Nene Tereza Ne Syte e Botes NGA Mehmet Gezhilli

Prmbajtja
I. Nn Tereza n OKB II. Nn Tereza dhe mimi Nobel................ III. Ati i Shenjt dhe Nn Tereza.............. IV. Personalitete t ndryshme pr Nn Terezn.......... V. Shtypi botror pr Nn Terezn.................. VI. Fragmente nga monografi... VII. Poezi
Viti 2010 u shpall viti i Nn Terezs. Pjes e kontributit pr kujtimin e Nn Terezs, n 100 vjetorin e saj, sht dhe botimi i ktij libri nga Shtpia botuese Argeta LMg. Duke falenderuar botuesin z.Mehmet Gzhilli, pr kt dhurat q i dha popullit shqiptar, duke gjykuar se kto jan libra q duhet ti prkasin gjith shqiptarve, q duhet t njihen me figurn madhshtore t Nn Terezs, po e sjell pr lexuesin shqiptar pikrisht librin Nn Tereza n syt e bots. (Linda)
100 vjetori i NnTerezs Biblioteka Nn Tereza

* Nn Tereza n syt e shqiptarve *Nn Tereza n syt e bots *Intervista t Nn Terezs *Intervista pr Nn Terezn *Doracak: Nn Tereza: E desha tjetrin m tepr se vetveten *Ujvar drite *Antologji poetike (Vargje pr Nn Terezn) Bibliografi * Nn Tereza n shtypin shqiptar (vll.I) * Nn Tereza n librin shqiptar (vll.II) * Nn Tereza n letrsin botrore (vll.III)
Botohet me mbshtetjen financiare t Ministris t Turizmit, t Kulturs, t Rinis dhe Sporteve Tiran, 2010
Mehmet Gzhilli
Nn
TEREZA
N syt e bots
(Autor botror pr t)
Argeta - LMG Tiran, 2010
Mehmet Gzhilli Nn Tereza n syt e bots (Autor botror pr t) Botues
Mehmet Gzhilli
Reensues
Prof. Anton Nik Berisha

Redaktor
Nelson Qirjaku
Kopertina Genti Gzhilli Argeta-LMG, Tiran 2010 ISBN 978-99956-17-03-5 Adresa: Argeta-LMG Blv.Bajram Curri, P.35, Shk.1, Ap.12 Tiran-Albania Tel: ++355 4 22244206 Cel: ++355692096205/206 e-mail: argetalmg@yahoo.com
I. Nn Tereza n OKB
- Havier Peres De Kuelar - Fjalimi i Nn Terezs n OKB
Kjo sht Asambleja e fjalve. Disa dit m par kishim ktu burrin m t fuqishm n bot. Sot kemi nderin dhe knaqsin t kemi n Asamblen ton gruan m t fuqishme n bot. Mendoj se nuk ka nevoj tua praqes se kush sht. Ajo ka nevoj pr vepra dhe jo pr fjal. E pohoj kt me bindje t plot se Nn Tereza sht m shum se Un, m shum se t gjith ne. Ajo sht Kombet e Bashkuara. Ajo sht paqa n bot. Havier Peres De Kuelar Ish-Sekretar i Prgjithshm i OKB-s Kuvendi nr.8, gusht 2010, f.50 Nn Tereza sht OKB-ja. Ajo sht paqja n bot. Sot kemi privilegjin t llogarisim n pranin e Gruas, vrtet m t fuqishme mbi tok. Kjo nuk krkon fjal, por krkon vepra. Kjo sht e madhe, m e madhe se t gjith ne sot, kjo sht forca e bots, sepse jetn e saj e lidhi me dashurin njerzore, me t varfrit, q durojn nga uria, q ata t mos vdesin, m t braktisurit e t harruarit e bots dhe me ata buz varrit. Havier Peres De Kuelar Ish-Sekretar i Prgjithshm i OKB-s Rilindja, 7 shtator 1997, f.6. Nn Tereza e cila kishte vizituar dy her Kombet e Bashkuara, ishte nj shembull brilant bamirsie, gatishmrie dhe force shpirtrore. Republika, 7 shtator 1997, f.13.
Fjalimi i Nn Terezs n Organizatn e Kombeve t Bashkuara

Nju Jork 25 tetor 1985 Jemi mbledhur ktu s bashku pr t falenderuar Zotin pr punn e mir 40vjeare t Kombeve t Bashkuara. Ndrsa po e fillojm kt vit paqeje t lutemi s bashku pr paqe. Punt q bhen me dashuri jan punt e paqes. E themi s bashku sepse vetm t bashkuar mund t fitojm paqen e Zotit.
O Zot na jep fuqi pr tu shrbyer njerzve kudo n bot, Atyre q jetojn dhe vdesin nga varfria dhe uria. Nprmjet duarve tona jepu atyre bukn e prditshme, jepu paqen, gzimin dhe mirkuptimin ton. O Zot m jep fuqi tu jap paqen. T sjell dashuri atje ku ka urrejtje, T sjell frymn e pajtimit atje ku ka gabime, T sjell harmonin atje ku ka mosmarrveshje, T sjell t vrtetn atje ku ka gabime T sjell besimin atje ku ka dyshime, T sjell shpres, atje ku ka dshprim, T sjell drit atje ku ka terr, T sjell gzim atje ku ka dshprim, O Zot sillu lumturi t tjerve m shum se mua O Zot na drejto n rrugn e paqes, gzimit, dashuris, bashkimit sepse pr kt erdhi Jesu Krishti; pr t vrtetuar kt dashuri. Zoti e deshi aq shum botn dhe pr kt drgoi tek ne Jesu Krishtin djalin e tij, pr t sjell lajmin e gzimit. Ai krkon q ta duam njri-tjetrin, ashtu si na do ai ne. Zoti na ka dhn pr nj arsye t vetme q ti duam t tjert por edhe ata t na duan ne. Ne nuk jemi vetm nj numr n kt bot. Ne jemi fmijt e Zotit. Hern e fundit kur isha n Kin m pyetn: Nn Tereza ka sht komunisti pr ju? Un iu prgjigja: Komunisti sht fmij i Zotit, vllai im, motra ime. Kshtu jemi absolutisht, ju dhe un: motra dhe vllezr. E njjta dor e dashur e Zotit na ka krijuar ju dhe mua, por edhe njeriun n rrug, t grbulurin, t uriturin, dhe t pasurin, njsoj pr t njjtin qllim: pr dashuri t dyanshme. Dhe kshtu Un e ju s bashku kemi ardhur sot pr t gjetur mjetet e paqes. Si vjen paqa? Nprmjet puns q e bjm me dashuri. Ku fillon? N shtpi. Si fillon? Duke u lutur s bashku. Nj familje q lutet s bashku jeton s bashku. Dhe n qoft se jetoni bashk, do ta doni njri-tjetrin, ashtu si e do Zoti secilin prej jush. Lutjet e bjn zemrn e pastr dhe zemra e pastr e sheh Zotin te njri-tjetri dhe n qoft se e shohim Zotin te njri-tjetri, ather do ta duam njri-tjetrin. Dhe ti shmangim ndarjet raciale, fetare ose etnike. Jemi t gjith njsoj fmijt e t njjts dor t dashur t Zotit, t krijuar pr gjra m t mdha. T prjetojm knaqsin e dashuris. Nuk e harroj kurr, disa koh m par, dy t rinj erdhn n shtpin ton e na dhuruan nj sasi t madhe parash. Un i pyeta ku i keni marr t gjith ato para? Ata than: Dy dit m par jemi martuar. Por prpara se u martuam kishim vendosur t mos blejm rrobe pr martes dhe nuk do t bjm dasm. Ato para do tua japim ju pr t varfrit. Un e di ka do t thot n familjen Hindu t mos kesh rrobe pr martes dhe t mos bsh dasm. Prsri i pyeta pse kshtu? Ata than se e duan njri-tjetrin aq shum dhe pr kt duam ta ndajm gzimin e martess me njerzit q ju u shrbeni. Si e prjetojm gzimin e dashuris? Duke dhn deri n momentin kur dhemb. Kur shkova n Etiopi, disa fmij t vegjl erdhn tek un. Ata kishin dgjuar se Un po shkoja atje. Kishin ardhur pr t msuar nga motrat sa fmij vuajn n
Etiopi? do njri prej tyre m dha dika pak, por pak para. Disa prej tyre dhan t gjitha parat e veta. Nj djal i vogl erdhi tek Un. Ai tha se nuk kishte kurrgj, nuk kishte para, kishte vetm nj okollat. Merre kt okollat tha djali i vogl pr fmijt e Etiopis. Pr kt djal kjo ishte nj sakrific e madhe sepse kjo ishte okollata e par q kishte pas n jetn e tij. Ai e dha. E dha pr t ndar urin e vuajtjen me dik tjetr n nj skaj t largt t Etiopis. Kjo dhurat pr voglushin ishte dhimbje. Por ishte sakrific e dashuris. Dashuria e Jezusit pr ne sht dhimbje, pr kt vdiq n kryq, pr t na msuar dashurin. Kshtu duhet t veprojm edhe ne, t duam deri kur t na dhemb. Kemi shum njerz t mir; keni par n fotografi, njerzit ton t varfr, ata jan njerz t mrekullueshm. Un jam me ta shum koh dhe kurr nuk i kam dgjuar duke u ankuar. Koh m par, e mora njrin prej tyre n rrug, t cilin e hanin krimbat. E mora dhe e ova n shtpin ton. Ja ka tha ai njeri? Un jetova si kafsh npr rrug, por tani po vdes si ngjll, i nderuar dhe i respektuar. U deshn tri or pr ta pastruar, pr t larguar do krimb q e hante trupin e tij t gjall. Nuk dgjuam asnj fjal prej tij. Ndrsa ne po luteshim s bashku pr t, ai e shikoi motrn ton. Motr un po shkoj n shtpin e Zotit. Ai vdiq. Dha shpirt me nj buzqeshje t mrekullueshme n fytyrn e tij. Ai shkoi n shtpi t Zotit. Nuk kam par kurr nj buzqeshje t till. Ishte shum i that nga trupi sepse e kishin hngr krimbat pr s gjalli, nuk ankohej, nuk mallkonte dhe fjalt e fundit ishin po shkoj n shtpi t Zotit. Sa bukur shkoi te Zoti. Me zemr t pastr dhe i lumtur. E prjetoi respektin dhe dashurin e motrave q treguan pr t. Un dhe ju pr kt kemi ardhur ktu sot, pr t dhn hapin e par t paqes dhe kt hap duhet ta fillojm n shtpi, n familjen ton. Punt e paqes fillojn n shtpi dhe punt e dashuris jan punt e paqes. T gjith e duam paqen, por kemi frik nga armt brthamore dhe kemi frik nga smundje t reja. Por nuk kemi frik t vrasim fmijt e pafajshm, ata q ende nuk kan lindur, q jan krijuar pr t njjtin qllim, pr t dashur Zotin, ju e mua. Kjo sht nj kontradikt e madhe, sepse aborti sht br shkatrruesi kryesor i paqes. Ne kemi frik armt brthamore sepse ato na prekin ne, por nuk kemi frik nga nnat q bjn abort. Jemi mbledhur ktu prej t gjith anve t bots pr t gjetur rrugt e paqes. T gjith flasim pr nj uri t madhe. Ato q kam par n Etiopi dhe n vendet e tjera, jan tmere, sepse qindra mijra njerz jan n prag t vdekjes pr nj kafshat buk dhe pr nj got uj. Njerzit vdesin n duart e mia. Dhe pyesim pse ata e jo ne? T lutemi pr kto vuajtje t mdha. Shejtrimi nuk duhet t jet luks pr disa. sht pun e thjesht pr secilin prej nesh. Shejtrimi sjell dashuri e dashuria paqe dhe paqa na bashkon. Motrat tona shrbejn 158 mij t grbulur n Lindjen e Mesme, n Afrik dhe n Indi. Ne i duam dhe i respektojm ata. Nj her m pyetn ka bn ktu, pasi q ne i kemi t gjitha t mirat. Un u prgjigja edhe atje njerzit kan nevoj pr paqen dhe dashurin ton. Kshtu s bashku t lutemi pr t mjert, pr njri-tjetrin dhe pr njerzimin mbar. Zoti u bekoft. Shnim: Fjalimi i Nns Tereze u transmetua drejtprsdrejti nga shum rrjete radiotelevizive botrore. N astin kur Nn Tereza mbante fjalimin t gjith prfaqsuesit e Shqipris n Kombet e Bashkuara e kishin braktisur Asamblen e Prgjithshme, n shenj proteste. T gjitha karriget e Shqipris n Asamble ishin bosh dhe kamerat
televizive tregonin largimin e tyre. Spikert bnin komente t ndryshme pr sjelljen qesharake t prfaqsuesve shqiptar n OKB. Gazetart bnin pyetje si sht e mundur q jan larguar, pasi t gjith e dim se Nn Tereza sht shqiptare. Diktatura shqiptare ishte shum e pamshirshme pr Gonxhe Bojaxhiun dhe pr mrgimtart shqiptar. M n fund ajo u kthye n Itak, por shum bashkatdhetar t saj nuk u kthyen m kurr. Nn Tereza ishte prfaqsuese e denj e dhimbjes kombtare n mrgim.
II. Nn Tereza dhe mimi Nobel

- Fjala e John Sanness - Fjala e Nn Terezs
Ti japsh gzim njeriut!... 1

Fjalim i mbajtur nga profesori John Sanness, kryetar i Komitetit norvegjez pr Shprblimin e Nobel, me rastin e ndarjes s Shprblimit Nobel pr paqe pr vitin 1979, Osllo, m 10.12.1979.
Madhria juaj, Lartsia juaj mbretrore, Ekselenca juaj, Zonja dhe zotrinj: Komiteti norvegjez i Shprblimit Nobel, Shprblimin pr paq pr vitin 1979 ia ka ndar Nns Tereze. Viti 1979 nuk ka qen vit i paqs: grindjet dhe konfliktet n mes t popujve dhe njerzve dhe ideologjive jan zhvilluar t prcjella me pashpirtsin dhe mizorin m t madhe. Jemi dshmitar t fanatizmit dhe t cinizmit, jemi dshmitar t prbuzjes s jets njerzore dhe t dinjitetit. Po ballafaqohemi me vrshima t mdha t refugjatve. Jo paarsye fjala genocid prmendet kushedi sa her. N shum vende, njerzit krejtsisht t pafajshm jan br viktima t aktit terroristik. Pr m tepr, kt vit do ta prkujtojm mnyrn, sipas s cils nj grup i tr etnik vrtet sht zhdukur n Europ, vetm nj gjenerat m par. Na ka tronditur seriali i filmit Holocaust, jo vetm si memorje e shmtuar nga e kaluara jon jo fort e largt, por kur t kemi parasysh vitin 1979, askush prej nesh nuk mund t garantoj q nesr apo pasnesr nuk do t ngjaj e njjta. Komiteti norvegjez i Shprblimit Nobel e ka konsideruar rast t qlluar dhe t volitshm, e sidomos kt vit, ndarjen e shprblimit Nns Tereze, q bots tia prkujtoj fjalt e Fritjof Nansen: Dashuria e fqiut sht politik realiste.
N emr t prshkrimit t puns jetsore t Nns Tereze mund t zgjedhim parulln, t ciln laureati i mparshm i Shprblimit Nobel pr paqe, Albert Schweitzer, e pat prshtatur si laitmotiv pr punn e vet: Shenjtrim pr jetn. Q shum vjet, Komiteti shpeshher Shprblimin Nobel pr paqe ua ka ndar burrave shtetror, njerzve q punn e kan kryer nn kushtet q mbizotronin n kt botn ton t paprkryer. Sipas mendimit t Komitetit ata kan pasur rol dominant n prfundimin e luftrave porsa t shprthyera, n krkimin e zgjidhjeve paqsore t konflikteve dhe n pengimin e shprthimit t srishm t lufts. Komiteti ua ka ndar shprblimin idealistve, t cilt kan hulumtuar rrugt kah nj jet m e mir, n t ciln lufta nuk do t kishte kuptim dhe t qent tradicional t burrit t shtetit do tishte i panevojshm. Shprblimi u sht ndar individve dhe organizatave t cilat, nprmes t puns dhe bashkpunimit humanitar ndrkombtar, kan mundur ti kontribuojn vllazrimit t kombeve, t ciln Alfred Nobeli ka shpresuar ta prsos vllazrimit me shprblimin e tij pr paqe. Shprblimi u sht ndar shkenctarve dhe organizatave q i jan prkushtuar detyrs pr pengimin dhe mposhtjen e varfrimit ekonomik dhe social, dhe t uris, e cila ende sht edhe nj rrezik q i kanoset vllazris dhe paqs. Komiteti Shprblimin pr paqe ua ka ndar mbrojtsve t barazis dhe vllazrimit n mes t njerzve t racave t ndryshme n do vend dhe pjes t bots. Ua ka ndar shprblimin mbrojtsve t t drejtave t njeriut, t krkesave individuale t burrit dhe gruas pr mbrojtjen e integritetit t tyre, trupit dhe shpirtit, kundr fuqis s shtetit q aq shpesh prbuzet. Ekzistojn shum rrug q mund ti ndjekin pr t arritur qllimet tona vllazrimin dhe paqn. Kur Shprblimin Nobel pr paqe, pr vitin 1979, po i jipet Nns Tereze, Komiteti paraqiti nj shtje fokusale, t ciln e ndeshim gjat tr ktyre rrugve: a mund ndonj veprim politik, social ose veprim intelektual i ingjinieris, n planin ndrkombtar apo nacional, sado q sht efektiv dhe racional, sado q protagonistt e tij jan ideal dhe principial, t na jap di prve nj shtpie t ndrtuar mbi themelet e rrs, sikur shpirti i Nns Tereze t mos i inspironte ndrtuesit dhe t mos strehohej n ndrtesn e tyre? Nna Tereze sht lindur n nj familje shqiptare katolike, n nj qytet jugosllav, n Shkup. Ajo tregon se n moshn dymbdhjet vjeare e ka ndier thirrjen pr tu ndihmuar t varfrve. Disa vite m von i kaloi n prgatitje pr kushte n Bengali, ashtu si tregonin misionart, dhe atje, atbot, vendosi q t punojn si misionare n Indi. N moshn tetmbdhjet vjeare iu bashkua rregullit irlandez t Loretos, motrat e t cilit mbanin nj stacion misionar n Kalkut. M 1946 ajo krkoi leje t lshoj kt shkoll dhe t punoj n mes t t varfrve n lagjet e qytetit. Ajo e ndien kt si nj thirrje t re, si thirrje t dyt, si e quan edhe ajo vet. Ajo e pat par varfrin dhe ndyrsin e lagjeve, t njerzve t smur, t cilt kishin mbetur t pashruar, t meshkujve dhe t femrave t vetmuara, t shtrir pr vdekje n trotuar, t mijra fmijve bonjak, duke bredhur prreth, pa pasur askend q t kujdeset pr ta.
N mes t ktyre njerzve, n kontrastet e prditshme me ta, ajo ndjen nj thirrje t punoj dhe t kaloj pjesn e mbetur t jets. Prapa saj ajo e la botn e strehuar t kuvendit dhe shkolln bashkkohore pr femra. Krkesa e saj q ti lejohet shkuarja n lagje dhe t punoj atje u miratua. M 1948 asaj iu lejua q t ndrtoj rregullin uniform t Loreto-s me sarin e rndomt, t lir indian. Ajo e filloi punn pas nj kursi intensiv pr kujdesin ndaj fmijve. Asaj iu bashkua nj numr i madh i nxnsve t mparme dhe i vajzave t tjera. M 1948 kjo bashksi u b e njohur si rregull i ri, rregull i posam, Misionart e Dashuris (bamirsis). Prve kushtit (betimit) t rndomt e solemn, t kuvendit, premtim i katrt ishte shrbimi i sinqert dhe falas m t varfrve. Pesmbdhjet vjet m von, m 1965, rregulli i Nns Tereze u pranua si kongregacion papnor nn mbrojtjen e Vatikanit. Brenda periudhs s shkuar, misionart e dashuris e dshmuan at rritje sa askush ska mundur ta parashoh, dhe t ciln akoma e vazhdon. Me koh, gjithnj e m shum femra indiane dhe t jashtme, jan paraqitur vullnetarisht pr kt shrbim dhe kan hyr n kt rregull. Kt shrbim e ka prkrahur edhe nj organizat e dors s dyt joprofesionale e prbr prej meshkujve. Aktiviteti i saj prqendrohej n shkollat e lagjeve, shtpit e fmijve bonjak, klinikat lvizse, qendrat pr shrimin nga grbula, lokalet e vdekjes, kuzhinat, edukimin profesional e shum e shum t tjera. Viteve t fundit rendi e ka zgjeruar aktivitetin e vet n njzet vende t reja, mirpo akcenti kryesor akoma mbetet n Indi dhe n vendin fqinj t Bangladeshit. Gjer m sot disa miliona njerz kan pasur dobi nga kujdesi social dhe puna shptimtare e rendit. Komiteti norvegjez pr Shprblimin Nobel sht i knaqur q shnon kt fushveprim impresiv q gjithnj sht n rritje e sipr, n kuadr t rendit. Komiteti megjithat nuk e ka prfshir rndsin vendimtare t t dhnave statistikore: ai nuk ka br krahasimin e ktyre t dhnave me shifrat q u atribuohen organizatave dhe institucioneve t tjera. Shum prej tyre, pr punn q kan br, meritojn do respekt. Poashtu Komiteti nuk e ka marr n shqyrtim as lidhjen e aktivitetit privat dhe zyrtar n punt e shrimit dhe t mposhtjes s varfrimit fizik dhe t paknaqsis n bot. Komiteti i ka dhn rndsi vendimtare shpirtit q e ka prshkuar kt pun. E ky ishte kontributi themelor i Nns Tereze pr Rregullin q ajo e kishte themeluar dhe drejtuar. Kjo sht ajo q sqaron shkakun pse shum njerz vrapojn ti bashkohen Rregullit dhe shkakun e interesimit dhe respektit q ka gzuar anemban bots. Ky sht fryt i qndrimit t madhrueshm dhe themelor t Nns Tereze n jet dhe personalitetit t saj shum specifik. Kjo sht rrnjosur thell dhe qart n besimin e saj t krishter. Lajmrimin e par pr ndarjen e shprblimit pr paqe ajo e pranoi me kto fjal: E marr kt shprblim n emr t t varfrve. Shprblimi sht mirnjohje e bots s t varfrve. Jezu Krishti thoshte: Jam i uritur, i zhveshur dhe pa shtpi! Duke u ndihmuar t varfrve i ndihmoj Atij. Ajo vetm po prsrit at q shpeshher m par e ka thn: Praktikisht te i varfri ne prekim trupin e Krishtit. Krishti i uritur, t cilin e ushqejm, gjendet te i varfri, ai sht Krishti i zhveshur t cilin ne e veshim, ai sht Krishti pa shtpi, t cilit i bm
strehim. Ose Kur un pastroj varr nga grbula, m duket se po shroj vet Zotin. Ajo Krishtin e gjen n do krijes njerzore, andaj sipas saj, njeriu sht i shenjt. Vula e veprs s saj sht nder pr njeriun dhe pr vlern dhe dinjitetin e tij. M t braktisurit, dhe m t mjert, t varfrit buz vdekjes dhe njerzit e infektuar nga grbula dhe t braktisur, i ka pranuar kjo dhe Motrat e saja me ngrohtsi shpirtrore pa ngurrim, duke u mbshtetur n kt dashuri dhe respekt ndaj Krishtit te njeriu. M mir se do kush tjetr ajo ka mundur ta zbatoj n praktik faktin e mirnjohur q dhuratat e dhna de haut en bas, kur i shprblyeri ndien varsi nnshtruese dhe t njanshme ndaj shprblyesit, mund t tregohen shum t dmshme pr dinjitetin e t shprblyerit si qenje njerzore, sa q mund t shkaktoj hidhrim dhe mosplqim, n vend t harmonis dhe paqs. Qndrimi i saj i formuar mbi marrdhnien n mes t dhuruesit e eliminonin ndryshimin e pranuar t prgjithshm konceptues. Sipas mendimit t saj, personi i cili, n kuptimin e pranuar, sht i dhuruar, njherit sht edhe dhurues, dhe njeriu q m s shumti dhuron. T dhnt t dhnt e dikafit prej vetit paraqet at q e jep prjetimi i vrtet, ndrsa personi q ka t drejt t jap ai sht ai q pranon dhuratn m t shtrenjt. Derisa t tjert shohin klientt dhe myshterinjt, ajo sheh bashkpuntort, nj lidhje t pambshtetje n pritjen e falnderimit nga njra an, por n kuptimin dhe respektin reciprok dhe kontaktin e ngroht njerzor dhe t pasur. Ajo dhe Motrat e saja punn e tyre e kan marr pr detyr t muar, dhe assesi si ndonj barr. Shum vizitor n prshtypjet e tyre kan prshkruar shtpit e saj pr njerzit buz vdekjes t sjellur nga rrugt, ose qendrat e pranimit pr njerzit e infektuar nga grbula dhe t ln pasdore. Prshtypja e par e tyre ka gjasa t ishte e sklldisur. Por hern tjetr, menjher, ata i pushtonte atmosfera e qartsis dhe e prjetimit t asaj q Motrat e krijonin rreth tyre. Kjo sht jeta e Nns Tereze dhe e Motrave t saj jeta e varfris dhe e ditve dhe netve t gjata t mundit, jeta q ofron pak hapsir pr knaqsi t tjera prve atyre m t shtrenjtave. Nj poet norvegjez, besimi i t cilit ndryshon nga ai i Nns Tereze, pat shkruar nj poezi iden e s cils ajo me lehtsi do ta kuptonte: Jeta mund t ofroj lumturi, E cila nuk mund t shndrrohet n pikllim: Ti japish gzim njeriut Do t thot nj gzim q sht m shum se besim. Ekziston nj dhmbje pr botn e munduar Dhe nj lot q kurr ska pushim, Por kur ti e kupton kt t vrtet Tanim, sht tepr von, o miku im. Pran varrit jetn kush mund ta kaloj, Duke derdhur lott e hidhur, Kaq or gjat dits t vajtoj, Dhe tr ditt e motit kshtu ti oj?
Vepra e Nns Tereze bazohet n besimin e krishter. Ajo punon n mes dhe pr njerzit q nuk i prkasin religjionit t saj, ajo sht nj europiane n mes t indianve, por kjo ska paraqitur pengesa, ose ndoshta do tishte m drejt t thuhet se puna e saj e prshkuar nga shpirti saj i ka mposhtur t gjitha pengesat. Kryetari i Republiks s Indis, m 1972 shprehet me kto fjal pr personalitetin e saj: Nn Tereza sht nj prej atyre shpirtrave zemrgjr q ka mposhtur t gjitha barrierat e racs, religjionit dhe kombit. N botn ton t sotme dhe t bezdisur, vazhdimisht t trazuar nga konfliktet dhe urrejtja, jeta q jetohet dhe puna e kryer nga njerzit sikurse Nn Tereza, sjellin shpresa t reja pr t ardhmen e njerzimit. Para pak ditsh nj gazetar indian shkruante se Motrat me drejtimet e tyre t qarta, me saret e tyre, me njohjen e gjuhve lokale simbolizojn jo vetm bamirsin m t mir krishtere, por edhe kulturn dhe civilizimin m t mir indian, prej Buds e gjer te Gandi, shenjtrve t mdhenj, profetve, adhuruesve (besimtarve) t mdhenj t njerzimit me dhemshuri dhe respekt t pakufishm ndaj t prbuzurve: t ciln Shekspiri e quajti vler mshire. Nn Tereza personalisht ka pasur sukses t bashkoj greminn q ekziston n mes t popujve t pasur dhe t varfr. N saje t pikpamjes s saj mbi dinjitetin e njeriut, ajo ndrtoi urn. Ajo e papenguar dhe natyrshm e ka kaluar kt gremin nprmes t ksaj ure. Takimet e ktilla n mes t njerzve n Indi jan treguar t mundshme: jan pritur duarhapur, ndrsa India pr kt, gjithashtu meriton mirnjohje. Porosia e saj ka jehuar ndr njerzit e feve t ndryshme: n traditn e tyre, ne gjejm gjithashtu duart e drejtuara pr t njjtat prgjigje n pyetjet q jan pjes t jets s njeriut. Me porosin e saj ajo sht n gjendje t arrij n dika q sht e natyrshme pr do mendje njerzore ndrsa ska qllim tjetr prve krijimit t potencialit apo fars pr t mirn. Sikur t mungonte kjo, bota do t mbetej pa shpres, puna pr paqe do t kishte m pak kuptim. Prve ksaj, kjo do tishte n mospajtim me pikpamjet e Nns Tereze, mbi qenien njerzore, meshkujt dhe femrat t cilve ajo u shrben, sepse dshiron ti shrbej Krishtit dhe ti afrohet Atij sa m afr. Njher Nn Tereza pat thn: Gjat puns sime njzetvjeare me njerz, gjithnj e m tepr e kam kuptuar se po bhet e padshirueshme gj q kjo sht smundja m e keqe q ndonjher njeriu mund ta prjetoj. Ajo beson se smundja m e keqe sot nuk sht grbula ose tuberkulozi, por shum m e keqe sht ndjenja me qen i padshirueshm, pa gzimin dhe kujdesin dhe i prbuzur nga dokush. Pikrisht njerzit n kt hall, m t varfrit ndr t varfr, t cilt t part e gjetn ngrohtsin dhe strehimin te Nna Tereze. Qllimi i saj ishte t sigurohet q ata ta ndiejn veten t pranuar dhe t ngrohur si njerz me dinjitetin e tyre dhe t drejtn e respektimit. Nn Tereze punon n bot aty ku gjendet, n lagjet e varfra t Kalkuts dhe t qytetet e tjera. Por ajo nuk bn dallim n mes t njerzve t varfr dhe t pasur, n mes t vendeve t varfra dhe t pasura. Politika asnjher si ka interesuar por aktiviteti i saj ekonomik social dhe politik me kto ide t njjta, jan n harmoni t plot me punn e jets s saj.
Me prpjekjet tona, n planin nacional dhe ndrkombtar, na duhet t msojm nga puna e saj pr njerzit e vuajtur. N planin ndrkombtar prpjekjet tona mund ti shrbejn vetm kauzs s paqes nse ato nuk e ofendojn sedrn e popujve t varfr. Tr ndihma e dhn nga vendet e pasura duhet t ipet n frymn e Nns Terez. Nuk do t kishte mnyr m t mir pr prshkrimin e qllimeve q e motivuan vendimin e Komitetit norvegjez pr Shprblimin Nobel se sa komenti i Kryetarit t Banks ndrkombtare, Robert Maknamars, kur deklaroi: Nna Tereze e meriton Shprblimin Nobel pr paqe sepse ajo e ngriti paqen n mnyr m esenciale, me konfirmimin e saj t pacenueshmris s dinjitetit t njeriut.
... Jam krijuar pr t prjetuar kt paqe!...1

Fjala e Nns Terez me rastin e marrjes s Shprblimit Nobel, 11 dhjetor 1979
Meq jemi mbledhur ktu s bashku pr t falnderuar Zotin pr Shprblimin Nobel pr paqe, mendoj se do t ishte mir t lusim lutjen e Shn Franciskut t Asizit. Kjo lutje m trheq gjithmon, ajo sht shum e prshtatshme pr do njrin prej nesh, dhe gjithher mahnitem; besoj se kur Shn Francisku i Asizit hartoi kt lutje para 400 ose 500 vitesh, njerzit kishin t njjtat vshtirsi si ne sot, prandaj kjo lutje shum mir na prshtatet. Mendoj se disa prej jush e din, ashtu s bashku mund t fillojm t lusim Le t falnderojm Zotin pr rastin q na dha t jemi t gjith bashk sot pr kt dhurat t paqes q na kujton se jemi krijuar pr t prjetuar kt paqe, dhe Jezus u b njeri pr tiu sjell kt lajm t mir t varfrve. Ai, duke qen Perndi, u b njeri n do gj si ne, prve mkatit, dhe qart na bri n dije, se kishte ardhur pr ta sjell lajmin e mir. Lajmi i mir ishte pr t gjith njerzit me vullnet t mir dhe kjo gj, t gjith e dshirojm paqja e shpirtit dhe Perndia ka dashur botn aq shum sa ia fali t Birin. Kjo ishte nj dhurat. Ishte aq e madhe sa mund t themi se, edhe pr t, ishte e vshtir, mirpo, ai vet e bri, ngase e ka dashur aq shum njerzimin, t cilit ia fali t vetmin Bir, ia dhe Virgjreshs Mari, dhe ajo bri me t? Posa erdhi n jetn e saj ajo menjher u nis me ngutsi ta jap kt lajm t mir, dhe kur hyri brenda shtpis s kushrirs fmija fmija i palindur fmija n gjirin e Lizs, galdoi nga gzimi. Ky fmij i vogl, jo ende i ardhur ishte lajmruesi i par i paqes. Ai e njohu Princin e paqes, pa n t Krishtin q kishte ardhur pr ta sjell lajmin e mir pr ju dhe pr mua. Meq kjo nuk mjaftoi smjaftoi q u b njeri Ai vdiq mbi kryq pr t treguar nj dashuri m t madhe, dhe vdiq pr ju dhe pr mua,
dhe pr t gbuluarin (leprozin), pr at njeri q po vdes nga uria dhe pr t zhveshurin e shtrir n rrug, jo vetm t Kalkuts, por t Afriks, Njujorkut, e Londrs dhe t Osllos, duke krkuar prej nesh q t duam njritjetrin sikur un q ju dua sikur Ati q m ka dashur, un ju dua dhe gj m e vshtir, sht se Ati e ka dashur dhe na e dha, dhe n far mnyr duam njeritjetrin, edhe na, duhet t japim at q krkohet prej nesh. Nuk mjafton pr ne, t themi: dua Zotin, por nuk dua fqinjin tim. Shn Gjoni thoshte: je gnjeshtar nse thua q do Zotin dhe, nuk do t afrmin (fqinjin tnd). Si mund t duash Zotin q nuk e sheh, nse nuk e do fqinjin tnd q e sheh, q e prek, me t cilin jeton. Pra, kjo ka shum rndsi pr ne, t jetojm n dashuri, n t vrtet, t gatshm pr flijim. Jezus vuajti duke na dashur, ajo e lndoi at. Dhe q t jet i sigurt q e kujtojm dashurin e tij t madhe, u b vet buk jete pr t shuajtur etjen ton t dashuris. Etja jon pr Perndi rrjedh ngase, jemi t krijuar pr kt dashuri. Jemi t krijuar sipas shmblltyrs s tij. Jemi t krijuar pr t dashur dhe pr t qen t dashur, pastaj Ai u b njeri q dashurin pr ne ta bj t mundshme, q t duam sikur q Ai na deshi. Me dashje vet u b njeri i uritur nj i zhveshur nj i pastreh nj i smur njeri i burgosur njeri i vetmuar i padshirueshm dhe, Ai thot: ju ma bni kt mua. I etshm pr dashurin ton sht kjo etje e njerzve t varfr. Kjo etje sht ajo q ne, ju bashk me mua duhet ta gjejm, ndoshta edhe gjendet n shtpin ton. M patn dhn mundsi q t vizitoj nj strehimore pleqsh dhe, kurr nuk do ta harroj at rast. T gjith kta ishin prindrit e bijave dhe t djemve, t cilt i kishin vendosur aty, dhe ndoshta i kishin harruar. Isha atje dhe pash se, n at strehimore (institucion) asgj nuk u mungonte, kishin sendet e bukura, por t gjith shikimin e kishin t drejtuar kah dera. M besoni, svrejta asnj buzqeshje n fytyrn e tyre. Ather, u ktheva kah motra dhe i pyeta: Si mund t jet kshtu? Si sht e mundshme q kta njerz, t cilt kan do gj, t ken shikimin e drejtuar kah dera, prse nuk buzqeshin? Un jam aq e msuar q t shoh buzqeshje t njerzve tan, bile edhe kur vdesin ata buzqeshin. Ajo m tha: - pothuajse kjo dukuri sht e prditshme, ata jan duke pritur, duke shpresuar q, i biri ose e bija e tyre do t vij q ti vizitojn. Ata vuajn, sepse jan t harruar, pra, shihni ajo q mungon atje sht dashuria. Varfria e till mund t ndodh dhe n shtpin ton, nse harrojm t duam. Ndoshta n familjen ton ndonjri prej nesh ndihet i vetmuar, sht i smur, ka telashe, dhe kto jan dit t vshtira pr do njeri. A jemi t pranishm atje, a jemi atje pr tu ndihmuar, a sht nna atje pr ta pranuar fmijn e vet? Edhe sot uditem, kur shoh si n vetmi, sa t rinj e t reja jipen pas drogs, dhe mundohem t gjej arsye prse sht ashtu, dhe prgjigja sht: kjo ngjan, sepse n familje askush si pret ngroht. Ati e nna jan aq t angazhuar me punt e tyre sa nuk kan koh. Prindrit e rinj gjenden npr ca institucione gjersa fmijt bredhin rrugve dhe bien n bela. Flasim pr paqe. Ka shum gjra q shkatrrojn paqen, mirpo, mendoj q sot, shkatrruesi m i madh i paqes sht dshtimi (abortusi), meq ai sht luft direkte, sht vrasja e drejtprdrejt, krim i br me duart e vet nns. Dhe ne lexojm n shkrimin e shenjt q Zoti qart thot: edhe n rast se nna mund t harroj fmijn e
vet, un nuk ju harroj, n pllmbn e dors sime ju kam dhn trajtn q keni. Jemi gdhendur n pllmbn e dors s Tij, dhe jemi t lidhur aq ngusht me t nga del se, nj fmij ende i palindur sht fryti i dors s Perndis. Dhe ajo q m godit m s shumti sht fillimi i fjalis. Dhe n rast se nna mund t harroj, dika t pamundshme, por edhe kur ajo mund ta harroj, un nuk ju harroj ju. Dhe sot, n kuptim t shkatrruesit m t madh t paqes sht dshtimi. Dhe ne, q qndrojm ktu, kemi ardhur n jet me dshir t prindrve. Ne, skishim pr tu gjetur ktu, nse ata kishin br at q bjm ne. Ne i dshirojm fmijt tan, i duam ata, por ka me milion t tjer. Shum prej nesh jan t vetdijshm ka po ndodh me fmijt e Indis, t Afriks, ku nj numr i madh po vdes ndoshta nga mungesa e ushqimit, nga malnutricioni ose nga uria dhe nga shkaqe t tjera, por, mos t harrojm se miliont jan duke vdekur nga dshira e nns. Sot dshtimi sht shkatrruesi m i madh i paqes. Nse nj nn mund ta mbyt fmijn e vet mund t thuhet pr krim kur vritemi n mes nesh, nse nna sht n gjendje ta mbyt fmijn e vet. Kshtu i drejtohem Indis, i drejtohem do vendi: ti kthehemi fmijs meq ky vit sht viti i fmijs: ka keni br pr fmij? N fillim t vitit kam kalzuar, kam folur kudo dhe kam thn le t bjm q kt vit do fmij i lindur ose ende i palindur t jet i dshiruar. Dhe sot, sht fundi i vitit, dhe pyete, vrtet, a kemi br q fmijt t jen t dshiruar? Do t ju tregoj dika t tmerrshme Kemi luftuar kundr dshtimit me prvetsim, kemi shptuar qindra jet, kemi drguar fjal n do klinik, spital, qndra t policis Ju lutemi mos dshtoni fmij, do ta marrim n do koh gjendet dikush q mund t ndihmoj, sht nj numr shum i madh nnash t pamartuara porositni q t vijn, do t kujdesemi pr to, do t ju marrim fmijn, do tia sigurojm vatrn pr t. Dhe kemi nj krkes t madhe nga familjet q nuk i kan fmijt e sht kjo bekimi i Zotit pr ne! Po ashtu jemi duke br edhe dika tjetr q sht shum e njerzishme ua msojm lypsve tan, t smurve prej leprs, atyre q jetojn rrugve, atyre q banojn n kasoll, mnyrn e natyrshme t planifikimit t familjes. Dhe n Kalkut, vetm n 6 vitet e fundit kemi pasur 61273 foshnje m pak se sa kishin pr t pasur nga familjet pr shkak t prdorimit t metods natyrale t prmbajtjes, t vetkontrollit prve dashuris pr tjetrin. Ua msojm atyre, metodn e matjes s temperaturs e cila sht mjaft e prshtatshme, shum e thjesht dhe njerzit tan e kuptojn. Dhe a dini ka m kan treguar? Familja jon sht e bashkuar dhe mund t kemi fmij kur e dshirojm. sht edhe shum e qart q kta njerz t rrugve, kta lyps, njerzit tan mund t veprojn ashtu, aq m shum ju, dhe t gjith t tjer q keni mundsi ti njihni mnyrat dhe mjetet e kontrollimit pa shkatrruar jetn e krijuar nga vet Perndia. Njerzit e varfr jan njerz fisnik. Nga ata mund t msojm shum gjra t bukura. Nj dit tjetr, njri prej tyre erdhi q t m falnderoj dhe m tha: ju q jetoni n dlirsin (pastri) jeni njerzit m t prshtatshm pr t na msuar planifikimin e familjes. Sepse asgj ska m t madhe q mundsin e zotrimit, e vet kontrollimit pa munges t dashuris pr tjetrin. Dhe mendoj q ai tha nj gj t bukur. Dhe t till jan njerzit q ndoshta skan ka pr t ngrn skan pullaz ku mund t jetojn, por jan njerz bujar. M besoni, t varfrit jan njerz t mrekullueshm. Nj mbrmje dolm dhe nga rruga morm 4 veta. Dhe njra prej tyre ishte n gjendje m t vshtir, pra, u thash motrave:
kujdesohuni pr kto tri t tjera, un e marr nn kujdesin tim t katrtn q m duket t jet n gjendje shum m t keqe. Bra pr t gjithka q mund t bj dashuria ime. E vura n shtrat. N fytyrn e saj kishte nj buzqeshje aq t bukur! Ajo m mbajti dorn dhe m tha vetm nj fjal: ju faleminderit dhe ndrroi jet. Nuk munda ta ndihmoj por, shqyrtova ndrgjegjen time para asaj, dhe pyeta vetm ka kisha pr t thn sikur t isha n vendin e saj. Dhe prgjigja ime ishte shum e thjesht. Do t mundohesha q tia trheq vmendjen e saj, do t kisha thn: ...jam e uritur, po vdes, kam t ftoht, kam dhembje!, ose dika tjetr, por ajo m ofroi shum m tepr, m fali dashurin e saj mirnjohse. Dhe vdiq me buzqeshje n fytyr: Po ashtu nj njeri gjysm t ngrn nga krimbat q e nxorm prej kanalizimit, dhe q e sollm n shtpin ton pat thn: n rrug kam jetuar si nj kafsh dhe tani po vdes si nj engjll, i dashur dhe i kujdesur. Ishte gj e mrekullueshme t shihej madhshtia e ktij njeriu, i cili mund t vdiste ashtu, pa e fajsuar asknd, pa e mallkuar asknd, pa u krahasuar me asnjri. Sikur engjll. Kjo sht madhshtia e njerzve tan. Dhe kjo na bn q besojm fjalt e Krishtit: ...isha i uritur isha lakuriq nuk kisha strehim i padshiruar isha i padashur, i ln pas dore, dhe kt m bt mua. Mendoj q ne nuk jemi punonjs t vrtet shoqror. Ndoshta ne kryejm nj pun sociale n sy t tjerve, mirpo, n t vrtet jemi kontemplativ n masat e popujve. Pr kt arsye ne prekim trupin e Krishtit 24 or n dit. Jemi 24 or n pranin e tij, si ju edhe un. Edhe ju, mundohuni ta sillni kt prezenc t Zotit n familjen tuaj, sepse familja q lut bashk mbetet bashk. Dhe mendoj se n familjen tuaj skeni nevoj pr arm, pr bomb, pr shkatrrime, por pr paqe, jeni s bashku, duhuni njri me tjetrin, sillni kt paqe, kt gzim, kt fuqi q vjen nga prezenca e donjrit prej jush n shtpi. Do t bheni t aft q ti mundim t gjith t kqijat q jan t pranishme n bot. Ka aq shum vuajtje, aq shum urrejtje, aq shum mjerime, dhe ne, me lutjet tona, me sakrificat tona n shtpi mund t fillojm t dashurojm. Dashuria ka burim n familje, dhe nuk sht e rndsishme aq sa bjm sesa me far dashurie e bjm. Sa shum ne bjm ska shum rndsi, sepse Zoti sht i pakufishm, por me sa dashuri ne e bjm, sht shum e rndsishme. Sa e dashurojm Zotin n njeriun q e shrbejm. Para do kohe n Kalkut kemi pasur shum vshtirsi pr t gjetur sheqer dhe nuk di n far mnyre nj fmij 4 vjear, nj indus erdhi n shtpin e vet dhe u tha prindrve: sdua t ha sheqer gjat 3 ditsh, dua ta jap sheqerin tim Nns Terez pr fmijt e saj. Pas 3 ditsh, ati e nna erdhn me t n shtpin ton. Si kisha takuar prpara, dhe ky fmij shqiptonte me zor emrin tim por, ai dinte fort mir ka donte t bnte. Ai dinte ka duhet t bnte pr t fal dashurin e tij. Kjo sht arsyeja pse ju t gjith m falt aq shum dashuri. Gjat gjith kohs q jam ktu thjesht jam e rrethuar me dashuri, vrtet dashuri t sinqert. Mund t ndihet se secili n Indi, secili n Afrik paraqet dikend shum t afrt pr ju. Mund t ju them q sot ndihem si motr. N kuvend me motra ndihem si t isha me motrat e mia n Kalkut. Krejt si n shtpin time ktu, pikrisht ktu. Dhe do her q po flas me ju, dshiroj q ju ti gjeni t varfrit ktu, pikrisht s pari n shtpin tuaj. Dhe filloni atje, bhuni lajm i mir pr njerzit tuaj. Dhe pyetuni kush sht fqinji juaj. A i njihni fqinjt tuaj? Kam pasur prvoj t rrall me nj familje induse q kishte tet fmij: nj zotri erdhi n shtpin ton dhe tha: Nn Tereze, ka nj familje me 8 fmij, nuk kan ngrn q shum koh bni dika. Mora nj
sasi orizi dhe shkova atje menjher. Pash fmijt syt e t cilvet shklqenin nga uria nuk di a keni par ndonjher ndonj t uritur? Un i shoh shum shpesh. Dhe ajo mori orizin e ndau dhe shkoi. Kur u kthye, e pyeta ku ishte, bri. Dhe ajo shum thjesht mu prgjigj: Ka edhe t tjer q vuajn nga uria. ka m bri m shum prshtypje, ishte q, ajo mir e dinte q kush ishin ata, ishte nj familje muslimane. N at mbrmje, nuk solla m oriz, dshiroja q ta prjetojm gzimin e ndarjes. Nga kta fmij rrezatonte gzimi, q buronte nga dashuria e nns s tyre. Dhe shihni, dashuria n shtpi fillon. Un kam nevoj pr ju dhe jam shum mirnjohse pr do gj q m keni dhn. Ka qen nj prvoj e rrall dhe jam kthyer n Indi. Do t kthehem atje javn e ardhshme, m 15 dhe shpresoj se do t jem n gjendje t iu sjell atyre dashurin tuaj. E di mir q nuk keni dhn nga pasuria juaj, aq sa mund t ju sjell dm. Sot kam qen e befasuar kur fmijt e vegjl kan dhn dhuratat e tyre, do t jet nj gzim i madh pr fmijt e uritur. Ashtu, fmij si ata vet kan nevoj pr dashuri, kujdes dhe ngrohtsi sikurse ktyre q ju ofrojn prindrit e vet. Pra, le t falnderojm Zotin q na ka dhn kt rast t takohemi, t njihemi, dhe kjo njohje me njri-tjetrin na afroi shum; kjo do t na bj t aft ti ndihmojm jo vetm fmijt e Indis, t Afriks, por do t jemi t aft ti ndihmojm fmijt e tr bots, sepse ju e dini se motrat tona gjenden n mbar botn. Dhe me kt shprblim q msht dhn si shprblim i paqs, do t prpiqem t ngrehi nj strehimore pr shum njerz q nuk kan shtpi. Meq besoj se dashuria fillon n shtpi, dhe, nse hapim shtpi pr t varfr, un mendoj se dashuria do t prhapet gjithnj e m shum. Dhe ne do t mundemi q nprmjet ksaj dashurie t sinqert t sjellim paqen, t bhemi lajmi i gzueshm pr njeriun e varfr. S pari pr t varfrin n familjen ton, n vendin ton dhe n bot. T jesh e aft t veprosh ashtu, motrat tona, jeta jon duhet t jet e endur me lutje. Ato duhen t veprojn me Krishtin q t mund t kuptojn, q t jen t afta pr t ndar fatin me t tjer. Sepse, n botn e sotshme ka aq shum vuajtje dhe ndjej se mundimi i Krishtit prtrihet kudo n bot. Jemi ktu pr t ndar kt mundim, pr t ndar kt vuajtje t njerzve. Mendoj q n gjith botn, jo vetm n vende t varfra por edhe n perndim, sht vshtir t zgjidhet problemi i varfris. Kur marr nga rruga ndonj t uritur, i jap nj pjat me oriz, nj cop buk dhe ai knaqet. Kam larguar urin. Por, ai i cili sht i dbuar, q ndihet i padshiruar, i padashur, i tmerruar, ai sht flakur jasht shoqris. Kjo lloj varfrie sht aq e rnd, shum e vshtir. N perndim motrat tona punojn n mes t ktyre njerzve. Ashtu, duhet t lutni pr ne q t jemi n gjendje t sjellim kt lajm t mir, por ne, smundemi kt pa ju, ju duhet t bni at, atje n vendin tuaj. Duhet ti njihni t varfrit. Ndoshta, njerzit tan ktu kan t mira materiale, do gj, por mendoj, nse t gjith ne shikojm n shtpit tona gjejm, jo rrall, sa sht e vshtir q ti buzqeshim njri-tjetrit, dhe ajo buzqeshje sht fillimi i dashuris. Pra, t takojm gjithmon njri-tjetrin me buzqeshje, sepse, buzqeshja sht fillimi i dashuris, dhe kur fillojm nj her q t duam, natyrisht do t kemi dshir t bjm dika pr t. Kshtu lutuni pr mua, pr vllazrit tan dhe pr bashkpuntort tan n mbar botn: mbetin besnik dhurats s Zotit, dashurofshin dhe shrbefshim Zotin n t varfrin s bashku me ju. ka kemi br skishim pasur mundsi ta bjm pa lutjet
tuaja, pa dhuratn tuaj q sht nj dhurat vazhduese. Mirpo, nuk dshiroj t m jepni prej teprics, dshiroj t m jepni ka krkohet prej jush. Nj dit 15 dollar m dhuroi nj njeri i cili ishte krejtsisht i paralizuar mse 20 vite, dhe dora e djatht ishte e vetmja pjes e trupit q mund t lvizte, dhe, i vetmi shoqrues ishte duhani. Ai m tha: spi duhan gjat nj jave, dhe do t ju drgoj t holla. Kjo duhet t jet sakrific e madhe pr t, por shikoni sa bukur dhe n far mnyre ka ditur t ndaj. Dhe me ato t holla bleva buk dhe ua dhash atyre q vuajn nga uria me nj gzim t dyfisht, ai kishte dhuruar dhe i varfri kishte pranuar. Kjo gj vlen pr ju e pr mua sht dhurat e Zotit q bn q t jemi t aft t ndajm dashurin ton me t tjert. Pra, marrim si shmblltyr Krishtin. Le t duam njri-tjetrin ashtu si Ai ka dashur. T duam me dashuri t pandar dhe gzimi q dashurojm at dhe njri-tjetrin t na bashkoj t tan, kur Krishtlindja sht aq afr. N zemrat tona le t ruajm kt gzim t dashuris pr Jezusin. Dhe t ndajm kt hare me t gjith ata q i takojm. KY gzim q shprndahet sht i vrtet, sepse ne skemi arsye t mos jemi t gzuar, meq Krishti sht me ne. Krishti n zemrat tona, Krishti n buzqeshje q japim e q pranojm. T bjm porosi: q t mos ket asnj fmij t padashur, q t takojm njri-tjetrin me buz n gaz, veanrisht kur duhet m e vshtir, t buzqeshim. Kurr nuk mund t harroj ardhjen e 14 profesorve nga universitetet e ndryshme t Shteteve t Bashkuara. Ata erdhn n Kalkut n shtpin ton. Pastaj diskutuam pr at do t thot shtpia pr njeriun q po vdes. Kemi nj shtpi pr njerzit q po vdesin n Kalkut, ku kemi marr 36000 veta prej rrugve t Kalkuts dhe jasht ktij numr t lart, 18000 kan prjetuar nj vdekje t bukur. Kan shkuar kah Zoti; erdhn n shtpin ton dhe na kan folur pr dashuri, pr dhembshuri, dhe njri prej tyre m pyeti: ... t lutem Nn m thuaj dika q nuk do ta harroj, un i thash: buzqeshni njri-tjetrit, gjeni koh pr njri-tjetrin. Dhe nj tjetr m pyeti: A je e martuar, dhe i kam thn po, dhe ndonjher m duket shum e vshtir q ti buzqeshi Krishtit, meq nganjher krkohet aq shum. Prnjmend kjo sht e vrtet dhe atje sht vjen dashuria kur krkohet prej nesh. Mirpo, dhe ju mund tia jepni at me gzim. Pikrisht si kam thn sot, kam thn se, nse nuk shkoj n qiell pr dika tjetr do t shkoj pr tr publicitetin, sepse m ka pastruar, sakrifikuar dhe, me t vrtet m ka br t gatshme q t shkoj n Parajs. Mendoj se kemi arsye t jemi t lumtur, kemi me ne Jezu Krishtin dhe ai na do. N qoft se sharrojm q Zoti do donjrin prej nesh, na jepet mundsia q ti duam t tjert ashtu si ai na do, m do, jo n gjra t mdha, por n gjra t vogla me dashuri t madhe. Kshtu Norvegjia u bft vatr e dashuris. Dhe sa bukur do t ishte kur nga kjo qendr paqja e lufta pr dashuri do t shprndahet. Dhe nga ky vend t buroj dashuria pr fmijn q vjen. Nse ju bheni qiri n botn e paqes, ather shprblimi Nobel i Paqes sht nj dhurat e popullit norvegjez Perndia ju bekoft.
Dr.Don Lush Gjergji: Nna jon Tereze Prishtin, 2000, f.189-205
III. Ati i Shenjt pr Nn Terezn

- Ati i Shenjt Papa Gjon Pali II - Papa Benedikti XVI - Papa Pali VI - Shpallja e beatifikimit t Nn Terezs
Ati i Shenjt, Papa Gjon Pali II

Letra e Paps Gjon Palit II Nns Tereze me rastin e marjes s doktoratit t nderit n kirurgji: Bijs s dashur - Motrs Tereze t Kalkuts, Me gzim mora lajmin se me rastin e XX vjetorit t themelimit t Fakultetit t Mjeksis dhe t Kirurgjis t Universitetit katolik t Zemrs s Krishtit, autoritetet akademike njzri kan vendosur t Ju japin Doktoratin honoris causa n Mjeksi dhe n Kirugji, si mirnjohje pr merita t jashtzakonshme q Ju keni n zbutjen dhe asgjsimin e vuajtjeve n mnyra dhe forma t ndryshme me ann e mjeksis s aplikuar. Kjo iniciativ duket mjaft fatlume. Ajo vrtet tregon vlern e nj gjesti simbolik nprmes t cilit Fakulteti i Mjeksis dhe i Kirurgjis dshiron t tregoj kuptimin e fundit t prpjekjeve n studime dhe hulumtime n lmenj t ndryshm: dmth kuptimin e shrbimit ndaj njeriut, q, i armatosur me dashuri, nuk ndalet vetm n trupi, por arrin edhe shpirtin, pr t ngjallur flakn e shpress n vlera q tejkalojn kt bot dhe jan vlera t krishtera... Feja e krishter, t ciln Ju, fort e dashur Motr, n mnyr t shklqyeshme e dshmoni me jetn Tuaj, nuk e ndrron dhe nuk e pengon kt shrbim, ndaj jets njerzore por aq m tepr at e ndrion me rreze t larta, q edhe sht detyr specifike e mjeksis... Me kt rast prtrij ndjenjat e nderimit dhe vlersimit tim t thell pr kt iniciativ q me merit sot Ju shprblen pr jetn dhe punn Tuaj shembullore...
Prej Vatikanit, 10 dhjetor 1981. Viti i katrt i Pintifikatit, Papa GJON PALI II LOSSERVATORE ROMANO, 12, XII. 1981, f.1.
Pas popullit tim polak, m s shumtit e dua popullin shqiptar... Pse? Sepse kini vuajtur shum gjat shekujve dhe i dhat dhurat Kishs dhe bots Nn Terezn.
21 janar 1981 Shpresa, Prishtin
... Me zjarrin e fes n kraharor, kjo grua e vogl dhe e madhe e njkohsisht, sjell dhe ruan brenda vetes hovin e bujaris s prmbajtur dhe t pamposhtur t zemrs shqiptare. Nna Tereze ua ka kushtuar t tr jetn t varfrve dhe t harruarve me nj vetmohim t plot, atyre pa pullaz mbi krye, t grbulurve, fmijve t pakujdesur dhe t prjashtuar nga dashuria amtare. Ajo dshmon vazhdimisht fuqin e dashuris s thell vllazrore dhe sht frymzim i madh pr prparimin autentik njerzor dhe shoqror... Rnkimi i Krishtit n kryq Kam etje (Gjn 19, 28), q shpreh thellsin e dshirs s Hyjit njeri, ka hyr n shpirtin e Nn Terezs dhe ka gjetur nj truall t plleshm n zemrn e saj. Shuarja e etjes s dashuris dhe (qetsimi) i shpirtit t Krishtit n njsim me Marin, Nnn e Jezusit, qe br qllim i vetm i jets s Nns Tereze dhe forca e brendshme, q bnte ta tejkalonte vetveten e t shkonte n vrap nga nj an e bots n tjetrn me qllim t veprimit pr shptimin dhe shenjtrimin e t varfrve nga m t varfrit... Prfillje e veprimit, ungjillzim e nxitje njerzore: Nna Tereze e shpall Ungjillin me jetn e saj dhuruar krejtsisht t varfrve, po n t njjtn koh, kridhet n lutje. Ta lavdrojm kt grua t vogl t dashuruar n Hyjin, kumtuese e prvuajtur e Ungjillit dhe mirbrse e palodhshme e njerzimit (...) Tia pranojm mesazhin dhe ta ndjekim shembullin e saj. [Marr nga: Madre Teresa, Il mio segreto: Prego. Raccolta di preghiere.] Thellsisht e falnderoj Zotin q na dha kt grua t besimit t patundshm si nj dhurat Kishs dhe bots me qllim q tu kujtoj t gjithve eprsin e plot t dashuris ungjillore, veanrisht kur ajo shprehet n shrbimin e prvuajtur pr m t varfrit e vllezrve dhe motrave tona. Jam i sigurt q kujtesa e vizionit shpirtror t jashtzakonshm t Nns Tereze, dashuria e saj pr Krishtin n do individ, e kujdesshme dhe e gatshme ta flijoj veten, nderimi i saj absolut pr vlern e do jete njerzore si dhe guximi i saj pr ti prballuar sfidat e shumta do ti frymzojn bijat dhe bijt e saj shpirtror pr ta shpjer prpara misionin e saj nprmjet kushtimit religjioz me gjith zemr e t shrbimit t gzueshm pr t varfrit e m t varfrve. [Giampaolo Mattei, Io, Nrmala La storia dell erede di Madre Teresa di Calcuta.] Nna Terez e ka shnuar historin e shekullit t 20-t. E ka mbrojtur me guxim t pashoq jetn, i ka shrbyer qenies njerzore pr t mbrojtur dinjitetin dhe nderimin atyre q i kishte thyer jeta pr ti dshmuar dashurin e Zotit do krijese njerzore. Kjo sht dshmia e dashuris engjllore q ushqehet nga feja dhe e prcjell deri n vdekje. Kshtu e
prkujtojm at duke u lutur dhe duke i dshiruar shprblimin q e pret do besimtar n mbretrin qiellore. Le t jet shembulli i saj i gjallrishm, ngushllim dhe frymzim pr familjen e saj, kishn dhe mbar botn [Republika, 18 tetor 2009.] Nna Terez e ka br emrin shqiptar t famshm n mbar botn T dashur, Nuk mund t mos e prshndes nj njeri fort t prvuajtur, q ndodhet mes nesh. sht Nna Terez e Kalkuts. T gjith e dim nga vjen, cili sht Atdheu i saj. Atdheu i saj sht ktu. Edhe n koht e izolimit t plot t Shqipris ishte kjo rregulltare e prvuajtur, kjo shrbyese e prvuajtur e m t varfrve q pronte n tr botn emrin e Atdheut tuaj. N personin e Nns Tereze Shqipria sht nderuar gjithmon. sht ky misioni i saj dhe i t gjith atyre q, porsi ajo, jan ndjeks t vrtet t Krishtit, apostuj t Krishtit, apostuj t dashuris e t dhembshuris.
[Fjal t thna n Katedralen e Shkodrs. Papa n Shqipri. 25 prill 193, Radio Vatikani Drita, 1995, f.36]
E si t mos kujtojm tani, nj bij t zgjedhur t popullit shqiptar Motrn Tereze t Kalkuts, nn e shum t varfrve ndr m t varfrit n bot? Me zjarrin e fes n kraharor, kjo grua e vogl dhe e madhe njkohsisht, sjell dhe ruan brenda vetes hovin e bujaris s prmbajtur dhe t pamposhtur t zemrs shqiptare.
[Papa n Shqipri. 25 prill 1993, Radio Vatikani - Drita, 1995, f.49-50]
Nj prshndetje t posame e kam pr Nnn Tereze, q sht e pranishme sot mes nesh. Bij e toks suaj, Nna Tereze e ka br emrin shqiptar t famshm n mbar botn.
[Papa n Shqipri. 25 prill 1993, Radio Vatikani - Drita, 1995, f.125)
Nn Tereza ka dhn tr jetn plot flijime n t mir t t varfrve, t t dbuarve, t atyre q nuk kan strehim, t fmijve t dbuar e pa dashuri. Ajo gjithmon dshmon fuqin e miqsis vllazrore duke nxitur kshtu zhvillimin autentik njerzor dhe shoqror
Republika, 6 shtator 1997, f.2
Duke kaluar kufijt e besimeve, kulturave, etnive, Nn Tereza i ka msuar bots kt leksion: ke m shum gzim kur jep, se sa kur merr.
Republika, 14 shtator 1997
Ajo i bri t gjith t mjert e bots t njohin dashurin e Zotit dhe kto t mjer duan q ajo t shpallet menjher Shenjtore...
Shrbtore e madhe e t varfrve, e kishs dhe e bots mbar
Papa Benedikti XVI

Vetm gatishmria ime ta ndihmoj t afrmin, tia dshmoj dashurin, m bn t ndjeshm edhe prball Hyjit. Vetm shrbimi pr tjetrin mi hap syt e mi pr at q Hyji bn pr mua dhe pr at se si Ai m do. Shenjtrit t mendojm pr shembull pr t lumturn Terezen e Kalkuts (Nnn Tereze) e kan dshmuar aftsin e tyre ta duan t afrmin, prher n mnyr t re, nga takimi i tyre me Hyjin eukaristik dhe, ky takim, n mnyr t ndrsjell, ka provuar realizmin dhe thellsin e tij pikrisht n shrbimin e tyre pr t tjert
[Benedetto XVI, Deus caritas est. Lettera enciclica, f.41]
E lumturuara Terezja nga Kalkuta sht nj shembull shum i qart nga fakti se koha kushtuar Zotit n lutje jo vetm q nuk e dmton efektshmrin dhe veprimin e dashuris ndaj t afrmit, po n t vrtet sht nj burim i pashtershm. N letrn e saj t Kreshmve t vitit 1996, e Lumturuara u shkruante bashkpuntorve laik: Ne kemi nevoj pr kt lidhje intime me Hyjin n jetn ton t prditshme. E si mund ta mbajm at? Nprmjet lutjeve.
[Benedetto XVI, Deus caritas est. Lettera enciclica, f.82.]
PAPA PALI VI
Po e paraqesim si mrekulli (prbindje) pr t gjith, kt lajmtare guximtare t dashuris s Krishtit E prvuajtura Nna Tereze bhet shembull dhe simbol i ksaj shpikjeje e zbulimi: zbulimi, gjithmon aktual, se do njeri sht vllau yn Edhe nj her Ungjilli shndriti n historin e Kishs dhe n prparimin shoqror, duke ringjallur shpresn pr mirsi, shpresn pr nj jet ideale, t vrtetn e ndriuar t fjalve t Shn Irineut: Lumturia e Zotit sht njeriu i gjall.
Homelia e Paps Gjon Pali II-t, mbajtur gjat celebrimit eukaristik pr lumnimin e Nns Tereze
Kush do(n) t jet i pari midis jush do t jet shrbtori i t gjithve (Mk 10,44). Kto fjal t Jezu Krishtit thn dishepujve, t shqiptuara pak m par n kt Shesh, tregojn cila sht rruga q on te madhshtia ungjillore. sht rruga q vet Krishti e ka br deri n kryqzim; nj shtegtim i dashuris dhe i shrbimit, q prmbys do logjik njerzore. T jesh shrbtor i t gjithve! Mbi bazn e ksaj logjike ka vepruar Nna Tereze e Kalkuts, themeluese e Misionareve t dashuris, q sot kam gzimin ta shnoj n Librin e t lumnuemve. Personalisht i jam mirnjohs ksaj gruaje t guximshme, q prher e kam ndjer pran vetes. Ikon e Samaritanes s mir, ajo shkonte kudo pr ti shrbyer Krishtit ndr t varfrit e m t varfrve. As konfliktet dhe as luftrat nuk ia doln ta ndalin. Her mbas here vinte e m fliste pr prvojat e saj n shrbim t vlerave ungjillore. M kujtohen, fjala vjen, intervenimet e saj n t mir t jets e kundr abortimit, edhe me rastin e dhnies s mimit Nobel pr paqe (Osllo, 10 dhjetor 1979). Theksonte: Nse dgjoni se ndonj grua nuk do ta mbaj fmijn e vet e dshiron t abortoj, bni prpjekje ta bindni q t ma sjell at fmij. Un do ta dua, duke e par n t shenjn e dashuris s Zotit. A nuk sht kuptimplote q lumnimi i saj bhet pikrisht n ditn, n t ciln Kisha e kremton Ditn e misionares s bots? Me dshmin e jets s vet Nna Tereze na kujton t gjithve se misioni i ungjillizimit t Kishs bhet nprmjet dashuris, mbahet me lutje dhe me dgjimin e fjals s Zotit. Emblematik e nj stili t ktill t misionares sht pamja q paraqet e Lumnuemja e re, ndrsa, me nj dor e shtrngon dorn e nj fmije, me tjetrn, bn t rrjedh kurora e Rruzares. Prfillje e veprim, ungjillizim e nxitje njerzore: Nna Tereze e shpall Ungjillin me jetn e saj dhuruar krejtsisht t varfrve, po n t njjtn koh, kredhet n lutje. Kush do(n) t jet i madh midis jush do t bhet shrbtor i juaj (Mk 10, 43). Me ndjenjsim t veant e kujtojm sot Nnn Tereze, shrbtore e madhe e t varfrve, e kishs dhe e mbar bots. Jeta e saj sht nj dshmi e dinjitetit dhe privilegj i shrbimit t prvuajtur. Ajo kishte zgjedhur q t ishte jo vetm m e vogla, po shrbtorja e m t vegjlve. Si nj nn e vrtet pr t varfrit, iu prkushtua atyre q vuanin nga varfria n mnyra t ndryshme. Madhshtia e saj qndron n aftsin q t jap pa i br llogarit, t jap derisa ta psoj. Jeta e saj ka qen nj gjallim (jetes) rrnjsore dhe nj kumtim i guximshm i Ungjillit. Rnkimi i Krishtit n kryq Kam etje (Gjn 19, 28), q shpreh thellsin e dshirs s Hyjit njeri, ka hyr n shpirtin e Nns Tereze dhe ka gjetur nj truall t plleshm n zemrn e saj. Shuarja e etjes s dashuris dhe qetsimi i shpirtit t Krishtit n njsim me Marin, Nnn e Jezusit, qe br qllim i vetm i jets s Nns Tereze dhe forca e brendshme, q bnte ta tejkalonte vetveten e t shkonte n vrap nga nj an e bots n tjetrn me qllim t veprimit pr shptimin dhe shenjtrimin e t varfrve nga m t varfrit. do her q do ti bni kto gjra vetm pr njrin prej ktyre vllezrve t mi, do ti bni pr mua (Mt 25, 40). Kjo pjes e Ungjillit, kaq themelore pr ta kuptuar veprimin e Nns Tereze, ishte baz e bindjes s saj, prplot besim, q n prekjen e trupave t dobsuar t t varfrve prekte trupin e Krishtit. Ishte vet Jezusi, i fshehur n rrobat e ngashryera t t varfrve e m t varfrit, q e drejtonte shrbimin e saj. Nna Tereze e nxjerr n drit kuptimin m t thell t shrbimit: akti i dashuris i br pr t uriturit, pr t eturit, pr t huajt, pr skamnort, pr t smurt, pr t burgosurit (krh. Mt 25, 34-36) i bhej vet Jezusit. Duke e njohur At, i shrbente me prkushtim t plot, duke shprehur butsin e dashuris s saj nusrore. N kt mnyr, n dhnien e plot t saj Hyjit dhe t afrmit, Nna Tereze gjeti mbshtetjen m t lart dhe prjetoi cilsit m fisnike prej gruaje. Dshironte t ishte nj shenj e dashuris s Zotit, e pranis s Zotit, e mshirs s Zotit dhe, n kt mnyr, u prkujtonte t gjithve vlern dhe dinjitetin
e secils krijes t Hyjit, krijuar pr t dashur e pr t qen i dashur. Kjo bnte q Nna Tereze i sillte shpirtrat (njerzit) te Zoti dhe Zotin te shpirtrat (te njerzit), duke e shuar etjen e Krishtit, para s gjithash t personave m t varfr, t cilve, nga vuajtjet e nga dhembjet, u ishte errsuar vizioni i Zotit. Biri i njeriut ka ardhur t jap jetn e vet pr shlbimin e t tjerve (Mk 10, 45). Nna Tereze e ka prjetuar zjarrin e kryqzimit n mnyr t veant gjat viteve t gjata t errsirs s brendshme. Ishte ajo nj prov e veprimit t thekt, n t njjtn koh dhurat dhe privilegj i veant. N astet m t errta ajo jipej m me ngulm n lutje prpara Sakramentit t Shenjt. Ky mundim i ashpr shpirtror e bri t identifikohet prher e m tepr me ata, t cilve u shrbente do dit, duke vn n prov vuajtjen e ndonjher edhe mohimin e vetvetes. Donte t prsritte se varfria m e madhe sht ajo q t jesh i padshiruar, t mos kesh asknd q t kujdeset pr ty. Na jep, o Zot, hirin tnd, n ty shpresojm. Sa her, si Psalmisti, edhe Nna Tereze, n aste t pikllimit t bredshm, ia prsritte Zotit t saj: N ty, n ty shpresoj, Zoti im! Ta lavdrojm kt grua t vogl t dashuruar n Hyjin, kumtuese e prvuajtur e Ungjillit dhe mirbrse e palodhshme e njerzimit. Ta nderojm kt grua, njrn nga personalitetet m t rndsishme t epoks son. Tia pranojm mesazhin dhe ta ndjekim shembullin e saj. Maria virgjr, Mbretresha e t gjith shenjtorve, na ndihmo q t jemi t arsyeshm e t prvuajtur me zemr si kjo kumtare e guximshme e Dashuris. Na ndihmo ti shrbejm me gzim dhe me buzqeshje secilit person q e takojm. Na ndihmo t jemi misionar t Krishtit, paqja jon dhe shpresa jon. Amen!
Dita e misionares botrore E diel, 19 tetor 2003 Shpresa, Nr. 2005, f.20-21
Formula e beatifikimit Nos, vota Fratris Nostri Lucae Sirkar, Archiepiscopi Calcuttensis, necnon plurimorum aliorum Fratrum in Episcopatu multorumque christifedelium explentes. De Congregationis de Causis Sanctorum consulto, Auctoritate Nostra Apostolica facultatem facimus ut Venerabilis serva Dei Teresia de Calcutta Beatae nomine in posterum appelletur eiusque festum die ipsius natali, idest quinta Septembris, in locis et modis iure statutis, quotannis celebrari possit. In nomine Patris et Filiii et Spiritus Sancti. Ne, duke pranuar dshirn e Vllait Ton, Luka Sirkar, Argjipeshkvit t Kalkuts, dhe shum vllezrve t tjer n episkopat, si edhe shum besimtarve, pasi kemi dgjuar mendimin e Kongregats s Kauzs t Shenjtrve, me Autoritetin Ton Apostolik miratojm q Shrbtorja e Denj e Zotit Tereza e Kalkuts tash e tutje t thirret e Lumtur dhe t ket mundsi t kremtoj festn e vet n vende dhe sipas rregullave t caktuara t s drejts, do vit, n ditn e lindjes s saj pr qiellin, m 5 shtator. N emr t Atit e t Birit e t Shpirtit Shenjt. Shpallja e misionareve t dashuris me rastin e beatifikimit t Nn Terezs
Ne, Misionaret e Dashuris, e falnderojm Hyjin dhe shprehim nderimin, q Ati yn i Shenjt, Papa Gjoni Pali II, zyrtarisht e ka pranuar shenjtrin e Nns son, Nn Terezs, dhe e ka pranuar mrekullin e ndodhur prmes ndrmjetsis s saj. Ne jemi t prmendur me prplot hare pr beatifikimin, i cili u b m 19 tetor 2003 n Rom n ditn e Misioneve, n t dieln q i afrohet shum edhe 25-vjetorit t Pontifikatit t Gjonit Palit II, dhe n fund t vitit t Rruzares. Sot pas tri vjet e gjysm t krkimit dhe studimit pr jetn dhe virtytet e saja, Kisha vrteton, q Nn Tereza e ka jetuar nj jet krishterore heroike dhe Hyji e ka ngritur n model shenjtrie dhe ndrmjetsimi pr t gjith. Nn Tereza sht simbol i dashuris dhe i mshirs. Kur Nn Tereza ishte ende n mesin ton, ishim dshmitar t shembullit t saj t shklqyer t virtyteve krishterore. Jeta e saj me plot dashuri n shrbim t t varfrve ishte nxitje edhe pr t tjert, q t vijojn kah e njjta rrug. Dshmia e saj dhe porosia u muan nga t gjitha religjionet si shenj, q Zoti ende sot e do botn. N pes vitet e fundit t vdekjes s saj njerzit kan krkuar ndihmn e saj dhe jan mshiruar prmes ndrmjetsis s saj. Prdit vin shtegtar nga India dhe e tr bota pr tu lutur te varri i saj dhe pr ta ndjekur shembullin e saj t shrbimit t prvujt duke filluar q nga jeta e tyre familjare. Nn Tereza shpesh thoshte: Shenjtria nuk sht luks pr t paktt, sht detyr pr secilin. Dhasht Zoti t na ndihmoj shembulli i saj, q t vdesim n shenjtri: duke e dashur Zotin, duke e dashur dhe respektuar do njeri, q sht i krijuar n shmblltyrn e Tij, dhe duke u prkujdesur pr vllezrit n vuajtje. Dhasht Zoti q t gjith t smurt, t vuajturit dhe t gjith t tjert q e krkojn ndihmn e Zotit, t gjejn te Nn Tereza miken dhe ndrmjetsen. Sr. M. Nirmala, MCFr. Brian, MC Eprore gjeneralePostulator
IV. Personalitete pr Nn Terezn

