konur: Çanakkale Bo ğazı’nın…
Sen yanımda olsan...

Meyveler:ananas,kivi ve mango. + Kısaltmalara getirilen ekleri

+ Herhangi bir sebeple söylenmek
ayırmak için konur:
istenmeyen ya da söylenmesi

kaba sözcüklerin yerine

+ Kendisiyle ilgili açıklama verilecek TBMM'nin, TDK'nin,
kullanılır.
cümlenin sonuna konur: BM'de, ABD'de, TV'ye.

Kendimi takdim edeyim:

Meclis kâtiplerindenim.

Tırnak İşareti Kısa Çizgi

+ Başka bir kimseden veya yazıdan + Satıra sı ğmayan kelimeler

oldu ğ u gibi aktarılan sözler tır nak bölünürken satır sonuna konur:

içine alınır: Çok bekledik, ama

“Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır. / sonunda köyümüze de ö ğ-

Toprak e ğer uğrunda ölen varsa vatandır.” retmen geldi.

+ Cümle içerisinde kitapların ve yazıların

FAMİLY
+ Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak

adları ve ba şlıkları tırnak içine alınır: için kullanılır:

Yahya Kemal'in bazı ş iirleri Küçük sürünü -dört inekle birkaç koyun-

“Kendi Gök Kubbemiz” köye giren yolun a ğzında durdurdu.

adı altında çıktı.

 BENZETME Söz Sanatları
KONUŞTURMA
İki varlık ya da
kavramdan nitelik
KİŞİLEŞTİRME İnsan dışındaki
bakımından İnsan dışı varlıkları varlıkların

zayıf olanın, güçlü olana insanmı ş gibi gösterme,

konu şuyor gibi
benzetilmesi ile yapılır. aktarılmasıdır.
canlandırma, onlara insana

Benzetmede iki asıl, iki de ait özellikler yükleme

yardımcı olmak üzere dört Örnek:

sanatıdır.

öge vardır. ş İ
Kedi dü ünce ' mdat,Yardım

Benzeyen/Benzetilen/ Örnek:
edin.'diye ba ğırdı.
Ben. Yönü/Ben Edatı Rakun do ğum günü sürprizine
çok ş a ş ırdı.

Örnek:

O bir fil kadar kadar

kuvvetlidir.

ABARTMA
Sözün etkisini artırmak için bir

durumu gerçekte olamayacak

biçimde, oldu ğundan çok ya da az

gösterme sanatıdır

Örnek:

Papa ğan Geveze günlerce hiç

ş
susmadan konu abilir.

1. Lirik (Duygusal) Şiir
İçten gelen heyecanları
co şkulu bir dille anlatan duygusal
şiirlere lirik şiir denir.
Örnek:
Nasıl acıkırsa susarsa insan
Öyle sevdim bir memleket kızını
Bir şey ş
bu a kın artırdı hızını
Aramıza da ğlar deryalar koyan.
3.Didaktik (Ö ğretici) Şiir:
Belli bir düşünceyi kabul ettirmek veya
belli bir konuda ö ğ üt, bilgi vermek,
ahlaki bir ders çıkarmak için yazılan
ö ğretici şiirlere didaktik şiir denir.
Örnek:
Piknik,gezi yaparken
Çöp bırakma geride
Çayırlarda yürürken
Zarar verme çiçe ğe.
Şiir Türleri
2. Epik (Destansal) Şiir:
Kahramanlık, yi ğitlik, savaş
konularını ya da tarihsel
bir olayı co şkulu bir anlatımla
i ş leyen ş iirlere epik ş iir denir.
Örnek:
ş
Bizdik o hücumun a kıyla kanatlı
Bizdik o sabah ilk atılan safta yüz atlı
Uçtuk Mohaç ufkunda görünmek hevesiyle
ş ş
Canlandı o me hur ova at ki nemesiyle.
5. Satirik Şiir (Yergi Şiiri):
Toplum hayatındaki aksayan yönlerin,
düzensizliklerin, insanların çe şitli
konulardaki beceriksizliklerinin ve
ğı yergi
Şiir (Doğa Şiiri):
zayıflıklarının anlatıldı
4. Pastoral
şiirlerine satirik şiir denir.
Doğa güzelliklerini; orman, yayla, dağ,
köy ve çoban ya ş amını ve bu hayata
duyulan özlemi ifade eden ş iir
Örnek:
Cüzdanı görseler itin boynunda“Buyur
türüne pastoral ş iir denir.
ba ş sedire it a ğ a.” derler.
Örnek:
Gümü ş bir dumanla kapandı her yer
ş
Yer ve gök bu ak am yayla dumanı
ş
Sürüler, çe meler, sarı çiçekler
Beyaz kar, ye ş il çam, yayla dumanı.
 GÜNLÜK (GÜNCE):