Bill Clinton -Ish-President i SHBAMe vdekjen e Nn Terezs bota humbi njrin prej gjigandve t epoks son, q ishte n t njjtn koh nj frymzim dhe nj sfid pr t gjith... Mbretrit, mbretreshat, presidentt, kryeministra, partiakt dhe papt vijn dhe ikin. Po ashtu edhe fituesit e mimit Nobl, por Nn Terez do t ket vetm nj. Ajo jetoi n brezin ton, n shekullin ton dhe ne i jemi mirnjohs pr kt. Hilari Clinton -Ish-Zonja e par e Shtpis s BardhPas ceremonis s varrimit, n takim me delegacionin shqiptar shprehu mirnjohje: [iIshte nj bij e denj e vendit tuaj. Nn Tereza paqja e shpirtrave njerzor
Nn Tereza shrbeu me vetmohim dhe me dashuri dhe, padyshim, u dha paqe shum e shum t tjerve. Sot, ndrsa po i themi lamtumirn e fundit Nn Terezs na kujtohet prsri msimi i saj se, t ushqesh fmij, t mbyllsh nj plag dhe t kujdesesh pr ata q jan duke vdekur, ndihmon, n fund t fundit, n prmirsimin e shpirtit njerzor. Punn e Nn Terezs dhe misionin e saj pr tu sjell dashuri dhe qetsi t varfrve dhe t braktisurve n Indi dhe n t gjith botn, e njihja shum koh para se t takohesha me t. Megjithat, nga ato q kisha lexuar ose dgjuar asgj nuk m kishte prgatitur pr takimin me at grua trupvogl, t vendosur dhe t kndshme gjat lutjeve kombtare t mngjesit n shkurt t vitit 1994. S bashku me Presidentin, e prshndetm Nn Terezn para fillimit t lutjeve dhe kur na krkoi t takohesh me ne privatisht, m pas, menjher tham po. Duke prdorur nj stol q arrinte lartsin e podiumit Nn Tereza mahniti t gjith t pranishmit q kishin mbushur plot salln m t madhe t ballove n Washington D.C. Ajo foli pa letr, duke na br thirrje t kujdesemi pr t gjith ata q shoqria i ka ln n varfri, t pambrojtur. Foli edhe kundr abortit. Pas fjalimit s bashku me Billin, thot zonja Klinton, u ulm pr t biseduar me Nn Terezn n nj prej ambienteve pas skens. Ajo m mori dorn, duke e vn midis dy duarve t saj dhe m tha se ishte lutur pr mua dhe burrin tim, pr punn q po prpiqeshim t bnim, veanrisht pr t mbuluar t varfrit me sigurim shndetsor. N takim folm edhe pr abortin. Megjithse, patm mosmarrveshje pr kontrollin e lindjeve dhe nse duhej ligjruar apo jo aborti, ram dakord se birsimet duhen nxitur. Biseduam se duhej br q birsimi t ishte nj alternativ reale pr grat shtatzn q nuk duan ti mbajn fmijt dhe pr ti lehtsuar proedurat pr ata prindr q dshirojn tu krijojn jetimve nj streh t ngroht. Pastaj Nn Tereza m krkoi ta ndihmoja pr t hapur nj strehimore n Uashington, pr foshnjt dhe fmijt e vegjl, q jan n pritje t birsohen. I thash se do ta ndihmoja, megjithse nuk e kisha iden si mund t bhej nj gj e till. Nj parandjenj m thoshte q prmbushja e premtimit q i dhash Nn Terezs do t krkonte shum pun. Pr t gjetur rrugn pr t kaprcyer procesin e komplikuar ligjor, q krkohet pr hapjen e strehimoreve n Uashington, krijova nj grup pune. I gjith procesi zgjati nj vit e gjysm. Gjat ksaj kohe kujtoj me knaqsi korrespondencat me Nn Terezn. N shum letra t saj, t shkruara me dor ajo m tregonte se ku kishte qen, kishte br dhe padyshim m pyeste se si po ecte puna n jetimoren q ajo e quante Dhurata e Dashuris. Vitin tjetr pata rastin t shoh konkretisht punn e saj, gjat vizits q bra n Indi, s bashku me vajzn time. N New Delhi vizituam nj jetimore t misionarve t bamirsis, urdhri q kishte themeluar Nn Tereza, m 1950-n. Ndrtesa ku shkuam ishte e mbushur me foshnja, t vendosura n djepe. Duke par mjedisin prreth mendja m shkoi te prpjekjet q po bja n Uashington pr t prmbushur premtimin q i kisha br Nn Terezs, pr t hapur edhe atje nj shtpi fmijsh pr foshnja. Ajo q pash n NewDelhi as q mund t mendohej se do t ishte miratuar nga autoritetet e Uashingtonit. Por dhomat e mbushura plot me foshnja, kishte dika q asnj ligj nuk e garanton dot, dashurin e madhe pr fmijt, q ishin ln n mshir t fatit. Me Nn Terezn u takova pr her t dyt n Uashington me rastin e hapjes s shumpritur t shtpis s fmijs Nn Tereza, pr foshnjet, m 19 qershor 1995. Para ceremonis s prurimit, s bashku me Nn Terezn dhe motrat q do t punonin aty, bm nj vizit n jetimore. Para se t dilnim pr t prer shiritin e prurimit, ajo m tha: Kjo sht nj dhurat dashurie. Por mua m kan thn se nuk mund t jap dot dhuratn e paqes, pasi un nuk jap dot paqe. Nn Tereza
donte t thoshte me ato fjal, m duket, se puna e kishte detyruar t prishte paqen, t trazonte qetsin e atyre q jetonin n rehati, pr t ndihmuar t varfrit. Q nga momenti q ajo dgjoi thirrjen e Zotit pr ti shrbyer atij n mesine t varfrve m t varfr, deri n momentin q ajo mbylli syt, n moshn 87 vjee, Nn Tereza shrbeu me vetmohim dhe me dshuri dhe, padyshim, u dha paqe shum m shum t tjerve. Sot, ndrsa po i themi lamtumirn e fundit Nn Terezs na kujtohet prsri msimi i saj se, t ushqesh fmij, t mbyllsh nj plag dhe t kujdesesh pr ata q jan duke vdekur, ndihmon, n fund t fundit, n prmirsimin e shpirtit njerzor.
Ronald Regan -Ish-President i SHBAFjalt q dilnin nga goja e saj ishin n prputhje me mnyrn se si e kaloi ajo jetn, dika vrtet e rrall n botn e sotme. Heroin e kohve tona. Disa njerz shum t pakt n numr jan n kuptimin e plot t fjals qytetar t bots. E para prej tyre sht Nn Tereza Ssht e mundur t jesh n pranin e nj personi si Nna Tereze, pa e shikuar botn me m tepr optimizm... At n heshtje, me vmendje dhe dashuri e kemi dgjuar, si heroinn e kohs son.
Republika, 7 shtator 1997, Rilindja, 16 shtator 1997, f.6.
Narajan - President i Indis Vdekja e Nn Terezs sht nj nga humbjet m t mdha pr miliona indian t varfr. Nj grua e till vjen rrall n kt bot.
Rilindja, 10 shtator 1997, f.6
Zhak Shirak - Presidenti i Francs Nn Tereza mishronte pr mrekulli at dhunti me at virtyt t solidaritetit q sot sht nj nevoj pr botn moderne. Tashm bota ka m pak dashuri, m pak mshir, m pak drit. Por ajo na la nj mesazh q nuk njeh kufij dhe q tejkalon besimin pr ndihmn, kujdesin ndaj tjetrit dhe solidaritetit.
Republika, 7 shtator 1997, f.13.
Elizabeta II -Mbretresha e Mbretris s Bashkuar Anglez Shembulli i dedikimit t saj pr gjith jetn ndaj t varfrve t t gjith besimeve, kan qen nj frymzim pr t gjith botn. Ajo do t jetoj n zemrat e t gjith atyre t prekur nga dora e saj bamirse. Princi Filip -Antar i Familjes MbretroreMbasi ka takuar dhe i ka dhuruar Nn Terezs mimin, sht shprehur: Nj forc e jashtzakonshme sht futur n shpirtin e Nn Terezs... N do pikpamje ajo ka br nj
pun t mir dhe bota sot ka shum nevoj pr kt lloj mirsie, pr kt lloj zemrgjersie praktike. Mirsia e madhe e cila shndriti botn nprmjet jets dhe veprave t Nns Tereze mund t na frymzoj vetm pr prvujtri, mrekulli dhe admirim. ka mund t themi tjetr kur veprat flasin kaq qart vetvetiu pr t. Un nuk di se ka t them pr t, nuk kam guxim t flas pr Nnn Tereze. Mendoj se t gjith mund t msojm prej shembullit t saj... Nna Tereze qe e edukuar n fe n gjirin e familjes dhe t bashksis, tradits s krishter. Kjo ngjau nprmjet t ndikimit dhe edukimit familjar dhe t bashksis s vrtet t krishter, ku ajo filloi t jet e vetdijshme pr mirsin dhe dashurin e Zotit. Kjo prvoj e prgatiti pr nj vepr t till... Toni Blair - Kryeministri i Britanis s MadheBota do t trishtohet nga vdekja e Nn Terezs...
Oscar Luigi Scalfaro -Ish-Presidenti i ItalisMbas ceremonis s varrimit n Kalkuta dha kt vlersim para gazetarve: Nn Tereza sht mbretresha e mshirs dhe e prkushtimit botror njerzor. Jeta e motrs s madhe - t vogl ishte prkushtuar krejtsisht t tjerve.
Tomas Klestil -Presidenti i AustrisMe Nn Terezn bota humbi nj personazh t qet por plot forc, e cila pr dekada ka qen nj simbol dashurie pr t tjert.
Nelson Mandela -Ish-President i Afriks s Jugut,

dnuar 28 vjet me burg pr t mbrojtur lirit dhe t drejtat e zezakve-
Vdekja e murgeshs katolike Nn Tereza do t ndjehet shum n prpjekje pr paqen botrore dhe pr tu ardhur n ndihm nevojtarve. Vdekja e saj sht nj humbje pr t gjith njerzimin. Ajo do t na mungoj shum n prpjekjet tona pr t arritur paqen npr bot.
Rilindja, 10 shtator 1997, f.6.
Fernando Henrik Kardozo -President i BrazilitNn Tereza ishte nj prej personazheve m t ndritshm t Kishs Katolike t ktij fundshekulli.
Emil Kostantinesku
-Presidenti i RumanisMe jetn e saj shembullore, Nn Tereza na fton t rizbulojm vlerat njerzore q shpesh harrohen; besimi te njerzit, modestia, kurajoja, dashamirsia ndaj t varfrve. Prandaj, ky moment rikujtimi kthehet n moment t s vrtets dhe trishtimit t patundshm. Haile Selais -Perandori i EtiopisPas nj takimi me Nn Terezn e cila krkonte tu sillte dashuri e mirsi pr t gjith ata q nuk i do njeri, i mahnitur nga misioni i saj n bot tha: Kam dgjuar pr punn e mir q bni. Jam shum i lumtur q erdht. Po, le t vijn Motrat e tua n Etiopi. Muhamet Katani -Presidenti i IranitMadhshtia e Nns Tereze konsiston n shpirtrimin e madh nga mendimet e mdha t vlerave morale e fetare q ajo mbante pr t mirn e njerzimit. Robinson -Presidente e IrlandsShprblimi m i madh pr Nn Terezn sht t qeshurit e fmijve t rrugs, t cilt ajo i ndihmoi n Kalkut.
Rilindja, 10 shtator 1997, f.6
Robert S. Mak Namaras -President i Banks BotroreNn Tereza e meriton mimin Nobel pr Paqe, sepse e ka nxitur paqen n mnyr m kryesore duke afirmuar patjetrsimin e dinjitetit njerzor. Indira Gandi -Kryeministrja e IndisAjo dhe djali i saj Raxhiv, kur ai u b kryeministr, e prisnin sa her q donte Nn Tereza. I plqente miqsia e ngusht q kishte me Indira Gandin. Ajo thot pr Nn Terezn: T takohesh me t do t thot t ndihesh krejt e prulur, t ndiesh pushtetin e butsis, forcn e dashuris.
R.D. 6 shtator 2009, f.10
Lionel Zhospen -Kryeministri i FrancsVdekja e Misionares Nn Tereza do t krijoj nj boshllk t madh pr t gjith ata q e donin.
Zhan Kretien -Kryeministri i KanadasJam thellsisht i trishtuar, pr vdekjen e nj njeriu krejtsisht t prkushtuar n dobi t humanizmit botror.
Romano Prodi -Ish-Kryeministri i ItalisNdjehem i prekur dhe i mallngjyer. Nn Tereza ishte shembull i ndritshm dashurie pr t tjert.
Matir Muhamed -Kryeministri i MalajzisNn Tereza ishte nj shembull e prkushtimeve vetmohuese t bamirsis.
Antonio Guetarres -Kryeministri i PortugalisVdekja e Nn Terezs, prfaqson nj humbje t pazvendsueshme, jo vetm pr Kishn, por pr t gjith ata q mburren me vlerat e humanizmit dhe solitaritetit. Republika, 7 shtator 1997, f.13. Rigo Berto Menu -Laureate e mimit Nobel pr Paqe nga Guatemala... Njerzimi ka nevoj t madhe ti kuptoj dhe ti moj msimet e besimit t shpress dhe t dinjitetit q na i la murgesha shqiptare katolike. ... Nn Tereza na la trashgimin e pamueshme t lufts pr barazi dhe drejtsi.
Majkll Flanagan -Kongresmen republikan (SHBA) Nn Tereza sht njeri i shenjt. Ajo ka punuar pa u lodhur pr t smurt dhe njerzit e varfr.
Gazeta Shqiptare, 19 shtator 1996.
Anxhelo Sondo -Sekretar i Shtetit t Vatikani Pr shenjtrimin e San Franiskos u deshn thjesht dy vjet, ndrsa pr at t San Franeskos u deshn thjesht dy vjet ndrsa pr at t San Antonios vetm nj vit, shpresojm q pr Nn Terezn, shenjtrimi t realizohet brenda nj kohe shum t shkurtr. Motr Nirmala - Superiore e Urdhrit Misionaret e Dashuris(qysh nga muaji mars 1997 me propozimin e vet Nn Terezs u b pasuese e Kongregacionit q ajo vet themeloi )
Jezu Krishti deshti t varfrit midis t varfrve, duke na drguar ne Nn Terezn. Krishti deshti q Nn Tereza t ishte e varfr. Nn Tereza i sht prgjigjur PO Krishtit. Zoti u b njeri e u b els pr t gjith jetn e Nn Terezs. Nj jet dashurie pr t varfrit e m t varfrve. Ky sht misioni q ka zbuluar se sa shum duhet ti duam ata. Ajo nuk lodhej s prsrituri kt koncept: Ajo q keni br ju pr mua sht q ta duam Zotin, - thoshte Nn Tereza. Ky urdhr i Dashuris s bashku me vllezrit e tjer kontemplativ prbn dedikimin ton pr t shrbyer falas pr t varfrit e m t varfrve. Ne t gjith me dashurin e Zotit duhet tu shrbejm njerzve, dashuri pr t varfrit q nuk kan asgj, por posedojm gjithka me Zotin. Kjo sht nj dhurat e Nn Terezs. Mons. Henri Suza -kryeipeshk i dioqezs s Kalkuts-
Bota ka dgjuar shum pr Nn Terezn. Nn Tereza e Kalkuts sht e vdekur. Ajo godet sot miliona zemra t t gjith bots. N udhn e jets s saj, ishte par personaliteti m i pashm i jets son. Prania e shum personaliteteve n ceremonin funebre dshmon pr prestigjin e saj n tr botn. Nn Tereza kishte aftsi pr t qen afr t varfrve dhe n zemrat e tyre. Cilsia e jets njerzore sht mjaft e rndsishme n fardo kushti: Nj t varfr e kapi pr dore n Londr e i tha: Sa koh ke q se ke ndjer ngrohtsin e dors? Vepra e Nn Terezs nuk mendohej t shkonte aq larg. Asnjra nga ne nuk kishte eksperienc, mundsi pr t afruar gjera materiale pr t cilat kjo bot ka aq shum nevoj, thoshte shpesh Nn Tereza- Zoti u shrben atyre. Kardinal Paskal dhe Kryetar i Konferencs Ipeshkvnore t Hungaris Gjat hapjes n Budapest t shtpis s par Misionareve t Dashuris nga vet Nn Tereza n vitin 1989: Nuk mund t jet nj popull i vogl ai q ka dhn nj Nna aq t madhe. Oliver Clement - teolog ortodoksNn Tereza dshmon m mir se askush se Zoti yn sht Zot i gjall, ende pruron dhe frymzon, sepse pa Zotin kjo grua sdo t ishte ajo q sht. Kardinal Tenzola Nn Tereza kishte aftsi pr t qen afr dhe pr t hyr n zemrat e njerzve. Mesazhi m i madh q i jepte bots ishte cilsia e jets s bots brenda fardo kushti. Me prshtatjen q ajo bnte, ajo donte t luftonte braktisjen. Duart e dashura t Nn Terezs emetonin dashuri t prhershme, duke i kaluar kufijt: Nuk do ta arrinin ta gjenin etjen e Krishtit pa e prkuar at, - u thoshte Nn Tereza motrave t veta. N dhjet vitet e fundit iu bn shum atribute n form legjende. India i ka dhn zmern e saj. Nn Tereza ishte nj person unik. Me bekimin e Zotit me prpjekjet tona do t mund t japim kontributin ton ksaj bote q kishte kaq nevoj,- ka thn Nn Tereza. N duart e saj ajo mbante rruzaren.
Cardinal, Simon D. Lourdusamy -prefekt i Kongregats pr Kishat Lindor Si bir i Indis gzohem shum pr veprn madhshtore t Nn Terezs pikrisht n atdheun tim, aq sa me t drejt bota sot e quan atNn Tereza e Kalkuts. Kur isha kryeipeshk i Bengalores pata knaqsi t shoh tri shtpi pr Misionaret e Dashuris... Tani... kam edhe nj arsye t veant pr tu gzuar me Nn Terezn, pr Shqiprin e dashur, e cila pjesrisht ishte e lidhur me kt kongregat. Jeta e Nn Terezs n trsi sht prleshje guximtare e dashuris. T smurt dhe t varfrit jan gjithnj n kujdes t saj. Prve tyre, ajo kujdeset edhe pr fmijt e dbuar dhe bonjak. Nnn e bots s mjeruar, si e prcakton me t drejt dom Lushi Nn Tereza, e shikon sot tr bota. Nga Kuba deri n Mosk, nga Afrika, nga Evropa, nga Azia, nga Amerika t gjith e duan dhe prkrahin at virgjr dhe nn, e cila i prqafon t gjith nevojtart e bots. Prof. Grosh - prfaqsues i fes Indu-
Nn Tereza sht simbol i Universit dhe e till ajo do t mbetet gjithmon. Tradita shpirtrore e Indis na mson se njeriu beson absoluten. Ai sht peligrin shtegtar i absolutshm. N besimin indus ka pranin e prhershme Universi dhe Paqja. Rrahmar Manhati -prfaqsues i fes Islame n IndiKudo q t ndodhesh, o Zot, edhe ti nse do t bhesh i paarritshm un do t t gjej. Kur nj trup vdes data sht prcaktuar nga prjetsia. do krijes jetsore duhet t prballet me kt prov t vdekjes. I Lutemi Zotit q shpirti i Nns Tereze t pushoj n Parajs. Naumatra Rey -induistAjo sht Nna e Indis dhe nna e mbar bots, sidomos e bots q vuan, sht mrekullia e dashuris s krishter pr mbar rruzullin toksor. Dom Martin Karter - prift n nj famulli t New Yorkut t banuar nga zezakt, ku ekziston nj qendr bamirsie Askush nuk i thoshte dot jo. Nn Tereza ishte e fort, kmbngulse dhe nuk bnte asnj lshim n punn e saj pr t ndihmuar t varfrit dhe t smurt. Mungesa e saj n tok do t ndihet shum. Njerzit duhet t gzohen, pasi nga pikpamja fetare Nn Tereza tashm ka hyr n jetn e amshuar. Don Segundo Tejado -misionar italian n TiranPor mendoj se nuk mund t kuptohet me prpikmri nj karizm, nqoftse n njfar mnyre nuk kuptohet vendi ku ajo ka lindur. Ashtu si pr Shn Terezn sht shum e rndsishme q t njohsh Castilian spanjolle apo pr Franeskun, Asizin n Umbria, pr t njohur karizmn e Nn Terezs sht e pamundur q t mos merret parasysh vajtja n Kalkut, n kt qytet shum t varfr plot me kontraste dhe n t njjtn koh plot jet dhe shpresa. Pra, ky udhtim m ka ndihmuar dhe m ka plqyer sepse m ka br t kuptoj m mir se si ka mundur t lind kjo karizm n mes t ktij shekulli dhe se si Zoti e solli Nn Terezn deri n kt vend, pr ti dhn Kishs s Tij nj karizm kaq t rndsishm, forcn dhe prshpirtrin e saj. Nse do t mund t thonim kshtu, gjithka, gjithka lindi n kt qytet. N fakt themi Nn Tereza e Kalkuts, Shn Franesku i Asizit, Tereza e dAvils, Injaci i Loyols e kshtu me radh. Pra do shenjt lidhet me nj qytet. Nga ana tjetr un jam ndjer krenar q punoj n Shqipri, sepse ajo sht gjithashtu nj shqiptare dhe kjo m ka br mua t reflektoj n ndjenjn q aq her gjejn disa njerz shqiptar arriti deri n kt pik, me Papa Gjon Palin II, me Gandin e me ndonj tjetr, pikrisht n kt shekull, mund t thuhet se ky vend ka material t mir pr t br nj skulptur t arritur n qenien njerzore Baratija Vidja Bavan - organizat shum e respektuar indiane, e ngritur pr t ringjallur vlerat dhe kulturn indiane Duke i dhn Nn Terezs mimin m t lart ata e quajtn at si: Nj kryqtare t qet, por me kuraj, e cila, n nj ast t frymzuar nga Zoti, kishte nisur nj mision t mshirshm dhe keqardhs, pr t lehtsuar dhembjet e milionave n t gjith botn - e atyre
q jan pa emr, pa z, t dshpruar dhe pa njerz e pa shtpi, t cilt Mahatma Gandi i pagzoi si daridra narajan. Presidenti i organizats ka vlersuar Nn Terezn me fjalt: Ajo sht nj nga ato shpirtrat e rralla q i ka kaluar t gjitha pengesat e racs, fes, besimit dhe kombit. Ajo nuk krkon mbretri, as nder, madje as shptim t shpirtit ose moksha. Ajo sht nj Vaishnavajana e vrtet - kngtare e Zotit - e prkushtuar trsisht ndaj heqjes s pida paraxhi (dhembjes s t tjerve), n mnyrn e Mahatma Gandit. Navim avalla -Shkrimtar i shquar indianAjo i dha kuptim tjetr fjals mshir. Pr at do njeri i braktisur, i varfr, i smur ishte nj njeri q ajo mendonte se duhet ndihmuar n dashuri dhe mshir. Ndonjher i thosha: Nn nuk sht e mundur q ti ti ndihmosh t gjith nevojtart e bots. Ajo m prgjigjej se sikur oqeani t ishte pr nj pik uj m i vogl si rrjedhoj e puns s mir, ather pr mua edhe ajo pun do t ishte e vlefshme. India rrmbeu imagjinatn e Nns Terez q kur qe vajz e re n Shqipri. Gonxhe Bojaxhiu erdhi n Indi dhe e bri at vend t saj dhe populli indian iu prgjigj me dashuri.
Dagllas Bekshen -Korespondenti i Zri t AmeriksNn Tereza... si shenjtore legjendare t lagjeve t varfra, laureatja e mimit Nobel pr paqe, kishte marrdhnie t veanta me Indin dhe popullin e saj.
Ivan Diaz -Nunci apostolikShqipria i kishte dhn nj bij t saj Indis. sht India q i jep nj bir t saj Shqipris.
R.D. 6 shtator 2000, f.15.
Ferdinand Prier -Kryeipeshk i KalkutsE njoh q disa vjet personalisht motrn Maria Tereza (kshtu quhej Gonxhe Bojaxhiu, m von Nna Tereze), saktsisht nga (koha) kur ka mbrritur n Indi. Ka dhunti t mdha, gjithmon ka qen thellsisht e prvuajtur dhe e nnshtruar, dhe ka prmbushur plotsisht (qllimin), duke iu falnderuar shpirtit autentik religjioz q e ka shprehur gjithmon. sht shum e lidhur me institutin t cilit i prket dhe njmend ndarja do t jet pr t e rnd. E di se flijohet shum dhe ka nj shpirt fort t madh. N trsi mund t them se ka nj aftsi t mir t gjykimit. [Letr nisur Vatikanit m 20 shkurt 1948.
[Shih Madre Teresa, Sii la Mia luce. Gli scritti pi intimi della Santa di Calcutta, f.125.]
Franca Zambonini sht Nna Tereze q e ka br historin, jo ky plak i varfr Nse do ta thoja prmbledhtas gjendjen e saj shpirtrore do ta prdorja fjaln lumturi. Po, ishte nj grua absolutisht, trsisht e lumtur
[Madre Tereza. La mistica degli ultimi, f.59, 62]
C. Van Exem E dashura Nn, nesr n mngjes do ta mbaj Meshn e shenjt, edhe me kto vshtrime: 1. q ju t mos i nnshtroheni operimit,
2. q ju t mund t jeni n Kin m 7 e 8 tetor 1998, 3. q Hyji t m marr mua e jo ju nse kjo sht dshira e Tij; dshira e Tij, jo imja. Jam me ju dhe me t gjitha motrat. sht nj kalvar pr do t krishter. Jeta n kalvar pr ju qe e gjat, po Maria ju ka takuar gjat jets suaj, ju ende nuk keni hypur lart -n qiell, kt do t bni m von. E adhuroj sakramentin e bekuar q, jam i sigurt, ju e keni n dhomn tuaj. Lutu pr mua e pr shokt e mi, sidomos pr shokt e Jezusit, me t cilt un jam. I juaj i sinqert C. Van Exem
(16 shtator t vitit 1993) [Tri dit m von ky udhheqs shpirtror i Nns Tereze ndrroi jet. Shih Kathryn Spink, Madre Teresa. Una vita straordinaria, f.335.]
Giampaolo Mattei Varej (Nna Tereze v. im) krejtsisht nga provania hyjnore pr t gjitha nevojat tona e pr ato t t varfrve M kujtohet se syt e Nns Tereze shikonin prtej ksaj bote. Nna Tereze i qe dorzuar n mnyr t thell, absolute, vullness s Zotit e, Zoti, e prdori si vegl pr dashurin e tij Zemra e Nns (Tereze) digjej nga dashuria pr Krishtin Eukaristin (n kungim), t cilit ajo ia kushtoi krejtsisht dhe paansisht jetn e saj, me nj besim t przemrt n T, e Ai e shndrroi n Veten e vet. Kshtu, kur njerzit e shihnin at, n realitet e shihnin vetm Krishtin
Io, Nirmala. La storia dell erede di Madre Teresa di Calcata, f.20, 27
Motra Nrmala Lutja i ka shrbyer Nns Tereze ta prballoj varfrin, zhgnjimin, ti prballoj dhimbjet, vuajtjet e veta dhe t t tjerve. Varri i saj n Shtpin am n Kalkut, ndodhet pikrisht n vendin ku ajo, e gjunjzuar, lutej me or t tra, q ishte mjeti m i qensishm i jets dhe i veprimit t saj. Ajo, si dshmojn motrat e rendit t themeluar nga ajo, Misionaret e Dashuris, po dhe persona t tjer, vazhdon t jet e pranishme n veprimet e motrave n do knd t bots, ku vuajtja e kafshon mishin e njeriut (
(Bashkpuntore dhe pasardhse e par e Nns Tereze n rendin Misionaret e Dashuris) [Giampaolo Mattei, Io, Nirmala. La storia dell erede di Madre Teresa di Calcata, f.20, 21, 27.]
Kardinal Martini Sa her q, n dhjetvjetshat e shkuar, e kam takuar Nnn Tereze t Kalkuts, q do t lumturohet nesr nga Gjon Pali II, kam fituar prshtypjen e thell, si t nj krijese jasht asaj t prditshmes, gati si vegim t nj qenieje q nuk i prket ksaj toke, edhe pse me aftsin ti administroj gjrat konkrete toksore. Kishte n t nj t prbashkt unike t butsis e t forcs, t shpirtshmris e t konkretsis, t prvujtris e t vetdijes s dinjitetit e t misionit t saj, q m bnin t m shfaqej dika, rrnjt e s cils nuk dukej t ishin n kt bot.
[ La Republika, 18 tetor 2003; nj dit para se Nna Tereze t shpallej e lumturuar nga Papa Gjon Pali II.]
Jachson Junior - Deputet n Kongresin Amerikan Kongresi amerikan vlerson se Nna Tereze ka br nj ndikim vendimtar n do sektor t jets dhe n do knd t bots Sipas vlersimit t Kongresit Amerikan Nna Tereze sht nj vegl e vullness s Zotit. Dashuria pr Zotin, q vinte nprmjet Nns Tereze, ka ndikuar n mnyr t pashlyeshme dhe e ka ndrruar historin njerzore. Nprmjet shembullit personal Nna Tereze i drejton dhe u tregon njerzve si mund t jetohet n dashuri pr njerzimin.
Kongresi Amerikan (9 qershor 1997[N emr t Kongresit Amerikan kto fjal i tha deputeti Jachson Junior. Cituar sipas Cristina Siccardi, Madre Teresa. Tutto inizi nella mia terra. San Paolo, Cinisello Balsamo (Milano- 2009, f.173]
Prifti Andrew -Bashkthemelues i rendit t vllezrve misionar t bamirsisPa asnj tronditje, vdekja e Nns Tereze, secilin prej nesh, na ka afruar n mnyr t ndryshme. Njra nga misionaret e saj, e caktuar n nj vend afrikan, tha: Kur Nna Tereze jetonte n Indi, hapsira (distanca) dukej e papushtueshme. Tash, mbas vdekjes s saj, e ndjej sikur e kam shum afr. Pajtohem me kt prshtypje, q (Nnn Tereze) e kam m t gjall e m t afrt. Dika misterioze e jets son dhe e transcendencs son n Zotin na afron nprmjet ksaj gruaje autentikisht t veant, t ciln t gjith e ndjejm shum t gjall. Shenjtrit jan t veant (), Besoj se jam n gjendje t them shum me pak fjal. Mund t t siguroj me bindje absolute se Nna Tereze ka qen nj dhurat e jashtzakonshme e Zotit n jetn time. Ajo, bashk me Shn Ignazio di Loyolo-n, prbjn burimin e gjith asaj q un kam pranuar (marr) pr formimin tim prej jezuiti. T dy kan ndikuar dhe vazhdojn t bjn nj ndikim shum t madh n interesin tim drejt Zotit e n vizionin q un kam pr Krishtin e pr mesazhin e tij. Kjo sht trashgimi e pasur e jets sime. Nna Tereze jetoi n Krishtin e m kumtoi dashurin pr T me jetn e saj, me fjalt e saj, me thellsin dhe pandryshueshmrin e prkushtimit t plot t saj ndaj Tij dhe ndaj t varfrve t saj. Kjo ka qen pr mua Nna Tereze () Pa dyshim jeta e Nns Tereze ka nj prmbledhje t pasur pr mua, ashtu si ka pr nj numr t madh t personave. Pr kt e falnderoj at dhe e falnderoj Zotin.
[Jos-Luis Gonzlez-Balado, Madre Terresa, il sorriso degli ultimi. Citt Nuova editrice, Roma, 2005, f.169-170.]
Ati Brian Lolodiejchuk -Hulumtues, postulator i shtjes s lumturimit t Nns TerezeMe jetn e saj t flijuar n shrbim t t varfrve, Nna Tereze prqafoi t njjtin fat t Krishtit. Besoj se elsi i jets s saj mbshtetet saktsisht n faktin q ajo ishte nj grua e dashuruar shum n Krishtin. Kemi gjetur shkrime t rinis s saj, n t cilat pohonte se Krishti qe dashuria e saj e par. Fliste si nj vajz e dashuruar. Zotimi i saj pr m nevojtart, pr m t varfrit e t varfrve, ishte rrjedhoj (prgjigje) e nj thirrjeje. Edhe n aste t errta ishte e bindur se kishte t bnte me nj thirrje autentike t Krishtit. Ishte e bindur, gj q e prsriste shpesh, q kishte t bnte me nj vepr t Zotit. Ndjente se ishte nj laps n dorn e Zotit, nj instrument ()
N nj rast, kur iu dha nj mirnjohje publike, Indira Gandi, kryeministre e Indis, prafrsisht i tha kto fjal: Nna Tereze na mson q m e qensishmja sht dashuria. Jeta e saj sht plot e prplot me shembuj t dashuris pr t tjert, e jo vetm pr t varfrit, po pr t gjith personat q i takonte: motrat e Misionareve t Dashuris, personat q e vizitonin N t vrtet, Nna Tereze na la si mesazh q ti bjm punt e thjeshta me nj dashuri t jashtzakonshme. Kur u drejtohej njerzve q i takonte, thoshte se kjo dashuri nuk duhej shfaqur vetm pr t varfrit: duhet dashuruar duke filluar nga antart e familjes, s cils i prkasim, q kan nevoj pr nj fjal inkurajuese Kemi mundur t verifikojm se pr t besimi ka qen nj virtyt i veant.
[Madre Teresa, Sii la Mia luce. Gli scritti pi intimi della Santa di Calcutta, f.157. Jacques Gauthier, Ho sete. Dalla piccola Teresa a Madre Teresa, 2003, f.104]
Maria di Lorenzo -Autore e librit Nna Tereze. Shklqimi i dashurisNna Tereze sht ndrgjegjja e bots. sht nj drit pr besimtar, q shprndan rreze ndriimi pr t treguar rrugn n gjysmerrsir. Pr ata q nuk besojn n Hyjin sht prsri nj siguri pr anijen e tyre n stuhi.
[Maria Di Lorenzo, Madre Teresa. Lo splendore della carit, f.147.]
Ati Edward Le Joly -Bashkpuntor shumvjear i Nns TerezeN historin e krishterimit Nna Tereze, m shum se nj personalitet i shquar, paraqitet si nj ndodhi burimore (autentike). Ajo i ka dhn nj drejtim t ri jets shpirtrore t personave t panumrt. I ka dhn nj dimension t ri dashuris s krishter ose, m mir, ka rindezur e ka rregulluar msimin ungjillor pr dashurin pr t afrmin. Ka vn n dukje universalitetin dhe doemosdon pr ti dashur m nevojtart, t varfrit, t prvuajturit, t mjert, t braktisurit, ata q shoqria nuk i monte aspak. Sidomos n t varfrit n t cilt Krishti do t jet i dashur dhe i shrbyer. Nna Tereze e ka tundur ndrgjegjen e popujve, jo si nj profet i katastrofs Ajo ka plqyer tu bj jehon fjalve t Shn Gjonit Dshmoje dashurin tnde pr Hyjin q nuk e sheh duke e dashur e duke i shrbyer t afrmit tnd q e sheh.
[Edward Le Joly, Madre Teresa. Gli anni della gloria. Seconda edizione aggiornata. Edizioni San Paolo. Cinisello Balsamo (Milano), 1994, f.5.]
Pier Paolo Pasolini -Intelektual i shquar italianM duhet t them se asnjher fryma e Krishtit nuk m sht dukur kaq e gjall dhe e mbl (sesa n figurn e Nns Tereze).
[Di Lorenzo, Madre Teresa. Lo splendore della carit, f. 143.]
Ati Van der Peet -Udhheqs shpirtror i Nns Tereze-
mund t them q (kur e takoja Nnn Tereze) ndihesha n pranin e Zotit, n pranin e s vrtets dhe t dashuris Nuk mund t mendoj ndryshe: para meje ishte dikush, t cilit Zoti ia ka shnuar Parajsn, njmend dora e Zotit. Megjithat, m duhet t them n t njjtn koh, Nna Tereze ishte njri nga personat me ndijim (veprim) m praktik q kam njohur ndonjher.
[Madre Teresa, Sii la Mia luce. Gli scritti pi intimi della Santa di Calcutta, f.274]
Simon D. Card Lourdusamy -Prefekt i Kongregats pr Kisha Lindore] N Indi Nnn Tereze e duan t gjith, pr arsye se e madhe sht dshmia e saj, si sht i madh edhe shrbimi i Bijave t saja shpirtrore, t cilat tashm veprojn anemban bots () Nna Tereze sht shrbtorja e do njeriu. N vend q t shqyrtoj dobsit e bots bashkkohore, Nna Tereze vepron n t mir t mbar njerzimit. Ky sht prcaktimi i saj, me nj fjal jet kushtuar Zotit e njeriut. Si biri i Indis gzohem shum pr veprn madhore t Nns Tereze pikrisht n atdheun tim, aq sa me t drejt bota sot e quan at Nna Tereze e Kalkuts. Kur isha kryeipeshk i Bengalores pata knaqsi ti hap tri shtpi pr Misionaret e Dashuris. Tani, si Prefekt i Kongregats pr Kishat Lindore, kam edhe nj arsye t veant pr tu gzuar s bashku me Nnn Tereze, pr Shqiprin e dashur, e cila pjesrisht ishte e lidhur me kt Kongregat. Jeta e Nns Tereze n trsi sht prleshje guximtare e dashuris Duhet ta falnderojm Zotin e dashur q na dha Nnn Tereze. Javair Prez de Cullar -Sekretar i prgjithshm i KBJa gruaja m e fuqishme n bot. Ja gruaja q sht pranuar kudo me nderim e me admirim. Kjo sht njmend Kombet e Bashkuara pr arsye se n zemrn e saj e n prvujtrin e saj ajo i ka pranuar t varfrit e do kndi t rruzullit!
[Madre Teresa, Il mio segreto: Prego. Raccolta di preghiere, f.124.]
Indira Gandhi -Kryeministre e IndisJa Nna Tereze, e cila nuk bn m t voglin diskriminim rreth ngjyrs, gjuhs dhe besimit. Ajo e bn jetsore t vrtetn se lutja sht prkushtim (devotshmri), sht shrbim. Shrbimi sht detyra e saj, sht feja e saj, sht shptimi i saj. Ta njohsh Nnn Tereze, domethn ta kuptosh prvujtrin absolute dhe forcn e dashuris sht kshtu e vogl, po asgj ssht e vogl n t.
[Franca Zambonini, Madre Teresa. La mistica degli ultimi, mendimi n kopertinn e fundit t librit dhe n f.161.]
Indro Montanelli -Historian italianFlijimi i trsishm i jets s saj (Nns Tereze) pr t tjert, pa qen e vetdijshme se po e bn kt flijim, ka mund t jet tjetr pos shenjtri?
[Franca Zambonini, Madre Teresa. La mistica degli ultimi, f.19.]
Malcolm Muggeridge
-Gazetar e shkrimtar anglezKurr nuk e kam takuar nj person q m ka br aq prshtypje sa ajo. Ka mjaftuar t kuvendosh me t shpejt dhe pr pak aste, pr t pasur nj kujtim t pashlyeshm. Kam njohur persona q skan mundur ti mbajn lott kur kan vrejtur se sht nisur, edhe pse takimi mund t ket zgjatur vetm sa pr t pranuar nj buzqeshje t saj, duke e pir nj got me aj. N nj epok t errt ajo sht nj drit q djeg dhe shklqen; n nj epok t egr sht inkarnim i gjall i Ungjillit t dashuris s Krishtit; n nj epok pa Zot, sht Fjala q jeton midis nesh, plot me hir dhe me t vrtetn. Jam i sigurt se e kan t njjtn bindje si un dhe ata q e kan njohur se Nna Tereze sht nj person unik n botn e sotme; jo n mnyrn ton t zakonshme t pranimit t fams, duke pasur n kok kurorn shklqyese t neonit, por n kuptimin e kundrt, t personit q sht zhytur n shfaqjet e prbashkta t njerzimit, deri n identifikimin me vuajtjen njerzore dhe me varfrin e t gjithve.
[Malcolm Muggeridge, Qualcosa di bello per Dio, f.10, 11. Madre Teresa, Sii la Mia luce. Gli scritti pi intimi della Santa di Calcutta, f.339.]
Mons. Henry DSouza -Kryeipeshkvi i KalkutsPo, India e ka ndryshuar Nnn Tereze, duke e detyruar me dhunn e varfris, ta prfill shtjen e t varfrve nga m t varfrit. Mirpo edhe Nna Tereze e ka ndryshuar Indin, duke e kundrshtuar mentalitetin fatalist dhe duke e rivendosur vlern e pazvendsueshme t individit.
[Franca Zambonini, Madre Teresa. La mistica degli ultimi, f.100.]
Sophia Loren -Artiste italianeSot t gjith duhet t jen t bukur. E t gjith prpiqen t jen t bukur. Pr kt gj shfrytzojn marifete dhe kirurgjin plastike. Dika q t gjith kan nevoj, pse jo? Megjithat, absolutisht nuk sht e qensishme. Bukuria e vrtet sht ajo q e kemi brenda. Nna Tereze ishte e bukur. Ishte gruaja m e bukur e bots.
[Jos Luis Gonzlez Balado, Madre Teresa. Ricordo e messaggio, f.181.]
Joseph Langford -Udhheqs i Etrve misionar t Dashuris(Nna Tereze) na ka msuar q, n emr t Zotit, ta prqafojm cilindo q nuk sht i dashur, cilindo q e gjejm n veten ton dhe te t tjert. Nprmjet saj Zoti e ka vn dorn e vet mshiruese n dhembjen ton dhe n plagt tona. Ishte br nj ikon e gjall, nj simbol i gjrave m t mira dhe m t larta, nj shembull si mund t jemi ne dhe bota jon. Nprmjet veprimit t saj, t kryer prher me prvujtri t skajshme, pr t varfrit, mirsia e pakufi e Zotit prhapej n t gjith ne. Bhej reflektim i adhurimit t Zotit n miniatur, si ndriim i gjall i diellit q rrezaton verbueshm nga nj pjes e vogl e xhamit. Shenjtria e Nns Tereze, pr t ciln gj sht br fjal pak kur sht folur pr jetn e saj, sht pasaporta pr ti kuptuar cilsit kryesore q duhet adhuruar n t. Karakteri i saj i
shenjt sht burimi m i lart i drits me t ciln ajo e ka ndriuar botn. Pa e kuptuar rolin e shenjtris personale, nj shenjtri e hapur pr t gjith ne, mund t mendohet se Nna Tereze lindi vetm n at mnyr, si nj tip i rrall i mrekullis, si nj Ajnshtajn ose nj Moxart i mbretris shpirtrore, n vend q t jet nj model joshs q t udhheq dhe t nxit. N t gjith ata q i afroheshin, Nna Tereze barte dhe pasqyronte prvojn e hares s Hyjit n ne. N mnyr, t thuash, universale, ata q e takonin, pohonin mahnitjen (sensacionin) se ngroheshin nga gzimi i saj, se gjenin pranimin dhe kujdesin e saj, interesim n shikimin dhe n buzqeshjen e saj, ngrohtsi n gjestet e saj.
[Joseph Langord, Il fuoco segreto di Madre Teresa, f.14, 59, 89, 158-159.]
Angelo Comastri -Ipeshkvit i qytetit t Loretos, ItaliMe dshir i v n formn e shkrimit disa kujtime personale pr Nnn Tereze t Kalkuts, po n t njjtn koh ndihem pak ngusht t flas pr t. N t vrtet, e kam parasysh se Nna Tereze nuk mund t definohet, nuk mund t prshkruhet, nuk mund t rrfehet pr arsye se burimi i jets s saj kridhet n misterin e vet Zotit.
[Angelo Comastri, Madre Teresa. Una goccia dacqua pulita, f.29.]
G.Gorre e J. Barbier -Autor t librit Madre Terese di Calcutta, Tu mi porti amoreBesimi (feja) i Nns Tereze sht nj fakt kaq absolut dhe kaq i pastr sa ajo do t paraplqente m shum t shkatrrohet bashk me veprn e saj sesa t harronte ose t dyshonte qoft edhe pr nj ast. Intensiteti i besimit t saj sht fenomeni q e mban botn dhe historin.
[Madre Teresa di Calcutta, Tu mi porti lamore. Scritti spirituali, f.9.]
Julien Henry -At shpirtrorGjja m e jashtzakonshme sht sasia e madhe e t mirave q Zoti i gjithfuqishm ka vepruar nprmjet ksaj vegle t prvuajtur. Zoti e ka shfrytzuar kt grua me t gjitha virtytet dhe dobsit e saj, kshtu me formimin e saj t kufizuar, pr t prmbushur veprn e tij, pr arsye se ajo i sht nnshtruar dhe i sht bindur krejtsisht frymzimeve dhe drejtimeve (prcaktimeve) t Tij pa br asnj pyetje. Ajo nuk mendon pr veten, po i bn t gjith pr T dhe i bn me nj besim aq t plot brenda forcs s saj sa asgj nuk i duket e pamundshme. Gjithka bn e bn pr Zotin.
[Edward Le Joly, Madre Teresa e le Missionarie della Caritt. Lo Facciamo per Ges. Famiglia Cristiana. Milano 2003, f.15-16.]
Sandro Bordignano Pr Nnn Tereze i varfri bhet profet i njerzimit (humanitetit) t ri. Ndoshta ende e adhurojm pr s teprmi hyjnoren e prparimit pr t pranuar njerzoren e thell t fjalve t saj. Besoj se asnj filozof e as humanist nuk e ka ndjesin kaq t gjall t njerzimit e t vlers s secils qenie njerzore; takimi me kryetarin e bashkis ose me kardinalin, me t grbulurin ose me t varfrin, e shqetson -lexo: i bn prshtypje- n t njjtn mnyr.
[Madre Teresa di Calcuta, Tu mi porti lamore. Scritti spirutali,
f.44, 61.]
Franca Zambonini -Gazetare e shquar italianeIshte atje Dhe m prite. Edhe nj her tjetr prjetova magjepsjen e pranis s saj. M dha at bekimin q buron nga fytyra e nj qenieje hyjnore; nj ndikim shpirtror q indiant e quajn dershan, nj perceptim i s vrtets s nj qenieje m t lart. Nj minut n pranin e nj shenjti i fshin malet me mkate, thon shkrimet indu. Pr t pranuar dershan rradh (t tr) turmash pritnin t kalonte Mahatma Gandhi. Sot ngarendin rreth Nns Tereze kur e shohin npr rrug t Kalkuts. Ishte e dashuruar n urat lutje dhe e barte shpesh kurorn e mbshtjell npr gishta U kishte msuar misionareve t veta t thon rruzaren gjat kalimit prej nj tramvaj n tjetrin ose me kmb. N heshtje pr t mos i penguar udhtart, pr t mos trhequr vmendjen e kalimtarve. E argtohej kur, n mbrmje, vajzat e saj i rrfenin ku kishin shkuar, duke e matur kohn q u ishte dashur ta kalonin me: dy katr rruzare
[Rom, 26 prill 1990, Teresa di Calcutta. La matita di Dio, f.139, 164.]
Michael Gomes -Pronar i shtpis s par ku banoi NnaUn nuk e di se ku e gjente gjith at energji. O m mir, e di fort mir. Kmbt i mban n dh zemrn prmbi re. Jeton n amshim, ose e cilson gjenialiteti i konkretizimit. Nj her ia thash kt. M sqaroi se ia del ti pajtoj (njsoj) tokn dhe qiellin me forcn e lutjes. Nj nat ishim pran tryezs, n shtpin e Nns, ku un ndalesha t ha her mbas her. Un dhe motrat filluam t shqetsoheshim (pse nuk mbrrinte). Dhe ja, mbrriti hipur mbi thast me miell t nj kamioni. Qndronte lart e strukur mbi ngarkesn, ndrsa thoshte rruzaren.
[Franca Zambonini, Teresa di Calcutta. La matita di Dio, f.62.]
Mario Bertini -Bashkpuntori i Nns Tereze nga viti 1978M tepr se nj grua q ta admirojm pr ta ndjekur pasivisht hirin dhe joshjen e saj, Nna Tereze sht nj shembull q ngulitet n histori duke u flijuar pr Krishtin n m t varfrit e t varfrve, shembull i mahnitshm pr t gjith ata q zgjedhin pr ta ndar fatin (me t tjert).
[Mario Bertini, Sulle strade di Madre Teresa, f.16]
Carlo Bo -Studiues i letrsis dhe rektor i Universitetit t UdinesGjith jeta e Nns Tereze sht nj himn i shpress dhe i gzimit pr turmn e pafund t t varfrve, t smurve dhe t mjerve, t cilt shoqria e organizuar nuk i sheh, nuk dshiron ti shoh Kshtu (ajo) sht shndrruar n nj mbretresh t nj ferri q ne bjm gjithka pr ta mohuar. Nna Tereze na ka msuar me shembullin e flijimit t prditshm q sht e nevojshme t bashkjetohet me dhembjen e t tjerve, me plagt dhe me vdekjen e m t mjerve, e miliona njerzve q asnjher skan menduar ekzistimin e nj mnyre tjetr t jetess. Pr kt ka hapur npr bot shtpit e veta t pikllimit (t dhembjes) dhe i ka bashkuar njerzit
vullnetmir. Ishte mnyra e saj e predikimit, ta prsrit betejn e Shn Franeskut e ti bind njerzit n urdhrin e Zotit.
[Mario Di Lorenzo, Madre Teresa. Lo splendore della carit, f.146.]
Kardinal Giovanni Battista Re Prball t kqijave t kohs son, Nna Tereze ka dshmuar me shpirtmadhsi t jets, me guximin e veprimeve e me gjith veprimtarin e saj t palodhshme, vlern e dors s par t dashuris. Kujtimi i saj do t mbetet n historin e njerzimit e n historin e Kishs si nj dshmi e prjetshme e dashuris s madhe pr Hyjin, po dhe nderimin dhe dashurin e madhe pr vlern e do njeriu e t do jete njerzore.
Kardinali Jos Saraiva Martis -Prefekt i Kongregats pr shtjen e shenjtrveZoti i ka besuar Nns Tereze nj hir t posam pr t mirn e Kishs dhe pr nevojat e njerzimit n kt ast t veant t historis. Jam i bindur se prher do t zbulohet e do t ndriohet karakteri thellsisht mistik dhe tepr kontemplativ i ksaj gruaje ungjillore t shekullit XX.
[Maria Di Lorenzo, Madre Teresa. Lo splendore della carit, f.147]
Maria Di Lorenzo -Shkrimtare dhe gazetare italianeTrashgimia materiale ln nga Nna Tereze nga Kalkuta sht e denj pr figurn e saj: dy sari prshkuara me t kaltr dhe nj legen pr ti lar (ato) rregullisht. N t vrtet, m tepr ajo nuk kishte: e varfr nga m t varfrit e mundshm. Mirpo, trashgimia e saj shpirtrore sht tepr e madhe e nuk sht vetm paj e bijave dhe e bijve t saj t devotshme, po shtrihet n gjith botn. Nj trashgim e pranuar dhe e muar nga njerzit e t gjitha besimeve dhe e atyre pa asnj besim. Nj trashgimi universale.
Eileen Egan -Bashkpuntore e Nns Tereze dhe autore librashIshte shmblltyra e Zotit e pranishme n personin q i rrinte prball. Pr gjith kohn n t ciln fliste me dik npr duart e saj t vjetra e plot rrudha (duar q kishin mbledhur mijra t mjer npr rrug) prshkonte kokrrat e rruzares, sikur t lutej n thellsin e zemrs s saj, n pranin e vet Krishtit. Pr hern e par n jetn time porosia e Shn Palit pr tu lutur merrte nj kuptim real. Secili prej nesh q ka pasur fatin ta njoh Nnn Tereze do t kujtoj se e ka par n kushte t tilla (t bhet shrbtore e t tjerve v.ime). Ajo t bnte t mendosh se (sht) nj kallam i zbrazt n t cilin frymon Shpirti. me zemr e me mendje dorzuar trsisht Zotit, Nna Tereze ndjehej e lir t prmbushte vullnesn e Tij duke u shrbyer njerzve me gzim Pr ti prdorur fjalt e Thomas Kelly-t, ajo (Nna) e ka gjetur sekretin pr t Jetuar n Prani. Kur t ndodheni me t, e ndjeni se njmend sht aty pr ju, aty pr gjith udhtimin. E ndjeni, pra, edhe n nj rrafsh tjetr, m t thell, m t qet, ajo sht me nj Tjetr t cilit i prket krejtsisht.
Nna Tereze ka ngjar n nj shenjt t veant m shum se dokush tjetr n historin e krishterimit: n Shn Franeskun, varfanjakun e Azisit.
[Eileen Egan Kathleen Egan, Madre Teresa e le Beatitudini, f.3, 101, 109, 110]
Motra Chiara Lubich Pr ne ishte nj model. N t vrtet, sht nj mjeshtr e shklqyer e artit t dashuris. Njmend, i donte t gjith. Nuk pyete se ishte katolik ose induist ose mysliman. Asaj i mjaftonte q t ishte burr ose grua, n t cilin zbulonte gjith dinjitetin e tij. Nna Tereze donte e para: ishte ajo q shkonte e krkonte m t varfrit pr t cilt qe grishur nga Zoti. Shihte, thuajse skishte nj tjetr, Jezusin n secilin: E ke br pr mua, q ishte motoja e saj. Nna Tereze ishte nj me t gjith. Qe br e varfr me t varfrit, sidomos si t varfrit. Ktu qndron ndryshimi nga asistentja sociale e thjesht ose nga ai q i sht kushtuar -puns- vullnetare. Jacques Gauthier -Shkrimtar francez dhe profesor n Universitetin Shn Pali t Ottavs N nj bot gjithnj e m t ndrlikuar, n t ciln dija ngrihet mbi urtin, te Nna Tereze gjithka duket krejt e thjesht, si dukej dhe te Terezja e Vogl. Kjo thjeshtsi e bimzuar nga prvujtria, i trheq turmat. N Nnn Tereze personat dallojn (njohin) m t mirn n veten e tyre. Kudo kalon, bart nj pjes t shpirtit Nj thjeshtsi q v gjithka n duart e Provanis e q pritet gjithka nga ajo. Nj thjeshtsi hyjnore, pr arsye se sht afr Hyjit Dashuri.
[Jacques Gauthier, Ho sete. Dalla piccola Teresa a Madre Teresa, f.40.]
Ati Angelo Devananda Scolozzi -Udhheqs i Vllaris s prgjithshme t FjalsNga vizita ime e par n Kalkut jam ndjer, aty pr aty, i pushtuar nga mesazhi i saj i shenjt e nga magnetizmi i personit t saj.
[Madre Teresa, Alla scuola della carit. Le mie preghiere. A cura di P. Angelo Devananda Scolozzi U.F.W. e Alessandra Machin U.F.W. Burr Milano 2006, f.13.]
John Cairns Edhe pr shum jo t krishter, Nna Tereze paraqet nj form t krishterimit q sht e mundur ta nderojn me gjith zemr.
[Madre Teresa con Licinda Vardey, Il cammino semplice, f.VIII.]
Kardinal Sodano Sekretar i Shtetit n Vatikan, prfaqsues i Atit t Shenjt Papa Gjon Pali II i cili mori pjes n ceremonin e prmotshme pr Nn Terezn. Mesazhi Ungjillor i dashuris s Zotit me ne sht i prmbushur nga Nn Tereza. Nn Tereza e kishte prmbushur n do fibr t trupit t saj dashurin, dhe e praktikoi me gjith zemrn e saj me t gjitha duart e saj. Ati i Shenjt Papa Gjon Pali II i ka dhn rndsi asaj me besim t patundur, misionin Hyjnor, dashuria respekti i saj n do vler njerzore. Historia e jets s Nn Terezs sht nj histori e besimit biblik n njoftimin e Jezu Krishtit. E paharrueshmja Nn Tereza, vazhdo t flassh. Bota ka nevoj pr ditn e dritn e ksaj motre t madhe. T varfrit jan prsri mes nesh. T falenderoj pr gjithka q ke br pr t varfrit e bots. Rupert Neudeck
Polaku Johannes Pauli II dhe shqiptarja Tereza -Dy njerzit m t mdhenj t njerzimit dhe kohs son!Dy njerz jan duke br e ngazllyer botn ton edhe sot: nj polak dhe nj shqiptare. Polaku quhet Karel Wojtyla dhe vjen nga nj vend i vogl afr Krakiovs dhe q 25 vjet me radh ka arritur nj shkall aq t lart t njohjes, saq edhe yjet e filmit dhe popit nga Hollywoodi dhe bota, vetm mund ti lpijn gishtrinjt nga smira. Ky Pap ka udhtuar n m shum se 100 vende t ksaj bote, si i burgosur i Vatikanit, si m par pr Papt thuhej. Ai nuk sht prkujdesur vetm pr katolikt e tij, por ai dshmoi dhe mundsoi nj aleanc t gjer t t gjith besimtarve dhe besimeve n kt bot t sotme. Dhe kt gj arriti q ta bnte. Si mundi t arinte dika t ktill? Sepse t gjith neve, n kt bot,n koh t kqija e koh pak m t lehta, na e jep at ndjenj: ai beson vrtet n ato q na i thot dhe bn. Mos u friksoni pat thn themeluesi i krishterizmit, Jezu Krishti, para dy mij vjetsh duke iu drejtuar besimtarve t tij. Dhe ky pap polak e ka thjeshtsuar dhe zbatuar kt rregull aq dukshm saq nuk pati frik as nga plumbat e atentatorit. Pasi qe shruar nga ky sulm me plumba t atentatorit, i cili tek e fundit deshi tia merrte jetn, nuk ngurroi q t shkonte n qelin e vrassit t burgosur dhe ia fali veprn e br! Ky pap sht dikush q kur thot dika, edhe beson n t dhe e zbaton. Ai dshiron q kjo bot m t mos shikoje vetm nga kjo Europ, mirpo q kisha katolike t ket edhe prmasa botrore dhe t implementohet n rrjedhat, vshtirsit dhe ndihmn q kjo mund ta jap gjithandej n kt rruzull toksor. Ai ka dhn shenja t mrekullueshme t krkimit t faljes dhe t vendimeve t mdha. Ai ka pranuar krkim faljeje nga njerz e religjione t cilat krishterizmit donin dhe mundin ti krkonin falje, ai u ka krkuar falje hebrenjve dhe hebraizmit, pr do gj q t krishtert u kan br me nj teologji t gabueshme, heretike. Ai ka vizituar kisha dhe xhamia n Damask e gjetiu n bot. Ai i ka br t gjitha kto me nj qndrim e stil t papar e t padgjuar ndonjher m par. Tash ai sht nj njeri i vjetr, aq i vjetr, sa mund edhe t jet, dhe nuk duhet as t uditemi as t habitemi kur n njrn prej ktyre shtegtimeve t tij prej misionari ta marr gjumi dhe i vdekur t shkoj te Zoti n Parajs. Gjithmon e ka thn me buzqeshje dhe tallje. T pushoj mundem m von, kur t vdes, n qiellin e pastr te Zoti i Madh. Natyrisht, t pushoj ai do t mundet kur shtegtimeve t tij tu vij fundi. Sot, ai n Vatikan sht duke e shnuar 25-vjetorin e postit t tij dhe sht duke e shpallur Nn Terezn t lumnuar. Nj dit e madhe pr njerzimin i cili syt i ka drejtuar nga ky vend. E gruaja m e fort e kohs son sht nj person i ngjashm, me forcn e saj, me paprkuljen e saj. Ajo sht nj shqiptare. Kjo gj ishte sa e rndsishme aq edhe e parndsishme pr t dhe prejardhjen e saj nacionale, ashtu si ishte dhe sht pr Papn global dhe lufttarin pr t drejtat e njeriut n tr rruzullin toksor, polakun Karol Wojtylan. Sepse dritat e mdha ajo atje i kishte lshuar, atje ku m s miri nuk shkohet
fare, ku njeriu do t mund t marr fardo lloj smundjeje apo mjerimin ta prjetoj n lkurn dhe qenien e vet. N Kalkut, n vendin n t cilin shqiptarja Nn Tereza kaloi kohn m t madhe t jets s saj. Duke ndihmuar. Ajo ishte, kshtu m pat treguar dikush s voni q kishte patur mundsi t kalonte ca koh me t: ajo ishte e gatshme pra, edhe pr at q dikush sot e quan small talk. Njeriu mund t fliste me t vetm pr gjra t rndsishme dhe, njeriu nuk mund t bnte me t fardo bisede! Dr. Reinhard Ers, nj mik dhe udhheqsi i nj organizate humanitare pr fmij n Kosov, m kishte rrfyer pr bisedn q kishte patur, bashk me nj mjek gjerman me t madhen Nn Tereza: Nn, pse i bni t gjitha kto? Njerzit, t cilve ju dhe motrat u ndihmoni dhe i nxirrni nga kuartet dhe kutit e mbeturinave n Kalkut dhe i oni n Kaligat, q ti pastroni, vishni dhe ushqeni, vdesin edhe ashtu, bile edhe t njjtn dit!?. N kt konstatim, e madhja Tereza, e shtyu shamin e saj paksa anash, buzqeshi dhe t dy mjekve t kndshm gjerman u tha: Si fmij, fare e vogl, kam msuar n ort e religjionit q do njri sht nj fmij Zoti. Dhe kta t varfr t pafajshm n periferit e rrugve dhe urave t Kalkuts jan t gjith fmij t Zotit. Mirpo nuk i ngjan atij. Dhe pr kt shkak edhe i pastrojm, veshim dhe u japim q t han. Pastaj ata duken m mir dhe vdesin si fmij t tij!. Na ndihmon q ti kujtojm kta rreshta. Mua pr shembull m ndihmon kur prej ktu t nisem pr n Iran dhe n Afganistan, q me projekte t reja pr organizatn time t re Grnhelme t vazhdojm me punn. Dhe kta rreshta i ndihmojn dhe duhet ti ndihmojn edhe n Kosov, ku po ashtu ka aq shum nevoj pr t ndihmuar t smurt, t varfrit dhe t lnt n harres.
Koha ditore, 20 tetor 2003, f.10-11
Dr. Vera Lcia Alves Neves*

(*Prkthyese
dhe redaktore e veprs s Engjll Koliqit pr Nn Terezn nga italishtja n portugalisht)
Zemr e zjarrt e qndisur n traditat shqiptare Sipas meje Nn Tereza kishte zemr t zjarrt. Kishte nj parim orientues, nj maksim, nj besim dhe nj pasion. Ky zjarr q digjte brnda vetvetes e bnte t ket guxim dhe fuqi mbinjerzore pr tu kujdesur pr nevojtart. Kur flas pr Zemrn e Saj dhe pr zjarrin dua t them nj gatishmri dhe nj perceptim i bots pambarim. Ky zjarr nuk ishte fikur kurr, sepse Zoti e bnte t gjall. Dhe mu pr kt kishte fuqi shum t madhe, edhe pse ishte nj grua shum e vogl. Zemr e zjarrt e qndisur n traditat shqiptare, zemr e zjarrt q thoshte mund t bj gjithka sepse
Zoti sht me mua. Zemr e zjarrt q edhe sot djeg, sepse t gjith ne q jemi bij t Nn Terezs e kemi nj shkndij t ksaj dashurie. Ky zjarr don t thot dashuri t gjith njerzimin miq e armiq. Parimi i saj orientues gjithnj ka qen dashuria. Dhe pa ndalesa, pa lodhje, pa dhembje, Ajo gjithnj ka br q vuajtja t shndrohet n qetsi. Kishte nj maksim. Dhe maksima e Saj, besoj un, ishte q t bj gjithka e pr gjithka me prkushtim, me shpres. Un gjithnj them q dashuria sht e pashmangshme si nj trndafil q e liron me frym aromn e saj. Dhe aroma e Nn Terezs ishte kompromisi i saj me qenien njerzore me vuajtjen, me nevojtart. Feja e saj ishte Zoti. Krishti q Ajo e gjente n t varfrit e Saj. Sa her e kemi par Krishtin n nevojtart e se kemi njohur? Por Nn Tereza e njihte sepse feja e Saj ishte zjarr vezullues i t dhuruarit t vetvetes. Pasioni i Saj pr tu dhuruar krejtsisht t tjerve mund t jet pr ne nj pasqyr ku mund t gjejm forc e guxim, kuptim, dhembshuri, dshir pr t ndihmuar dhe kryesisht gatishmri pr t br me t vrtet dika konkrete pr t tjert. N fund dua t ju them t gjithve ju pjesmarrs t ktij kuvendi, q dashuria e prgjithshme universale q Nn Tereza ka ln n t gjith ne sht e pashmangshme, si sht e pamundur t ndalohet toka e lagsht ta zgjedh ern e saj. Zjarri i zemrs dhe i veprimeve t Nn Terezs t mund t jen gjithmon brenda n zemrn e secilit prej jush! Muito obrigada shum faleminderit!
Engjll Koliqi Ylli i Dardanis Rrezaton tok e Qiell Prishtin, 2010, f.69-71
Kardinali Jos Saraiva Martins -Prefekt i Kongregats s Kauzave t ShenjtrvePjes nga homelia, n Meshn e Shenjt pr shtegtart e ardhur pr Lumturimin e Nn Terezs
20 tetor 2003, n Sheshin e Shn Pjetrit:Ju jeni drita e bots; nuk mund t mbetet i fshehur nj qytet mbi nj mal (Mateo 5, 14).
Pamja e Jezusit, e shfrytzuar n Ungjill, n tekstin e shpallur e thot pse Gjon Pali II ka dashur, bash dje, ta shkruaj Nn Terezn e Kalkuts n regjistrin e t Lumturuarve. Dshmia e saj e jets, shembulli i Nns s t varfrve, shum kuptimplot pr t gjith, besimtar e jobesimtar, jan t pashm mir, sikurse sht qyteti mbi mal. Sot jemi ktu pr ta falnderuar Zotin pr dritn q, prmes Nn Terezs, ka mbrri n secilin prej nesh dhe n mbar botn. Kjo grua e madhe e kohs son, kjo lajmtare guximtare e Ungjillit, jeta e s cils ka qen kaq thellsisht e shenjuar nga dashuria, sht e nderuar tash mes t Lumturuarve t Kishs. Pr kt edhe e shohim at si shembull e burim t inspirimit.
Nn Tereza ishte misionare si prcaktonte vet ajo bartse e dashuris s Zotit dhe ambasadore e paqes s Tij. Dora e saj afektive, kraht e saj t hapur, buzqeshja e saj e ndritshme, gjestet e saj pranuese e mikpritse, t gjith kt dshironte t transmetonte mesazhi: ti je i dashur, ti je i pranuar, ka kush kujdeset pr ty. Fuqia bindse e dashuris s Nn Terezs kishte kapacitet ti prvetsoj zemrat. Jeta e saj sht nj shembull konkret njsoj si himni i dashuris nga Letra e Shn Palit e drejtuar Korintianve mund t jet e jetsuar: pa dashuri nuk jemi asgj dhe ajo q bjm sht pa domethnie. Nj jet plot me dashuri, ndrkaq, sjell nj plleshmri t mahnitshme. Vet Nn Tereza rrfente at q ndodh nj dit, kur n shtpin e Kalkuts sjellin nj grua t marr nga trotuari, q ndodhej n kushte t pabesueshme, me trupin e mbuluar nga plagt q i rridhnin. Nna e pranon me at mblsin e saj t madhe, e kuron dhe e pastron vet pr or t tra. Ajo krijes e varfr, edhe para prkujdesjes amtare t nns s t varfrve, vazhdonte t nam e t mallkoj. E Lumturuara ia thante djerst dhe ia lagte buzt e shkrumuara. Prfundimisht gruaja habitshm brtet: Motr, po prse bn kshtu? Jo t gjith bjn si ti, kush t ka msuar? Nn Tereza me thjeshtsin dhe dlirsin e shpirtit t saj prgjigjet: M ka msuar Zoti im. Dhe ajo gruaja i krkon: M bn ta njoh Zotin tnd. N kt pik Nn Tereza, ia jep prgjigjen e fundit si magjike: Zotin tim tashm ti e njeh. Zoti im quhet dashuri. (CF. A.Comastri in: Madre Teresa, la donna delle beatitudini, Registrazione audio video, Messagero, Padova) /Cf. A.Comastri n: Nn Tereza, gruaja e lumturive, Regjistrim (inizim) auduivizuel, Messaggero, Padova). E Lumturuara e re ka krijuar ekzistencn mbi Hirsit e saj. Ato prfaqsonin modelin e saj t jets. T lumtur t varfrit n shpirt, e tyre sht Mbretria e Qiellve (Mateo 5,8). Nn Tereza shpenzon t gjitha energjit e veta n shrbim ndaj m t varfrve e nevojtarve. Megjithat pr te n qendr t vmendjes nuk kan qen varfria dhe mjerimi, por prkundrazi t arrihet bashkimi i krejtsishm me Zotin pr tu lshuar n duart e Tij, pa kushte. do shpres e vendoste n Zotin dhe pr kt ia del t prek zemrn e t varfrve, duke u dhuruar atyre nj ngashrim e ngushllim t Mbretris s prgatitur pr ta. T lumtur t pastrtit n zemr, sepse do e shohin Zotin (Mateo 5,8). Kjo ishte nj nga fjalt e Krishtit t preferuara nga Nn Tereza. Nuk lodhej kurr duke prsritur q nj zemr e pastr mund ta shoh Zotin. I referohej vizionit deprtues t fes, q vjen nga t qenit t orientuar bashkrisht drejt Zotit dhe q lejon t prfitoj n do rrethan dhe situat dora, gjithnj n veprim n jetn e njeriut. Feja e Nn Terezs ishte aq e madhe dhe i jepte mundsin nevojtarit duke e br ta njoh Zotin edhe n ngjarjet m t dhembshme dhe tragjike t jets. Guximi i saj n prballimin e shum sfidave dhe vshtirsive q dilnin n shrbim t t varfrve sht i adhurueshm dhe nxitje ta imitoj Krishtin. Madhsia e dashuris s saj e shtynte t qeshte edhe kur misioni i saj nuk
ishte i leht, dhe feja e saj e thell i ndihmon t konservoj gzimin edhe mes vuajtjeve t brendshme dhe t jashtme. Me t vrtet mund t themi se Nn Tereza ka qen nj dhurat e Zotit t bots moderne q ka uri, t s vrtets dhe t dashuris falasa e pa rezerva. E konsumuar krejtsisht nga dashuria e Zotit dhe e kushtuar pa kufizime n shpalljen e Ungjillit, mbi t gjitha me fakte, shum kan par n t nj shembull t jets autentikisht t krishter: kan qen t joshur nga Fytyra e Krishtit q pasqyrohej n te dhe n shrbimin e saj t t varfrve. Njerz t do besimi e duanin Nn Terezn. Jan shum t njohura, sepse kan shtit shum npr bot, fjalt e mirnjohura me t cilat Sekretari i Prgjithshm i OKB-s paraqet t Lumturuarn e re, kur ftohet nat kuvend t autoritetshm: Ja gruaja m e forta e bots. Ja gruaja q sht gjithkund e pranuar me respekt dhe admirim. Kjo sht vrtet Kombet e Bashkuara, sepse n zemrn e saj ka pranuar t varfrit nga t gjitha viset e toks!. Jan fjal q ngjallin n t vogln Nn t Kalkuts njfar pengese dhe n t cilat prgjigjet me nj msim arsimor t jets, t ngritjeve e t prshpirtris s krishter: Un Jam vetm nj grua e varfr q lut. Duke lutur, Zoti ma ka mbushur zemrn me dashuri dhe kshtu kam mundur ti dua t varfrit me dashurin e Zotit. Edhe n botn e sotme njeriu sht ende i joshur nga vlerat dhe nga idealet e mdha t mirsis dhe t dashuris q Nn Tereza e ka jetuar n t vrtetn e tyre m t thell. N fundamentin e t gjitha virtyteve t saja ishte nj fe e pashembshme n Zotin dhe prulja n ligjet hyjnore. Atij (Zotit) ia ofron butsin dhe urtsin e saj. Edhe pr kt Nn Tereza mbetet n Kish shembull i ndritshm n prmbajtjen dhe trimrimin n ecjen drejt asaj shenjtrie q prmbante e donte t jet nj detyr e thjesht pr do t krishter. Nuk mund t mbetet i fshehur nj qytet i vendosur mbi nj mal (Mateo 5,14). Nn Tereza edhepse duke mos krkuar kurr fam, ka ushtruar nj yshtje e magji t madhe q nuk mund t shpjegohet me kategorit e ksaj bote, por do t shikohet n horizontin e saj mbinatyror, at n t ciln jan ushqyer shenjtrit. Ka qen atraktive nga shenjtria e saj, n fakt q bartte fryte t panumrta t s mirs, t qlloj dhe t zj njerzit n nj zingjir t dashuris. E Lumturuara Nn Tereza e Kalkuts mbetet shembull i mahnitshm dhe shenj plot yshtje pr kohn ton, dhe na tregon se si nj jet e ndrtuar mbi Lumturimet sht plot me dashuri dhe mund ti dhuroj drit bots, at dritn e Krishtit.
Engjll Koliqi: Ylli i Dardanis Tok e Qiell Prishtin, 2010, f.84-86.
At Raniero Canntalamessa -predikues i Shtpis PaproreN predikimin e tret t Kohs s Ardhjes, po n vitin 2003 n pranin e Gjon Palit II n Kapeln Redemptoris Mater, n Vatikan, t titulluar: Pika qendrore e Jezusit n jetn e Nn Terezs s Kalkuts, ndr t tjera kishte thn: Kuptimi i gjith jets s Nn Terezs
sht nj person: Jezusi. Pr t Lumturuarn e Kalkuts, Jezusi nuk ishte nj abstrakcion, nj prbashksi e doktrinave, t dogmave, ose kujtim i nj personi q ka jetuar n koh t tjera, por nj Jezus i gjall, real, dikush q t shikoj n zemrn e vet e nga e cila t lejohet t shikoj N pyetjen: Kush sht Jezusi pr mua?, ajo prgjigjet me nj litani inspiruese t titujve: Jezus sht fjala pr ta shqiptuar. sht jeta pr ta jetuar. sht dashuria pr ta dashur. sht gzimi pr ta ndar sht sakrifica pr ta ofruar. sht paqja pr ta bartur e pr ta sjellur kudo. sht buka e jets pr ta ngrn Nn Tereza ka ditur tu jap t varfrve jo vetm buk, veshmbathje e barra, por at pr t ciln kan m shum nevoj: dashuri, ngrohtsi njerzore, dinjitet Ajo kujtonte me prmallim episodin e njeriut t gjetur t ngrn prgjysm nga krimbat n nj grumbull hedhurinash, q i sjellur n shtpi dhe i kuruar thot: Motr, kam jetuar n rrug si nj kafsh, por tani do t vdes si nj engjll Ajo ka kujtuar q madhsia e vrtet mes njerzve nuk matet me pushtetin q njri e ushtron, por me shrbimin q jep. Kardinali Simon D.Lourdusamy -Prefekt i Kongregats pr Kishat OrientaleN prezantimin e tij n librin famoz t Don Lush Gjergjit Madre della Carit /Nna e Dashuris/, e botuar nga Shtpia Botuese VELAR, Gorle (Bergamo), ndr t tjera mbi Nn Terezn shkruan: Nn Tereza me t drejt sht e dashur n gjith botn. Por, sht sidomos e dashur n vendin tim, n Indi, si Nna e atyre t fundit, ia ka dhn fillim nj vepre t provanis s shumpritur q sot nuk njeh kufinj. N Indi Nn Tereza sht e dashur nga t gjith sepse sht e madhe dshmia e saj, si sht i madh shrbimi q Bijat e saj shpirtrore zhvillojn n t gjitha pjest e bots. Nn Tereza, pra duke jetuar Zotin, e donte Zotin, e predikonte Zotin, e dshmonte dashurin e Zotit. Prapa personit t saj e prvuajtur, e hajthme, shtitse si Franesku i Asizit, e paarmatosur vrapojn mijra gra t reja t magjepsura nga ideali i saj i jets. N lutjen kundruese, nna shtonte akcionin e saj social n nj kontekst t emargjinimit e mnjanimit q mallngjen. Nn Tereza ishte shrbtore e do qenie njerzore. N denoncimin e t kqijave t bots bashkkohse Nn Tereza preferonte akcionin solidar pr do grua e pr do burr. Ishte kjo zgjedhja e saj e jets, me nj fjal asketizmi i saj i krishter. Ky libr i priftit Lush Gjergji ka plot merita. E para, padyshim, sht rrfimi i jets s Nns marr drejtprdrejt nga ajo. Q nga viti 1962 Don Lushi vrapon pas Nns s ndrrave t tij. Rrfimi sht nj ditar ku i shnon impresionet dhe i transmeton ato me nj gjuh t thjesht dhe menjher lexuesve Si bir i Indis nuk mund t mos gzohem pr veprn e pakufijshme t mirsis, t prmbushur nga Nn Tereza n atdheun tim, deri n thirrjen e drejt dhe t merituar Nn Tereza e Kalkuts. N kohn kur isha Kryeipeshk i Bangalors kam pasur knaqsin dhe mundsin ti themeloj tri shtpia pr Misionaret e Dashuris. N vazhdim, si sekretar i Kongregats s Propaganda Fide-s, pr rreth pesmbdhjet vjet kam mundur ta prcjell e ta prmbaj me kompetencat e mia, jetn religjioze dhe veprimtarin e Institutit t mirnjohur dhe t merituar. Tash, si Prefekt i Kongregats pr Kishat Lindore, kam nj motiv t mtejshm t mirnjohjes dhe nj dashuri t posame pr tokn e origjins s Nn Terezs, Shqiprin e dashur, q pjesrisht kishte lidhje me kt dikaster. Infermierja e re, profesoresha, e ushtruar nga kushtet e prjetshme, drejtoresh e shkolls, thirrja brnda n thirrje: kto etapa magjepse t nj ekzistence t re e udhhequr nga dora e
Zotit dhe Dashuria. E gjith jeta e Nn Terezs ka qen nj sfid e guximshme e dashuris. T smurit dhe t varfrit kan qen pasioni konstant i prditshm. Ktyre u jan shtuar menjher fmijt e braktisur dhe jetim. Pastaj ata q kishin para vdekjes, n shtpin Nirmal Hriday, shtpi e Zemrs s Dlir. Si n jetn e Shn Franeskut, edhe Nn Tereza ka takuar t grbulur. Dhe sllogani i saj i dashuris: Preke t grbulurin me mirsin tnde prmbledh nj zgjedhje t trsishme fetare t jets. N nnn e bots s vuajtjeve kshtu e definon me t drejt Don Lushi ka shikuar e gjith bota. Nga Kuba n Mosk, nga Afrika, nga Azia, nga Australia, nga Amerikat, kshtu edhe nga Europa, ishte nj ndjekje e shpejtuar e plqimeve drejt ksaj gruaje t virgjr e nn q i ka shtrnguar n zemrn e saj t gjith nevojtart e bots. Jemi nj pik n oqeanin e mjerimit e t vuajtjeve njerzore donte ta prsriste Nn Tereza por vazhdonte po t mos ishte kjo pik, mjerimi dhe vuajtja njerzore do t ishin edhe m t mdha.
Engjll Koliqi, Ylli i Dardanis rrezaton Tok e Qiell Prishtin, 2010, f.88-89
Prof. Gurudev Shree Chitrabhanu - filozof dhe historian i madh indian, mik i ngusht i Nn Terezs, ligjrues n shum universitete t Europs dhe AfriksGjat nj vizite n SHBA, ku dha shum ligjrata n degn e filozofis, n shum universitete t njohura t Ameriks u takua me z.Tom Mrijaj dhe i dha kt opinion m 7 korrik 1981 n New York: E kuptoj se e ndjen veten kryelart (pr Nn Terezn), e pse jo? Ke plotsisht t drejt. Pr m tepr, do individ apo do popull q do ta kishte fatin t kishte Nn Terezn bij t kombsis s tij, duhet ta ndiente veten kryelart. Por, do t ishte e padrejt ta quanim Nn Terezn Nn shqiptare; do t ishte gabim ta quanim Nn indiane. Nn Tereza sht nna e t gjith bots. Q n ditn kur e pash Nn Terezn pr her t par dhe u njoftova me prejardhjen e saj, historis s popullit shqiptar i kushtova or t tra. Ky popull i vogl, sipas gjurmimeve ka nj histori t lavdishme. Duke u nisur nga Ilirt dhe duke kaluar npr faza t ndryshme t kombit tuaj, sht pr t ardhur udi se si ky popull kaq i vogl, e q ka kaluar npr sa e sa tragjedira kombtare, mundi t jap njerz aq t mdhenj, si: Teutn, Agronin, Pirron, e dragonin e Krishtrimit - t madhin Gjergj Kastriot Sknderbeun, i cili u b mur i pakalueshm pr Perandorin turke. Kur themi u b mburoj i pakalueshm, duhet t kemi parasysh se forca e Perandoris turke ishte br asokohe zotruese e shum vendeve t bots, si: Azi, Afrik dhe Evropn Juglindore. Nj ndr synimet m me rndsi t Perandoris osmane ishte edhe pushtimi i Europs Perndimore dhe dalja n brigjet e Atlantikut. Por, nj popull i vogl, i quajtur shqiptar, jo vetm q Perandoris turke iu b penges n realizimin e ksaj ndre, por i dha edhe grushta shum t rnd, saq ajo fuqi e madhe, e pati t pamundur t rimkmbet n shkalln q ishte para se t drmohej nga forcat e vogla (n numr) shqiptar, t kryesuar nga kryetrimi i shqiptarizmit, i madhi Sknderbe. Edhe sot n shek. XX, nga gjiri i ktij populli t vogl, por me nj histori shum t lavdishme prgjat t tra periudhave historike, rrjedh simboli i paqes dhe i vetmohimit, personi m i respektuar i shekullit. Nn Tereza, e cila me punn e saj bamirse, ka fituar dashurin e tr bots. Prandaj, sinqerisht dhe me respekt e thrrasin: Nn Tereza, nna e t gjith bots.
Don Valentino Salvoldi -teologNn Tereza ishte profetesh Pa e njohur mir popullin shqiptar smund ta njohim Nn Terezn dhe anasjelltas, sepse ky grshetim sht natyror. Ne, studjuesit e teologjis, flasim dhe shkruajm pr Zotin, por ndoshta e njohim dhe e duam m pak se njerzit e thjesht. Njohuria m e mir dhe natyrore e Zotit sht Dashuria. Nn Tereza ishte profetesh: fliste me gojn e Zotit, shiqonte me syt e Zotit dhe dashuronte me zemrn e Zotit. Franjo Kuharic -kardinal kroatAjo na e zbulon n mnyr konkrete dinjitetin e njeriut Shprblimi Nobel pr paqe, q iu dha Nn Terezs, sht nj shpallje e madhe pr tr botn. Indira Gandi pati thn para disa kohe:Para Nn Terezs ne t gjith ndihemi t vegjl, turprohemi para vetvetes. Kur mendojm pak m mir pr veprn q e ka filluar Nn Tereza dhe q jehon n mbar botn, me t vrtet duhet t turprohemi para vetvetes. E frymzuar me Ungjillin e Jezu Krishtit ajo ia zbuloi bots dhe t gjith neve n mnyr konkrete dinjitetin e njeriut... Brian Kolodiejchuk -postulator i kauzs pr beatifikimin e Nn TerezsNn Tereza e Kalkuts - shembull i kohs son ... Nn Tereza sht br njra prej t krishtereve m t njohura t shekullit t kaluar pr shkak t veprs karitative, t ciln ajo dhe Misionaret e Dashuris e udhhoqn n mesin e m t varfrve ndr t varfr. Jeta e Nn Terezs sht e denj pr tu vrejtur jo vetm pr shkak t shrbimit ndaj t varfrve materialisht, por edhe pr hir t aftsis s saj q ta hetoj dhe t prgjigjet n format e reja t varfris. Ajo e ka kuptuar se m e vshtir se varfria materiale sht ndjenja se dikush nuk sht i dshiruar, i dashur. Vuajtja e cila rrjedh nga braktisja e dashuris sjell varfri shpirtrore (Nn Tereza), e cila sht m e dhimbshme se vuajtja materiale. Ajo thoshte:Kur e marr ndonj njeri t uritur nga rruga, dhe i jap nj tanir uriz, cop buke, jam e knaqur. Ather e kam mnjanuar urin. Por personi q sht i ln, i cili ndihet i padshiruar, i panevojshm, i tmerruar, personi q sht i braktisur nga shoqria - kjo varfri sht tmerrisht e dhimbshme dhe aq e madhe, edhe un vet e trajtoj tmerrisht t rnd. Nn Tereza dijti tu afrohet atyre q u shrbente. N vizionin e saj t inspiruar nga feja ajo do njeri e ka par si fmij t Hyjit, si vllai im, motra ime dhe t denj pr ti dashur. Motrave t veta u thoshte: Njerzit tan jan t mir... Ata se kan t nevojshme ngushllimin dhe simpatin ton. Atyre u duhet dashuria jon q i kupton. Dashuria dhe ngushllimi q ka njmendsuar Nn Tereza n praks, dhe sht br shenj pr botn, nuk ishin thjesht shrbim humanitar... Parimet e jets s Nn Terezs ishin heshtja, lutja, besimi, dashuria, shrbimi dhe paqja. Heshtja ishte pr t krkes themelore e jets krishterore, sepse ajo mundson q t jemi m t vetdijshm pr pranin e Zotit dhe zrin e tij, si edhe pr ofshamn e t tjerve, n veanti t t varfrve...
Nn Tereza thoshte se do njeri e posedon mallin pr Hyjin. Ky synim pr Hyjin, i cili njihet n heshtje, n mnyr t veant prmbushet n lutje. Lutja e bn zemrn m t madhe derisa ajo nuk aftsohet ta pranoj Hyjin, i cili na dhurohet, thoshte Nn Tereza... Jan dy hire pr t cilat Nn Tereza thot se jan n veanti fryt i lutjes - zemriltrsia dhe prthellimi i besimit. Shrbimi ndaj m t varfrve ndr t varfr ishte e lidhur drejtprdrejt me besimin e saj se Jezusi sht i pranishm n ta. Besimin e vet e themeloi n thnien ungjillore, t ciln e prsriste shpesh edhe vet: N t vrtet po u them, kado q bt pr njerin prej m t vegjelve t vllezrve t mi e bt pr mua (Mt 25, 40)... Nn Tereza e takoi Hyjin n besim, i cili ia kumtoi dashurin si mall t fort, si etje pr dashurin e saj dhe dashurin e secilit njeri... Krejt jeta e saj ishte orvatje q ta kthej dashurin me dashuri... N nj fjalim n ikago n vitin 1981 pati thn: Fryti i besimit sht dashuria, e dashuria nuk mund t rri qet. Ajo duhet t kaloj n vepr, e kjo vepr sht shrbim. Ky shrbim sht dashuria ndaj t tjerve. Kto fjal t Nn Terezs lshojn rreze shtes n kuptimin e saj t marrdhnieve ndrmjet besimit dhe dashuris, dashuris dhe shrbimit... Rreshti i fundit n karteln e puns s Nn Terezs thot: Fryti i shrbimit sht dashuria. Kur qllimi i dikujt sht i drejtuar kah shrbimi ndaj Zotit dhe t afrmit, prfundimi sht paqja - me Zotin, me vetveten dhe me t afrmin. Nn Tereza ka synuar t jet n akord me Zotin, i cili vepron n jetn e saj dhe ka krkuar vullnetin e tij n do ndodhi, e dgjueshme plotsisht urdhrave t tij dhe Kishs s tij, duke br gjithka n lavdin e tij. Pasi q ka qen n paqe me t gjith, Nn Tereza e ka mbrritur paqen n vetvete. Si rezultat i ksaj paqeje me Zotin dhe vetveten ka qen harmonia me t tjert, t cilt i ka menduar si fmij t Hyjit, porsi vllezr dhe motra. Simon D.Card Lourdusamy -Prefekt i Kongregats pr Kisha LindoreNn Tereza Shrbtorja e do njeriu Pr Nn Terezn gjer tani jan botuar shum libra. do libr, q nuk po hyj n hollsi pr ti cituar, meriton prkrahje dhe lavdat, sepse pa dyshim na jep ndonj an burimore dhe t re t ksaj jete njerzore me plot prani hyjnore. Nn Terezn me t drejt e do mbar bota. Mirpo n vendin tim, n Indi Nna e t shkelurve e ka filluar veprn e Provanis hyjnore, q sot ska m kufi. N Indi Nn Terezn e duan t gjith, sepse e madhe sht dshmia e saj, si sht i madh edhe shrbimi i Bijave t saja shpirtrore, t cilat tashm veprojn anemban bots. Nn Tereza, edhe pse jeton dramn e bots bashkkohore, sht nj jet kushtuar Zotit. Ajo e sheh Zotin, e do Zotin, e predikon Zotin, dshmon dashurin e Zotit gjithmon dhe gjithkund. E thjesht dhe e prvujt, gjithnj n udhtim, si Shn Frani, trheq me mijra vajza dhe gra pr nj jet t till. Urata e saj kontemplative prplotsohet edhe me veprime shoqrore n dobi t bots q pson dhe vuan pa mas... Nn Tereza sht shrbtorja e do njeriu. N vend q t shqyrtoj dobsit e bots bashkkohore, Nn Tereza vepron n t mir t mbar njerzimit. Ky sht prcaktimi i saj, me nj fjal jet kushtuar Zotit dhe njeriut. Shumkush shkruan pr Nn Terezn pr ta krijuar nj orkestr gazetarsh, piktorsh, muzikantsh, regjisorsh t mdhenj dhe t vegjl... pr t marr pjes disi n kt vepr t madhe t dashuris n veprim. Un prkundrazi dua ta paraqes nj fytyr ndoshta t
panjohur, at t Nn Terezs time, pr tua afruar at t gjithve, e sidomos pr t br edhe ne dika pr Zotin. ... Si biri i Indis gzohem shum pr veprn madhshtore t Nn Terezs pikrisht n atdheun tim, aq sa me t drejt bota sot e quan at Nn Tereza e Kalkuts. Kur isha arqipeshkv i Bengalores pata knaqsi ti hapi tri shtpia pr Misionaret e Dashuris. M von, si Sekretar i Kongregats pr Ungjillzimin e Popujve, pr afro 15 vjet pata rast ta prcjell dhe prkrah jetn dhe veprimtarin e mirnjohur t ktij Instituti. Tani, si Prefekt i Kongregats pr Kishat Lindore, kam edhe nj arsye t veant pr tu gzuar s bashku me Nn Terezn, pr Shqiprin e dashur, e cila pjesrisht ishte e lidhur me kt Kongregat. N noviciat, infermiere, pastaj profesoresh, drejtoresh, kushtet e prjetshme rregulltare, thirrja n thirrje: ja pra, hapat trheqs t nj jets q e udhheqi Zoti q sht dashuri. Jeta e Nn Terezs n trsi sht prleshje guximtare e dashuris. T smurt dhe t varfrit jan gjithnj n kujdes t saj. Prpos tyre ajo kujdeset edhe pr fmij t dbuar dhe bonjak. Pastaj themelimi i shtpis pr njerz n buz t vdekjes Nirmal Hriday, Shtpia e zemrs s pastr. Si n jetn e Shn Franit edhe Nn Tereza u takua me t grbulur. Moto e saj pr ta sht: Preke t grbulurin me mirsin tnde,q disi prfshin zgjidhjen e jets s kushtuar rregulltare... Smiljan Fr.Cekada -argjipeshkGjithka pr Zotin ... Njerzit e gjall nuk kanonizohen. As ne nuk do ta vm Nn Terezn t gjall n altar. Por q ajo sht figur e madhe n skenn bashkkohore kishtare n bot, nuk mund ta mohoj askush. Nuk duhet shum mundim q t zbulohet madhshtia e fshehtsis s saj.Gjithka mundem n at q m aftson thoshte Shn Pali (Fil 4, 13). Ashtu edhe Nn Tereza. Ajo sht zhytur e tra n Zotin. Tek ajo gjithka sillet rreth Zotit, pr interesat e mbretris s Tij, pr t mirn dhe shlbimin e njerzve. T gjitha mendimet e saj rrjedhin prej Zotit dhe prfundojn n Zotin. Ashtu edhe planet dhe punt e saj. Pra ajo sht prkryermrisht e thjesht dhe e prvuajtur. E takova personalisht. Ishte kjo n Rom n kohn e Koncilit, sipas gjasash n vitin 1964. U takuam n kabinetin e kardinalit Petro Agagianini, i cili ather ishte prefekt i Kongregats. Hyri e veshur me sari, n veshjen m t varfr t popullit indian. E prshndeta n gjuhn shqipe...
(Pjes nga parathnia n librin M.Muggeridge, Majka Terezija, Zagreb 1975)
Giovanni Battistare -kardinalNn Tereza - n kujtim t historis njerzore Prball t kqiave t epoks son, Nn Tereza ka dshmuar me zemrgjersi t jets, me guxim pr veprim dhe me palodhshmri pune, vlern e veant t dashuris. Ajo do t mbetet n kujtim t historis njerzore, n kujtim t historis s Kishs si dshmi e prjetshme e dashuris s madhe ndaj Perndis, por njkohsisht respekt i madh dhe dashuri pr vlerat e secilit njeri dhe secils jet njerzore.
Juraj Gusic S.J. -biograf i Nn TerezsNn Tereza person i jashtzakonshm Pr Nn Terezn dhe Misionaret e Dashuris sht shkruar shum. Jan dhn shum deklarata n raste t ndryshme,n veanti kur asaj i ndaheshin dekoratat dhe i shpreheshin lavdrime. T gjitha gjykimet pr t pajtohen n nj: Nn Tereza sht person i jashtzakonshm dhe Rendi i saj i Misionareve t Dashuris sht dhurat e vrtet e Zotit... Pran Jezu Krishtit, Nn Tereza dhe Misionaret e Dashuris shum e nderojn Virgjrn Mari. Kjo nuk do ta habis asknd q i kthehet vshtrimit t jets s saj rinore dhe pjess s par t jets rregulltare t Nn Terezs... Nn Tereza i ka prcaktuar qart n Konstitucionet e veta tri kushte t rndomta rregulltare - kushtin e varfris, kushtin e pastris dhe kushtin e dgjess, por i ka bashkuar t gjitha kto me kushtin e katrt - kushtin e shrbimit m t varfrve ndr t varfr, kshtu q ky kusht sht n qendrn e jets s Misionareve t Dashuris. Nn Terezs gjithmon i rri para sysh mendimi udhheqs: vepra e saj dhe e motrave t saja duhet t jet gjithmon e gjithkund dshmi pr Krishtin, predikim i dashuris s Krishtit me shembull jete e pune. Francil George, OMI, -argjipeshkvia e ikagosThjeshtsia shembull pr brezat e ardhshm ... Un e di se bashkohem me nj numr t panumrueshm njerzish gna mbar bota n falnderimet q i japin Zotit pr ndihmesat e shumta q Nn Tereza u ka dhn Kishs dhe familjes njerzore. Nn Tereza kaloi jetn e saj me Zotin, sidomos duke i shrbyer atij n ndihmn q u jepte t varfrve. Ajo duhet t jet shum e lumtur pr ta takuar at tash ball pr ball. Puna e saj e jets sht e sigurt nprmjet motrave t saj, Misionareve t Bamirsis, t cilave u ofroj ngushllimet e mia m t thella - veanrisht motrave t cilat i shrbejn Famullis s Shn Malakis n ann perndimore t ikagos. Thjeshtsia e jetess s saj do t shrbej si nj shembull pr brezat e ardhshm. Duke besuar n fuqin e hirit t Perndis i cili shndrroi jetn e saj, secili prej nesh - duke u mbshtetur n po at hir - mund t bj at q ka br ajo. James SIN -kardinal i Ishujve t FilipinesNe jemi ktu pr t vuajtur humbjen e nj margaritari t muar, nj kurore t lavdishme dhe nj zemre t art n Kish. Gjon OConnor -kardinal i argjipeshkis s Nju JorkutKemi fituar nj ndrmjetse t fort n parajs sht shum e vshtir pr mua t flas pr kt, edhe duke prdorur nj fjalim t prgatitur. Ditn kur u bra ipeshk u bra i afrt me Nn Terezn. Ajo m vizitoi shum her n Nju Jork, n Rom dhe gjetiu. Kremtova Meshn m shpesh pr t sesa mund t mbaj mend. Bota ka humbur nj shenjtore n tok, por fitoi nj ndrmjets jashtzakonisht t fuqishm n parajs. Kurr nuk kam njohur ndonjher dik mu si Nn Terezn. Un do t gjej veten duke prjetuar nj ndjenj t thell humbjeje personale pr nj koh t gjat. Jam mirnjohs pr pasardhsen e Nn Terezs, motr Nirmala, me t ciln kam lidhur nj marrdhnie t afrt. E di se ajo si dhe t gjitha motrat misionare t bamirsis do t vijojn t bjn punn e
paprshkrueshme t ciln ka nisur kjo grua e shenjt. Nuk duhet t lutem u preht n paqe; jam i bindur se ajo tash sht n lavdi. Jos Saraiva Martins -kardinal, prefekt i Kongregats pr Kauzn e ShenjtrveGruaja ungjillore Zoti ia besoi Nn Terezs nj karizm speciale pr t mirn e Kishs dhe pr nevojn e humanitetit n kt moment t veant t historis. Jam i bindur se gjithmon e m shum do t dal n pah dhe do t dritsohet karakteri i thell mistik dhe i fort kontemplativ i ksaj gruaje ungjillore t shekullit XX. Anthony M.Pilla -president i Konferencs Ipeshkvore Katolike n SHBANn Tereza tejkalonte kulturat dhe politikat Nn Tereza imitoi Krishtin dhe jeta e saj ishte msim n dashuri. Ndrsa kujdesej personalisht pr t smurt dhe pr ata q vdisnin, ajo u ndihmonte njerzve q jetonin atje dhe m tej t shihnin skamjen materiale dhe shpirtrore q prballon shoqrin moderne. Ajo i msoi t gjith - prej grupeve rinore deri te qeverit - nprmjet thjeshtsis. Aq e vogl dhe zbut sa ishte, shtrirja e saj ishte e madhe dhe mesazhi i saj u dgjua rreth bots. Ajo pa Jezusin n secilin - nga fmija n bark deri te t smurt dhe t lndueshmit, veanrisht ata q dergjeshin nga SIDA, deri te t moshuarit dhe tek ata q vdisnin t padshiruar rrugve t Kalkuts. Ajo nxiste njerz anemban t shtrihen prtej vetes pr t shruar ata q vuanin rreth e qark. Nn Tereza tejkalonte kulturat dhe politikat ndrsa fliste pr thirrjen e Zotit: T duam dhe tu ndihmojm t varfrve. Ajo kishte dijenin e thell t kuptoj se me kdo q t ishte - me imigrant, t huaj, president apo kryeministr, ai ishte para s gjithash nj Fmij i Zotit dhe q n thelb i denj t respektohet. Jeta e saj do t jet si kujtim pr t gjith ne q jemi t thirrur t kujdesemi pr njri-tjetrin, dhe veanrisht q jemi t thirrur ti respektojm dhe tu ndihmojm t varfrve midis nesh. Zoti bekon botn me thesare t mrekullueshme - pa dyshim Nn Tereza ka qen nga m t mirat e shekullit ton. Angelo Comastri -arqipeshk - delegat apostolik i LoretosShklqimtarja e Kryqit Nn Tereza sht shpallur e lumtur n koh rekorde: posa u mbushn gjasht vjet! M n fund t gjith e konsiderojm si shenjtresh. Prapseprap nuk do t harrojm se Nn Tereza sht nj person i mrzitshm! Ashtu sikurse sht i mrzitshm nj rreze e kthjellt e drits kur e ndrion nj ndrmjetze t mykur; ashtu sikurse sht i mrzitshm nj person i nderuar n shoqrin e nj tufe cubash; ashtu sikurse sht i mrzitshm nj zemr e prvuajtur n nj tubim t arrogantve dhe mburravecve; ashtu sikurse sht i mrzitshm nj i varfr n nj rrug prplot njerz, i cili pret vetm nj par; ashtu sikurse sht e mrzitshme nj nn me dy fmij ngryk n nj klinik t aborteve... Kush sht pra Nn Tereza e Kalkuts? A sht nj apostull i madh i dashuris? A sht nj grua e guximshme e t varfrve? A sht nj organizatore e mrekullueshme e ndihms s shpejt? A sht nj person komunikativ bashkohor dhe i gzuar i ndjenjave fisnike? Jo, nuk qndron ktu sekreti i Nn Terezs. Ajo sht nj vajz e dashuruar n Krishtin, sht nj grua shklqimtare e kryqit, n t cilin e ka par Fytyrn e Perndis porsi Fytyrn e Dashuris dhe ka ndier etjen e Hyjit porsi etje t Dashuris.
Dhe ajo i prgjigji dashuris! Dhe kshtu i krkoi t varfrit pr ti dashur me Dashurin Hyjnore dhe pr ti ngushlluar me lajmin e vetm t vrtet: Zoti t do. Ajo u thoshte t gjithve parreshtur: God is Love, Hyji sht dashuri! Charles J.Chaput -argjipeshk i DenveritKampionja e t padshiruarve Jeta e Nn Terezs provoi se i vetmi revolucion i njmendt n shtje njerzore rrjedh prej shrbimeve ndaj t tjerve dhe vetflijimit nga dashuria pr Jezu Krishtin. Ajo ishte kampione e t padshiruarve, prej t dbuarve t Kalkuts deri te t padshiruarit e palindur t Ameriks. Ajo ishte gjeniu i mjetit t vogl pr brjen e gjrave t mdha. Para s gjithash, ajo ishte me t vrtet nj grua e Ungjillit: e fort n t falur, e but ndaj t varfrve, e dashuruar n Jezu Krishtin dhe shrbyese e Kishs s Tij. E mirpritt Zoti n dritn dhe gzimin e tij t prjetshm dhe shkoft mbar puna e motrave t saj ktu n Kolorado dhe rreth bots me trashgimin e mshirs dhe t dashuris s krishter t cilat na i l neve. Kardinal Keeler -argjipeshkia e BaltimorsDo t na mungoj ngrohtsia e shpirtit t saj Lajmi i vdekjes s Nn Terezs sht lajm pikllues. Neve do t na mungoj, me ngrohtsin e shpirtit, me aftsin t flas pr Perndin dhe me jetn e lutjes e cila na afron kaq shum Zotin. Neve do t na mungoj dshmia e saj e vetme e kujdesit pr skamnort m nevojtar pr dashurin e Perndis. Njkohsisht i japim falnderime Zotit pr kujtesat e mrekullueshme q na i la Nn Tereza: prkushtimin e saj ndaj lutjes s prditshme, ndrtimin e saj t nj rrjete botrore t motrave, vllezrve e priftrinjve rregulltar, t cilt u ofrojn kujdes t drejtprdrejt t varfrve vuajts dhe t pastreh. N mnyr t veant ne n Baltimor jemi mirnjohs ndaj Perndis pr shrbesn q u dha atyre q po vdisnin nga SIDA, kryer nga Misionart e Dashuris n dhuntin e shpress q banojn ktu n famullin e Shn Wenceslausit. Para disa vjetsh n Rom e gzova nderin t punoja afr me t pr takimin njmujor t Sinodit Botror pr Jetn e Prkushtuar, i cili bashkoi udhheqs t Kishs Katolike, burra dhe gra rregulltar dhe prfaqsues t Kishave t tjera t krishtera t kuvendonin gjer e gjat domethnien e jets s prkushtuar Perndis nprmjet betimesh. Nn Tereza u caktua t merrte pjes n grupin tim t diskutimit, dhe ne t gjith na prekn dhe na mallngjyen thellsit e bindjeve t saj dhe cilsit e larta t vshtrimeve t cilat i ndau me ne. Nn Tereza i la mbar bots nj trashgimi t besimit e t dashuris, dhe t kujdesit pr m t varfrit ndr t varfr n emr t Krishtit. Motr M. Raphael PCPA -Kuvendi i Zonjs son t Engjjve, Birmingham, AlabamAjo ia hapi njerzimit dritaret e qiejve Kjo Nn Terez e bukur i ka hapur njerzimit dritaret e qiejve dhe na ka treguar zemrn e Hyjit. Jezusi tanim i thot asaj: Eja, o, e bekuara e Atit tim. Isha i uritur dhe m dhe t haja. Isha i etur dhe m dhe t pija. Isha vetm, i braktisur, i smur, i pashtpi, i varfr, zemrthyer dhe i shkret, dhe m pranove t hyja brenda. i ke br m t vegjlve, vllazris sime, m bre mua.Nn Tereza kishte nj zemr amnore, t madhe dhe t fort, dhe mjaft trime t prqafoj tr botn. Ajo nuk do t harrohet shpejt. Shprblimi i saj
n parajs do t jet i madh. Lutemi pr t dhe pr ata q e ndjekin q t vazhdoj puna e saj. Ajo ka br dika t bukur pr Hyjin. Julius Angerhausen -ipeshk i FreiburgutNn Tereza - apostull i vrtet i kishs Pr Nn Terezn dhe veprn e saj tashm ka shum publikime: libra, artikuj, emisione televizive n gjuht e ndryshme, por prap ende nuk sht folur mjaft, sepse ende nuk ka mjaft dashuri. Nn Tereza u quajt ambasadore e dashuris ndaj t afrmit n kohn ton. Kjo ka t bj me faktin, q, sipas gjasash, porosia e saj sht e njohur prej shumkujt, shum njerz e takojn, dhe se ajo ka nj karizm pr ti bindur n mnyr t thjesht, q dashuria sht e vetmja e nevojshme, q dashuria i jep kuptimin jets... Nn Tereza sht shum e njohur edhe n Gjermani. Sa shum ndikoi ajo q t prhapet dashuria e krishtit, pr kt mund t shkruanim shum. Pr t flasin n kopshte, shkolla, grupe nxnsish e t rinjsh, ndrmarrje etj. Fjalt e saj diskutohen dhe krahas ksaj bhen pyetje: Si mund t jetojm edhe ne n rrethin ton porsi Nn Tereza? Nn Tereza sht ilustrimi m i mir i fjals s t urtit: Dashuria t bn t aft q t jesh i guximshm. Nn Tereza me guxim niset kundr mjerimit n mbar botn. Dashuria i dha guximin Nn Terezs, kur mori mimin Nobel, tu drejtohet ashpr banorve t perndimit: Un mendoj se aborti sht rrnuesi m i madh i paqes. Aborti sht luft kundr t pafajshmve, kundr t palindurve. Ajo i thirri t gjith n lutje, q ta fitonin guximin pr ti pranuar fmijt e palindur... Kur foli Nn Tereza pr lutjen n Konferencn Ipeshkvore Aziatike n Kalkut m 1978, n veanti mbaj mend fjalt: T thjeshtn mos e komplikoni! Dashuria t bn t guximshm. Rreth ksaj foli Nn Tereza edhe kur e ftova n Ditn Katolike n Freiburg. Kur ajo erdhi tek un, shkruan shum gazeta pr veprn e saj. N mesin e shum shkrimeve hasa edhe kto: Nn Tereza pas Paps s ri, sht katolikja e dyt q aq shum njihet n bot. ka ofron kjo grua dika spektakulare, q njerzit shkojn pas saj? Spektakularja e saj qndron thjesht n faktin, se ajo sht trsisht n shrbim t Krishtit, n t cilin u shrben edhe njerzve. Ajo nderohet edhe prej njerzve q jan larguar prej Kishs. Pasi i citoheshin Nn Terezs t dhnat nga revistat dhe gazetat, ajo qndronte e buzqeshur. Ato ishin si kto: Nn Tereza sht: heroin e krishter, e cila e meriton pranimin, senzacion i qet, apostull i vrtet i Kishs, mistike moderne e mjerimit, kull ndriimi, q tregon orientimin, shenj pr bashkveprimin ton. Un provova t them dika pr Nn Terezn dhe veprn e saj. E di, q t gjitha fjalt jan belbzim, prandaj po e prfundoj me nj konstatim:Prej kohs n koh jetoi nj njeri, veprimi i t cilit iu shmang fjalve. Mariasusai Dhavamony -jezuit indianZemrgjersia e vet-dhurimit Nn Tereza, pasi e kishte kuptuar m mir dhimbjen e trupit dhe t shpirtit t t varfrve pa pullaz nn kok, pa ushqim dhe prkujdesje, lutej kshtu: Bj q m shum t orvatem t ngushlloj t tjert, se sa t jem e ngushlluar; bj q t krkoj pr ti kuptuar t tjert, se sa t jem e kuptuar; t krkoj ti dua t tjert, se sa t duhem prej t tjerve: vetm duke dhn mirret;
vetm duke e harruar veten e gjen vetveten; vetm duke falur gjendet falja; vetm duke vdekur rilindemi pr jetn e amshueme. Meditimi mbi vuajtjet e Krishtit e ushqente Nn Terezn pr dashuri ndaj Krishtit deri n thellsi, e forconte vullnetin e saj pr shrbim ndaj t varfrve deri n zemrgjersi, e dirigjonte qndrimin dhe qllimin e saj pr kushtim ndaj t varfrve deri n fund. N shkolln e Krishtit e msoi urtin krishtere. N kt shkoll u msua t jetoj n prkormri dhe liri; t jet e knaqur me aq sa kishte nevoj dhe pa hamendje t duroj skamjen; t relativizoj at q sht jetshkurtr dhe ti jap prparsi asaj q sht e qndrueshme dhe absolute; t shikoj njerzit porsi vllezrit, n veanti t varfrit dhe nevojtart; t harroj vetveten pr tu shrbyer sa m mir t tjerve; t krkoj n dashurin e vrtet t Zotit ngrohtsin dhe forcn pr planin dhe vendimin e vet.
At Sebastian Vazhkala, MC Nn Tereza - nj libr i hapur Nn Tereza e kuptoi shum qart zemrn dhe shpirtin e thirrjes s vet sublime si rregulltare e Misionareve t Dashuris: Ti prkasim Krishtit. Ishte e bindur se askush nuk mund ta ndaj prej dashuris s Krishtit. E dinte se Jezusi ishte hardhia e ajo njomza. E dinte q sikurse njomza nuk mund t sjell fryte n vetvete, po qe se nuk mbetet pjes e hardhis, ashtu pa Jezusin nuk mund t bnte asgj. Ajo e kuptoi se me Jezusin mund ti bnte t gjitha gjrat dhe gjithka q bnte, e bnte n, pr dhe me Jezusin. Edhe Shn Pali thot: Un mund ti bj t gjitha n At q m forcon. Nn Tereza e donte Jezusin me krejt shpirt, por dashuria e saj nuk ishte sentimentale. Ajo ishte shum e vetdijshme prej nga vinte forca dhe energjia pr t kryer t gjith t mirn, n veanti duke shikuar kah m t varfrit ndr t varfr. Prmes jets s vet dhe puns, Nn Tereza jipte shikueshmri n Hyjin e pashikueshm. Pr t ishte e qart se t kesh forc t bsh t mirn, nevojitet prkatsia me Jezusin dhe lidhja sa m e ngusht me t, porsi njomza n hardhi. Dhe porsi llampa q nuk mund t prodhoj elektricitet, por e pron at, kshtu edhe forca pr t br mir nuk i prkiste asaj, por Zotris. Me asgj nuk ishte e shtyer t jet krenare. Kjo shpjegohet me natyrn e saj t prvuajtur dhe t prkor. Mesha e prditshme dhe Kungimi i shenjt jo vetm q e forconin pr t qen nj me Jezusin, por e kndellnin dhe prthellonin bashkimin e saj me Jezusin e kryqzuar. T fejuarit e saj me Jezusin, me t Fejuarin e dashur t kryqzuar, ishte shprfaqje e thirrjes bazuar n kshillat ungjillore dhe n kushtin e katrt t shrbimit vetmohues me krejt zemr pr m t varfrit ndr t varfr. Prvuajtria pr Nn Terezn nuk ishte koncept, t cilin duhet shpjeguar apo definuar, por ishte themeli i jets s saj t prditshme. Ajo e dinte se dashuria i ka dy dimenzione: vertikalen dhe horizontalen. Ato jan t ndryshme, por t pandashme, dy fytyra t t njjts monedh... Bota qe e shlbuar nga Jezusi, por Jezusi thrret persona pr t uar m tutje veprn e tij shprblimtare t bots, e Nn Tereza qe zgjedhur pr t bashkuar veprn e shlbimit dhe t emancipimit e t varfrit... Prezenca e Nn Terezs e ka trandur ndrgjegjen e shumkujt dhe aq m tepr ka lvizur zemrat m t ngrira. Kam par persona t rndsishm, politikisht t fuqishm, duke u
prgjunjur para kmbve t saja dhe duke i puthur ato. Kur Nn Tereza u smur, u ligshtua dhe fytyra e saj filloi t rrudhet aq shum, kan ardhur aq shum persona tek ajo. Sa her njerzit dshironin vetm ti preknin kmbt e saja apo sarin e saj apo t merrnin bekimin nga ajo apo vetm ti shikonte njher... Jeta e saj ishte nj libr i hapur, t ciln mund ta lexonte gjithkush, sepse ishte e prkthyer n prvojn e prditshme personale.
(Vahakala i lindur n Kerala t Indis sht antar i Misionarve t Dashuris, i cili e njohu Nn Terezn q nga viti 1966)
Chiara Lubich -teologeMjeshtre e artit t dashuris Nn Tereza sht pr ne model. N t vrtet nj mjeshtre madhshtore e artit t dashuris. I donte pr t vrtet t gjith. Nuk e dallonte t afrmin n katolik, hindus apo mysliman. Asaj i mjaftonte q t jet femr apo mashkull, dhe t zbulonte rishtas dinjitetin e saj. Nn Tereza dashuronte e para: ishte ajo q shkonte pr t krkuar m t varfrit pr ka ishte e thirrur prej Hyjit. Motoja e saj ishte fjala e Jezusit: kado q bt pr njrin... e bt pr mua. U b e varfr pr t varfr, por para s gjithash, si t varfrit. sht ky dallim i asistencs s thjesht sociale apo pr ka sht dedikuar volontarizmi. E kam admiruar n mnyr t veant pr hir t vendosmris q kishte. Ideali i saj ishte: m t varfrit ndr t varfr. Dhe u mbeti besnike. At Serafino Colangeli -themelues i Piccola Opera CharitasNn Tereza zbuloi shenjat e kohs Reagimet e mia lidhur me personalitetin e Nn Terezs nga Kalkuta jan t ndryshme dhe ato ndryshojn pr do her q un lexoj pr t, kur i shoh fotografit, kur dgjoj t flitet pr t, apo kur marr vesh pr prgjegjsit gjithnj e m t guximshme n krkesat e saj pr tu ardhur n ndihm t mjerve, njerzve t ditve tona. Ndjenjn e admirimit pr gjithka bn Zoti nprmjet saj, e ndjek bremja e ndrgjegjes pr mungesn e guximit dhe t nismave m t rrezikshme megjithse kam qen edhe un i thirrur pr t prshkuar t njjtn udh ungjillore pr tu shrbyer t varfrve. Un besoj se kam kuptuar q far shihet te ajo, se nga vjen aq kthellsi pr t zbuluar shenjat e kohs me po aq energji pr t reaguar aty pr aty me thjeshtsi dhe fakte. Nse qenka e vrtet se jo njerzit nga jasht bjn revolucionin, por njerzit nga brenda, Nn Tereza qenka nj mistike e madhe. Te shpirti i saj sht prania e Krishtit aq e gjall dhe aq e fuqishme sa q i ka pushtuar tr ekzistencn. Pr t Jezusi sht me t vrtet jeta dhe dashuria. Prej ktej rrjedh prirja e paprmbajtur q ajo t merret me t varfrit, duke zgjedhur kshtu pr vete vendin e fundit. Nn Tereza q zotron nj anten aq t jashtzakonshme sa t ket aftsin pr t kapur kaq thirrje t bindshme, n t njjtn koh zotron edhe nj vshtrim t qart q i lejon asaj t shoh se far nuk ekziston ende, por q do t ekzistoj. N kurriz t mjerimit t paimagjinueshm t grave dhe burrave q ndodhen n fund t jets s tyre, t mbledhur nga trotuaret e Kalkuts, apo nga ndonj vend tjetr t fardoshm, Tereza sodit fytyrn e ndritshme t Krishtit t ringjallur q tashm pasurohet mbi ato figura t shfytyruara. Frre Roger Schutz, Taiz Lutja pr Nn Terezn qe gurra e dashuris
Nn Tereza ka hyr n nj jet e cila nuk njeh fund. Ajo e dinte, q ne jetojm n nj jet, n t ciln drita dhe errsira rrin pran njra-tjetrs. Jeta e saj ishte thirrje,q t vendosim pr dritn. E takova n shum situata, pos tjerash, kur isha n Indi me disa Vllezr t mi n mesin e m t varfrve. Ajo ishte n vizit edhe n Taiz, me rast ishim t lutur t jipnin nj deklarat t prbashkt, e cila ka kt vlersim: N Kalkut ekzistojn shtpi t dukshme pr t vdekurit, ndrsa n shoqrin perndimore jetojn t rinj n shtpi t vdekurish q nuk shihen. Ata i karakterizon rrnimi i marrdhnieve njerzore apo kujdesi pr t ardhmen. Nga kjo rriten skepsa dhe paguximshmria: Prse fare t jetojm? Vall, ka jeta ende ndonj kuptim? N vitin 1984 ishim t lutur t hapnin s bashku Ditn Botrore t Rinis. Lutja pr Nn Terezn ishte gurra e dashuris, e cila e bn zemrn t digjet flak. Ajo e kishte t vetdijshme, q bashksia n Hyjin varet prej nesh dhe se on kah sqarimi i vetes son. Dhe shtrohet pyetja: Si mund ti zbusim vuajtjet shpirtrore dhe trupore t njerzve n tok?
Leonie Hhren -publiciste e lirNn Tereza - Revolucionare n emr t bamirsis shte fillimi i viteve t shtatdhjeta, kur n Etiopi nj rrugulltare e vjetr katolike qndroi para nj guvernatori q ti krkonte nj cop toke pr nj spital. Disi prej s larti i shpjegonte ai: A e dini, q ne kemi nj revolucion q kujdeset pr gjra t tilla? Po - ia ktheu pa u trazuar rregulltarja, por edhe un jam nj revolucionare. Revolucioni im vjen prej Zotit dhe prbhej vetm prej dashuris. - Ajo e fitoi pjesn e toks dhe pati mundsi t ndrtonte spitalin! Kush ishte kjo grua e vogl, e thjesht e fytyrrrgjuar? Ajo sht pa dyshim njra prej grave m t jashtzakonshme t ktij shekulli. Gonxhe Bojaxhiu, nuk sht aq shum e njohur me kt emr, por m von do ta marrin vesh t gjith se kush ishte kjo, dhe para s gjithash ka ajo bn. Nn Tereza, Engjelli i Kalkuts; nj grua, e cila u stolis me dekoratat m t mdha t bots; nj rregulltare, e cila themeloi Misionaret e dashuris, t cilat i kan degt n tr botn. Ajo themeloi njrn nga veprat m prfshirse t dashuris ndaj njerzve. Veprn e vet e filloi me fmijt, dhe fmijt jan ende gjithnj prkujdesi i saj i veant. Pr ta rrgjon forcn dhe pr mirqenien e tyre flet pandrprer n udhtimet e veta. Kur nj her qe e pyetur nga nj reporter, a mos po teprohet me lindjen e fmijve n Indi, ku po rritet mjerimi dhe varfria pr shkak t lindjeve, ajo e kishte shikuar sikur t mos e kishte kuptuar fare, por i kishte prgjigjur:Kjo sht sikur t thuhej, se ka shum lule n male ose s teprmi yje n qiell (M. Muggeridge). Puna tjetr e rnd q kryen kjo sht kujdesi pr ata buz vdekjes, pr m t varfrit ndr t varfr n rrugt e Kalkuts, t cilt asnjher nuk patn mundsi t ken asnj vendstrehim. Vdekja pr Nn Terezn bn pjes vetkuptueshm n jet... Ajo nuk ka dshir t flas pr vetveten. Biografit, t cilat shkruhen pr t nuk i trajton t rndsishme. Ajo nuk flet as pr datat e jets s saj. Gjithka ajo flet, flet pr punn e saj,
dhe e bn at kurdoher i jepej mundsia. Ajo ska dshir t mbaj as fjalime. Para fjalimeve nuk shkruan koncepte... Nn Tereza sht simbol i dashuris ndaj t afrmve, por ndihma e saj sht gjithmon pragmatike. Ajo nuk ishte politikane, thoshte edhe vet, por nse duhet, u drejtohet shefave t shteteve direkt. Ajo shkon rrall rreth e rrotull, por edhe nuk planifikon aq shum prpara. Ajo thot se kjo nuk sht vepr e saj, por e Zotit. Besimi i saj n Zotin sht i palkundshm... Pran bamirsis, pjesmarrjes n dhimbje, hareja sht veti dalluese e saj. Karakteristike sht edhe t buzqeshurit e saj, q shndrit shum foto... Nn Tereza sht nj katolike thellsisht e prshpirtshme; ajo themeloi nj Rend Motrash katolike, prap vepra e saj, puna me m t varfrit ndr t varfr, me t smur dhe t vuajtur t tjer sht pa dyshim njra prej arritjeve m t mdha ekumenike t shekullit t fundit... Urdhrat kishtare dhe rregullat e jets jan pr t vetkuptueshm udhrrfime. ... Si rregulltare e prvuajtur sht br shmblltyr e veprimit t gjer pr t afrmit - nj avokat i shpress n ardhmrin njerzore. Georg Hssler -politikan dhe publicistNn Tereza - institucion i harmonis dinamike Kush takohet nj her me Nn Terezn, nuk do ta harroj kurr at takim. Kush e dgjon kur flet, e di, q asaj nuk i nevojiten koncepte, por q ajo flet prej asaj q at e prmbush. Ajo i ka para sysh t varfrit e ksaj bote, q vuajn nga uria dhe dhuna. Ajo qndron n mesin e tyre, edhe kur shkon npr bot. Ajo sht avokati i tyre, zri i tyre... Ecuria e Nn Terezs, konsekuenca e saj e brendshme dhe dgjesa e kan udhhequr, q shumkush ta quaj profete t dashuris ndaj t afrmve. Dhe ajo sht profetesh n mnyr t veant. Por ajo sht m tepr se aq: ajo ka br vepra, n t cilat t lnt dhe t pashprest gjejn ardhmrin. Me Nn Terezn u krijua nj lvizje, e cila fillin e pati n Indi, e qllim kishte m t varfrit ndr t varfr. N Nn Terezn hasim karizmn dhe institucionin n nj harmoni dinamike. Ktu qndron n t vrtet t krkuarit e zgjidhjes s fshehtsis, e cila mundsoi, q themelatat t gjallrohen prmes personalitetit t saj vlershum, t cilat u prhapn n tr botn, kudo, pa marr parasysh dallimet e kasteve dhe nacionaliteteve, kulturave dhe religjioneve. Kjo ishte kudo dhe gjithkund dhnie e dshmis pr dashurin e Krishtit. Malcolm Muggeridge -gazetar, biograf i Nn TerezsVravashka e ndezur n errsir T zgjedhsh nj jet porsi Nn Tereza pr t jetuar n sheshet varfanjake t Kalkuts, n nj mori ndytsie, smundjeje dhe mjerimi, sht shenj e guximit t pathyeshm, shenj e fes granite dhe dashuris s shumfrytshme. Kjo m ka habitur... Kurr nuk e kam prjetuar barabartsin njerzore sikurse te Nn Tereza, n mesin e t varfrve. Dashuria e saj ndaj tyre, duke e shprehur dashurin e Hyjit, i bn ata t njjt sikundr vlla e motr t nj familjeje, pa marr parasysh dallimin e tyre intelektual dhe aftsit e tjera, n hijeshin trupore dhe n kultivim. Kjo sht e vetmja barabartsi n tok... Nn Tereza e takon Jezusin do dit; s pari n meshn e shenjt, ku ajo thith mbshtesn dhe forcn; pastaj n secilin shpirt t mjer dhe endacak q e viziton. Ata jan pr t i vetmi dhe po i njjti Jezus: n altar dhe n rrug. Asnjri ssht pa tjetrin...
Vuajtja dhe vdekja nuk jan pr Nn Terezn prishje n nj makin, por pjes t drams son t prhershme t lidhjes me Krijuesin... Vravashk e ndezur n kohn n errsir, mishrim i gjall i dashuris ungjillore t Krishtit sht Nn Tereza. Prandaj, kushdo pati privilegj q ta njoh apo t dgjoj dika pr t duhet ti jet Zotit mirnjohs deri n prjetsi. Eugen Vogt -teolog laik zviceranGjithka prej saj m pushtonte Takimin tim t par me Nn Terezn e pata n dhjetor t vitit 1964. Ky takim qe n Bombay, me rastin e Kongresit Botror Eukaristik. Konferenca Ipeshkvore Zvicerane m drgoi atje. Me kt rast pata rreth dy or bised me Nn Terezn. Nj bised e iltr, n miqsi t madhe dhe dashuri t veant. Personaliteti i saj me fascionoi, sikur kurr m par. Syt e saj t ndritshm, qenia e saj e iltr, vendosmria, gjithka prej saj m pushtonte. Nn Tereza sht thell religjioze, konsekuente dhe strikte, katolike e zellshme. N kt frym i edukoi edhe Motrat e veta. Ajo sht personalitet pragmatik. N katrdhjet vitet e fundit t jets s vet ka br mrekulli. Me punn e vet impozante ka sendrtuar dashurin. Po ta pyesnim, se si ka ndodhur kjo, ajo do t prgjigjej: Kjo ssht vepr imja. Kjo sht vetm vepr e provanis hyjnore. Un vet isha vetm mjet pune n dorn e Hyjit. Sot n Kish diskutohet shum nga disa gra pr rolin e gruas n Kish. Ato mund t kqyren n Nn Terezn. Ajo sht shembull i shumfisht. Ajo sht shmblltyr e virgjrs s prvuajtur dhe shrbtores s Kishs, e cila e dhuron krejt dashurin... Nn Tereza n t vrtet sht mjet i provanis hyjnore, dshmi e dashuris s Krishtit pr kohn ton. Manfred Ferrari -gazetar... E prap zemra e saj u prkiste t varfrve Un pata shansin t takoja Nn Terezn shum her n Rom. Secili prej ktyre takimeve, e nj prej tyre nj intervist e gjat, mbetn pr mua prjetime, t cilat m prekn thell. M s shumti m linte prshtypje thjeshtsia e ksaj gruaje. Ajo i njihte m t mdhenjt dhe t pasurit e ksaj bote, e prap zemra e saj u prkiste t varfrve. Prjashtimi i saj i vetm ishte Papa. Papa Gjoni Pali II, ishte pr t nj dobsi e madhe. Takimet me t kishin rndsi t madhe pr Nn Terezn. Secili di pr foton, n t ciln papa e merr pr dore, derisa t dy zdirgjen shkallve. Edhe pr Gjonin Palin II, takimet me t kishin rndsi t veant. Ai kishte shprehur dshirn t jet i lajmruar nga sekretari i tij kurdoher q ajo t vinte n Rom. Nn Tereza ishte realiste, e cila i njihte m mir kufijt e saj, sesa krkonin disa kritik. Ajo e vrejti mjerimin e ksaj bote dhe ishte thell e bindur, se mund t mnjanohet vetm prmes veprave konkrete. Pran veprs asaj pa prjashtim i prkiste edhe lutja. Pak i bnte mbres retorika politike. Ishte ajo q thoshte: Un e di, se vepra ime sht ve nj pik uji n det. Jos Luis Gonzlez-Balado -shkrimtar dhe gazetar, biograf i Nn TerezsDashuria fillon n shtpi
Ajo sht nj grua e thjesht, e kthjellt, e prkor. Ajo buzqeshet me knaqsi, gjithmon me buzqeshje spontane. Ajo ka nj fytyr plot mbres e prplot rrudha. Shikimi i saj sht pushtues dhe i mbl. Syt e saj jan t zi dhe t vegjl, hunda sikur e asaj t shqiponjs, buzt e holla. Edhepse nuk e ka asnj minut pushim, nuk duket m e vjetr se sa sht. Prejardhja e saj e thjesht sht n pamjen e saj, n tr qenien e saj dhe mnyrn e veant, q tu hyj punve, e gjithmon ti nuhas. Kush e ka trajtuar si heroin t madhrueshme pr shkak t veprave, ather e ka njohur prkormrin e saj personale. Ajo nuk ka sjellje t tjera gjat kremteve, pos sikur ato kur ia fshin djerst ndonj t smuri, kur ia lidh varrt ndonj t leprosuri apo kur merr ngryk nj t parlindur q e nxjerr nga grmadhat. Eileen Egan -bashkpuntore e Nn TerezsJeta e Nn Terezs na jep guxim Jetn dhe veprn e Nn Terezs do ta kishte shndritur Ungjilli i Krishtit edhe nse ajo nuk do kishte mbajtur asnj fjalim n publik, edhe nse nuk do t ishte shpallur asnj fjal e saj. Shembulli i saj, bashk me at t Misionareve t Dashuris, sht pr ne msim aq i madh, sa edhe vet fjalt. Fjalt e Nn Terezs fitojn forc mu pr shkak se reflektojn n trsi n veprat e saja. Faktet dhe fjalt jan nj gj e vetme, jan t grshetuara pazgjidhshm n t njjtin qllim. Punt q kryejn Motrat e Nn Terezs zgjojn te njerzit efekte t jashtzakonshme e shpesh t papritura. Nn Tereza rrfen: Nj zotri hindus qndronte, i pavrejtur, prapa nj motre t re prderisa ajo lante nj t smur t posaardhur n Shtpin e njerzve n fill t vdekjes. Pakz m von ky zotri vjen tek un dhe m thot: N kt shtpi kam hyr i zbrazt, plot me idhti e urrejtje, pa Zot. Mirpo, po shkoj plot me Zotin. E kam par dashurin e gjall t Zotit n duart e ksaj motre, n mnyrn se si ajo e prekte dhe e prkujdeste at njeri. Identifikimi i Nn Terezs me Jezusin i jipte asaj zemrn e pastr, t nevojshme pr ta par Jezusin n secilin njeri. Prvojat e Nn Terezs dhe t Misionareve t DAshuris mund t shndrisin disa aspekte t misterit t madh t vuajtjes dhe mund t ndihmojn n momentet e pikllimit. Shembulli i Nn Terezs ka sjell drit, shpres dhe gzim n shum njerz n tr botn. Jeta e saj mund t jap guxim n betejat e t prditshmes, duke ndihmuar edhe ne, duke ngushlluar t dshpruarit dhe duke ushqyer t uriturit. Nn Tereza sht shembull dhe urti pr transformimin e vuajtjes n gzim.
(Eileen Egan mike e ngusht e Nn Terezs, e cila bashkpunoi me t rreth tridhjet vjet. Bashk me motrn e vet Kathleen ka shkruar shum vllime pr Nn Terezn).
Hans-Joachim Lanksch -albanologNan Tereza ideal dhe msuese e spirituales dhe karitatives ... N lajmet e medias shqiptare, lumnimi i Nan Terezs q ka me u ba m 19 tetor 2003 jo rrall quhet shejtnim. Q shum vjet ajo figuron si shenjtore shqiptare n treshin e emnave q prmenden patjetr kurdo pyesim shqiptart e faqet e tyre n internet pr shqiptar t famshm: Sknderbeu (heroi kombtar), Ismail Kadare (nji shkrimtar) dhe Nan Tereza. Nan Tereza sht ba objekt i krenaris kombtare shqiptare. Kuptohet se nji popull numerikisht i vogl si ai shqiptar krkon figura emblematike dhe figura identifikimi nacional. Megjithat nuk e kapim personalitetin dhe veprn e Nan
Terezs nse e shndrrojm emnin e saj n ikon kombtare. Rndsia e femns e cila merrte 124 mime dhe nderime anemban bots (ndr t tjera nga India, Britania e Madhe, Bashkimi Sovjetik) nuk mund t qndroj n faktin se ajo u lind shqiptare. Thelbi i porosis q e rrezatonte kjo femn e cila sbinte n sy s jashtmi, asht universal: kultura e dashnis pr t afrmin, e rritun nga dashni e patundshme pr Zotin. Femna shtatvogl kishte zemr jashtzakonisht t madhe e t gjan pr t vorfnit, t smurt, jetimt, t shkrett, pr moribundt, leprozt, lypsat, pr t dbuemit, pr rreckamant. Prkushtimi i saj pr t gjith ata t cilt kemi zakon mos me i pa, na mson me kaprcye ngushtsin e t menduemit e t ndjenjs mbrenda kufizimeve kategorish shoqnore, kombtare, etnike, raciale, fetare, konfesionale. Nan Terezs i ka ken njilloj n ishte njeriu katolik, kalvinist, mysliman, hinduist, budist a di tjetr, me randsi ishte pr t vetm e vetm nse njeriut i duhej ndihm, prkujdesje, prdllim dhe dashni. Nan Tereza e merrte seriozisht urdhnimin e Jezu Krishtit aq radikalisht sa e kishte pas Jezusi: Po ju jap nj urdhr t ri. Doni njri-tjetrin! Me po at radikalitet ajo e sendrtonte urdhnimin, gjithashtu sipas fjalvet t Jezu Krishtit: Sepse pata uri e m dhat t ha, pata etje e m dhat t pi, isha shtegtar e m prbujtt. Me kt, ajo hjekte porosi qndrore t besimit t krishten nga sfera e fjalve goje t s dielave dhe i mbushi ato me gjakun e zemrs s saj t dashnis pr Zotin e njeriun. Jeta dhe vepra e saj t duken si ilustrim i fjalis s Palit apostullvlen... feja q vepron me dashuri. Shum m shum seriozisht se sa ne kso sulmesh, Nan Tereza ishte e balalfaqueme me faktin se 30-35 vjet kalonte n thatsi spirituale, n errsim t thell t shpirtit pr t cilin shen Tereza e Krishtit fmij (Tereza e Vogl) flet n librin e saj autbiografik Historia e nj shpirti: Duhet t shkosh vet npr kt tunel t errt pr t kuptue se sa i errt asht. Nan Tereza prjetonte plotsime lutjesh n punt e veprs s saj karitative; palodhshm e krkonte Zotin n t afrmin, e shihte Zotin e dashun n t smurin e t vobektin dhe i ka shrbye: me veprn e dashnis vepruese pr tafrmin, vepr n dukje pa perspektiv ralizimi n nj bot t indiferencs e t mungess s dashnis, ajo merrej me besim t patundshm n Zotin. Thirrjen e Jezusit kam etje e shtjelloi si etje pr dashni, e linte me shkrue n do shtpi t urdhnit n mur dhe e bante qendr t spiritualitetit t Missionares s Charity. Pr t dit, ajo dinte se Zoti na dashnon pa mas. Mirpo, koh shum t gjat ajo nuk mund t ndjente q Zoti po i kthente dashnin. Vjet dhe dhjetvjetshet ajo nuk mund t prjetonte lumtunin e marrdhanies s ndrsjell dashnie me Zotin. N vend t asaj, Nan Tereza prjetonte at q shn Gjoni i Kryqit e kish quejt natn e errt t shpirtit, npr t ciln duhet t kaloj shpirti pr me arrit te drita qiellore t bashkimit t prsosun me dashnin e Zotit. Nann duket e gjallnonte iluminimi q e kaplon vetm mistikun e vrtet, domethan njohja q Drita e Zotit shndrit n at tepr t errt prmbrapa realitetit t dukunive. Nan Tereza duket se vetm kah fundi i jets doli nga tuneli i errt t ndjesis s mungess s Zotit n marrdhnie pesonale t shpirtit krkues q mallohet pr situatn. Rrethins s saj nuk i fliste dhe as nuk aludonte gja pr thatsin spirituale s cils i ka ken e nnshtrueme. Motrave t urdhnit dhe njerzve t tjer me jetn dhe veprn e vet u tregonte t vetmin kundrmjet pr kaprcimin e ksaj nate t errt shpirtnore - tri virtytet hyjnore: besimin, dashnin dhe shpresn. Fakti se Nan Tereza vazhdonte me ndjek si rrugn e saj spirituale ashtu edhe veprn kreative - gja q nji pr t - plot mirsi e dashni, pa u luhat, me gjith randesn kolosale t thatsis spirituale asht ma heroik nga do fitore kreshniksh me shpat e pushk. Ktu, dhe
jo n prmasa dhe kategori kombtare qndron randsia e ksaj femne s cils i shkon thania: Ajo nis me krkue dhe smundte me e gjet. Krkonte ma tej me kambngulje dhe gjeti. Nan Tereza duhet krkue dhe hetue si ideal dhe msuese e spirituales dhe karitatives. Jean Maalouf -publicist amerikanNn Tereza ngadhnjyese shpirtrore ... Nn Tereza, e cila e quante veten laps n duar t Zotit (MT, 23), e lejoi Zotin tia prdorte jetn t shkruante nj ungjill t gjall pr kohn ton. Duke e lejuar dritn e Krishti t shklqente n jetn e saj, ajo u b nj pjes e drits s bots (Mt. 5.14). ... Udhheqsi i mirfillt nuk pron me an t forcs, pasuris, fams, politiks, mendjes dinake, edukimit t lart ose biografis personale t shklqyeshme. Udhheqsi i mirfillt prin duke qen i vrtet, i besueshm dhe prnjmendt. Udhheqsit e ktill jan trheqs. Aa frymzojn. Njerzit shndrrohen nga prkitja me ta. Nn Tereza ishte udhheqse e till... Largpamsia profetike e Nn Terezs nuk gjendej vetm n libra dhe n revista, por n syt e atyre q dergjeshin e q vdisnin dhe t fmijve t uritur. Ajo lexoi shenjat e kohs n lagjet e varfra t Kalkuts, n rrugt dhunuese t bots dhe n vetmin e zemrave njerzore anemban. Sa her q pa nj nevoj, bri dika pr ta zbutur. Njerzit q kan nj largpamsi t till jan t tejdukshm, drithedhs dhe magjeps. Rrezatojn dhembshuri dhe ngazllim. Njeriu joshet t jet n shoqrin e tyre, jo medoemos pr shkak t asaj q flasin, por pr arsye t asaj q jan. Jan udhheqs t vrtet. iltria e tyre sht e paprballueshme... Nn Tereza tha: Nuk ka rndsi se bjm ose ku jemi prderisa mbajm n mend se i prkasim [Jezusit], se jemi t tijt, se jemi n dashuri me t. Un i prkas krejtsisht zemrs s Jezusit. Ishte kjo marrdhnia q prcaktoi shtegun e saj shpirtror. Nn Tereza nuk ishte filozofe q krijoi nj mendsi t ndrlikuar. Ajo nuk ishte teologe q hamendej pr t fshehtat e Zotit dhe t jets. Ajo nuk ishte shkrimtare e madhe q zotronte artin e t shprehurit bukur. As nuk krkoi t bindte t tjert pr besimin e vet. Thjesht vuri n jet besimet e veta n mnyrn m t thjesht. Dftoi se qeniet njerzore - sido ose kushdo q t jen - kur rrethohen nga dashuria dhe kujdesi, jan m afr Zotit dhe andaj shndrrohen dhe aftsohen t rimarrin denjsin e tyre si qenie njerzore. Pr kt arsye ajo ishte m se filozofe, teologe ose shkrimtare. Ajo ishte ngadhnjyese shpirtrore... Shum prej nesh - dhe numri po rritet dita-dits - jan lodhur duke br nj jet t rreme. Prmballohemi pr t vrtetn, ndershmrin dhe dashurin e njmendt. Nn Tereza sht bashkvajtse e sprovuar, besnike dhe frymzuese pr at rrug dhe pr n at bot m t mir. Risjell shpres ku shpresa kishte ikur q moti. Frymzon besim, seriozitet dhe gaz infektues... Jeta e Nn Terezs e t Misionareve t Bamirsis dhe puna e tyre e prkushtuar e dashuris, trimris dhe vendosmris ndaj viktimave m t shprfillura t shoqris son shtrojn disa nga shtjet m t thella lidhur me qytetrimin dhe jetesn ton. Nn Tereza tregoi se sht e mundshme t vihet n jet ungjilli dhe se vetm nj gj ka rndsi: shenjtria. Pas ksaj gjithka ohet n vend, duke e lejuar Zotin t punoj prmes secilit prej nesh dhe n kt mnyr t bj prej ksaj bote nj bot m t prkryer. Gjja kryesore, me t vrtet besonte Nn Tereza, nuk sht se themi ne, por na thot Zoti neve dhe prmes nesh.
Claudia Zankel -publicisteNn Tereza e zbuloi respektin para jets dhe vdekjes Ajo na i dhuroi rishtas virtytet, t cilat n histori t ktij shekulli i patm humbur: prshpirtrin dhe guximin, respektin para jets dhe vdekjes. Kt shkrim e bri nj gazet italiane m 5 shtator 1997 me rastin e vdekjes s Nn Terezs. Vetm pak persona t shekullit ton kan ln kaq shum gjurm si Nn Tereza... Nn Tereza jo vetm q predikonte tr jetn dashurin, por e shenjt edhe n pun n jet. Ajo e mbante dashurin n zemr, dhe n duar prgjegjsin pr aq shum t smur, t ln, jetim... Sot n tr botn i gjen degt e Misionareve t Dashuris... N buzt e Nn Terezs kishte gjithmon vend buzqeshja, e cila gurronte nga hareja e thell dhe i prgjigjej zemrs s saj. Ky engjll i Kalkuts do tu mbes n kujtim shum besimtarve dhe jobesimtarve. Nj zemr e gzuar sht fryt i nj zemre, e cila flaket prej dashuris, u thoshte motrave t veta dhe t gjith atyre q kurdoher i takonte. Nn Tereza linte mbres t madhe me fjal t thjeshta dhe me to shprehte t vrtetn. Ajo i futi gishtat e vet n varrn e padashuris s bots. Por jo pr ta gjetur fajtorin, jo pr t pranguar dhe gjykuar, ve pr ti br me dije njerzit pr dashurin e Zotit, dhe pr ta vr at n veprim. Ajo na bri me dije se nuk sht uria pr buk e keqja m e madhe, por uria pr dashuri, ashtu si thot edhe vet Ungjilli: Isha i uritur dhe m dha t ha... Alekxander Smoltczyk -reportazhistNn Tereza - stoli e krishterimit katolik Nse sht fare ndokush, ather sht ajo. Askush nuk i afrohet idealit krishteror t nj shenjti sikur ajo, e cila u lind njher si Gonxhe Bojaxhiu n Shkup. Sikur ta kishte vn tr jetn vetm n Vita sanctae, ajo e kaloi do dit n fe, shpres dhe dashuri... Ajo i prmbush t gjith kushtet pr tu shpallur shenjtresh. Nn Tereza nuk sht vetm stoli e krishterimit katolik dhe e nderuar prej popullit, ajo iu dorzua absolutisht Zotit, e gatshme pr flijim, t cilin e pret edhe prej Motrave t veta. Po qe se, sipas teologut Karl Rahner, shenjtria nuk kuptohet si largim prej bots, por vepr e shenjt n bot, ather caritas effectiva e Terezs sht shembulli m i mir i dashuris njerzore t kthyer n vepr. Gjykuar sipas rritjes s Rendit t saj, Nn Tereza tashm gjat jets sht Shmblltyr dhe nxitje kah imitimi i virtyteve, si e parasheh Koncili i Trientit pr shenjtrit. Nn Tereza edhe sot sht e nderuar si Sancta Teresa, e shpallur dit pr dit e shenjt nga ithtart e vet... Nn Tereza nuk sht teologe; besimi i saj sht i thjesht porsi nj figur e shenjt n murin e dhoms s nj fshatari. N pyetjet e dyshimta ajo prgjigjej me siguri n Zotin. Kjo sht mrekullia e vrtet e Kalkuts: Nn Tereza sht Njeri porsi ne dhe prap ka shum arritje. Raoul Follereau -politikan dhe publicistZemra e madhe tregohet n vepr Un n Nn Terezn shoh nj heroin, nj shenjtresh... Popullariteti i saj i jashtzakonshm as nuk e ka arritur prvuajtrin e saj as forcn vepruese. Nn Tereza sht m shum nj shmblltyr, ajo sht simbol i dashuris, pa t ciln ssht e mundur asgj. David Porter
-gazetar, biograf i Nn TerezsLutja forca e Nn Terezs Nn Tereza dhe vepra e saj tashm jan t njohura n tr botn, por ka shum pak njerz n bot, t cilt nuk kan rn nn ndikimin e lavdis dhe t pranimit t hapur posi ajo. Ajo mnjanon do tentim q ta idealizoj personin e saj, dhe mbshtet tr famn dhe nderin n Zotin... Forca, e cila e bart veprn dhe shrbimin e Nn Terezs, sht forca e lutjes. Lutja z vend t rndsishm n ecurin e dits s saj dhe e prshkon prditshmrin e saj. Ajo, e pyetur shpesh, vall ssht lutja e mrzitshme, t shumtn prgjigjet spontanisht, duke theksuar se momentet e saj me Zotin t ken qen m t vlefshmet pr t dhe shum t vshtira pr tu ndar prej tyre. Pra, ajo dshiron t mbetet gjithmon n lutje. Lutja edhe vet lutja e rruzars ssht pr t, si edhe pr motrat e saja kurr nj rutin e that, por dialog i gjall me Zotin. Ajo edhe vet kishte deklaruar: Lutja sht pasuria jon m e madhe, dhe prej saj e thithim forcn ton. Ajo, n vitin 1970 n Zagreb, kur foli pr fmijrin e vet tha: M kujtohet se nna ime dhe babai im, bashk me ne fmijt, luteshin s bashku... Besoj se kt adet nuk e kan harrurr ende familjet shqiptare. Lutja sht dhurata m e madhe e Zotit pr familjet tona. Ajo e mban familjen t bashkuar... Nn Tereza na bn t ditur, se paqja dhe kuptimi nuk jan n autopit e vetsendrgjuara, n prvojn e depersonalizuar, por para pragut t shtpis son, n udht tona, n sheshet varfanjake t qyteteve tona, n shmti dhe varfri, aty, ku shtretrit e pastr dhe ushqimet e nxehta duken ndrra utopike, ku Krishti vuan n mjerimin e njerzimit. Anthony Stern -psikiatrAjo kishte respekt pr do religjion Gruaja e njohur prej t gjithve si Nn Tereza ishte nj katolike e flakt, thellsisht e prshpirtshme ndaj Jezusit. Prshpirtshmrin e vet e shfaqte n shum mnyra, para s gjithash me pun pr t varfrit dhe t smurt. Ndr t shprehurit e saj m pak t njohur t fes s saj, bn pjes respekti i thell pr do religjion dhe dshira e flakt q t gjith popujt ti afrohen Perndis. Kishte dshir t madhe t prekte nj numr sa m t madh shpirtrash, kur thot: Kam thn gjithmon se nj hindus duhet t bhet hindus i mir, nj mysliman t bhet mysliman i mir dhe nj katolik t bhet katolik i mir. Ajo kishte dijeni konkrete t instrumenteve m efikase kur tha:Gjithka fillon nga lutja. Lutja pr Nn Terezn ishte rruga universale kah Hyji. Aligi Sassu -piktorIkona e Krishtit e zbritur n tok Gjithmon kam patur dyshim se drita e t vrtets, e mirsis dhe e dashuris pr t afrmin tnd, do t kish qen me rndsi pr shpirtin njerzor po t qe e lindur. Iluzionet e rinis shuhen njhersh me prvojn dhe me moshn. Por, n t vrtet, qysh kur syt e mi jan ndeshur me imazhin e nj femre dhe vesht e mi kan dgjuar nj emr, emrin e nj gruaje t vogl, t prvuajtur dhe t brisht, do gjurm dyshimi u zhduk. I ngjan nj zbulimi, nj drite, nj komunikimi, nj realiteti q nuk shfaqet i prsosur, por sht nj mur i mbinatyrshm, nj forc e paprekshme q i kundrvihet s keqes. Do t m
kishin qen shuar nga shpirti t gjitha fatkeqsit q natyra i imponon mishit, historis s njerzimit, vet mua. sht nj asgj, ajo asgj sht Nn Tereza. Por ajo krijes e brisht sht ikona e vet Krishtit, i zbritur n tok, sht eliku i kalitur nga mirsia q transformohet n forc krijuese t shpirtit, t shpirtrave, kalitur nga dashuria, nj dashuri e prbr nga do gj dhe nga asgj, dashuria e t afrmit, e shndosh dhe e fuqishme si gjithsia. Kshtu, pra, po ngre kokn lart dhe shikoj drejt drits. Helmut S. Ruppert -shkrimtar dhe gazetarT jetosh dhe thjesht t dashurosh Kalkuta, shpirti i Indis dhe njkohsisht endrra e frikshme e saj! Aty ku dielli prcllon me t madhe. Dit pr dit shtohet mjerimi dhe varfria n rrugt e ktij qyteti dhe krijohet nj simfoni e mpreht nga ndyrsia, mjerimi dhe dshprimi, smundja dhe vdekja... Njerzit presin durueshm q nj grua e vjetr me sari t bardh, e cila bart nj kryq t vogl n pjesn e lart t supit, t hap dern e Shishu-Bhavan dhe t afrohet dashamirsisht duke hapur duart n oborr. Shishu-Bhavan sht nj ftes e leht, mezi pr tu vrejtur, nj ishull i dashuris, i ndihms, i mirsis dhe i jets nj mbretri e Nn Terezs... Shoqria e saj e Kuvendit nuk ishte e izoluar nga qyteti i miliona njerzve. Ajo nuk i mbyllte syt kurr para rrethit ku jetonte duke vrejtur mjerimin si n parahyrje t qytetit ashtu edhe n vet qendrn e Kalkuts: lypacak, fytyrzymt dhe t smur, fmij, t cilt ishin barr e teprt n shoqri, si edhe t gjuajtur n brllogje, njerzit, pr t cilt rruga ishte shtpi pr ta, t cilt natn flinin n trotuare e n mngjes ishin aq t rraskapitur, q t zgjoheshin e t vazhdonin m tutje... Dhe ajo pos fmijve merrte edhe t gjith t smurt, n veanti ata q i kishte lshuar forca. Ajo i merrte, i lante dhe u jipte t hanin dhe shum prej tyre ua lehtsonte vdekjen, nse nuk kishte m pr ta mundsi shrimi. N Kalkut nuk jetojn shum t krishter, shumica e popullsis jan hindus dhe muhamedan. Veanarisht hindust shikonin me plot mosbesim n kt grua, ndihma e s cils i mbrrinte t gjith, pa pas pyetur, cilit religjion i prkasin, cilit fis, cilit popull... Marianne Sammer -docente private pr histori, biografe e Nn TerezsNn Terezn e dallon radikaliteti pr varfri Spiritualiteti i Nn Terezs prfshihet me fjalt e Jezusit n kryq: Kam etje, t cilat jan t shkruara pran kryqit n seciln kapel t Rendit. Ajo dhe Misionaret tjera t Dashuris e shuajn etjen e Jezusit pr dashuri prmes veprave shpirtrore dhe trupore t bamirsis. Prsiatja e prshpirtshme e fjalve t Krishtit n kryq, mundimi, plagt, fytyra, zemra dhe gjaku t Shlbuesit t vuajtur sht e prhapur n Kishn Katolike q nga mesjeta. Secili q dshiron t kuptoj m mir prshpirtshmrin e vuajtjeve t Nn Terezs, duhet t ket para sysh edhe kristologjin e Berhard von Claivaux... Objekti i paraplqyer shpirtror i prsiatjes s Nn Terezs qe mundimi; dhe disponimi i brendshm shpirtror, t cilin ajo e merrte n veprim, ishte, krejtsisht n kuptimin e ushtrimeve ignaciane, dashuria e Zotit. Kt dashuri, n t vrtet, prvojn e Krishtit, Nn Tereza nuk dshironte ta ndrpres as n prditshmrin e vet... Ajo ka e dallon Themelatn e Nn Terezs prej Rendeve t tjera, sht radikaliteti n urdhrin pr varfri, q nuk sht vetm nj heqjedor nga pasuria private, por nj heqjedor
edhe prej sendeve m t thjeshta t konsumit; qoft nj lavatrie, radio, dy pal kpuc, apo nj mantel personal... Kathryn Spink -gjuhtare, biografja zyrtare e Nn TerezsFytyra e saj e thoshte nj prani aktuale t fshehtsis hyjnore Takimi im i par me Nn Terezn qe n vitin 1980. Tri net rresht e krkoja deri n agim hert Nn Terezn. T tretn her u lajmrua ajo direkt sepse kur sht vet n shtpi, natn e merr ajo telefonin. Atbot Malcolm Muggeridge tashm kishte shkruar librin pr Nn Terezn, i cili ia hapi syt bots pr ta njohur kt grua dhe misionin e Misionareve t Dashuris. Pas ksaj pasuan edhe disa t tjera. Jan mjaft m tha Nn Tereza. Ska tjetr material. Ajo pr shkak t flijimit pranoi t m takonte hern tjetr n London. Dhe u takova me t n Shtpin e Motrave. Ktu e prjetova dhuratn e saj, q ta bja nj bised. Takimi im me t nuk m bnte vetm dshmitare t dashuris dhe buzqeshjes s saj ndriuese q e bri t njohur n tr botn, edhe aftsia e saj praktike. Mnyra e rregullimit t shtpis s Motrave, thjeshtsia, me t ciln ajo, pa organizim dhe paraprgatitje, kudo dhe ka perfekt organizonte dhe drejtonte, ishin kualitetet e saja toksore, t cilat nuk i bn gj dm n jetn shpirtrore, por aq m shum e formuan. Un e njoha humorin dhe kmbngulsin e saj. Ajo nuk ishte vetm e prshpirtshme dhe e mbl, por edhe vullnetfort, energjike, e vendosur dhe e prkryer, e pafrike, sepse Zoti ishte n ann e saj. Synimi i cakut t saj nuk ishte i leht. ka nna do, at edhe e mbrrin, ishte nj shprehje e rrethins. Kjo akceptohej, ngase ajo me forcn e bindjes s vet gjithmon mbrrinte qllime t jashtzakonshme, por edhe pr hir t dashuris, q i jipte dhe e ndikonte, dhe pasi q, zemra e saj, t gjitha i shihte dhe i dinte, edhe t gjith i falte. N mnyr tejet t mistershme e ndrionte secilin q e takonte, dhe secilin n rrugn e vet. Flijimi i saj i prekte si t varfrit ashtu edhe t pasurit, pa marr parasysh prkatsin religjioze apo racore. Un i kam par njerzit duke qar kur ndaheshin prej saj, edhe pse e kishin takuar n nj turm t madhe n nj hapsir t gjer. Ministri indian Javaharlal Nehru nuk mundi e t mos i thot: Nn, a beson, se kemi nevoj pr ty, sikurse t varfrit pr ushqim. Senatori Edward Kennedy, i cili e pa n vitin 1971 n luftn e Bangladeshit duke punuar, qau haptas. Kur Robert Runcie, argjipeshkv i Canterburyt, n dhjetor t vitit 1986 kishte vizituar Misionaret e Dashuris n Kalkut, m thot: Kisha dshiruar t krrusesha n gjunj para Nn Terezs dhe pr ti puthur asaj kmbt. Kjo kishte qen, thot ai: prjetimi m i prshpirtshm dhe m madhrueshm i jets sime. Dhe ky nuk ishte i vetmi q shprehte ndjenja t tilla. Un besoj - tha nj her Nn Tereza n kontaktet ndrnjerzore. Secili njeri sht pr mua Krishti, e pasi Krishti sht nj i vetm, secili q e takoj, n kt moment sht pr mua i vetmi n bot... Fytyra e Nn Terezs, sikurse edhe vet ajo, e thoshte nj prani aktuale t fshehtsis hyjnore. Ajo besonte n nj Perndi, i cili banonte n mesin ton, si Zot i vrtet dhe Njeri i vrtet, dhe pr kt nuk mallkonte asgj njerzore. Pr m tepr e madhshtonte jetn n ne, n botn ton dhe n universin ton. N t shtatdhjetat e veta shkroi prmbledhjen e filozofis s vet personale: Jeta sht mundsi, pranoje. Jeta sht bukuri, knaqju.
Jeta sht lumturi, shijoje. Jeta sht ndrr, njmendsoje. Jeta sht thirrje, prballoji. Jeta sht detyr, kryeje. Jeta sht loj, luaje. Jeta sht pasuri, ruaje. Jeta sht dashuri, prjetoje. Jeta sht fshehtsi, zbuloje. Jeta sht premtim, plotsoje. Jeta sht pikllim, kaprceje. Jeta sht kng, kndoje. Jeta sht luft, pranoje. Jeta sht tragjedi, kundrvnju. Jeta sht avantur, kuturisju. jeta sht jet, shptoje. Jeta sht fatbardhsi, fatbardhsoje. Jeta sht vlerplot, mos e rrno. Kto fjal rrin t shkruara n nj pllakat n nj shtpi pr t smurt nga Aids-i, t cilin Nn Tereza dhe Motrat e hapn n Krishtlindjen e vitit 1985 n mes t Nju Jorkut. Ajo e quajti kt shtpi Gift of Love (Dhurat e dashuris).
Thomas Lang -publicistAjo pati mundsi ta ndrroj botn ... Bojaxhinjt ishin familje shum fetare katolike. Kur nna e Gonxhes u prkujdeste pr t varfrit, ajo ishte shpesh pran. Kur Gonxhja kishte tet vjet i vdiq i ati. Familja mbeti n zor dhe nna e saj mori krejt prgjegjsin. Gonxhja n familje e msoi se fatkeqsis dhe varfris i shkohet kundruall me shpirtfortsi... Nn Tereza kurr nuk brengosej q nj dit nuk do t kishte para pr punn q kryen. Ajo ishte e sigurt, q do ti fitonte. Prej qeveris, prej t pasurve, prej t varfrve t shteteve t tjera, n t cilat nuk sht aq e madhe varfria sikur n Kalkut. Ajo fitonte dhurata t vogla, dhurata t mdha, npr rrug n dor. Kur n vitin 1964 Papa e vizitoi Indin, ajo fitoi automjetin m t bukur. Ajo shpalli ankand dhe e shiti at pr t varfrit. N vitin 1973 iu dha pr shrbim nj ndrtes e madhe, q m par kishte qen labor. Ajo e quajti at dhurat e dashuris dhe i prkujdeste n t njerzit tepr t smur dhe ata t smurt shpirtrisht. Nn Tereza i msoi t mblidhnin lvozhgat e lajthiave t kokosit, t cilat e ndotnin rrugn, prej t cilave kishte mundsi t bheshin litar dhe anta. Ajo filloi t bashkonte letrat e tretura dhe q t mund t bnte prej tyre qese. Kshtu hedhurinat u shndrruan n pun pr shum njerz.
Pak nga pak filluan t dalin shum spitale, shkolla dhe klinika kudo n Indi, porsi kpurdhat nga toka. Si pranim pr punn e saj fitoi shum dekorata dhe mirnjohje. Bota filloi ta zbuloj Nn Terezn... Sipas mendimit t Nn Terezs vetmia ishte m e keqe se mungesa e ushqimit dhe t ngrohurit. N London dhe n Nju Jork u takua me njerz t hedhur nga shoqria, t cilt jetonin n rrug. N Amerik e ngjalli problemin e drogs. Ajo drgoi Motrat e veta n Amerik dhe n London. Ktu ajo shkonte tutje e m tutje. Rreth treqind kuvende u themeluan n Peru, Irland Veriore, Venecuel, Nikaragua, Australi, Franc, Etiopi, Spanj, ile, Panam dhe Kenia. M 5 shtator 1997 vdiq gruaja, e cila n gusht t vitit 1948 ecte lehtas prmes portave t Kuvendit t vet. Ajo pati nj vit q t tregonte, se thirrja e Zotit, n t ciln ajo besonte ishte e vrtet. ka mundi t bnte kjo rregulltare, e cila qe e edukuar vetm si msuese? Ajo pati mundsi ta ndrroj botn! Lucinda Vardey -shkrimtare, biografe e Nn TerezsNn Tereza e ngjashme me Shn Franeskun Sido q do t dshironim t ta quanim misionarja e guximit t madh apo shenjtresha e gjall gjurmat q ka ln Nn Tereza jan t pashlyeshme. T gjith e kemi nj mendim, nj ide pr t. Nn Tereza konsiderohet figur e rndsishme e lvizjes pr paqe n bot dhe shpesh e prmendur n listn e dhjet grave m eminente t bots, edhe pse kurr nuk ka pretenduar t jet personazh i veant, dhe as t l ndonj mbres t jashtzakonshme. Por sa e njohim n t vrtet filozofin dhe punn e saj? Po qe se fillojn prej asaj q prgjithsisht dihet pr t, ather e zbulojm q feja e saj dhe largpamsia e objektivave t saja mund t jen pr ne leksion i rndsishm se si vyen t duam, t shrbejm dhe t nderojm t afrmin ton, para s gjithash t varfrit dhe t mjert. At q ajo e predikon, e v n vepr. Rrugtimi i saj sht i thjesht, dhe mund t ndiqet nga secili. N t kaluarn, kemi pasur udhheqs shpirtror t veant, t drguar n mesin ton kur bota kishte nevoj t prshpejt pr shndritje shpirtrore. Kta persona t forcs s madhe brendore ndrmjetsonin qartsisht n mnyr t veant raportin n hyjnin, dhe n shum raste sillnin porosi revolucionare. Nj ndr figurat e tilla karizmatike ishte edhe Shn Franesku... Edhe jeta e Nn Terezs paraqet shum ngjashmri me at t Franeskut. Edhe rrugtimi i saj shkonte kah varfria, prvujtria dhe prputhja e ngusht e msimit t Krishtit, e pr kt, n kontestin aktual parimor t Kishs patriarkale, sht konsideruar prparimtare. Prapseprap predikon porosin e vet t dashuris dhe t paqes n nj bot me pak lider t gjinis femrore, dhe nga nj shtet ndr m t mdhenjt, m t varfrit dhe m t degraduarit t Azis. N vitin 1946 mori thirrjen prej Zotit q tju shrbej m t varfrve ndr t varfr dhe e filloi me nj gjest t vogl, duke e prkujdesur nj person t smur q po vdiste n rrugt e Kalkuts. Ajo u b udhheqse e Misionareve t Dashuris, kongregacionit rregulltar q e themeloi ajo n vitin 1950 me miratimin e plot t Vatikanit. Prderisa prgjithsisht numri i thirrjeve n Kishn katolike po zvoglohej, numri i Motrave t saja dhe i Vllezrve sht n rritje dhe jan t shprndar n tr botn.
Motrat dhe Vllezrit e Kongregats jetojn n varfri me besim absolut se kjo i afron m shum me Hyjin. Duke besuar dhe duke u mbshtetur n provanin e Hyjit, porsi Franesku, jetojn dhe punojn vetm fal zemrgjersis s t tjerve. Gjithmon porsi Franesku, n jetn e vet i vn n vepr rregullat q ua msojn t tjerve dhe nuk posedojn pasuri m t mdha se sa kan t varfrit e t cilve ata u shrbejn. Ushqimet i kan t thjeshta; kan vetm dy pal petka, nj pal sandale, nj tas, nj tanir t metalt, mjetet elementare dhe ndrresat e thjeshta t shtratit. Jeta e tyre e prbashkt bazohet n msimet e Ungjillit: rruga e krishter sht lutja, dashuria, falja, drejtsia, prvuajtria, e vrteta dhe mbshtetja e plot n Fjal. Nj shikim i shpejt n disa momente fundamentale t jets s Nn Terezs mund t shrbej pr t gjuajtur drit mbi pasurin e saj t brendshme dhe objektivat e puns s saj... Nn Tereza sht nj kombinim i rrall i t konkretshmes dhe i trancendencs, kombinim i mundsuar si dhurat... Rrugtimi shpirtror i Nn Terezs tregon se sa sht e rndsishme baraspesha e jets kontemplative, e lutjes, me kt praktik, t veprimeve dashamirse. sht n t vrtet e thjesht, por brenda thjeshtsis s Nn Terezs jan vitet e prvojs dhe prshpirtris q i kan dhn vend nj besimi, nj force t vullnetit dhe nj urtie t patejkalueshme... Gjithsesi, rrugtimi i zgjedhur prej Nn Terezs sht ai krishteror, dhe udhheqsi i saj hyjnor sht Jezu Krishti. Detyra e saj ndaj Krishtit sht qndrore n gjithka q bn ajo dhe Misionaret e dashuris. Ajo e quan veten e fejuara e Krishtit... Oliver Clement -teolog ortodoksNn Tereza dshmon se Zoti sht i gjall Nn Tereza dshmon m s miri se Zoti yn sht Hyji i gjall, ende i gjall dhe vepron, sepse pa T kjo grua sdo t ishte ajo q sht.
Maria di Lorenzo -gazetare, biografe e Nn TerezsNn Tereza frym kah absolutja E njoha Nn Terezn para se t mbushja t tetmbdhjetat dhe ajo pati shum ndikim n jetn time. Ajo ishte pr mua nj yll udhtregues. N t pash gjithka t mir q ka jeta. Motivi pr ka ajo jetoi sht i denj t jetohet dhe ka kuptim. Nj kuptim n t cilin bjm pjes edhe ne, krejt pak, ashtu si jemi t kufizuar n natyrn ton njerzore dhe shpesh t paaft q gjendemi prball misterit t ekzistencs. Nn Tereza sht shklqimtare e dashuris. Mendoj se ky titull e prmbledh shum mir jetn e saj dhe simbolin e prvojs ekzistenciale t Nn Terezs s Kalkuts. Ajo sht nj jet e kaluar krejtsisht n shenj t dashuris, e pasqyruar n tr botn duke shndritur do vend e secilin njeri me shklqimin e vet. Porosia e saj sht universale. N t vrtet, pr t gjith njerzit q e kan njohur Nn Terezn, ka ditur tu ngjall me jetn e vet, ende pa folur, shum inspirime shpirtrore duke nxitur kt frym kah absolutja, e cila, duam apo jo, jeton n zemrn e secils qenie t gjall. Annegret Ratzkowsky -gazetare-korespondente nga India-
Nn Tereza jetonte n mnyr spartane Jetn ia kushtoi m t varfrve ndr t varfr. Me forcn e puns dhe ndrhyrjen e pakusht, Nn Tereza shrben si simbol krishteror pr dashurin ndaj t afrmit. Nn Tereza ishte shenjtresh pr prkrahsit e saj. Asnj grua n kt shekull nuk kishte rrezatim kaq t fort social dhe religjioz sikur Nn Tereza. Kur ajo e mori mimin Nobel, ather u b e njohur. Ajo jetonte n mnyr spartiane. Dita e saj fillonte me lutje rreth ors katr t mngjesit. M pas shkonte bashk me Motrat e rregullit t Misionareve t Dashuris q i themeloi vet, e m von edhe me Vllezrit, npr rrugt e shumta duke i bashkuar t braktisurit. N rrugicat e shesheve t mjerimit engjlli i t vdekurve bashkonte fmij t paralizuar, t uritur, t smur nga grbula e smundje t tjera. N Shtpin q ajo vet e ngriti shum njerz gjenin strehim dhe n nj mas vdisnin me dinjitet. Ajo u kritikua shpesh pr shkak se kudo shkonte n bot rrefuzonte kategorikisht abortin. Kritik tjetr kundr saj n Indi ishte edhe pohimi i saj kundr mjeteve parandaluese t shtatzanis prkundr eksplozionit t popullsis. Orvatja e saj pr tu prkrahur pakica katolike n Indi pr shkollim dhe pun, n kt subkontinent, haste n tituj senzacional... Kushdo q hynte n zyrn e saj, ishte i sigurt se do t gjej dashamirsi. Gloria Germani -filozofe italianeNjra prej mistikve m t mdhenj t kishs Nn Tereza ishte nj grua thellsisht e prvuajtur dhe tejet e prshpirtshme. Ishte jashtzakonisht e thjesht dhe e qet n t ecur. Nuk e kishte kurr n qejf teorizimin dhe, n t vrtet, nuk shkroi asnjher ndonj libr, edhe pse qe e lutur disa her t shkruante historin e kongregats s vet. Mnyrat e sjelljes s till prvuajtria dhe prshpirtshmria jan karakteristikat themelore t secils prvoj t vrtet mistike, por ndoshta pikrisht largesa epoks s tanishme nga ky tip i prvojs, qensisht t fisnikshm e t fort, sht ajo q ka penguar t njihet si e till. Jan pikrisht kto karakteristika t cilat kan ndihmuar t njohim figurn q e kemi sot, Nn Terezn: heroinn e dashuris, t prshpirtshmen specifike. Procesi i beatifikimit t saj mbaroi; kemi shum e shum dokumente t rezervuara q tregojn natyrn e prvojs s saj mistike. Udhheqsi i kauzs pr beatifikim pati thn se dshmit q posedojm na bjn t ditur se Nn Tereza sht njra prej mistikve m t mdhenj t Kishs. Jeta e saj mistike bri q ajo deri qe e gjall t trajtohet shenjtresh jo vetm prej katolikve, por edhe prej besimtarve t religjioneve t tjera. Peter Nichols Nn Tereze dhe Patriku Atenagora Nj gj me rndsi bie n sy: dy personalitetet me prejardhje shqiptare, edhe pse t lindur jasht Shqipris, kan ndikuar rrnjsisht n krishterimin bashkkohor. Nj sht i ndjeri patriku ekumenik i Konstantinopolit Atenagora, nj njeri me prani t dukshme fizike, me nj personalitet t konsiderueshm, i cili u takua me Papn Palin VI, sidomos me prqafimin historik n Jerusalem, q hapi rrugn e mirkuptimit m t madh n mes t dy grupeve m t mdha t krishter. Tjetra sht Nna Tereze...
LE DIVISIONI DEI PAPI, Arnaldo Mondadori Editore, 1981, fq.320-321
Dr. Frane Franiq -Arqipeshkvi i Splitit-
M vjen mir q ka filluar dhe zhvillohet mir shtypi katolik shqiptar. Kjo sht mnyra m e mir pr ta mbrojtur fen dhe kulturn tuaj shekullore... Nn Tereze sht bija juaj, filizpinjoll i popullit tuaj dhe mir keni br q e keni cekur kt, jetn familjare dhe rrethin e saj.
Split, 13.I.1981
Richard Attenbourougch -regjisor; Nj film pr Nn Tereze ... Se kam realizuar nj film pr Nnn Tereze: fjala sht pr nj film dokumentar q e kan xhiruar dy vajza t reja amerikane. Pr 5 vite ato e kan prcjellur Nnn Tereze n udhtimet e saja npr bot dhe n fund u gjetn para nj metrazhi dokumentar q duhej prfunduar. Ato krkuan ndihmn time, gj q un me gjith zemr e pranova duke punuar t dielave, ndrsa xhiroja filmin A Chorus Line. Kt film dokumentar e kemi paraqitur n OKB dhe un e kam prcjell Nnn Tereze me kt rast.. Si e keni njohur Nnn Tereze? R. Attenbourough: At e kam takuar para shum viteve, ndrsa isha n Kalkut pr her t par pr t xhiruar filmin Gandhi dhe shkova pr ta krkuar ndr t varfrit e saj. Prej ather Nna Tereze sa her q vjen n Nju Jork apo n Londr, ne takohemi si dy miq t vjetr... Mendoj se kjo Grua sht shenjt. N kt film dokumentar gjendet nj sken e prmallshme: Nna Tereze e merr nj njeri t rrzuar n rrug nga uria dhe dobsiasmundja... Pastaj e pastroi, e lau dhe e prqafoi. Ky njeri habitet, dhe i mahnitur nga dashuria e saj, i drejtohet: Nn, prse e bn kt? Ajo i prgjigjet: Sepse t dua! Pr kt un them se ajo sht shenjtresh...
IL SABATO, 4-10. I. 1986, fq.19
Mons. Alojzij Turk -Arqipeshkvi i BeograditFalnderimet e thella pr biografin e gjer dhe t hollsishme mbi motrn e nderit fort t njohur - Nnn Tereze, misionare sipas Zemrs s Krishtit, nga shkolla e Zonjs Mri. Ajo e ka nderuar (lartsuar) popullin e vet dhe Kishn... Pr popull ka rndsi t madhe numri i mjaftueshm i fotografive q keni mbledhur. Le t jet edhe kjo nj dshmi se Ipeshkvia juaj jeton dhe se si n t punohet.1
Beograd, 12.I.1981
1. Falnderim pr veprn e Don Lush Gjergjit Nna Terez
Motra Akvilina Pavisha -Eprorja gjenerale e motrave Shrbtoret e Krishtit t VoglFytyra e Nns Tereze, sidomos syt e saj, dshmojn pr nj shpirt i cili sht plot me Zotin dhe me Dashurin e tij. Le t na ndihmoj edhe ne Zoti q ta kuptojm sa m mir porosin e Ungjillit, q sht ajo e Dashuris, e cila krkon prej nesh q plotsisht ti kushtohemi Zotit.
Zagreb, 8.II.1981.
Vasil Tugjarov
Ne t gjith jemi krenar me Ju, sepse Ju jeni prapseprap shkupjane. Ju jeni njeri ndrkombtar, i prkisni t tr bots, por ne jemi t lumtur dhe krenar q jeni prej Shkupit... Ne jemi krenar me Ju, t gjith thon: Nna jon Tereze. Metodi Antonov N emr t Kuvendit t Qytetit t Shkupit, si dhe n emr timin personal Ju dshirojm przemrsisht mirseardhje n qytetin Tuaj dhe kam nder me knaqsi t posame q t Ju uroj Shprblimin m t lart n bot, Dhuratn Nobel pr paqe, q e keni marr pr punn Tuaj t qndrueshme dhe shumvjeare, pr t mirn e njerzimit. Mario V. Pucci -shkrimtar italianFuqia e Nns Tereze sht n brendin e saj, si nj zjarr, si nj flak e cila ndrion rrugn shtegtare kah paqja n nj bot t shqetsuar, t turbulluar dhe t vetdijshme pr kt fatkeqsi. Lama Phende Rinpoche -budistN t gjenden dy burime t mdha: dashuria dhe mshira... Jam m se i sigurt se ajo pikrisht zbaton ligjin e dashuris n jetn e prditshme. Motschmann Mua m l prshtypje t thella n kt lvizje nj personalitet gjithmon i veant, t cilin ju t gjith e njihni: Nna Tereze nga India, n misionin e saj t njohur
NEUE BILDPOST, 27.V.1984, f.1
Nayantara Redy -hinduistAjo sht Nna e Indis dhe e mbar bots, mrekullia e dashuris n tr njerzimin. Karl Karsten Po Ju drgoj urimet e przemrta pr Shprblimin Nobel t vitit 1979. Lajmi pr shprblimin Tuaj, shprblim ky i nderit dhe i vlefshm - Juve q e kushtuat jetn pr shprblimin e t varfrve, vuajtjeve dhe vdekjes, vlersohet lart n Gjermanin Perndimore. Ky sht nj inkurajim pr t gjith ata q ndjekin shembullin Tuaj. Sharan Sing Ajo ka treguar nj efikasitet Gandian t shrbimit humanitar. Zgjedhja e saj pr Nobeliste sht e njohur mir dhe nuk ka persona t tjer prve Nns Tereze q e meritojn kt Shprblim unik. India mburret me Shprblimin laureat q iu dha vendit, i cili Nnn Tereze e ka pranuar si t vetin. Jam mirnjohs pr nderimin q iu b Indis, e cila plotsisht lufton pr stabilitetin e paqes n bot. Edward Le Joly -jeuzit belg, teolog dhe shkrimtarThjeshtsia dhe prvujtria e Nns Tereze kan br q sot ajo t jet e lartsuar mbi t gjith t fuqishmit e bots... Prmes saj shumkush ka zbuluar at q kan nevoj t tjert, vllezrit q vuajn. N nj paraqitje t librit t Domenique Lapierr-it La citt della gioia (Qyteti i gzimit), ndr t tjera kshtu shkruan R. Vicino Galati pr Nnn Tereze: Duhet shtuar prpos
heroizmit edhe shenjtrin, shenjtrin e Nns Tereze, q e takojm n disa faqe madhshtore t ktij libri, si dhe heroizmin e pashoq t mjekut t ri amerikan Max Loeb...
LOSSERVATORE ROMANO, 19.IX.1985, fq.4
Curtis Bill Pepper -gazetar anglezNna Tereze sht nj engjll n sari t Indis q jeton pr t varfr dhe t dbuar n bot. PROF. Pjeter Gabrani -juristNna Tereze sht sot Dielli i shqiptarizmit dhe i krishtrizmit, i dashuris. Pas Sknderbeut ajo sht lulja m e bukur e trevave shqiptare. Teresa Stratas -kngtare operistikeKjo kngtare e njohur operistike, me prejardhje greke, ka arritur fam botrore me Maria Callas. N opern e New Yorkut ka knduar rolin Mimi n opern e Puccinit Boheme dhe tr fitimin ia ka kushtuar Nns Tereze. Ajo pas ktij gjesti tha: Nse do t kndoj edhe m tutje, do ta bj kt pr ti ndihmuar mikeshs sime t madhe Nns Tereze. Isha n tundim t mbes tek ajo, t punoj pr t varfrit, mos t kthehem m kurr n oper. Po t rrija n Kalkut kisha pr t ndihmuar vetm pak njerz, ndrsa nse kndoj do t fitoj shum m tepr t holla dhe kshtu do tu ndihmoj varfanjakve edhe m tepr. Egil Aarvik -nnkryetar i Komitetit pr Shprblimin NobelJemi tubuar s bashku pr nj ngjarje t vrtet. Komiteti norvegjez pr Shprblimin Nobel, kt Shprblim vjetor ia jep njrs prej atyre, e cila pikrisht kt kujdes t pakufishm e ka realizuar praktikisht m shum se dokush tjetr. Fjaln e kemi pr Nnn Tereze. Nprmes t shrbimit t saj vetsakrifikues pr m t varfrit n mes t t varfrve, ajo na shfaq di q sht m e bukura, di q njeriu rrall mund ta ekspozoj: dashurin q nuk e krkon veten, q u beson t gjitha gjrave, shpreson pr t gjitha gjrat, q u prballon t gjitha gjrave... Nse ekziston di pr t ciln bota jon e ndar dhe e papaq ka nevoj, ather kta jan njerzit, t cilt, n emr t Krishtit, i kalojn kufijt pr zvoglimin e krkesave t fqinjve t vet, pa marr parasysh pozitn dhe reputacionin... Ajo e ka nderuar Dritn. Dhe kjo, sot, u bn drit t gjitha vendeve t bots.
Mons. John W. Grand -dikur regjisor i njohur, ateist, konvertit, tani ipeshk i OslosSot Nnn Tereze e nderon e tr bota, edhe ata q nuk besojn, por edhe bestart e feve t tjera. Personalitetet e tilla i prkasin t tr bots e jo vetm Kishs katolike, t tr kohs, historis, e jo vetm kohs n t ciln jetojn. Nna Tereze sht shprehja m e mir, m e bukur, m e gjall q Kisha nuk sht vetm nj institucion formal, por q n t sht jeta, ka gjallri, veprimtari dhe dashuri... Ajo sht ylli m i madh i krishtrimit sot; At e njeh e tr Norvegjia, posarisht katolikt... Shprblimin Nobel ksaj here e ka fituar nj GRUA e cila
jeton, vepron pr t tr njerzimin, pa kurrfar dallimi. Ky sht dimensioni i ri i ktij Shprblimi. Oliver Clement -teolog ortodoksNna Tereze dshmon m s miri se Zoti yn sht Hyji i gjall, ende i gjall dhe se vepron, sepse pa T kjo grua sdo t ishte ajo q sht. Luc Balbont -gazetar dhe shkrimtar francezPr mua Nna Tereze ssht as zot, as perndesh, as sundimtare, por nj mnyr e re e jets. Fjala dhe jeta tek ajo jan nj; ajo sht burim n kohn ton t madhe shkencore. Ajo mbetet burim dashurie n shrbim t t tjerve, gj kjo pr t ciln kemi nevoj m tepr se kurr m par. Desmond Doig -gazetar dhe shkrimtar indianPr amshim do t falnderoj Nnn Tereze pr mirsin e saj, pr kohn q ma ka kushtuar pr biseda, pr jet me t. Askush smund t takohet me Nnn Tereze, sado pr pak koh, e t mos mbes i frymzuar dhe i mallngjyer nga kjo prvoj. Pr dik takimi me t ishte ndrrimi i plot i jets, pr mua takimi me t ishte ngjarje e jashtzakonshme, edhe pse n jet pata mjaft takime t rndsishme. Nna Tereze m ka msuar jo vetm t shikoj, por t shoh, ta moj njeriun, jo vetm ta kuptoj... Ajo sht i vetmi person q dua t jet afr meje n rastet m t ndrlikuara t jets sime. Josif Broz Tito -president i JugosllavisJu uroj przemrsisht mirnjohjen e lart - mimin Nobel pr Paqe. Aktiviteti Juaj fisnik shumvjear dhe lufta vetmohuese kundr smundjeve e varfris gzuan ksodore mirnjohjen e merituar, e cila besoj se do t jet impuls pr angazhim m t gjer n bot pr t mirn e njeriut.
Rilindja, dhjetor 1979
Gabriele Schuchter -artiste dhe kngtareS shpejti e hetova (gjat qndrimit t saj n Kalkut me Nnn Tereze dhe motrat e saj, vr.ime) se pr t qen afr dikujt ska nevoj t bisedosh... doknd motrat e Nns Tereze e pranojn ashtu si sht. Deri sa te ne n Europ flitet shum pr tolerancn fetare, atje, n Indi, ajo vrtet jetohet... M ka befasuar se si ata njerz me pak gjra jan shum t lumtur. N jetn time asgj ssht m si ishte m par: kt e bri Nna Tereze. Bob Geldof -kngtarN aeroportin e Adis Abebs u takuan dy personalitete t cilat vshtir kan dika t prbashkt: pop-kngtari Bob Geldof-i dhe Nna Tereze. T dy kan nj dshir t prbashkt pr ti ndihmuar t uriturit n Afrik. Ky kngtar ia dha nj pllak kngsh Nns Tereze, me t ciln ka fituar 8 milion dollar. Tr kto t holla ai ua kushtoi t uriturve. Georges Gorree -shkrimtar-
Nna Tereze na mson se si njeriu mund t vij n mnyr t thjesht deri te dashuria dhe gzimi. Helmut S. Ruppert -shkrimtar dhe gazetar gjermanBota e njeh Nnn Tereze si Engjllin nga Kalkuta..., e cila vite me radh lufton pa mshir kundr uris, mjerimit, vuajtjes. Emri i saj tashm sht br sinteza m e thell e dashuris s krishter ndaj t afrmit. Claude Vigee -shkrimtar, poet hebreAjo sht dhembshuria q e mban botn. Ajo sht nj grua q i prgatiti nj ardhmri m t bukur tr njerzimit... Aktive dhe praktike. Dua t them se ajo ska dhn kontribut vetm pr t varfr dhe t mjer, po sht ylberi i filozofis dhe i teologjis, i njerzimit t ri. Lars Roar Langslet -kryetari i Komisionit parlamentar norvegjez pr marrdhnie me Kishn dhe pr shkollimTr bota ksaj here e ka miratuar vendimin e Institutit Nobel, q Dhurata e Nobelit pr Paqe ti jepet bamirses s njerzimit, Nns Tereze, pr veprat e saj humanitare me vite dhe n t katr ant e bots. Kjo sht gj e mrekullueshme, sepse me kt nuk sht vlersuar vetm ajo, apo veprat e shumta t saj, por i jepet mirnjohje dashuris, mirsis s tr njerzimit, sepse t gjith njihemi n t. Njerzimi e vlerson at si NN, si e thrrasin t gjith; shi me kt me t vrtet sht vlersuar njeriu, t drejtat dhe nevojat e tij. Kjo sht nj nder e madhe pr t, por edhe pr t gjitha motrat tona n prgjithsi. Norvegjia dhe tr bota jan njzrit: Ajo me t vrtet e ka merituar kt. Bota i kthehet mirsis, beson n ngadhnjimin e mirsis, e ky sht nj kthim i madh.... Kjo sht fitorja e mirsis dhe e dashuris. Nna Tereze sht kulminacioni i puns vetmohuese, i mirsis dhe i dashuris. Mons. Pjetr Perkoliqi Me rastin e mimit Nobel, krenar pr Ju dhe pr veprimtarin Tuaj, shenj e qart e pranis s Zotit n shoqrin njerzore... urime t mia t przemrta, t klerit, t rregultlareve dhe t besimtarve t Ipeshkvis s Tivarit. Kater Balarbi -prof. i ekonomis n Universitetin e Algjerit, myslimanNna Tereze sht dashuri, dhurat e dashuris, njeri q jeton n trsi fen. N t ska dallim n mes t jets (qenies) dhe fes. James Vocca -antar i Kshillit Bashkiak t Nju JorkutNn Tereza ka qen nj frymzim pr miliona njerz n t gjith botn
Veterani 01-15 shtator 2009, f.7
Kardinal Hume -Kryetari i Kishs Katolike t Anglis dhe t UellsitNn Tereza ishte nj figur me nj domethnie t pamas dhe se t gjith e njohin Nn Terezn
Agon, 5 shtator 2009
Roy Betts -Zdhns i Shrbimit Postar t SHBANn Tereza nuk nderohet, sepse kjo ka lidhje me fen ose besimin e saj fetar, ajo nderohet pr punn e ndihmn e saj pr t varfrit e aktet e saj humanitare. Mons. Tommaso Stenico Nn Tereza: Mrekullia e kanonizimit Nn Tereza ka br mrekullin q do ti hap rrugn kanonizimit, pikrisht n ditn e prvjetorit t vdekjes s saj. Asaj i atribohet mrekullia e shrimit prej nj guri veshkash t nj meshtari salezian n Indi. E tregon vet ai t cilit iu b mrekullia, pader V.M. Thomas di Guwahati, Assam. Sipas meshtarit, i cili e ka njohur nga afr t Lumen, zhdukja e t keqes s tij ka ndodhur, pikrisht pr ndrmjetsi t Nn Terezes. Guri, nga i cili vuante p.Thomas sht zhdukur 5 shtatorin e kaluar, kur t nesrmen e asaj dite do ti duhej ti nnshtrohej nj operacioni. Ditn e 10-vjetorit t vdekjes s Nn Terezs, ai i ishte lutur t Lumes. Guri shpjegon ai - ishte i madh 1,3 cm dhe m ka shkaktuar dhimbje t forta abdominale pr muaj me radh. Pas analizave klinike n nj spital t Guwahati, pr ta shkrir m dhan ilae, por nuk qen efikase; kshtu m kshilluan operacionin. Operacioni duhej t bhej m 6 shtator vazhdon meshtari por, ditn prpara kirurgu m dha leje t dal prej kliniks pr t shkuar n kremtimin e Meshs n Shishu Bhavan, n nj prej shtpiave t Misionareve t Dashuris. Gjat Eukaristis u krkova besimtarve q t luten pr mua, pr ndrmjetsin e Nn Terezes. Ditn pas, kur pacienti iu nnshtrua analizave t zakonshme radiografike paraoperacionit, doktort nuk arritn t shikonin m pozicionin e gurit n veshka. Nj radiografi e dyt rezultoi negative. Pas ksaj bn nj rezonanc manjetike, edhe ajo rezultoi negative. Kshtu operacioni u anullua pasi guri ishte zhdukur. Vet doktort shton p.Thomas e vrtetuan rastin pr nj mrekulli. N fakt kirurgu ka vrtetuar q zhdukja e gurit nuk ka shpjegime mjeksore. Guri sht hequr n mnyr t mrekullueshme prej trupit t salezianit gjat kremtimit t meshs n Shishu Bhavan, n nj shtpi pr fmijt e braktisur q Nn Tereza e kishte themeluar n Guwahati. Edhe sipas mons. Thomas, arqipeshkv i Guwahati, shrimi i meshtarit sht prtej do shpjegimi njerzor apo shkencor. Arqipeshkvi ka prcjell njoftimin shkencor: mungon vetm vula prfundimtare e Vatikanit mbi shrimin e meshtarit. P.Thomas ka punuar n kontakt t ngusht me t Lumen pr 10 vjet. N 1980 tregon meshtari si drejtor i shkolls s Salezianve dhe rektor i Institutit n Guwahati, kam ndihmuar Nn Terezn pr t hapur n qytet shtpin e saj pr fmijt e braktisur (Shishu Bhavan), pr t sensibilizuar popullatn dhe administratn lokale, t cilat fillimisht ishin kundr ksaj pune. Kujtoj se m thoshte gjithmon: t varfrit duhen dashur e shrbyer me do kusht. Natyrisht mbi mrekullin atribuar Nn Terezs duhet t prononcohet Komisioni Mjeksor dhe Komisioni Teologjik i Kongregats pr shtjet e Shenjtrve.
Tempulli i Zotit, viti I - Nr.4, f.25.
Prof.Dr. Roko Butilione - Kryeministr i shtjeve evropiane t Italis- Ditn e hedhjes s gurthemelit t Katedrales Nn Tereza n Prishtin - 30 gusht 2003-
Z.kryetar Rugova, shklqesi, ipeshkvinj, prfaqsues t qeveris s Kosovs, Unmikut dhe Kombeve t Bashkuara, dhe mbi t gjitha qytetare dhe qytetar q jeni ktu pr kt rast t prurimit. Pr mua sht nj gzim, nderim i madh q t jem ktu n mesin tuaj. Gzimi dhe nderimi sht edhe m i madh kur jam me ju dhe n mesin tuaj nn hijen dhe nn pranin e Nns Tereze. Un jam ministr pr shtje evropiane, prandaj jam njeri politik dhe merrem me politik. Por politika bhet me at ka sht e pranishme n zemrn e njerzve, dhe nse n zemrn e njerzve sht dshira pr hakmarrje, dhun, asnj politik nuk do t arrij t ndrtoj paqen. Nna Tereze m ka treguar mua, q pata rastin ta njoh, si dhe t gjith neve dhe t tjerve se paqa sht nj dhurat e Zotit t ciln ai na e komunikon dhe na e dhuron ne njerzve, sepse vetm Zoti mund t na jap hirin e pajtimit, vetm Zoti mund t na jap fuqin q ta rifillojm jetn pas psimeve t ndryshme. Ju dshironi ta ndrtoni nj Tempull, nj vend t lutjes dhe un mund tju them si njeri i politiks, se politika jon ka nevoj pr urat, lutje, pr kt ka nevoj Evropa, dhe ne jemi thell t bindur se Evropa sht fati i Kosovs. E di se shtegtimi i rrugs sht i gjat kah Evropa, por nuk mund tju them se kur, por ne e dim se ju jeni Evrop, ju keni t drejt n Evrop, ju jeni qytetart e saj dhe keni t drejt t jeni pjesmarrs t plot n at ka sht Bashkimi Evropian. Dua ta falnderoj s fundi mikun tim 30 vjear dr.Don Lush Gjergjin dhe kryetarin Rugova, mik i imi gjithmon edhe pse prej s largu, por mik, sepse ai ka folur, ka shkruar dhe ka vepruar pr paqe dhe falje. Ndonjher n histori sht e nevojshme t prdoret fuqia pr t larguar dhunuesit, pastaj duhet t vij koha e pajtimit, sepse vetm n paqe dhe dashuri ndrtohet fati i njerzimit dhe kjo sht rrugtimi drejt Evrops. Faleminderit, Zoti ju ruajt dhe ju ndihmoft.
Shpresa, Prishtin, 2003
V. Shtypi botror pr Nn Terezn