ANI (HATIRA): Bir ki şinin, gözlem,

Bir yazarın ya şadıklarını, şünce, duygu ve izlenimlerini
dü

Metin Türleri - 1
ya ş adıklarıyla birlikte ça ğ ını, günü gününe ve tarih dü ş erek

çevresinde olup anlattı ğ ı yazılardır.Günü

bitenleri de anlattı ğı ders gününe yazılması ile anı türünden

vermeyi amaçlayan yazı türüdür. ayrılır.

Günlükler anılara göre daha

serbest ve içten yazılır.

DESTAN:

Milletlerin hayatında büyük yankılar

EFSANE:
uyandırmı ş tarihî, toplumsal
Bir yerin adını nereden
ş, göç, istilâ vb.)
ğını veya toplumun geçmişinde iz
(sava
aldı
ğal olayların (yangın, salgın
bırakmı ş bir olayı (sava ş , göç, istilâ gibi)
veya do

hastalık, sel, deprem gibi)

ya da o topluma ait bazı gelenekleri
ğı, hayal unsurlarıyla süslenmiş
ğanüstü
anlatıldı
açıklayan, zaman zaman ola
uzun manzum ( ş iir biçiminde) eserlerdir.
ögeler de içeren ve temeli gerçek olaylara
Milli eserlerdir.

OLAY TEMELLİ TÜRLER dayanabilen halk hikâyelerine efsane

denir.

MASAL: FABL:
İ
H KÂYE (ÖYKÜ):
ROMAN:

şmiş ya ğanüstü
Ola Kahramanları insan dı şındaki
Gerçekle şmiş ya da Gerçekle

şmesi mümkün olaylarla süslenmi ş ilgi çekici varlıklar (Hayvanlar, cansız

gerçekleşmesi mümkün da gerçekle

olayların yer, ki ş i ve zamana öykülere masal denir. varlıklar ya da organlar) olan

olayların yer, ki ş i ve zamana
ba ğ lı olarak anlatıldı ğ ı ve sonunda ders veya ö ğüt
ba ğ lı olarak anlatıldı ğ ı
uzun yazılardır. - Sözlü anlatım vermeyi amaçlayan
kısa yazılardır.
ürünleridir. Sonradan yazıya genellikle şiir biçimindeki
ği geçirilmi şlerdir. yazılara denir.
- Serim, dü ğüm, - Romanda olayın geçti

şiler - Yazarları Şiir ve düz yazı biçiminde

çözüm bölümlerinden olu şur. yer,zaman ve ki

öyküden daha ayrıntılı belli de ğildir. (Anonimdir) yazılabilir.

- Genelde bir tekerlemeyle - Bu yazı türüne ,Beydeba,

- Olay, ki şi, yer(çevre) ve anlatılır.

ba şlar ve iyi Ezop, La Fonten,Mevlana,

zaman hikâyelerin temel
- Öyküde tek bir bir dilekle sona ererler. Şinasi, Tevfik Fikret
unsurlarıdır. Kahraman sayısı
olay romanda ise ana bir olay gibi isimler
azdır.
etrafında birden fazla olay - E ğitici yönleri de vardır. Bu örnek vermi ştir.
anlatılır. nedenle evrenseldirler.
 Metin Türleri - 2
MAKALE:
DENEME:
Bir konu üzerinde belli bir dü şünceyi
Yazarın herhangi bir konu hakkındaki
savunup desteklemek veya sadece bilgi
düşüncelerini, ispat amacı taşımadan
vermek amacıyla yazılan gazete ve dergi
kendi kendisiyle konu ş uyormu ş gibi
yazılarıdır.
anlattı ğ ı yazılardır.

-Sade ve nesnel bir anlatımla

-Öznel yazılardır. Anlatılan dü şüncenin
yazılırlar.Ciddi bir anlatımı vardır.
ispat edilmesi gibi bir amaç yoktur.
-Dü şüncelerin ispat edilme amacı
vardır.Kanıt için ki ş ilerin

görü ş lerine yer verilebilir.