Nj milion njerz n varrim. Nga frika e rregullimeve t mundshme, policia mban larg njerzit m t dashur t Nn Terezs. - Bota ndalon pr Nn Terezn.
Korriere Dela Sera, shtator 1997. Rilindja, 16 shtator 1997, f.5.
Ceremonia e varrimit thuhet se zgjati gjasht or rresht e q u transmetua drejtprsdrejti prmes radiotelevizoneve n 160 vende t bots, duke shnuar kshtu nj rekord historik...
T varfrit prshndesin mbretreshn e tyre; t fuqishmit e rruzullimit gjunjzohen para Nn Terezs. Zyrtart e Vatikanit jan t sigurt se murgesha Nn Tereze sht tashm n parajs. Lamtumira e madhe pr Nn Terezn; prshndetja e fundit e engjjve t t varfrve.
La Stampa; shtator 1997 Rilindja, 16 shtator 1997, f.5
Nn Tereza mirseerdhe n Parajs ... Papa e ka ndjekur drejtprsdrejti ceremonin e ktij varrimi, ku sekretari i Shtetit t Vatikanit Kardinali Logano prcolli gjat meshs s varrimit mesazhin e vet Paps Pali II. Kt ceremoni t prmotshme Ati i Shenjt dshiron q ta shndrroj n nj lutje t madhe falnderimi Perndis q i dhuroi bots nj grua t till.
La Republika (shtator 1997) Rilindja, 16 shtator 1997, f.5.
Jeta e ksaj misionareje vrtet sht tejet e vshtir. Vshtir sht vetm t jesh i pranishm n kto rrethana t jets tejet t mjera, n smundje, n papastrti... N kto rrethana Nna Tereze sht nj rreze drite, shprese, dashurie.
VERITAS, Zagreb, 3.1972, fq.73
... Ndoshta ky sht definicioni m i mir i shenjtris: shenjti sht nj dritare nprmjet t cilit mund t shihet nj bot tjetr (e ndryshme); shenjti sht nj person q shklqen n dritn e Zotit. Shiko kt drit shum njerz e shohin n Nnn Tereze.
TIME, 1975 (Numri i Krshndellave n kopertin fotua e saj me mbishkrimin e m siprm)
M 17 janar 1976 PARIS MATCH ia kushton kopertinn Nns Tereze me kt titull: Ende ka shenjtr: Nna Tereze ndr t gjall dhe t vdekurit e Kalkuts. Aty paraqitet Nna Tereze dhe veprimtaria e saj me tet fotografi dhe gjasht faqet e para i kushtohen asaj. Artikulli prfundon me kto fjal: N kto humnera pa mbarim, q jan mjerimi dhe varfria e bots s tret, ka mund t bj sot Nna Tereze? Pr ekonomistt asgj. Nj pik n nj oqean. Por far dashurie, far dshmie...
PARIS MATCH nr.1390/17. I. 1976. fq.6
Shprblimi pr Paqe n kt vit iu dha femrs, e cila gjat tr jets s vet punoi pr ti ndihmuar t tjert, duke i dhn shpres dhe duke i liruar prej vuajtjeve (mundimeve), duke respektuar dhe kuptuar t gjith mbar pa marr parasysh statusin e tyre social.
VERDENS GANG Oslo, 18 tetor 1979
Veprimtaria unike e Nns Tereze meriton lakmi t madhe, ajo e cila gati 30 vite sakrifikoi jetn e vet pr mirqenien e bots, n t ciln jetojn dhe vdesin, Zoti e di sa qindra mij, ndoshta edhe miliona.
THE GUARDIAN, London, 18 tetor 1979
Dshira e vetme e saj pr t paaftt dhe t smurt, pr m t varfrit, t cilve u bhen padrejtsia, ishte q t ndrtoj jetn n paqe: vdekja e qet, njerzore do tiu kthej dinjitetin njerzor.
TAGES ANZEIGER, Bern, 18 tetor 1979
Ajo nuk sht politikane, ajo beson n Zotin dhe bn prpjekje tiu ndihmoj atyre t cilt jan n gjendje t mjerueshme.
DIE WELT, Hamburg, 18 tetor 1979
Ky Shprblim1 dhn Nns Tereze sht plotsisht me vend, si dhe promocioni pr paqe dhe mirkuptim ndrkombtar; sepse si konsiderohet varfria, uria dhe vuajtjet, padrejtsirat paraqesin rrezik pr paqe.
EL SOL, Mexico City, 18 tetor 1979
sht mir q Viti Ndrkombtar i fmijve t manifestohet me aktivitetet e nj t njohure, q kujdesi i saj pr fmij sht br fjal e urt... Gjithashtu puna e saj e mshirshme ka bart edhe fusha t tjera t ndryshme n vende t tjera. Kalkuta, vrtet, mbetet qendr e aktivitetit t saj, gj q sht shkak q India t gzohet pr ndarjen e mimit Nobel t ktij viti Nn Terezs, pr arsye se ky sht shteti, t cilin ajo e pranoi si t vetin.
AMRITA BAZAR PATRIKA, Kalkut, 19 tetor 1979
far zgjidhjeje t jashtzakonshme dhe fatlume ka br Komisioni pr ndarjen e mimit Nobel me vendimin pr ndarjen e Shprblimit pr Paqe t ktij viti... sht mir t dim se bota, sidoqoft, njeh virtytet se dashuria dhe mshira mund ta largojn mizerien dhe cinizmin dhe se t gjitha virtytet jan t ruajtura, aq edhe t paprekura para marrzirave katastrofale. Sot njerzimi n t sheh m shum se sa n do gj tjetr q i sjell njeriut besim n vete.
THE TIMES OF INDIA, New Delhi, 19 tetor 1979
Kushtimi i vrtet i saj shkaktarve t vuajtjeve njerzore i dha zemrgjersi q ti trheq dhjetra dhe qindra burra dhe gra n qllimet e veta. Puna e mshirshme misionare q ajo e filloi n vitin 1950 u shndrrua n nj institucion t lart pr shrbimin e t varfrve n Indi dhe n vende t tjera.
INDIAN EXPRESS, New Delhi, 19 tetor 1979
Rrall bhet nj nderim m i merituar, apo q vlersohet si vendimi pr ndarjen e mimit Nobel Nn Terezs nga Kalkuta.
THE STATERMAN, New Delhi, 19 tetor 1979
Nn Tereza sht aq afr shenjtreshs sa q vetm njeriu mund t mendoj n kohn e sotme. Puna e saj ka kaluar superioritetin n fushn e prpjekjeve pr paqe.
THE TRIBUNE, Chandigarh, 19 tetor 1979
Sa tipike qe Nna Tereze nga Kalkuta kur tha: Jam e pavlefshme, gjat pranimit t Shprblimit Nobel. Deklarata e saj nuk ishte vetm shprehje e modestis, por qndrim i saj dhe bindje q, duke ndihmuar t varfrit, vrtet ajo bn detyrn e saj, detyr kjo edhe pr t gjith ne.
NEW YORK TIMES, New York, 19 tetor 1979
Shembulli i Nns Tereze m s shumti n bot ka mbet n fund t fundit si rezultat i vlefshm, q mirsia, durimi, respekti dhe dashuria pr qenie njerzore jan vlera t rndsishme pr t. Duke i pranuar kto vlera, si rrug t vetme t paqes, Komiteti Nobel sht mirnjohs pr kto rezultate.
TORONTO STAR, Toronto, 19 tetor 1979
Pak njerzve iu sht dhn rasti q t krijojn mitologjin e vet, t vrtetojn edhe ktu n kt vend t drejtat e veta n pavdekshmri. Nna Tereze sht br shenjtresh dhe legjend gjat jets, sepse tr jetn ia kushtoi shrbimit m human.
DECCAN HERALD, Bangalore, 19 tetor 1979
Dedikuar gruas q tr jetn e vet ua kushtoi njerzve pr t cilt ajo ishte m s shumti e nevojshme... jeta e saj sht vetm pjes e puns s saj, n t ciln kriza dhe fama luajn rol t uditshm.
THE HINDUSTAN TIMES, New Delhi, 20 tetor 1979
Komisioni pr ndarjen e mimit Nobel tregoi aftsit e veta me rastin e ndarjes s shprblimit pr paqe, duke zgjedhur Nn Terezn pr mim Nobel t ktij viti.
ANANDA BAZAR PATRIKA, Kalkut, 18 tetor 1979
Smundja m e madhe sot, - thot ajo (Nn Tereza - M.G.), nuk sht grbula as tuberkulozi, por ndjeshmria e padshirueshmris, pr t ciln askush nuk kujdeset. Kta jan m t varfrit prej t varfrve, fmijt e Nns Tereze.
NEWSWEEK, New York, 29 tetor 1979
Nj pull postale q kushton nj rup u botua n Kalkut dhe shitet pr t ndihmuar veprn bujare t Nns Tereze. Me an t ksaj pulle postale dshirohet t nxiten t gjith, posarisht rinia,q t marrin pjes n veprn e njohur t Nns Tereze n dobi t atyre q vuajn n do mnyr.
LOSSERVATORE ROMANO, 27.VII. 1980, fq.3 dhe 9. X. 1980, fq.3
Mbi kt ngjarje, ndr t tjera, kshtu ka shkruar Loss.Romano: Porosia e krishtit ka gjetur nj tok pjellore n Gonxhe Bojaxhiun, e lindur n malet e Ballkanit,
shtegtare n Himalaje dhe n rrafshin e Gangs, tani qytetare e bots... pr t qen Samaritania e mir npr rrugt e planetit ton, pr tiu shpallur t varfrve shptimin, pr tiu kumtuar t burgosurve lirin, t verbrve t part dhe pr tiu dhn t shkelurve lirin... Nj pik uji n nj oqean mjerimi nuk do ta shptoj ndoshta njeriun nga vdekja, por do t jet prgjigje e prgjithshme e pyetjeve t dhembshme dhe t mrekullueshme: prse?
LOSSERVATORE ROMANO, 8-9. XII. 1981, fq.8
N shenj falnderimi pr kt doktorat t nderit Nna Tereze mbajti nj fjalim para autoriteteve akademike, ku, ndr t tjera, tha: N Evrop, si dhe n bot, ka shum uri pr dashuri, prpos uris pr buk. Njeriu nuk sht lakuriq vetm pr arsye se nuk ka veshje. Mund t jet i zhveshur edhe ather kur ska dinjitet (nderim). Ka edhe sot mjaft rreziqe q e errsojn dashurin. Dshtimi ssht asgj tjetr prpos frik: frik prej fmijve ende t palindur, frik se ata duhet edukuar, ushqyer, dhe pr ta mundur kt frik, fmija duhet t vdes... Ktu jemi pr ti kujtuar t gjith t smurt gjat ktyre 20 vjetve. M ka befasuar zgjedhja e nj personi si jam un pr kt nderim, e cila gjithnj sht me t smur. Por ndoshta kjo do t thot se t gjith kta profesor tejet t muar jan n kt mnyr dshmitar se i ka trhequr dashuria pr t smur...
LOSSERVATORE ROMANO, 12. XII. 1981, fq.2, FIDES, 2. I. 1982
Duart e saj jan tejet t mdha, t rrudhura dhe t prpunuara. Ato tashm nuk jan t forta vetm pr pun, sepse shum njerz jan mbshtetur n dashurin e saj.
BILDPOST, 21. XII. 1981, fq.6 - Javorja m e madhe katolike n Europ, Lippstad, R. F. e Gjermanis-
DOKTORATI I NDERIT N UASHINGTON M 30 maj 1982, Nna Tereze mori doktoratin honoris causa nga lndt humaniste n Universitetin e njohur n Georgetown. N kt kremtim ishin afro 10 mij njerz pr nder t themelueses s Misionareve t Dashuris. Ndr t tjera, Nna Tereze tha: Aspak nuk jam e denj pr kt nder. E pranoj n emr t t varfrve dhe pr nder t Perndis.
AKSA, 4. VI. 1982, fq.2
M 18.VII.1982, Nna Tereze ishte n nj mision paqeje n Liban, posarisht npr lagjet e rrnuara t Bejrutit. John Dansais, kryetari i Kryqit t Kuq ndrkombtar tha se i befason t gjith fuqia, kurajua dhe dashuria e Nns Tereze. N nj bised, intervist, me at rast Nna Tereze tha: Kurr skam pyetur: kush sht hebre, indian, i zi, i bardh, cilit komb, cils fe i takon. Un shoh vetm t bijt (fmijt) e Zotit, vllaun tim dhe motrn time n do njeri.
AKSA, 20. viii. 1982, FQ.6b
M 27.VIII.1982, Nna Tereze n Karakas (Venezuel) ka festuar 73-vjetorin e lindjes me hapjen e nj shtpie pr t varfr. N kt ceremoni mori pjes edhe presidenti i Venezuels, Luis Herrera Campis, i cili edhe e ka financuar kt qendr.
LOSSERVATORE ROMANO, 28. VIII. 1982, fq.1
Nna Tereze bri nj vizit triditshe n Portugali dhe me kt rast shtegtoi edhe n shenjtroren e njohur t Fatims. Ndr t tjera, n nj bised rasti me gazetart, q e prcillnin, ajo tha: Mua nuk m intereson aspak politika. Un luftoj kundr dhuns, mjerimit dhe lufts, me fe dhe me dashuri.
LOSSERVATORE ROMANO, 18-19. X. 1982, fq.7
DOKTORATI I NDERIT N LUVEN M 18.X.1982, Nna Tereze e Kalkuts mori doktoratin honoris causa n mjeksi n Universitetin e famshm katolik t Luvenit. MotraNobelistja e paqes pr vitin 1979 sht Doktore honoris causa edhe e universiteteve t njohura botrore t Milanos, t Nju Delhit, t Uashingtonit, t Kembrixhit, etj.
LOSSERVATORE ROMANO, 18-19. X. 1982, fq3
M 6 gusht 1983, gazeta e njohur e Londrs Times i ka kushtuar mjaft faqe Nns Tereze. N nj artikull, ndr t tjera, shkruan se motrat e Nns Tereze kujdesen sot pr 6 milion t smur, t moshuar, t ln pas dore n vetmi. Gjat 33 vjet veprimtarie lvizja sht zhvilluar mjaft, kshtu q sot ka m se 2000 motra, ndrsa n degn mashkullore m se 400 rregulltar. Lvizja sht e pranishme n 52 shtete, me 227 bashksi rregulltare t cilat veprojn gjithmon n laget m t varfra. Times-i prfundon duke thn se ssht leht t kuptohet sot kjo dukuri q quhet Nna Tereze.
AKSA, 12. VIII. 1983, fq.2b -Bulten informativ javor, Zagreb-
NNA TEREZE DHE UNIVERSITETI I PAR PR FEMRA Nn ndikimin e Nns Tereze hapet universiteti i par pr femra, n Kakaikanal t Shtetit Tamail Nada t Indis Jugore. Me kt rast foli ministri i par Ramachardon. Nna Tereze n fjalimin e saj thirri t gjith n luft kundr uris s fmijve dhe mungess s dashuris pr fmij. Pastaj prfundoi se vrasja e fmijve t palindur (abortusi-dshtimi) sht armiku m i madh i paqes n bot.
AKSA, 23.03.1984, fq.8b-9b
KANCELARI I AUSTRIS DHE NNA TEREZE Kancelari Fred Sinowatz, gjat vizits s tij zyrtare n Indi, u takua me Nnn Tereze e motrat e saj dhe me kt rast dhuroi barna t ndryshm n nj vler prej 45 mij dollarsh. Nna Tereze e falnderoi duke thn se kjo sht shenj e dashuris dhe e mirkuptimit pr nevojtart. Pastaj ajo premtoi se do t shkoj n Austri pr t hapur nj shtpi, si e luti edhe kardinal K-u.
Kancelari shprehu admirim pr veprimtarin e shoqris s Misionareve t Dashuris, si quhen motrat e Nns Tereze.
DRUINA, Ljubljana, 8. IV. 1984, fq.3
Shenjtrit e sotshm sht titulli i nj shkrimi t Bildpostit, ku ndr shenjtrit e sotm numrohen n vend t par Nna Tereze, pastaj Raoulan Foulerau, Dorothy Dua.
BILDPOST, 5.1984, fq.9
Ndr 390 bartsit e Shprblimeve Nobel n shum lmenj, vetm 19 ishin femra, ndrsa prej tyre vetm tri fituan Shprblimin Nobel pr paqe: irlandezet: Betty William dhe Mairead Corrigaun dhe n vitin 1979 Engjlli nga KalkutaNna Tereze Bojaxhiu.
BILDPOST, 6.V.1984, fq.4
NNA TEREZE N OPERACION Politika e Beogradit, m 11 gusht 1984, n faqen e dyt, solli nj fotografi t Nns Tereze me nj fmij n dor, dhe me kt tekst: Ssht aq i nevojshm operacioni i syrit tim, m mir kto t holla tua dhuroj t varfrve, tha Nna Tereze (74-vjeare), laureate e Shprblimit Nobel pr paqe. Dhe pastaj u lajmrua oftalmologu Riard Levin nga Pisburgu duke premtuar se ai do ta liroj Nnn Tereze prej katars falas. Pastaj u lajmruan edhe dy miq anonim, t cilt premtuan se do tia paguajn udhtimin me aeroplan. Pas t gjithave, mbrojtsja e njohur e t varfrve nga Kalkuta (e cila ka lindur n Shkup), do ti plotsoj dshirat e saj.
POLITIKA, Beograd, 11.VIII.1984, fq.2
Me ftes t arqipeshkvit t Tokios, Mons.Peter Seiichi-t Shirayanaga Nna Tereze vizitoi pr disa dit Japonin. Ajo ishte n Japoni edhe n vitin 1981 dhe 1982. Gjat vizits n Hiroshim, ajo, ndr t tjera, tha: Apeloj n tr botn pr paqe dhe solidaritet ndrkombtar. Mos t prsritet m kurr sulmi atomik n asnj vend n bot.
AKSA, 7.XI.1984, fq.5b
Pas atentatit ndaj Indira Gandit, e cila ishte edhe bamirse dhe dashamire e Nns Tereze dhe e veprimtaris s saj, Nna Tereze, q ato dit ishte n Rom, tha: Jan kto aste tejet t vshtira pr Indin. Un vetm mund t lutem. Nuk m intereson politika, por duhet t lutemi q paqja dhe mirkuptimi t vijn n popullin ton!
AKSA, 9.XI.1984, fq.11b
Pas varrimit t Indira Gandit filluan konfliktet e llojllojshme n Indi, sidomos kundr Sikkve sekts fetare, t cilt edhe kan br atentat n Kryeministren. S bashku me themeluesen, Nnn Tereze nga Kalkuta, Misionaret e Dashuris n mnyr t palodhshme kujdesen pr 50 mij Sikk t cilt gjenden n kampe t ndryshme t Indis dhe kan krkuar strehim para bandave fanatike q dshirojn t hakmerren pas atentatit n Indira Gandin. Sipas lajmeve t agjencive numri i Sikkve t vrar sht afro 11.000, ndrsa disa prej tyre i kan kallur pr s gjalli. N
vendstrehimin afr Gandhi Memorial Scool, ku gjenden afro 15.000 refugjat, s bashku me Misionaret e Dashuris punojn edhe prfaqsuesit e Kryqit t Kuq, vullnetart, mjekt, infermiert, studentt.
AKSA, 16.XI.1984, fq.12b
Agjencia informative France Press lajmron se Nna Tereze ka krkuar leje pr t hapur nj shtpi rregulltare n ekosllovaki. Pritet prgjegje pozitive n kt krkes.
DRUINA, Lubljan, nr.48.1984, fq.3
Nna Tereze ishte pr Krshndella 1984 n vendet m t krcnuara nga thatsia dhe uria, n Etiopi, pr t dshmuar dashurin dhe kujdesin pr t uriturit. Aty ishte Betlemi i saj, ku njerzit kan nevoj pr buk dhe pr dashuri.
GLAS KONCILA, Zagreb, 6.I.1985, fq.6
Instituti i Galupit bri nj anket n SHBA mbi 10 grat m t njohura n bot. Rezultatet e ksaj ankete u botuan n javoren amerikane Enkvajerer dhe sipas ksaj del se Nna Tereze z vendin e dyt pas kryeministres britanike Margaret Theer.
AS, 18.I.1985, fq.2, Sarajev
NNA TEREZA DHE REGANI Zyrtart e Shtpis s Bardh thon se duhet falnderuar Nn Terezn, e cila krkoi nga Ronald Regani q t ket pak m shum kujdes pr t uriturit nga Etiopia. Ajo i shkroi nj letr Reganit teksa po bnte fushat pr grumbullimin e ndihms humanitare. Regani menjher u prgjigj duke theksuar se SHBA-t do ta shtojn ndihmn dhe njhersh do tu mbyllet goja t gjith atyre q e kritikuan administratn e tij se u tregua dorshtrnguar ndaj Etiopis dhe qeveris s saj marksiste. Drejtori i Agjencis pr zhvillimin ndrkombtar tha se sapo bri nj bised telefonike Regani miliona dollar filluan t grumbullohen.
RILINDJA, Prishtin, 20.I.1985
N nj hulumtim sociologjik n Split, q bri sociologu nga Spliti Boris Vushkoviq, rinis iu ofrua lista e emrave t njohur n bot, t cilt jan shembull dhe model frymzimi pr ta. N vitin 1969 m s teprmi vota pati Lenini, ndrsa tani n vend t par sht Nna Tereze, n t dytin papa Wojtila...
DANAS, Zagreb, nr.153, 22.I.1985, fq.19-20
Rezepte nach Mutter Teresa u botua n nj tirazh tejet t madh pr ti ndihmuar t uriturit n bot. N kt libr kan shkruar: Sepp Maier, Inge Meysel, Hannerol Kohl, Rudi Carrel, Helga Feddersen, Karl Rumennigge, Walter Giller, Wily Brand dhe shum kardinal dhe ipeshkvij, afro 100 emra t njohur n Gjermani dhe n bot. N kt libr, natyrisht, mori pjes edhe Nna Tereze, e cila ndr t tjera, shkruan: T dashur miq, nj ushqim i mir dhe i mjaftueshm pr njerzit tan do t jet nj pjat e vogl me oriz, me perime dhe me pak pem. Zoti ju ruajt!
BILDPOST, 3.III.1985, fq.1
Engjlli i atyre q jan buz vdekjes sht titulli i nj artikulli t pasur dhe t bukur n Bildpost mbi Nnn Tereze. Ndr tjera mbi t shkruan: Kjo Grua tejet e madhe, me m se 2500 motra, m mir t themi bija, sht shembull i madh metodologji pr botn e sotme.
BILDPOST, 7.VI.1985, fq.1
Nna Tereze do t marr pjes n Kongresin ndrkombtar eukaristik q do t mbahet n Kenia, n Najrobi, n mbarim t gushtit 1985. Ky sht Kongresi eukaristik i 43-ti me radh dhe si tem bazore do t ket Eukaristia dhe familja e krishter.
AKSA, 14.VI.1985, fq.5b
Misionaret e dashuris hapn nj shtpi rregulltare n Tokio, ku do t veprojn gjasht motra t shoqris s Nns Tereze, posarisht me vajza-nna dhe me fmij t ln pasdore. Kt shtpi e ka bekuar arqipeshkvi i Tokios, Mons.Peter Shirayanagi, i cili me at rast, ndr t tjera tha: Shrbimi i tyre sht shprehje e thelbit t krishtrimit, dhe themeluesja e tyre, Nna Tereze, jeton porosin e Ungjillit fjal pr fjal (me besnikri).
LOSSERVATORE ROMANO, 20.VI.1985, fq.6
NNA TEREZE N PARIS Kryetari i Parisit, Jacques Chirac, m 7 korrik 1985, deklaroi se Nna Tereze, themeluese e motrave Misionare t Dashuris, dshiron t hap nj shtpi-strehimore pr t varfr dhe t dbuar. Chirac-u foli nj or me Nnn Tereze dhe e prkrahu kt qllim. Ai ndr t tjera tha se do t bj mos q ti ndihmoj asaj.
AKSA, 26. VII. 1985, fq.5b
KUJTIMET E GRUAS S VJETR Me kt titull Bildpost-i bie nj paraqitje t bukur mbi Nnn Tereze, mbi veprimtarin dhe jetn e saj 75-vjeare. Rast pr kt shkrim ishte hapja e shtpis s par rregulltare t Misionareve t Dashuris n Austri, pikrisht n Obdachlosenasly, ku qe nj festim i bukur, me pjesmarrje t madhe t popullit. Vizita e Nns Tereze n Obdachlosenasly ishte nj fest e vrtet... At Sporschill, ndr t tjera, tha pr t: Sot ju duhet tia dini pr nder nj Gruaje, q jeta e tyre sht n shrbim. Kjo sht nj ndihm pr ju, shprehje e dashuris s Zotit. Nj njeri i vetmuar at dit bri kt rrfim: Ju lutem, mos m fotografoni mua me Nnn Tereze, sepse un pothuaj nuk shoh m, por un kisha pasur disa kujtime. Un jam fqinj dhe shpesh vij ktu, sepse tani skam m asknd. Motrat e Nns Tereze tani jan t vetmet q kujdesen pr mua.
BILDPOST, 4. VIII. 1985, fq3
BURIM I FSHEHT I FUQIS S TYRE
Me kt titull Bildpost bie nj paraqitje mbi Nnn Tereze me rastin e 75-vjetorit t lindjes, si dhe mbi motrat e saj, duke cekur n veanti rendin e dits n rregullin Misionaret e Dashuris, ku vend t posam ka urata dhe shrbimi ndaj nevojtarve. Ndr t tjera mbi Nnn Tereze shkruan: N mbarim t gushtit, kur Nna Tereze do ti mbush 75 vjet, mbar bota do ta prmend dhe do tia festoj ditlindjen ksaj GRUAJE, e cila me m se 2000 motra, ndr to 7 gjermane, dhe me 500 vllezr, sht e pranishme n bot... N vendet ku flitet gjuha gjermane Misionaret e Dashuris kan kto qendra: n Essen, n Berlinin Perndimor dhe Lindor, n Qytetin e Karl Marksit, n Manheim dhe n Wien.
BILDPOST, 11. 08. 1985, fq.3
Me rastin e 75-vjetorit t lindjes s Nns Tereze Losservatore Romano bie nj fotografi t saj n lutje, ku, ndr t tjera, shkruan: Misionaret e Dashuris festojn kt dit n thjeshtsi, n urat dhe n pun t prditshme pr m t nevojshmit. Mirpo sot e tr Kisha sht rreth Nns Tereze, themelueses s Misionareve t Dashuris, pr ta falnderuar n emr t t harruarve, t atyre q jan n buz t vdekjes, t t varfrve ndr m t varfrit, t atyre q ende skan lindur. N emr t t gjith atyre q kan prjetuar se n T sht mishruar ligji dashuris, q kan njohur n T fuqin e dashuris s krishter e cila sht n mbrojtje t t drejtave themelore t njeriut.
LOSSERVATORE ROMANO, 28.08.1985, fq.2 (Mbi 75-vjetorin e lindjes s Nns Tereza ka shkruar pothuaj i tr shtypi botror, ndrsa tek ne AKSA, m 6.09.1985, fq.3b; GLAS KONCILA 8.09.1985, fq.3; CRKVA NA KAMENU, nr.10.1985, fq.16 etj.)
Nna Tereze e Kalkuts tani do ti kushtohet kujdesit t t smurve t Aidis n SHBA. Kjo iniciativ lindi n arqipeshkvin e Nju Jorkut, e cila edhe ka vendosur pr kt... Kjo asistenc do tiu besohet Misionareve t Dashuris t Nns Tereze; t smurt q skan nevoj pr mjekim n spital do t vendosen n nj kuvend t mom dhe t braktisur, tani t rindrtuar rishm pr kt qllim... Kujdesi dhe shrimi mjeksor do t jet falas prej ekipit t njohur profesional t Kolegjit shndetsor t Shna Klars nga Nju Jorku...
IL SABATO, 21-27.IX.1985, fq.15
Mathias Schulenberg nj Clown pr Nnn Tereze, i cili me lvizje qesharake, me shaka, tallje dhe mahi shum t bukra argton me mijra njerz, e bn kt pr nj fond t t varfrve t Nns Tereze dhe pr fmijt e saj.
BILDPOST, 39/29.IX.1985, fq.8
Prej 24 deri m 31 gusht n Rimini (Itali) do t mbahet Meetingu (Mitingu-tubimi ndrkombtar me karakter kulturor-fetar, vr.ime) me pjesmarrje t shum personaliteteve nga e tr bota. Mbi kt, ndr t tjera, javorja italiane Il Sabato shkruan: N fund, ja suksesi i madh: pjesmarrja e Nns Tereze n Meeting. Ardhja e saj ende e ssht plotsisht e sigurt, edhe pse motra nga Kalkuta ka premtuar se do t bj mos pr t marr pjes.
IL SABATO, Milano, nr.25/1985, fq.24
NNA TEREZE KUNDR SIDS Natn e Krishtlindjes Nna Tereze nga Kalkuta e ka hapur nj Qendr pr tu ndihmuar njerzve t smur nga Sida, pr tani t pashrueshme, e cila ka shkaktuar shum shqetsime dhe frik n bot. Kjo
qendr gjendet pran kishs s Shn Veroniks n Grenvich Viagen dhe, pr tani, aty jan 15 shtretr pr njerz t smur. N kt Qendr do t punojn Misionaret e dashuris motrat e rregullit q i ka themeluar Nna Tereze n Indi n vitin 1950. Kt institucion do ta financojn arqipeshkvia e Nju Jorkut. Shpresoj se t smurt nga Sida do t jetojn dhe do t vdesin n paqe me ndihmn dhe kujdesin q do tiu jipet, - tha marrsja e Shprblimit Nobel pr Paqe 1979 me rastin e hapjes solemne t ksaj qendre.
AKSA, 10.01.1986, fq. 5b
Kur kam shkuar n Bejrut pr t ndihmuar fmijt, t varfrit, t plagosurit n luft; skemi pasur asgj n shtpi, prpos disa tapetave t varfra. M bri prshtypje t thell kur filluan t vinin njerzit te ne. Secili binte dika. Kam par fmijt se si shkonin n shtpi pr t marr rrobat e tyre pr tua dhn fmijve m t varfr. Nj prej tyre e nxori prej gojs gomn pr prtypje, e vuri ndr tesha q kishim mbledhur pr t varfr. T gjith: fmijt, pleqt, rinia ishin t lumtur q po bnin dika pr t tjert, pr nevojtart. Duke shpjeguar vuajtjet e njerzve t till, ajo tha: Ktu keni pr t par njerzit q vuajn, por sjan t dshpruar, ata krkojn dika q tejkalon nevojat materiale. Ja prse them se skemi nevoj pr njerz q do t na japin par, por kemi nevoj pr duart tuaja, me t cilat do ti shrbeni t varfrit, pr zemrat tuaja, me t cilat do ti doni ata.
RIJE IVOTA, Portorozh, 3/1985, fq.13-15
NN TEREZA N ETIOPI
Adis-Abeb, 31 korrik 1985
Fituesja e mimit Nobel pr paqe, Nn Tereza, arriti n Etiopi, ku do t vizitoj disa prej qendrave m t mdha pr pranimin e viktimave t uris dhe do t bisedoj me funksionart e qeveris. Si njofton ROJTER, Byroja Religjioze, s cils i takon Nn Tereza, hapi pes qendra pr ndarjen e ushqimit n Etiopin Qendrore dhe Veriperndimore, e s shpejti do t hap edhe qendrn e gjasht n jug t ktij vendi. Pas Etiopis, Nn Tereza shkon n Tanzani.
RILINDJA, 1. VIII. 1985, fq.16
Pr Krshndella Nna Tereze arriti me aeroplan n Adis-Abeb, kryeqendr e Etiopis. Ajo deshi t gjendet n mes t viktimave t skamjes dhe t uris. N aeroport, ndr t tjera, tha: Kam ardhur te t varfrit dhe t smurt. Ajo n Etiopi qndroi 10 dit dhe vizitoi 26 motrat e saj t cilat, bashk me organizatat bamirse, luftojn kundr varfris dhe smundjeve t ndryshme. Sipas t dhnave zyrtare vitin e kaluar n Etiopi kan vdekur prej uris m se 300.000 veta, m s shumti fmij dhe pleq.
DRITA, nr.1-2 (108)/1985, fq.24
Nn Tereze... ngjll i gjall nga t varfrit, t pasurit dhe personaliteteve qeveritare n mbar botn.
Usa Today (SHBA) Republika, 10 shtator 1997, f.13
Nn Tereza... nj rreze drite n errsir...

The Miami Herald (Florida-USA)
Nn Tereza...shenjtorja e t varfrve.
ikago Tribun (USA) Republika, 10 shtator 1997, f.13
sht udi q Nn Tereza jetoi 87 vje. Ajo ishte nj veterane e krizave t zemrs, malarjes dhe t shum smundjesh ngjitse ishte gjithmon i pranishm. Por, megjithat, kjo grua e shenjt, kjo murgesh e murgeshave, vazhdoi punn deri n fund, ditn e premte.
The Harpert Curent (USA) Republika, 10 shtator 1997, f.13.
Prkushtimi i Nn Terezs ndaj t varfrve ka qen nj frymzim q ka kaprcyer kufijt e shteteve dhe feve, duke pasqyruar gjithka m t mir: njerzimin. Trashgimia e saj sht urdhri q ajo themeloi. Puna e saj na kujton detyrimin ton pr t br at q na takon.
Oregeon, Portland (USA) Rilindja, 10 shtator 1997, f.13
Nn Tereza nuk vdiq e re, ajo jetoi nj jet t plot dhe produktive, duke u afruar ndihm jetimve t braktisur, t smurve dhe atyre me nj kmb n varr, t cilt i adoptoi si t ishin fmijt e saj. Ajo sht shprblyer me disa nga nderimet m t mdha q mund t afroj njerzimi, prfshir mimin Nobel pr Paqe. Ajo nuk i frymzoi njerzimit prmes reklamave dhe mimeve, por prmes prkushtimit, shembullit personal dhe puns.
Boston Globe (USA) Republika, 10 shtator 1997. f.13
... edhe Nn Tereza ka kritikt e vet, ka i bn arritjet e saj m t qnsishme, mbasi kto kritika tregojn se ajo nuk ishte mbinjerzore... Shum nga ne e pranojm se sht shum e vshtir t kuptosh dik si Nn Tereza. Si mund t jet nj njeri i till vrtet? Ajo kur u lind quhej Agnesa Bojaxhiu dhe ishte bija e nj tregtari t suksesshm shqiptar. Pasi u b murgesh, ajo nuk e pa m kurr nnn dhe motrn e saj, pjesrisht nga frika se nga Jugosllavia komuniste nuk do t lejohej t largohej, n se do t shkonte aty pr vizit...
Dallas Morning News (Teksas USA) Republika, 10 shtator 1997, f.13.
Tereza vdiq si nj nga grat m t admiruara t bots. Nn Tereza ndryshonte mjaft nga shum t tjer n koht moderne, t cilt jan po aq n qndr t vmendjes s publikut. Nn Tereza nuk kishte, nuk krijoi vepra t mdha arti, ajo nuk drejtoi lvizje masive, nuk ndiqej kmba-kmbs nga fotograft e skandaleve... Asnj nga veprimet e saj nuk mund t
quhet i bujshm, si prdoret sot kjo fjal. Ajo pa nj munges t madhe humanitare dhe punoi pr ta mbushur kt munges.
Los Angeles Times (Kaliforni USA) Republika, 10 shtator 1997, f.13.
VENDOSMRIA E NN TEREZS KONTRAST I JETS SON Dhnia e mimit Nobel pr vitin 1979, q i takoi nj rregulltareje t fort dhe puntore n Indi, e njohur n tr botn si Nn Tereza, nuk ngjall asnj habi. Ky mim m n fund e ka shtyr n fushn e t pamurit nj njeri, nj grua t thjesht, gati t patkeqe, nj shrbtore, vendosmria pr jet e t cils qndron n kontrast radikal me kriteret kvalitete t jets t t gjith neve. Kritere, t cilat, - po i morm sinqerisht duhet t na tronditnin, dhe kshtu t bheshim gur ndrtues i paqes: i nj paqeje q nuk definohet prmes politikanve, por si vepr paqthemeluese si paqe konkrete.
Deklarat nga BUDISCHE ZEITUNG Freiburg
VI. Fragmente nga vepra, monografi etj.

- Kristina Siardi - At Sebastian Vazhakala - Robert Fulghum - Peter Jennings - Jos Luis Gonzlez-Balado - Don Dr. Valentino Salvoldi - Navin Kaula - Renzo Allegri - Franka Xambonini - Donika Omari
Fryti i besimit sht dashuria
Smundja m e keqe e Perndimit sot nuk sht tuberkulozi ose lebra, po sht t ndihesh pa dashuri, apo t ndihesh i braktisur. Mjeksia mund t shroj smundjet e trupit, por e vetmja kur pr vetmin, dshprimin dhe mungesn e perspektivs sht dashuria. Ka shum njerz n bot q vdesin pr nj cop buk, por nj numr akoma edhe m i madh vdes pr munges t dashuris. Dhe varfria n Perndim merr forma t reja: nuk sht vetm vetmia, por edhe varfria shpirtrore. Ka uri pr dashuri, ka uri pr zotin. sht e pamundur tu prgjigjesh ktyre nevojave pa ndihmn mshirplot t Zotit. Dy motra, n dshmit q do t vijn m posht e shpjegojn m mir kt koncept. Motr Dolores: Para s gjithash, duhet t duhemi prej Zotit, dhe vetm ather mund t japim pr t tjert. Pr tu dhuruar dashuri t tjerve duhet t jemi t tejmbushur me dashuri. Zoti vepron kshtu. sht ai q na shtyn t gjithve ne t bjm at q bjm, dhe nse nuk e ndiejm dashurin e tij pr ne, ather kjo dashuri z fill prej nesh. Dashuria e Tij nuk njeh kufij. Motr Kateri: Ekziston vetm nj dashuri, dhe sht dashuria pr Zotin. Kur duam thellsisht Zotin, duam n t njjtn mnyr edhe tjetrin, e kshtu pak nga pak rritemi n dashurin pr T, respektojm gjithka q Ai ka krijuar dhe njohim e vlersojm t gjitha t mirat q ai ka br. E n kt mnyr vjen natyrshm dshira pr tu kujdesur pr t gjitha kto. Zoti e ka krijuar botn vetm pr knaqsin e qenieve njerzore dhe do ta kuptojm lehtsisht kt vetm nse do t jemi n gjendje t shikojm mirsin e Tij, vmendjen e Tij pr ne, n vetdijen e Tij pr do nevoj ton, n do detaj: n telefonatn q po prisnim, n letrn q na vjen nga posta, n gjithka q ai bn pr ne gjat dits. sht e rndsishme q t kujtohemi e ta falnderojm: kur e kujtojm kt, kuptojm edhe dashurin e Tij pr ne, dashurohemi me t, sepse Ai punon kaq shum pr ne sa sht e pamundur ti rezistosh. Un mendoj se n jet nuk ekziston fati: ekziston dashuria e Zotit, dashuria e Tij. Me t kuptuar se sa Zoti sht i dashuruar me ty, mund t jetosh vetm duke rrezatuar at dashuri. E them gjithnj se dashuria nis nga shtpia: e para vjen familja, pastaj vendi yt e m pas qyteti. sht e thjesht t duash njerz t largt por jo gjithnj sht po kaq e thjesht t duash ata q jetojn me ne, ose pran nesh. Nuk jam dakord me mnyrat e mdha t t vepruarit: dashuria duhet t nis prej individit. Pr t dashur nj njeri duhet t njihesh me t, t hysh n kontakt me t. T gjith kan nevoj pr dashuri. T gjith duhet t din se jan t dshiruar dhe t rndsishm pr Zotin.Jezusi ka thn: Duhuni me njri-tjetrin, ashtu si un ju kam dashur, ka thn m tej: far i keni br m t voglit prej vllezrve t mi ma keni br mua, dhe ne e duam prmes t varfrve. Ka thn: Pata uri dhe m dha pr t ngrn... isha lakuriq dhe m veshi. Ua kujtoj gjithnj motrave dhe vllezrve se dita jon sht br 24 or me Jezusin. Motr Theresina e zhvillon m tej kt mendim: N kt bot ne jemi meditues, ndaj jett tona jan t prqendruara n lutje dhe veprim. Puna jon buron nga meditimi dhe nga bashkimi me Zotin n gjith sa bjm, dhe prmes puns, ushqejm bashkimin ton me Zotin n mnyr q lutja dhe veprimi, veprimi dhe lutja t jen nj fluks i vazhdueshm.
Dhe ja se far mendon At Bert White: Ghandi thoshte: Vepro, por mos krko frytin e veprimeve t tua. Veprimet e tua burojn prej teje, dhe kjo sht gjithka. sht pak sikur jemi t dashuruar, kur dashuria drejtohet pr te njeriu q do...
Ngrohtsia e dors son Dashuria nuk sht e bindur, dhe bamirsia nuk ka t bj me mshirn: sht dashuri. Bamirsia dhe dashuria jan e njjta gj. Me bamirsi jep dashuri, ndaj mos u kufizo t japsh para, por shtrije dorn. Kur isha n Londr, shkova t vizitoja vagabondt pr t cilt motrat tona kishin ngritur nj mens. Nj burr i cili jetonte n nj kuti kartoni m mori dorn dhe m tha: Prej kohsh nuk e ndieja ngrohtsin e nj dore njerzore. Mary, njra prej vullnetareve tona, ka shum ide mbi mnyrn se si mund t prballesh me njerzit: Kam kuptuar se ndihmat praktike n t vrtet mund t deprimojn njerzit nse nuk jepen me dashuri: asnjrit nuk i plqen t ndihet pasiv, si n t mir ashtu edhe n t keq. Kam vn re se edhe t mundohesh t kontaktosh me njerzit ka qen nj fenomen gradual, dhe q u krijua n mnyr t organizuar, pr shembull duke ndihmuar motrat n mensn e t varfrve. Prandaj, n vend q t veprosh n mnyr t tepruar duke shprndar ushqim dhe duke lar ent, sforcohu t flassh me dik duke qen se je aty, apo t ulesh pran dikujt duke u munduar t krijosh nj marrdhnie personale. Shum njerz mbajn n xhep fotografi, mund tia vlej barra qiran t ti tregoj , apo t bsh shaka n lidhje me modelin e flokve... do lloj argumenti sht i mir pr t ndrvepruar. E rndsishme sht t krijohet nj kontakt edhe nse bhet fjal pr nj pyetje t thjesht: Si shkoi dreka?. N vend q t qndrosh mnjan duke lar ent, sht m mir t shkosh e t shprndash pjatat. Nse t duket shum e vshtir ndoshta sht m mir nse vepron hap pas hapi: nse sheh dik q po rri n kmb, ose q po ecn, apo q qndron krejt i vetm, ather prfito nga rasti q ti afrohesh. Dhe ja nj histori tjetr gjithnj nga Mary, q ilustron nj mnyr ndryshe pr t kontaktuar me nj njeri n nevoj: Disa koh m par nj grup i yni shkoi n Shqipri, ku vizituam edhe disa motra. Duke dgjuar t flitet pr nj Shtpi pr fmij me aftsi t kufizuara, vendosm ti vizitojm: nj fatkeqsi e vrtet. Instituti kishte marr disa her nj sasi ndihmash, por do her banort e zons i kishin marr pr vete duke qen edhe ata nevojtar. Ajo q m goditi m shum m pas, ishte kur pash q ndrsa vinte shum material dhe magazinat ishin t strmbushura, njerzit nuk merrnin asgj prej tyre. Ather u kthyem mbrapsht me nj ark me moll dhe propozuam t jepnim nga nj fryt pr secilin fmij: e dinim q po ta kishim ln arkn, edhe njerzit e tjer do t kishin nevoj t merrnin moll pr fmijt e tyre, dhe ndihma nuk do t kishte shkuar kurr te t ftuarit e jetimores. Dashuria nuk ka kuptim nse nuk ndahet. Dashuria duhet vn n veprim. Duhet t duash pa pritur n kmbim, t bsh dika se ashtu e do, dhe jo se mund t marrsh dika n kmbim. Nse pret ndonj shprblim, nuk sht dashur: dashuria e vrtet sht t duash pa shprblime e pa pritur gj n kmbim. Nse do t jet e nevojshme Zoti do t drejtoj, si na ka ndihmuar tu shrbejm t smurve me SIDA. Ne nuk i gjykojm kta njerz, nuk i pyesim se far u ka ndodhur ose n mnyr jan smurur: ne kufizohemi t shikojm vetm nevojat e tyre dhe t kujdesemi pr ta. Mendoj q prmes SIDA-s Zoti po na thot dika, duke na dhn nj mundsi pr t shfaqur dashurin ton. personat e infektuar me
SIDA kan zgjuar dashurin m t dhimbshme te t tjer q ndoshta e kishin dhuruar larg jets s tyre, duke e harruar. Motr Dolores na kujton se si shpesh, sht e mjaftueshme t qndrosh pran njerzve me dashuri: N fillim t smurt me SIDA q vijn tek jan gjith frik. sht e vshtir pr ta t pranojn faktin se jan pran vdekjes. Por t qndrosh aty, me ne s bashku me ata q jan duke vdekur sht vrtet e rndsishme. M kujtohet n New York, mamaja e nj portorikani q i thoshte se ishte e gatshme t kujdesej pr t, nse do t kthehej shtpi. ai e falnderoi por iu prgjigj se do t qndronte me ne dhe se do t vazhdonte ta takonte at. Nj dit m tha: Un e di se kur t jem duke vdekur ti do t jesh ktu duke me mbajtur dorn. Na kishte par ta bnim edhe me t tjer dhe e dinte se nuk do t vdiste i vetm. N t vrtet sht nj reaksion shum i thjesht. Kush sht duke vdekur mallngjehet me dashurin q merr edhe pse kjo mund t jet vetm nj prkdhelje, nj got me uj apo nj mblsir. Bhet fjal vetm tu osh atyre at q krkojn: do t ndihen t knaqur, do t din se dikush kujdeset pr ta, i do, i dshiron. Kjo sht nj ndihm e madhe; edhe vetm prej ksaj do t din se Zoti do t jet akoma edhe m i dashur, m zemrgjer dhe se shpirtrat e tyre do t drejtohen drejt Tij. Ne nuk predikojm, kufizohemi duke br at q bjm me dashuri dhe ata preken nga dashuria e Zotit. Nj tjetr shnim mbi mnyrn m t mir pr t ofruar dashuri vjen nga Vllai Geoff: Kur ai q sht msuar t refuzohet dhe t braktiset nis t pranohet prej t tjerve, t duhet, kur nis t shikoj t tjer persona q i kushtojn atij koh dhe energji nga e tyrja, ai kupton se nuk sht nj mbeturin. Sigurisht q dashuria shprehet pikspari duke qndruar me nj njeri, m shum se sa me gjestin q ti bn dika pr at njeri. Duhet patur gjithmon parasysh kjo, sepse sht e thjesht t humbassh mes gjrave q bn pr t tjert. Nse veprimet tona nuk lindin para s gjithash nga dshira pr t qndruar me nj person, ather veprimet jan t ngjashme me nj asistenc sociale. Kur ke dshir t qndrosh me nj njeri t varfr, mund t kuptosh m mir nevojat e tij dhe nse dashuria jote sht autentike, ather sht e natyrshme q t bsh ka mundesh pr ta shprehur. N nj kuptim, shrbimi sht thjesht nj mjet pr t manifestuar pranin tnde pr at person- dhe shpesh me m t varfrit nuk arrin t lehtsosh t gjitha problemet e tyre, por duke qndruar me ta, duke ekzistuara pr ta, fardolloj gjje q t bsh, pr ta sht domethnse. Mesazhi q duam t mbrrij te m i varfri mes t varfrve sht: nuk mund t zgjidhim t gjitha problemet e tua, por Zoti t di edhe nse je handikapat, i alkoolizuar apo lebros dhe, pavarsisht nse ti shrohesh apo jo, Zoti t do njsoj dhe ne jemi ktu pr t shprehur at dashuri. Dhe nse mund t kontribuojm sado pak n lehtsimin e problemeve t tyre, aq m mir, por pr ne m e rndsishme sht tu kujtojm atyre se edhe n mes t dhimbjes e vuajtjes Zoti i do. sht nj mesazh i vshtir pr tu komunikuar, sigurisht, por mendojm se t ekzistosh duke iu kushtuar atyre sht nj pik thelbsore. Nse kalon koh me nj njeri, kjo sht nj shprehje dashurie po aq sa mund t jet ajo q ti bn pr t. Nj prej vullnetarve tan, Nigel, prshkruan kshtu eksperiencn e vet n Shtpin e t smurve n fazn e fundit dhe t t varfrve n Kalkut: Kur shkova t jepja ndihm n Nirmal Hriday e urreja at vend pr shkak t vuajtjeve q shihja dhe ndihesha i kot. Mendoja: far bj ktu?. M von, kur u ktheva n Britanin e Madhe, pata nj bised t gjat me nj motr mbi kt argument. I thash se e kuptova shum shpejt gjuhn e shenjave n mnyr q t kuptoja ata q krkonin nj gllnjk uj apo dika tjetr n mnyr q t veproja si duhet. Por prve ksaj nuk kisha br shum. Kaloja pjesn m t madhe t kohs ulur n shtrat me t smurt dhe i prkdhelja, ose u jepja pr t ngrn. Her pas here kishte ndonj gjest mirnjohjeje, por pjesn m t madhe t herve jo, sepse ishin n kufijt e vdekjes. Ndaj, kur motra m pyeti se si ia kisha kaluar, un u prgjigja: Isha aty. Dhe ajo m tha: far gjje tjetr bnin Shn Gjoni dhe Nna jon e Shenjt n kmbt e kryqit?.
sht dhembshuria, ajo q ndiejm kundrejt t varfrve? Ata nuk jan t uritur vetm pr ushqim, kan edhe dshirn t konsiderohen qenie njerzore. Kan uri pr dinjitet dhe dshirojn t trajtohen njsoj si ne. Jan t uritur pr dashurin ton. do akt dashurie sht nj lutje Ajo q ka m shum rndsi nuk sht sa bn, por sa dashuri vendos n at q bn dhe ndan me t tjert. Mundohu t mos i gjykosh t tjert. Nse i gjykon nuk po jep dashuri. M mir, mundohu ti ndihmosh duke kuptuar se cilat jan nevojat e tyre duke u prballur me to. Shpesh njerzit m pyesin se far mendoj pr homoseksualt prshembull, dhe un prgjigjem gjithnj se nuk u gjykoj t tjert. Pr Zotin nuk ka rndsi fakti se far ka br apo nuk ka br dikush, e rndsishme pr t sht se far ke br ti. N nj mbishkrim q gjendet jasht Shtpis nn jan shkruar disa fjal q i prkasin at Edward Le Joly pas nj bisede q patm n vitin 1977 t cilat shpjegojn me saktsi se ku konsiston aktiviteti yn. Motra Dolores: Nuk jemi ktu pr punn, jemi ktu pr Jezusin. Gjithka q bjm e bjm pr t. Jemi para s gjithash besimtare, nuk jemi asistente sociale, as msues, as infermiere e as mjeke: jemi motra besimtare. Ne i shrbejm Jezusit prmes t varfrve. E asistojm, e ushqejm, e veshim, e takojm e ngushllojm prmes t varfrve, t braktisurve, t smurve, jetimve,atyre q jan n agoni. Por gjithka q bjm, lutja jon, puna, vuajtja sht pr Jezusin. Jeta jon nuk ka arsye apo motivime t tjera. Kjo sht nj pik q shum njerz nuk e kuptojn. Ja disa fjal e disa shembuj nga motra Dolores, vllai Geoff dhe nj vullnetare (Linda) mbi kt dashuri: N perndim ka shum vetmi. Pjess m t madhe t njerzve q jan t vetmuar u mjafton vetm prania e dikujt q t qndroj me ta, q t buzqesh pr ta, sepse shum nuk kan m nj familje, jetojn vetm t mbyllur n shtpi. Prandaj kur punoj n ndonjrn prej shtpive tona n New York, n raste t ndryshme gjat vitit i mblidhnim kta njerz t gjith s bashku, n mnyr q t takoheshin me njritjetrin. Kto raste mezi priteshin prej tyre. Organizonim nj dit t veant pr ta, u ofronim nj drek t mir pr shembull dhe ndonj tort dhe vetm fakti q dilnin prej shtpie dhe qndronin me t tjert u sillte pak lumturi n jet. N mensat tona t t varfrve u japim pr t ngrn vagabondve. Vijn pr t ngrn nj vakt, por disa prej tyre nuk han fare. Vijn thjesht pr t jetuar pr pak n nj atmosfer t paqt dhe t qet dhe zakonisht, pasi thon ndonj lutje ose pasi bjm dika s bashku, largohen. Pjesa m e madhe e njerzve nuk dshiron thjesht nj sup. Ata duan t vendosin marrdhnie n nj ambient ku t ndihen t vlersuar, t dashur, t dshiruar dhe ku t gjej paqe n zemrat e t tjerve. Ajo q ka rndsi sht kontakti personal. Vllai Geoff: N perndim jemi m shum t prfshir prej asaj ka prfitojm, gjithka matet n baz t rezultateve dhe prfshihemi pre nj mekanizmi q na drejton pr t prodhuar e punuar gjithnj e m shum. N lindje, sidomos n Indi, m duket se njerzit knaqen me faktin q jan, ekzistojn, me faktin q qndrojn t ulur n hijen e nj pem pr gjysm dit dhe q bisedojn. Ne perndimort me shum mundsi e konsiderojm nj humbje kohe kt. E megjithat kjo e ka nj vler t vetn. T qndrosh me dik, t dgjosh t tjert pa par krenarin dhe pa pritur rezultate na mson t duam. Suksesi i dashuris qndron te dashuria, jo n rezultatin e dashuris. Sigurisht q n dashuri sht e natyrshme t dshirosh m t mirn pr tjetrin, por nse prfundon kshtu ose jo, kjo nuk influencon n vlern e asaj ka kemi
br. Sa m shum q lirohemi prej prioritetit q i japim rezultateve aq m shum msojm mbi natyrn ndrrimtare t dashuris. Ekziston dashuria e shprehur prmes shrbimeve dhe ajo ndrrimtarja, medituesja. sht ekuilibri i ktyre dy elementeve t cilit duhet ti mshojm. Dashuria sht vendimtare pr t gjetur kto ekuilibra. Linda: T ndihmoja fmijt n Shishu Bhavan t Kalkuts pr mua ka qen nj eksperienc mjaft e veant. Ata m preknin. Nj dit ishim ulur n form rrethi pran njri-tjetrit n katin e siprm e bnim shpesh dhe kndonim - dhe un mbaja n krah nj fmij me aftsi t kufizuara q m shihte me syt plot gzim e dashuri. Kishte brenda nj qetsi t madhe. E kujtoj si nj eksperienc thellsisht shpirtrore.
Duaj deri n dhimbje Duhet t rritemi me dashuri dhe pr ta br kt duhet t vazhdojm t duam e t duam dhe t japim e t japim deri n dhimbje-si ka br Jezus Krishti. T bsh gjra t zakonshme, me nj dashuri t jashtzakonshme: gjra t vogla, si tu asistosh t smurve dhe t pastrehve, ata q jan vetm dhe t padshiruar, t lash e t pastrosh pr ta. Duhet t japsh at qyq t kushton dika. Kshtu q nuk do t duhet vetm t dhurosh dika pa t ciln ti mund t bsh, por edhe dika pa t ciln ti nuk mund t bsh ose pa t ciln nuk do t rrish, dika q t plqen vrtet shum. Ather dhurata jote kthehet n nj sakrific q ka vler n syt e Zotit. do sakrific sht e vlefshme nse baht me dashuri. Edhe kjo t japsh deri n dhimbje-kjo sakrific- bn pjes tek ajo q un e quaj dashuri n veprim. do dit e shikoj kt dashuri-tek fmijt, tek burrat e grat. Nj her po ecja npr rrug dhe nj lyps mu afrua e tha: Nn Teresa, t gjith t japin dika, edhe un dua t bj nj ofert. Sot gjat gjith dits kam mbledhur vetm 29 paisa dhe dua t ti jap. Mendova nj ast: nse i marr (29 paisa nuk vlejn thuajse asgj) sot ai nuk do t ket asgj pr t ngrn, por nse nuk i marr e plagos. Kshtu afrova duart dhe i mora parat. Nuk kam par asnjher nj gzim t ngjashm n fytyrn e askujt: ishte i lumtur q edhe ai, nj lyps, mund t jepte dika pr Nn Terezn. Ishte nj sakrific e madhe pr at t shkret t ulur nn diell gjith ditn, t merrte vetm 29 paisa. Ishte vrtet shum bukur: 29 paisa sht nj shum parash kaq e vogl sa nuk mund t blesh asgj, por kur ai mi dha dhe un i mora, ishte sikur papritmas u bn mijra, sepse u dhan me shum dashuri. Ditn tjetr m erdhi nga Shtetet e Bashkuara t Ameriks nj letr prej nj fmije. E kuptova q ishte i vogl prej kaligrafis s tij: Nn Tereza t dua shum dhe t drgoja parat e mia dhe brenda letrs ishte nj cek prej tre dollarsh. Edhe nj motr nga Anglia m tregoi se nj dit nj vajz e vogl erdhi n portn e Shtpis n Kilburn me nj qese me peni dhe tha: Kjo sht pr t varfrit. Nuk tha: kjo sht pr Nn Terezn, ose Pr Misionaret e Bamirsis. Banonte n fund t rrugs dhe kishte par t kalonin t varfrit q frekuentonin shtpin ton dhe kishte thn: Kjo sht pr t varfrit. Ajo thjesht e kishte par me syt e saj. Mendoj se edhe shum njerzve t tjer u ndodh kshtu shikojn dika dhe ndihen t trhequr sepse sht e mir. Jo shum koh m par, ktu u martua nj ift i ri. Zgjodhn nj ceremoni t thjesht- ajo kishte veshur nj sari t mndafsht dhe ishin aty vetm dhuratat e prindrve- dhe t gjitha parat q kishin kursyer duke mos br nj ceremoni t madhe t stilit indian, na i dhuruan neve. Ata dy t sapomartuar e
ndan dashurin me t varfrit. Gjra t tilla ndodhin do dit. Duke u br edhe ne t varfr, duke dashur deri n dhimbje prftojn dashurin e t dashurit n mnyr m t thell, m bukur e m plot. Njra prej vullnetareve tona, Sarah, na tregon eksperiencat mbi kt lloj dashurie q ka prftuar nga puna n njrn prej shtpive tona n San Francisco: T duash deri n dhimbje, sipas kndvshtrimit tim, do t thot t duash edhe pse nuk e kupton mir situatn, njerzit. sht m e thjesht ta thuash se sa ta bsh, por ka periudha kur ia dal mban. Nga ana tjetr t qndrosh afr njerzve, sht e vshtir, si ndodhi kur njri prej rezidentve (Chris) ndrroi jet. Nuk doja t kthehesha n pun, madje qndrova pr dy tre jav pa shkuar. N mngjes ohesha, vishesha por pastaj nuk shkoja. Motrat e kuptonin shum mir. Kshtu m ndihmuan: nga ana e tyre nuk ka gjykime as dnime. Than: Mir, kthehu kur t duash. Kur pas vdekjes s Chris isha e shkatrruar dhe vetm qaja pr t m ngushlluar than: Kjo shtpi sht ktu q njerzit t vdesin. Pr ne do t ishte egoiste t qanim sepse n at rast do t mendonim pr veten dhe jo se ku kan shkuar ata: te Zoti. Duhet t jemi t lumtura pr ta. Ato jan kshtu. Nuk jam nj vullnetare me koh t plot dhe njerzit q dit pas dite e kryejn kt pun n Shtpi, duhet ta din m mir se far do t thot t duash deri n dhimbje. Nse jeton n at ambient dhe vazhdimisht jep, rafinohesh n artin e t dashurit dhe kthehesh n nj burim shpirtror pr Zotin. Kta vullnetar me koh t plot jan special: Zoti u jep fuqi do dit. N bot sht m e thjesht t bsh sikur jep dashuri sepse asnj, nse nuk sht i smur nuk t krkon vrtet t japsh deri n dhimbje. T vuash me gzim Shpirti i nj Misionareje t Bamirsis sht prkushtimi total ndaj Zotit, besimi dashamirs ndaj t tjerve dhe gzimi q shfaq ndaj kujtdo. Duhet t pranojm vuajtjen me gzim, duhet t jetojm nj jet n varfri me besim t gzueshm e me po kaq gzim t qndrojm pran Jezusit tek m i varfri prej t varfrve. Zoti i do ata q dhurojn me gzim. Kush dhuron me nj buzqeshje dhuron n mnyrn m t mir. Nse je gjithmon i gatshm ti thuash po Zotit, do t kesh pr t gjith nj buzqeshje spontane dhe do t jesh n gjendje me bekimin e Tij t japsh deri n dhimbje. Dy prej vullnetarve tan e kan zbuluar vlern e ksaj shprehjeje n shtpit tona n San Francisco dhe Londr. Sarah na ka thn: Ajo q m plqen me t vrtet prej motrave sht sae edhe pse kur situata bhet e vshtir, arrijn t ruajn humorin. Dhe kur gabohet, korrigjohen dhe ecin prpara. Por nga ana tjetr disa prej tyre m kan thn se ndonjher jeta e tyre sht e vshtir jan t trishtuara dhe qajn pr familjet e tyre. Kan edhe ato motra e vllezr, prindr me probleme ose smundje dhe nuk mund t bjn asgj pr ti ndihmuar prvese t luten. Kan edhe ato ndjenja dhe qajn. Jan njerzore- duan Zotin, duan njerzit. Duke punuar me motrat zbulova se jan vrtet si duken. Kam shum kontakte t prditshme me to kur kryej detyrat do dit, si sht puna n kuzhin, larja e dyshemes, shrbimi i ushqimit dhe shkuarja n supermerkat, apo uarja e njerzve te mjeku ose n nj repart psikiatrik t spitalit, e n t njjtn koh t kesh t bsh edhe me njerz ndonjher jo shum t kndshm. Dhe ato jan gjithnj kaq t gzuara. Nuk bhet fjal pr at lloj gzimi fals q mban vetm dhmbt prjashta, sht me t vrtet gzim. Dhe Dave ka shtuar: Jam i bindur se gzimi i jashtm i tyre sht manifestimi i gzimit t brendshm. E di se kushdo q punon me to e kuptojn se sa koh shpenzojn t gjunjzuara n faltore dhe motrat jan shum t gzuara pr kt. Momenti i tyre m i lumtur sht kur luten- e shijojn, kan dshir t luten dhe t mbushen, dhe
me t prfunduar kt proces dshirojn t vrapojn pr t shprndar energjin e marr. Nuk sht fanatizm sht nj dshir autentike e gzueshme pr t ndar at q kan, njsoj si ndajn edhe gjrat materiale: gjithka u jepet atyre, veshje, ushqim, para dhe do gj tjetr e dhurojn. Ajo q hyn del. Mendoj se sa Zoti u jep atyre dhe se sa shum Ai duhet ti doj. Un i dua, dhe m plqen mendimi se sa shum duhet ti plqej Zoti ato. sht ai q u jep hirin dhe energjin- sht nj dashuri reciproke, q ato na e tregojn neve m pas. E shoh tek do motr: e megjithat nuk ato nuk jan klone, kan identitetin e tyre individual, secila ka personalitetin e vet. Fjala kye e kristianve t par ishte gzim, ndaj dhe vazhdojm ti shrbejm Zotit me gzim. Motra Kateri shpjegon se cilat jan emocionet q ndihen: Punoja n qendrn e Paralizs Cerebrale n New York dhe lutesha do dit. Dikush m pyeti nj her se prse ndihesha kaq e lumtur. Ndieja vetm dashurin e Zotit. Isha kaq e lumtur dhe kaq e realizuar sepse lidhja ime me Zotin po rritej. Dhe isha e mbushur me gzim. Gzimi sht dashuri, gzimi sht lutje, gzimi sht forc. Zoti i do ata q japin me gzim; nse jep me gzim jep gjithnj m shum. Nj zemr e gzuar sht rezultati i nj zemre q digjet prej dashuris. Veprat e dashuris jan gjithnj vepra t gzimit. Nuk kemi nevoj ta krkojm lumturin: nse kemi dashuri pr t tjert lumturia do t na jepet. sht dhurat e Zotit.
Marr nga libri Madre Teresa di Calcuta. Il Cammino semplice
Kristina Siardi
Nuk u pan kurr m

EDHE pas largimit t t birit Lazr, Drane dhe Age Bojaxhiu vazhduan t jetonin n Tiran, por pas Lufts s Dyt Botrore, nn regjimin e egr t Enver Hoxhs u transferuan n nj godin shtetrore, n varfri dhe braktisje absolute. Dranja lutej gjithnj, dit e nat, fshehurazi, sepse do manifestim publik i kultit dnohej rreptsisht. Disa jav para se t vdiste ajo i drgoi nj fotografi Gonxhes s dashur ku shkruante: T puth, nna Loke. I vllai kishte nj letr n t ciln nna manifestonte dshirn pr t ripar Nn Terezn. Letra ishte shkruar nga e motra q kishte mbetur n Shqipri: Sa shum u gzova q mora letrn tnde. Ti, shpirti im, nuk e di se sa shum t dua dhe se sa shum dshiroj t t shoh sa m shpejt. Nna mban gjithnj ndr duar fotografin tnde. Un nuk mund t bj gj tjetr vese t pres ditn kur m n fund do t mund t t rishikoj... tani zemra ime sht e fryr vetm prej nostalgjis. Prej Gonxhes nuk kam marr asgj prej kohsh. Do t gzohesha nse do t ishte mir me shndet. M 2 shtator t vitit 1975 Nn Tereza i shkruan Arqipeshkvit Perier: Kam marr nj letr t gjat nga nna ime e moshuar. M n fund kan marr lajme prej meje dhe vetm tani msoi pr Misionaret e Bamirsis. N vitin 1974
kishte dgjuar se do t lija Loreton, e m pas asgj, n kt mnyr mendonte se kisha vdekur. Kaluan m pas 15 vite, nj shkputje q i solli Nn Terezs nj dhimbje t madhe, t ciln gjithnj e mbajti t fsheht - para se nn e bij mund t komunikonin. Kjo sepse Dranja e dinte q Gonxhja e saj kishte zgjedhur t qndronte me m t varfrit, nj lajm q i solli nj gzim t madh zemrs s nns. Nga nj letr, msohet se Shkupi, pr arsye t dukshme politike kishte harruar Gonxhe Bojaxhiun, por prifti i ktij qyteti Monsinjor Brako Dori, pas shum vitesh i shkroi Gonxhes s dikurshme dhe Nn Tereza iu prgjigj kshtu m 10 qershor t vitit 1972: I nderuar, Me letrn tuaj msova lajmet e fundit t Shkupit pas 33 vitesh, ndaj edhe mund ta kuptoni gzimin tim. Ju falenderoj. Zoti yn i dashur ka bekuar me t vrtet qytetin e Shkupit. Besoj se t varfrit tan q po vuajn shum, ti luten Zotit pr ju, pr qytetin. Jemi t lumtur q kemi kaq shum vokacione. Komuniteti yn, rritet ngadal. Tani jemi 194 murgesha. Disa tani punojn mjaft mir n Dehli por edhe gjetk. Lutuni pr shtpin ton t re. Qkurse jam n Indi, asnj nuk m ka nisur lajme dhe mendoja se e kishin harruar Gonxhen. Ju jeni i pari q m shkruani. Lutuni pr mua. N t njjtn koh ftoni t gjith t tjert n Shkup t luten pr mua. Nna dhe motra ime gjenden ende n Tiran. Zoti e di prse duhet t vuaj kaq shum. N qershor do t mbahet nj fest e madhe pr kishn ton n Shkup, festa e Zemrs s Shenjt... N at kish t vogl ndjeva vokacionin tim pr her t par. Lutuni pr mua dhe un do t lutem pr ju! Nn Tereza Bojaxhiu N nj letr t 4 qershorit 1970 Agia shkroi: Nna po prkeqsohet gjithnj e m shum. Tani thuajse nuk m njeh m. sht dobsuar dhe ka humbur mjaft n pesh, peshon vetm 39 kile. Un jam mir edhe pse ndihem mjaft e trishtuar. Nna i shkroi edhe nj her djalit n Itali duke i thn: Dshira e vetme q kam sht t shikoj edhe nj her para se t vdes. Ty, familjen tnde dhe t dashurn time Gonxhe.... Duke dal, Nn Tereza qante. U ndal, i drejtoi syt qiellit dhe tha: Zot, un pranoj kt vuajtje pr ty, por pr nnn time t mjer sht e vshtir ta kuptoj dhe pranoj. N kufijt e jets, dshiron t m shoh pr nj her t vetme.... U mundua t lvizte disa gur por pa asnj sukses. T vllait i tha: Deri m tani me lutje dhe dashuri kam arritur gjithka, por ka disa mure, kufij q dashuria nuk mundet ti kaloj. Pak pas ksaj, Nn Tereza mori nga motr Age nj letr n t ciln nna thoshte: Nse nuk takohemi n kt tok t mjer, bija ime, me siguri q do t takohemi n qiell. Nuk mundi t bnte asgj dhe me lott dhe vdekjen n zemr Nn Tereza pati nj ndriim t shkurtr. M 12 korrik t vitit 1972 Lazri, mori prej motr Age kt telegram nga Tirana: Sot 12 korrik n orn 5.00, Lokja vdiq. M 14 korrik nga Palermoja i vllai i telegrafoi nn Terezs: Lutu pr Loken q ndrroi jet m 12
korrik. Nn Terezs nuk iu lejua as t ishte e pranishme n funeral. E njjta gj do t ndodh edhe vitin pasardhs pr funeralin e Ages. Don Giuseppe Pelizza kryeredaktor dhe drejtor i revistave Dimensioni Nuove dhe Maria Ausilatrice, ishte ndr t part q hyn n Shqiprin e lir, t shkatrruar dhe lodhur nga diktatori Enver Hoxha. Jetoi pr dhjet vjet n tokn e lindjes s Nn Terezs dhe sot vazhdon t mbshtes shqiptart n Itali. Ka qen drejtues i Misionareve t Bamirsis t Shkodrs, duke u predikuar atyre edhe ushtrime shpirtrore dhe duke kryer vepra bamirse npr fshatra. Dshmia e tij pr kt, rezulton akoma edhe m e muar: Shkova n Shqipri n vitin 1993. Konstatova personalisht pasojat e tmerrshme dhe zhveshjen materiale e shpirtrore prej diktaturs komuniste n dm t shqiptarve. Varfria ishte n do cep t vendit. Si n fshatra ashtu edhe n qendrat urbane. Aty Nn Tereza u kthye pas 63 vitesh mungese, duke hapur nj shtpi t Misionareve t Bamirsis. Gjithka ishte shkatrruar. Uria ishte prhapur, dyqanet bosh, papastrtia kudo... Vidheshin kafsht nga oborri dhe mungonit farat pr t mbjell arat, kanalet pr t vaditur tokat ishin shkatrruar, mungonte edhe plehu. Kur un u largova dshprimi ishte total dhe motrat e nn Terezs kujdeseshin mbi t gjitha pr fmijt me probleme mendore, jetimt dhe ata q vuanin prej smundjeve t rnda. Mjetet e komunikimit ishin ndrprer, rrugt e pakalueshme dhe spitalet e shkatrruara. Njerzit migronin n brendsi t vendit, nga malet n qytet, si Shkodr, Tiran, Elbasan, Durrs. Familje t tra spostoheshin n krkim t nj jete m t mir dhe murgeshat e Nn Terezs i mbshtesnin. Gjat Lufts s Kosovs, Misionaret e Bamirsis i hapn shtpit e tyre pr t larguarit. Gjendja shpirtrore e bijave t Nn Terezs sht thelbsore, ja prse i kam par gjithnj mjaft t qeta, pavarsisht se gjendja ishte mjaft e vshtir. Kam par skena t pabesueshme, ndonjher t varfrit bheshin mjaft krkues dhe ishte tepr e vshtir pr ti kontrolluar, e megjithat murgeshat nuk e humbin asnjher qetsin, ishin gjithnj t buzqeshura. Burimi i tyre qndron i gjithi n lutje. Pa t, e jetuara e tyre do t bhej e padurueshme. N Tiran un i kam par, i jepnin pr t ngrn qindra e qindra njerzve t moshave t ndryshme. Bamirsia e tyre sht e lidhur ngusht edhe dhurimin dhe sakrificn, q ushqehet me lutjen. E till sht prania e Zotit q i shoqron prher ngado. Jetesa e tyre sht minimale. Kur qndroja n shtpin e tyre vaktet ishin shum t thjeshta, ndrsa un, m shum se ato, i kisha lejuar vetes nj filxhan aj... Nn Tereza ka prftuar themelet e puns s saj prej familjes s origjins e m pas transportoi strukturn e familjes s saj n shkall botrore. Gruaja kishte nj pushtet t madh n brendsi t familjes shqiptare. N nj shoqri pa shtet pa asistenc sociale e ndihm, ajo merrte trajtat e nj shenjti. Nna ishte mbretresha! Aty, n at tok ku gjithka ishte e vshtir dhe e prkohshme, ku turqit kishin vendosur pushtetin me dhun forc, ku Islami kishte sjell diferencn thelbsore t t kuptuarit t jets dhe vdekjes, ku sht forcuar bashkjetesa mes myslimanve, kristianve dhe ortodoksve, po ku era e furtuns si islamike ashtu edhe komuniste nuk kishte arritur dot t fikte qirinjt e besimit, Nn Tereza msoi t pranonte dhe t kultivonte bashkimin edhe n diversitetin e gjuhve, kulturave, feve, si nj mozaik pr t krijuar dhe ruajtur.
I krkuam don Lush Gjergjit si dhe ku u takua pr her t par me Nn Terezn dhe se far i bri prshtypje prej saj: Ishte viti 1968 dhe e takova n Tor Fiscale n Rom. Kisha dgjuar t flitej shum pr t, por takimi me t m dha prshtypjen se gjendesha n pranin e nj krijese t mrekullueshme. M bn pr vete shum dhunti t saj, mbi t gjitha thjeshtsia, prulsia, zemrgjersia, qartsia e besimit dhe entuziazmi dashuris. Ishte nj nn e vrtet, paksa e ndrojtur n komunikim por shum e sigurt kur dshmonte dashurin e Zotit prmes tjetrit. Ajo ishte gjithnj n krkim t pranis dhe dashuris s Zotit, vazhdimisht e hapur ndaj t tjerve dhe si e till transmetonte mjaft entuziazm pr t besuar dhe jetuar me besim e dashuri. Pr t, Zoti dhe njeriu ishin shinat i jets, n t cilat vraponte dashuria, ndaj esenca e saj ishte n t njjtn koh prfshirse dhe aktive, sepse ishte gjithmon e bashkuar me Zotin dhe tjetrin. Nuk e ndanin asnjher jetn n pjes. Nj dit m besoi: Ne jemi j komunitet fetaresh prfshirse n bot, n pun dhe n veprim. Nse nj dit nuk do t kishte m t varfr, t uritur, lebroz, do t ktheheshim n kuvendet tona dhe do tia kushtonim ekzistencn ton lutjes... trsisht... por m duket se nuk do t arrijm kurr n kt pik. M duket se n punn ton nuk do t kemi kurr konkurrenc. Vuajtje dhe dhimbje ka n do cep t bots, n do hap, jo vetm ato materiale por m shum m shum rritin vuajtjet dhe mjerimet shpirtrore. Nn Tereza kishte nj jet shpirtrore shum t thell, deri n pikn q arrinte t trhiqej nga gjithka pr t qndruar vetm me Zotin, m pas kthehej duke qen e kujdesshme dhe pran t tjerve. Don Lushi vazhdon: Kalimi nga Zoti te njeriu dhe anasjelltas, tek ajo ishte i jashtzakonshm, spontan, dhe i menjhershm... I dukshm ishte kontrasti q manifestohej tek ajo: nga njra an brishtsia njerzore e trupit t saj t imt dhe i shenjave t moshs n fytyrn e saj, nga ana tjetr madhsia e jashtzakonshme e shpirtit, kjo dhunti q prekej me duar aq sa lajmronte pranin e Zotit n jetn dhe veprat e saj. N at takim t par n Rom, ku u njoha me t ardhmen time, Nn Tereza na tregoi shum gjra mbi Indin, njerzit e varfr, t vetmuarit, pr lebrost, por ajo q nuk do t harroj kurr ishte gzimi i t qenit s bashku, pr t vendosur nj lidhje t re mes Shkupit dhe Kalkuts, pas 40 vitesh (1928-1968). Ky takim ishte shtysa vendimtare pr vokacionin tim priftror. Nn Tereza bri shum pyetje rreth kishs son lokale, dioqezn e Shkupit dhe Prizrenit, vokacionet fetare, t popullit ton shqiptar n Kosov, Shqipri, Maqedoni dhe n pjes t ndryshme t bots. Ather pata gzimin, intuitn, bindjen, sigurin se ndihesha prpara nj shenjtoreje t gjall dhe vendosa tia kushtoja jetn dhe krkimet e mia pr t njohur, zbuluar, shkruar dhe pr ta br publike kt jet, prania e Zotit prmes Nn Terezs me nj dshir disi t ndrojtur jo vetm pr ta admiruar, por edhe pr ta imituar.
Marr nga: Madre Teresa, tutt inizio nella mia terra
At Sebastian Vazhakala M.C
Nj jet pran Nana Terezs

At Sebastiani lindi n vitin 1942 n Vayla n qarkun e Kattayam-it n Kerala t Indis. sht njohur pr her t par me Nana Terezn m 30 nntor t 1960 dhe pr her t fundit m 19 korrik 1997. M 23 mars 1967, pader Sebastiani hyn n Kongregatn e Misionareve t Dashuris. Kushtet e para i ka pranuar m 2 qershor 1968 dhe ato prfundimtare m 2 qershor 1974. I ka qndruar pran Nn Terezs n vitet m domethnse t veprimtaris s saj dhe s bashku me t ka themeluar urdhrin e Misionareve t Dashuris - Vllezrit Kontemlative, i t cilit sht edhe Epror i Prgjithshm. Po ashtu, At Sebastiani s bashku me Nn Terezn ka themeluar edhe Misionaret Laike t Dashuris, nj lloj Urdhri t Tret t Misionareve t Dashuris.
*** At Sebastiani kur jeni takuar pr her t par me Nana Terezn? Hera e par q dgjova Nn Terezn t flas ishte n kolegjin e Sh.Albertit n Rachi, Indi. Un po studioja pr filozofi n at kolegj dhe ajo erdhi t bj nj takim me profesort dhe studentt n mars t vitit 1966. E takova at, personalisht n mesditn e 30 nntorit, 1966 n sallonin e shtpis s saj n Kalkuta. T flassh pr jetn dhe veprn e ksaj shenjtorje t shekullit t ri do t na duheshin dit t tra! Un do ta quaja me interes pr lexuesit e gazets ku ju doni t shkruani q t flasim n kt shkrim pr Shqiprin e dy kohve q NN TEREZA e vuajti dhimbjen e popullit shqiptar. Un dua t prmend dy gjra tepr interesante! NJERA SHT e trishtueshme, diktatori Enver Hoxha q u mundua t krijoj nj Shqipri pa Zot. Ai pr t nuk ishte i vlefshm, Zoti nuk i duhej as njerzve t tij. Enveri dhe qeveria e tij punuan pa u lodhur pr ta zhdukur besimin n Zotin e t gjithpushtetshm, t gjithdijshm dhe t gjithpranishm nga zemrat e njerzve. Zoti ishte i teprt pr regjimin e Enver Hoxhs, Nn Terezs i lndonte zemra, luteshe pr kombin e vet; dhimbjen ma t madhe ajo e ka ndjer kur n Shqipri u rrafshuan t gjitha besimet fetare. Katedralja e madhe e Shkodrs n Veri t Shqipris, u kthye n pallat basketbolli e volejbolli, ndrsa Katedralja e Zemrs s Shenjt n Tiran, Kryeqyteti i Shqipris, u prdor si kinema e gjra t tilla. N Shqipri filloi persekutimi i klerikve me vrasje, burgime dhe internime, Nn Tereza ishte shum e tronditur pr kto q po ndodhnin n vendin e kombit t saj, ajo lutej dhe vetm lutej... besonte te Zoti se nj dit Shqipria do t lirohej nga kjo far e keqe q krkonte q njerzit t ishin laik e t pa Zot. Vdekja e diktatorit Hoxha i dha shpresn e plot Nn Terezs se n nj dit t afrme t vizitonte Shqiprin, t prekte vorret e t parve t saj, t shmallej te varri i t ms. Ajo e kishte merak q nuk mundi ta takonte as edhe ditn e fundit t jets s saj, me gjith ndrhyrjet e shumta, diktatura nuk ja dha kt mundsi Shqiptaret q mbante mimin e lart t paqes!!! Kjo ishte diktatura ma e egr e atyre kohve. At Sebastian, ju jeni nji aktivitet 30 vjear pran Nn Terezs, jeni i vetmi q ndoshta dini shum gjra edhe nga jeta e familjes s Nns s Madhe si e quani ju dhe e gjith Bota. far mund t na thoni?
Po, sht shum e vrtet q un kam pasur lidhje t ngushta me njerzit e Nns. N dhjetor t vitit 1979, pak koh pasi Nna mori mimin Nobel, un takova vllain, Lazrin dhe q prej asaj dite mbetm miq t prjetshm. Lazri ishte dy vjet m i madh se Nn Tereza. Lazri m tregoi se Nana e tyne e kishte pagzuar Nn TEREZN T NESRMEN PASI LINDI , sepse dy fmijt e ma parshm na kishin vdekur t porsalindur. Ato e quajtn Anjeze Lulja e vogl, pasi ajo mori emrin Terez n kushtet e saja t para. At Sebastiani m v prpara n tavolin nj tuf me letra dhe fotografi t ndryshme me Nan Terezn nxjerr do dit nga nj t re nga arkivat. Me gjith qejf! Faleminderit!
Marr nga Roza Pjetri
Robert Fulghum
Nna Tereze
Ka nj njeri, q me qensimin e tij pr nj koh t gjat m tret drejtpeshimin tim shpirtror. Ai as q m njeh fare, por bredh me kujdes bots dhe bn at q un do t doja ta bj. Nuk ka shum ngjashmri midis nesh. Ajo tashm sht e plakur, nj shqiptare e rritur n Jugosllavi, katolike dhe murgesh, kurse jeton n Indi, e rrethuar nga varfria e skajshme. Madje un nuk pajtohem me t rreth disa shtjeve thelbsore: rreth kontrollit t lindjeve, rreth asaj se ku sht vendi i gruas n bot dhe n kish, e, po ashtu, nuk i pranoj leht edhe mendimet e saj t padjallzuara mbi at thnien: N duar t Zotit. Ajo qndron n skajin e ideve t mdha kundrthnse dhe t fuqive t mdha, q e formsojn fatin njerzor. Ajo m bn t mendem. Tendosem sa her e dgjoj emrin e saj, kur lexoj ka thn ose kur ia shoh fytyrn. Madje as dua t bisedoj pr t. N dhomn n t ciln, ndryshe, un punoj, ka nj baz piedestali me nj lavabo. Mbi t sht pasqyra. Disa her gjat dits qndroj para pasqyrs pr t par sesi dukem dhe hijeshohem. Menjher pas pasqyrs sht fotografia e asaj gruaje, e cila aq shum m trazon. do her kur e shoh fytyrn time, e shoh edhe at t sajn. Kurse n fytyrn e saj shoh shum m shum sesa mund tua them dhe, nga ajo q kam par, kam kuptuar m shum sesa do t mund tju rrfeja. Fotografimi sht br n Osllo, Norvegji, m 10 dhjetor 1979. Kurse sht br me kt rast: Gruaja imcake, e krrusur n sarin e murrm, t shqyer dhe n sandale t grisura, e merr aty shprblimin. Nga dora e mbretit. Shprblimin q ndahet ashtu si ka dshiruar n porosin e tij shpiksi i dinamitit. N salln madhshtore, farfuritse, n t ciln gjithka sht e punuar nga kadifeja, ari dhe kristali. E rrethuar nga mysafirt e famshm dhe fisnik n rroba festive dhe fustane elegante. T gjith t pasurit, t fuqishmit, t shklqyerit dhe t dhuntuarit e ksaj bote jan mbledhur at mbrmje. Kurse midis t gjith atyre plaka e hajthme n sari e sandale, Nna Tereze nga India. Gjithmon i ndihmon t varfrit, t smurt dhe t raskapiturit. Sonte i ndahet mimi Nobel pr paqe.
Nuk ka shah, kryetar, mbret, gjeneral, dijetar apo pap, nuk ka bankier, tregtar ose kompani nafte, q n duart e tyre do t kishin nj forc t till. Dhe asnj pasuri t till. Sepse ajo e ka armn e pathyeshme, armn e cila ka forc t rrnoj t gjitha t kqijat e ksaj bote: nj zemr t prkort. I ka t gjitha pasurit e ksaj jete: thesarin e shpirtit t madh. T deprtosh npr ret e errta t cinizmit t pashpres, t shprthesh vetm nprmes dashuris s pandashme; ti japsh kuptim t njmendt ides s shrimit t plagve njerzore; rrfimin mbi Samarikasin e mir ta bsh njmendsi prditshmrie; t jetosh nj jet ashtu t vrtet dhe t njmendt, saq shklqimi i saj t na ndrioj edhe neve nga errsira e rrugicave t humbura t Kalkuts pr nj jet t till duhet guxim dhe besim, gjat t ciln ne n vete nuk mund ta gjejm dhe pa t ciln nuk bn t jemi. Nuk e di gjuhn, me t ciln ajo flet, e megjithat, jeta e saj e rrjedhshme flet shum. M qorton dhe m ndjen. Nuk mund t besoj se vetm nj njeri mund t bj aq shum pr botn ton. E, megjithkt, ja ku sht n Osllo dhe e tr bota i beson. Nuk mund t besoj pr at q ajo thot pr Zotin. Por forca e besimit t saj m bn t turprohem. Dhe un besoj n Nnn Tereze. Muaji dhjetor, Osllo. Nga ktu n koh Krshndellash niset n tr botn kumti i paqes. Jo i atij fmijs s prgjumur n streh para sa shekujsh. Dhe jo i paqes s darks s bollshme dhe kotjes s kndshme para kainit n mbrmjen e 25 Dhjetorit. Jo mbi llojin e till t paqes, por mbi paqen e gjall, t ngroht, t patundshme na flet gjesti i mrekullueshm jetsor i ksaj gruaje t thjesht veshur n sari t hjerrur dhe n sandale t grisura. Mbi paqen shpirtrore pas puns s kryer. Disa vjet pastaj, n seminarin e madh t fizikantve, t kuanteve dhe t mistiks religjioze, n Hotelin Oberoi Towers, n Bombay, srish e kam par at fytyr. Qndroja n der n fund t salls dhe e kisha ndier pas vetes pranin e dikujt. Qesh kthyer. Ishte ajo. Vetm. Kishte ardhur ktu t fliste si mysafire. M kishte shikuar dhe m kishte buzqeshur. Edhe sot e shoh para vetes at fytyr. Kishte qndruar n foltore dhe, me vet qndrimin e saj, menjher e kishte ndrruar temn e tubimit: n vend t shqyrtimit intelektual, n rend dite ishte aktivizimi moral. Me nj z t fort i qe drejtuar publikut, i cili e dgjonte me nderim: Kurrgj t madhe nuk mund t bjm, por mund t bjm shumka t vogl me dashuri t madhe. Kundrthniet e jets dhe t veprs s saj jan t padukshme krahasuar me t miat. Dhe, derisa un luftoj me frustrimet e mia, ajo ecn bots dhe e ndryshon at. Derisa un ndrroj pr at sesi do t ishte e mundur t kem m shum fuqi dhe mjete pr sendrtimin e dshirave t mia, ajo, me aq dhe mjete sa ka, i shfrytzon ato q ka sa t jet e mundur m shum. Ajo m gandon, shqetsues turpron. sht ajo q e ka ajo e un nuk e kam? Nse ndonjher do t ket paqe mbi bot dhe vullnet t mir midis njerzish, kjo do ti detyrohet femrave far sht Nna Tereze. Paqja nuk sht gj pas s cils lektisesh, paqja sht nj gj t ciln ti e bn, e krijon, nj gj q ti je vet dhe q dshiron tua dhurosh t tjerve.
Prktheu: Besim Rexha
------------------Shnim: Ky tregim i mar nga libri i tregimeve Krejt duhet vetm ti di e kam msuar n kopshtoren e filozofit dhe i tregimtarit Robert Fulghum. Kur e pyesin se me merret, Robert Fulghumi zakonisht prgjigjet se ai sht filozof dhe se s shumti i plqen t meditoj mbi gjrat e zakonshme dhe t prditshme dhe se ato persiatje dshiron ti ndaj me t tjert. N jetn e tij ky poet amerikan i sektit unionist, sht marr me shumka: ka qen kngtar kngsh tradicionale, agjent tregtar pr IBM, artist profesional, prift, msues i vizatimit dhe pikturimit Pr librin nga ku u mor ky tregim thuhet: Ka pak libra q e kan magjin. Ky libr iu takon atyre m t rrallve, q do t mund t bheshin libra t rinj klasik. Ky sht libr q e ngroh dhe e trimron shpirtin prmbledhs e persiatjeve t pazakonshme mbi gjrat fare t zakonshme
Peter Jennigs
E shenjta Nna Tereze

Kur ishte n moshn shtatvjeare, babai i saj u vra. Bojaxhiu zgjodhi rrugn e emigrimit n vend t aktivizimit politik dhe n moshn 18-vjeare hyri n shkolln e Motrave Loreto, n Irland. Motrat e Loretos, me qllime arsimore, e drguan at n Bengali
Shovinizmi im bengalian u zgjua n mua prnjher: Un jam Peter Jennings, sonte drejtprsdrejti nga Kalkuta. Pr her t par dhe t vetmen n jetn time, qyteti i madh n t cilin jam lindur dhe rritur sht prekur nga koha. Bengaliant dshirojn t kremtojn pr gjuhn e tyre, kulturn, politikn, lidhjet e tyre me qytetin q thjesht sht n gjendje t vdekjes pr m tepr se nj shekull. Ata ofendohen nga mizeriet e ngjashme, reflekse t stereotipeve, q dshmojn nj mosfunksionim t shoqris kudo n bot - edhe nj Kalkut. Dhe pse ishin mediat amerikane n Kalkut? Pr varrimin e emigrantes shqiptare 87-vjeare t quajtur Gonxhe Bojaxhiu. N epokn e pastrimeve etnike, politikave t identitetit dhe dislokimit t komuniteteve, sht e madhrishme q disa nga popujt m t margjinalizuar n histori - pakica shqiptare n Maqedonin sllave, pakicat katolike rome n mesin e myslimanve dhe t krishterve ortodoks - mundn t gjejn strehim, qytetrim dhe prani n qytetin indian, t banuar kryesisht nga t jokrishtert. Ajo ka kaprcyer at linjn q ndan vendasit dhe ardhacakt, t ciln tashm shum vite njerz prpiqen ta thellojn. E lindur si Gonxhe Bojaxhiu, ajo ishte fmij i prindrve shqiptaro-katolik, e lindur n vitin 1910 n Shkup, qytet n vijn e gabuar etnike, linguistike, religjioze dhe gjeologjike n provincn turke q pastaj u b republik jugosllave, e tash njihet si shteti i paemruar i ish-republiks jugosllave t Maqedonis (IRJM). Kur ishte n moshn shtatvjeare, babai i saj u vra. Bojaxhiu zgjodhi rrugn e emigrimit n vend t aktivizimit politik dhe n moshn 18-vjeare hyri n shkolln e Motrave Loreto, n Irland. Motrat e Loretos, me qllime arsimore, e drguan at n Bengali, n vitin 1919. Ajo fliste nj anglishte t dobt dhe akoma kishte pr t marr hapat e saj t par n kt drejtim. Pr t parn her pash Nn Terezn n vern e vitit 1951, kur fillova shkollimin n Loreto House n Kalkut. Ajo shkoll udhhiqej nga Motrat e Loretos, bazuar n direktivat e drguara nga Irlanda. Gjat kohs s britanikve, Loreto House kishte pranuar shum pak indian, ndrkaq me kalimin e kohs arrita q edhe un t jem student i ksaj shkolle. Tash shumica e nxnsve t ksaj shkolle jan indian t Bengalit, vajzat e familjeve elite t Kalkuts,
mirpo prapseprap shumica e msimdhnsve megjithat jan murgesha irlandeze. Nna Tereze pas nj kohe lshoi kt shkoll dhe filloi punn n nj shkoll tjetr, po ashtu t udhhequr nga murgeshat. Fotografia e Nns Tereze, t ciln e mbaj n mend q nga koha e fmijris sime, pasqyronte nj grua t qet e t veshur me tesha sari t indianeve dhe gjithnj me ndonj fmij prdore. N kt mnyr prpiqeshim t msonim dika pr msueset tona. Nuk ishim plotsisht t sigurt se ka e dallonte nj shqiptar, pasi q ajo nuk ishte as si msueset tona europiane e as si ato irlandeze. Apo ndoshta ajo na dukej pak m e uditshme pr shkak se ne kurr nuk kemi njohur nj murgesh t veshur me sari. N shkolln ton ishte vetm nj murgesh anglo-indiane dhe ajo vishej me tesha murgeshash. N fillim t viteve 50, ne studentt jo t krishter n Loreto House dyshonim n motivet e Nns Tereze pr tu ndihmuar fmijve t rrugs dhe atyre jetim. A po i shptonte ajo kta fmij pr ti sunduar m von? Fushatat e saj antiabortimit, nga radht e femrave t pashtpi, pr ne ishin po aq leht q t injorohen sikurse edhe ligjratat antiabortim t murgeshave, q mbaheshin dy her n jav, prderisa qeveria synonte q edhe femrn m t re ta bj t vetdijshme pr pasojat e shtimit t madh t popullats. N ann tjetr projekti i Nns Tereze, q m s teprmi na kishte futur n konfuzion, ishte prkujdesja e saj ndaj nj nevojtari t smur, q kishte shkuar n Tempullin e Kalighat-it pr t vdekur n afrsi t nj vendi t shenjt. Ajo nuk ishte e interesuar q tua zgjas jett e njerzve t till. Gjja q ajo m s teprmi kundrshtonte ishte mjerimi dhe vetmia n ort e fundit t jets s nj njeriu. Tmerrimi i saj ndaj vdekjes dhe prkushtimi pr vdekjen dinjitoze ishin koncepte t kundrta me ato t hindusve pr reinkarnacionin dhe vdekjen si shpres pr lirimin e shpirtit, realitet iluzor i ekzistencs. E kam lshuar Kalkutn n moshn rinore dhe nuk jam kthyer pr t jetuar aty deri n vitin 1973. Jam kthyer n Kalkut kur faktikisht jam dashuruar n virtytet e Nns Tereze. Femra me t cilat isha shum i afrt n Loreto House, femrat q n vitin 70 ia kishin dhuruar veten shtjeve sociale dhe vullnetarisht ishin br puntore sociale, ishin admiruese t Nns Tereze dhe projekteve t saj. Disa vite m von, msova se Nna Tereze po ashtu ishte shkolluar n Loreto House. Kundrshtart e Nns Tereze e kan akuzuar at pr ballafaqimin me vuajtjet e popullats s Kalkuts. Pr t kundrshtuar n njfar mnyre nj gj t till, Nna Tereze nisi luftrat q dinte se do ti fitonte. Mbledhur s bashku, m dukej se, kriticizmi i shprehur ndaj puns s saj nuk kishte ndikuar q ajo t heq dor nga synimet e saj. A ka inspiruar ajo pasuesit e saj, skeptikt e edhe kundrshtart e saj pr akte t butsis apo pr t pasur vizione m t gjera pr mundsit q jep jeta? Nse kisha krkon fakte t forta t mrekullis pr shenjtrit, ather transformimi i shum shpirtrave mund t shrbente si rasti m i fuqishm.
Time1: Njerzit q shnuan shekullin XX Koha ditore, Prishtin, 30 tetor 2002, f.22.
---------------1. Revista amerikane Time ka prpiluar profilet e 100 personaliteteve q kan ndihmuar n formsimin e 100 vjetve t shekullit njzet. Personalitetet jan ndar n pes kategori, n lidert dhe revolucionart; artistt dhe zbavitsit, ndrmarrsit dhe titant, shkenctart dhe mendimtart si dhe heronjt dhe ikonat. N kt seri t botimeve bn pjes edhe shkrimi kushtuar Nn Terezs.
Jos Luis Gonzlez-Balado*

Jos Luis GONZLEZ-BALADO ka lindur m 1933 Seutelo, Orense (Spanj). Shkrimtar, gazetar dhe biograf. Punn e filloi si korespondent nga Roma gjat Vatikanit t Dyt. sht i njohur pr biografit e personaliteteve t mdha: Papa Gjoni XXIII, Pali VI, Herder Cmara. Q nga vitet gjashtdhjet njohu veprn e Nn Terezs dhe i kushtoi shum vllime librash.
Nj shnjtore q jeton
Autori, i cili sht edhe biograf i mirfillt i Nn Terezs, ka shkruar disa vllime librash pr punn dhe veprimtarin e Nn Terezs. N kt trajtim bn fjal pr jetn e shenjt t Nn Terezs dhe e kujton me nostalgji. N fillim na kujton ditn e varrimit, duke na sjell n kujtes po ashtu edhe shum personalitete q at dit morn pjes n varrimin e saj. Autori po ashtu shpreh dshprimin e vet q Nn Tereza nuk u shpall shenjtresh mu n ditn e varrimit pasi q populli e mendonte t till dhe jeta e saj i prngjante n trsi nj shenjtore. M pas rikujton mbresat e veta nga takimet me Nn Terezn, duke lavdruar po ashtu edhe prelatt e Kishs (Gjonin XXIII, Palin VI, Gjonin Palin II), t cilt i kushtuan rndsi t veant veprs s Nn Terezs dhe e zun n goj si shenjtresh ende prderisa ishte e gjall. Autori q njherit ishte edhe nj dashamir i madh i Nn Terezs, shpreh dshirn q Kongregata e Nn Terezs (Kongregata e Misionareve t Dashuris) t mos rrezikohet nga shuarja, e kjo, sipas tij, nuk do t ngjaj kurr, as nuk do t ket ndonjher kriz nqoftse, e udhhequr nga dikush m i prvuajtur se Nn Tereza, do ti qndroj besnike kujdesit ndaj t varfrve dhe mbikqyrjes s varfris.
Meq kam shkruar edhe her t tjera, evitoj t prsris: n qoft se Nn Tereza do t kishte jetuar kur tradita ishte nj tjetr, do t kishte qen varrosur me kultin publik pikrisht pr shenjtrit. At ka kam evituar t them dhe q sapo kam parafrazuar (nuk sht e teprt pr ta paraqitur n prkthim) sht marr nga nj publikim fetar katolik i Shteteve t Bashkuara: N qoft se Nn Tereza do t kishte jetuar n kohra t tjera, me siguri Kisha do ishte bashkuar n rastin e varrimit t saj, pr ta shpallur shenjtore. E till ishte n fakt tradita e fuqishme e krishterimit t lasht. N ditt tona t arrish nj deklarim zyrtar t shenjtris sht m e komplikuar, dhe jo i prjashtuar nga nj doz politike dhe plqimesh t tjera toksore. Por pikrisht sepse kjo shenjtore e Cloache-ve qe n jetn e saj mbi politikn, dedikimi i saj total dhe i thjesht ndaj t varfrve do t kaprcej pengesat burokratike q bhen penges mes saj dhe shenjtris zyrtare. M 13 shtator 1997 nuk qe varrosur me aureoln zyrtare, por qe varrosur, apo pothuajse, me nderimet q i prkasin nj shenjtore. N varrim morn pjes tri mbretresha: Sofia e Spanjs, Fabiola e Belgjiks, Noor e Jordanis. Morn pjes Hillary Clinton, bashkshortja e Presidentit t Shteteve t Bashkuara dhe Bernadette Chirac, bashkshortja e Presidentit francez. Morn pjes edhe kryeministri indian, Kumar Gujral, Oscar Luigi Scalfaro, Presidenti i Republiks s Italis, Presidenti i Shqipris dhe ai i Ghana-s, prkatsisht Rexhep Meidani dhe Jerry Rawlings, dhe Sekretari i Shtetit t Vatikanit, kardinal Angelo Sodano, prfaqsues i Gjonit Palit II. U regjistrua edhe prania, n nivelin m t lart, t politikanve dhe prfaqsuesve t ushtris indiane, n nj ceremoni q zgjati tre or - t transmetuar drejtprdrejt n televizion n t gjith botn.
Ndonse pritja nuk ka qen e gjat, prkundrazi jashtzakonisht e shkurtr, n hipotezn e cekur m lart sigurisht nuk do kishte qen e nevojshme t pritej, pr ti br nj kult zyrtar dhe publik q n fakt i sht dashur t pres Lumturimin pr t qen i ligjshm. Ishte m e preferuar tradita e lasht ndaj asaj aktuale. Pr nostalgjikt dihet, dhe sht kshtu edhe n kt rast, do e kaluar sht m e mir se e tashmja. Para se gjrat t ndryshonin, u verifikuan abuzimet q qen arsyeja dhe preteksti i ndryshimit: arritn t shpalleshin shenjtr persona t cilt nuk lan pak pr t dshiruar, dhe edhe sot nderohen akoma shenjtr q, n ndonj rast, as q ekzistuan. Megjithat arsyetimet abstrakte, kuptohen m mir nse ilustrohen me shembuj konkret. N tokn spanjolle u ngritn zra q pretenduan t shpallej shenjt dikush q vdiq ditn e fundit t dekads s dyt n nntorin e vitit 1975. N nj Vend tjetr t quajtur Argjentin pr at vend sht tamam rasti pr t qar - aty qe nj zonj jo tamam shembullore q, kur, m shum se nj gjysm shekulli m par, vdiq, qe objekt i nj kulti fetar, q me sa duket dikush vazhdon ti jap. Me kto dy shembuj nuk mbarojn sigurisht t gjith rastet, q jan ca apo vendosmrisht m t shumt sht e qart q nuk qen ato dy personazhe t shekullit (dhe ngjarjet e tyre) q ndryshuan mekanizmat e lumturimeve dhe shenjtrimeve. Ndryshimi kishte qen tashm i verfikuar, nse nuk gabohem, n shekullin XIII-t. Deri ather ai q kishte lumturuar dhe shenjtruar kishte qen populli q, edhe pse akoma nuk quhej kshtu, ishte i Hyjit aq sa ai q do t vinte pas Vatikanit II. Por nga ai moment autoriteti i eprm i Kishs Katolike i dha vetes t drejtn e veant pr deklarimin e lumturis dhe shenjtris s kandidatve pr t qen prfundimisht t pranuar n lavdin e qiejve, dhe pr tu propozuar si modele pr tu imituar nga ai q akoma sht nj shtegtar i ksaj lugine lotsh, q sht i till m shum pr disa se sa pr t tjer. Kjo zgjidhje nuk i rregulloi krejtsisht gjrat, as nuk qe krejtsisht e knaqshme. E vrtetoi fakti q nuk sht pushuar s nxjerruri ligje mbi kt shtje, duke korigjuar dhe modifikuar norma t mparshme, pa qen askush, me sa duket, i bindur q ato t tanishmet nuk jan as nga larg t prsosura. E vrteton fakti q nga ata q kan qen njohur, q ather deri n erekun e fundit t shekullit, t nderuar, lumturuar dhe shenjtr, disa rezultojn m binds se t tjert pr t lartprmendurin Popullin e Hyjit. Apo nuk sht kshtu? Por ktu bhet fjal pr kt vetm pjesrisht. Sepse bhet fjal m direkt pr at ka do t ndodhte n qoft se Nn Tereza e Kalkuts do t kishte jetuar dhe vdekur, n vend q nga pesdhjet, katrdhjet, njzet e shtat, trembdhjet apo vetm shtat vjet, tet apo njmbdhjet shekuj m par. Fal Zotit Tereza e Kalkuts, q para se t bhej murgesh quhej Gonxhe Bojaxhiu, jetoi duke br mir me gjith fuqin e saj dhe me gjith zemr gjat pjess m t madhe t shekullit XX, dhe vdiq kur po afrohej shekulli i XXI-t. N qoft se sht e vrtet se nuk mundi t merrte kultin publik n ceremonin e varrimit t saj as pr pothuajse shtat vite t shkurtr t gjat, nuk sht m pak e sigurt se kjo nuk ia ka ndaluar miliona personave, besimtar dhe deri jo-besimtar, ta konsiderojn shenjtresh dhe ta nderojn n thellsin e zemrave t tyre. sht e natyrshme t pohohet q shenjtria konsiston n njohjen e saj solemne nga ana e Paps n fund t nj procesi dhe t nj gjykimi t udhhequr nga njerz t rrept, me sjellje t rrepta m shum n disa raste se sa n t tjera - mbi t supozuarit shenjtr, edhe ato m bujarisht t supozuarit n disa raste se sa n t tjera. Ndr kushtet q krkohen pr lumturimin apo shenjtrimin, sht m e drejt q t jet themelore fama e shenjtris s kandidatit. Nj fam e besueshme e shenjtris, e sigurt dhe jo e manipuluar, i prmbajtur n nj formul logjike: sensum fidelium. Kur besimtart, Populli autentik i Hyjit, i paidentifikuar n mnyr t zvogluar me ndonj sekt fetar, fraksion apo grup, t kufizuar apo t shumt n numr q jan,
shfaqen qetsisht dhe vendosmrisht t bindur pr mirsin e qndrueshme t nj personi, ajo ka mendojn sht ungjill. Apo t paktn duhet t ishte! A ndoshta mund t mohohet se fama e shenjtris s Nn Terezs s Kalkuts ishte vrtet universale n momentin e vdekjes dhe varrimit t saj dhe edhe m prpara? A ndoshta mund t thot ndokush se nj fam e till sht zvogluar pr shkak t vdekjes s saj ndodhur shtatorin e vitit 1997? Nj fam e till jo vetm q nuk zgjeroi n t asnj kreni, por mori meritat e saja pr turpin q i ngjallte t ndierit e nderuar kur n brendsi nuk e konsideronte veten vese nj pik uji n oqean apo nj laps n duart e Hyjit. Edhe pse metaforikisht, e konsideronin shenjtresh dy t prjavshme italiane q, kur n 1979 mori mimin Nobel pr Paqen, prdorn respektivisht titujt: mimi Nobel nj Engjlli dhe kan shprblyer shpirtbardhsin dhe shenjtrin. E konsideronin shenjtresh dhe e prditshmja New York Times, q foli pr t si nj secular saint (shenjtresh e shekullit), dhe e prjavshmja franceze Lexpress, q n nj artikull e karakterizoi Sainte Thrse de Calcutta (Shn Tereza e Kalkuts). Nj e prjavshme tjetr, edhe ajo franceze, Paris-Match duke folur pr t, pothuaj njzet vite m par, titulloi kshtu nj reportazh t gjer t ekspertit t saj n argumente fetare, Robert Serrou: Il y a encore des Saints (ka akoma shenjtr). Pr t ilustruar me shembuj jehonn e madhe t parashenjtrimit laik t Nn Terezs marrim gjithmon si shembull revistn amerikano-veriore Time, e karakterizuar nga nj gjendje jo fetare e respektueshme. Katr vite para mimit Nobel pr Paqe n numrin e saj t fundit t 1975, ajo vendosi Nn Terezn n kopertin, duke shpallur nj artikull prej 5 faqesh (31-35). N kopertin paraqitej Nn Tereza si nj living saint (nj shenjtresh q jeton), dhe artikulli i gjat prbrenda shpjegonte pse konsiderohej e shenjt. Arsyet, edhe pse jo fjal pr fjal t njjta me ato t Kongregats pr shtjet e Shenjtrve dhe q Papa prforcoi, rezultuan thelbsisht homologe me kto t fundit. Pasi q lexova reportazhin e Time pata gjasht apo shtat her rastin ta shihja nga afr Nn Terezn e t flisja me t. Nuk kupjtoj q n mendjen time t ishte vn n lvizje n ndonj rrethan, ndrsa e shihja dhe flisja me t mbi argumente relativisht t drejtprdrejta, arrire-pense t llojit n funksion t nj shenjtrimi t brendshm. As q eksperimentova, prvese nj respekt t sinqert, ndikimin e menjhershm nga nj prift anglez njfar padr Mc Loughlin i cili rrfei q t takohesh me t ishte si t takoheshe me Krishtin, dhe q reagimi m instiktiv ishte dshira ti bije n gjunj dhe ti bje nderime. Sigurisht, un nuk i rash n gjunj. Disa her u gjendm prball njri-tjetrit, un prball saj dhe ajo prball meje, dhe folm mbi argumente q duhej t komentonim. Nj nga kto, ndr t tjera, qe ndalimi q prmes meje ia transmetonte atyre q, pa njohur akoma n mnyr t drejt veprimtarin dhe shpirtin e saj, por duke dshiruar t bashkpunonin n t, kishin hapur nj llogari bankare duke mbrojtur iden pr ta mbajtur gjall me par, q pastaj tia drgonin Nn Terezs. Na krkoi t mos e bnim, duke na shpjeguar q mnyra m e mir e bashkpunimit nuk ishte mbledhja e fondeve, por ti ofronim t varfrve ndihmn personale q secilit prej nesh i sht e mundur t jap. Nuk u ndala t mendoj q ishte nj shenjtresh. Nga njra an sepse e njihja fare pak, por edhe pr nj arsye tjetr shum t thjesht: shenjtria e Nn Terezs, q me siguri ekzistonte q ather dhe ishte tashm e madhe, nuk ishte dika q mahniste. Do guxoja t thoja me prafrsi, duke mos e konsideruar veten nj ekspert t hagjiografis se ishte dika aq natyrale q identifikohej me vet jetn e saj. Megjithat dshiroj t shtoj q, kshtu si e kujtoj ende sot dhe munda ta vshtroja ather, n qoft se nuk do t kishte gjetur vend n katalogun e shenjtrve ky duhej t kishte qen anulluar. Nuk kam ndr mend n asnj mnyr t them q jeta e saj ka qen mnyra e vetme e mundshme pr t qen shenjt. Sigurisht mnyra e veant pr t qen shenjt sht shum e ndryshme kur jan dhe kan
qen t gjith shenjtrit e vrtet, q jan pafundimisht m t shumt nga ato q kan zn vend n katalogun e hagjiografis zyrtare. Rrokullisjet e ngjarjeve t jets s nns sime patn nj lloj ngjashmrie t mangt me ato t jets s Nn Terezs s Kalkuts. Megjithat edhe ajo ishte nj shenjtresh edhe pse nuk ka qen shenjtruar dhe nuk do t jet kurr. E them pa qen dashuria dhe kujtimi im prej biri ajo ka m bn ta kujtoj si nj shenjtresh. Persona t tjer q e njohn dhe q nuk jan pjestar t familjes vazhdojn ta konsiderojn t till, ashtu si konsiderojn shenjtr shum t tjer. Doja t thoja pr tu prqndruar kshtu mbi nj shtje m universale t njohur. Pr shembull, ekzistonte dhe biles ekziston akoma mnyra pr t qen shenjt i nj t madhi tjetr t shekullit XX: Gjonit XXII, edhe ai i konsideruar shenjt n jet, pothuajse nga t gjith prve se n rastin m t keq dhe biles m shum nga ndonj i mprehur, dhe m n fund i njohur i till m 3 shtator t vitit 2000, m nj lloj vonese dhe sigurisht me solemnitet t pamjaftueshm. Duke kujtuar rastin e Paps Giovanni do t thuhej, plot keqardhje q duhet ta them, se disa prgjegjs t sektorit nuk i japin rndsin e duhur gjrave: paraqesin nj kmbngulje t diskutueshme n prfshirjen n katalogun zyrtar dhe publik persona shenjtria e t cilve nuk sht aq transparente, ndrkoh q japin prshtypjen se veprojn me ngadalsi n momentin pr t prfshir t tjer Papa Roncalli, pr shembull dshmia e pastr ungjillore e t cilit prbn nj referim t shndritshm n favor t Kishs s Krishtit. Raportazhi i lartprmendur Time regjistronte pa i br krejtsisht t vetat, disa prkufizime t kushtzuara t shenjtris, pr t arritur pastaj tek ai prkufizim q e konsideronte m bindsin dhe t zbatueshm pr figurn e Nn Terezs: Ndoshta prkufizimi m i mir i shenjtris sht ajo q prmbledh nj plqim t prgjithshm: shenjti sht nj dritare prmes s cils shihet vgllimthi nj bot tjetr, nj person prmes s cilit shklqen drita e Hyjit. Si shtes t ksaj, revista amerikane pranonte q, pr Kishn Katolike, askush nuk sht shenjt derisa nuk vdes E po, asnj shenjt nuk sht vrtet i till njher i vdekur, n qoft nuk ka qen pr s gjalli. Dhe askush q ka qen shenjt pr s gjalli sht njohur si i till njher i vdekur, n qoft se nuk kalon prmes nj procesi t rept n t cilin srish nuk mund t evitojm s gjykuari gjenden periudha dhe aspekte m t lehta pr tu kuptuar se disa t tjera. Thon gjithashtu deri at q duan teknikat e organizmit kompetent, por fama e shenjtris s lartprmendur, e njzshme dhe e pamanipuluar sht karakteristika m e rndsishme e nj shenjti, edhe pse krkohen t tjera prve ksaj, dhe me karakter rreptsisht detyrues, nj mrekulli pr lumturimin dhe akoma nj tjetr pr shenjtrimin. Personalisht, sa her q dgjoj t prmendet nj nevoj e till pr lumturimet dhe shenjtrimet m kujtohet pandryshueshmrisht nj episod nga Ungjilli ku i referohet pretendimit t disa farisenjve q Jezusi ti jepte atyre nj shenj derisa t besonin. Jezusi iu prgjigj atyre: Breznia e prap dhe lavire shenj krkon! Shenj tjetr sdo ti jepet prve shenjs s Jons profet! Sikurse Jona qe n barkun e prbindshit t detit tri dit e tri net, ashtu edhe Biri i njeriut do t jet n zemrn e toks tri dit e tri net (Mt 12, 38-40). Nese nuk gabohem, nj nga arsyet ma merr mendja se sht kryesorja, n mos e vetmja prse lumturohet dhe shenjtrohet nj lloj numri kandidatsh nuk qndron n dshirn pr t prcaktuar nse ato jan n lavdin e qiejve ku sigurisht gjenden shum mijra njerz t tjer t vdekur por n dshirn pr t propozuar modele pr t imituar. Duke qen mse e njohur q vetm Hyji mund t bj mrekulli, dhe n ato t njohura shenjtrve dhe kandidatve pr tu shpallur t till nuk sht e pranishme ndrhyrja e tyre e drejtprdrejt por vetm dhe pr m tepr ndrhyrja, nuk sht n kt pik q vmendja duhej t drejtohet m shum. N fund t fundit, mrekullira krkojn pothuajse t gjith dhe pothuaj n do moment, ndoshta pa vn re ato q ndodhin me t vrtet.
Nj mrekulli e madhe, zgjatur n koh dhe e dukshme, - e dukshme pa marr parasysh dshirn e saj pr maturi! qe pikrisht nj jet si ajo e Nn Terezs s Kalkuts. Si qe dhe vazhdon t jet, n mnyr t njjt me dy episodet e treguara n Ungjillin sipas Mateut (14, 16-21; 15, 33-38), shumimi i prditshm, q zgjat tashm nga dhjetvjear t ndryshm, i bukve, saredeleve, thjerrzave, djathrave, salieve, biskotave, kosit, marmalats dhe i lngjeve t frutave pr t Varfrit q frekuentojn mencat e saj ktu, te ne dhe jo larg nesh, domethn n Vende q pandehin se jan mjaft t zhvilluara dhe ku prkundrazi vazhdon t ket akoma njerz m shum se vendas, emigrant q nuk kan t han, dhe edhe m shum n Vende t tjer ku, n kt fillim t shekullit XXI, uria, turpi dhe krimi vrasin akoma miliona viktima t pafajshme. sht me vend ti jemi mirnjohs Gjonit Palit II pr vullnetin e tij, dhe deri pr urgjencn, pr t shpallur t lumtur Nn Terezn. Ai q, n mnyr t nnkuptueshme, e kishte tashm lumturuar kur, dy dit pas vdekjes s saj, n Angelus t 7 shtatorit 1997 i tha besimtarve t mbledhur n sheshin e Shn Pjetrit M sht e shtrenjt t kujtoj motrn e dashur Nn Tereza t Kalkuts, q dy dit m par ka prfunduar ecjen e saj t gjat toksore. Shum her kam pasur rastin ta takoj dhe sht e gjall n kujtesn time me pamjen e saj t vogl, e prkulur nga nj jet e kaluar n shrbim t m t varfrve ndr t varfr, por gjithmon e mbushur me nj energji t brendshme t pashterrshme: energjia e dashuris s Krishtit. Misionare e Dashuris: kjo ka qen Nn Tereza, pr nga emri dhe vepra, duke ofruar nj shembull kaq trheqs pr t joshur pas vetes shum persona t gatshm pr t ln gjithka pr ti shrbyer Krishtit t pranishm ndr t varfr. Misionare e Dashuris. Misioni i saj fillonte do dit, para agimit, prpara Eukaristis. N qetsin e soditjes, Nn Tereza e Kalkuts dgjonte jehonn e rnkimit t Jezusit mbi n t Varfrin, n t braktisurin, n t mekurin []. Kjo murgesh e njohur botrisht si Nna e t varfrve l nj shembull kuptimplot pr t gjith, besimtar e jobesimtar []. Na l dshmin e soditjes []. Veprat e kryera nga ajo flasin vet dhe i tregojn njerzve t kohs son domethnien tjetr t jets q prfat t keq shpesh duket se humbet. N fakt, takimet mes Gjonit Palit II dhe Nn Terezs qen t shumta. Dikush siguroi q Papa i kishte krkuar murgeshs t shkonte ta takonte sa her q t ndodhej n Rom n vitet Tetdhjet kjo ndodhte me nj shpeshtsi m pak se vjetore. Nj her, n po at dhjetvjear rreth 1986 qe Kryeprifti i Roms q vizitoi Kalkutn n nj nga udhtimet e tija t shumta. N at rrethan jo vetm q u takua me Nn Terezn, por deshi edhe t vizitonte gjat institutin e saj m t njohur: Nirmal Hriday, i njohur edhe si Shtpia e t Mekurit. Me Nn Terezn si ciceron t veant prshkoi pavijonin e burrav dhe at t grave, duke qndruar pr disa aste pran donjrit prej t mekurve. Asistoi edhe n agonin e njrit prej tyre. Vizita i bri shum prshtypje Paps, dhe e shpuri n nj propozim t mahnitshm. Para se t linte ato ambiente, i krkoi Nn Terezs se far mund t bnte pr t varfrit. Nn Tereza e dinte mir se Karol Wojtyla edhe kjo duhej! bnte shum pr ta: ajo vet kishte marr dhurata t konsiderueshme nga Vatikani. Nuk iu duk e rastit ti krkonte par t tjera, sepse nuk i krkonte askujt, duke u mbshtetur vetm n Provanin Hyjnore, q nuk e braktisi kurr. I sigueroi dika tjetr: At i Shenjt m jep nj cop vend t Vatikanit pr t Varfrit!. Nuk ishte, dhe nuk dukej, nj premtim i leht pr tu mbajtur, por Gjoni Pali II mori shnim krkesn e saj. Nuk mundi ta mbante t nesrmen, por nuk harroi ta bnte. Pasi q kaluan dy vite, n majin e vitit 1988 i dorzoi Nn Terezs vendin ku tashm Motrat banojn: nj ambient n nj qoshe mes dy rrugve shum t frekuentuara t Roms, n t djatht shihet Rruga e Pajtimit e baziliks s Shn Pjetrit, pikrisht pran atij q quhej Shn Uffizo dhe q sot quhet Kongregata pr Doktrinn e Fes. Prshtatshmrisht i adoptuar nn mbikqyrjen e Nn Terezs, n katin e sipr mikpret nj bashksi t vogl prej katr Misionaresh t Dashuris dhe rreth njzet gra t braktisura, n katin posht do dit funksionon nj menc
pr t varfrit q, natyrisht, nuk jan qytetar vatikanas por, dhe mbi t gjitha, emigrant pa pun dhe mjete mbijetese. Nuk sht e para her q e shkruaj, sigurisht pa pasur dshirn t fyej: pak i vizituar dhe jo i prmendur n guidat turistike, ky sht pr mua kndi m i krishter i Qytetit t Vatikanit E me q flitet pr papt Nj tjetr Kryeprift i Vatikanit i kohrave tona (1963-1978), q quhej Pali VI dhe q shum prej nesh e kujtojm akoma me nostalgji dhe respekt t sinqert, arriti pak a shum q t parashenjtronte n jet Nn Terezn. E bri m 22 dhjetor 1970, n nj mesazh Krishtlindjesh t transmetuar n radio, duke shpallur q instituti i kohve t fundit mimi pr Paqe Gjoni XXIII i ishte dorzuar murgeshs shqiptare-indiane. Fjalt e tij qen kto: Pas konsultimesh dhe reflektimesh t gjata, mimi i sht dorzuar nj murgeshe shum t prvuajtur dhe t hedhur edhe pse jo e panjohur atyre q jan dshmitar t dashuris s guximshme n botn e t varfrve. Quhet Nn Tereza, themeluese e Misionareve t Dashuris, dhe q njzet vjet kryen prgjat rrugve t Indis nj mision t mrekullueshm dashurie n favor t t grbulurve, t pleqve dhe t fmijve t braktisur. mimi dshiron t prfaqsoj nj mirnjohje publike apostullimit t saj t dashuris q, tashm jo i kufizuar n t varfrit e Indis, sht shtrir n tre kontinente. Ka mbrritur deri periferin e Roms, duke mobilizuar n kt mnyr nj ushtri t madhe forcash t gjalla n shrbim t bots s vuajtjes. Tregoj pr admirimin e t gjithve kt lajmtare t patrembur t dashuris s Krishtit, derisa fal shembullit t saj t shtohet numri i atyre q i kushtohen vllezrve t tyre, dhe t forcohet do dit e m tepr kuptimi i solidaritetit dhe vllazrimit mes njerzve! Papa Montini e njihte mir Nn Terezn dhe veprimtarin e saj. N 5 dhjetor 1964 e kishte tashm treguar publikisht konsideratn (vlersimin) e tij. Ishte gati t merrte n aeroportin e Nuova Delbi, avionin q do ta kthente n Rom pas nj vizite n Indi udhtimi i tij i dyt ndrkombtar gjat pontifikatit t tij e kryer pr t marr pjes n nj kongres eukaristik i mbajtur n Bombay. Pr lvizjet e tij n Vend, studentt e universitetit katolik t Shteteve t Bashkuara t Ameriks Notre-Dame i kishin ofruar nj limozin. Paps kjo i shrbeu vetm pr tre ditt e vizits. Para se t kthehej, ai Pap i zgjuar dhe i hapur pr dialog si pak t tjer, pr t cilin njeriu i sotm ka nevoj m shum pr dshmi se sa pr msues, prpara telekamerave q transmetonin fjalt e tija i tregoi bots mbar dshmin e Nn Terezs, duke thn se do ti linte Lincoln-in e bardh t hapur pr veprn e saj t dashuris botrore. Pali VI e dinte mir se murgesha nuk do ta kishte prdorur pr t shtitur. N fakt as q e provoi, dhe e vuri n nj lotari private, t ardhurat e s cils i shrbyen pr t ndrtuar nj fshat pr t smurt me grbul. Qe ky i vetmi rast ku Papa Montini u tregua bujar drejt veprs s Nn Terezs. do vit, me afrimin e Krishtlindjes, bindte q ti drgoheshin nj shum t konsiderueshme pr institutet e saja. Gjithashtu i krkoi edhe nj nder t madh: hapjen e nj qendre pr t varfrit e qytetit t t cilit, prpara akoma se t ishte Pap, ishte ipeshkv: Roms. Pali VI ishte i vetdijshm se, edhe pse n Rom ndodheshin delegacione paradiplomatike rreth tre apo katrqind kongregata fetare mashkullore dhe femrore, asnjra nuk kujdesej, pr shembull, pr t strehuarit n barakat e Acquedotto Felice (Ujsejllsit t lumtur), pas zons s Appai Antica (Rrafshins antike), e q ktu q Misionaret e DAshuris vendosn qendrn e tyre t par t asistencs s t varfrve ndr t varfr, n Europ. Dhe qe prsri Pali VI, drejt fundit t viteve shtatdhjet, duke ditur se askush m mir se Nn Tereza nuk mund t kryente nj vepr asistence dhe pajtimi mes popullsive t kundrvna t Bengala-s dhe Bangladesh-it, nj induist e tjetrit musliman, ti siguronte nj pasaport diplomatike vatikanase n zvendsim t pasaports s saj, q ishte indiane dhe nuk pranohej n Pakistanin e athershm. Po, duhet ti jemi mirnjohs Gjonit Palit II sepse, duke respektuar rregullat e nj sistemi pr t ciln sht q nj erek shekulli prgjegjs dhe dorzan, ka pranuar t deklarohej publikisht i bindur pr dika pr t ciln, nuk mund t dyshohet, ishte tashm i vetdijshm brenda vetes. Mirnjohs deri edhe, q ka
br nj prjashtim q askujt pritej kjo! nuk i sht dukur e padrejt (prkundrazi), duke autorizuar ipeshkvin e Kalkuts, mons.Henry Sebastian DSouza t fillonte procesin dioqezan pa pritur t kalonin pes vitet e caktuara. Mirnjohs edhe, q i ka shprehur teknikve t Kongregats pr shtjen e Shenjtrve dshirn e tij q ata, edhe pse pa braktisur rreptsin e nevojshme n metodologjin e shqyrtimit, t shpejtonin sa t ishte e mundur procesin. Por sht dikush, nj dikush i kuptuar shums, t cilit i dedikohet dhe e shprehim ktu n emr tonin dhe atyre q pranojn nnkuptueshm t jen t prfaqsuar nga ne nj mirnjohje jo t dors s dyt: bija e Nn Terezs, Misionaret e Dashuris. N radh t par pr kontributin e tyre indirekt n mbylljen me sukses t procesit. Mirnjohje pr maturin, pothuajse e rrall n shtje t ngjashme, me t ciln kan prjetuar procesin e shenjtrimit t Themelueses s tyre. Me goj t superiores s tyre t prgjithshme motr Nirmala, than q momentin e par q nuk kishin ngut t shihnin t lumturuar dhe shenjtruar Nnn e tyre Themeluese. Than edhe dika plot me gjykim t shndosh: m shum se t nguteshim dshironim q dshmia e Themelueses t ishte m mir e njohur dhe e vlersuar nga t gjith. Kan qen me t vrtet koherente shembullore. Ne q njohim nj numr t mir Misionaresh t Dashuris dhe i ndjekim me admirim dhe respekt q i takon me t drejt, nuk i kemi par kurr n qndrime ngadhnjyese apo t paduruar lidhur me kt. Jo sepse nuk e duan thellsisht themeluesen e tyre, q jo m pak se nntdhjet e pes prqind prej tyre i njohu dhe i takoi personalisht. Ishte kshtu edhe kur Nn Tereza ishte gjall. Edhe pse ndonjher prisnin me padurim vizitat e saj prej Nne, pranonin pastaj ti ndanin me bashkpuntort, gazetart, t Varfrit, me njerzit e shumt q donin ta shihnin dhe ta prshndetnin, dhe deri ta preknin, t durueshmen Nn Tereza. Kujtoj udhtimin e par q bri, pak muaj pas mimit Nobel pr Paqen, n Spanj. Njerzit e zakonshm donin ta preknin, e q ajo ti bekonte. Pr t mbajtur pak rregull, disa prej nesh u detyruan t formonin nj kordon, pak n kundrshtim me vullnetin e saj, duke qen se nuk donte pengesa mes saj dhe njerzve, ndonse pa nxitur ndonj popullarizm oportunist e kur, pasi q kaloi tre dit n Madrid pr t hapur qendrn e par t Kongregats s saj, shkoi n aeroportin e Parajas, pr t vazhduar me sa kujtoj drejt Zagrebit, ku do t kishte hapur nj shtpi tjetr, katr Motrat e reja q do t qndronin n shtpin e sapo themeluar shkuan n aeroport pr ta prshndetur. Shkoi t prshndetej me t edhe nj numr i mir njerzish, mbi t gjitha gra, q bashkvepronin me veprn e saj. Duke dshiruar ti knaqte t gjith, Nn Terezs iu desh t ndante kohn e saj. Iu desh pikrisht katr Motrave t reja: dy indiane, nj galeze dhe nj venezueliane, t knaqeshin, pa hatrmbetje, me hapsirn kohore m t vogl. Nj zonj angleze bashkshortja ime me t ciln Nn Tereza u ndie rehat, edhe pr shkak t gjuhs, e dgjoi t thoshte q nuk kishte marr kurr kaq shum puthje si n ato katr ditt n Madrid Mirnjohje, tham, Misionareve t Dashuris pr maturin e tyre, por edhe pr besnikrin me t ciln prjetsojn karizmn e Nn Terezs. Jezusi dha gjykimin me menuri hyjnore q n fakt do pem njihet nga frytet e saja (Lk 6, 44). Nj ndr frytet aktualisht m bindse mbir nga pema e shenjtris s Nn Terezs sht prfaqsuar nga Misionaret e Dashuris. N qoft se lexuesi do t ket durim t lexoj faqet q ndjekin ku e merr q kjo hyrje t mos ia ket prishur mendjen ta bj, as ta ket lodhur do t ndeshet me bindjen e Nn Terezs q Kongregata e Misionareve t Dashuris nuk do t rrezikoj ndonjher kriz n qoft se, e udhhequr nga dikush m i prvuajtur se ajo, do ti qndroj besnike kujdesit ndaj t varfrve dhe mbikqyrjes s varfris. Ndrsa, Hyji im, ne q duam kujtimin e Themelueses dhe, ndrmjet saj, duam bijat e saja dhe i dshirojm do t mir Kongregats, shpresojm q t vazhdoj t jet kshtu!
Pr momentin, fal Zotit me ndrmjetsin e s Lumturs Shn Nn Tereza!-, gjrat duken se shkojn mir, megjithat pa pretenduar t mbahemi si vrojtues t patakt, Nn Tereza u tregua e lumtur pr zgjedhjen e personit t par pasardhse t saj. Po, sigurisht kalimi i saj qe m i lumtur pr besimin q i frymzonin motr Nirmala dhe t gjitha bijat e saja. Me udhheqjen objektive gjrat duken t vazhdojn me t njjtin shpirt me t cilin lindn dhe patn zhvillimet e para. Dikush pyeti motr Nirmaln nse n jetn e Misionareve t Dashuris ishte vn re ndonj ndryshim n krahasim me periudhn e mparshme. Prgjigjja e saj qe si m posht: Jo, absolutisht. Kongregata e Misionareve t Dashuris vazhdon apostullimin e saj me t njjtin shpirt, duke krkuar ti prgjigjet ftess s br nga Jezusi pr t shuar etjen e tij mbi Kryq prmes jets son t pastrtis, varfris, dgjess dhe kujdesit falas dhe t ofruar me gjith zemr m t varfrve ndr t varfr. Hiri i Zotit na ndihmoft ti mbetemi besnik ksaj karizme. Prsa i prket drejtimit pr t ndjekur, motr Nirmala siguron q nuk ka pasur asnj ndryshim. Uron vetm q kujtimi shpirtror i qllimit t vendosur nga Nna Themeluese, me ndrmjetsin e s cils, nga qielli, rrfen ti besoj, t bhet gjithnj e m i thell.
Madrid, 10 shtator 2008 N prvjetorin e 57-t t dits s Thirrjes (Inspiration day) (Prktheu: Paula KIRI) Fjala Hyjnore, Nr.3, 2004, f.265-275.
Don Dr. Valentino Salvoldi*
Nn Tereza: nj kultur e paqes e br grua
Ndrhyrje stimuluese N Pakistan, n Lahore, jam duke u prgatitur pr celebrimin ekuaristik t s Enjtes s Madhe. Nn Tereza e Kalkuts, n udhtim drejt kryeqytetit, ndalet n sheshin para kishs. E prkulur n vetveten, sht duke thn rruzaren. Afrohem dhe e shikoj. sht krejtsisht e rrudhur. Prshtypja e par: sa e shmtuar q sht. Ia v nj dor mbi shpatull, duke e thirrur n emr. M shikon. Bhet shum e bukur. I krkoj nse ka nevoj pr dika. E qart dhe e vendosur prgjigja: Nj lutje pr kta njerz t varfr dhe pr mua. Vetmevete mendoj q pjesa m e madhe e ktyre njerzve q na rrethojn do t ken nevoj edhe pr dika tjetr. Vetm m von e kuptova prgjigjen e saj. N Karai Nn Tereza takon presidentin Zia ul Haq. Si thon njerzit, m shum se nj president ishte nj diktator. I korruptuar, kinse pretendon ta rrnjos korrupcionin por Do t vdes m 1988 n nj aksident ajror, i ndodhur nga shkaqe q askush sdonte t hetonte as t hulumtonte. Mir, Nn Tereza nga ai merr gjithka q krkon. Gjat nj intervist televizive e vlerson at
thjesht dhe pa lajka t rrejshme. Politikisht mund t duket si dika naive dhe e padjallzuar. Ndrkaq mu ktu ishte madhsia e Nn Terezs, pra domethn fakti se nuk merret me ideologji ose me gabime t individve t caktuar, sepse qllimi i saj ishte m i lart: pr t shptuar do person dhe pr tua dhn t gjithve mundsin pr tu liruar duke br mir. Ja prse kam dashur ta njoh kt grua t vogl-t madhe! Do e gjej prgjigjen n shum pyetje t miat, duke studjuar historin dhe kulturn shqiptare t Kosovs, atje ku sht lindur Nn Tereza: nj popull q jep kt grua, sigurisht q smund t jet popull i vogl. Nj grua q sintetizon e sheshon m t mirn e nj populli. ------------* teolog i mirnjohur, profesor universitar
Tereza: n art Piktura, afreske, trupore t Nn Terezs, bile edhe vepra t myslimanve kosovar e paraqesin at si e shohin, me krenari pr ta ndjer motr e nn. Mendoj n nj portret t posam. Spikat koka kundr gjelbrimit t lisave, n t ciln degt kan marr formn e shqiponjs dykrenare, pr t kujtuar rrnjt shqiptare t Nn Terezs. Sapo ishte skicuar, mbi sfond, fytyra e Krishtit, ajo fytyr nga e cila ajo nxirrte inspirimin q ti dhurohet krejtsisht Ati dhe bots.(1) Mendoj edhe n nj trupore t gdhendur nga dy mysliman, q paraqet Nnn me duart e bashkuara dhe me fytyr t ndrruar: n lutjet e nnkuptuara, n ato duar lutse, n syt e ndritur nga takimi me hyjnoren, dhe sintetizon t gjith jetn e saj dhe sht e komunikuar fshehtsia e jets s saj.(2). N Gjakov, n sheshin qendror ku sht kjo trupore, shum t krishter shkojn aty t luten. Shum mysliman kur kalojn atypari e prkdhelin dhe e puthin. sht nn edhe e tyre. sht nn e Paqes, term q gjithmon duhet t shkruhet me shkronj t madhe, sepse Paqja nuk sht nj nga pasurit e mundshme. sht kusht i t gjitha t mirave t tjera. Ka nj emr. Ka nj fytyr. Na tregon Shn Pali. Krishti, paqja jon. Grua e fort: E kam dgjuar zrin e Saj Shn Tereza e Avils, Shn Tereza e Krishtit Fmij, e Lumturuara Tereza e Kalkuts, gra t forta q e gjejn dhe e mbrrijn Krishtin npr rrugn e plogshtis, rrugn e fmijris shpirtrore, rrugn e vogl, gra q revolucionarizojn prshpirtrin dhe botn, q t jetoj dashuria e krishter e kohs s tyre, fal eksperiencs s provanis hyjnore q e ka rnduar jetn e tyre. Nga nj ndjenj turpi, asnjra prej tyre nuk ka shkruar asgj n astin e sakt kur sht takuar e ballafaquar me Zrin, por i kan sugjeruar njerzit q shpirtrisht i kishin pran vetit dhe kt e kan treguar me t gjith qenien e tyre dhe ekzistencn e tyre: edhe kur ishin n kriz, n shkrettir, nerrsirn e fes, i kan ndejt gjithmon besnike atij takimi e ballafaqimi. Nn Tereza, e diplomuar nuniversitet pr histori e pr gjeografi, nuk kishte studjuar teologji. sht futur n hyjnoren dhe prmes lutjes sht br nj mistike. E ndriuar nga Shpirti Shenjt kuptonte at q shum teologve u mbetej e errsuar. Para t Shenjtrueshmit Sakrament zbulonte t vrteta ekzistenciale t thella e t bukura dhe kapte at m themeloren n Krishterim. Paralajmronte e kshillonte nevojn pr
t qen n vijn e kundrimit, t t vrtetave m t spikatura, pa u humbur n diskutime q, edhepse jo t kota nganjher mund t hutojn nga ajo q me t vrtet sht primare. Do t mjaftoj nj shembull. Kur flitej pr priftrimin e grave, Don Lush Gjergji (shqiptar, nip i mikes m t madhe kosovare t Nn Terezs) i krkon mendimin e saj. Prgjigja e sakt: sht eukaristia? sht tryeza q na e prgatit Jezusi duke na dhuruar vetvetin. Kush sht prifti? Kuzhinieri i Zotit q e prgatit pr ne. Nga kjo tryez, si ha ai, ha edhe un. Prandaj un nuk shoh asnj rivalitet. Thjesht e falnderoj priftin q ma jep eukaristin. I rndsishm ssht prifti, por korpi i Krishtit. Nuk i interesonte hierarkia, por fokusi i diskutimit: mundsia e takimit me Krishtin. Ishte jashtzakonisht e sakt dhe e prcaktuar n reagimin e saj dhe n propozimet q bnte. Prcaktim q t mos ngatrrohet me inat. Forca e saj bazohej mbi nj prvoj t ndritur. M ka folur Don Lushi, q shum her i kishte krkuar Nn Terezs ka do t kontribuonte q t bj t ndrrohet jeta, duke u kushtzuar ta lr msimdhnien e ta themeloj Kongregatn e Bijave t Dashuris. Mir, nj dit duke udhtuar n tren, afr Kalkuts (derisa ishte duke pyetur veten far do t duhej br pr ti shrbyer m mir Krishtit n t varfrit), ka kuptuar t ket dgjuar At Z. Ti duhet ta lsh kuvendin, pr t shrbyer m t varfrit e t varfrve t bots. Komentonte: Thirrja ishte e qart. E dija at far duhet t bja, edhepse mnyrat me t cilat do t duhej shrbyer Krishtit nuk m ishin ende evidente e krejtsisht t qarta. Pr t bindur superiorn time, Ipeshkvin tim e Pion e XII q t bjn t mundur q un t bhesha misionare, ka menduar Perndia, duke par q un isha e bindur q ky mbase ishte vullneti i tij. Ishte nj urdhr i Zotit. Prcaktim e siguri lindnin n te nga bashkimi i vazhdueshm e intim me Zotin. Kjo fshehtsi e lidhur edhe me dhuratn e nj karakteri t fort ishte formuar n vitet e para t jets s saj, duke qen ajo e lindur dhe e rritur n nj familje me gjendje t mir dhe me principe t prera e rigjide. Familje me mirqenie. Q nga vdekja e t jatit, nna i kishte edukuar fmijt me ashprsi, duke pretenduar rend e disiplin n msime e n pun: ashprsi me vetvetin, mirkuptim n prballje me t tjert. Rendi e disiplina q Nn Tereza do t krkoj nga motrat e saj, t jen me shum mblsi, duke kujtuar nnn e saj q besnike n traditn shqiptare, e fuste n veprat e dashuris e t bamirsis n kt mnyr: Nse nuk e prmbush gjestin e mshirs pr dashuri, t lutem mos e bj. Dashuri bujarie, prandaj e dhn me aq shum maturi. Edhe nna kur drgonte Gonxhen e vogl (Gonxhe emri i saj i pagzimit, q domethn sythi i lules duke elur) pr t dhn nj shrbim pran dikuj apo pr t drguar nj dhurat, i rekomandonte dhe e porosiste: Nse bn ndoj gj t mir, mos u mburr. Zoti ka qen zemrgjer me ne, kshtuq ne duhet t jemi me t tjert. Duhet tu japim t tjerve aq sa kemi marr. Shko nat shtpi, por t jesh e kujdesshme dhe t mos t t shoh askush, sepse prndryshe e detyron personin t cilit i bn mir t t thot t falemnderit ose e prul. Ti duhet t jesh dora e provanis, kur askush nuk t sheh, nat mnyr q ata t pranojn ti jen mirnjohs jo ty por Zotit. Ky qndrim pra nuk onte n minimizimin e vlers s dhuruesit. Dhe nna thoshte: Ti je vetm nj pik noqean, por pa kt pik oqeani do t jet i mangt. Me kt intuit Nn Tereza do qasje n motrat e saja pr ti vlersuar, pr ti br t prgjegjshme dhe pr ti hedhur n jet, t forcuara nga bindja dhe ajo q sht krkuar nga ato nuk ka vler ose domethnie apo ngjyrime thjesht njerzore, sepse vjen nga Zoti. ka do tu thot superioreve t bashksive t ndryshme: Ne jemi engjjt e Zotit, ata q sjellin mesazhin e Tij, si Gabrielli q ia sjell Maris. Q t jemi engjj t mir apo jo t mir, sht shtje e jona: do t prgjigjemi para Zotit. Por pr motrat tona jemi gjithnj engjj, sepse shpallim vullnetin e Perndis. Kush i bindet nuk gabon kurr. Grua e fort. Si profeti q ka guxim t dgjoj vet gojn e Zotit: Kshtu thot Perndia. Krkimtare n gjrat themelore, jo n cingrima ose n situata n t cilat sht e mundur t diskutohet e t shamatohet. Grua e qart. Ndoshta kishte intuit q forca e Islamit n shum shtete sht e lidhur n
qartsin dhe n kategoricitetin me t cilat propozohen t pes shtyllat e ksaj feje. Nevoja e qartsia, t prforcuara nga autorevolizmi e nga bindja, krijojn mrekullin pr t mbajtur gjra t mdha. Nj her Nn Tereza kishte qen n Rom pr nj kurs agjornimi t Eproreve t mdha. Kthehet n Indi paksa e mrzitur. Ua komunikon motrave q orientimi i prgjithshm i religjiozeve sht m sa vijon: bindja duhet t jet rezultati i nj njohjeje personale t motrave individuale nj nga nj, me t cilat diskutohet pr t zbuluar projektin e Zotit prball tyre. Pra nj bindje prmes dialogut. Duke e dgjuar Nnn t fliste pr kto terma, ndonjra nga motrat fillon bash t qaj. Rezoluta unanime: Nn, mos dialogo me ne. Thuaj qartsisht ku duhet t shkojm pr t shrbyer m mir t varfrit. Grua e lidhur me kohn, Nn Tereza dshmonte me jetn e vet projektin e Zotit: duke u vn n vendin e fundit, n shrbim t atyre m nevojtar. Nuk krkonte as trumpetonte pse-n pr zgjedhjen e saj. E kur dikush, duke insistuar, donte t hynte n botn e saj e t dij arsyet q frymzonin veprimet e saj, kufizohej t thoshte: E bj pr Jezusin. T jetosh pr te donte t thoshte t duash. T duash donte t thoshte t shrbesh. T shrbesh donte t thonte t besosh q i varfri sht Krishti. Feja e saj ishte nj krkim i vazhdueshm: do t m thoshte Jezusi t bj sot?, dhe kt pyetje e bnte do dit. Deri n fund. Shpresa e saj konsistonte n t brit e gjesteve konkrete q do tu mundsonin t tjerve t ndrrojn koh m t mira. Gjeste shprehje t dashuris s saj q do t mund tua bj m t prballueshme jetn sa m shum t pafat, nse jo tjetr duke u ndihmuar t jetojn n dinjitet, me diknd q do ti mbaj prdore. Nuk ishte e rrall t mblidheshin, n shtpin e t lnve t Kalkuts, dshmi t ngjajshme: Kam jetuar si nj kafsh. Po vdes si nj engjll n kraht e Nn Terezs. Dhe kraht e saj bhen vet kraht e Atit t amshuar. Ju, shenj e gjall dhe konkrete e dashuris s mshirshme. T medituarit: aktive n meditim T shtatdhjet vjett e indoktrinimit t ateizmit nga ana e komunistve, nuk e kan rrnjosur Zotin nga zemrat e ktyre njerzve q sht e ndrgjegjshme nga fakti i tentimit t grisjes s Zotit nga zemra, e barabart me grisjen e vet zemrs s njeriut. N kohn e fmijris s Gonxhes (para ardhjes s komunizmit), kur Kosova ishte e pasur me nj kultur q lejonte q nj njeri t jetoj i futur n hyjnoren, t marr frym Zotin, t veproj n bindjen q gjithka bhet lutje kur sht prmbushur dashuria. Kjo sht amza e prshpirtris s Nn Terezs. E prfshir nga problemet, ndrmjet krkesave t shumta n t gjitha fushat emargjinimit, me mbi pesmij motra n knde t ndryshme t toks, nuk hezitonte t konsiderohej personi m e lumtur e bots, pr faktin se ishte n kontakt t vazhdueshm me Jezusin, t shrbyer n t varfrit. Jeta aktive bhej zgjatje e vazhdim natyral i eukaristis. Pr t mesha zgjaste gjith ditn. Udhheqte nj ekzistenc eukaristike. (3) T gjitha ditt mbetej nga katr or e prgjunjur para t Shenjtrueshmit Sakrament, pastaj me t mbaruar lutja, zhytej n meditim t atij Zoti q sht br shum i vogl n Betlehem, q sht gozhduar dhe ka vdekur n kryq, q sht br buk pr t na ln ta ham. Ai Zoti q bhet trup n do qenie njerzore. Ja meditimi i saj konstant e i gjall, i jetuar me kthjelltsi t pakufijshme, gjithnj me at t buzqeshur t mshirshme. Nj mngjes ishte duke e ln shtpin e vdekjes, n Kalkut, pasi kishte ruajtur e shrbyer gjith natn. Duke shikuar motrn q do ta ndrronte me nj fytyr t piklluar e t trishtuar, i krkon motivin. E shkreta! As q i kishte mbyllur syt gjat nats. E Nna: Ather shko n shtpi e fli. Do t rri un ktu,
n vend tndin. Ata q jan duke vdekur kan t drejtn t shrbehen nga nj person q din dhe mundet t buzqesh. Veprat e dashuris jan vepra paqeje Nj vler tjetr q t ren Gonxhe e kishte frymzuar q kur ishte n Kosov, ishte paqja. Mrekullia. Nga dekada e rezistencs paqsore t Vendit kuptohet vetm duke zbuluar ato vlera n t cilat sht e prshkruar kultura shqiptare: falja, toleranca dhe jodhuna. Vlera t cilave Nn Tereza u ka dhn z, i ka propaganduar n t gjitha kontinentet, duke rritur kshtu n tokn e saj modelin e paqes. Dhjet vjet e rezistencs s jodhunshme kan qen t mbshtetura n shembullin e saj, n msimin e saj, pastaj edhe n lutjen e saj. Katr vitet e rikonstruktimit t vendit kan qen t lehtsuara pikrisht nga prania mistike e Nn Terezs, si m ka konformuar shum her presidenti Rugova. Kt vit, edhe Kryeministri ka mbledhur popullin rreth vlerave tradicionale e q ka qen udhhequr drejt paqes, nga prgjegjsit e ri t Qeveris. N Oslo, duke marrur mimin Nobel pr Paqe, Nn Tereza ka pohuar: Veprat e dashuris jan vepra paqe. Prvetsimi i paqes nuk sht shum rezultat i marrveshjeve, i bisedimeve, t marrveshjeve me shkrim e kontratave t lidhura mes shtetesh, sa sht fryt i nj bindjeje t thell: vetm dashuria do ta mund t keqen e bots. Smundjet m t vshtira pr njeriun nuk jan kanceri dhe sida, por fakti q ssht i dashur dhe sht i padshiruar. Dhe lufta sht rezultat i padrejtsive q bhen n munges dashurie. Nn Tereza ishte e vetmja q thonte q nj mnyr pr t njohur nj person e pr ta ndihmuar t lirohet nga e keqja, konsiston n dhnien e mparshme t besimit, n t dashurit mir at person, n t krijuarit e paqes n t. Zoti sht paqe sepse sht dashuri. Nga Ai mund t nxirret paqja e mirfillt, fryt i dashuris me t cilin duhen ndjeksit e Krishtit: nj dashuri deri n fund, dhn t gjithve, prfshir edhe armiqt. Pra, edhe pa br fjalime t mdha mbi paqen, Nn Tereza ka krijuar parasupozimet e paqes, duke demonstruar konkretisht rndsin. - T eliminohen padrejtsit; - T ripajtohen t pasurit e t varfrit; - T armatoset urrejtja me dashuri; - T shkatrrohen armt q nuk shrbejn pr ta mirmbajtur paqen, si gabohen e mashtrohen sa flasin pr baraspeshimin e terrorit; - T mos jepen kurr paragjykime negative mbi njerzit, por t krkohet ndrkaq ti prfshijm n bamirsi. sht e nevojshme t aktivizohet e mira q sht brenda njeriut, prsriste shpesh Nn Tereza. Ishte e bindur t veproj pr paqen, duke krijuar nj rrjet t mirsis, t shrbimit e t dashuris prball t gjithve. Shkonte prtej analizave politike, sociale e ekonomike, sepse e dinte q ndryshimi n bot duhej br nprmjet mundsis s dhn secilit pr t br mir dhe pr t zbuluar potencialet e veta; domethn kapacitetet e pamas q t dashuroj, t ndrroj vetveten dhe botn me dashuri. Nuk vihej n ann e kundrshtimit t ideologjive. N Pakistan pr shembull donte q presidenti Zia ul Haq t mund t vihej n kushte q t bnte mir pr vendin e vet. Shpresonte q djali i presidentit t Kins (i detyruar t jetonte n karroc) tu bj mir kinezve, duke br lutje pr vuajtjet e tij. Dshironte q Fidel Kastro t mund s paku t dyshonte n pohimin e tij arrogant se Kuba nuk kishte nevoj pr motrat
Misionare t Dashuris, sepse vendi i tij ishte perfekt. Por I dashur president e kishte kundrshtuar Nn Tereza n Kub nuk sht asnj njeri q ndjehet i vetmuar? Ja pra, po qe vetm nj person q vuan nga vetmia, ne do t ishim atje pr ta ndihmuar q t ndjehet m pak i vetmuar. Nuk hynte n vende t ndryshme me nj els ideologjik: hynte n zemr t njerzve me dashuri, pr tu ndihmuar q ta gjejn paqen, me kt intuit t madhe: Tirant m t kqinj e m t tmerrshm nuk jan Hitleri, Stalini, Milosheviqi (sot mbase do t kishte shtuar edhe Sadam Husseinin). Armiku m i tmerrshm i qenies njerzore sht urrejtja q ka lshuar rrnj n zemrn e tij. Nuk donte as t bj thyerje n t tjert me nj propozim fetar, q t punonte me njerz q u prkisnin t gjitha feve t bots, me jobesimtart, me ateistt dhe agnostikt. Kufizohej prandaj t dshmoj dashurin me gjeste t kuptuara e t pranuara nga t gjith, duke zbatuar kshtu praktikisht dialogun ekumenik dhe ndrfetar. Shkonte gjithandej tej prkatsive dhe qndrimeve prmbajtsore t nj personi. Prjashtonte faktet e dyshimit q dikush mund t jet i mir apo i keq, besimtar apo ateist, komunist apo kapitalist. N do person shihte Jezusin: E, kuronte n t smurit, e, asistonte n ata q ishin duke vdekur, e konfrontonte n t pasurit dhe n skamnort pa dashuri. Nuk krijonte ndonj staf pr t studjuar situatat e ndryshme socio-politike t vendeve t ndryshme n t cilat kongregata ishte e pranishme, e bindur q e futur n Zotin, gjithmon do t mund t gjej nj fjal t prshtatshme n astin e duhur. I krkonte Atij, drejtprdrejt, far do t duhej br n nj situat t caktuar. E pyetur se cilat gazeta i lexonin m shum motrat e saj dhe se a pushonin ndopak duke shikuar televizionin, Nna prgjigjet: Nse Jezusi i mir don t na thot dika, nuk ka nevoj t shrbehet me Radio Vatikanin. Do t mund t na e thoshte drejtprdrejt ne. Kushte t varfris, jo t ekonomis Ata q n qensin e tyre bjn nj zgjidhje pr at varfri q Krishti do ta quante t lumturuar, ruajn e propagandojn vlera ungjillore. Mendoj q kultura shqiptare, i ka ruajtur shum nga kto vlera duke iu falnderuar varfris dhe krijon kapacitet e aftsi pr t pranuar tjetrin, mikpritja, ndrgjegjeja q n hapjen e ders t varfrit, na gjendet prball Krishti. N kt kontekst edhe mund t kuptohet prse Nn Tereza u kishte krkuar bijave t dashuris kushtin e varfris ekstreme e t paskajshme, duke shrbyer Krishtin n m t varfrit e t varfrve. Motrat kan t drejt t ken vetm dy veshje (sari), t lara nga ato vet, do mbrmje, pastaj mund t ken nj pal sandale, nj rruzare, nj kryq t vogl, nj ant shpine nga coha kanavae blu dhe nj adr. Sari duhet t jet i qepur me nj plhur t br nga t grbulurit, n mnyr q motra ta vesh si nj veshje t jashtme t shenjt, t bra nga duart e vet Krishtit q vuan n vllezrit me grbul. Mund ti shohin familjart do nnt vjet. Kan leje t lexojn vetm libra q kan vler dhe rndsi me specializimin e tyre. Nuk dalin nga kuvendi, nse jo dy nga dy, sipas nj orari t planifikuar me koh. sht i tepruar ky lloj i varfris? Nuk duket, nga asti q vazhdon ti magjeps shum vajza t reja nga t gjitha kontinentet, q zgjedhin t jetojn si Nn Tereza. Nj dit Ajo ishte pyetur nga nj murgesh: Nn, nse do t kishim nj makin pr larjen e petkave, do t kursenim shum koh.Prgjigjeja akute e dhn me buzqeshje: Motr, ne bjm kushte t varfris, jo t ekonomis. Varfria, sidoqoft, nuk do t duhej t jet mburravece. Nn Tereza hante shum pak: vinte pak ushqim n pjat, e onte gotn n buz, por n realitet nuk konsumonte gati asgj. N ditn kur e mori mimin Nobel pr Paqe, Don Lushi donte t shrbej n tryez, ku ishte ulur prkrah me ipeshkvin e
Kosovs Imzot Nik Prela. I sjell prpara shum material, sa ajo nuk do t kishte ngrn pr dhjet dit. Me sakrific t madhe e konsumon krejt, por pastaj i thot mikut shqiptar: Ti nuk do t m shrbesh kurr m n tryez!. Qortim i dashur, i br me buzqeshje. Si ia dilte t mbijetonte me at hi q hante, nuk dihet. Edhe pr faktin se ajo punonte shum dhe sakrifikohej deri n vdekje, po t ishte nevoja. Mbante veshur njfar thesi. Dshmon prsri Don Lushi, q n veshjen e saj sari ka par pika gjaku. Njher kur kishte gjetur at far thesin, e merr me vete nj pjes. Nn Tereza friksohej mos e ka humbur. Prifti e pyet se far po krkonte, ajo u prgjigj: Asgj, nuk do t kishte pranuar praktikisht edhe kt lloj gangrene. Gangren e mishit dhe e vet meje, q mbrrinte n maksimum t diskrecionit. Edhepse gjykonte pashmangshm nganjher edhe dobishm reputacionin, urrente ekspozicomin n massmediat: Kam br nj kontrat me Zotin do t thoshte ajo pr do fotografi q m merret, nj shpirt do t jet i liruar nga purgatori. Mbas dyzet vitesh t largsis nga Kosova M 1928 Gonxhja do ta lente tokn e vet me parandjenjn e trishtuar q nuk do ti shihte kurr m familjart. M 1968, mbas 40 vitesh, Dom Lushi qe shqiptari i par q e takoi, n Indi. Qndroi deri n ora dy t mngjesit pr t folur, me shum mallngjim, me mall t asaj toke t martirizuar, t asaj kishe t prndjekur, t atyre njerzve q si kishte par kurr m. Kur n vitin 1989 kishte dhurat nj album me foto familjare, i rishikon t gjitha emocionet e fmijris dhe kurr nuk ishte lodhur as rnduar nga lajmet pr tokn e saj, kishte gjeneruar fe. Sa m shum plakej, m shum dshironte t kthehej me vepra t nevojshme n rrnjt e saj. Ishte shum krenare me rezistencn e jodhunshme t kosovarve, mbi t gjitha pr gjestet e pajtimit mes familjeve t vrassve dhe t t vrarve. U shkruante letra shum t bukura t rinjve, pr ti inkurajuar t vazhdojn me veprn e pajtimit e t ripaqsimit. Pas vitit 1990 kishte dashur t rikthehet n Kosov, pr t favorizuar dialogun e paqes, por Vatikani nuk e kshillonte t shkonte. Dhe ajo u bindej kshillave t Vatikanit. Pavarsisht nga largsia fizike nga toka e vet, Nn Tereza ka qen dhe sht plotsisht kosovare: sepse ishte e lindur atje, por mbi t gjitha sepse prmblidhte n vete perlat m t mira t kulturs shqiptare dhe t krishterimit t ksaj toke. sht lulja m e bukur e ksaj kishe t martirizuar n shekuj. Ka ditur ti jap nj kuptim vuajtjes (t vets e t t tjerve), duke u nisur nga intuita e shum kosovarve q prball persekutimeve t do lloji e forme kan qen dhe jan prdorur n prsritje, n do mnyr: Edhepse nuk e kuptojm pse-n, duhet t jet nj motiv q arsyeton nisjen ton. Dhe ja q ajo, e fort n kt intuit, me shpatulla n dram me t jatin e helmuar nga serbt kur ajo kishte vetm tet vjet, me dhembje t pafund t ndarjes nga e ma dhe nga motra q si pa m kurr, u vu n rrugt e bots, pr t lehtsuar lutjet e t tjerve t bj t kuptohet q dhembja mund t lexohet si nj puthje e Jezusit. Kjo aftsi dhe ky kapacitet don t thot dhembja gjendet dukshm n krishterim, por sht e pranishme edhe n islamin t moderuar t kosovarve, n t gjitha ngjarjet duan t shohin n akt, konkretisht, vullnetin e Mshiruesit e t mshirshnimit. Si shum shqiptar t tjer Nj personalitet si ai i Nn Terezs mund t lulzonte vetm n kontekst kulturor si ai n Kosov: personaliteti i saj sht emblem e shprehjes m t bukur. N t njjtn koh, pa e paksuar pr kt madhsin e saj, mund t pohohet se shum
shqiptar t tjer, duke u gjetur n kushtet e saj, do t bnin gjra analoge t ngjashme, pr faktin e thjesht q, nga gjithmon, jan edukuar ti vjn hallet dhe vuajtjet e t tjerve para t vetave, ti konsiderojn nevojat e t tjerve para t vetave. Pse kjo prparsi? Hyn n logjikn e kulturs shqiptare t t prballuarit t jets jo shum n nivel racional, kur bhet duke e ln t flas zemra. Pavarsisht kufizimet e do gjenerate, mbase do t mund t thuhet se perndimori krkon t kuptoj e t racionalizoj, pastaj t reagoj. Shqiptari, ndrkaq, duke u nisur nga zemra e Zotit, analizon e ndjek nevojat e zemrs s vet, zemr q gjen paqe duke u ndihmuar t tjerve. Ja pra prshpirtria e Nn Terezs e bazuar n dashuri t palogjikshme q konsiston n t dashurit mir armikut, vlla i Krishtit, n t dashurit mir t t gjithve, jo vetm atyre q ju mungojn t mirat materiale, por edhe mkatarve e t varfrve n dashuri, sepse Krishti ka vdekur dhe sht ringjallur pr t gjith. Mund ti prmbledhim kshtu ndjenjat e shqiptarve: Pranoj sepse dua. E duke dashur kuptoj. sht pozicioni augustinian ky: Duaj dhe do t kuptosh. Bashk me kt tradit n Nn Terezn kuptohet pozicioni tipik i lindjes s largt fatalizmi, i nnkuptuar jo si dorheqje, por si perceptim mistik i Provanis q gjithnj sht n veprat n gjithsi, pr ka sht e pakuptueshme q absolutisht t ik dika, q t mos e duash dashurin, q i Plotfuqishmi nuk sht n gjendje ta shndrroj kufizimin n madhsi. N Nn Terezn sht nj lshuarje e trsishme n duart e Zotit q n Krishtin rrit krijesat e veta dhe nj kuptim i Provanis i lidhur me nj fatalizm fal asaj q Zoti vendos gjithka, duke vepruar pr t mirn personale t do individi q kalon nprmes t s mirs s prbashkt. Dhe sht pikrisht krkimi i s mirs s prbashkt brthama e kulturs dhe e tradits kosovare q prfaqson njeriun si qenie sociale, t lidhur n bashksi, realizuar n maksimum aq sa ia del t bj t jen mir t tjert. Qndrimet mbshtetse t ktyre traditave, shum persona i bjn tu gzohen sukseseve t nj tjetri sikur t ishin t vetat dhe ti ndjejn si t vetat edhe mkatet e t tjerve. Prandaj nuk sht e rrall t dgjohen rrfime q fillojn kshtu: Ne kemi mkat. Ndjehet dhe perceptohet si vetanake edhe uria e t tjerve, me dshir t vazhdueshme pr t kontribuar n zgjidhjen e problemit. Nn Tereza n kt pik ishte kategorike: e njoh fjaln e urt popullore sipas s cils sht m mir ti msohet nj personi t peshkoj, se sa tia dhurosh nj peshk. Por ata pr t cilt ne kujdesemi jan persona t cilt nuk mund t mbajn n dor as nj grep peshkimi. Shum shqiptar, prball nj njeriu q vdes vet ose i lodhur nga uria, do ta jepnin edhe vetvetin, ve krejt asaj q kan. Nn Tereza, n nivelin botror ka br n mnyr heroike at q do shqiptar do ta bnte me t gjith ata q i shohin n nevoj, n ambientin e tyre, jasht do lidhjeje farefisnore apo miqsore. Dshmia e saj heroike i detyron t mdhenjt e toks q t pyesin mbi logjikn e saj t paqes, edhe n dritn e prjetsis s veprs s saj n mijra e mijra t rinj q, si pohon Motr Nirmala (tash n krye t Kongregats), sjellin paqe n bot, t bindur q Nn Tereza ua ka transmetuar atyre dashurin e saj dhe Dashurin e Zotit pr botn.
--------------(1) Dhe deri m tash, mesazhi i saj shkon n gjith botn, fal motrave q jan vn gjurmve t saj, pr tua ofruar t gjithve nj shptim integral (t plotsishtm t korpit e t shpirtit) t t gjith njeriut, t t gjith njerzve.Ofert e vetofruar dhe e krkuar pr t mirn e prbashkt. Krkim q sht nj gjueti, si tregon pikrisht emri i Terezs, q domethn gjahtare. Kundr t kqijave t bots kjo gjahtare ka sjell nj frymzim shprese. T gjithve u ka ofruar nj ndihm, duke dshmuar, pa nevoj t shum fjalve, dashurin e pakushtzuar pr Krishtin.
(2) Por megjithat, pikturat, afreskat, truporet dhe gjith prshkrimi i mundshm nuk do tia dalin kurr t prshkruajn n mnyr adekuate e krejtsisht t prshtatshme, kush ishte Nn Tereza. Vetm shenjtrit i kuptojn shenjtrit. (3) Kam gjetur dika t ngjashme n manastiret ortodokse, ku pr udin time, tufa-tufa shkojn shum t rinj serb t Kosovs, si murgj. Kt vit kam qen mu atje, nat tok, ku bashk me ta kam kremtuar Pashkt (nj jav pas Pashkve katolike). T Shtunn e Madhe nj murg m ka thn: Jam duke u prgatitur pr liturgjin m t bukur t vitit. Do tia vlente ti vuajsh t gjitha pendesat e imponuara na jeta e prbashkt, n pamje t eukaristis s ksaj nate t Pashkve.
Dr.Antonella Lucchini*
* diplomuar n shkencat politike, pran universitetit t Milanos. Tema e saj n manifestimin e Lecco-s, m 12 korrik 2003-
I varfri, i vuajturi nj pamje e dhembshme e Krishtit