DÜŞÜNCE TEMELLİ TÜRLER

Şİ (SOHBET): İ
B YOGRAF : İ
FIKRA (KÖ ŞE YAZISI): SÖYLE
GEZ İ YAZISI (SEYAHATNAME):
Yazarların herhangi bir konu Ünlü ki ş ilerin hayatlarını
Güncel konuları, gazete ve Yazarların gezip gördükleri

dergilerin belli sütunlarında

hakkındaki dü şüncelerini, yerleri ilgi çekici yönleriyle
anlatan yazılardır.

özel bir görü şle fazla derine inmeden,

tanıttıkları

yorumlayan yazılardır.
okuyucuyla konu şuyormuş yazılardır.
-Kaynak ve belgelere

gibi anlattıkları yazılardır. dayanarak yazılır.

-Fıkralar öznel yazılardır.

- Günlük konu şma -Pek çok bilim dalı için
-Hayat hikâyesi ba şkası
-Bilgilendirme, ö ğretme diliyle yazılırlar. Kısa ve
kaynak özelli ği ta şır.
samimi yazılardır. Öznel tarafından anlatılır.
amacı varsa da

dü şüncenin ispatı yoluna ifadeler içerir.

- Edebiyatımızda pek çok
Otobiyografi:
gidilmez. Yazarın görü ş lerine
- Denemede yazar kendi
yazarın bu türde eseri veya
şuyormuş gibi
kendisiyle konu Çe şitli alanlarda ün
katılıp katılmamak yazısı vardır. Fakat türün
yazarken, söyle ş ide yazar yapmı ş ki ş ilerin
okuyucuya kalmı ştır. edebiyatımızdaki en tanınmı ş
okuyucuyla konu ş uyormu ş kendi hayatlarını
- Makale gibi ayrıntıya yazarı on ciltlik Seyahatname
gibi yazar. anlattı ğı eserlerdir.
girilmez, adlı eseri ile Evliya

yüzeyseldir. Çelebi’dir.
 İsim-Fiil
Fiilimsiler
Fiillere getirilen '-ma, -ı ş,-mak' ekleriyle yapılırlar.
Not: -ma eki olumsuzluk eki olarak kullanılabilir.

Örnek:-ma : yürüme,uçma,yüzme

-ı ş :bakış,okuyuş,gidiş
-mak: açmak,kapatmak,çıkmak

ğildir.
Not 2: Kalıcı isimler fiilimsi de

Örnek: dolma,sarma,kavurma,giri ş
Zarf-Fiil
Sıfat-Fiil Fiillere getirilen '-ken, -alı,-esi, -e, -ince ,-ip

,-arak, -dıkça ' -madan ekleriyle yapılırlar.

Fiillere getirilen '-an, -ası,-mez, -ar, -dik,-ecek,-mi ş'

ekleriyle yapılırlar.Cümlede sıfat veya adla şmış sıfat Örnek:-ken : gelirken

olurlar. -alı : alalı

Örnek:-an : ko şan adam -asiye: doyasıya

-ası : gezilesi yer -e: ko şa ş

ko a

-mez: yenilmez takım -ince: gidince

-ar: ko şar adım -ip: yürüyüp

-dik: tanıdık esnaf -arak: çalı şarak

-ecek : gelecek zaman -dıkça: yorulmadıkça

-mi ş: yazılmamış şiir -madan: yüzmeden

Not : Sıfat fiil grubunda isim dü şerse sıfat adlaşır.

Örnek: Yaralanan askerler hastaneye kaldırıldı.

Yaralananlar hastaneye kaldırıldı.

 Cümlenin Ögeleri
02 Özne
Yüklemin belirttiği işi yapan
ögedir.Özneyi bulmak için yükleme

01
'Kim?,Ne?' soruları sorulur. Yüklem
Cümlede yargı taşıyan
ögedir.Yüklemsiz cümle
olmaz.Yüklem çekimli fiil ya da ek
eylem almış bir isim olabilir.
İlk bulunması gereken ögedir.

03 Nesne
Öznenin yaptığı işten etkilenen
ögedir.İki çeşit nesne vardı.
Belirtili Nesne:Bulmak için
yükleme'Kimi?,Neyi?' soruları
05 Zarf Tamlayıcısı
Yüklemi yer,zaman,azlık-çokluk ve
sorulur. sebep bakımından tamamlayan
Belirtisiz Nesne:Bulmak için ögedir.Yükleme sorulan
yükleme'Ne?'sorusu sorulur. 'Ne zaman?, Ne kadar?,
Nereye?,Nasıl?,Ne ile/için?, Kim
ile/ için?' sorularıyla bulunur.