Quhem Antonella Lucchini dhe vij nga nj vend i bregut t Novars t Liqenit t Madh (Maggiore). M kan ftuar ktu kt mbrmje, sepse Nn Tereza, jeta e saj dhe prshpirtria e saj, ka qen tema ime e diploms s fakultetit t shkencave politike, n Universitetin e Milanos. Zgjedhja pr t shkruar nj tem mbi figurn e Nn Terezs ka lindur nga roli fundamental q jeta e saj dhe veprat e saja kan prfaqsuar, qoft kishn, qoft njerzimin n prgjithsi. N historin e krishterimit Nn Tereza, n fakt, ka mbrritur nj dimension t ri t bamirsis dhe t dashuris s krishter, ka rindezur dhe rilindur msimin e ungjillit n dashuri karshi t afrmit, i ka dhn nj impuls t ri veprs s ungjillzimit dhe ka lejuar t kalohen kufinjt e mohimit, si jan rastet e vendeve t regjimit komunist. Derisa pr njerzin, n kto koh t karakterizuara nga nj ateizm i prgjithsuar (gjeneralizuar) nga egoizmi dhe nga infierenca, jeta e Nn Terezs ka prfaqsuar nj dshmi tronditse t s vrtets q shtrihet brnda n Ungjill, q na thot se Zoti sht mes nesh dhe na do do dit me nj dashuri t pamas dhe q megjith kundrshtit dhe fatkeqsit, nuk na braktis kurr. Prshpirtria e frytshme e Nn Terezs, q ka gjeneruar vepra t panumrta t bamirsis e t dashuris n do vend t bots, ka lindur nga dashuria e saj e pakushtzuar dhe krejtsishme pr Zotin, nga ana e saj, e ka sjellur t lshohet krejtsisht n vullnetin e saj hyjnor dhe e thrriste ta lente kuvendin e Loretos, pr t shkuar tu ndihmonte m t varfrve ndr t varfrit e Kalkuts. Duke ecur mes atyre t mjerve, n lagjen e Moti Jheel, Nn Tereza kupton se n ta fshihej fytyra e vuajtur e Krishtit i varfri, i smuri, i dobti, i urituri, i
margjinalizuari - do njeri me varfrin e tij prfaqsonte nj sembianc t dhembshme t Krishtit. Nn Tereza me syt e ndritur nga feja, n ata q vuajn shihte Jezusin t lakuriquar n kryq, t rimohuar dhe t nnmuar nga t gjith, t gozhduar e t rrahur me kamxhik si nj krimb sot e 2000 vjet m par. Pr kt Nn Tereza, me nj fe t jashtzakonshme pohonte q: T gjith jan korpi i Krishtit, t gjith jan Krishti nn prkatsin e krijesave nevojtare t ndihms e q kan t drejt ta marrin. Si pasoj e ksaj, t gjith ne jemi vazhdimisht n pranin e Jezusit. Duke prsritur fjalt e Nn Terezs: Ne jemi meditues n vet zemrn e bots. Kjo intuit e shklqyeshme e ka shndrruar jetn e Nn Terezs n nj jet n shrbim t njeriut t smur, t uritur e dhe t zbrapsur, nj shrbim t dashuris s lir, t pakushtzuar e pa kurrfar interesash, t ofruar me gjith zemr, ashtu si sht theksuar nga kushti i katrt i Misionareve t Dashuris, n akt t profesionit t prjetshm. Origjina e ksaj njohurie frytdhnse sht prfshir n pes fjalt e thjeshta q Nn Tereza donte ti strukturonte n pes gishtat e dors s saj: You did it to me (Ma keni br mua), pes fjalt e shqiptuara nga Jezusi dhe t bartura n ungjillin e Mateut, n t cilin lexohet: Kam pasur uri e m keni dhn t ha, kam pasur etje e m keni dhn t pi, kam qen shtegtar i huaj e m keni strehuar, i zhveshur e m keni veshur doher q i keni br kto gjra n vetm njrin nga kta vllezrit e mi m t vegjlit, mi keni br mua (Mateo 25,35). N t vrtetat e thella t ktyre rregullave Nn Tereza e ka bazuar tr prshpirtrin e vet, veprn e vet t dashuris, domethn t bj gjithka pr Jezusin, me Jezusin dhe n Jezusin, duke e shrbyer n t afrmin e vuajtur ikonn e Krishtit. Kshtu n dhjetor t vitit 1948 Nn Tereza ka filluar vetm veprn e saj t dashuris, duke ua msuar alfabetin bengalez nj grupi fmijsh kurreshtar, nn qiellin e Kalkuts, duke prdorur si drras t zez baltn e si shkums shkopin. Kshtu nato dit vet Nn Tereza rrfente: Nprmjet fmijve fillova t hyj labirinteve t mjerimit m t pist t Kalkuts. Nat koh t pastreht e qytetit ishin rreth nj milion. Kaloja nga kasolla n kasoll duke krkuar q t bhem sadopak e dobishme. I ndihmoja ata q flenin skajeve t rrugve, q ushqeheshin me mbeturina. Takoja vuajtjet m t tmerrshme: t verbr, t braktisur, t grbulur, njerz me fytyra t shprfytyruara e me trupa t deformuar, krijesa t paafta t qndronin n kmb, q m ndiqnin kmba-kmbs duke krkuar nga pak ushqim. Takimi me at realitet t trishtuar e bjn Nn Terezn q tu krkoj institucioneve nj strehim ku do t kishte mundur ti kuroj, me ndihmn e bashkmotrave t saj t parat, ata burra e ato gra q ishin duke vdekur e askush m si donte. Ajo dshironte tua dhuroj atyre nj shtpi strehuese q do t kishin mundur ti ken e ti pranojn kurat e dashuris e mbi t gjitha at dinjitetin njerzor q atyre u ishte mohuar. Pastaj merrte me qira nj shtpi, q t mund ti pranoj fmijt e sapolindur e t braktisur dhe t gjith fmijt e ln, t smur, t mohuar, q silleshin rrugve pa ardhmri as perspektiv q t ngopeshin njher, pr ti kuruar smundjet e tyre,
deformimet dhe n fund tua gjente atyre nj familje q do ti adaptonte. Pr m tepr, n saje t nj Fondi Botror pr Kujdesin ndaj Fmijve, instituti i po ksaj religjozeje ka mundur ti grumbulloj aty mijra fmij q kan pasur mundsin edhe t ken nj formim edukativo-arsimor dhe profesional, t nevojshm pr t ndrtuar nj jet dinjitoze. Prandaj, me ndihmn e shum miqve q tashm e rrethonin dhe me bashkmotrat, Nn Tereza themelon bashksi e komunitete t vetdrejtuara, t pavarura, ku t grbulurit, t prjashtuar e t mallkuar nga shoqria, do t mund t ishin t kuruar e t jetonin me dinjitet dhe respekt, duke punuar e duke krijuar edhe familje. N Kalkut, si edhe n mbar Indin, Nn Tereza hap edhe qendra pr t hendikepuarit, pr t smurit e SIDS, mensa, qendra pr prodhimin e barrave e kshillimore, qendra t mdha e t vogla pr ti prthekur dokund t varfrit e saj t dashur, pamje t dhembshme t burrit t saj t Krishtit. Por apostulati i Nn Terezs nuk mund t kishte kufinj. Kshtu, duke filluar nga viti 1965 religjiozja themelon shtpi strehimi pr fmijt e smur e t mohuar, pr t hendikepuar, pr vajza nna, t smurit nga SIDA e t grbulurit, pr pleqt dhe ata t pastreh, n do shtet t bots. Duke zbuluar q edhe vendet e industrializuara jan t strlodhura nga nj varfri shpirtrore shkatrruese q krijon mijra viktima, persona t acaruar t rn n dramn e alkoolit, t drogs e t prostitucionit, familje t ndara, fmij t braktisur ose t vrar ende pa lindur, pleq t braktisur dhe n munges t asistencs e t prkujdesjes s t dashurve t tyre, nj shoqri e smur dhe me shum nevoj ta rizbuloj Zotin dhe vlerat e jets si dhe t dashuris, solidaritetin dhe faljen. Dashuria e pamas e mbrthyer n zemrn e Nn Terezs, reflektimi i besimit t plot t saj n Ungjill, ka ndezur nj drit shprese pr shum popuj t vuajtur. Fama ndrkombtare q rrethonte figurn e saj, rezultuar nga shum mime e mirnjohje, q n do komb kishte atributet, i kan lejuar e mundsuar t jet zdhnse e vuajtjeve t nj njerzimi t braktisur, nj lopat paqeje, nj kampion i paqes e i vlerave t jets dhe t familjes. Duke parafrazuar fjalt e Kardinalit Angelo Sodano, t thna gjat homelis n funeralin e religjozes, historia e jets s Nn Terezs nuk ishte vetm nj ndrmarrje e thjesht humanitare, por historia e nj feje biblike, ftes pr ta dashur e pr ta shrbyer Jezu Krishtin n pamje t mundimshme t m t varfrve ndr t varfr, mund t konkludojm se Nn Tereza ishte nj shenjtresh e gjall n mesin ton.
Don Valentino Salvoldi*

*-njri ndr teologt m t spikatur italian e profesor universitar i teologjis, nga Bergamo-
Nn Tereza emblem e paqes dhe dhuratat e kosovarve
Ponte Nossa, 31 janar 2010
Kur n vitin 1985 e takova Nn Terezn n Pakistan, m foli pr tokn e Saj t martirizuar dhe m bri t krkoja kontakte, bashk me vllain tim senator Gian Carlo, pr tia br t ditur Perndimit se po ndodhte atje. Kjo shenjtresh e madhe, bij e Kosovs, sht simbol i paqes, forc dhe shpirt i faljes dhe i pajtimit t njerzve t Saj. N Te sht e pranishme, mbi t gjitha, pamja e martirizimit shekullor t popullit t saj dhe t Kishs s saj. Ajo, kampione e nj ndihme t ofruar t gjithve, pavarsisht nga kultura, nga ideologjia, nga feja apo nga prkatsia etnike e nj populli, edhe kur deklaron luft. Gjith njerzimin e mson q nse dshirohet paqja, duhet t falim e t pajtohemi nprmes metodave t frymzuara nga jo dhuna. Profecia e Saj mund t jet e sintetizuar kshtu: nuk duhet t prqndrohemi n vuajtjet tona personale, por t krkojm ti lartsojm e sublimojm, fal kuptimit t dhembjeve t t tjerve. Ky konceptim i jets ka pasur nj ndikim t dobishm n kosovart, q nga Ajo, nga ipeshkvi Prela e nga Presidenti Rugova kan eksperimentuar q pr t mund t ndalin spiralen e urrejtjes pambarim, nuk jan mjete t tjera jasht dialogut, t faljes e t pajtimit. Me rastin e hapjes s shtpis s par t Nn Terezs n dobi t t varfrve n Bukuresht, m 3 maj 1990, ipeshkvi Prela e Dom Lush Gjergji marrin pjes n ceremoni, pas s cils do t mund t knaqen me Nnn e Dashuris. Asaj i rrfejn se si populli i Saj ishte duke u pajtuar publikisht, nprmes ritit t ngrnjes s nj kafshate buke t ngjyer n gjakun e vrassit. Nn Tereza mallngjehet deri n lot, krkon nj flet dhe shkruan n shqip kt mesazh: Jam gjithnj e bashkuar shpirtrisht n lutje e n dashuri me popullin tim shqiptar. Posarisht n koh t vshtira. Pas shum vuajtjesh dhe rreziqeve, gzohem pamas pr lajmin e pajtimit. Urime rinis shqiptare kosovare, q ka filluar kt vepr t madhe e t shenjt, si dhe t gjith atyre q marrin pjes n kt proces. Gjithnj lutem pr ju, Zoti ju bekoft! Lutuni pr mua, pr motrat e mia dhe pr t varfrit tan! N Krishtin Nn Tereza, Misionare e Dashuris P.S. Dshiroj ta demonstroni dashurin n vepr kundr njeriut nevojtar! E bindur q vera e dashuris jan vepra paqe, Nn Tereza n do vend q shkonte, prdorte t njjtat metoda t prdorura n tokn e Saj: bashkpjesmarrja njerzore, abstenimi nga do gjykim negativ, ftesa pr t synuar gjithnj e m lart. Familjarizmi me ipeshkvin Nik Prela, miqsia me vikarin e prgjithshm t Kosovs Imzot Lush Gjergjin, bashkpunimi me Presidentin Rugova, i kan lejuar e mundsuar vllait tim e mua t kemi nj avantazh t madh nga ndrhyrjet e shumta n Kosov. T pasuruar nga dhuratat q kjo tok e martirizuar nga i ka dhuruar zgjedhja e jo dhuns, oferta e faljeve dhe riti i pajtimeve ua propozojm t gjith njerzve vullnetmir. E keqja sht e organizuar mir dhe duhet t prballohet n mnyra t meritueshme e t drejta. Nuk mund t biejm n kurth e ti prgjigjemi t keqes me t keqe, por duhet t fitojm me t mir, me t falur, me pajtim, me nj shtojc dashurie. E keqja armatoset me nj zgjedhje t nj t mire superiore t bazuar n falje. T gjith jemi t thirrur t evokojm m t mirn ton, duke ua br t gjithve at t mir q pr ne e duam. T mos krkojm t dominojm mbi t tjert. T mos bjm thirrje n potencn
ekonomike dhe n forcn e armve, por t llogarisim n arsye, n at t zemrs e n at t besimit, t ushqyer nga fuqia e lutjes. Duhet t llogarisim q shkaktimi i nj lufte kundr disa myslimanve i bn t gjith t tjert fanatik dhe i rrit tensionet kundr bots perndimore, e n veanti kundr Ameriks. Fet, t jetuara mir, nuk i ushqejn luftrat, ndihmojn dialogun. I krishteri nuk nnvizon at q i ndan popujt, por me shembullin e Gjonit t XXIII krkon at q bashkon. Falja duhet t jet e pakushtzuar, madje edhe pasi t ken br analizat e prgjegjsive, mbi pasojat t s keqes s psuar dhe mbi nevojat q drejtsia t bj kursin e saj. Nse falja nuk sht e pakushtzuar, nuk sht falje. Ktu nuk ka t kontraktohet: nse nj vihet i vetm n planin e drejtsis, don t thot q sht n krkim t njfar knaqsie dhe q konsideron nj falje eventuale si nj fakt thjesht njerzor. Falja, ndrkaq, sht nj realitet jashtzakonisht hyjnor. sht t krkohet mbi nj plan tjetr. sht nj gjest q tejkalon do limit tonin. T falsh don t thot t jetosh marrdhnien ton t t bijve t Zotit, q tregon plotfuqishmrin e tij mbi t gjitha n mshir edhe n falje. Kush fal ven n pamje aspektin hyjnor t personalitetit t tij. T falsh don t thot t reagosh si Zoti, q edhe duke pasur prball nj bot jonjerzore e barbare, vazhdon t bsh t bjer shiu mbi t mirt e mbi t kqinjt Nuk mund t jemi t njjt me Zotin n njohje, sepse jemi t kufizuar. Nuk mund ti prngjajm Atij n pushtet, sepse jemi shum t varfr e t paaft vet pr ti lvizur malet. Por mund t jemi si ai kur e mundim urrejtjen me dashuri, kur falim, kur lutemi pr ata q na bjn keq. T falsh don t thot t duash m shum. Ajo nuk kuptohet n nivelin intelektual, por n nivelin praktik, kur shihet nj shqiptar ta ndihmoj nj serb, duke me fshehur n kantinn e tij pr tia shptuar jetn, derisa ende vlon gjaku nga t parit e nj kolegu t tij duke zhveshur e zvarritur nj grua shqiptare shtatzn. sht e domosdoshme t lirohesh nga urrejtja, tirani i vrtet i brendshm. Librat q Gian Carlo dhe un i kemi shkruar mbi Kosovn, prve q kan sjell eksperiencn e ktij Vendi si paradigm e bots me t ciln duhet t jen t zgjidhura kontekstet, synojn t tregojn sa sht relative avantazhi i t liruarit nga diktatori Miloshevic, nse ne nuk lirohemi nga diktatura e urrejtjes son, q bn t pamundur t jetuarit. sht nj hir t vendossh t falsh pr t jetuar: ky sht mesazhi q e kemi marr n dhjet vitet e bashkpunimit me miqt e jodhuns me kosovart e udhhequr nga Rugova e nga Prela. Ata kan vendin e merituar n premtimet pr t evituar q vendi i tyre t jet krejtsisht i shkatrruar. N ball t nj fatkeqsie t madhe, prball urrejtjes q armatos dorn e vllait kundr vllait e para varrezave masive ku serbt i kan vrar kosovart, njerzia duhet t bashkohet, por jo n solidaritetin e dhuns kundr kujt gabon, por n angazhimin e prbashkt pr ti kuruar plagt morale me nj shtojc dashurie. por dhurata m e madhe e Kosovs njerzimit, prve Nn Terezs dhe Presidentit Rugova, sht ipeshkvi shum i dashur nga t krishtert dhe myslimant, Nik Prela, i cili pr t gjith u b i dhurueshm deri n theror.
Navin Kaula
Nn Tereza
Prolog Shtatmbdhjet vjet m par, n nj ceremoni t shkurtr q u mbajt n Nirman Hridej Shtpia e Zemrs s Paprlyer - n Delhi, takova pr her t par Nn Terezn. Ajo kishte ftuar nnguvernatorin e prgjithshm n prurimin e nj qendre t vogl riaftsimi pr pacientt e moshuar, duke shprehur gatishmrin q, me dy dhomat e saj t vogla, t fillonte furnizimin e pacientve me fasha dhe ndrresa. E kishte t qart q miratimi nga kryesia e bashkis pr tua ruajtur vendin e puns disa t moshuarve q punonin n tezgjah do t zgjaste shum. Rrallher shkoja n raste t tilla ceremonish, por kt her shkova nga kureshtja pr t takuar Nn Terezn. Kisha prgatitur nj fjalim pr nnguvernatorin e prgjithshm, q do ta lexonte me kt rast. Por, pasi na treguan qendrn e riaftsimit dhe dy fjetoret pr pleqt e pastreh, q po na prisnin ulur n shtretrit e tyre pr t na prshndetur me ngrohtsi dhe entuziazm, m erdhi mir q fjalimi im i ngurt mbeti n xhepin e nnguvernatorit. At mngjes nuk shkonin fjalimet e prgatitur. Nn Tereza foli pr gjra t thjeshta: pr dashuri, kujdesje dhe mirkuptim. Ajo foli pr qendrn e re dhe pr pikla t vogla q prbjn oqeanin. Guvernatori iu prgjigj thirrjes s saj me t njjtn thjeshtsi. E siguroi Nn Terezn se spitalet do ti blinin t gjith araft, peshqirt dhe fashat. Ai e ftoi Nn Terezn q t shkonte dhe ta takonte sa her q t donte, madje pa i ln fare takim. Nn Tereza u tregua e gatshme q ta pranonte ftesn menjher. Nuk kishin kaluar as dy jav, kur nj mngjes u dgjua nj e trokitur n der dhe Nn Tereza u fut n zyrn time. U habita aq shum, saq mu deshn disa aste q ta merrja veten dhe ti prgjigjesha ksaj namaste t murgeshs s veshur me sari dhe q i mbante duart t kryqzuara, sipas prshndetjes tradicionale indiane. Problemi q e kishte detyruar Nn Terezn t vinte nga Kalkuta do t bnte t dridhej kdo: smundja e lebrs. Ky takim do t shrbente si fillim i angazhimit tim n punn e saj. Si do ta msoja m von, Nn Tereza e kishte zakon t futej drejt e n tem. M kujtohen si tani fjalt e saj: Ka disa njerz q jan prekur nga smundja e lebrs dhe ata do t shkojn n qytetet e mdha pr t krkuar pun ose pr tu kuruar. Shum prej tyre nuk kan prkrahje dhe jan t detyruar t lypin. Po t na jepeshin nja katr a pes akra tok, do t fillonim t ngrinim nj qendr riaftsimi pr ta. Iu luta Nn Terezs t priste disa aste dhe shkova t lajmroja nnguvernatorin pr pranin e saj. Ai e priti menjher at bashk me dy Motra q e shoqronin. Si zakonisht, e gostitn me aj, por Nn Tereza, me t but, nuk pranoi, duke na sqaruar se Motrat nuk pranonin qerasje as nga t pasurit dhe as nga t varfrit. I foli nnguvernatorit pr problemin e veant t t smurve nga lebra: Vuajtja e tyre m e madhe vjen ngaq nuk i do askush dhe njerzit tmerrohen prej tyre. Motrat e mia dhe un prpiqemi tu japim nj jet tjetr, nj lloj jete t dyt. Kam hapur shum qendra kurimi dhe riaftsimi n Indi. N to punohet me dinjitet. T smurt nuk lypin. Ne jemi pran tyre, duke u kujdesur me dashuri. Nnguvernatori u prek shum. E pyeti Nn Terezn se sa tok donte. Nn Tereza nuk sht nga ata njerz q, si i thon fjals, e sheh kalin e falur nga dhmbt, ajo menjher e kuptoi q fitorja ishte e saj. Me nj gzim prej fmije ajo e rriti dy her shifrn dhe krkoi dhjet akra. Nnguvernatori m dha porosi tu jepja Misionareve t Bamirsis dhjet akra pr t ngritur nj qendr t lebrosve n Delhi.
Gjat atyre tridhjet minutave q Nn Tereza qndroi n zyrn e nnguvernatorit, un po e vzhgoja me vmendje. Ishte e pakt, si edhe tani, e kishte fytyrn me rrudha t thella, madje pak t mbledhur. Syt gshtenj i vezullonin pa pushim. Ishte shum praktike dhe e kapte shpejt mendimin. Me nj natyr t qeshur, por aspak sentimentale, ajo ishte e ndrgjegjshme pr emocionet q ngjallte te t tjert. Fjalorin e anglishtes e kishte t kufizuar dhe prsriste gjithmon shprehjen lavdi Zotit, jo me ndonj kuptim fetar, por n vend t shenjave t piksimit: Bn vap sot, lavdi Zotit, dheJam e lumtur q erdha, lavdi Zotit. Vura re q e mbante me shije veshjen e saj sari, rrall ka gra europiane q mund ta bjn nj gj t till. Gjithsesi Nn Tereza nuk mund t quhej m shqiptare. Ajo e kishte marr shtetsin indiane menjher pas pavarsis m 1947 dhe e fliste rrjedhshm gjuhn bengale. Vitet e shumta t puns s saj n lagjet e varfra t Kalkuts dhe gjetk n Indi e kishin shndrruar at n indiane, si i ndodh kujtdo n atdheun e adoptuar. Mirpo jetn e saj t mundimshme ia tregonin sidomos duart dhe kmbt. Gishtat i kishte t prdredhur dhe me nyje, ndrsa n kmbt e vrara mbante nj pal sandale t lira dhe t ashpra. Kan kaluar vite dhe nuk m shlyhet nga mendja ai mngjes. Pse ishte aq i veant? Mos vall prania e saj modeste ia kishte ulur madhshtin zyrs ku ajo qndronte me at thjeshtsin e saj t veant? Mos vall ishte veshja sari, e pastr dhe e arnuar n disa vende, apo torba e br nga nj rrob e vjetr, q ia shtonte modestin? Ndoshta t gjitha, bashk me magjin q e rrethonte, ngaq kishte jetuar aq pran Zotit t saj. Ca nga ca fillova t kuptoja se sa thell i ishte ngulur n zemr besimi te Krishti, t cilin ajo e shihte te kushdo q i shrbente. E para grua q gjeti, vite m par, shtrir n nj rrug t Kalkuts, me fytyrn t ngrn nga milingonat dhe minjt, nuk mund t ishte tjetr vese Krishti i braktisur. N shtpin q kishte ngritur pr ata q ishin duke vdekur, ajo shihte n do trup t drobitur vuajtjet e Krishtit q jep shpirt. Pr t dhe pr bashksin e saj Ai sht n do plag lebrose q pastrojn, n do fmij q ushqejn, apo n do trup q lajn, t kredhur n urin. Ja si do t shprehej vet Nn Tereza: Prndryshe nuk do t mundja t prkujdesesha me dashuri njlloj pr t gjith. Njerzit m pyesin shpesh se si mund ta pastroj plagn e qelbur t lebrs. M thon: Ne nuk do ta bnim as pr para dhe as pr dhembshuri. Ua kthej: As ne nuk do ta bnim. Por e bjm pr dashurin ndaj Tij. Pas ksaj munda t kuptoja lehtsin me t ciln Motrat buzqeshin dhe i prballojn situatat. Me ngadal fillova t kuptoja thellsin e prkushtimit t tyre. Betimi pr besnikri ndaj paprlyeshmris krkon q zemra e tyre ti jepet Krishtit. Jam martuar me T, si ta themi, si je martuar ti me bashkshorten tnde, - u shpreh njher rastsisht Nn Tereza. Sipas betimit pr prunjsi, Motrat i prkushtohen Atij me vullnetin e tyre t lir. Sipas betimit pr respektimin e varfris, ato zotohen q t jetojn si t varfrit, n mnyr q ti trajtojn ata si t barabart. Ato nuk pranojn para, madje as edhe nj got aj n shenj mirnjohjeje. E si mund t shprehet mirnjohje me stimuj material, kur kemi t bjm me shrbimin q i bhet Zotit, pr Zotin dhe q vjen prej Zotit? Betimi i tyre i katrt sht shum i veant pr urdhrin e tyre. N pun e sipr Nn Tereza me knaqsi u jep mundsin t pasurve dhe njerzve t rndsishm t ndihmojn n kt pun. Njher n Kaligat m ka qlluar t shoh dy senator amerikan dhe nj zonj t pasur nga Nigeria, t ulur n gjunj duke kruajtur e frkuar dyshemet e Shtpis s t Smurve q Lngojn. Nn Tereza m prshndeti me kok dhe m tha: Kjo sht bukuria e punve t Zotit, q ka prfshir kaq shum njerz. Dhe shtoi me z t but: U jap mundsin ti prekin t varfrit.
Kur e pyeta Nn Terezn, nse varfria prbnte forcn e saj, ajo mu prgjigj se, n t vrtet, varfria ishte liria e saj. Kur u largua nga Manastiri Loreto i Kalkuts n Entali, e gjith pasuria e saj prbhej nga tri sari dhe nga pes rupi. Besimi ishte e vetmja gj q kishte me bollk: besimi n misionin e saj, q Ai do ti tregonte rrugn dhe q Ai do tia ngjallte. Kur vajti pr her t par ne Motixhil, ajo nuk e pa t nevojshme t bnte ndonj anketim a ndonj plan pr t siguruar fonde. Ajo thjesht e ndjeu q ishte e nevojshme t ngrihej n shkoll. Ajo nuk trhiqej, pavarsisht se nuk kishte ndrtes, karrige ose tryeza. N nj vend t hapur, midis barakave, ajo, me nj cop shkop, filloi t grvishtte n tok alfabetin e Bengalit. Erdhn disa fmij dhe pastaj, me kalimin e ditve, fmijt sa vinin e shtoheshin. Banort e lagjes filluan t dhuronin dikush dy karrige, dikush nj tryez dhe nj drras t zez. Brenda pak ditve shkolla e vogl u b nj realitet. T varfrit e Motixhilit kishin nevoj edhe pr ndihm mjeksore. Nn Tereza merrte vesh nga mjeksia, por nuk kishte barna. Ajo kishte msuar t krkonte lmosh, sipas tradits s lasht t lypsve. T gjitha barnat q mundi t grumbullonte, u shprndan me shpejtsi, sepse kishte krkes t madhe pr to. Shum vet kishin nevoj t shtroheshin urgjentisht n spital. Kur spitali, pr munges vendesh, nuk pranonte t shtronte ndonj grua q ishte n prag t vdekjes, Nn Tereza nuk luante nga dera, derisa spitali t dorzohej. Me kalimin e kohs, ata jo vetm q u msuan ti prgjigjeshin asaj vetm me po, por i drgonin edhe ambulancn, sa her q e krkonte. Shpejt ajo do hapte dispanserin e saj t par. Gjat ktyre dyzet e tre vjetve t shkuara, institucionet e Misionareve t Bamirsis prfshijn jo vetm shkolla dhe dispanseri, por edhe jetimore pr fmijt e braktisur, pr lebrost, pr t mjert dhe pr ata q vuanin n lngat. Koht e fundit ato kan hapur qendra pr ata q vuajn nga SIDA. Deri n vitin 1990 ishin hapur 456 qendra n m shum se njqind shtete. Gjat atij viti u ushqyen 500 000 familje, u dha msim n 124 shkolla pr 20 000 fmij t lagjeve t varfra, u kuruan 90 000 pacient me lebr dhe 17 048 t izoluarve iu bn vizita shtpie. N gjasht qendra u strehuan 661 pacient q vuanin nga SIDA, prej t cilve tetdhjet e tet vdiqn brenda vitit. Nga msimet fetare, te vizitat e t burgosurve, nga shtpit pr fmijt e braktisur te shtpit pr alkoolistt dhe t droguarit. Misionaret e Bamirsis kan krijuar nj organizat shumkombshe q kujdeset pr t varfrit dhe t pashprest. Motrat mund ti gjesh n vendet m t pazakonshme n t gjitha kontinentet. Njher e pyeta Nn Terezn, nse kishte ndonj vend ku nuk arrinte ndikimi i saj. Ajo mu prgjigj duke qeshur: Po t ket t varfr n hn, edhe atje do t shkojm! N kohn e sotme, kur ka rn interesi pr tu br klerik, Misionaret e Bamirsis jan shtuar pothuajse deri n 4000 veta. Disa qindra vajza presin me padurim t futen n nj jet me vshtirsi pothuajse t pakuptueshme. Ndr kriteret kryesore pr pranimin e tyre jan: natyra e qeshur, shpirti praktik dhe shndeti i mir. Prgatitja e Motrave dhe administrimi i prgjithshm bhet kryesisht nga Shtpia e Nns, si quhet vendi ku qndron Nn Tereza n 54 A Louer Srkjular Roud. sht nj zyr e vogl, q gjat dits drejtohet nga tri motra, t cilat qndrojn prkulur mbi ca makina shkrimi rangalle, ndrsa vet Nn Tereza largohet n orn dhjet t darks. Ajo merret me mesazhet, krkesat e ngutshme dhe me korrespondencn e saj deri n ort e vona t nats. Shum nga shnimet dhe letrat q kam marr gjat viteve, jan shkruar gjat ktyre orve t vetmis. Ngandonjher, kur e kam par me sy t rnduar dhe e kam pyetur, pse nuk fle t paktn gjasht or, ajo m sht prgjigjur duke qeshur se do t ket plot koh pr t fjetur m von. N vitet e para t njohjes son, un e takoja Nn Terezn pothuajse sa her q ajo ishte n Delhi. U bra nj vizitor i prhershm n ashramin e saj n Delhi. Ngandonjher ajo do t m vinte papritur, ashtu si veproi ditn e par, duke hapur dern e zyrs sime dhe duke mu drejtuar me nj buzqeshje armatosse: Mund t vij? N raste t tjera, kur ajo kalonte nga Delhi, un shkoja n aeroport pr ta takuar. M vinte mir kur i vonohej avioni, sepse kshtu m jepej mundsia q t bisedoja m gjat me t.
Nj dit iu luta t bja dika me duart e mia. Ajo ma kuptoi krkesn. Nnguvernatori m dha leje t premteve mbasdite, t cilat fillova ti kaloja duke punuar me pacientt lebros dhe me t moshuarit varfanjak t Nirman Hridejit. Ishte e natyrshme q gjat viteve Nn Tereza dhe bashksia e Motrave t saj t bhej pjes e pandar e jets sime familjare. Ajo vinte pr vizit dhe bekonte familjen ton, miqt dhe fqinjt. Kur erdhi pr her t par, u hap fjala me shpejtsi rrufeje n t gjith lagjen dhe shum shpejt n shtpin ton vrshuan njerzit. I thash t na drejtohej t gjithve, dhe ashtu bri, duke na folur nga thellsia e zemrs s saj pr nevojn q kishin familjet pr tu lutur s bashku dhe pr t qndruar s bashku. Asokohe Nn Tereza na shkruante letra dhe shnime duke na nxitur me bekimin e saj. Nganjher ajo na drgonte lutje t gatshme. Na tregonte rrugn n koh t vshtira. Kur fmijt e mi ishin n ankth para provimeve, ajo lutej pr ta. Madje ajo mbajti nj mesh t veant pr mua, kur e quajti t nevojshme. Njher, pas nj shtrngate q pata n jetn time, kur ajo m pyeti se si i kisha hallet dhe un iu prgjigja se isha mir, ajo ma ktheu duke qeshur: Po t jet ashtu, ather nuk do t falem m pr ty. N tetor t vitit 1988 Nn Tereza erdhi n Delhi pr t mbajtur nj raport pr librin q kisha shkruar posarisht pr smundjen e lebrs n Indi. Popullariteti i saj sht aq i madh, saq at dit t gjith sheshet ishin mbushur plot e prplot me njerz shum m par se t vinte Nn Tereza. Kur i erdhi radha pr t folur, ajo iu drejtua njerzve q bashk me t t lexonin me z t lart lutjen pr paqe t ShnFraneskut t Asisit, kopjet e s cils, sipas porosis s saj, i kisha shprndar paraprakisht. Ajo foli thjesht dhe pa buj. Iu foli t pranishmve rreth puns s Misionareve t Bamirsis me t smurt lebros, duke i ftuar ata t ndihmonin sipas mundsive q kishin. Foli edhe pr smundjen e lebross n Perndim, pr ata njerz q jetojn t vetmuar, t cilt ajo i quajti t mbyllur n vetvete. Ajo theksoi nevojn q lutja t bhej prsri pjes prbrse e jets familjare dhe t ndihmoheshin fqinjt, kur kishin halle. Ajo solli shembullin e nj familjeje prej gjasht vetsh n Kalkut, e cila kishte dy dit pa buk. Syt e fmijve ishin zgurdulluar nga uria. Kur u shpuri pak oriz, familja e ndau racionin m dysh, pr tia dhn gjysmn familjes prbri, e cila ishte pa buk. T varfrit, tha ajo, japin gjithmon. Ajo q i kishte br m shum prshtypje ishte se ata i njohin hallet e njri-tjetrit. Ajo fliste pr t vrteta t njohura: pr dashurin q fillon n familje, dhe pr gzimet q duhet t ndahen, sidomos brenda familjes. Nn Tereza nuk sht ndonj oratore e prkryer. At mbrmje ajo nuk tha ndonj gj t re q nuk e kishte thn edhe her t tjera. Megjithat, kur mbaroi s foluri, t pranishmit i pllakosi heshtja. Ishte nj heshtje e magjishme, t ciln asnjeri nuk guxonte ta thyente. Pr disa sekonda dgjova vetm zrin e nj gruaje t pasur dhe fodulle q ishte ulur pran meje. Nn Tereza i kishte prekur ndonj tel t zemrs dhe ajo po qante. Papritmas nj vajz e re u ngrit nga karrigia dhe u sul drejt Nn Terezs pr ti krkuar nj autograf. Pastaj erdhi e ma e saj. Morn guximin dhe t tjert dhe prreth Nn Terezs u grumbulluan t gjith, pjesa m e madhe e tyre mbanin n dor kopje t raportit q iu ishte shprndar. Mbi to ajo shkruante pa u lodhur njzet e dy shkronja: T bekoft Zoti, N. Tereza M.B. Kishte rn nata kur u largua i fundit. E drrmuar, por me nj buzqeshje t lodhur, ajo u mbshtet n karrige. U prkul dhe m mbshtolli duart e mia n t sajat dhe pshpriti me vete: Jezu, po e bj pr ty. Kto njzet e dy shkronja jan pr ty. Menjhere pas ksaj ngjarjeje un e pyeta Nn Terezn nse do t m lejonte t shkruaja nj libr pr t. Reagimi i par i saj ishte se ajo nuk kishte dshir t bhej nj tjetr prmbledhje e fjals s saj n formn e nj biografie. Pastaj si u mendua pak, tundi kokn dhe tha: Shkruaj pr punn. Nuk e shqetsonte fakti q un nuk i prkisja besimit t saj. Pr katr vjet me radh ajo m zuri bes dhe m dha nj letr q u drejtohej t gjitha motrave t saj, q t m lejonin t njihesha me punn e tyre dhe tu prgjigjeshin pyetjeve t mia; kt letr e prdora shpesh gjat udhtimeve t mia. Shkoja shpesh n Kalkut, ku Nn Tereza m pyeste gjithmon sa her q m
takonte: E mbarove librin? Tre vjet m von, ca nga punt e shumta dhe ca nga ankthi, nuk kisha hedhur asnj fjal n letr dhe i thash Nn Terezs se, meq isha npuns, doja ti mblidhja t gjitha t dhnat. Ajo m dha t drejt dhe nuk m pyeti m. Qysh ather, sa her q shkoja n Shtpin e Nns, ajo do t thoshte: Aha, erdhe m n fund? Dhe vazhdonte t m ndihmonte duke iu prgjigjur breshrive t pyetjeve t reja. E vetmja fush ku ajo rrinte gojkyur, ishte jeta e saj personale, t ciln ajo e shmangte si t parndsishme. Nn Tereza nuk dorzohet leht prpara shkruesve t biografis. Iu prsrit gjithmon t njjtin refren: q ajo vet nuk sht asgj tjetr vese nj laps n dorn e Zotit. Gjithsesi, hollsirat biografike t jets s hershme t Nn Terezs jan t pakta dhe nuk jan t njohura pr kdo. Pyetjeve pr jetn n Shkup, ndikimin e nns s saj dhe ndarjen prej familjes s saj, kur ishte tetmbdhjet vje, ajo u prgjigjej n vija t trasha, pa e prqendruar vmendjen n bised, buzqeshja e saj t onte te puna e bashksis dhe te problemet e prditshme. Ndrsa, kur ishte fjala pr njzet vjett q kaloi si murgesh e Loretos, ajo fliste pr bashkkohset e veta, t cilat, nga ana e tyre, m flisnin pr ditt q kishin kaluar me t si bashknxnse ose si msuese. At Celeste van Eksem, tek i cili ajo rrfehej gjat momenteve vendimtare kur u fut n rrugn e Zotit dhe m pas, m foli pr ngjarjet e atyre viteve t rndsishme t formimit t saj. Por entuziazmi i saj ishte ngjits dhe arrinte pika kulmore kur ajo fliste kryesisht pr punn e saj dhe pr besimin e saj te Zoti, te ringjallja e Krishtit dhe mesha. Edhe pse isha i ndrgjegjshm q Nn Tereza m kishte porositur t shkruaja rreth puns, e kisha t vshtir ta ndaja at nga MISIONI q ajo kishte ngritur. Frymzimi, thjeshtsia dhe hijeshia e saj ishin si fije t padukshme q lidhnin s bashku t trn. Sa her q shkoja dhe i pyesja Motrat, ato shpesh m thonin: Pyet Nnn. Msimet e saj, besimi dhe shembujt e prditshm pasqyrohen thell n punn e bashksis. Madje edhe kur bisedoja me Motrat n vendet larg Indis, ato gjithmon m thonin: Nna kshtu dhe Nna ashtu. Sikur ajo t ishte e pranishme n dhomn pran dhe do t hynte n do ast pr ti shptuar nga pyetjet e mia dhe pr tu dhn mundsin ti ktheheshin prsri puns s vrtet. Vet puna e saj ka pasur nj ndikim t thell edhe n vendet m t vshtira dhe n qarqet m t larta. Kur Bashkimi Sovjetik nuk iu prgjigj krkess s saj pr t hapur nj manastir, ajo iu drejtua presidentit Gorbaov duke i drguar atij prshndetje ditn e Shn-Mihalit! Iu lut presidentit Bush dhe presidentit Sadam Hysein ta ndrprisnin luftn q po shkatrronte jetn e miliona njerzve t pafajshm dhe, pas ndrprerjes s luftimeve, ajo mori leje nga presidenti i Irakut pr t hapur gjasht qendra n vendin e shaktrruar nga lufta. Shum vende i kan br asaj nderet m t larta. Pa pasur mbshtetje tjetr, prve t varfrve dhe njerzve t pafuqishm, ajo ka fituar t drejtn pr tu futur rregullisht n sallat e pushtetit. Nuk ka rndsi nse ajo e pranon apo jo kt fakt, por murgesha tetdhjetedyvjeare sht nj forc gjigante e Kishs. Nn Tereza do t tmerrohej, po ta merrte vesh q prelatin e Kalkuts e kan quajtur n Vatikan si arqipeshkvin e Nn Terezs. Kardinalt ndrrojn q ti shohin me t. Papa e pret kur ajo shkon n Rom sikur t priste fmijn e tij. Megjithat, ajo sht prunjsia vet. Nuk ka qen e leht pr ta prfshir Nn Terezn brenda nj libri t thjesht. Sepse do takim q kam pasur me kt grua me pamje t zakonshme, m ka ln mbresa t pashlyeshme. M kujtohet te dilte e gzuar nga nj avion i linjs ndrkombtare, duke mbajtur n duar dy anta t rnda plastike t mbushura me biskota, sapun dhe ushqime t tjera, dhurat nga kapiteni pr fmijt e Shishu Bavanit. E kam par duke i dhn zemr nj gruaje t deformuar nga smundja e lebross dhe t braktisur nga djemt e saj. M kujtohet kur e fotografonin te prqafonte nj fmij gjasht vje, prindrit e t cilit m than m von se mjekt e Kalkuts i kishin hequr do shpres. Fmija po vdiste nga nj smundje e pashrueshme. Pastaj nj dit Nn Tereza erdhi papritur. Ra n gjunj pr tu falur n kt shtpi t nj familjeje t mesme dhe, me sa duket, kishte ndodhur nj mrekulli: gjat dy vjetve t fundit fmija ishte m mir dhe kishte shtuar n pesh. Nj her un me bashkshorten time nuk e takuam dot n aeroportin e Delhit pr linjat e
brendshme, sepse nj makin e kishte pritur tek avioni dhe e kishte marr at me shpejtsi; m pas ajo do t m thoshte me shaka se duhet t kesh ndonj prfitim, po t jesh Nn Tereza! M duket sikur e kam par dje at sken kur fytyrn e saj e kishte pushtuar habia dhe lumturia n astet kur rroku nj bebe t lindur shtatanik q e kishin braktisur dhe ia kishin vn te pragu i shtpis dhe kur ajo thirri e gzuar: sht ende gjall! Dasht Zoti q vajza t jetoj. M kujtohen ditt e fillimit, kur ajo ecte me kilometra t tra pr t krkuar nj dhom ku mund t fillonte punn; dhe thoshte se edhe kjo sht nj sakrific; asnjher nuk ka treguar as m t voglin dyshim se gjithka q bnte, ishte pr t nj lumturi e veant n shrbim t Zotit! Si indu q jam, nuk e shmang dot ndjenjn eklektike, prandaj m sht dashur koh t kuptoja plotsisht q Nn Tereza sht gjithmon me Krishtin n do or t dits, qoft kur sht n mesh, qoft kur prkujdeset pr njerzit. Pr t Krishti i kryqzuar nuk ka dallim nga ai q shtrihet i vdekur n rrugt e Kaligatit. Asnjri nuk mund t ekzistoj pa tjetrin; ata nuk jan vese nj i vetm. Nuk ka kundrshti n fjalt e saj t prsritura shpesh se njeriu duhet ti ndihmoj fqinjt. Pr Nn Terezn, t duash fqinjin tnd, do t thot t duash Zotin. Kjo sht gjja m e rndsishme pr t, dhe jo madhsia e misionit t saj, as fuqia q t tjert mund t shohin tek ajo. N nj takim q pata koht e fundit, ajo ma shpjegonte kt n mnyr t thjesht e t qart duke m thn: Nuk na krkohet t jemi t suksesshm, por t jemi besnik. Jeta e saj ka shrbyer si shembull i besimit: besim n lutje, n dashuri, n shrbim dhe n paqe. Gruaja m e fuqishme n bot Ishte viti 1981. Nn Tereza sapo ishte kthyer nga nj mision n Etiopi. Nj thatsir e tmerrshme n pjesn veriore kishte krcnuar qindra mij njerz. Kishte marr me vete disa qindra kilogram barna dhe ushqime nga Kalkuta, por kto ishin vetm nj pik n oqeanin e madh t krkesave. Sado q kishte shum agjenci ndrkombtare q ndihmonin qeverin etiopiane, kishte m shum rrmuj, sesa bashkpunim. Edhe gjendja e keqe e rrugve e bnte m t vshtir pr ti transportuar furnizimet n dhjetra fshatra n brendsi t vendit, ku kishte m shum nevoj. Madje edhe pasi u kthye n Kalkut, shqetsimi i saj nuk u ul. S bashku me Motrat e saj, ajo u lut (madje dhe agjroi), q t shmangeshin tragjedit e tjera. M n fund, si nj frymzim, ajo i shkroi nj letr Presidentit t Shteteve t Bashkuara. Nj jav m von at e morn n telefon nga Shtpia e Bardh. N telefon foli vet presidenti Regan. Ai e falnderoi pr letrn dhe e siguroi n emr t popullit amerikan dhe t vetes se do t bnte far ishte e mundur q ndihma t mbrrinte shpejt dhe atje ku duhej m shum. E mbajti fjaln. Jo vetm q qeveria amerikane drgoi me shpejtsi ushqime dhe barna, por u rrit n mnyr t ndjeshme bashkpunimi me agjencit e tjera t ndihmave. Pas ksaj, lavdi Zotit, furnizimet filluan t vinin normalisht dhe helikoptert shprndanin ushqime npr fshatra. Pikrisht ather un ia thash pr her t par, gjysm me shaka, por me nj ton serioz, q [u]ajo ishte gruaja m e fuqishme n bot[/u]. Pa i br prshtypje, ajo mu prgjigj me buz n gaz: Do t doja t isha. Sepse ather do t sillja paqe n t gjith botn. Pa zona elektorale, prve t pafuqishmve dhe t varfrve, hyrja e Nn Terezs n sallat e pushtetit ishte po aq e leht, sa dhe vizitat e saj n lagjet m t ndyra. N Kalkut ajo mund t shkoj dhe shkon n do koh drejt e n zyrn e kryeministrit me influenc t Bengalit Perndimor. T gjith e din n Kalkut se ai nuk e ka kthyer asnjher mbrapsht Nn Terezn. Nj her kur e pyetn se far kishte t prbashkt me Nn Terezn, midis atij q ishte ateist dhe kryetar i nj shteti marksist, dhe asaj pr t
ciln Zoti ishte gjithka, ai u prgjigj: T dyve na lidh dashuria pr t varfrit. Kur ai ishte shtruar n spital nga zemra, ajo i shkoi pr vizit dhe n krye t Motrave t saj u lut pr shrimin e tij. Si kryeministrja Indira Gandi, ashtu dhe djali i saj Raxhiv, kur ai u b kryeministr, e prisnin at sa her t donte. I plqente miqsia e ngusht q kishte me Indira Gandin. Sa her q Nn Tereza i shkruante, ajo do t merrte gjithmon nj prgjigje t shpejt. Indira Gandi shkruan: T takohesh me t do t thot t ndihesh krejt e prulur, t ndiesh pushtetin e butsis, forcn e dashuris. Sado q nuk ishin n nj mendje me programin e sterilizimit t popullsis q zbatoi qeveria gjat viteve t emergjencs - Nn Tereza kishte shkruar e folur kundr tij - kur Indira Gandin e prmuan n zgjedhjet e 1977-s dhe, si rrjedhoj, e przun nga pushteti, Nn Tereza shkoi ta takonte. Kur e pyetn prse e merrte mundimin, ajo u shpreh publikisht: Ajo sht shoqja ime. Nj thnie q ajo e prsriti m shum se nj her. Natyrisht, ndjenjat e Nn Terezs nuk kan t bjn fare me politikn. Nn Terezs nuk i jan hapur t gjitha dyert vetm n Indi. Kudo q ndodhet, nse e ndien q ka nevoj pr nj kryetar bashkie ose pr udhheqsin kryesor t vendit, zakonisht at e presin menjher. T gjith e kan t qart q ajo nuk shkon pr veten e saj, por pr problemet q kan t bjn me t varfrit ose pr ndonj vshtirsi q mund t hasin Motrat. Presidenti Miteran i Francs, kryeministri Mejxhr i Mbretris s Bashkuar, presidenti Regan dhe presidenti i tanishm i Shteteve t Bashkuara Bush, Mbreti i Belgjiks, Mbreti i Spanjs dhe lista pa mbarim e antarve m ekskluziv t klubeve t bots e quajn at miken e tyre. Natyrisht, po t t shohin tok me Nn Terezn, bn nj figur t mir. Ka pasur raste kur kryetar shtetesh dhe qeverish kan qar hallet me t n koh t vshtira. T jesh n krye, zakonisht je shum i vetmuar dhe ata n krye t piramids zakonisht nuk kan shum shok q t mund t qajn hallet e shpirtit. At van Eksemi m tregoi nj ngjarje komike q flet pr takimin e saj me ish-presidentin e Pakistanit gjeneral Zia-Ul-Haq. N prgjigje t nj ftese nga peshkopi i vendit, Nn Tereza vendosi t vizitonte Pakistanin. Ajo krkoi nj viz pr pasaportn e saj indiane n ambasadn pakistaneze n Nju Delhi. Jo vetm q ia dhan vizn, por at e ftoi vet gjenerali Zia-Ul-Haq pr t vizituar do pjes t vendit. Pr ta lehtsuar kt, ai vuri n dispozicion avionin e tij personal. Me zemrgjersi ai e ftoi Nn Terezn t hapte manastire ku t donte. Megjithat, me nj kusht: Ajo mund t sillte murgesha nga e gjith bota, me prjashtim t Indis. Nuk besoj se Nn Tereza e mori kt seriozisht, sepse ka disa murgesha indiane n degt e Misionit n Pakistan, - tha At van Eksemi. Fatkeqsit e natyrs e shpun at me ngut n fqinjin tjetr t Indis, n Bangladesh. N fillim t majit 1991, kur isha pr vizit te Nn Tereza n Kalkut, nj ciklon shkatrrues rrnoi zonn bregdetare t Bangladeshit. Si pasoj e ksaj tragjedie, vdiqn afro 300 000 njerz. Nn Tereza sapo dilte nga spitali nga nj smundje n zemr. Pa marr parasysh kshilln e mjekut, ajo vendosi t shkonte. E shoqruar nga dy Motrat e saj, ajo paketoi me t shpejt disa kuti me barnat kryesore. E di q as nuk ka koh ti lajmronte Motrat e saj n Daka se do t shkonte. Natyrisht q askush tjetr nuk dinte gj pr vizitn e saj. Megjithat, sapo mbrriti, media ndrkombtare e fokusoi murgeshn e smur duke vizituar skenat e shkatrrimit. Gjat vizits s saj ajo shoqrohej nga kryeministri i Bangladeshit, Begun Kaleda Zia. Kur helikopteri i tyre u detyrua t ulej nga koha e keqe, ngjarja u dha nga t gjitha rrjetet televizive. Kur u kthye n Kalkut, m tha: Bra mir q shkova. Varfria dhe tragjedia njerzore ishin t tmerrshme. Nevoja m e ngutshme sht t drgohen ushqime dhe barna dhe dika pr t pastruar ujin. Motrat e mia jan atje pr t ndihmuar ku ka nevoj. Fatkeqsit natyrore, sidomos n vendet e Bots s Tret, jan shpesh jasht interesave t Perndimit. Duke par programet televizive pr Nn Terezn, u b e qart se prania e saj n zonat e rrnuara ndihmoi pr t nxitur opinionin ndrkombtar pr t marr masa t menjhershme.
Nj nga takimet e saj m interesante ishte ai me gjykatn etiopiane, para se t bhej grushti i shtetit, i cili rrzoi perandorin Haile Selasin. N vitin 1973 Nn Tereza me vshtirsi t mdha kishte mundur t hapte nj mision n Etiopi. Vetm pas nj takimi me vajzn e perandorit Haile Selasi, q edhe ky nuk kishte qen i leht pr tu rregulluar, u hap rruga pr nj audienc me perandorin. Nn Terezn e kishin lajmruar q t mos mbante shum shpres, sepse shum organizata fetare dhe shoqrore ishin prpjekur t fillonin pun n Etiopi, por m kot. Nga fryma praktike q e karakterizonte, ajo do ta kuptonte menjher q kt pun e kishte n dor vetm perandori. Audienca u parapri nga nj seanc me amberlenin e Pallatit, e cila u zhvillua n kt mnyr: far krkon nga Qeveria? Asgj, - u prgjigj Nn Tereza, - Un kam ardhur q t ndihmoj bashk me Motrat e mia duke punuar me njerzit e vuajtur e t varfr. far do t bjn Motrat? Ne do t ndihmojm falas dhe me gjith shpirt m t varfrit e t varfrve. far synimesh kan? Ne prpiqemi t sjellim dashuri e mirsi pr ata q nuk i do njeri. E kuptoj q ju paskeni nj qndrim t ndryshm. U predikoni njerzve, por a prpiqeni tua ktheni fen? Puna jon e dashuris nxit te njerzit q vuajn, dashurin e Zotit pr ta. Kur e shpun Nn Terezn te perandori, prgjigjja e tij ishte e papritur. Foli vetm pak fjal: Kam dgjuar pr punn e mir q bni. Jam shum i lumtur q erdht. Po, le t vijn Motrat e tua n Etiopi. Pa u mbushur viti, m 12 shtator 1974, perandorin tetdhjetenjvjetar e hoqn nga froni me nj grusht ushtarak dhe e burgosn n Adis Abeb bashk me t gjith familjen. Kushtet n burg ishin aq t tmerrshme, saq u bn protesta. Shum kryetar shtetesh n Afrik, n Europ dhe kudo i shkruan qeveris revolucionare, duke i krkuar nj trajtim njerzor pr familjen mbretrore t dikurshme. Haile Selasie vdiq n hetuesi. Nn Tereza do t m tregonte se ajo ishte e vetmja q u lejua ti takonte n burg, dhe m von mundi q ti ndihmonte pr ti liruar. sht krejt e kuptueshme q marrdhniet e saj me kreun e Kishs Katolike, Papa Gjon Pavlin II, t jen shum t mira. Ajo gjithmon i drejtohet atij si At i Shenjt dhe e quan si baba t vrtet. Asaj i plqen thjeshtsia e tij. Ajo e vlerson shum ndihmn e tij pr t ngritur n Vatikan nj qendr pr Misionaret e Bamirsis, ku u hap nj kuzhin supe pr t mjert e Roms. Jo vetm q kjo shrben si nj dshmi e pranis s t varfrve, por kjo ka shrbyer edhe pr t mitizuar iden pr Vatikanin, si nj oaz i pasuris dhe i madhshtis. Natyrisht q Papa e admiron at pr prkrahjen e hapur ndaj vlerave tradicionale t Kishs. N 22 janar 1992 un pata fatin t takohesha me Papn n Vatikan, nj takim i organizuar nga vet Nn Tereza. M shpun n nj dhom t vogl personale, u kalova pak minuta vetm me t. N at koh Nn Tereza ishte shum e smur n nj spital t Kalifornis. Papa po lutej pr shrimin e saj dhe e priste q ajo t kalonte nga Roma, kur t shkonte n Kalkut. Kujtoi vizitn q kishte br n Kalkut n fillim t shkurtit 1986. Kishte shkuar drejt nga aeroporti n Kaligat. Atje i takoi t gjith me radh, jo vetm ti bekonte, por tu shrbente duke u shpn ushqim dhe uj. M tregoi se sa ishte prekur nga kjo vizit dhe kt prvoj e kishte ende t gjall n kujtes. Folm pr mjedisin q i kishte dhn Nn Terezs n Vatikan, tamam ngjitur me dhomn ku ishim ulur. Si mund ti thosha jo? - m tha, kur Nn Tereza i kishte br krkesn. Ishte i lumtur q kishte
vepruar kshtu dhe, sa her q vinin Krishtlindjet dhe kur kishte mundsi, ai shkonte te Shtpia pr tu shrbyer t varfrve. Para se t largohesha, i thash se ai ishte i vetmi njeri t cilit ajo ia dgjon fjaln pr ta ulur ritmin e saj strmundues. Ai qeshi dhe m tha: Kur sht fjala pr punn, ajo sm dgjon as mua, por do t prpiqem. Jo t gjitha ndrhyrjet e saj jan t suksesshme. Shum her u ka shkruar letra ose ka folur me shum autoritete rreth problemeve me t cilat ndeshet. Nga respekti i madh q kan pr t, asaj i vjen gjithmon nj prgjigje ose nj sqarim i menjhershm. Por kto nuk pasohen m von me veprime konkrete. Disa shtje, politika qeveritare ose lokale, madje edhe kundrshtimi nga njerzit, diktojn t kundrtn. Nganjher shtjet q trajtohen, jan jasht mundsive t saj. Edhe pr kto, po t jet plotsisht e bindur, ajo ndrhyn pa u przier drejtprdrejt me politikn e problemit. N nj moment, gjat konfliktit midis Irakut dhe SHBA, Nn Tereza iu drejtoi nj letr t prbashkt n 2 janar 1991 t dy presidentve. Ajo u shkruante: Pr nj periudh t shkurtr mund t ket fitimtar dhe t mundur n kt luft q na ka vn t gjithve n ankth, por ne nuk mundet dhe nuk do ti justifikojm dot kurr vuajtjet, dhembjet dhe humbjet e jets q armt tuaja do t shkaktojn*( Nj nga rezultatet q Nn Tereza nuk e priste, ishte prgjigjja q mori nga ministri i shndetsis s Irakut n fund t lufts, q i ftonte Motrat e saj n Irak pr t ndihmuar jetimt dhe t gjymtuarit. N kohn kur njerzit e lakmojn famn dhe punojn me synimin pr ta arritur at, sht ironike q nj grua q prbn nj kontradikt t uditshme me gjithka q koha jon e mban t shtrenjt, nuk e ka iden se sa mime i jan grumbulluar. Para disa vjetsh Motrat u prpoqn t hartonin nj list, por ajo nuk ishte e plot. Sidoqoft, lista u vjetrua shum shpejt, sepse brenda t njjtit vit Nn Terezs i dhan mbi njzet mime t mdha e t vogla. Kshtu q Motrat hoqn dor prfundimisht. Para pak kohe i krkova Motrs Prishilla (q mban statistikat e prgjithshme) t m jepte ajo t dhna q kishte. Pshertiu dhe m dha nj list e cila, sipas saj, ishte m e mira q mund t bnte. Ishte br para dy vjetsh. Nnthnia ishte e qart: po ta quajm t rndsishme listn e vlersimeve, ather do t bja nj pun krkimore dhe do ta kisha prgatitur vet. Kjo nuk pasksh qen nj pun e leht. Edhe prova q bra un pr ta hartuar, mbushi disa faqe. N fund t prpjekjeve t mia, un nuk kisha m dyshim se Nn Tereza e meritonte nj z t veant n enciklopedin Guinness Book of Records vetm pr kt shtje. Nn Tereza sht nj grua q, sado q nuk ka shkuar n universitet, ka nj varg doktoraturash nderi t dhna nga universitetet m n z. Ajo ka nj doktoratur nderi n teologji nga Universiteti i San Diegos. Universiteti i Harvardit i dha asaj doktoraturn e nderit mes duartrokitjeve t stuhishme si kurr ndonjher tjetr. Ajo ka nj doktoratur tjetr nga Universiteti i Vishva Baratit i Shantiniketanit n Bengalin Perndimor, nj institucion i themeluar nga Rabintranat Tagora. Q t mos mbeteshin pas universiteteve, nj numr qytetesh amerikane i dhan asaj elsat e tyre. Midis tyre Majami, Skrantoni (Pensilvani), Toledo (Ohajo), Nju Jorku, Njuarku (Nju Xhersi), San Franisko dhe San Hoze. Revista t panumrta e kan shpallur at Gruaja e Vitit n anketimet e tyre vjetore. Pr tre vjet me radh lexuesit e revists Good Housekeeping shmangn Xheki Kenedin, Madonn dhe mbretreshn Elisabet pr tia dhn votn e tyre Gruas m t Admirueshme, nj nder i jashtzakonshm pr nj grua plak e t rrudhur, t veshur me nj sari q kushton rreth nj dollar, nga lexuesit e revists, faqet e s cils jan t mbushura me veshje t stins, me shtpi
t mods dhe me reklama q rendin me menduri pas lkurs s but dhe t prjetshme. Pastaj fytyra e saj zbukuroi pullat postare n Suedi dhe n Indi. Q t mos mbetej pas, Holanda i vuri nj tulipani emrin e saj. Megjithat, vlersimi i par i puns s saj, katrmbdhjet vjet pasi e kishte filluar, u b n vendin e saj t adoptuar. M 26 janar 1962, n listn e zakonshme t njerzve t shquar, e cila shpallet Ditn e Republiks s Indis, ishte zgjedhur pr ti dhn urdhrin e Padma Shri (Urdhri i Lotusit). Kjo ishte hera e par q nj personi q nuk kishte lindur indu, i jepej ky mim i lart. Reagimi i saj i par ishte mdyshja, duke qen e bindur se nuk kishte br ndonj gj pr ta merituar. Ipeshkvi i Kalkuts do ta kshillonte q ta pranonte si nj njohje e t varfrve. N shtatorin e atij viti at e uan n Salln Durbar t Pallatit t mrekullueshm Presidencial, Rashtrapati Bavan. Duke mos pranuar q ta mernin me vetur nga manastiri, ajo erdhi me ambulancn e misionit t saj n Delhi, duke shkuar me t prpara gards dhe kavaleris s mrekullueshme presidenciale. Ishte e pranishme dhe zonja Pandit, ish-Komisionere e Lart e Indis dhe motra e kryeministrit Nehru. Ajo bn nj prshkrim t gjall t ceremonis:Murgesha e veshur me sari, shmblltyr e prulsis, u afrua te platforma. E mori mimin n duar sikur t merrte nj fmij t smur ose nj njeri q po vdiste. Salla u mallngjye. Presidentit iu mbushn syt me lot. M von, kur po ktheheshim n shtpi, pyeta tim vlla: A nuk ishte e prekshme? M tha: Nuk e di far ndjeve ti, por un nuk i mbaja dot lott. Kur u kthye n Kalkut, Nn Tereza do ta varte medaljen me kordele n qafn e nj statuje t vogl t Virgjreshs, e vendosur n nj kuti prej qelqi n Nirmal Hridej n Kalkut. Ishte e kot ta bindje se medalja i prkiste asaj. Edhe sot kjo medalje, e para ndr mimet e shumta, vazhdon t zbukuroj statujn, sepse Nn Tereza sht e bindur se asaj i takojn nderet. N nj koh shum t prshtatshme, disa muaj m pas, erdhi nga Filipinet edhe mimi Ramon Magsejsej. Ka qen viti 1960, kur Nn Terezn e lejuan t hapte qendra dhe jasht arqidioqezs s Kalkuts. Kishte shum dshir t hapte nj qendr pr t smurt lebros n Agra, qyteti i Taxh Mahalit. Tamam at dit q ajo u tha Motrave se do ta shtynte projektin, ngaq mungonin fondet, erdhi lajmi pr mimin dhe tok me t nj shprblim prej 50 000 rupi, q dukej si nj ndrhyrje hyjnore. N t njjtn mnyr, 21 500 dollart amerikan, q shoqronin mimin e Papa Gjonit XIII (1971), u drguan pr nevojat e ngutshme t qendrs lebrose n Shantinagar. Menjher pas ksaj erdhi mimi i Fondacionit Jozef Kenedi i Riu. Synimi i fondacionit qe krkimi shkencor pr shkaqet dhe mnyrn e kurimit t njerzve me t meta mendore. Nn Tereza mori mimin dhe bashk me t dhe 15 000 dollar amerikan n nj ceremoni t mbajtur n Uashington, ku merrte pjes e gjith familja e Kenedit. Me kto para ajo ngriti nj shtpi n Dum-Dum t Kalkuts pr fmijt me t meta mendore, me paraliz dhe me gjymtime. Me t drejt, ajo e quajti at Qendra Kenedi Nirmala. N 24 nntor 1983, mbretresha Elisabet i dha Nn Terezs mimin m t lart q mund t jap Monarkia Britanike, at t Urdhrit t Meritave. Themeluar m 1902 dhe i kufizuar me 24 antar, miratimi prfundimtar varet nga e drejta absolute e Mbretreshs. Ceremonia u b disa muaj m von, gjat vizits s Mbretreshs n Indi pr mbledhjen e kryetarve t qeverive t Komonuellthit m 1984. U b n kopshtet e Rashtrapati Bavan, ku qndronte Mbretresha dhe personat m t pasur t bots pr ti dhn medaljen gruas q kishte vetm tri sari. Pas ceremonis s thjesht, t dyja foln vetm pr vetm pr disa minuta. Kur mblidhja material pr kt libr, e pyeta Nn Terezn pr se kishin folur. Pr djalin e saj, - mu prgjigj. Djalin? - e pyeta. - Pr cilin djal? Ajo ka tre? Oh! - tha Nn Tereza. Kujtova se kishte nj t vetm. M foli pr princ arlin dhe m tregoi se sa shum ai e admironte punn ton. Ai kishte vizituar Nirmala Shishu Bavanin n Kalkut para ca vjetsh. Me at rast, ai ishte lutur tok me t n kishzn e tyre t thjesht.
Edhe princesha Diana donte ta takonte Nn Terezn dhe t shikonte punn e Misionareve t Bamirsis. N shkurt 1992, gjat vizits s saj zyrtare n Indi me princ arlin, u organizua nj vizit n Mision. Nuk mundi ta takonte dot Nn Terezn, sepse murgesha (e cila kishte shptuar pr mrekulli nga nj atak n zemr, kur po vizitonte njrn nga shtpit e Misionit n Tixhuana, Meksik), ishte keqsuar prsri n Rom, kur kthehej pr n Kalkut. Princesha do ta tregonte shqetsimin e saj duke br nj ndalim t paparashikuar n Rom, gjat kthimit, pr ta par at. Princ Filipi ishte i pari nga antart e Familjes Mbretrore q ka takuar Nn Terezn. Ishte rasti kur ajo ishte ftuar pr t marr mimin e par pr Prparimin n Fe, n Londr m 25 prill 1973. Princ Filipi ishte treguar i gatshm q ti jepte mimin. Me at rast ai foli pr forcn e jashtzakonshme q ishte futur n shpirtin e Nn Terezs. Ai vuri n dukje se me jetn e saj ajo kishte treguar se far mund t bj njeriu kur besimi sht i madh. N do pikpamje ajo ka br nj pun t mir dhe bota sot ka shum nevoj pr kt lloj mirsie, pr kt lloj zemrgjersie praktike. mimi pr fen ishte m i lart se mimi Nobel n pikpamje t vlers. Qllimi i tij ishte t nxiste fjaln e Zotit te njerzit kudo n bot. Nga 2000 kandidatura prej tetdhjet vendesh, juria me nnt antar nga fet m t mdha t bots zgjodhi Nn Terezn. N motivacion thuhej se ajo ka qen mjeti i zgjerimit dhe i thellimit t njohurive dhe i dashuris s njeriut pr Zotin dhe, pr rrjedhoj, ka shpn m tej krkesat pr cilsin e jets q pasqyron hyjnin. Katr vjet m von, n vitin 1977, princ Filipi, tani Kancelar i Universitetit t Kembrixhit, i dha asaj gradn e nderit t universitetit pr teologji. Si dihej, ky universitet ka qen qendra teologjike e Reformacionit pas ndarjes s Kishs s Anglis nga Roma. Ndoshta pr kt arsye Nn Tereza mori rrugn pr t shkuar n Angli q t merrte gradn. Ktu, n nj fjalim me gjatsi t pazakont, ajo foli pr eukaristt. Pak m par, n fjaln e tij hyrse, princ Filipi ishte shprehur me humor t holl se Hirsia e saj, Nna, t ciln ne jemi t lumtur ta kemi mes nesh, do t prgjigjej, nse do ta pyesnin pr karriern e saj, se ajo nuk kishte rndsi. T pranishmit shprthyen n brohoritje. Nuk e meritoj, - ishte reagimi i saj i par, kur i than se ajo ishte caktuar si fituesja e vlersimit m t lart, mimit Nobel pr Paqe. U drgoi fjal organizatorve se ajo do ta pranonte mimin n emr t t varfrve, krkes t ciln Komiteti Norvegjez i Nobelit e pranoi. Shum njerz kishin qen t paknaqur nga przgjedhjet e mparshme q kishte br Komiteti, sepse jo t gjith ata q e kishin marr mimin, ishin pllumba t paqes. Ata donin t rivendosej tradita e mparshme, kur fituesit ishin t till si Albert Lutuli, Fridxhof Nansen, Albert Shvajcer dhe Martin Luter King i Riu. Zgjedhja e Nn Terezs erdhi si nj siguri shum e krkuar se politika nuk ishte rruga e vetme n luftn pr paqe. Kishte shum q mendonin se me pranimin e saj Nn Tereza e kishte lartsuar mimin. Nn Tereza mbrriti n Oslo m 9 dhjetor 1979, e shoqruar nga dy rishtaret e saj t para, Motrat Anjeze dhe Gertrud. Nse kishte ndonj q nuk kishte dgjuar pr t m par, me ato katr dit q ajo qndroi n Oslo, nuk mbeti m njeri pa e njohur. Q nga koha kur mbrriti, dhe derisa u largua, ajo u vu n qendr t vmendjes s medias n mnyrn m t pamshirshme. Qindra fotograf, ekipe televizive dhe gazetar ishin mbledhur posarisht n Oslo pr ta pasqyruar at n do hap. Madje edhe sot, pas kaq vjetsh, ajo dridhet kur e mendon. Un duhet t shkoj drejt e n parajs, vetm nga torturat e atij publiciteti, - ka thn disa her. M 10 dhjetor 1979, n pranin e Mbretit t Norvegjis, diplomatve dhe zyrtarve t lart, si edhe t nj ushtrie t madhe gazetarsh, iu dha mimi Nobel (90 000 strlina) ksaj gruaje t veshur me sari dhe gjysm t prkulur n salln Aula Magna t Universitetit t Oslos. Kryetari i Komitetit Nobel t Suedis, profesor Xhon Sanes, tha kto fjal prekse: Veoria e puns s saj ka qen respekti pr njeriun, pr vlerat dhe dinjitetin e tij. M t mjeruarit, m t vetmuarit, fatkeqt q po vdesin, lebrost e braktisur, jan pranuar nga ajo dhe Motrat e saj me dashuri dhe me ngrohtsi, pa prbuzje, por t mbshtetura mbi respektin pr Krishtin te njeriu... N syt e
saj njeriu, i cili, n rastin konkret, sht marrsi, sht gjithashtu edhe dhnsi dhe sht ai q jep m shum, nga sa merr. Dhnia - dhnie e dikaje nga vetja - sht ajo q t jep knaqsi t vrtet, dhe njeriu q ka mundsi t jap, sht ai q merr dhuratn m t muar. Atje ku t tjert shohin klient ose myshterinj, ajo sheh bashkpuntor, nj lidhje q nuk bazohet n pranin e mirnjohjes nga njra pal, por n mirkuptimin e ndrsjell, dhe n nj ngrohtsi njerzore e n afrin q t pasuron... Kjo sht jeta e Nn Terezs dhe e Motrave t saj - nj jet e nj varfrie t ngurt dhe e ditve dhe e netve t gjata, nj jet ku nuk ka vend pr knaqsi t tjera, por q sht m e muara. Sanes prfundon: Nuk ka mnyr m t mir pr t prshkruar arsyet q Komiteti Norvegjez pr dhnien e mimit Nobel morri vendimin e tij, sesa komenti i Robert S. Mak Namaras, Presidenti i Banks Botrore, kur u shpreh: Nn Tereza e meriton mimin Nobel pr Paqe, sepse e ka nxitur paqen n mnyrn m kryesore duke afirmuar patjetrsimin e dinjitetit njerzor. Fjala e Nn Terezs pr pranimin u parapri, si zakonisht, nga nj lutje, kopje t s cils ishin vendosur n do karrige. Me krkesn e saj, 800 zra u bashkuan me t pr t lexuar lutjen e pavdekshme t Shn-Franeskut t Azisit pr paqen. Pastaj, fare pa buj, Nn Tereza i dha audiencs, q shndriste nga veshjet luksoze, nj prfytyrim t t varfrve, t shpirtit t tyre flijues pr t ndar. U foli pr nj grua t ciln e kishte shptuar nga rruga. Ajo po vdiste. Nn Tereza e mori n Shtpin n Kaligat pr ata q jan duke vdekur dhe u tha Motrave se ajo vet do t kujdesej pr t. Bra pr t gjithka q mund t bj dashuria ime. E vura n shtrat dhe n fytyrn e saj erdhi nj buzqeshje e bukur. Ma mori dorn, dhe m tha vetm nj fjal: Faleminderit, dhe m pas vdiq. Pastaj vazhdoi: Nuk mund t mos e analizoja ndrgjegjen time para saj, dhe e pyeta veten se far do t kisha thn sikur t isha n vendin e saj. Dhe prgjigjja ime ishte shum e thjesht. Do t isha prpjekur t trhiqja pak vmendjen pr veten time. Do t kisha thn: kam uri, po vdes, kam ftoht, kam dhembje, ose dika t till, ndrsa ajo dha shum, shum m tepr. Ajo m dha dashurin e mirnjohjes. Ajo foli edhe pr varfrin e Perndimit: N bot, jo vetm n vendet e varfra, e kam gjetur varfrin e Perndimit m t vshtir pr ta hequr. Kur marr nj njeri nga rruga, t uritur, i jap nj pjat oriz, nj cop buk, dhe knaqem, se ia kam hequr urin. Por nj njeri q sht i izoluar, q nuk e do dhe q nuk e afron njeri, q sht i tmerruar, njeriun q shoqria e ka flakur - ajo lloj varfrie t vret shum, aq shum, saq un e kam m t vshtir. Motrat tona po punojn me kta lloj njerzish n Perndim. Nn Tereza i bindi organizatort e Komitetit Nobel q t anulonin banketin e zakonshm me rastin e dhnies s mimit dhe parat q do t kurseheshin, t prdoreshin pr ata q me t vrtet kishin nevoj pr nj dark. Ky gjest rroku imagjinatn e njerzve po aq sa edhe dhnia e mimit. Pati nj vrshim ndjenjash, q solli me vete rezultate m t mdha sesa ajo q u kursye nga banketi. Njerz t zakonshm n t gjith Norvegjin, Suedin dhe kudo n Europ, duke prfshir edhe fmijt e vegjl q dhan parat e tyre t xhepit, mblodhn 36 000 strlina. Kur iu shtuan edhe 3000 strlinat e kursyera nga anulimi i banketit, u bn gati sa gjysma e shums s mimit. Kur e pyeta se si mendonte ti shpenzonte parat e mimit, ajo u prgjigj duke qeshur: N mendjen time tashm i kam prishur parat. Kur u kthye n Kalkut, e prisnin nj varg takimesh. Pas Rabindranat Tagors, i cili e kishte marr mimin Nobel pr Letrsi n vitin 1913, Nn Tereza ishte indiania e dyt q merrte nj mim nga Fondacioni Nobel. Hareja shprtheu n Kalkut, titullohej kryeartikulli n Statesman, gazet q e kishte pasqyruar veprimtarin e saj qysh n fillim t puns s saj. Prgjigjja e Nn Terezs ndaj
vrshimit t telefonatave, telegrameve dhe letrave, pa prmendur median q parkonte jasht Shtpis s Nns, ishte tipike. Ajo u trhoq dhe u mbyll pr nj muaj. Kur doli, fotograft dhe gazetart ishin shprndar. Por pa prfunduar ende mir kjo veprimtari, erdhi lajmi tjetr q India i kishte dhn mimin m t lart, at t Barat Ratnas. Vetm shtatmbdhjet qytetar t shquar e kishin marr kt mim. Njlloj si mimi Padma Shri, t cilin e kishte marr n vitin 1962, kjo ishte gjithashtu hera e par q Barat Ratna i jepej dikujt q nuk ishte lindur indian. Gjat viteve un kam marr pjes n nj numr ceremonish, ku Nn Tereza ka qen e ftuara e nderit ose kur i sht dhn ndonj medalje. N fillim mendoja se sikleti i saj vinte nga lodhja. Me koh do t kuptoja se ajo n t vrtet ishte e shqetsuar. Sa her q m sht dhn rasti q ta oj me makin n ngjarje t ktilla, ajo, para se t niset, do t bj nj lutje n kishn e vogl ose do t murmurit me vete nj lutje n makin. Dikur m tha se ajo, para se t fliste, lutej pr frymzim. At van Eksemi m tha nj sekret: ajo nganjher mrzitej nga numri i ftesave q merrte nga kleri. Madje i tha edhe Paps: At i Shenjt, m krkojn kaq shum kardinal dhe ipeshkv q t shkoj npr takime dhe t flas. Nuk mundem, nuk i prballoj dot. Duhet t merrem me kongregacionin tim, me Motrat. Tani ato jan prhapur n t gjith botn. Jam e smur, e vjetr. M jep nj urdhr q, kur t m krkoj ndonj kardinal ose ndonj ipeshkv, ti them q nuk m l Ati i Shenjt q t shkoj. Papa iu prgjigj me buz n gaz: Do t mendohem. Akoma po mendon, - tha duke qeshur At van Eksemi. E vura re kt siklet, kur isha ulur me t n llozhn e nj salle t mbushur plot e prplot, ku ajo do t merrte nj mim tjetr, dhe kt her nga kryeministri i Indis, Narasimha Rao. Vshtroi prreth salls dhe tha: Ky publicitet, kto drita, edhe kjo sht nj form prvuajtjeje. E pranoj kt, si bra me mimin Nobel, vetm si nj njohje e t varfrve. Aty nga mesi i ceremonis s zgjatur t fjalimeve t zakonshme, ajo krkoi t falur pr tu larguar se duhej t kapte avionin pr n Kalkut. Duke shkuar pr n aeroport, asaj iu kujtua q e kishte harruar mimin mbi katedr. M tha q ta merrja. E pyeta se do t bnte me t. Ta shes - m tha ajo tro. Jam e sigurt q organizatorve nuk do tu mbetet qejfi. Besoj se do ti marr nja 10 000 rupi. Parat do t vlenin shum pr t bler barna pr pacientt lebros n Titagar. Jo rastsisht Nn Tereza e kishte quajtur Qendrn e Lebrs n Titagar Gandixhi Prem Nivas me emrin e Mahatmas. Nn Tereza nuk e kishte takuar asnjher Mahatma Gandin, por ajo kishte dalluar tek ai nj afrim shpirtror, sepse t dy i bashkonte vetmohimi dhe zemrbutsia. Si indian, ai donte t forconte vlerat kryesore t etnosit kulturor indian dhe, q t bhej kjo, duhej t prfshiheshin t gjitha besimet. Duke qen larg mendsis s vjetr evangjeliste, jeta dhe puna e Nn Terezs kan vrtetuar gjersin e katolicizmit t saj. Ndrsa Mahatma nxitej nga impulse q shkonin m larg politiks, Nn Tereza e shmangte plotsisht politikn. Megjithat, t dy e kuptonin mir forcn e simbolizmit. Ajo e zvendsoi veshjen e murgeshs me sarin e ashpr t endur nga duart lebrose, ndrsa ai vishte nj doti t punuar me dor, jo me pala dhe t gjat deri n fund t kmbve, por si nj cop e mbshtjell rreth vitheve dhe barkut. Q t dy kishin t njjtin qllim: t njjtsoheshin me t varfrit, duke u br poaq t varfr sa edhe ata. Asnj murgesh n historin e kishs nuk ishte prpjekur t bnte nj gj t till kundr tradits. Pavarsisht nga vshtirsit, ajo e shndrroi varfrin e saj n liri dhe krijoi nga hii i saj nj mjet t fuqishm pr veprime sociale dhe fetare. Ndrkoh, Gandixhi kishte krijuar satjagraha, nj prpjekje pa dhun drejt s vrtets. Ai e quante at argumenti i vuajtjeve q bhen me dshir. Duke e pasur t qart
q nuk mund t matesh me forcn e Perandoris me mjetet konvencionale, ai zhvilloi si armn e tij thuaj-dhuns-jo. Me t ai frymzoi pasuesit e tij q t pranonin madje edhe torturat fizike pa rezistenc, derisa ushtruesit t dhuns ti vinte turp nga vetja dhe t ndalonte. N kt mes, si Gandi dhe Nn Tereza filluan t njihnin forcn e vuajtjeve t pafajshme. Asnjrit nuk i mungonte guximi fizik. N kulmin e masakrave, Gandi futej mu n qendr t zonave m t rrezikshme pr t ndaluar vrasjet. Nprmjet shembullit t tij ai i ktheu grushtet e policis lathis dhe burgimin, q dikur ishin poshtruese, n shenja t prkushtimit shpirtror dhe moral. Edhe Nn Tereza beson se jeta e saj personale nuk ka rndsi. Shpeshher ka qen ndr t parat q ka shkuar n zonat e goditura nga ciklonet, trmetet, prmbytjet ose lufta. Kur mbrriti n Beirut n gusht 1982, kur konflikti kishte arritur kulmin, Nn Tereza mori vesh se nj numr fmijsh me smundje mendore ishin bllokuar, pa uj dhe pa ushqime, n Beirutin Perndimor, ku bombardimet ishin m t mdha. Pa ua vn veshin paralajmrimeve t autoriteteve t vendit, duke prfshir edhe udhheqsit e kishs, se ishte vetvrasje t shkoje atje, Nn Tereza me Motrat e saj shkoi atje me nj ambulanc t Kryqit t Kuq pr t shptuar fmijt. Ishte nj mrekulli q snajpert e ndrpren zjarrin, duke br t mundur q operacioni i shptimit t realizohej. Shum vjet m par, kur ajo themeloi Shtpin pr ata q jan n prag t vdekjes, pati nj trazir t nxitur nga priftrinjt n tempullin Kali dhe banort vendas. Ata shkuan n polici t ankoheshin se nj zonj e huaj po i kthente t varfrit n t krishter. Pati krcnime; disa t rinj t inatosur e gjuajtn me gur portn e Nirmal Hridejt. Nj dit, kur disa gur fluturuan me vrshllim prmes dritareve, Nn Tereza doli prjashta pr ti qetsuar t rinjt. Me duar t shtrira prpara, ajo iu afrua turms. Ajo u tha: M vrisni mua, po desht, por mos i shqetsoni ata brenda. I lini t vdesin t qet. Pr disa aste t gjata tensionet shprthyen n ajr. Pastaj ra heshtja dhe agjitatort e larguan. T dy, Gandi dhe Nn Tereza, kan t prbashkt nj kombinim t uditshm t empiricizmit radikal dhe t konservatorizmit fetar. N zemr Gandi mbeti gjithmon tejet konservator. Edhe Nn Tereza ka mbetur besnike ndaj interpretimit zyrtar t doktrins katolike, sidomos pr shtjen e abortit dhe t planifikimit familjar. Gjithnj e kan kritikuar si gruaja e fundit e bindur e kishs, nj anakronizm prball errave t liberalizmit. Disa vjet m par nj aktiviste e shquar e lvizjes feministe do ta prshkruante Nn Terezn si nj imperialiste fetare. Ngjarja doli si titull n shum gazeta n bot. Gjynah q nuk e njihte Nn Terezn m nga afr. Sepse, pa e prishur besimin e saj, Nn Tereza e ka prshtatur at pr t br t mundur q ajo ti kaprcej pengesat e fes. Kur Baratija Vidja Bavan, nj organizat shum e respektuar indiane, e ngritur pr t ringjallur vlerat dhe kulturn indiane, i dha Nn Terezs mimin m t lart, ata e quajtn at si nj kryqtare t qet, por me kuraj, e cila, n nj ast t frymzuar nga Zoti, kishte nisur nj mision t mshishm dhe keqardhs, pr t lehtsuar dhembjet e milionave n t gjith botn - e atyre q jan pa emr, pa z, t dshpruar dhe pa plang e pa shtpi, t cilt Mahatma Gandi i pagzoi si daridra narajan. Presidenti i ksaj organizate prfundon me fjalt: Ajo sht nj nga ato shpirtrat e rrall q i ka kaluar t gjitha pengesat e racs, fes, besimit dhe kombit. Ajo nuk krkon mbretri, as ndere, madje as shptim t shpirtit ose moksha. Ajo sht nj Vaishnavajana e vrtet - kngtare e Zotit - e prkushtuar trsisht ndaj heqjes s pida paraxhi (dhembjes s t tjerve), n mnyrn e Mahatma Gandit.
Shtojca I Nj bised me Nn Terezn
Pyetje: Nn, kur e shikon t gjith jetn tnde, a do t thoshe se ka qen e lumtur? Nn Tereza: Nj lumturi q askush nuk mund t ma marr. Kurr nuk kam pasur ndonj dyshim ose ndonj dshprim. Pyetje: Nga e gjith India vijn Motrat? Jan t knaqura familjet e tyre? Nn Tereza: Motrat vijn nga e gjith India; prindrit e tyre jan t lumtur tia japin fmijt e tyre Zotit, sht nj gj e madhe. sht dhe flijim, nj sakrific shum e madhe. Jo, nuk ka dshprim, ve sakrifics. Sakrifica nuk shkakton dshprim, sidomos kur i dorzohesh Zotit. Pyetje: Por sakrifica sht nj gj e vshtir? Nn Tereza: Jo, kur ia bn Zotit ka nj dashuri m t madhe. Kto vajza duan t japin far sht m e mir. Ato i dorzohen Zotit plotsisht. Japin punn, shtpin, prindrit, t ardhmen, duke iu prkushtuar Zotit prmes m t varfrve t t varfrve. Pyetje: Gjith kto vite q jeni ndar nga familja juaj... Nn Tereza: Kan shkuar t gjith n parajs, ska mbetur m njeri n tok. Pyetje: Po gjat viteve, pavarsisht nga flijimi, ka edhe lidhje njerzore. Nn Tereza: Patjetr. Natyrisht, at askush nuk mund ta ndaj. Bukuria e ksaj pune sht se njeriu ia jep at Zotit dhe kjo sht shum e rndsishme. Nse do t japsh, dishepulli im, merre kryqin, thot Jezui. Shum e thjesht, nuk ka vshtirsi. Pyetje: Krkon urdhri juaj bindje t plot? Nn Tereza: Bindje t gjithanshme, shrbim me gjith zemr, varfri t plot dhe dashuri t pandar pr Krishtin. Meq Motrat do t lidhen nprmjet betimeve t tyre, ato duhet ta ken t qart se far do t thot ti bsh kto betime. Betimi i bindjes do t thot q ne duhet t bjm vullnetin e Zotit n gjithka. Betimi i varfris sht shum i ashpr n Kongregacionin ton. Ne bjm betimin e paprlyeshmris, zemrat tona i jan prkushtuar plotsisht Krishtit. S fundi, ne bjm betimi e katrt t veant - at t shrbimit falas dhe me gjith zemr ndaj t varfrve. Ne nuk mund t punojm pr t pasurit dhe nuk mund t pranojm para pr punn ton. Pyetje: Si ka mundsi q t gjitha Motrat duken aq t lumtura? Nn Tereza: Duam q t varfrit ta ndiejn q i duam. Nuk mund t shkojm tek ata me fytyra t zymta. Zoti e do dhnsin e gzueshm. Ai i jep m shum atij q jep gzim. Pyetje: far ndodh, n qoft se Motrat e ndiejn q kan br gabim (q jan futur)? Nn Tereza: Jan t lira t largohen. Por, pasi kan br betimet, n qoft se duan t largohen, duhet t krkojn leje. Shum pak jan larguar. sht nj gj jashtzakonisht e mir q Motrat tona kan qen kaq besnike. Pyetje: Po pr dyshimet pr shtjet e prditshme, fjala vjen, se si duhet strukturuar puna? A mund t vijn ato te ju? Nn Tereza: Ne jemi nj familje e zakonshme, vetm se jemi t shumt n numr. Megjithat, ne jemi nj familje e zakonshme, ne ndajm gjithka s bashku, ky sht ndryshimi, mendoj. Pyetje: N mes t ktij besimi t madh, a mund t ket dyshim, pr shembull, n kryerjen e nj detyre? Nn Tereza: Kjo varet nga fakti se pr k e bn detyrn. Nj nn nuk shpreh dyshim kur i shrben fmijs s saj. Sepse ajo e do. Ai ndryshon gjithka n jetn e saj. E njjta gj edhe pr ne. Nse e duam Krishtin me t vrtet, ky dyshim nuk lind. Ndoshta ke dshir pr t br m tepr, por jo dyshim. Nuk do ta quaja dyshim. Dyshimi t shqetson. Pyetje: Pjesa jon m e madhe ka dyshime. a veprojm mir kshtu?
Nn Tereza: Jo, ai nuk sht dyshim. Ju doni t bni nj t mir m t madhe pr fmijn. Ju doni t bni nj gj m t mir. Ky nuk sht dyshim. Dyshimi ta heq lirin. Pyetje: Kur njeriu ndodhet ball pr ball me dik q sht i gjymtuar fizikisht, vuan nga lebra, sht mbushur me krimba, ather, n qoft se ke pr ta prekur nj person t till, mund t shkaktoj dyshim. Nn Tereza: Ajo sht frik, jo dyshim. Pyetje: Si mund t mposhtet? Nn Tereza: Para s gjithash, me lutje, por, n qoft se e do at person me t vrtet, ather do t jet m e leht pr ju ta pranoni at njeri dhe kjo duhet br me dashuri dhe mirsi. Sepse kjo sht nj mundsi pr ta zbatuar n jet dashurin q ke pr Zotin. Sepse dashuria fillon n familje. Dhe pr ne n Bibln ton sht e shprehur shum qart. Jezusi ka thn: Gjithka q bn pr m t dobtit e vllezrve t mi, e bn pr mua. Nse jep nj got uj n emrin tim, ma ke dhn mua. Un isha i uritur. Isha i zhveshur. Isha i vetmuar. Besimi sht nj dhurat e Zotit, q vjen me lutjet. Fryti i heshtjes sht lutja, fryti i lutjes sht besimi dhe fryti i besimit sht dashuria, fryt i dashuris sht shrbimi dhe fryt i shrbimit sht paqja. Kshtu q sht nj lidhje e prgjithshme. Pyetje: Ku e gjeni forcn? Nn Tereza: Mesha sht ushqimi shpirtror q m mban. Nuk mund t kaloj nj dit t vetme, madje as edhe nj or t jets sime pa t. N komunikimin me Zotin, un shoh Krishtin n formn e buks. N lagjet e varfra un shoh Krishtin n maskimin e mjerueshm t t varfrve - n trupat e drrmuar, n fmijt, n ata q japin shpirt. Prandaj ka mundsi t bhet puna. Pyetje: Dua t t bj nj pyetje q ma bjn shum njerz q e din q un n njfar mnyre kam punuar me ju. Ata thon q ju jeni pr paqen, por ata thon gjithashtu, ju plqen juve apo jo, q ju jeni gruaja m e fuqishme n bot. Nn Tereza: (e ndrpret) Vrtet? Do t doja t isha. Se ather do t sillja paqen n bot (qesh). Pyetje: A mund ta ngrini receptorin dhe t flisni me nj president a kryeministr, ngaq flisni n emr t paqes? Nn Tereza: N emr t Krishtit. Pa t nuk mund t bj asgj. Pyetje: Derisa punoni pr t sjell paqen, pse nuk punoni, thon disa, pr ta zbutur luftn? Nn Tereza: Kur ke punuar pr paqen, paqja e ka zbutur luftn. Por un nuk przihem me politik. Lufta sht fryt i politiks dhe kshtu un nuk przihem, kjo sht e gjitha. Po u ngatrrova me politikn, un nuk do t dua m. Sepse do t qndroj vetm pran njrit dhe jo me t gjith. Ky sht ndryshimi. Pyetje: Nn, kur gjendeni n situata me trazira, a keni frik? Nn Tereza: Pr se t kem frik? Pyetje: Frik nga (hezitim)... Nn Tereza: Frik pse do t shkoj te Zoti (qesh). Pyetje: Ose frik pr Motrat tuaja? Nn Tereza: Jo, ne ia kemi falur jetn ton Zotit. (pauz) Nj her do t shkonim n Sudan me ushqime, n Sudanin e Jugut. I kemi Motrat n Sudanin Verior. Kishte rrezik t vriteshim, dhe qeveria nuk donte t shkonim. Pes nga ne firmosn (nj deklarat) q ishin t gatshme t vdisnin, nse rrzohej avioni. T nesrmen q do t niseshim (rebelt) thon: Do ta rrzojm avionin. Piloti nuk pranoi t nisej. Prndryshe ne do t kishim shkuar patjetr. Pyetje: Patt shum vshtirsi ditt e para? Kam lexuar pr nj rast kur ju donit t hapnit nj koloni lebre n Titagar, por banort ju kundrshtuan, sepse njerzit kan frik nga lebra.
Nn Tereza: Por, kur e pan, e kuptuan. Madje dhe jasht Indis ne nganjher e hasim at kundrshtim, megjithat, sapo shohin punn, e kuptojn. Pra, kur njerzit afrohen me t varfrit, ata e kuptojn se sa t bukur q jan. Pyetje: Nuk po prhapeni si shum duke i kanalizuar misionet dhe duke hapur shtpi n kaq shum vende? Nn Tereza: Ngaq jemi Misionare t Bamirsis dhe misionari sht nj njeri q duhet t shkoj dhe t prhap lajmin e mir, nuk ka rndsi se ku. Sot n Indi, nesr n Europ, kudo q e thrret zri i Zotit. Dhe misionari sht nj njeri q drgohet pr tu br bartsi i dashuris s Zotit. Prandaj ne jemi Misionar t Bamirsis. Dyfish. Si m tha njher dikush: Po i prkdhelni t varfrit duke iu dhn gjithka. Ia ktheva: Askush nuk na ka prkdhelur m shum se vet Zoti. Sepse edhe Ai jep. Ndrsa nj person tjetr m tha: Pse ua jepni peshkun gati pr ta ngrn? Pse nuk u jepni kallamin pr ta kapur peshkun? Ndrsa un u prgjigja: Kur i marr un njerzit e mi, ata nuk qndrojn dot n kmb. Jan ose t smur, ose t uritur. Prandaj i marr. Kur bhen mir, ata zakonisht nuk vijn m, sepse mbahen vet. Pyetje: Po Bashkpuntort Bashkvuajts? Nn Tereza: Po, Bashkpuntort Bashkvuajts jan njerz t smur q adoptojn njrn nga Motrat tona. Po t jesh i smur dhe m ke mua, ti ia jep at Zotit dhe mua, pr punn q bj un. Dhe un t jap punn dhe dashurin time t Zotit pr ty. Un t ndihmoj dhe ti m ndihmon. Ne bhemi vetja e dyt pr njri-tjetrin. sht nj dhurat e jashtzakonshme. Ti nuk ngrihesh dot pr t punuar, kshtu q punn pr ty e bj un, ndrsa ti heq vuajtjet. Kam nj njeri q e bn kt pr mua, ajo sht br tashm shum her operacion. do operacion ma dhuron mua. Ndrkaq un vrapoj posht e lart pr t. Ajo ka dhembje t tmerrshme, por mi ofron t gjitha mua. Jemi marr vesh q t ndajm gjithka s bashku. Kjo sht nj lidhje e fort. Ajo me vuajtje, un me pun dhe lutje. E bukur. do Motr ka nga nj t smur pr t ciln lutet. Pyetje: Kshtu q ju merrni nj forc shtes dhe e derdhni at n punn tuaj. Nn Tereza: Po, po, ato marrin nj forc shtes nga lutjet tona, nga puna jon, nga sakrificat q bjm. Gj e bukur. Pyetje: Po Bashkpuntort e tjer? Nn Tereza: Kemi nj familje prej gati 400000 Bashkpuntorsh n bot, t cilt vijn dhe e ndajn punn me Motrat. U jap mundsi q ti prekin t varfrit dhe t vetmuarit. N shum drejtime vetmia sht m e keqe n krahasim me varfrin fizike. Shum njerz nga t gjitha besimet vijn tek un, jo thjesht si donator, por t punojn vet me duart e tyre. Pastaj kemi mjekt, Bashkpuntort Mjeksor, t cilt vijn n dispanserit dhe ndihmojn t smurt; Bashkpuntort e Rinj, t cilt prhapin dashurin pr t varfrit te t rinjt, dashurin pr pastrtin, dashurin pr lutjen, e ndajn at midis t rinjve. T rinjt po krkojn nj sfid. Nganjher i futin n rrug t gabuar. Shum prej tyre aspirojn Zotin. Shihni vullnetart e ardhur nga e gjith bota. Ata vijn ktu pr t shrbyer pr dy-tre muaj. Ata punojn gjith vitin pr t fituar para, sepse ne nuk u japim gj, kshtu q ata duhet t paguajn vet pr t gjitha. Pyetje: Nj gj tjetr q e kam par gjithnj n Kaligat, sht se ka shum njerz, ndoshta njqind, disa n buz t varrit, por asnj nuk ka frik nga vdekja. Nn Tereza: Atje e ndien pranin e Zotit dhe ata e ndiejn dashurin q marrin. Si tha njri prej tyre: Kam jetuar n rrug si kafsh, por do t vdes si engjll, me dashuri dhe kujdes. Ata vdesin t knaqur. Atje kan vdekur 23000 vet. Pyetje: Cili sht armiku juaj m i madh, shmangia?
Nn Tereza: Varfria. Ata nuk kan asgj. Nuk kan asnjeri. Jan raste t rrugs. Nuk marrim njeri tjetr, prve t smurve, dhe ata me nj kmb n varr. Duhen hequr nga rruga. Nuk marrim njeri nga shtpit. N Prem Dan ndoshta kemi disa raste nga lagjet e varfra, por n Kaligat nuk marrim njeri tjetr. Ke shkuar n Prem Dan? Duhet t shkosh. Pyetje: M keni thn nj her se frika m e madhe me t ciln ndeshet njeriu sht frika e prulsis. Nn Tereza: Rruga m e sigurt pr t qen me Zotin sht t pranosh prulsin. Pyetje: Ju kan prulur? Nn Tereza: Oh, po, shum. Ky publicitet sht gjithashtu nj rast prulsie. Pyetje: sht prulsi apo pjes e puns suaj pr t varfrit? Nn Tereza: Prulsi, sepse ne e kemi t qart se nuk bjm asgj pr vete. E dim se ka br Zoti. Zoti do t tregoj madhshtin e Tij duke prdorur asgjn. Pyetje: Edhe t gjitha mimet q keni marr? Edhe mimi Nobel? Nn Tereza: As q e di sa kam marr. Ato nuk jan asgj. Pr mimin Nobel un thash se do pranoja, nse ai jepej pr lavdin e Zotit dhe n emr t t varfrve. Nuk pranoj mime n emrin tim. Un nuk jam asgj. Pyetje: Ju nuk lejuat q t bhej banketi tradicional me rastin e mimit Nobel. Nn Tereza: Jo. M dhan parat pr shpenzimet e banketit. Kshtu q me ato para bm nj dark t madhe me 2000 t varfr Ditn e Krishtlindjeve. Ishte m mir kshtu. N Delhi ne bm nj pritje dhe e kishin prgatitur drekn zyrtare. U thash q t gjitha ushqimet e prgatitura t shkojn n Nirmal Hridej, t shkonin edhe ata atje. T gjith ministrat dhe njerzit e rndsishm shkuan dhe i ushqyen njerzit tan. Pyetje: Vazhdojn pacientt lebros t jen m t braktisurit? Nn Tereza: Tani jo, sepse kemi barna dhe, po t vijn n koh, mund ti shrojm. Por smundja nga e cila vuan m shum, sht ajo kur nuk t do njeri. I vetmi shrbim vjen nga duart q u shrbejn, dhe nga zemrat q vazhdojn ti duan. Pyetje: A mund t futen prsri n shoqri? Nn Tereza: Po, po. Po t vijn n koh, kudo kemi nj vend pr ti riaftsuar. N Indi kemi nj numr shtpish: n Delhi, Laknau, Ranki, Asansol, Kalkut, n shum vende. Qeveria ka dhn shum tok, ne blejm materiale dhe ua japim familjeve q vuajn nga lebra. Shpesh ato ndrtojn shtpit e tyre. N shum vende njerzit na japin tok ose ndonj shtpi. Si n Nikaragua, dikush na dha nj shtpi; n Budapest, dikush na dha nj shtpi. Pyetje: Ju keni punuar n Kalkut prej shum vjetsh. A e ka ndryshuar kjo pun mendimin e njerzve? Nn Tereza: Ka br q shum njerz ta duan m shum njri-tjetrin dhe kjo sht m e rndsishme. Pyetje: Ka m pak t mjer tani se sa kur filluat punn? Nn Tereza: Nuk e di. (Qesh) Nuk mund ta them dot. Por ata q vdesin tek ne, vdesin n paqe. Pr mua ky sht zhvillimi m i madh i jets njerzore, t vdessh n paqe dhe me dinjitet, sepse kjo sht pr amshimin. Pyetje: Dua t bj nj pyetje t vshtir. Ju keni ngritur nj rrjet shum t madh, dhe ky rrjet sht i lidhur me ju. Nn Tereza: (E ndrpret) Si? sht e lidhur me t gjith shoqatn, me t gjith Kongregacionin. Pyetje: Po, vese meq jeni themeluesja e saj, ju jeni sinonimi i Misionareve t Bamirsis. Nn Tereza: Ashtu sht. Por s bashku, tok me Motrat.
Pyetje: Me ju si koka organizatore. Nn Tereza: Po. Ashtu duhet t jet. N familjen tnde ti je kryesori. Ashtu edhe te ne. sht nj njohje q duhet t bhet, prndryshe do t ket rrmuj. Pyetje: Nn, por kur ju t mos jeni m... Nn Tereza: Nuk kam ikur ende. (Qeshim) Zoti, si m gjeti mua, Ai do t gjej dik tjetr. Kjo pun sht pun e Zotit, dhe Ai do t kujdeset pr t. Pyetje: Nn, si shum po i ngjit dhe po i zbret ato shkall (ajo vuan nga zemra)? Jam i sigurt q mjeku nuk e lejon nj gj t ktill. Nn Tereza: (Duke qeshur) Nuk kam koh t mendoj pr t. Pyetje: Pash fotografin tuaj n nj revist, ku ishit duke vizituar Shtpin e Bardh n Uashington, dhe dukeshit sikur ishit mahnitur. Nn Tereza: Po mendoja se sa hapsir bosh q kishte. M vjen ti marr t gjith njerzit e mi t varfr dhe ti mbush shtpit. Kur shoh boshllk, gjithmon dua ta mbush. (Qesh). Pyetje: Me gjith kt pun t vshtir, si ke mundur ta ruash frymn e humorit? Nn Tereza: Por puna sht shum, shum e bukur. Nuk ka pse t jemi t mrzitura. Ne bjm me Jezusin, pr Jezusin dhe nga Jezusi. T gjitha ne jemi n t vrtet lutse n zemrn e bots. Jezusi ka thn: gjithka q bn pr m t parndsishmit e vllezrve t mi, ti e bn pr mua. Jep nj got uj n emrin tim, dhe ma ke dhn mua. Merr nj fmij t vogl n emrin tim, dhe m ke marr mua. Prandaj un dua ti marr t gjith ata fmij q mund t lindin, Fytyra e Zotit sht n do fmij, pavarsisht se si sht fmija, i gjymtuar, i bukur a i shmtuar - sht fytyra e bukur e Zotit, e krijuar pr gjra m t mdha - t doj dhe ta duan. Prandaj ti dhe un dhe t gjith ne duhet t prpiqemi ta ruajm dhuratn e Zotit, sepse ajo sht dika shum e bukur. Oh, far vuajtje e madhe sht kur e sheh nj t vogl q nuk e do dhe nuk e pranon njeri, q sapo ka ardhur n kt bot dhe nuk e qas njeri. Smundja m e madhe sot sht kur nuk t do dhe nuk t afron njeri, kur je i vetmuar, nj hedhurin e shoqris. Pyetje: Nn, ju keni treguar dikur nj ngjarje pr nj grua n Kalkut q e ndau orizin e saj. Nn Tereza: Po, m kujtohet. Nuk u habita q e dha. T varfrit e ndajn gjithmon kafshatn. Por u habita q ajo e dinte q fqinjt ishin t uritur. Njerzit shpesh fshihen, sidomos ata q dikur kan qen n gjendje t mir. Si ai q erdhi njher ktu te ne. M par kishte qen mir, por tani kishte rn nga vakti. M thot: Nn Terez, nuk e ha dot ushqimin q jepet ktu. Pastaj i kthehem: Un e ha do dit. Dhe ai m vshtroi dhe tha: Edhe ti e ha? - Dhe un i prgjigjem: Po. Pastaj ai m thot: Edhe un do ta ha. T ngrnt e mi i dha guxim q ta pranonte prulsin. Po t mos ia kisha thn at, ai ndoshta do t kishte mbetur i hidhruar n shpirt dhe nuk do t pranonte asgj. Por, kur e mori vesh se un isha me t, ai mori besim... Pyetje: Te varfria qndron forca juaj? Nn Tereza: Ne nuk pranojm asgj, as ndihmn e kishs, as rrog, asgj pr punn q bjm n t gjith botn. do misionar i Bamirsis sht m i varfri i t varfrve. Prandaj ne mund t bjm gjithka. do gj q u jepet t varfrve, sht e njjt edhe pr ne. Ne veshim t njjtat rroba. Por ne e bjm me dashje. Ne e zgjedhim vet at rrug. Pr ti kuptuar t varfrit, duhet ta kuptojm vet sht varfria. Prndryshe nuk do t flisnim me t njjtn gjuh, apo jo? Nuk do t mund ti afroheshim asaj nne q ishte n ankth pr fmijn e saj. Si ta ket shkruar Zoti. Ne jemi si pemt, si lulet. Por pr T ne jemi m t rndsishm sesa lulet, sesa bari. Ai kujdeset pr to, por Ai kujdeset m shum pr ne. Kjo sht pjesa e bukur e Urdhrit. Pyetje: far ju dshpron? Nn Tereza: Kur shoh njerzit q vuajn, dshprohem. Vuajtjet fizike. Pyetje: Si i shihni arritjet tuaja?
Nn Tereza: Skam ndonj prgjigje pr t. Ne nuk duhet ta prishim punn e Zotit. Ne nuk punojm pr lavdi a pr para. Motrat jan t shuguruara. sht nj dashuri e prkushtuar. Gjithka bhet pr Jezusin. Ne punojm pr Zotin. Aha, duhet t vrapoj tani.
Prktheu: Gzim Hadaj
Renzo Allegri
Tereza e t varfrve
-Bised&eu ml; me Nnn e Kalkuts-
Nn Tereza Gruaja q uditi botn Nn Tereza sht nj nga qeniet njerzore m t jashtzakonshme n shekullin ton. Lindi n Shkup, n nj familje me origjin shqiptare dhe u b simboli m i lart i bujaris, i altruizmit dhe i dashuris, i virtyteve q fisnikrojn n mnyr absolute qenien njerzore. Pap, drejtues shtetesh, sovran, qeveritar, artist, intelektual, nj mori njerzish, q u prkasin tr racave, feve, ideologjive, e respektojn, e duan, e konsiderojn at nj shenjtore. Nn Tereza, sht nj engjll, sht shkruar shpesh pr t. Prpara saj t gjith ndjehemi t vegjl dhe t turpruar pr veten ton ka thn Indira Gandi. Bota e ka nderuar, duke e shprblyer me mnyra nga m mirnjohset. M 1962, India i ka dhn mimin Padmashree, i quajtur edhe Urdhri i Lotusit, i cili prfaqson shprehjen m t lart t mirnjohjes indiane. N t njjtin vit, qeveria filipinase, i ka dhn mimin Magsaysay. M 1971, Papa Pavli VI i ka dhn mimin pr Paqe Jon XXIII. Disa muaj m pas, amerikant i dhan n Boston mimin Samaritan i mir. M 1972, qeveria indiane, i dha edhe mimin Pandit Nehru, pr dashamirsi ndrkombtare. M 1973, pr cilsin e dshmive t saj fetare, nga vet dora e princit t Edimburgut, ka marr mimin Templeton q i sht dhn me votim t njzshm, e zgjedhur midis dymij kandidatve me kombsi dhe fe t ndryshme, nga nj juri e prbr prej 10 prfaqsuesish nga grupime fetare botrore. M 1975, FAO (Organizata e Kombeve t Bashkuara pr ushqimin dhe bujqsin), i dha mimin Albert Shveicer-schweitzer, si nj dshmi falenderimi pr prpjekjet e palodhshme t saj pr t uriturit dhe t varfrit e gjith bots. M 1979 ka marr mimin Fondacioni Balzan, ndrsa m von, n Stokholm, mimin Nobel pr paqe. T panumrta, jan edhe format e vogla mirnjohse, si titujt honoris cauza. Ka t ngjar q n shekullin XX-t asnj grua tjetr t mos ket qen aq e nderuar dhe e lavdruar sa ajo. Nn Tereza kishte thjeshtsi dhe prulsi t pabesueshme. Un jam nj hi, - thoshte gjithnj ajo pr veten e saj.
Kam patur fatin t ndodhem pran saj shum her. T udhtoj me makin prbri saj, t kaloj s bashku or t tra, duke bashkbiseduar. M ka folur pr Zotin, pr jetn shpirtrore dhe pr veprn e saj t prhapur n t gjith botn. Megjithse shum e heshtur, Nn Tereza m ka folur pr fmijrin e saj. M ka treguar se si lindi dhe se si u zhvillua tek ajo prirja e veant pr tu shrbyer m t varfrve ndr t varfrit e toks. Takimet me Nn Terezn tregojn nj moment t veant dhe kuptimplot t jets sime. Fjalt e saj m kan mbetur n kujtes dhe do t mbeten aty pr gjith jetn. Megjithat, ato jan ende t shkruara n bllokun tim t shnimeve dhe t regjistruara n magnetofon. T gjitha kto kujtime dshiroj q ti grumbulloj, ti radhit e ti rregulloj n nj tregim t shkurtr dhe prmbledhs pr jetn e ksaj besimtareje t madhe. Kshtu, u b nj libr i vogl, i cili m tepr se nj biografi e vrtet e Nn Terezs, sht nj kronik e nj ndodhie t gjat, ndrmjet nj gazetari dhe nj shenjtoreje t madhe t kohs son. Dhurat e Paps Pavli VI Pr her t par, pr Nn Terezn kam dgjuar t flitet n Kalkut, n vitin 1971. N 6 janar t atij viti, murgesha qndroi n Rom dhe mori nga duart e Paps Pavli VI, mimin pr Paqe Jon XXIII, q ishte nj mim shum i lart. Gazetat e botuan lajmin pa i dhn ndonj rndsi t veant, sepse n at koh Nn Tereza nuk njihej ende mir n Itali. Disa muaj m von, kam lexuar n nj botim javor nj korrespondenc nga Kalkuta. Gazetari tregonte tr historin pr gjithka q kishte kryer Nna n Indi. Fliste pr ndihmn q u jepte m t varfrve dhe sidomos pr spitalin e smundjeve ngjitse, q kishte ngritur, pr tu ardhur n ndihm atyre q jepnin shpirt. Kjo nism aq e veant dhe njerzore e saj, m habiti. Kalkuta sht nj qytet shum i madh, me nj numr banorsh q smund t numrohen, ku mjerimi nuk njeh kufi. N Kalkut njerzit vdesin trotuareve, pa patur njeri pran. Ndrsa n kohn kur Nn Tereza kish ngritur spitalin pr moribondt, nj gj e till ndodhte shum m dendur se tani. N ato vite, turms s zakonshme fatkeqe q endej npr qytet, i shtoheshin edhe dhjetra mij pakistanez t arratisur, si dhe dhjetra mij kobzin q humbn do gj q kishin nga nj ciklon i tmerrshm, q shfarosi bregun bengalez jugperndimor. Ata bridhnin t uritur, t cfilitur nga smundje t tmerrshme dhe vdisnin n rrug t braktisur nga e gjith bota. Nn Tereza donte ti ndihmonte. Ajo vuante kur i shihte n at gjendje. Dshironte q ata t vdisnin shtrir mbi nj shtrat dhe t kishin afr dik pr ti ndihmuar. Jan fmijt e Perndis dhe duhet t vdesin me buzn n gaz, thoshte ajo, prandaj hapi at spital t smundjeve ngjitse. do mngjes Nna dhe murgeshat e saj t reja bridhnin npr qytet, pr t mbledhur ata q po vdisnin trotuarve. I sillnin n spitalin e tyre, i pastronin, i vendosnin mbi nj shtrat dhe u qndronin pran, derisa jepnin shpirt. Ishte nj fakt i madhrishm, por dhe trondits. Ajo murgesh kujdesej pr njerzit, q pr t tjert skishin asnj rndsi. T varfr dhe pr m tepr moribond. Njerz t mbaruar. I mblidhte nga rruga dhe kujdesej ti ndihmonte q t vdisnin t paktn n nj mnyr t denj. Nuk ishte fjala pr fmij, q do t kishin prpara gjith jetn ose pr t rinj q mund t bheshin t vlefshm pr shoqrin. Ishin pleq t rrjedhur, leproz t kallkanosur nga smundja, disa fundrrina njerzore. Pr tu zgjatur jetn vetm nj dit t vetme as q ia vlente. Ndoshta mund ti bnte t vuanin edhe m shum. Por, Nn Tereza mendonte krejt ndryshe. Pr t kto hedhurina njerzore ishin njerz, evlat t Perndis, vllezrit e saj shum t dashur, prandaj ajo donte q kta njerz t iknin nga kjo bot t sigurt, se dikush i dashuronte.
Kjo hollsi m ka mbetur e ngulitur n kok. Vazhdoja t mendoja gjithnj pr t. Pyesja veten, prse vall kjo murgesh e kishte ngulur n kok nj gj t till? Gjeja se kjo ishte nj nism shembullore, jashtzakonisht interesante. E gjeja me t vrtet poetike, e mbushur me at poezi, q qndron n origjinn e jets. Por, ajo qe nj nism shum pak praktike. Nn Tereza dhe murgeshat e saj, duke u marr me moribondt, humbisnin nj koh t dobishme, koh q mund tua kushtonin fmijve t braktisur, atyre qenieve q me prkushtim mund t shptonin dhe t jetonin gjat. Artikulli bnte fjal pr Nn Terezn kur kishte marr mimin pr Paqe Jon XXIII, si dhe prmendte motivacionin q vet Pavli VI e kishte shkruar kur ia kishte dorzuar at: Ne, pr t parn her ju ofrojm me knaqsi t madhe mimin pr Paqe. sht quajtur kshtu pr nder t Paps Jon XXIII, themeluar pr t kremtuar ditn e paqes botrore dhe i dhn n ditn e Ujit t Bekuar, n prani t antarve t trupit diplomatik t akredituar pran Selis s Shenjt dhe n prani t antarve t kuvendit roman. Ne e kemi themeluar at pr t nderuar kujtimin e paraardhsit ton, Papn Jon XXIII, pr ti shrbyer kauzs s paqes dhe pr ti nxitur t gjith ata n bot q japin jetn e tyre, pr t ndihmuar shpirtrat dhe trupat. N kujtim t pelegrinazhit ton t pashlyeshm n Indi, ne, nga thellsia e zemrs thrrasim me lutje t gjitha bekimet e shenjta pr veprimtarin prdlluese, t ciln e shtjelloni do dit me bujari dhe ju japim bekimin ton apostolik. Qyteti i Vatikanit, 6 janar 1971. Nnshkruar Paulus P.P. VI. E kam lexuar dhe rilexuar kt motivacion. Prmban fraza q Papt rrall her ua drejtojn qenieve njerzore. Ashtu si thot Pavli VI sht fjala pr nj mim shum t lart dhe q jepet pr her t par. Prandaj, Papa ka dashur t zgjedh nj personazh t veant, t jashtzakonshm, pr ta dhuruar si shembull pr gjith botn: dhe kishte zgjedhur at murgesh t prvuajtur q punonte n Indi. Pr m tepr, Papt din se do fjal e shkruar prej tyre mbetet n histori, prandaj ata jan jashtzakonisht t kujdesshm. Shprehjet e tyre jan t matura, t gjykueshme e t peshuara. Por n prgjithsi thon shum m pak nga sa do t duhet t bjn. E po mir, n ato q kishte shkruar papa Pavli VI, e kishte tejkaluar masn, q ndoshta rrallher i kishte ndodhur. E paraqiste Nn Terezn si shembull pr t gjith ata, t cilt ia kushtojn jetn, duke ndihmuar shpirtrat dhe trupat. Pra, thoshte q ajo grua ishte me t vrtet e mrekullueshme, q sillej si nj shenjtore e vrtet dhe se t gjith t krishtert duhet t merrnin shembull prej saj. Ky qndrim i Paps ishte jashtzakonisht kuptimplot. Dshmonte q Pavli VI pr at murgesh kishte nj admirim t pakufishm dhe kaq t madhe, sa kish guxuar t sfidonte fuqin e selis romane, e cila nuk ishte miratuar asnjher nj deklarat aq lavdruese pr nj person ende t gjall. Pr m tepr, Papa i referohej udhtimit t tij n Indi n dhjetor 1964. Kishte qn n Bombei pr mbylljen e Kongresit 386 Eukaristik Ndrkombtar, q ishte zhvilluar n at qytet dhe donte t njihte Nn Terezn. Pas takimit, deshi t manifestonte admirimin dhe respektin q ushqente ndaj saj, me ann e nj gjesti kumbues q trhoqi vmendjen e shtypit n mbar botn. Me at rast, amerikant i dhuruan Paps nj automobil shum t bukur n ngjyr t bardh dhe me sedile t kuqe. Ishte nj automobil i marks Linkoln. N fund t Kongresit Eukaristik, kur bhej gati pr t ln qytetin e Bombeit, Pavli VI-t ka thn: Ia dhurojm automobilin ton t bardh Nn Terezs, pr ti shrbyer misionit t saj universal t dashuris. Duke u nisur qysh ather, domethn q nga viti 1964, kur ai qe Pap prej dy vjetsh, Pavli VI e njohu dhe e vlersoi kt murgesh t jashtzakonshme, q pr dashuri t Zotit donte q t gjith lypsit e Kalkuts t kishin mundsin t vdisnin me buz n gaz. Duke lexuar gjith kto gjra, krshria ime po rritej gjithnj e m shum. E ndjeja se kjo murgesh nuk ishte vetm nj grua e veant pr virtytin dhe pasurin e shpirtit t saj. Ajo qe edhe nj personazh i jashtzakonshm pr shtypin, prandaj nisa t kem dshirn pr ta takuar dhe pr ti marr nj intervist.
Por, ashtu si e kam thn, n at koh Nn Tereza nuk ishte shum e njohur n Itali, ndrsa gazetat nuk qen shum t interesuara pr historin e saj. M 1973, Nn Tereza erdhi n Milano. Ishte e ftuar nga PIME (Instituti Pontifik pr Misione t Jashtme), pr t marr pjes n nj manifestim t t rinjve n dobi t misioneve. T rinjt lombard iu prgjigjn me entuziazm ksaj nisme. Rreth e rrotull Domit u mblodh nj turm prej dhjetmij t rinjsh, kurse midis tyre, n rreshtat e para, ndodhej Nn Tereza. Munda ta shoh. Ishte muaji mars dhe n Milano bnte ftoht, por ajo ishte veshur vetm me serallkun e zakonshm t saj t bardh, mbi t cilin kishte veshur nj pulovr t zakonshme, t thjesht leshi. Ndrsa n kmb kishte veshur sandale prej lkure, pa orape. Para se t shprndaheshin npr rrugt e qytetit, t rinjt organizator t manifestimit, e ftuan t merrte fjaln. U ngjit n tribun dhe tha me thjeshtsi: Ne bjm secili detyrn. Ju do t prdorni kmbt, un gjunjt. Ndrkoh q ju do t ecni, un do t lutem pr hapat tuaja. Kortezhi i t rinjve u vu n lvizje, kurse Nn Tereza hyri n nj kish n afrsi t sheshit t Domit, nisi t falet dhe qndroi aty deri n fund t manifestimit. T nesrmen, Nna u prit n bashki nga kryetari i bashkis s Milanos, i cili i dhuroi nj Ambrogino, nj medalje q jepet vetm pr merita t veanta. Shihni se sht prej ari! saktsoi personi q merrej me ceremonit. Ndrsa Nn Tereza iu prgjigj: Ather lipsej ti jepej ndokujt q ka uri. Me kt rast, gazetat shkruan shum pr Nn Terezn. Mora vesh se kishte hapur nj shtpi n Rom dhe dshira ime, tashm u b gjithnj e m e madhe. Por u desh t kalonin edhe disa vjet, derisa arrita t plotsoja kt dshir. Shtpia e Moribondve Takimi im i par me Nn Terezn, u b n shtpin e Misionareve t Karitasit t Kazilines. At mngjes Nna solli ndrmend se si kishte nisur aventura e saj. Ajo rrfeu pr veprimtarit e zhvilluara n slumin e Motijhilit, pr ardhjen e murgeshave t par, pr gzimin q kishte ndjer, kur i erdhi nga Roma aprovimi i Paps, i cili e lejonte t themelonte nj Kongregacion t ri. Rrfimi i saj u ndrpre m 1953. Nn Terezn m von e kam takuar n Tor Fiskal dhe e shoqrova me makin n Shn Gjergj t Celios. Bisedat n kto takime u prqendruan n disa ngjarje t veanta t veprimtaris s saj. At mngjes, n Shn Gjergj t Celios, Nn Tereza kishte pak koh t lir. Mundnim t flisnim me qejf. N at dhomz t manastirit, Nna rinisi bisedn. Ajo tregoi pr astin kur la shtpin e Mihal Gomes, sepse ajo tashm ishte br tepr e vogl si pr t dhe pr murgeshat e saj. Ishim br tashm nja tridhjet, - m tha Nn Tereza me nj buzqeshje t lumturuar. Kemi qen t detyruara ta braktisnim at shtpi. Por ska qen e leht pr t gjetur nj tjetr. Nn Tereza skishte para. Ajo nuk njihej me njerzit e politiks. Miqt e saj nuk ishin vese rreckaman dhe mbshtetn gjith besimin n lutje. Pra, tre muaj rresht, do mbrmje bashk me murgeshat e saj t tjera, shkonte te statuja e Virgjreshs Mari t Fatimas, t ciln at Julien Henry, e kish ngritur afr famullis s tij. Pasi punonte gjith ditn, Nna dhe murgeshat e saj rreth ors gjasht t mbrmjes iknin me kmb deri te statuja, duke shprehur me z t lart lutje n nder t Virgjreshs Mari. Vendi ishte shum larg nga banesa e tyre dhe gjat udhs shum njerz u hapnin rrug. Ktheheshin rreth ors nnt, duke u falur n mnyr t vazhdueshme.
Morm, si t thuash, me sulm qiellin pr t fituar nj vend tjetr m tha Nn Tereza. Dhe qielli na dgjoi lutjet. Gjeta bosh nj shtpi me tre kate, n nj kompleks ndrtesash n Lower Circular Road. Ishte nj godin e prshtatshme pr Kongregacion, por Nn Tereza skishte para pr ta bler. Ndrhyri kryepiskopi i Kalkuts imzot Perier, i cili pagoi shumn, duke dshmuar kshtu sesa shum i monte Misionaret e Karitasit. N kt mnyr murgesha mundi t transferohet n selin e re, ku edhe sot e ksaj dite ndodhet Shtpia Am e Kongregacionit. N at koh, Nna nisi edhe nj nga veprimtarit m gjeniale dhe m t jashtzakonshme: Shtpin e moribondve. Kalkuta ishte qyteti m i populluar i Indis. Q kur kombi kishte fituar pavarsin, n Kalkut vinin mijra e mijra t ikur, q nuk mundnin dot t gjenin kurrkund nj banes. Ato bridhnin rrugve t qytetit, sidomos n periferi t tij dhe ishin viktima t uris dhe t smundjeve. do dit, dhjetra t varfr e t pastreh, t cfilitur nga fuqia, u binte t fikt dhe vdisnin npr rrugt e qytetit. Spitalet dhe institucionet e tjera qeveritare mundoheshin ti ndihmonin kta njerz. Por, fal numrit t madh t rasteve, q rritej gjithnj e m shum, ato nuk mund t bnin vese fare pak n kt drejtim. Mundoheshin ti siguronin asistenc atyre q mund t shptonin nga vdekja, duke ln kshtu n mshir t fatit pleqt, t smurt rnd, ata, q me siguri do t vdisnin edhe sikur t shtroheshin n ndonj spital. Kshtu pra, ata fatkeq ishin ln n mshirn e fatit t atyre t mjerueshm. Kur i linte fuqia ata rrzoheshin prtok, zvarriteshin ans rrugve dhe, n mosprfilljen e kalimtarve prisnin vdekjen. Nj dit, - m tha Nn Tereza, - ndrkoh q po dilja nga shtpia jon, u pengova pas nj njeriu q qe shtrir mbi trotuar dhe po jepte shpirt. Ndodhesha n Campbell Hospital. Shkova pr t krkuar ndihm n spitalin, q ndodhej aty pran. Ata refuzuan ta shtronin. M than se nuk kishin m vende, dhe sido q t ishte, ai njeri do t vdiste patjetr. Kjo prgjigje m habiti shum. Pr mua ai njeri ishte nj fmij i Perndis dhe nuk mund t lihej n mes t rrugs n at gjendje. Shkova n nj farmaci pr t krkuar barna. Kur u ktheva, vetm pas disa minutash, e gjeta t vdekur. Kishte mbaruar duke thithur pluhurin e rrugs. Ishte dika e turpshme. E ndjeja veten thuajse fajtore. I thash vetes se dika duhej t bja. Kshtu, m lindi ideja pr t ngritur nj shtpi, ku kta njerz moribond t jetojn astet e fundit nn kujdesin e dikujt. T shohin pran tyre nj fytyr njerzore, nj njeri q tu buzqesh i druajtur, pr ti thn se nuk duhet t friksohen, sepse ata do t shkojn n shtpin e Atit t tyre. Ideja ime u prkrah edhe nga murgeshat e tjera. Por, ishte e nevojshme t gjenim nj ndrtes ku ti shpinin ata moribond. Shkova te drejtuesi i qytetit, pastaj te drejtori i shrbimeve shndetsore. M lejoni t paktn nj dhom, - u thash. T gjith lvdonin nismn time. U shqyrtuan shum mundsi. Mjerisht un skisha as fondet, as mjetet e nevojshme, pr t zgjidhur problemin fare vetm. S fundi, u shkoi ndrmend t m jepnin prkohsisht lejen pr t prdorur shtpin e pushimit t pelegrinve, pran tempullit t perndeshs Kali, e cila m t shumtn e kohs qndronte bosh. At shtpi e emrova Nirmal Hriday, q n gjuhn bengaleze prkthehet Vendi i Zemrs s Dlir. Menjher iu vum puns. U ndeshm n shum kundrshtime. Shtpia u ngrit n vendin e shenjt t tempullit Kalighat, q gzonte nj popullaritet t madh. Atje shrbenin katrqind priftrinj. Disa thonin se un dhe murgeshat e mija shkonim aty, pr tu kthyer besn njerzve n kristianizm. Kishte polemika, kundrshtime. Shum u bn kundr nesh, ndrsa t tjer na prkrahnin. Nj lider politikan indian premtoi publikisht se do t na largonte q andej pa mdyshje. Ai erdhi t shikonte se far po bnim, me qllim q t gjente argumente kundr nesh. Kontrolloi fjetoret e t shtruarve dhe mbikqyrte murgeshat gjat puns.
I bri prshtypje t veant sjellja e tyre. Vuri re sesi u prkushtoheshin atyre t mjerve me nj dashuri t pakufishme, se si u pastronin trupat e cfilitur nga plagt, sesi i ushqenin ata q nuk ishin n gjendje ta bnin vet nj gj t till. Politikani kur iku, u tha njerzve q po e prisnin: Premtova se do ti largoja murgeshat prej ktej dhe kam pr ta br kt gj, por vetm kur ju do t sillni nnat, bashkshortet, motrat dhe bijat tuaja, t bjn ato vet at q bjn murgeshat. N tempull keni nj perndesh t ngurt; ktu keni disa perndesha t gjalla. Pas ksaj ngjarje, nj prift i perndeshs Kali u smur nga tuberkulozi, q n Indi ishte nj smundje e frikshme. Ai u pranua nga ne dhe i shrbyem me kujdesin m t madh. do dit, vinte tek ai njri nga vllezrit e tij. Sjellja jon ndaj priftit t shtruar dhe ndaj t smurve t tjer ju bnte shum prshtypje. Dalngadal t gjith priftrinjt e perndeshs Kali u bn miqt dhe prkrahsit tan. Armiqsit u mbylln dhe ne mundm t vazhdonim t qeta punn ton. Shtpia e moribondve sht nj nga nismat e mija m t dashura - vijoi Nn Tereza. Ajo u b nj vend i shenjt, ngaq do dit sht kontakti real ndrmjet qiellit dhe toks. Ktu shum njerz i mbylln syt, duke u bashkuar me Atin. Moribondt kur shtrohen n spital jan t friksuar, t zhgnjyer, t dshpruar. Ata, duke par fytyrat tona t qeta, t kthjellta, t prkulura mbi ta me mblsi e dashuri, duke dgjuar fjalt tona tr besim e shpres, e mbyllin jetn duke buzqeshur. Nj dit murgeshat morn nga rruga nj njeri, q kishte trupin tr plag dhe t mbushur me krimba. Ishte n fund t jets. Nism ta lajm dhe ti sigurojm nj shrbim mjeksor pr t cilin ai kishte nevoj. Me syt gati t pernduar, ai ndiqte do lvizje timen. Dalngadal fytyra e tij u el. - Po vuan? - e pyeta. - Po, shum, - mu prgjigj ai me z t shuar dhe shtoi: por jam i lumtur. Kam jetuar gjith jetn time pa nj streh, si kafsht. Tani i rrethuar me kaq kujdes dhe kaq dashuri, do t vdes si nj ngjll. Nj her tjetr kan sjell nj grua, q nuk kishte kurrsesi linjat e nj qenieje njerzore dhe nuk jepte asnj shenj jete. E lava, u prkujdesa duke i falur me dhembshuri dhe e shtriva mbi nj shtrat. Ather ajo m mori dorn dhe buzqeshi. N jetn time nuk kam par n ndonj fytyr nj buzqeshje aq t bukur. Me z t shuar ajo pshpriti: Faleminderit dhe mbylli syt prgjithmon. Gjat udhtimit t tij npr Indi, Gjon Pavli II erdhi pr vizit n shtpin e moribondve. Qendroi aty shum koh. Deshi tu jepte pr t ngrn disa pleqve dhe asistoi n vdekjen e tre njerzve. Gjat gjith kohs q qndroi aty, smundi t nxirrte asnj fjal. Ishte jashtzakonisht i emocionuar dhe nga syt i rridhnin lot t nxeht. - Sa njerz kan vdekur n kraht tuaj n Shtpin e moribondve? - e pyeta Nnn. - Nuk e di, mijra - mu prgjigj ajo. N shtpin e moribondve kam prur gjer tani rreth pesmij njerz, prej t cilve m tepr se gjysma kan vdekur. - Pasi kini par aq njerz duke dhn shpirt, a u msuat me vdekjen? - Nuk sht e mundur t rrish mosprfills para vdekjes kur e di q sht asti m i rndsishm i ekzistencs s secilit. Kurdoher kur nj njeri vdes, n kraht e mija sht njsoj sikur po vdes Jezusi. Un i shrbej me dashurin time para Perndis. Shtpia e moribondve sht br nj vend i shenjt. Q n fillim, Nn Tereza e ka konsideruar veprn e saj m me vler. Ktu sht Perndia- ka thn ajo, kur bhej fjal pr kt shtpi. Ndrtesa e vogl dhe e lyer me t bardha sht gjithnj e hapur. As dyer nuk ka. Gjithkush mund t hyj n t. Shpesh t rinj dhe t reja bashkohen me murgeshat, pr t ndihmuar t shtruarit q t vdesin me buz n gaz. Moribondt sillen me ambulanca, qere, karroca t vogla q trhiqen me krah. Murgeshat i lajn e i pastrojn, u shrbejn, rrin zgjuar pran tyre. Shtretrit jan vendosur n tri radh nn nj drit t zbeht.
N nj knd sht nj statuj e Virgjreshs Mari. Ajo ka mbi kok nj diadem t prbr nga tri unaza ari. Jan nga ato unaza, q grat e vdekura aty i mbanin n hund. Ishte vet Nn Tereza q dha iden pr nj diadem t till. Duke e vendosur mbi kokn e Virgjreshs Mari, ajo ka thn:Ata q skan patur asgj mbi tok, i kan dhn kuror ari Nns s Perndis. Statuja rreth belit ka kordelen mbi t ciln qendron medalja e mimit Pdmashree Medal, Urdhri i Lotusit, nj shenj vlersimi jashtzakonisht prestigjioz, t cilin m 1962 qeveria indiane ia ka ofruar Nn Terezs. Nj dit, nj lord anglez shkoi pr t vizituar Nirmal Hriday. Kur iku ai tha: Tani kto tesha t shtrenjta me t cilat jam veshur, m prvlojn shtatin. M 1973, nj fabrik indiane prodhimesh kimike i dhuroi nn Terezs nj ndrtes t madhe dhe t re. Fillimisht kjo ndrtes ka qen e projektuar pr vendosjen n t t laboratorve t firms. Shum njerz menduan se Nn Tereza atje, do t onte moribondt, por ajo nuk veproi kshtu. Nuk do t iki kurr nga Kalighait - m tha ajo. Godinn e re e quajti Prem Dan, q do t thot dhurata nga dashuria. Kt godin e prdori pr ata njerz q kishin shanset m t mdha pr t mbijetuar. Prem Dan sht spitali, ku shtrohen njerzit q kan nevoj t trajtohen pr nj periudh t gjat kohe. Ata lejohen t ikin vetm ather kur kan mundsi t shkojn me kmbt e tyre dhe mund ti dalin pr zot ekzistencs s tyre. Vllezrit e mi leproz Kur udhton npr bot, Nn Tereza mban me vete nj trast prej pambuku t ashpr. anta sht e domosdoshmja e saj, n t ciln mban gjrat m t nevojshme. Ajo e mon at si nj kujtim familjar ose si nj dhurat nga nj njeri shum i dashur. Bhet fjal pr nj afeksion. Shkaku sht trasta prej pambuku e br nga fmijt e saj t preferuar: leprozt. Plhura ishte endur me vshtirsi nga duart e cunguara t njerit prej atyre mijra njerzve t goditur nga kjo smundje e egr, q jetonte n njern nga leprozerit e panumrta t saj. Ajo u pre dhe u qep nga duart e njerzve t tjer t gjymtuar nga lepra, t cilt n saj t Nn Terezs kan mundur t gjejn pun sa pr t siguruar jetesn e tyre me dinjitet. Lepra sht nj nga smundjet m t tmerrshme. Gjithnj ajo sht konsideruar m e rrezikshme nse prek nj njeri. Ajo nuk t dnon me nj vdekje t parakohshme, ashtu si bn sida, por t dnon me nj rrojtje t ndyr, duke t vn vuln e vdekjes civile. Ai q preket nga lepra sht i mnjanuar pr gjith jetn, i larguar nga shoqria, i shmangur nga antart e familjes s tij. N lashtsi duhej t trhiqej dhe t jetonte larg qendrave t banuara dhe t mbante t lidhur n njrn kmb nj zilk, tingulli i t cils i tmerronte njerzit e shndosh dhe i bnte t iknin. Sot u hoq dor nga zilka, por njeriu me lepr vazhdon t jet i mnjanuar. sht prllogaritur, se n bot ka katr milion leproz, ndrsa tre milion prej tyre jetojn n Indi. Kalkuta, qyteti ku Nn Tereza ka nisur misionin e saj t ri t dashuris pr m t varfrit ndr t varfrit, ka nn kujdesin e saj mbi gjysm milion leproz. T dnuar nga nj smundje q u gjymton n mnyr t tmerrshme ansit, duke i kthyer n monstra, t mnjanuar dhe t prbuzur nga t gjith, n pamundsi pr t gjetur nj pun q t mund t jetojn, larguar nga komunitetet njerzore dhe nga vet familjet e tyre, leprozt jan m t varfr ndr m t varfrit. Ata jan njerzit, q sipas besimit t mrekullueshm t Nn Terezs e paraqesin Jezu Krishtin nj qenie konkrete dhe t vrtet. Ktyre njerzve, ajo do tu shrbej m shum se do njeri tjetr. Duke u prkushtuar kujdesjes s leprozve me dashuri t pakufishme ungjillore, sipas t cils kta njerz jan vllezrit e preferuar, ajo bn nj zgjedhje me nj heroizm t lart. Nga ata q praktikojn asketizmin, t pakt jan ata, q bjn nj zgjedhje t till. San Francesco DAssisi ka prekur momentin
kulminant t nderimit t tij fetar, duke prqafuar nj leproz. Gandi n kulmin e prvojs s saj t quajtur mahatma, thoshte se leprozt janfmijt e preferuar t Perndis. Ishte e pamundur q Nn Tereza, pasi kishte zgjedhur misionin e dashuris s pakufishme pr t varfrit e Indis, t mos merrej n at vend edhe me problemet q kishin leprozt. Por, kjo gj nuk ndodhi q n fillim t misionit t saj, por vetm ather kur Nn Tereza kishte fituar njfar prvoje n veprimtarin e saj t re. N vitin 1957, - m tregoi ajo, - kan trokitur n dern e shtpis son pes leproz. Bnin pjes n familjet q i takonin borgjezis s vogl. Kishin vende pune t respektueshme. Por, n astin kur u zbulua smundja e tyre, u larguan dhe asnjeri nuk donte ti shihte m me sy. Qen t detyruar t bridhnin dhe t lypnin pr t jetuar. Na krkuan ndihm dhe ne nuk ngurruam. N at periudh, vinte t na ndihmonte nj mjek plak, doktori Senn, i cili i msoi murgeshat se si ta trajtonin leprn. Dhe n kt mnyr, thuajse nga rastsia, nisa t trajtoja leprozt. M 1957, Nn Tereza kishte njmbdhjet vjet prvoj n misionin e saj. Kongregacioni q kishte themeluar ishte br i njohur nga Kisha. Ajo kishte rregullat e saj, kishte nj struktur, kishte shtpira. Ato vite q kishte shpenzuar pr tu shrbyer t mjerve npr slume dhe moribondve npr rrugt e Kalkuts, Nn Tereza kishte mundsin sikur edhe rastsisht t afrohej me leprozt. U dgjonte rrfimet pr jetn e tyre, kishte njohur kushtet e jetess s tyre dhe kishte menduar pr problemet q kishin. I ra n t se kta njerz duhej t ishin fmijt e preferuar. Por, duke qen nj grua praktike, e kuptoi se pr ti dashur me t vrtet, duhej t kishte nj prgatitje q tu prgjigjej krkesave t tyre. Prandaj, pasi formoi nj ide t qart, shkoi npr institucionet e tjera fetare dhe qendrat e prkujdesjes, pr t par nga afr sesi vepronin ata n raste t tilla. Atje qndroi pr nj koh t gjat, duke par nga afr disa ndrhyrje t tilla. Pastaj, ajo bri planet e saj. Ideja themelore ishte po ajo dhe buronte nga besimi i saj. Kta njerz, dmth leprozt, pr Nn Terezn ishin fmijt e Perndis, njsoj si t gjith njerzit e tjer. Jezusi kishte vdekur mbi kryq pr ta, sepse ata dalloheshin nga vuajtjet e tmerrshme dhe jetonin n kushte t kqija jetese. Ata merrnin pjes m shum se t krishtert e tjer n sekretin e Dashuris t dhn nga Jezusi, q vijon n Trupin e tij Mistik. E di, - pohon Nn Tereza, se ather kur prek ansit e nj leprozi, i cili prhap nj er t keqe, nuk bj tjetr vese prek trupin e Jezusit. sht tamam sikur po marr trupin e tij t shtrenjt prmes sekretit pr t komunikuar. N vizionin e saj shpirtror pr botn, kta ishin disa njerz jashtzakonisht t mueshm. Si fmij t Perndis dhe si qenie njerzore kishin edhe ata t drejtn n dinjitetin e tyre, n respekt, n kushtet e ekzistencs s civilizuar, n mundsin pr t patur pun, pr t patur nj familje dhe marrdhnie shoqrore. Por t gjitha kto u qen mohuar nga shoqria, duke i veuar n geto njerzore. Nn Tereza e nisi veprimtarin mes leprozve n mnyr konkrete, me nism t guximshme. N Kalkut dhe n qytete t tjera t Indis kishte shum leprozri. Megjithat, n to mund t trajtoheshin vetm nj pjes e vogl njerzish t prekur nga smundja. Pjesa m e madhe e tyre mbylleshin n banesat e tyre, duke dashur t fshihnin smundjen para t tjerve dhe n kt mnyr bheshin burim i rrezikshm molepsjeje. Pr t luftuar me rezultate t mira kundr ksaj t keqeje, duhej shkuar pr t krkuar t prekur nga kjo smundje. Nn Tereza kishte marr vesh se afr Madras-it, nj mjek nga Belgjika doktori Hemerycks po zbatonte n shkall t gjer nj metod pr t mjekuar leprn. Duke krijuar dispanseri t lvizshme, t pajisura me t gjitha mjetet, drgonte mjekimin npr shtpit e t smurve dhe kshtu, arrinte t mjekonte nj numr t konsiderueshm leprozsh. Kjo metod sht konkrete dhe me rezultate, - m tha Nn Tereza me entuziazm dhe vendosi ta zbatoj edhe vet n Kalkut. Pr kt foli me disa mjek qeveritar dhe mundi ti bindte t punonin bashk me t edhe me murgeshat e tjera t saj.
Dispanserit lvizse u kthyen n nj specialitet t Misionarve t Karitasit. T parat u bekuan nga kryepiskopi i Kalkuts, gjesti i tij zgjoi interes dhe trhoqi vmendjen pr kt nism t Nn Terezs. Gazetat e lavdruan at. Sakaq puna mori vrull. Me kt metod, murgeshat e Nn Terezs ndihmuan dhjetra mijra t smur, duke shruar shum prej tyre. Ve, duhet theksuar se nuk u hoq dor as nga nismat e tjera. Nuk u braktisn as leprozerit tradicionale, ku mund t shtroheshin gjith t prekurit n gjendje tepr t rnd nga smundja n fjal. Nj dit, nn Tereza mori vesh se autoritetet qeveritare kishin vendosur t shpronsonin nj stacion treni, q ndodhej n periferi t Kalkuts, pr t ndrtuar atje nj zon t re rezidenciale. Por, n at zon ndodhej nj nga leprozerit e saj, prandaj autoritetet e nxitn q ta mbyllte at dhe t ikte q andej, sepse asnjeri nuk do t shkonte t banonte pran nj leprozerie. Nna u indinjua. Mendonte pr leprozt e saj dhe po pyeste veten e shqetsuar se far do t bhej vall me ta. Ajo prfitoi nga ky rast pr t nisur nj nga luftrat e saj m t rrepta n mbrojtje t leprozve. Shkoi te ministri i shndetsis, duke mbrojtur kauzn e prkrahsve t saj. Pastaj, me ndihmn e gazetave nisi nj fushat informacioni pr t mbledhur fonde. Kt fushat ajo e quajti Leprosy Collection Day. Murgeshat e saj dhe gjith miqt prshkonin qytetin me banderola mbi t cilat qe shkruar nj parull e sajuar nga Nn Tereza: Preke leprozin me mirsin tnde. Prgjigja e njerzve qe e mrekullueshme. T hollat mbrritn nga t gjitha ant. Ndrsa, qeveria i ofroi Nns nj hapsir t gjer ku mund ti onte leprozt e larguar nga vendi rezidencial. M 1959, Nna hapi nj qendr t rndsishme pr t smurt nga lepra q e quajti Titagarh. Pas asaj, duke sjell ndrmend dashurin e madhe q ushqente Gandi pr kta t smur, e pagzoi srishmi me emrin Gandhijils Prem Nivas, q do t thot Dhurata e dashuris s Gandit. Por, kryevepra e saj n prkrahje t leprozve mbetet Shantinagar, Vendi i paqes, nj fshat i veant, ku leprozt jetojn si qytetar t lir, pa frikn e largimit nga policia, pa mshirn pr t qen t mnjanuar. Fshati ndodhet treqind kilometra larg nga Kalkuta. sht nj oaz i blert me pem dhe rrugica me plot lule. Leprozeria drejtohet nga nj murgesh e Nn Terezs. Leprozt jetojn n shtpiza t pastra dhe secila nga to strehon nj brtham familjare. Ata punojn npr pijetore, npr laboratore, npr fusha, n qendrat e rritjes s derrave dhe t pulave. Vetm t smurt rnd shtrohen n spital. Fmijt q lindin pranohen n kopshte, n shkoll, mbahen vazhdimisht nn kontrollin mjeksor n mnyr q t zbulohet q n fillim infeksioni i mundshm i tyre dhe t ndalohet me koh. N fshat, krahas leprozve jetojn edhe mjaft njerz t shndosh, pjesa m e madhe e t cilve jan vullnetar dhe me pranin e tyre mes t smurve shmangin do lloj mnyre pr mnjanimin e tyre, duke u kthyer leprozve dinjitetin njerzor, q sht nj e drejt e tyre. Leprozt, - ka pohuar gjat gjith kohs Nn Tereza, - Paraqiten me nj trup t deformuar, por si t mjer q jan dshmojn se jan qenie t mrekullueshme, t aft pr tu dashur. Nj dit, duke br krahasim midis t kqijave t Indis dhe atyre t vendeve perndimore, m tha: Padyshim q lepra sht nj smundje q sdurohet dot, por m e tmerrshme sht t ndjehesh pa dashuri, i padshiruar dhe i braktisur nga t gjith. Vetmia pa kufi q kam hasur te disa njerz n vendet e pasura sht m e frikshme se sa lepra. Disa koh m par, nj njeri shum i smur erdhi n shtpin ton. Ai, m tha: Ju lutem t m shihni. Jam gjysm i verbr, ime shoqe sht n prag t menduris. Fmijt tan jan gjithnj t ikur me udhtime npr bot dhe nuk u bie ndrmend pr ne. Un dhe ime shoqe po vdesim nga vetmia. Kemi shum nevoj t dgjojm nj z njeriu. Ky njeri jetonte n nj shtpi t bukur dhe kishte shum para, por ishte m fatkeq se nj leproz n Indi.
Prktheu: Emil Cimbi Shtpia Botuese Albas Tiran, 2003,
Enzo Fabiani
-Poet-
T shumta kan qen dhe mjerisht vazhdojn t thurren edhe sot e ksaj dite inskenimet dhe skenart pseudoshprfytyrues. Kjo dihet fare mir prej gjithkujt. Duhet thn se frymt e kqija dhe shpirtrat e zhdrvjellt jan ato q ia kan propozuar njeriut q ecn mbi kt dhe n nj pjes t kohs s prjetshme, n t ciln do njeriut i sht dashur t jetoj. Ne, t cilt kemi jetuar n mes t nj kulture tashm t vjetruar, apo n t pernduar e sipr, dim fare mir t prdorim termat e Kierkegaad-it1 . Megjith kt atrori dhe i miri Perndi, q nuk e shtie dot n dor, t sjell ndrmend do silogjizm, sado i aft qoft, duke mbetur i paprkryer. Ai krkon ende t na flas. Kt e bn me fjal t thjeshta dhe t varfra, saq n m t shumtn e herve ne nuk arrijm dot ti dallojm, pra ti konsiderojm t denja dhe t afta pr nga pesha e prjetshme. Kto fjal jan thn nga njerz normal, por t mishruara dhe t prpunuara me zell t madh n koh t pakufishme, q shihen tani nga nj prift i thjesht (don Orione), nga nj monsinjor i thjesht (Giulio Facibeni), nga nj profesor dhe kryetar bashkie (Giorgio La Pira), nga nj famullitar i thjesht don Promo Mazzolari) e kshtu me radh. Nj nga fjalt e mishruara nga Perndia, nj nga manifestimet m t sinqerta t Perndis n kohn e sotme, mbushur plot e prplot me falsifikator e kusar, skrib2 dhe farisej3, me profet fals dhe me xherah q pretendojn pr t ruajtur t vrtetn, njra nga fjalt m t sinqerta, afektuoze dhe atrore t Perndis, sht pa as m t vogln hije dyshimi, Nn Tereza nga Kalkuta, t ciln Renzo Allegri n kt libr t tij t kujdesshm t kroniks biografike t shklqyer na e sjell afr, pran nesh, t na bj ti ndiejm frymn prej poeteje, motre, infermiereje vullnetare t prvuajtur dhe shoqruese krenare t pelegrinazhit ton dhe q i dashuron aq shum shpirtrat tan. Por, ajo dashuron n t njjtn mas dhe me zemrgjersi trupin ton t varfr e, megjithat t mrekullueshm: ndrkaq sa t kuptojm domosdoshmrin dhe vlersimin pr tu shrbyer moribondve, domethn pr t qen aty, pran tyre kur japin frymn e fundit duke i mbledhur ata si nj monedh ari t vlefshme pr tia ofruar Perndis. --------1
Kierkegaad-i - filozof danez i shekullit XIX
skrib - kopjues
farisej - hipokrit me fytyr t re
Sa shum ka qen i pshtyr, i poshtruar dhe i prmuar ky trupi yn! Sa mistik dhe asket e kan munduar kt trup! Po prse? Ja, deri tek i madhi Gjon dAsizi, domethn i uditshmi dhe i njollosuri Franesk gati-gati sikur humbet pak nga admirimi im q kisha pr t se ka marr kt trup pr nj krri pa e kuptuar, ose t paktn ta pranoj se me an t tij dhe bashk me t ne drejtohemi me hapa t vogla dhe t shpejta, duke guluar dhe drsis drejt Perndis. Trup i mueshm, shum i mueshm, i vdekshm, i kurorzuar nga agonia, po tashm i lumtur pa t cilin, le t kujtohemi, Jezu Krishti nuk do t kish qen i biri i Maris dhe nuk do t kish qen i munduar si ne, i rraskapitur dhe i gjakosur. Mbi t gjitha nse nuk do t kishte kt trup, nse ne nuk do t kishim kt mburoj t thyeshme, fisnike, delikate, t prsosur ose jo, nse nuk do t kishim kt barr, si do t mundnim t kuptonim dhe t dinim se nuk ekziston n bot vese nj trishtim i vetm, ai pr t mos qen shenjtore. Ja, Nn Tereza i kuptoi t gjith kto, ajo q n rinin e saj ka qen poete dhe i binte mandolins dhe pianos, kuptoi pafundsin e mueshme t natyrs dhe rndsin q paraqet pr t asti n t cilin, duke ulur kokn, i afrohet vet Perndis: I dhurohet Perndis do t thosha, pr t marr mbi vete trupin shpirtror. Nn Tereza ka kuptuar se ajo dhurat, ai ast sht drithrues, i lart dhe i padeprtueshm. Ajo kuptoi se aty, nuk vlen m as doktrina, as vnia n sken devotshmrie, as vnia n sken teologjike, nuk vlen m as silogjizmi, as shkenca; kuptoi se n at ast, n at triumf dashurie dhe vdekjeje, t gjith librat vlejn pr ti flakur tutje pr t mos qen t hutuar nga fjalt e tyre shpesh t kota, pr t dgjuar dhe pr t mundur t dgjojm vetm zrin q shpreh me trishtim emrin ton, q me delikates na thrret: kushdo qofshim n indien 1 apo fuekiazane, milaneze apo lapone2 Nn Tereza e kuptoi kt dhe pikrisht kjo qe arsyeja q u b nna dhe motra e moribondve, domethn e atyre q nuk lexojn m, q nuk mundin dhe nuk duan t analizojn m, por duke qar i dhurohet Atij q me vullnet t mir fal, Atij q u b njeri dhe, po kshtu Atij q vdiq. Kshtu qenka. Nn Tereza e ndihmoi njeriun me bujari t ul kokn mbi gjoksin atror t Perndis dhe e ka br kt pun gjithnj me butsi, siguri dhe afeksion, pa literatur. Un besoj se Perndia nxori n pah me ann e ksaj murgeshe shqiptare, me ann e porosis s saj pr tu ndodhur pran moribondve, se me t vrtet na do neve, fmijt e saj, bashkkohs me bombn atomike dhe me aq e aq mizori t tjera. Dhe ather, lavdi Zotit pr gjrat e mbrapshta, si thot poeti, pra dhe pr [u]kriin e trupit[/u], n saj t t cilit ne, ashtu si e kemi thn, drejtohemi me hapa t vogla dhe t shpejta drejt asaj mbretrie ku, m n fund do t shprblehemi nj nga nj. Te ajo mbretri e Jerusalemit qiellor, te ai pallat i shklqyer, ne do t dshironim q elsin e tyre ta kishte n duart e saj nj poete, kngtare, motra dhe shenjtorja jon q quhet Anjeze Bojaxhiu, t ciln familja e quante Gonxhe (syth). N koh dhe n prjetsi Nn Tereza do t quhet E Devotshmja nga Kalkuta. ------------1
indien - - indian t Ameriks
lapon - nga Laponia
Giovanni Testore
-Shkrimtar-
E dobt, e imt, me fytyr tr brazda nga rrudhat, pr shkak t lodhjes dhe t pjesmarrjes aktive n vuajtjet e njeriut, Nn Tereza sht shmblltyra e par dhe e fundit q shfaqet n mendjen dhe zemrn ton, kur dihet se sa kuptim ka n kohn e sotme, t prsritet prvoja e Krishtit. N veprimtarin e saj nuk ka vend pr qetsi, ashtu si nuk ka vend pr mospajtim midis besimit dhe inteligjencs, midis besimit dhe aksionit. Besimi u kristalizua dhe u mishrua vazhdimisht dhe fuqishm te vet ajo, te prulja n jetn e prditshme, e cila u thellua dit pr dit, or pas ore, minut pas minuti. Kshtu, nse sht e vrtet se turpi i kohs son sht uria q grryen botn dhe turpi yn sht lejimi i saj, sht po aq e vrtet q Nn Tereza e ka paguar dhe pr ne nj mkat t till. Ajo na tregoi se si mund t mbyllet nj plag e gjer dhe gjithshkatrruese. Grua e Toks dhe njkohsisht, ashtu si thot Jakovi, Grua e Parajss.
Franco Zaffirelli
-Regjisor-
Nuk sht e zorshme t kthehesh me zemrn dhe mendjen te Franesku i Asizit, kur ndesh n udh Nn Terezn e Kalkuts. Njsoj si Mjerani, kjo grua e vogl dhe e brisht, sht nj dshmi e madhrishme dhe mahnitse e Krishtit. Ajo q vazhdon t sjell n botn ton mrekullin e dashuris, q i vjen pran njeriut prej Perndis pr ta bekuar dhe shptuar. Nn Tereza ia del t jetoj srishmi n kohn ton; ajo lvizje e madhe q shprtheu njhersh me Franeskun n fillim t shekullit trembdhjet dhe q solli nj revolucion shpirtror madhshtor n nj bot t trullosur dhe fajtore. Kam nj far prvoje n lidhje me at lvizje, sepse e kam studiuar dhe kam medituar pr t kur, m 1970 punoja te filmi im, Vlla diell, motr hn. N nj moment t veant t jets s tij, Franesku takon Perndin, i hap Atij zemrn, i hyn dashuria pr T dhe pr Gjithsin e krijuar. Kjo dashuri bhet menjher nj forc trheqse dhe e parrezistueshme. Gjat shekujve, kjo dukuri u prsrit me figura t tjera q kan patur nj qndrim t lart shpirtror, ndrsa Nn Tereza e bn q t ringjallet prsri n jetn ton. N kohn ton t gjitha Kongregacionet fetare jan t prirura drejt nj krize. Por, prkundrazi, Misionaret e Karitasit, t krijuara nga Nn Tereza prhapen dhe kan nj shtrirje gjithnj e m t madhe. Gra t reja t do kombi, moshe dhe race, t udhhequra nga shembulli i ksaj gruaje, do dit braktisin botn e tyre pr t ndjekur at. Fuqia e Nn Terezs sht Dashuria. Ve kjo fuqi qndron veanrisht n mnyrn e saj t thjesht dhe konkrete pr t jetuar, pr tiu falur njeriut t afrm me pasion dhe devotshmri absolute. Ajo i do t
mjert, fukarenjt, moribondt, t prangosurit, t smurt nga sida, fmijt pa familje: i do q t gjith, por sidomos ata q jan mohuar nga bota. Nj dit, kur ndodhesha n Amerik, pata rastin t ndjek n televizion nj dokumentar pr Nn Terezn realizuar nga NBC, q m bri t jetoja nj nga emocionet m t fuqishme dhe turbulluese t jets sime. Ekipi i NBC-s qe n Kalkut pr ti marr nj intervist Nn Terezs dhe pr ta dokumentuar veprimtarin e saj t zakonshme. Ai q po i merrte intervistn, si dhe kameramani po e ndiqnin teksa ajo bridhte npr qytet. Si zakonisht drejtohej t rmonte n vendet ku hidheshin plehrat. Nn Tereza i dinte ato vende t qelbura dhe t neveritshme q frekuentoheshin nga vrassit e qytetit, nga qent rruga, nga minjt, nga macet. Q t gjith krkonin me dshprim dika pr t ngrn. Atje shpesh hidhej llumi i njerzis: krijesa t pafajshme t cilavet u refuzohej jeta. Dhe Nn Tereza ka shptuar shum prej tyre. Prandaj, ai vend i tmerrshm, ishte nj nga qllimet e saj t zakonshme dhe t detyrueshme. Ashtu si bnte gjithnj kur punonte, ajo i prvishte mngt dhe me duart e saj t vogla dhe tr nyje, niste t krkonte n ato ndyrsira q t kallnin krupn. Operatori i televizionit dhe ai q i merrte intervistn tr neveri qndron pran saj me mask n fytyr pr tu mbrojtur nga era e qelbur. Sakaq duart e Terezs kapn dika. Syt i shklqyen. Nga ajo neveri nxori nj lloj lmshi: trupin e nj fmije t porsalindur, me sy mbyllur dhe kordonin e krthizs ende t paprer. Me shpejtsi rrufeje, por dhe me nj kujdes mahnits, u prkul mbi at qenie, duke u prpjekur pr ta sjell n jet. E shkundte, e frkonte fuqishm. Arriti deri atje, sa ti bnte edhe frymmarrje goj m goj, por fmija nuk po vinte n vete, dukej se ishte n fund t jets. Ndoshta do t jet m mir t lihet t vdes - tha ai q po i merrte intervistn. Nn Terezs i shkreptin syt dhe i hodhi nj vshtrim flakrues. Jo - thirri ajo, fmija sht ende i gjall dhe do gj e gjall sht i afrmi yn, sht vet Perndia. Me forca t reja rinisi punn e dshpruar, por pas disa astesh, fmija nxori nj klithm. Ajo e shtrngoi n gjoksin e vet duke brtitur nga gzimi dhe e mori me vete n shtpi. Ishte i gjall. Pas ksaj pata fatin ta takoja personalisht kt grua t madhe dhe njoha motivin mbinjerzor t saj, guximin, fuqin e jashtzakonshme. Nj grua q pothuajse nuk flet fare, por gjithnj vepron, duke lvizur me shpejtsi rrufeje, nj grua q digjet nga dshira t bhet fli e tra pr t tjert. Asnjri nuk do t mundtte ta ndalonte nga udha e s mirs. Pr t nuk ekzistojn burokraci, vshtirsi, pengesa apo pengojca, pavarsisht nga natyra e tyre. Nse i ndesh ato, ajo i mposht drejtprsdrejt, i shkel me kmb pa hezitim; i shkatrron dhe pastaj vijon pa ngurim udhn drejt qllimit t vet, e shtyr nga ai zjarr i dashuris q i zien n zemr. Nn Tereza sht, pa asnj dyshim, nj shenjtore e madhe e kohs son. Por, sht edhe nj grua. Si grua, sjellja e saj morale sht gjigande dhe u imponohet vmendjes s t gjithve, edhe atyre q nuk besojn, ateistve, atyre q jetojn n kotsin e shpirtit dhe skan asgj se n far mund t besojn. Pikrisht, edhe pr kta njerz, edhe pr ata m fatkeqt, ajo ka hapur zemrn e saj. Nuk ka mundsi q ti afroheshe asaj, ta shihje, ta dgjoje tek fliste dhe t mos prfitoje dika q n nj far mnyre, ishte e fsheht, e fuqishme q t ndryshonte jetn.
Aligi Sassu
-Piktor Gjithmon kam patur dyshim se drita e s vrtets, e mirsis dhe e dashuris pr t afrmin tnd, do t kish qen me rndsi pr shpirtin njerzor po t qe e lindur. Iluzionet e rinis shuhen njhersh me prvojn dhe me moshn.
Por, n t vrtet, qysh kur syt e mi jan ndeshur me imazhin e nj femre dhe vesht e mi kan dgjuar nj emr, emrin e nj gruaje t vogl, t prvuajtur dhe t brisht, do gjurm dyshimi u zhduk. I ngjan nj zbulimi, nj drite, nj komunikimi, nj realiteti q nuk shfaqet i prsosur, por sht nj mur i mbinatyrshm, nj forc e paprekshme q i kundrvihet s keqes. Do t m qen shuar nga shpirti t gjitha fatkeqsit q natyra i imponon mishit, historis s njerzimit, vet mua. sht nj asgj, ajo asgj sht Nn Tereza. Por ajo krijes e brisht sht imazhi i vet Krishtit i zbritur n tok, sht eliku i kalitur nga mirsia q transformohet n forc krijuese t shpirtit, t shpirtrave, kalitur nga dashuria, nj dashuri e prbr nga do gj dhe nga asgj, dashuria e t afrmit e shndosh dhe e fuqishme si gjithsia. Kshtu, pra, po ngre kokn lart dhe shkoj drejt drits.
Flamino Piccoli
-politikan-
Nn Tereza nga Kalkuta sht shprehja m e pastr e nj kristianizmi t jetuar pran Jezusit t Ungjillzimit. Do kish mundur t jetonte shum mir n ditt e shenjta t Pashks, kur Zoti hyri n Jerusalem i pritur me festime dhe pastaj i msyer nga po ajo mori njerzish i fyer, i kallzuar dhe i uar n vdekje duke paraplqyer n vend t tij Baraban. Do kish mundur t ishte njra nga grat q kan vrapuar pr te Varri. Nuk e gjetn aty Jezusin dhe i lajmruan apostujt tr shpres, ndrsa disa prej tyre qen shum skeptik lidhur me ringjalljen. Do kish mundur t jetonte gjat kohs s konflikteve t mdha fetare kur kristianizmi njohu prishjen tragjike t protestantizmit, ndarjen e Kishave t Lindjes dhe ajo do t ndodhej gjithnj aty, n vendin ku thirrja e t persekutuarve, e t munduarve dhe e t varfrve do t kish qen m e fort pr ta sjell n kt mnyr shpresn, pr t vn n vend dinjitetin e besimit dhe pr ti dhn bots imazhin e Shptimtarit, t shpirtmadhsis s Tij dhe t paqes s Tij. Ajo ndodhet ende midis nesh, duke sakrifikuar vetveten, aq sa na kujton Marian, e cila le gjithkund nj shenj dashurie dhe n mnyr t veant nj dshmi t Perndis, i cili jeton midis nesh. N kt mnyr m duket mua: si nj grua e Ungjillzimit, si nj grua q s bashku me disa t tjera, e kan pasuar Zotin, e kan par duke u ngjitur n qiell duke arritur t ndrioj syt e apostujve t Jezusit, t cilat nuk shihnin, ishin t uditura, t friksuara, t lkundura. Ajo arriti t bhej pr secilin prej tyre fuqia e ndrgjegjes, thirrja e s vrtets, mblsia e dashuris s Perndis.
Uto Ughi
-Violinist-
Para disa vitesh kam dhn nj koncert bamirsie n dobi t puns s kryer nga Nn Tereza e Kalkuts dhe pata privilegjin pr ta takuar murgeshn kur ndodhej n Rom. Kur po shkoja n shkolln e Misionareve t Karitasit, q ndodhej n Shn Grigorin e elios ndjeva se isha i emocionuar. Pr Nn Terezn kisha lexuar nj mori artikujsh dhe librash. Dashuria e saj pr t
varfrit dhe leprozt m mallngjente gjithnj e m shum. Duke menduar se pas pak do t ndodhesha para asaj qenieje t mrekullueshme, e ndjeva veten n nj far mnyre t turbulluar. Nna m priti me njerzillk. Ia nism biseds, por m dukej se dialogu ngjizej me vshtirsi. Ndoshta Nna mendonte se un kisha vuajtur pr ta takuar vetm e vetm nga krshria. Por pas pak, kur ajo e kuptoi se ndjenjat e mija qen t sinqerta, biseda u zhvillua e natyrshme. Fliste thjesht dhe tregonte gjra mahnitse q kishin nj vrtetsi, s cils smund ti bje ball. Prej saj shprthente nj forc shpirtrore dhe nj manjetizim i pabesueshm, q kurr nuk do ta besoja pr nj qenie aq t brisht dhe t imt. Fjalt e saj qen plot e prplot me nj autoritet prej graniti, edhe sikur t thuheshin me nj knaqsi aq t madhe sa mund t mendohej. Profesioni im m shtyn t udhtoj shum dhe n kto udhtime kam takuar n bot persona q gzojn fam n shkalln m t lart. Por asnjeri prej tyre nuk m bri t ndjehem aq i emocionuar ashtu si ndodhi me Nn Terezn. Kjo murgesh e thjesht, pr mua sht shembulli ideal dhe konkret i t krishterit, i marr n kuptimin ungjillor m t thell, domethn personi q jeton me t vrtet do ast t ekzistencs s tij, ashtu si na msoi Jezusi.
Roza Rosso Jarvolino