04 Yer Tamlayıcısı
Yüklemi yer-yön bakımından
tamamlayan ögedir.Yükleme sorulan
'Kime?,Kimde?,Kimden?,Neye?,Neyde?,
Neyden?,Nere?,Nerede?Nereden?'
sorularıyla bulunur.
 Fiilde Çatı
N E S N E S İ N E GÖRE Fİ İ LLE R
Geçi şli Fiil: Nesnesi olan veya alabilen fiillerdir.
Örnek: İ ftarda güllaç tatlısı yedik.
ÖZ N E S İ N E GÖRE Fİ İ LLE R ( Nesne) (Geçi şli Fiil)

***Ba şına 'Onu' sözcüğü eklenebilen fiiller geçişlidir.***

***Geçi ş li fiiller -r,-t,-dır ekleriyle geçi ş lili ğ i arttırılabilir.***

Etken Fiil: İşi yapan gerçek bir öznenin

bulundu ğ u fiilerdir.
Geçi şsiz Fiil: Nesnesi olmayan veya

nesne alamayan fiillerdir.

Örnek: Burak yeni formaları çok sevdi.
(Gerçek Özne) (Etken Fiil) Örnek: Yapraklar sonbahar gelmeden sarardı.
( Özne) (Geçi şsiz Fiil)
***Yükleme ' ş' eki getirilirse eylemin birlikte veya
kar ş ılıklı yapıldı ğ ı anlamı sa ğ lanır.***
***Geçi şsiz fiiller -r,-t,-dır ekleriyle geçişli yapılabilir..***

Edilgen Fiil: İşi yapan kişi veya

varlı ğ ın belli olmadı ğ ı fiillerdir.

-l ve -n ekiyle yapılır.

Örnek: Sınıf dün temizlendi.

( Sözde Özne) (Edilgen Fiil)
 YAPISINA GÖRE Cümlenin Türleri - 1
CÜMLELER
1.Basit Cümleler:

Tek yargı barındıran içinde

fiilimsi olmayan cümlelerdir.

Örnek: Orman bugün sessiz. YÜKLEMİN YERİNE

GÖRE CÜMLELER
2.Birle şik Cümleler:
1.Kurallı Cümle:
İçinde fiilimsi bulunan ya da içinde başka
Yüklemi sonda olan cümlelerdir.
cümle barındıran cümlelerdir.
Örnek: Arkada şıma mektubu
Örnek: Bu kelimenin yazılı şı ş
yanlı .
ş
bayku la gönderdim.

3.Sıralı Cümleler: Birden fazla yargı

2.Devrik Cümle:
barındıran virgül veya noktalı virgül ile
Yüklemin sonda olmadı ğı cümlelerdir.
ş cümlelerdir.
ayrılmı
Örnek: Bitiyor artık ormanlar.
Örnek: Maymun muzu kaptı,a ğ zına attı.

3.Eksiltili Cümle:
4.Bağlı Cümleler: Birden fazla yargı
Yüklemi olmayan cümlelerdir.
barındıran ve yargıların ba ğ laçla
Örnek: Macera dolu bir orman...
ayrıldı ğ ı cümlelerdir.

Örnek: Sabah uyandım ve

kahvaltımı yaptım.
 Cümlenin Türleri - 2
ANLAMINA GÖRE
CÜMLELER
1.Olumlu Cümleler:

ğını ya da
YÜKLEMİN TÜRÜNE
Bir eylemin yapıldı

yapılaca ğını bildiren cümlelerdir.

GÖRE CÜMLELER
Örnek: Ormanı temizlemeyi dün bitirdim.

1.Fiil Cümlesi:

2.Olumsuz Cümleler: Yüklemi çekimli fiil olan cümlelerdir.

Eylemin yapılmadı ğını bildiren cümlelerdir. Örnek: Taze yemi fındık a ğacında buluruz.

Örnek: Yarın orman toplantısı olmayacak.

İ
2. sim Cümlesi:

3.Soru Cümleleri:Soru anlamı ta şıyan Yüklemi ek eylemle yapılmı ş bir isimden

cümlelerdir. olu şan cümlelerdir.
Örnek: Zili kim çaldı? Örnek: Tukan bütün derslerde ba şarılı
bir ö ğrenciydi.
4.Ünlem Cümleleri: Sevinç,korku vb.

duyguları barındıran cümlelerdir.

Örnek: Eyvah! Orman mı yanıyor?

 Gereksiz Sözcük
Anlamca Anlatım Sö
An zcüğ
Kullanımı Bozukluğu lam
da
ün
Y
Ku anlış
Örnek: lla
Sözcüğün Yanlış Ye Ör
ne nım
Gençler Fatih ni k: ı
Yerde Kullanımı çe öğ
kim r en
Terim’i ilgi ve s cil
Örnek: do er eri
alakayla dinledi. ğa
ldı o l ma n
İzinsiz inşaata Ye r .(Y sı
ni )
İlgi ve alakalı girilmez. (Y) çe öğ
kin renc
sözcükler eş anlamlı do gen ile
İnşaata izinsiz ğa olm rin
olduğu için bir tanesi ldı
r. ( ası
cümleden girilmez. (D) D)
çıkarılmalıdır. Anlamca
Çelişen
Atasözü-Deyim Sözcükle
Mantık Hatası ri Kullan
Yanlışları ımı
Örnek: Genellik
Deyimler ve atasözleri le
Beyin zarı iltihapları KESİNL
İK bildir
iyi tedavi edilmezse cümlede anlamına zarfların en
uygun kullanılmadıkları OLASIL
ÖLÜME hatta SARA bildiren IK
zaman anlatım kusuru sözcükle
NÖBETLERİNE yol kullanılm rle
taşırlar. asından
açabilir. (Y) kaynakla
Örnek: nan bir
anlatım
Bu sınavı kusurudu
Beyin zarı iltihapları r.
kazanabilmek için Örnek:
iyi tedavi edilmezse Olayın ü
SARA NÖBETLERİN bütün zorlukları stünden
E gözden çıkardım. yaklaşık
hatta ÖLÜME yol tam yirm
gün geç i
(Göze aldım, olmalı) mişti.
açabilir. (D)
 Özne-Yüklem
Yapıca Anlatım ksikliği
e E
Uyumsuzluğu Bozukluğu N e s n
geçişli f
iil
Yüklemi esne
Örnek: Zarf Tümleci l a n c ü m lelerde n e
o ümlelerd
u t ü r c
İki kişi bankayı soym
uşlar. Eksikliği bulunur.
B
azsa
e r n e s n e bulunm
(Y) eğ
Cümlede her zaman i başka
uş. cümledek
İki kişi bankayı soym zarf tümleci bulunma b i r ö g e , nesne gi
bi
(D) sı k anlatım
gerekmez. Ancak baz görünere
ı u ğ u n a yol açar.
Özne Ek cümlelerde zarf bozu k l
sikliği Örnek:
Ortak ku tümlecinin a m k ı z ı n a sarıldı,
llanılan Yaşlı ad öptü
cümleler özne, bulunmaması, anlatım
a s ı y a ö p tü. (Kimi
den birin doy eksik)
yüklemiy in bozukluğuna yol → nesne
l e → k ı z ı n ı
sağlama u y um
zsa özne açabilir.
uyumsuz - yüklem
luğu ayn Örnek:
ı zamand
da özne a yıcısı
eksikliğ
i ortaya Muzaffer Bey’i çok Yer Tamla
Eksikliği
çıkar. severim, iyi anlaşırız
.
Örnek: (Kiminle anlaşırız →o
nunla
Bankada lerde yer
etkisiz h
ki görev
liler →zarf tümleci eksik) Bazı cümle ası,
ale geti ı bulunmam
rildi ve tamlayıcıs
soyuldu. zukluğuna
soyuldu→ (Kim
Yüklem Eksikliği anlatım bo
r.
Banka→
Özne yol açabili
eksik). Yüklem eksikliğinden Örnek:
dı,
Ayrıca b kaynaklanan anlatım ş m a n k e n ti bombala
u konula Dü e
r da edi. (Nerey
mevcutt bozukluğu daha çok sıralı ama girem er
ur. →şehre →y
Ek Eksik
liği cümlelerde göze çarpar. giremedi?
ı eksik)
Tamlama
Eksikliğ Örnek: tamlayıcıs
Fiilimsi i
Eksikliğ Sabaha kadar dans ve
Çatı Uyu i
şmazlığı müzik dinlediler.
Noktala Sabaha kadar dans ettiler
ma Eksi
kliği
ve müzik dinlediler.
 Katkılarından dolayı
Emine Gevher Aydemir'e
teşekkür ederim.