-Ministre e Arsimit-
N porosin kmbngulse apostolike Mulieris dignitatem Gjon Pavli II flet pr gjenin e gruas, na kujton veprat e mdha, t cilat n historin e njerzimit, jan realizuar prmes ndrmjetsis s saj dhe na mson q dinjiteti i gruas matet me rregullin kategorik t dashuris q sht nj urdhr thelbsor i drejtsis dhe i zemrgjersis. Dhe mndja na fluturon menjher te shenjtort e mdhenj t historis s Kishs, te Katerina de Siene, pr shembull. Pr kohn ton nuk ka asnj dyshim q, duke lexuar Mulieris dignitatem, mendja t shkon menjher te Nn Tereza e Kalkuts. Nuk kam pasur fatin dhe lumturin pr ta takuar personalisht, por, si gjith t tjert, besimtar dhe jobesimtar, e ndiej se po i detyrohem shum. I detyrohem kshills s vazhdueshme pr t mbajtur zemrn dhe syt t hapur drejt realitetit periferik dhe drejt dhimbjes. M shkon mendja n parathnien e Gaudium et spes, n denoncimin e qart t kontradiktave t fuqishme t kohs son. N bot asnjher nuk ka patur aq pasuri dhe mundsi aq t mdha mirqenieje, por ama miliona e miliona njerz vazhdojn t jetojn nn kufijt e nj jetese njerzore. Egoizmi yn, vullneti pr t besuar n realizim t suksesit kudo ku nuk mungojn shanset, na bn t mendojm pr nj shoqri me mirqenie, duke harruar vuajtjen dhe padrejtsin, fukarallkun dhe varfrin e tejskajshme. M e fuqishme se t gjitha mjetet e mass-media-s n bot, kjo grua e vogl na zgjon realitetin. Nuk na lejon asnj lloj alibie: drejtsia mbetet ende nj objektiv pr tu arritur dhe pr t nuk mundet t mos przihemi. N cilsin e t qenit krishter dhe si njerz sna lejohet t harrojm. Mandej, Tereza e Kalkuts prfaqson shpresn: mishron dhe realizon shpresn. Jo vetm pr ata q ndihmohen prej saj, por edhe pr t gjith ata t besimit t mir. Veprimtaria e saj na kujton Magnifikatin Pun t mdha ka kryer tek un (dhe nprmjet meje pra) Fuqiploti. N emr t Perndis do gj
sht e mundur, kurse shenjtort e Fatit na e demonstrojn kt fakt. Nprmjet Nn Terezs nga Kalkuta nj shenjtor i fatit jeton midis nesh. Nj tjetr msim i madh sht i vrtet prmes mshirs, mshira e kryer dit pr dit, n t gjith kontinentet me njerz t do race, ngjyre, besimi. Kam lexuar se Nn Tereza, kur ishte vetm Anjeza Bojaxhiu, ata t shtpis e thrrisnin Gonxhe, q n shqip do t thot syth. Pr ne qnka e vshtir ta imagjinosh t till: lodhja, vuajtjet, mungesat ia kan rrudhur fytyrn. Udhtimet e gjata nga vendi ku ka lindur e gjer n Irland, nga krahina e Maleve t Himalajs e gjer n Kalkut, rrojtja mes leprozve, nuk mund t mos linin gjurm mbi t. sht tamam sikur n brendsin e saj dhe mbi supet e veta, ajo po mbart t gjitha vuajtjet e bots. Me gjith kto ska dyshim q Gonxhja shqiptare lulzoi. N t 445 shtpi t Kongregacionit t krijuara nga vet ajo, t shprndara n 95 kombe t bots prsriten do dit gjestet e saj t dashuris. Kur muaj m par dukej se zemra e saj do t pushonte s rrahuri, pr nj ast bota mbeti pa frym. do njeri prej nesh mendoi ndoshta edhe pr nj ast t vetm se pa t do t mbeteshim t tr m t varfr. E kam par mesarin e saj t bardh me tre shirita blu n ant e tij, mbajtur me dorn e Paps n podiumin e Kombeve t Bashkuara, n Oslo pr t marr mimin Nobel pr paqe. Ve, ndoshta zemra e saj nuk qe mbushur kurr me gzim se sa n Pashkt e Shenjta t 1991-shit, kur u kthye n tokn e saj t lindjes pr t marr pjes n Meshn e ringjalljes n Katedralen e Tirans, e cila n vitet e gjata t diktaturs dhe t ateizmit shtetror, qe kthyer n kinema. sht vrtet rasti t prsrisim edhe nj her: Gjra t mdha ka kryer tek un Fuqiploti dhe i shenjt sht emri i Tij.
Luia Valentini Terrani

-Kngtare lirike-
N lidhje me Nn Terezn nuk dua t kujtoj fjalimet e gjata, por ato prkulje t saj mbi t mjert, mbi fmijt e smur, ia vshtroj duart q robtohen me mund, por zmra e saj shkon m tej ksaj situate t dshpruar, arrin drejtprsdrejti n thelbin e vuajtjes, n thelb t vetmis s njeriut dhe, me buzqeshjen e saj sjell shpresa. Ja, buzqeshja qenka dhurata m e muar q mund t na ofroj Nn Tereza. Pr ta takuar Nn Terezn aq shum t dshiruar, do t thot ta pranosh me gzim urimin e saj God Bless You*,t cilin prher e shqipton duke buzqeshur. Un, po qe se e vshtroj, e ndjej veten t bekuar. Tamam si sht e bekuar bota aq e munduar, por dshmitare e nj ngjarjeje q na burrron, na ngushllon, q vendos nj ekuilibr t madh. Kjo shmblltyr e vogl gruaje arrin t na dhuroj lumenjt e dashuris. Edhe nj vshtrim i vetm i saj mjafton pr t kuptuar se Perndia sht me t. Fotografit e saj, t cilat i ruaj me xhelozi, jan gjithnj shum t bukura. Syt e saj nga vuajtja jan br m t shklqyer dhe zhbirues. Jo, jo nprmjet fjalve mund t thuhet, Nn Tereza sht dashuri, qenka DASHURIA. ---------1Zoti t bekoft - (angl.) - (sh.p.)
Liza Gastoi
-AktoreNn Tereza nga Kalkuta qnka dashuri, vullnet, aksion, por dashuri, vullnet, aksion i pastr si kristali. Vite me radh lufton me vuajtjen dhe mjerimin, duke refuzuar kategorikisht q nga puna e saj t bj, apo t lejoj t bhet nj filozofi, nj politik apo nj sistem propagand. Aksioni i saj, me gjith pasojat e tij, sht pragmatik, por i mbshtetur nga nj forc, e cila pr ne mbetet thuajse ende e panjohur. Nj forc, e cila me koh, n aste t veanta, mund t kuptohet edhe nga vet ne dhe t ciln ndoshta e perceptojm si dika t jashtzakonshme. Besoj se kjo forc ka t bj me Bashkimin, bashkimin midis qiellit e toks, midis materies e shpirtit, midis Perndis e njeriut, bashkimi i vrtet mbi do gj q ekziston, kur shfaqet i ndritshm sidomos shpirtrave t mdha, na bn t marrim frym t lehtsuar, dhe na liron nga frika. N aksionet e veta Nn Tereza sht e heshtur dhe ngulmuese. sht saktsia e drits q prshkon nj lnd disa her shum t turbullt dhe t ln pas dore. Por ajo e prpunon sikur krkon ti zbuloj esencn e fsheht q gjithnj lidhet ngusht me shpirtin njsues. Kjo lnd q maskohet dhe mbulohet me rrobat m t mira jemi n njern ose n tjetrn mnyr pikrisht n: Bombei, Kalkuta, Bota e Tret ose do knd tjetr i humbur i globit. Kurse Nn Tereza ndodhet aty mbi do gj, me ushtrin e saj t bardha dhe blu, me Misionaret e Karitasit, pr tu kujdesur, pr t ushqyer, pr t ndenjur pa gjum, pr t prur lehtsim dhe shpresa, pr tu falur dinjitet edhe atyre shpirtrave q jan pr t ikur nga kjo bot n brengn dhe varfrin m t egr. Kam pyetur veten aq her, se cili sht vall sekreti i Nn Terezs. Ajo prulsi e pakorruptueshme dhe fisnikri franeskane pr t cilat ajo qenka nj shembull i lart? Prgjigjen e marr me mend. Imagjinoj se cila fuqi e jashtzakonshme i jep asaj kt drit. Por se njohurit e mia pr dashurin, ashtu si manifestohet ajo te un, ende tepr fminore, egoiste, vetm pr frymzime t shkurtra autentike, nuk mund t arrijn t jen njsi matse pr lartsira t tilla. Gjithsesi jam e sigurt se qenie drite t tilla si Nn Tereza zotrojn horizonte t pakufishm, t panjohur pr ne dhe ku prania e tyre ndjekin me saktsi vullnetin e shenjt. Ka shum njerz, madje dhe n ditt tona q bjn t mira n kt bot. Por Nn Tereza e bn kt me nj stil t pakrahasueshm jo t rehatshm, special q buron nga thjeshtsia e saj e pabesueshme dhe n kt konsiston mrekullia e ksaj gruaje aq t imt, t prthyer, t brisht dhe megjithat t jashtzakonshme. Un besoj n dashurin e saj t pastr dhe absolute.
At Serafino Golangeli
-Themelues i Piccola Opera Charitas-
Reagimet e mia lidhur me personalitetin e Nn Terezs nga Kalkuta jan t ndryshme dhe ato ndryshojn pr do her q un lexoj pr t, kur i shoh fotografit, kur dgjoj t flitet pr t, apo kur marr vesh pr prgjegjsira gjithnj e m t guximshme n krkesat e saj pr tu ardhur n ndihm t mjerve, njerzve t ditve tona. Ndjenjn e admirimit pr gjithka bn Zoti nprmjet saj, e ndjek bremja e ndrgjegjes pr mungesn e guximit dhe t nismave m t rrezikshme megjithse
kam qen edhe un i thirrur pr t prshkruar t njjtn udh ungjllore pr tu shrbyer t varfrve. Nn Tereza fsheh brenda qenies s saj t vockl nj shpirtmadhsi t gjer dhe nj guxim mbinjerzor, kurse n fytyrn e vet lodron nj ndjenj e mpreht dhe e guximshme, zemrvoglsie dhe munges bujarie. Un besoj se kam kuptuar q far shihet te ajo, se nga vjen aq kthellsi pr t zbuluar shenjat e kohs me po aq energji pr t reaguar aty pr aty me thjeshtsi dhe fakte. N se qenka e vrtet se jo njerzit nga jasht bjn revolucionin por njerzit nga brenda, Nn Tereza qenka nj mistike e madhe. Te shpirti i saj sht prania e Krishtit aq e gjall dhe aq e fuqishme sa q i ka pushtuar tr ekzistencn. Pr t Jezusi sht me t vrtet jeta dhe dashuria. Prej ktej rrjedh prirja e paprmbajtur q ajo t merret me t varfrit, duke zgjedhur kshtu pr vete vendin e fundit. Nn Tereza q zotron nj anten aq t jashtzakonshme sa t ket aftsin pr t kapur kaq thirrje t bindshme, n t njjtn koh zotron edhe nj vshtrim t qart q i lejon asaj t shoh se far nuk ekziston ende, por q do t ekzistoj. N kurriz t mjerimit t paimagjinueshm t grave dhe burrave q ndodhen n fund t jets s tyre, t mbledhur nga trotuaret e Kalkuts, apo nga ndonj vend tjetr t fardoshm, Tereza sodit fytyrn e ndritshme t Krishtit t ringjallur q tashm pasurohet mbi ato figura t shfytyruara.
Franka Xambonini
Tereza e Kalkuts - Lapsi i Zotit

E afrmja e vetme e drejtprdrejt e Nn Terezs sht nj mbes, e bija e t vllait, Llazarit, i vdekur m 1981. Quhet Age, emri i motrs s Nn Terezs. Jeton n Palermo dhe sht martuar me Xhuzepe Gutadauro Manineli, tregtar veshmbathjesh. Kan dy fmij, Domenikon, 23 vje, dhe Masimilianon, 21 vje. Agja sht nj grua e bukur zeshkane, shum elegante. N fytyrn e saj ka dika nga Nn Tereza e fotografive t vajzris, sidomos n shikimin. N sallonin e shtpis n Palermo sht ekspozuar nj koleksion mjaft i rndsishm qeramikash barnatoreje, ato vazot cilindrike q ekspertt i quajn albarel e q prdoreshin nj her e nj koh nga barnatart. Albarel plot melheme shkruante Bokaioja. Koleksioni nuk sht se ska lidhje me profesionin e t atit t Nn Terezs, i cili, ndr veprimtarit e ndryshme q kryente, mbante edhe nj farmaci; ka lidhje edhe me punn si prfaqsues i firmave t barnave q ndrmori Llazari n Itali. Dritaret vshtrojn nga Porta Felie dhe n fund ndrit deti. Pr udi nuk ka asnj foto t Nn Terezs, as n muret, as n ndonjrn nga tryezat e vogla t ngarkuara me fotografit e fmijve, dy djem shum flokverdh. Fotot e halls i kam n dhomn e gjumit, ku mund ti shikoj kur zgjohem buzqesh Agja dhe vrapon t marr fotot e fundit q i ka drguar Nn Tereza. N t gjitha fotot mban n krah nj fmij, nj fmij indian, nj fmij zezak, nj fmij t
bardh. Jan stampuar n mnyr t atill q t len nj hapsir t bardh pr kushtimin. Kushtimi jan fjalt e Isaias, 43-1, 43-4: Jo, sdo t t harroj. T kam gdhendur n pllmbn e dors sime. T kam thirrur me emr. Ti m prket mua. Ti je i muar n syt e mi. Un t dua. Nn Tereza ia kushton nga nj do pjestari t familjes: E dashura Age. I dashur Pepe. I dashur Domeniko. I dashur Masimiliano. Dhe ka shtuar me shkrimin e vet t gjr e t qart prej msueseje: Zoti t bekoft. Pr t shprehur dhmbshurin ndaj mbess dhe familjes s saj mjaftojn fjalt e profetit Isaia n nj citim q ajo e ka pr zemr dhe q e ka prsritur n raste t ndryshme: Jam e bindur se sa her q themi Ati yn, Zoti vshtron duart e veta: T kam gdhendur n pllmbn e dors sime... Zoti vshtron duart dhe na shikon atje. Llazar Bojaxhiu, i ati i Ages, n nj fotografi rinore duket me syt e kaltr, shikimin t drejt, nj trup t bshm n uniformn e oficerit t artileris. Ngjashmria e tij me Nn Terezn duket m e madhe kur objektivi e ka fiksuar n vitet e mvonshme, tashm t smur me fytyrn t dobsuar q e bn ti duken m t mdhenj vesht dhe hunda. Thot Agja: Familja jon sht shqiptare, jemi shqiptar t kulluar. I prkasim nj populli t vogl, tre milion n Shqipri, tre milion n Kosov, q krkon pavarsin nga Jugosllavia, prve t tjerve t shprndar npr bot. Na bashkon ndjenja e fort e kombsis. Po shqiptarja m e famshme sht Nn Tereza, ka sht paradoksale pr nj shtet q ka vendosur ateizmin me nj nen t kushtetuts. M vjen t buzqesh kur lexoj n ndonj gazet se Nn Tereza ka lindur n nj familje fshatare. Familja bojaxhiu ishte e kamur, t paktn derisa vdiq gjyshi im Kol, q ishte diplomuar n farmaceutik dhe kishte si pron pyje dhe sharra. E shoqja, Drane, gjyshja, duhet t ket qen nj grua shum e zgjuar dhe me koncepte moderne. Ajo deshi q t tre fmijt t studionin, u dha si djalit edhe vajzave t njjtin edukim, ka ishte shum e rall n at koh. Ndoshta e parashikonte q fmijt do t shtisin botn. Kur mbeti vetm n shtpi, kur i vdiq i shoqi dhe Llazari studionte n Franc, Agja n Vjen dhe Angja ishte n nj kuvend n Irland, gjyshja ime fliste me krenari pr fmijt q po formoheshin jasht hapsirs s vogl shqiptare. Nn Tereza, q u shmanget bisedave pr veten e vet, n ndonj intervist ka sintetizuar historin e familjes s saj me fraza t shkurtra e t thata: Ishim nj familje e lumtur. Kemi qn gjithnj shum t lidhur, sidomos pas vdekjes s tim eti. Jetonim njeri pr tjetrin. I ati, Kola (Nikolla) vinte nga nj familje tregtarsh shqiptar, dhe ai vet ishte tregtar i kamur. Ishte vendosur n Shkup, ku veprimtaria e tij e par ishte hapja e nj farmacie. Pastaj i shtriu interesat e veta n deg t tjera t tregtis, nga ajo e ndrtimeve n at t mallrave ushqimore dhe n lndn drunore. Ishte i prirur pr muzik, si edhe Nn Tereza q ka vesh dhe kur ishte vajz e re i binte mir mandolins. N nj foto t vitit 1912, Kola del si burizan n bandn bashkiake t Shkodrs. Interesohej pr politik, merrte pjes n mbledhjet e atdhetarve shqiptar. Kur Shqipria shpalli Pavarsin, m 28 nntor 1912, n familjen Bojaxhiu u b fest e madhe. Ishin aty edhe Bajram Curri, Hasan Prishtina dhe Sabri Qyteza, t cilt kishin marr pjes n lvizjen kundr turqve. Nga ajo fest Llazari, q ishte ather
pes vje, do t mbante mend kngt e fitores, dollit e gzuara dhe m s fundi zjarrin e vogl q u ndez n mes t dhoms pr t festuar lirin nga zgjedha e Perandoris Osmane, q kish zgjatur katr shekuj e gjysm. (Por nj vit m von, fuqit e mdha europiane do ta coptonin Shqiprin, duke ln jasht kufijve t rinj gjysmn e territoreve dhe t popullats s saj). Kol Bojaxhiu vdiq papritur m 1919. Ishte kshilltar komuneje dhe kish shkuar n Beograd me kolegt e vet. Me sa duket pati nj atak peritoniti. Konsulli italian e oi n shtpi me karroc. Kola vdiq pas nj ndrhyrje urgjente, q ishte pa dobi. N varrimin e tij mori pjes i gjith qyteti, ku kish qen nj nga njerzit m t spikatur. Me vdekjen e Kols, barra e rritjes s tre fmijve ende t vegjl ra mbi shpatullat e Dranes, e cila e prballoi me guxim rnien ekonomike q pasoi humbjen e t shoqit. Drania hapi n shtpi nj punishte t vogl pr qepje e qendisje, duke u specializuar pr fustane nusrie dhe veshje elegante pr festa dhe pritje. Ishte nj grua shum fetare, si e kujtonte shpesh Nn Tereza: Nna ime ishte nj grua e shenjt. Na ka edukuar me dashuri pr Zotin dhe pr njerzit. Na ka msuar ta duam Zotin mbi gjithka. Ishte shum e rrept n edukimin e fmijve. Llazari tregonte: Nna krkonte q ti merrnin leje pr do gj. N t shumtn e rasteve na e jepte lejen, por duke krkuar si shkmbim q t silleshin aq mir, n shtpi e n shkoll, sa q t bheshim shembull pr bashkmoshatart tan. Na thoshte se duhen br t mira pa u dukur, sikur hedh nj gur n det. At pasion q im at kishte pr politikn, nna e ushqente pr fen. E thrrisnim Nnloke, jo vetm ne fmijt e saj, por edhe kushrinjt dhe fqinjt. Loke sht nj emrtim q nuk prkthehet dot n italisht. Shpreh njkohsisht dashuri dhe nderim. Drania, vajzs s vet q nuk e shihte prej 45 vjetsh, foton e vet t fundit ia drgoi me kt kushtim: Gonxhe, t puth, Nanlokja. Angja ka qn nj fmij dhe pastaj nj vajz studioze, gazmore, e pasionuar pr kngn dhe poezin. Kur u ndalua gjuha shqipe n shkollat e Shkupit, q ishte br qytet jugosllav, Angja i vazhdoi pa vshtirsi msimet n serbokroatisht n gjimnaz. Ka pasur gjithmon prirje pr gjuht. N gjimnaz, ishte ende larg pr t mendimi pr tu br misionare. N ato vite ambicja e saj ishte q t bhej arsimtare, t shkruante vjersha, t kompozonte muzik. Arsimtare u b. Vjersha ka shkruar kur ishte rishtare. Njra, e shkruar m 9 dhjetor 1928, n anien q e onte n Indi, fillon kshtu: Po le shtpin q i dhuron drit zemrs/ tokn time, tr familjen time/ Synimi im sht Bengala e drrmuar nga dhimbja/ tok e dashur pr mua, ndonse tok e huaj. Rrugt e zgjedhura dhe ecejaket e historis e kan shprndar familjen Bojaxhiu. M 1934 Dranja dhe Agja u transferuan n Tiran, ku Agja gjeti pun si folse n radio dhe Llazari u b oficer n ushtrin e mbretit Zog. Dranja vdiq me dhimbjen n zemr q nuk pati mundsi t shoh prsri t bijn Angje misionare n Indi dhe t birin e ikur n Itali. I mbeti vetm ngushllimi i s bijs Age, e cila nuk u martua pr ti qndruar pran. Zonja Gutadauro, si ndodhi q ati juaj Llazari vendosi t qndronte n Itali? Ishte oficer n ushtrin shqiptare kur Shqipria u pushtua nga Italia m 1939. Si shum t tjer, u drgua pr shrbim n ushtrin italiane. Gjat gjith kohs s lufts ishte n Torino, si oficer karriere n artileri. U largua nga ushtria n fund t lufts, me gradn e kolonelit. Nuk deshi kurr t heq dor nga shtetsia shqiptare pr t marr at italiane dhe kjo ndikoi n vendimin e tij pr t dhn dorheqjen nga
ushtria. N Luka kish njohur nnn time, Maria Sanguinji, u martuan dhe un jam vajza e vetme. N Shqipri nuk mund t kthehej, sepse pas lufte u vendos regjimi komunist i Enver Hoxhs. Nj mik e kshilloi t vendosej n Sicili dhe t hapte nj depo barnash. N kt fush im at punoi n periudhn e fundit t jets s tij. Vdiq m 1981, nga kanceri, n moshn 73 vje. ju tregonte pr kohn kur ai dhe motrat ishin t mitur? Nga kujtimet e babait i prfytyroj q t tre t lidhur ngusht. Babai ishte apkni i shtpis. Motrat i prgatitnin detyrat dhe kryenin pr t shrbimet e vogla q gjyshja Drane i caktonte secilit. Pr shembull, n dark njri, me radh, pastronte kpuct e t gjithve. Por kur i vinte atij radha, e ndihmonin motrat. Q t tre ishin fmij t gjall, por im at ishte m amarroku. Shpesh nna e onte n krevat pa ngrn si dnim, por motrat ia shpinin ushqimin fshehurazi. Babai dhe Nn Tereza u pan prsri pas 40 vjetsh. Rikujtuan fminin, duke qeshur pr aq ndodhira: nuk e di se pr cilat, sepse flisnin shqip. sht viti 1928 dhe Angja sht 18 vje kur pranohet nga motrat e Loretos. Prpara se t nisej pr Indi, i shkroi t vllait, Llazarit, i cili posa kish mbaruar akademin ushtarake, me gradn e nntogerit. Jetonte larg shtpis dhe nuk mendonte se projektet e motrs ishin pjekur deri n at shkall. Menjher i drgoi nj letr i indinjuar: si mund ta onte dm jetn e saj duke u varrosur n ndonj kuvend t largt? Prgjigja e Angjes ishte therse: Ti mendon se je i rndsishm sepse je oficer i nj mbreti q ka pak milion shtetas. Por un po hyj n shrbim t mbretit t gjith bots. Sipas teje, kush ka zn postin m t mir? M von, Llazari do t fliste me krenari pr motrn q kish zn postin m t mir. Angja sht oficer, si un. Do t mund t ndiqte shkolln ushtarake. Ka nj forc vullneti t pabesueshme, si nna jon. sht e disiplinuar, ndjek rregulla t prera dhe ka dhunti t spikatura komandimi. sht nj udhheqs i vrtet. Nn Tereza e pa prsri Llazarin n nntor 1960, gjat vizits s saj t par n Rom. Llazari, me t shoqen Marien dhe vajzn Age, vrapoi nga Palermoja pr ta prqafuar. Nuk ishin par q prej 32 vjetsh. Tani mbesa Age e kujton at takim: Babai dhe halla flisnin pa pushim shqip. Halla tani ishte br e famshme, por babai e trajtonte ende si motr t vogl. Babai m tha se e mbante mend m t gjat, pak a shum sa un. Ai ishte 1 metr e 86, duhej t prkulej pr gjysm pr ta prqafuar. I bri shum prshtypje q e pa ashtu t mpakur. Puna kishte ln shenjat e veta, ka kaluar gjithmon nj jet me shum lodhje e mundime. Keni shkuar ndonjher t vizitoni shtpin e Bojaxhinjve n Shkup? Jo, gjithka u shkatrrua nga trmeti i vitit 1963. Nn Tereza shkoi n vendet e fmijnis s vet dhe m rrfeu se ska mbetur gj prej gjje, as shtpia, as kisha e as shkolla. Madje as n vorreza se kemi m kapeln ton. Rrafsh gjithka. Pati 1070 t vdekur, 3300 t plagosur, 140 mij pa streh, Nn Tereza u kthye n qytetin e lindjes m 8 qershor 1978, pr t hapur nj shtpi. Kish marr me vete katr simotra q do t qndronin n Shkup. I tha kryetarit t Bashkis: Keni dhn nj njeri, po ju kthej katr. Po ju, zonja Age, kur e keni par prap halln pas takimit t par n Rom? Sa her q vinte n Rom ne niseshim nga Palermoja pr ta par. N dhjetor 1979 asaj iu dha mimi Nobel pr paqe, dhe un e babai shkuam n Oslo. E takuam at mbrmje q mbrriti n institutin San Xhuzepe ku ishte vendosur. Babai m tha: sht gjithmon e m e pakt, por sht gjithnj e m mir. Nn Tereza ishte e gzuar pr mimin Nobel. N fjalimin e pranimit, prpara gjith atyre personaliteteve t rndsishme, nuk la ti humbiste rasti pr t folur kundr abortit n nj vend protestant q e kishte legalizuar prej kohe. U b shkas pr nj polemik. Mbaj mend titujt e mdhenj t gazetave.
Nn Tereza mori vesh pr mimin Nobel nga nj telefonat q i bri nnkryeministri indian. Tha: sht pr lavdi t Zotit dhe vazhdoi t bnte llogarit bashk me motrn Kamilus. N ort e mvonshme u habit pr t gjitha ato telegrame q vinin dhe iu b qejfi q lexoi t Titos, presidentit t Jugosllavis, dhe at t qeveris komuniste kineze. M 9 dhjetor mbrriti n Oslo pr marrjen e mimit. Frynte er polare, n aeroport nj zonj e ambasads indiane i hodhi nj pallto mbi supet, e habitur kur e pa at t marr t Zotit veshur vetm me nj sari t pambukt dhe me nj golf t konsumuar. T nesrmen 10 dhjetor 1974, Nn Tereza flet n salln e madhe t Universitetit. Prball saj jan ulur mbreti Olaf V, autoritetet akademike, personalitete t politiks e t shkencs, t gjith t veshur n tight, ndrsa zonjat me fustane t gjata. Sari i saj shpreh sfidn e prvujtshmris ndaj pushtetit, dhe ajo prfiton nga kjo. Si gjithmon, prpara se t flas n publik, bn shenjn e kryqit mbi buzt me gishtin e madh dhe e fton auditorin laik t recitoj lutjen e shn Franceskut, tekstin e s cils e kish shprndar n flet t shaptilografuara: O Zot, m bj vegl t paqes sate... T gjith filluan t faleshin - do tu tregonte simotrave - megjithse, si e dini, katolikt nuk jan t shumt n Norvegji. Pas lutjes mban fjalimin e saj, duke improvizuar, si zakonisht. sht shum e ashpr: ...Jemi n Vitin ndrkombtar t fmijs. Ju flas n emr t fmijs q nuk ka lindur. I drejtohet mbretit Olaf dhe i del pothuajse nj britm: Po e prsris, madhri, aborti sht nj vrasje. N avionin me t cilin po kthehej n Rom hosteset shprndajn gazetat. Tituj t mdhenj nnvizojn poteren q fjalt e saj shkaktuan n vendin ku aborti praktikohej qet-qet. Posa mbrrin n Rom smuret nga gripi. Me temperatur shkon te Papa dhe ky i beson nj detyr shum m me prestigj se mimi Nobel: Shkoni e flisni kshtu kudo e nxit Gjon Pali II. Por takimi i Oslos ishte pr neve nj takim i shkurtr, sepse halla ishte e zn me vizita dhe angazhime tregon Agja. Por un qndrova me t 12 dit n shtator 1989, kur ishte shtruar n spitalin e Kalkuts pas infarktit. Po t varej prej saj, as q do t shtrohej. E quan absurde q mjekt ti bjn mjekime t posame. E kishte punn pisk, ishte shum keq, por n astet kur ndiente nj far lehtsimi fillonte e shkruante letra e mbshtetur n jastk. I lutesha t mos lodhej dhe ajo m prgjigjej: Nuk sht e drejt, kaq shum miq m kan drguar urime, kan t drejt pr nj prgjigje. Posa e ndjeu veten pak m mir, filloi t thrriste eproret e veta pr t ndrmarr nisma t reja. sht nj manaxher q merr n ast vendime t rndsishme. sht gati t fluturoj pr n Amerik, kur, pa pritur, merr vendim: N Amerik do t shkoj m von, m par do t shkoj gjetiu. Por aktivizimi sht gjithmon pasoj e spiritualitetit dhe e lutjes s saj. N ato dymbdhjet dit n spitalin e Kalkuts kam jetuar aste t ndjeshme pran saj. Nuk kishim pasur kurr mundsin ta kalonim kshtu, s bashku. Fal Zotit, un e di mir anglishten, kshtu q skishim asnj vshtirsi pr tu marr vesh. Biseduam gjat, un kuptova shum gjra. Kur im at po vdiste n spital n Rom, m 1981, Nn Tereza vinte do dit pr ta par. Besoj se ato biseda intime e kan ndihmuar baban q ta pranonte vdekjen. sht nj letr q Nn Tereza e shkroi pas vdekjes s t vllait: Tr jetn nna jon pat ndrruar q Llazari t kthehej n shtpi. Djali i vetm, t cilin ajo e donte m shum se jetn, m s fundi sht me t. Llazari pati vdekjen e bukur t nj njeriu q me t vrtet po kthehej n shtpi te Zoti. Ruaj shum pusulla t Nn Terezs, mesazhe t shkurtra q mi ka drguar gjat viteve, thot Agja. N familje se kemi pasur zakon t shkruajm letra t gjata. Shpesh i telefonojm njeri-tjetrit dhe gjithnj halla m porosit ti qndroj pran nns sime, q sht 80 vje.
T gjith e quajn tani t shenjt, por dokush e sheh q ajo sht si gjith t tjert, e mpreht dhe e gatshme pr t br shaka. Ka dhuntin q ti bj m t mir ata q i afrohen. Me t ndjejm nj shtytje drejt s mirs dhe dshirn pr t qn t dobishm. Kjo ndjenj m von edhe mund t kaloj, prve kur ndonjri sht i ndriuar n mnyr t veant, por mbetet nj ndjenj paqeje me veten dhe me t tjert. Gjat ditve q isha n Indi Nn Terza m tha: Do t doja q nj njeri nga djemt e tu t bhet prift. Por im shoq merret me tregti dhe djemt kan nisur rrugn drejt veprimtarive ekonomike. Masimilianoja studion n Universitetin Bokoni t Milanos, Domenikoja frekuenton fakultetin e ekonomis dhe tregtis ktu n Palermo. Duket si e pamundur q njeri prej tyre t dshiroj t bhet prift, por halla vazhdon t shpresoj. Rrugt e Zotit jan t panumrta, m prsriste ato dit n spital.
INTERVISTA Shkova te Nn Tereza n rrugn Kazilina Nr.222, n nj nga gjasht shtpit e misionareve t Bamirsis n Rom. Kisha n xhep njqind pyetje q nuk do tia bja kurr, sepse m par recituam rruzaren dhe pastaj nuk i mbetej m koh. Kisha gati pyetje t tjera pr nj konferenc shtypi q Nn Tereza e kreu me dy fjal dhe e mbylli duke i ftuar gazetart t falen bashk me t. Ishte pr t qeshur pamja e atyre ujqrve t kroniks q rrinin n kmb plot respekt duke mrmritur fjalt e harruara t Ave-Marias. Nj dit m caktoi nj takim n San Gregorio al elio, ku, nn nj pjergull, sht shtpia nn n Rom, dhe mezi u besoja syve q sigurova nj intervist vetm pr mua. Por ajo kishte ikur pa pritmas dhe n vend t saj gjeta nj got uj dhe nj pusull me tri fjal: God bless you, Zoti t bekoft. Nga takime t tjera m t frytshme nga ata profesionale, kam dal e ngritur shpirtrisht, por e zhgnjyer nga koha e shkurtr e tyre. Nn Tereza i dshpron intervistuesit dhe biograft. E kam m leht t laj nj lebroz se sa tu prgjigjem pyetjeve t nj gazetari, thot Nna me nj ndriim ironik n sy. Por meqense sht njeriu m i disponueshm n bot, gjithmon shton: Puna jote sht t intervistosh dhe mua m takon t bashkpunoj. Ngandonjher, duke m par q dal pran saj e armatosur me manjetofon dhe blok shnimesh, thot: Prap ktu? Pastaj m tregon te ndonj simotr ose te dikush i pranishm: Kjo zonj shkruan, shkruan gjithka. Dhe nuk e thot me bezdi, por m tepr me durim e humor t mir. N nj aeroport, ndrsa mundohej t ante midis grupit t gazetarve, q ia vinin mikrofonin n hund dhe operatorve q ia drejtonin n sy telekamern, njeri e pyeti se cila kish qn vuajtja e saj m e madhe. U prgjigj: Kjo. Kur, m 16 tetor 1979, u prhap lajmi se i kishin dhn mimin Nobel pr paqen, toga e zakonshme e reporterve rrethoi hyrjen e shtpis nn n Lauer Cirkular Rod. T nesrmen duke folur me korrespondentin n Kalkut t agjencis Associated Press, Nn Terezs i shptoi: Mbrm ktu sikur kishin ln takim t gjitha hutat e Kalkuts. Menjher e zbuti fjalin jo shum diplomatike. Por edhe hutat mund t jen t bukura. Prpara dorzimit t mimit Nobel n Oslo, gazetarve q ngulnin kmb pr t njohur jetn e saj, ajo u prvijoi autobiografin m sintetike q mund t prfytyrohet, pikrisht ajo q nuk ka dashur kurr t flas ose t shkruaj pr veten: Nga gjaku dhe prejardhja jam shqiptare. Kam shtetsin indiane. Jam murgesh katolike. Nga prirja, i prkas gjith bots. N emr, i prkas plotsisht zemrs s Jezuit.
Ngandonjher u prgjigjet me ironi intervistave, sidomos kur pyetjet jan kritike ndaj puns s saj. E pyetn prse nuk u mson t varfrve t peshkojn n vend q tu fal peshk. U prgjigj: Njerzit tan mezi qndrojn n kmb. Jan t uritur ose t smur ose t paaft. Nuk jan n gjendje as t mbajn n dor kallamin e peshkimit. Ajo q bj un sht tu jap t han nj peshk sa t marrin pak fuqi. Ather jua dorzoj juve dhe ju u jepni kallamin dhe i msoni t zn peshk. Gjat nj vizite n Gjermani, ndrsa e bezdisnin vettimat e fotografve, u kthye nga Jozefa Goselke, nj bashkpuntore gjermane, e i tha: Kam nnshkruar nj kontrat me Jezuin, q pr do foto q m bjn t lirohet nj shpirt nga purgatori. N kt or purgatori duhet t jet i zbrazt. U nnshtrohet me sakrific krkesave t shtypit, por ua njeh dobin. Un kam qn e detyruar ta vuaj famn. E prdor pr dashuri t Jezuit. Duke folur pr mua, gazetat dhe televizionet flasin pr t varfrit dhe kshtu zgjojn vmendjen ndaj t varfrve. E vlen ta durosh kt barr. N fjalimin e pranimit t mimit Nobel tha: N mos vafsha n qiell pr tjetr gj, do t shkoj pr gjith kt publicitet q m rrethon, sepse ai m ka flijuar e pastruar dhe m ka br t gatshme pr parajsn. Nn Terezn e takova pr her t par n Rom m 1 mars 1978. N viln e bukur t Accademia dei Lincei1, posa i kishin dorzuar mimin Balzan pr njerzimin, paqen, vllazrimin ndrmjet popujve. Shtrngonte n dor pergamenn me shirit t kaltr dhe ekun prej 250 milion liretash dhe prshndeste autoritetet e pranishme. Dukej fare e vogl. sht kaq e vogl por ska asgj t vogl n vetvete thoshte zakonisht Indira Gandi, q ishte mike e saj. Sandro Pertini, Xhulio Andreoti, profesort e Akademis, katr ministra, nj gjysm duzin ambasadorsh, duhet t thyheshin m dysh q ti shtrngonin dorn. Ajo ngrinte kokn mnjan, i vshtronte e qet nga posht lart, me nj gjest t veant t saj. Vishte mbi sarin nj triko boj hiri t vjetr, me nj paraman n vend t nj kopse q mungonte. Me gjith t ftohtit e fundit t dimrit, kmbt i kishte zbathur n sandalet. N fytyrn e shnuar nga qindra rrudha, syt i shklqenin me nj vshtrim plot gzim. Me at vshtrim, pas ceremonis, prballon lukunin e gazetarve. Fillon nj konferenc shtypi e uditshme, n t ciln ballafaqohen dy gjuh t ndryshme: pyetje t ksaj bote, prgjigje t nj bote tjetr. Pa pritur pyetjen e par, Nn Tereza fillon t flas pr fmijt e padshiruar, pr fmijt e braktisur, pr ata q vdesin urie. ---------1
Akademia shkencore m e vjetr dhe m me prestigj e Italis.
Nn Terez, nuk do t ishte m mir q mos i lindnin se sa ti len t jetojn kshtu? Fmijt jan dhurata m e bukur e Zotit. do fmij ka t drejt t dal n drit, pavarsisht n sht i dshiruar ose jo. Aborti sht nj krim i kryer n prehrin e nns. Nn Terez, por cilsia e jets a nuk sht m e rndsishme se sa lindja? E drejta e par sht t lindsh. T tjerat vijn pas ksaj. Nn Terez, kuptim ka t jetosh si qnie nnnjerzore?
Askush nuk mund t gjykoj jetn e tjetrit. Njri m ka thn: kam jetuar si kafsh, por fal teje po vdes si engjll. Kjo ka nj kuptim. Nn Terez, mendim keni pr t filluar nj fushat kundr armatimeve? Nuk bj fushata, as peticione, as mbledhje parash, as lejoj q t tjert ti bjn n emrin tim. N kt shtje jam shum e rrept. Vetm mund tu sugjeroj qeveritarve: mi jepni mua parat q harxhoni pr arm. Un do t dija mir si ti prdorja. Nn Terez, nuk mendoni se Kisha shpenzon shum pr veprimtari t kota n vend q t ndihmoj t varfrit? Kisha jemi ne. Nuk duhet t gjykojm t tjert, por veten ton. Ne do t gjykohemi pr ka kemi br pr Jezuin q vuan, pr Jezuin e braktisur, pr Jezuin e uritur. Nn Terez, a nuk sht pothuajse e pamundur t jetosh si i krishter n botn e sotme? Po, sht kaq e vshtir sa q nuk do t mund ta bnim pa ndihmn e lutjes. Ne katolikt kemi trupin e Krishtit. Kjo na jep fuqin. Jezui vjen pran nesh n formn e buks pr t na treguar dashurin e tij; dhe n formn e t uriturit q t mund ta ushqejm; n formn e njeriut lakuriq q t mund ta veshim; e t pastrehuarit q t mund ta marrim mysafir. Nn Terez, a ka krkesa pr t hyr n urdhrin tuaj? Po shtohen vazhdimisht. Paraqiten vajza dhe m thon: Dua nj jet me varfri, me dashuri, me sakrific. Prgjigjem: Mir, bija ime. Jan t vetmet gjra q mund t t jap. Nn Terez, bjn n Rom misionaret tuaja? Ju pandehni se India sht vetm n Indi. Shkoni nj nat me motrat e mia n stacionin Termini. Do ti shihni motrat si marrin njerz t shtrir pr tok. Si n Kalkut. Po n Rom sht m ftoht, ja pse duken m pak n vende t hapura. Nn Terez, flokt i keni t gjat apo t shkurtr? T rruar. Nuk kam koh ti kreh. Nn Terez, si ia bni ti njoftoni Ungjillin atij q e ka barkun bosh? Ka mnyra t ndryshme pr t ofruar. Mund t veprohet kshtu.... Ngrihet, i v duart prpara dhe trhiqet menjher. sht gjesti i atij q bn nj akt bamirsie t pavmendshm dhe t shpejtuar. Ose kshtu... I mbledh duart si shport, dhe i zgjat me butsi: Ka uri pr buk dhe uri pr dashuri. Mund t jesh i zhveshur nga rrobat dhe i zhveshur nga dinjiteti. Jezui ka thn: Pata uri dhe m dhat pr t ngrn. Isha i smur dhe m vizituat. Isha i braktisur dhe m ngushlluat. M s fundi arrita t kem nj intervist vetm pr vete. Un dhe Nn Tereza vetm, n heshtjen e nj dhome t vogl n San Gregorio al elio. Kjo shtpi e misionareve ka qen pularia e kuvendit fqi t murgjve kamaldolez. Jetojn atje 35 murgesha, qelit komunikojn me nj korridor qendror pa ati, i mbuluar nga nj pjergull. Mbi dyshemen me imento duken ende rrafshet kulluese t pularis. Ia arrita t marr intervistn me ndihmn e motrs Agnel, prgjegjse e misionareve t Bamirsis pr Italin; sht me nn Terezn q nga viti 1969, kishte qejf t quhej Agnes (Angje), si emri i pagzimit t Nn Terezs, por e kishte nj tjetr, ithtarja e par. Le ta ndryshojm pak, i tha Nna dhe kshtu emri u b Agnel. Ishte mbrmja e 26 prillit 1990. Shkova te Nn Tereza me frik se mos e kish anulluar prsri takimin, duke pasur angazhime m urgjente ose pr t ikur n ndonj vend tjetr, me nj nga ato vendimet e saj t papritura, q nuk duronin shtyrje. Por jo, ishte aty dhe m priste. M e vogl, m e tretur nga e kisha par hern e fundit. Ishte pas goditjeve n zemr q e kishin detyruar t shtrohej n spitalin e Kalkuts shtat muaj m par, si dhe periudhs s gjat t shrimit.
Po rrinte atje, n ish-pularin e fretrve t San Gregorios. Dhe m priste. Ndjej prsri joshjen e saj. M mbshtjell ai bekim q buron nga njeriu i Perndis; nj kontakt shpirtror q indiant e quajn darshan, prceptimi i s vrtets s nj qenieje superiore. Nj minut pran nj shenjtori shuan male me mkate, thon shkrimet indiane. Pr t marr darshanin turmat rreshtoheshin anash kur kalonte Mahatma Gandi. Sot grumbullohen rreth Nn Terezs kur e shohin npr rrugt e Kalkuts. Si jeni, Nn Terez? Ndjehem e fort. Erdha n Evrop pr tri gjra: t hap nj shtpi n Rumani, t shkoj n Shqipri dhe pastaj n ekosllovaki. Shkon drejt e n thelbin e shtjes, shkurt si gjithmon, sipas sugjerimit t Ekleziastit. E folura jote t jet e thjesht dhe e drejtprdrejt. T shprehsh shum me pak fjal. Kam n xhep pjest e prera t gazetave t javs s shkuar Tereza e Kalkuts dha dorheqjen. Nuk ka m fuqi, thot titulli i Korriere dela Sera.Tereza e Kalkuts i dha lamtumirn misionit t vet thot titulli i La Stampa-s. Heqja dor e prvuajtur e Nn Terezs titullon Republika. Artikujt shpjegojn se Nn Tereza i paraqiti Gjon Palit II dorheqjen nga detyra e eprores s prgjithshme t misionareve t Bamirsis, pr arsye shndetsore. Papa e pranoi. Eprorja e re do t zgjidhet n 8 shtatorin e ardhshm nga kapitulli i prgjithshm i Kongregacionit. Pra tani jeni n pension, Nn Terez? Jo, nuk jam n pension. T varfrit nuk dalin n pension. Kam dhn dorheqje si eprore e prgjithshme. Bn nj pushim, zgjat duart mbi tryez pr t shtrnguar t miat, dhe me nj konfidenc t przemrt m siguron: Nuk kam dhn dorheqjen si Nn Terez. Shpjegon: N shtator do t mblidhet kapitulli dhe nj tjetr do t zer vendin tim. Mund ti ndihmoj motrat sa jam gjall, ti ndihmoj t kuptojn duhet br, sepse shum gjra nuk kuptohen deri sa t bhen. Do t zgjedhim nj eprore t re dhe do ta ndihmoj t kuptoj se duhet t bj. Pastaj do t jem nj murgesh si gjith t tjerat. (Kur u mblodh kapitulli, gjrat u zhvilluan ndryshe: Nn Tereza u zgjodh prap eprore e prgjithshme e misionareve t Bamirsis. Kshtu ndodh q nga 1960-ta, q kur u bn zgjedhjet e para t urdhrit, q prsriten do gjasht vjet. Votuan n fshehtsi t 103 murgeshat delegate. Nn Tereza mori 102 vota, dhe e pranoi edhe nj her detyrn me gzim shum t madh, si tregoi zdhnsja e misionareve motra Prishila Ljuis). Pas katr muajsh (m 27 gusht 1990) Nn Tereza do t mbush 80 vje. M duket e krrusur mbi vetveten, sikur i bn mburoj zemrs s smur. Por shpirti an prpara. Rumania, Shqipria, ekosllovakia. N Rumani, n Bukuresht, specialisten e plagve t bots e presin pr t kuruar plagn e fundit, q nuk sht mijvjeare si lebra, por q bn krdi me t njejtn furi, ngjall po at frik, i izolon t smurt n po at tabu: Aidsi. Pasi u prmbys regjimi, doli n drit nj skandal i fshehur deri athere nn kapakun e tenxheres komuniste. N Bukuresht ka qindra fmij t smur nga Aidsi. Shumica e kan marr nga transfuzionet e gjakut t importuar nga Afrika, t praktikuara pa kontrollin dhe kujdesin m t vogl. Jan shtruar n reparte t ndyra spitalesh t lna pa kujdes, infermieret refuzojn ti prekin nga frika e infektimit. Bota rrnqethet dhe vjen Nn Tereza. Ipeshkvi i Bukureshtit dhe qeveria rumune m krkuan t hap nj shtpi pr fmij t smur nga Aidsi. Do t shkoj pas disa ditsh, me katr motra dhe nj mjek. Kam hapur deri tani tre qendra pr kurimin e t smurve nga Aidsi: n Nju Jork, n Uashington, n San Francisco. Kjo do t jet e para n Evrop. sht thn se Aidsi sht ndshkimi hyjnor pr homoseksualt dhe t droguarit. E mendoni edhe ju kshtu, nn Terez?
Jo, jo nuk sht nj ndshkim hyjnor. Shum njerz infektohen pa asnj faj. Nj motr e ka marr nga nj shiring n damar. Vdiq pas pak. Nuk mund t gjykojm, mjafton nj inxheksion i thjesht, nj shiring e infektuar. Tragjedia m e madhe sht ajo e fmijve q e marrin Aidsin nga e ma ose i ati. Ndrsa fmijt e lebrozve nuk lindin lebroz. N barkun e nns jan t mbrojtur sepse bacili i lebrs nuk e deprton murin e placents. Por pas lindjes mund ta marrin smundjen nga kontakti i vazhdueshm me nnn. Duhen hequr menjher, kur gzojn ende shndet t plot, prpara se t marrin t puthurat e nns. Ather ne i marrim nga familja dhe i mbajm nn kontroll mjeksor n qendrat tona. sht e dhimbshme tua heqsh nnave, por duhet br pr ti shptuar. Tani prindrit e dijn dhe e durojn kt sakrific pr t mirn e fmijve. Ndrsa virusi i Aidsit ngjitet q n prehrin e nns. Lindin fmij t destinuar pr t mos jetuar. I mjekojm si mundim, i mbajm n krah, dhe t paktn i pagzojm prpara se t vdesin. Nga Bukureshti do t shkoj drejt e n Tiran, kryeqytet i Shqipris. Jam shqiptare nga gjaku e prejardhja ka thn n at biografi shum t shkurtr q ka prvijuar pr gazetart e Oslos. Tani do t kthehet te populli i vet, do t dgjoj prsri nj gjuh, pothuajse t harruar nn shtresat e anglishtes, induishtes, bengalishtes. Do t realizoj ndrrn e kthimit q shoqron gjithmon jetn e emigrantve, t t arratisurve, t misionarve. Pr Nn Terezn largimi nga rrnjt zgjati gjashtdhjet e ca vjet. Megjithat sht shqiptarja m e famshme n bot. sht ndrra juaj vajtja n Shqipri, Nn Terez? N prgjigjen e saj nuk ka asgj sentimentale, asgj nostalgjike: Jo, nuk sht nj ndrr imja. Tani nuk kam njeri atje. sht dika pr t ciln Shqipria ka nevoj. Shkoj n Shqipri jo sepse sht kombi im, por sepse duhet ti oj Krishtin. Shqipria sht ateiste, me ligj. sht shteti i vetm n bot q ka shkruar ateizmin n Kushtetut. Nuk kan kisha, nuk kan xhamira, nuk kan sinagoga. Vendet e kultit jan shndrruar n muze. Priftrinjt jan burgosur, nuk ka mbetur gj prej gjje. Vajtja ime do t jet hapi i par. Pse, Nn Terez? Sepse un nuk hap nj shtpi po nuk pati kish. Dhe n kish un ve kryqin. Po pranuan nj shtpi timen, pranojn edhe Krishtin. Dhe pr ta pranuar, duhet t ndryshojn ligjin. I kam shkruar presidentit t Shqipris. Nuk m sht prgjigjur ende. Por e di q ka respekt pr mua. Ju e arrini gjithnj at q doni, Nn Terez? Jo, jo gjithnj. N caqet njerzore suksesi i puns sime do t kish qen i pamundur. Sot ne jemi n 90 vende dhe kemi 420 shtpi. sht gj e madhe, apo jo? sht gj e madhe sidomos pr brezat e rinj. T rinjt jan t etur pr Perndin. Kjo sht madhshtia e rinis. Cila sht e fshehta juaj, Nn Terez? sht lutja q bhet veprim. Fryti i lutjes sht besimi. Fryti i besimit sht dashuria. Fryti i dashuris sht shrbimi. Shikoni, gjithka ka lidhje. Ajo q ne bjm sht dashuria e Perndis n veprim. Mistike dhe praktike. Asketike e manaxheriale. Mart dhe Mari. Ne jemi soditse n veprim, prsrit. Ka thn: Kur t mos ket m asnj t varfr, ather do ti kushtohemi trsisht lutjes. Por e kam vshtir t mendoj se do t vij ajo koh. Jezui ka thn: T varfrit do ti keni gjithmon midis jush. Aftsis s lindur pr t thn gjra t mdha me fjal t kursyera, ajo i shton edhe dhuntin e gjestit. Tani m merr dorn, m prek do gisht, dhe mbi secilin thot nj fjal: You did it to me, ka thn Jezui. E ke br pr mua. M pickon gishtin e vogl: You. Pastaj at t unazs: Did. Pastaj t mesmin: It. Pastaj treguesin: To. Pastaj t madhin: Me. Prsrit, me durimin e nj nne q duhet ti msoj s bijs kuptimin e jets: Ti ma ke br mua. Shpton nj fmij? Ma ke br mua. Ushqen nj t uritur? Ma ke br mua... Qesh, duke t qetsuar: Gjithka sht shum e thjesht. Por shpesh harrohet.
Vrtet sht kaq e thjesht t bhesh i shenjt? Po, sht e thjesht. Puna jote sht t shkruash apo jo? E athere, po nuk shkrove gnjeshtra, po nuk shkrova gjra q i ligshtojn njerzit, mund t bhesh njeri shum i shenjt. Ajo q shkruan ti shndrrohet n lutje. Thon q ju jeni e vetmja shenjtore e gjall, Nn Terez. Oh, jo. Secili sht krijuar q t bhet i shenjt. Jemi krijuar pr t njjtin qllim. T duam dhe t na duan. Jemi krijuar pr gjra t mdha. Zoti tregon madhshtin e tij duke prdorur qnien ton pa vler. Kjo sht shum e qart. Bota sht plot me shenjtor t gjall. Jam e lumtur q sheh Jezuin tek un, sepse un e shoh te ti. Prmes dritares q shikon nga pjergulla dgjohet zhargimi i kmbve t murgeshave dhe tingulli i nj zileje. Po fillon ora e adhurimit t mbrmjes dhe motrat po drejtohen me shpejtsi n kishz. Nna i vshtron n heshtje, me nj butsi q m jep t kuptoj se duhet t largohem. Por kam ende dika q m peshon n zemr q kur se hyra. Duhet ti tregoj se fatkeqsia ka hyr n shtpin time dhe dhimbja m ka vn posht dhe sa vshtir sht t ngresh prsri kok e t shohsh prpara. M dgjon symbyllur. M le t kuptoj q t flas me qetsi, sepse tani ka ende koh pr mua, pastaj m thot fjalt pr t cilat kam nevoj: - Dhimbja sht dhurat e Perndis pr ty. Dhimbja sht nj dhurat e mrekullueshme. Un lus q ti t mos e osh dm punn e Zotit. Q t mos e prishsh kot at q sht pun e Zotit, jo e jona. N shtpi, m s fundi N varrezat e Tirans nuk shihen simbole fetare. Mysliman, t krishter, hebrenj, agnostik, duken t barazuar, edhe t vdekur, nga neni 37 i Kushtetuts shqiptare q imponon ateizmin e Shtetit. Vetm mbi dy varre larg njeri nga tjetri, spikasin kryqet, prej bronci, krejt t rinj. Kuptohet q jan vendosur prej pak kohe. I ka vn Nn Tereza te varret e sms dhe t motrs. Varreza sht n Kombinat, n periferi. Nga kodrinat pr rreth dalin bunkert me beton t ndrtuar nga diktatori Enver Hoxha, q ishte i obsesionuar nga psikoza e rrethimit dhe e invazionit t huaj. I quante, me hov retorik, tanket e popullit, q nuk sulmojn kurr dhe nuk sprapsen kurr. Tetqindmij bunker jan t shprndar n fushat e Shqipris t ndrlidhur me lmsh galerish t nndheshme. Kushtuan shuma pr t luajtur mendsh, q iu hoqn buxhetit t nj shteti prej tre milion t varfrish. Mbi varrin e nns, Drane, nuk sht portreti, por vetm datat e lindjes dhe t vdekjes, 1889-1972. M pas nj mbishkrim i thjesht: N shenj kujtimi, dhe emrat: Lazri dhe Gonxhja, Lazri (Llazari) sht i vllai i Nns Terezs, Gonxhja sht ajo vet me emrin prkdhels t fminis. I njjti mbishkrim sht mbi varrin e motrs Age, 1913-1973, dhe dika m shum, portreti: nj fytyr e bukur krenare me vshtrimin e drejt. Aty pran rritet nj lule trandafilash t egr. Nn Tereza u on t dashurave t veta dy tufa lulekadife t verdha, przier me flet dafine. Mbi shpatulla ka trikon blu, kjo pranver e vitit 1991 sht e ftoht jasht mase. I vendos lulet mbi gurt e varreve duke i prekur me nj prkdhelje t leht dhe qndron gjat duke u falur, me duart e bashkuara t mbshtetura te balli. Nn Tereza e ka ndjer dhimbjen q nuk i pa m nnn dhe motrat q nga asti, kur, 18 vje, u largua nga shtpia pr t hyr n kuvend. N vitet e paralufts nuk pati asnjher rast t largohej nga India. Pas lufts, regjimi shqiptar n fillim stalinist, m pas maoist, m s fundi kshtjell e rreptsis dhe pastrtis marksiste, nuk i dha leje t hynte n Shqipri dhe as nns dhe motrs q t iknin.
Dua t t shoh para se t vdes i shkruante e ma. Ky sht hiri i vetm q i krkoj Perndis. Vllai Llazari nga Italia kishte rrahur t gjitha rrugt diplomatike q Dranja dhe Agja t merrnin viz. Kishte marr nj prgjigje t vetme. Drane dhe Age bojaxhiu nuk jan fizikisht n gjendje t ndrmarrin nj udhtim jasht shtetit. Llazari kish komentuar: Gnjeshtr. Smundja e vetme e nns dhe e Ages quhet vetmi dhe dshprim. Jan t varrosura pr s gjalli. Eilin Egani, n librin Such a vision of the street, q e kam cituar disa her, tregon kshtu pr nj nga orvatjet e shumta t pafrytshme t bra nga Nn Tereza q Dranja dhe Agja t mund t dilnin nga Shqipria. N vjeshtn e vitit 1970 e shoqroj Nn Terezn n ambasadn shqiptare n Rom. E gjejm dern t mbyllur. Pasi i ram tri her ziles, nxjerr kokn nj npuns i cili na vshtron me shum dyshim. Nn Tereza, e gatshme, thot: Jam nga Shqipria. Nuk tha: jam shqiptare, sepse prej kohe kishte shtetsin indiane... Pasoi nj ftes e that pr t hyr brenda. Amerikania shpjegon se kush sht Nn Tereza dhe shton: Besoj se sht shqiptarja m e famshme n bot. Ky saktsim i zhduku dyshimet. Nn Tereza e pyet nse mund t flas n serbokroatisht, gjuh q e ka msuar n shkoll dhe q e zotron m mir se sa shqipen e fminis. Npunsi i prgjigjet pozitivisht. Nn Tereza z e i mban nj fjalim jashtzakonisht t gjat n krahasim me thatsin e saj t zakonshme dhe Eilini v re se npunsi u zbut, pothuajse u mallngjye. Kur doln jasht, Eilini ka kureshtje t dij se far i tha Nna: I thash t vrtetn, q kam shkuar tek ai si nj up q krkon tmn. I shpjegova se nna ime sht 81 vje dhe nuk e kam par q kur isha 18 vje dhe se do t doja aq shum ti jepnin vizn pr t ardhur n Itali me motrn time. Mu prgjigj se atasheu i ngarkuar pr vizat do t m pres nesr. T nesrmen, Nn Tereza dhe Eilini shkojn prap n ambasad. Atasheu, shum i sjellshm, premton interesimin maksimal. Kalojn ditt, ambasada hesht dhe Nn Tereza shkon prsri. Pasi i bien ziles, e hap dern nj person i tret, i cili, pa i futur brenda, u njofton se ai nuk di gj dhe se atasheu sht jasht Roms. Ku? N Bari. Pasi u kthye n shtpi, Nn Tereza shikon hartn gjeografike dhe kur zbulon ku sht Bari i ndrit fytyra. Tani sht e sigurt se atasheu ka shkuar pr t hypur n anijen pr Shqipri me qllim q t lehtsoj personalisht udhtimin n Itali t Dranes dhe Ages. Si zakonisht shpreh besim dhe shpres. Vizat nuk u dhan asnjher. Dranja vdiq dy vjet m von, m 1972, kur ishte 83 vje. Dhe m 1973, n moshn 60 vje, vdiq edhe Agija. N kuzhinn e nj apartamenti fare t vogl n qendrn e Tirans, Gjystina dhe Tolo Zhupa m qerasin me nj kafe turke shum t fort dhe nj got Sknderbej, q sht nj ver prej mjalti e aromatizuar me steka karafili, dhe ndrkaq m tregojn pr Drane dhe Age Bojaxhiun. Ata i njihnin mir. Ishin komshi n rrugn Perlat Rexhepi, lagja e re e Tirans, e quajtur Blloku Miqsia, nga epoka e miqsis me BRSS. Dranja dhe Agja jetonin vetm, n varfri. Ballkoni i tyre ishte gjithmon plot lule. Dranja ruante sndukun me rrobat e Llazarit, t birit q jetonte n Itali. Kish veshje, sende t tjera dhe madje nj qilim. Kur e pyesnin: Pse nuk i prdorni? prgjigjej prerazi: Jo, do ti duhen Llazarit kur t kthehet. Ishin gra zemrmira, kujton Gjystina. Agja punonte si folse n Radio Tirana n seksionin e gjuhs serbokroate. Por nj her q regjimi nisi nj prej shtrngimeve t tij t herpashershme t vidhave kundr armiqve t shtetit socialist, Agja u pushua: faji i saj ishte se qe motra e Llazar Bojaxhiut, i shnuar n listn e zez t shqiptarve refugjat n Itali, dhe e Angje Bojaxhiut, murgesh katolike e njohur me emrin Nn Tereza e Kalkuts.
Ather Agja filloi t punonte si rrobaqepse n shtpi, duke qepur veshje pr mikeshat, fshehurazi, sepse regjimi nuk lejonte veprimtari private. do her q vinte letr nga India, dhe pr kt zakonisht duheshin muaj t tr, Dranja nxitonte tua lexonte fqinjve Gjystina dhe Tolo. Nuk mund t bj tjetr vese t lutem pr ju, shkruante Nn Tereza. Dhe motrs: Age, ti je engjlli ruajts i nns son. N Pashk dhe n Krishtlindje. Dranja dhe Agja e kishin zakon t prgatisnin ushqimet rituale t tradits katolike shqiptare, dhe ftonin Gjystinn q sht katolike, dhe t shoqin e saj, Tolon, q sht ortodoks. N sofrn e Krishtlindjes viheshin sarma, nj gjell me flet lakre t mbushura me oriz. N sofrn e Pashks ishte buka e Pashkve, e br me qumsht dhe miell, por pa sheqer, me garnitur qepsh t njoma pranverore dhe vezsh t ziera ngjyrosur n t kuq, nj vez pr njeri, prve nj tjetre pr mysafirin e papritur, sipas zakonit. Buka piqet n vigjilje, pastaj ohet n kish dhe prifti bekon gjat ceremonis t s shtuns s shenjt. Q nga viti 1967, viti i shtrngimit ideologjik, kur u mbylln kishat, u przun ose u burgosn priftrinjt, ishte shkelje edhe ngjyrosja e vezve. Kush ka kuraj e bn prap, por fshehurazi, si ata t krishtert e katakombeve. Fshehurazi edhe nga fmijt e shtpis t cilt, si dihet, flasin. Dhe lvozhgat e kuqe t vezve t ziera t ngrna fshehurazi nuk mund t hidhen n kovn e plehrave, por duhen djegur, sepse nj lvozhg e kuqe e zbuluar nga nj komshi spiun mund t sjell akuzn e agjitacionit dhe propagands antisocialiste, krim pr t cilin parashikohet nj dnim deri gjasht vjet burg. Ju jeni njeriu i par t cilit ia tregojm kto gjra: Toloja, punonjs banke n pension dhe e shoqja Gjystina, llogaritare n nj ndrmarrje ndrtimi, jetojn jo keq n kt apartament t vogl t pastr, pasi t dy djemt tashm jan sistemuar me familjet e veta. Kur ishin fmij, djemt ishin shum t gjall dhe Dranja shqetsohej kur i shikonte nga ballkoni i saj, q ziheshin me fmijt e tjer n rrug. Trokiste n murin ndars pr t njoftuar Gjystinn: Vrapo, se mos ti rrahin shokt. Pas dimrit t gjat t diktaturs, erdhi edhe pranvera e Tirans. Studentt kan rrzuar shtatoren kolosale t Enver Hoxhs q mbizotronte sheshin Sknderbej: n shtatore ai dukej i mbyllur n pallton e madhe prej bronci me vshtrimin e ngulur drejt diellit t s ardhmes. Muzeu, kushtuar veprs s tij, ndrtim madhshtor i regjimit, sht i mbyllur pr punime dhe ka propozime pr ta kthyer n diskotek. N kampusin e Universitetit q sht ripagzuar sheshi i Demokracis, mbahen mitingjet e Partis Demokratike, q lindi me shpejtsi bashk me pes formacione t tjera politike q kur presidenti n fuqi, Ramiz Alia, vendosi pluralizmin nn shtytjen e ngjarjeve. Vendi i Shqiponjave po shkon n votime pr zgjedhjet e para t lira t historis s tij. Nga Kalkuta Nn Tereza vrapon pr n Shqiprin q m s fundi sht e lir. Hapi kishat, pruron dy shtpi n Tiran dhe nj n Shkodr. Falet gjat meshave prplot me njerz, ku t gjith shtyhen pr ta prekur. M 19 mars, festa e shn Jozefit, ka pagzuar kaq fmij dhe ishte edhe mbesa e Gjystins, Viola, e bija e vllait Eduard Joni. N at dit gzimi Gjystina pati nj hidhrim t vogl: Kisha e Shna Ndout ishte plot me njerz, nuk munda ti afrohem Nn Terezs. Ajo derdhi ujt mbi kryet e fmijve, tha lutjet e pagzimit, pastaj u rrethua nga turma. Un isha kaq e emocionuar sa q nuk pata fuqi t aja prpara pr ti thn se isha mike e nns dhe e motrs s saj. Famullia e Shna Ndout u prkiste franeskanve. E mbyllur m 1967 si shum kisha e xhami t tjera shqiptare, u kthye n pallat t pionierve, organizata e fmijve komunist. Nn Tereza arriti t nxjerr lejen pr ta hapur prap. U kthye Zef Pllumi, famullitari i vjetr. sht rreth t shtatdhjetave, i prkulur, i sfilitur nga 23 vjet burgim dhe pune t detyruar. Por tani kaluan, Zoti i ktheu syt nga ne. At Zefi tregon: Katr famullitar t Tirans u arrestuan m 1967 dhe un sha njri prej tyre. Na akuzuan pr tradhti t lart si spiun t ambasads italiane. Dy, dom Zefi Bioi dhe dom Mark Dushi, u pushkatuan pas disa
muajve. Dom Marku dhe un u dnuam me 28 vjet. Dom Marku vdiq n burg. Vitet e para t dnimit i vuajtja me pun t detyruar n miniern e kromit t Spait, ku drgonin t burgosurit politik t paprkulur, ata q nuk tregonin asgj. M von n bonifikimin e knets s Narts, pran Vlors, n Jug, nj vend i pashndetshm plot mushkonja. Ditn grumbullonim dheun n knet, natn ujt deprtonte prsri dhe t nesrmen duhej filluar nga e para. Nj pun prej Sizifi. Me fuqin e krahve kemi ndrtuar nj dig prej shtat kilometrash, e gjer shtat metra. Racioni ditor prbhej nga 7 gram vaj; 60 makarona, 170 zarzavate, 15 sheqer, 800 buk dhe 40 mish. Por mishi ishte n letr, un se kam par kurr. Pr at q protestonte, kishte burg brenda burgut, nj rreth ferri me errsir e dhimbje. Ndonjher m ka ndodhur t dyshoj pr besimin tim, por ngushllohesha duke menduar se edhe Jezui n kopshtin e Getsemanit kishte dyshuar dhe prpiqesha ta shtyja... N burg kam njohur burrat m t ndershm t Shqipris, dhe m t pandershmit. M t ndershmit ishin t pafajshmit q duronin me dinjitet e kuraj dnime absurde. M t pandershmit ishin spiunt q na vinin si shok qelie pr t fituar besimin ton dhe bashk me t edhe rrfimet tona. U msuam t heshtim me t gjith. Gjesti i par i at Zefit posa Nn Tereza e thirri pr t marr n dorzim kishn e tij, ishte t merrte kambann e vjetr dhe ta lidhte n akacjen e kuvendit, derisa ta vinte n Kambanoren, gjysm t rrzuar. Edhe kambana ishte msuar t heshtte. Kambann e kishin hequr natn dhe e kishin mbajtur fshehur, q ta shptonin nga shkrirja. Kt e kish br nj bojaxhi mysliman, Fiqri Muho, mik i atit t Zefit. Pas 12 vjetsh q e mbante n bodrum, Fiqriu, meqense iu desh t ndrronte shtpi, ia besoi Gjergj Komninos, ortodoks, profesor etnologjie. Profesori prfundoi n burg sepse kishte shkruar nj libr revizionist. Ndrkaq edhe Fiqri Muhoja u burgos, pr veprimtari kundrrevolucionare: ishte ankuar prpara t gjithve, n nj tregtore, se mungonin patatet. Dhe ja tre t burgosurit, frati, bojaxhiu dhe profesori takohen rastsisht n t njjtin burg. Njihen mir, kan besim te njri-tjetri, dhe flasin. Flasin pr kambann e tyre. Kambana e fshehur bhet simbol i liris, i jets prjashta, kur edhe ata do t fillojn ta gzojn at jet si njerz, pa nnshtrim dhe frik. Vjen Pashka e vitit 1991. Pashka e par e lir shqiptare pas 45 vjetsh. Me hapin e saj t leht si zokth, Nn Tereza prshkon vendin e Shqiponjave. N Tiran hap nj shtpi n rrugicn Ali Pasha Nr.35; n nj vil t vogl boj t gjelbr, q ishte banesa e kryetarit t bashkis dhe nj tjetr n rrugn Ali Gucia, Nr.27, ngjitur me kishn e Shna Ndout, ish shtpi e pionierve. Pruron katedralen e Zemrs s Shenjt, q ishte kthyer n kinema, me emrin Kino Rinia. E ndjek Nn Terezn n katedralen pr ritet e s Shtuns s Shenjt. I kremton at Gjergj Gjergji, q ka qn famullitar n Pej, n Kosov, dhe m pas kish shkuar si refugjat n Itali. Nn Tereza e gjeti n famullin e Shn Jozefit n Grotaferrata, brenda disa ditve i siguroi pasaportn, vizn dhe biletn dhe e mori me vete nga Roma. N katedrale njerzit shtypen pr t prekur Nn Terezn. Muret kundrmojn nga boja e freskt, gjurm glqereje njollosin dyshemen q nuk kan arritur ta kruajn, flaka e qiririt t Pashks lshon drit mbi arin e piksids dhe t tabernakullit, dhurata t Gjon Palit II pr Nn Terezn. Me dhjet prej misionareve t saj, Nna sht pran altarit. Misionaret jan t gjitha t huaja, prve motrs Ancila, q sht shqiptare. Mesha zhvillohet n gjuhn shqipe. Nga altari at Gjergji nxit prgjigjet nga ana e besimtarve, por prgjigjen vetm Nn Tereza dhe motra Ancila: motrat e tjera din lutjen por jo shqipen, besimtart din shqipen por jo lutjet. Mungojn bankat dhe turma ngjishet n kmb, duke valzuar leht n frymmarrjen kolektive. Secili ka vn pran altarit boen e vet me bukn e Pashkve, t stolisur me vezt e kuqe t ziera, me qept e
njoma, ndonjri edhe me nj cop djath t bardh n mes. At Gjergji bekon boet e grumbulluara pran njra-tjetrs, dhe pastaj grat mezi e njohin t tyren, disa i kmbejn. Prpara se t largohem nga Tirana, shkoj t prshndes Nn Terezn, n shtpin n rrugicn Ali Pasha, ish viln e kryetarit t bashkis t ndrtuar m 1939, kur italiant kishin pushtuar Shqiprin dhe midis Roms e Tirans venin e vinin hierarkt. Nj misionare me lutet t pres n kopsht sepse Nn Tereza sht e zn me ministrin e Shndetsis. Nn pjergulln ende t zhveshur shoh kok me flok t bardh q dalin plot kureshtje nga dritaret e katit t dyt. N kt shtpi qysh tani jan pranuar nga njzet gra t moshuara. M s fundi Nn Tereza del, m bn me shenj q ta pres, shkon te kangjella ku po shtyhen nj grup kalimtarsh, shkmben ndonj fjal, ndan medalje. Pastaj vjen drejt meje, tregon me nj buzqeshje plot mirsjellje bllokun e shnimeve q ma ka par kaq her n dor dhe qortimi sht plot dashuri: Po ti gjithnj shkruan... Edhe kt her gjen koh t m prgjigjet. Jeni e gzuar q ndodheni n shtpi, Nn Terez? Jam e gzuar. Por t varfrit jan kudo. N Tiran, n Nju Jork, n Rom. Gjett prkrahje ktu n Shqipri? T gjith m ndihmojn dhe n radh t par autoritetet. Nuk jam un q trheq ndihmn e njerzve. Jan t varfrit. Magnet jan t varfrit. T varfrit jan lidhja ndrmjet nesh dhe Perndis. Un jam vetm nj laps q Perndia e prdor pr t shkruar at q do. far mendoni pr zgjedhjet e para t lira? Ti e di q un nuk flas pr politik. Po a do t ndryshoj Shqipria? Do t ndryshoj. Me ndihmn time dhe tnde. Po, edhe ndihma jote sht e rndsishme, po fillove t lutesh nga familja jote. Tani do t bni, Nn Terez? Do t qndroj n Shqipri edhe disa dit. Po shkoj t hap nj shtpi n Shkodr, pr fmijt. Merr nj medalje nga xhepi i trikos, e puth prpara se t ma jap. M shtrngon duart n duart e veta, t ngrohta e plot nyje, dhe i prditson statistikat e saj, si e kam dgjuar edhe kaq her t tjera: Me kto dy shtpi n Tiran dhe at n Shkodr, bhen 443 shtpi n 95 vende. E di q n takimin e ardhm numri do t jet rritur dhe ajo do t ma thot, si gjithmon. Do t ket nj shtpi m shum, n nj vend m shum. Mbi altarin e bamirsis do t duhen t shnohen emra t rinj, vende t reja.
Prktheu: Donika Omari
Donika Omari
Libri m i fundit pr Nn Terezn

Gjendesha n kolegjin e prkthyesve t Proids duke punuar pr prkthimin e nj romani t E. Morantes, kur miku im proidan, profesor P. Lubrano, m propozoi t
bja prezantimin e ktij libri. tu thoja dgjuesve, kur vepra trheqse e Xamboninit sht aq e qart, e pasur dhe e thjesht njkohsisht? Por pr kt m ndihmoi vet autorja, e cila thot se nuk ka pasur pr qllim t shkruaj nj biografi, vetm se ka rrfyer disa histori t Nn Terezs, vetm ato q i ka jetuar ose q i jan rrfyer prej atyre q i kan jetuar vet. Ather pse t mos i prmbahesha edhe un ktij kriteri, meqense kisha pasur rastin t kisha ndjer personalisht joshjen e pranis e t fjals s Nn Terezs? Kshtu, pasi vura n dukje vlerat e librit, vlerat unikale t figurs q trajton dhe suksesin fatbardh t puns s ndrmarr nga autorja, fola pr ardhjen e Nn Terezs para afro dy vjetsh n Shqipri me rastin e dhnies s mimit t Republiks. Qndrimi i qeveris shqiptare n kt rast ishte paradoksal: E dekoronte pr t vlersuar Veprn e saj, dhe, nga ana tjetr, nuk pranonte hapjen e shtpive t bamirsis n Shqipri. N ceremonin e organizuar me kt rast, Nn Tereza, n fjaln e falnderimit, bri edhe nj prpjekje t fundit pr tia arritur qllimit t saj t vrtet t ardhjes n Shqipri. Kam qen kudo e m kan pranuar. Kam hapur shtpi t Bamirsis kudo n bot, edhe n vendet rreth e rrotull Shqipris, n Jugosllavi, Greqi, Rumani,. F.Kastroja, kur mori vesh se prse doja t shkoja n vendin e tij, m tha: Eja. Ia bra krkesn time Presidentit, ia bra zonjs Hoxha, t pranishme ktu, tani po ju drejtohem ju n kt sall duke ju lutur t m ndihmoni t realizoj projektin tim. Motrat jan n Rom gati pr t ardhur dhe presin vetm nj fjal timen, - kto qen pak a shum fjalt e saj. Gjithka qe e kot. Nj shtet q e kishte dhunuar aq her Kushtetutn, n kt rast tregohej tepr skrupuloz pr tiu prmbajtur, duke iu prgjigjur Nn Terezs se shtpit e bamirsis mund t hapeshin n Shqipri vetm pas miratimit t nj kushtetute t re. Duke qen e pranishme n kt ceremoni, pata rast t vrej kmbnguljen e njohur t Nn Terezs, q nuk e humbiste shpresn pr t nxjerr nj po edhe nga shkrettira. Thirrja e saj m drejtohej edhe mua. E kisha pr detyr t ngrihesha e ta prkrahja krkesn e saj. Por spata guxim. Megjithat ndjenja se skisha br m takonte, sm linte t qet. Ather, disa dit m pas, m lindi mendimi t organizoja nj peticion drejtuar qeveris n prkrahje t krkess s Nn Terezs. N shtpin botuese Naim Frashri, ku punoja, munda t mbledh 19 firma. U prpoqa t mbledh nga institucionet e tjera. Por askush nuk firmoste. A e di se Nn Tereza sht nj e drguar e Vatikanit?, m tha nj i njohur. A e di se ajo grua skrkon tjetr ve t na ndihmoj?, - iu prgjigja. Pastaj shkrova nj artikull t shkurtr n RD q sapo kishte nisur t dal. Ndrkoh ngjarjet, t shtyra nga lvizja lirimtare demokratike kundr diktaturs, u rrokullisn me shpejtsi, dhe kshtu Nn Tereza mundi ta hap shtpin e saj t par n atdheun e vet 4 muaj pas atij nntori t 1990-s q kish dashur tia zhgnjente shpresat, po sidoqoft para miratimit t kushtetuts s re. Kur lexon pr jetn dhe veprn e Terezs s Kalkuts, nuk mund t mos mendosh pr rrnjt e saj shqiptare, q kan ndikuar fuqishm n brumosjen e karakterit t saj. T jesh shqiptare, do t thot ti prkassh nj populli q historikisht ka qen fatkeq, popullit m t varfr e m t vuajtur ndrmjet popujve europian. Kusht i prshtatshm, truall i favorshm ky pr lindjen e nj vokacioni n shrbim t t varfrve e t palumturve, pr t qndruar n ann e t mnjanuarve, pr t qen e pajisur me aftsin t ndiesh vuajtjen e t tjerve. N cilsit shembullore t karakterit t Nn Terezs, shquhen virtytet themelore t shqiptarve. Mbajtja e fjals, edhe me
mimin e jets, sht nj nga kto virtyte. Premtimi i br Zotit dhe t varfrve t saj se sdo ti tradhtoj kurr, sht pr Gonxhe Bojaxhiun besa e dhn nj her e mir. N vendimin e saj t prer pr t mos u kthyer mbrapsht nga rruga e nisur mund t shquash krenarin shqiptare. Nj nga nenet e ligjit t mikpritjes n Kanunin e Maleve sht: Shtpia sht e Zotit dhe e mikut. Dhe Nn Tereza thot me knaqsi se ska qen kurr e detyruar t lr jasht asnj nga ata q i kan trokitur n der. Por ajo sht shqiptare edhe me fjalt e saj t kursyera, se dihet q shqiptart jan njerz t heshtur. Cilsit e saj mund t t kujtojn edhe t metat e shqiptarve, t shndrruara tek ajo n virtyte. N zonat ku izolimi ka qen m i madh, nuk sht se shqiptart nuk jan kokfort. Ndrsa Nn Tereza sht kmbngulse e perseverante, kokfort vetm pr ata q sduan t kuptojn arsyet e saj, t cilat i nnshtrohen arsyes m t lart: Ndihms pr t tjert, urgjencs s ksaj ndihme. Proverbi i popullit t vet: I ngopuri nuk e kupton t uriturin, e ndihmoi qysh n fillim t kuptoj se duhej t bnte q t pranohej prej m t varfrve: T jetonte jetn e tyre. E frymzuar dhe e zotruar krejtsisht prej idealit t saj: Ti shrbej Jezuit te fatkeqt, ajo arrin tek e vrteta themelore e Ungjillit q sht: Shptimi i njeriut qndron te dashuria, te prulja e te flijimi. Kur merret fjal pr fjal, nj fe e till bhet e vrtet e bots. Kur vihet n praktik, kjo e vrtet hap t gjitha dyert, mposht t gjitha dyshimet, t gjitha diversitetet e bots... N nj shkrim timin botuar n gazetn Sindikalisti, ku trajtohet problemi i prpjekjeve pr t arritur bashkimin e pajtimin kombtar, duke kujtuar gjith at boj shkrimi t derdhur n shtyp, si dhe projektet pr kuvende, kam sugjeruar t vihen n Muzeun ton Kombtar nj pal sandale t Nn Terezs, me t cilat ajo ka rrahur dhen n ndihm t t varfrve. Ndofta ato do t din tu flasin zemrave m mir se do artikull e kuvend. Ato sandale t prekin e t bindin, sepse jan sendrtim i filozofis s saj t thjesht: Dashuria n veprim. Duke shkruar kto radh jam rrekur t shlyej paksa detyrimin q ndiej ndaj ksaj shqiptareje q i sjell kombit ton nj msim kaq t madh me shembullin e saj. Do t vazhdoj ta shlyej kt detyrim kur t kem prkthyer e botuar pr lexuesin ton librin Tereza e Kalkuts. Lapsi i Zotit.*
Donika Omari Shtpia botuese Elena Gjika Tiran, 1994, f133-142, 149-169, 177-180.
------------*
Nga artikulli Libri m i fundit pr Nn Terezn. Gaz. Republika dat 27.8.1992.
Bibliografia Allegri, Renzo: Tereza e t varfrve /Bised me Nnn e Kalkuts / Prk. Emil Cimbi/Albas, Tiran, 2003, f.192.
Benedetto XVI, Dens caritas est, Lettera enciclica, f.41. Benedetto XVI, Dens Caritas est, Lettera enciclica, f.82. Berisha, Anton Nik, Errsira dhe vuajtja shpirtrore e Nn Terezs prligje e hirit t Hyjit dhe e hyjnimit t saj, Prishtin, 2008. Berisha, Anton Nik, Testamenti shpirtror /Dashuria ndaj Hyjit dhe ndaj njeriut qensi e testamentit shpirtror t Nans Tereze/, Prishtin. Berisha, Anton Nik, Nna Tereze: E desha tjetrin m tepr se vetveten (Doracak). Tiran, Argeta-LMg, 2010. Berisha, Nik Anton, Nna Tereze n tri shpalime. Faik Konica, Prishtin, 2010, f.320. Bertini, Mario, Sulle Strade di Madre Teresa, f.16. Egan, Eileen Egan, Kathleen, Madre Teresa e le Beatitudi, f.3, 11, 109, 110. Ganthier, Jacques, Ho sete. Della piccolo Teresa a Madre Teresa. F.40. Giam Paolo Mattei, Io, Nirmala La storie dell, erede di Madre Teresa di Calcuta. Gonzlez Balado, Jose-Luis, Madre Teresa, il Sorriso degli ultimo. Citt Nuova editrice, Roma, 2005, f.169-170. Gonzlez Balado, Jos Luis, Madre Teresa. Ricordo e messaggio, f.181. Gorrre, G. Bariber, J. Madre Teresa di Calcuta, Tu mi porti lamore. Scritti spirituali, f.9. Gjimarkaj, Gjon, La Beatificazione di Madre Teresa / Lumnimi i Nns Tereze / Kush ishte kjo grue / Jeta e saj, veprat, msimet, mendimet dhe kshillat e saja/. Mmorie / Testimonianze / Palermo (Itali), San Paolo (Brasil), 2003, f.103. Gjon Pali II Losservatore romano, 12. XII. 1981, f.1. Gjergji, Dr. Dora Lushi, Dashuria n vepr, Nn Tereza. Drita, 1992 Gjergji, Dr. Don Lush, Gonxheja jon Nn e bots. ShShK, Prishtin, 1998. Gjergji, Dr. Don Lush, Nna jon Tereze, Prishtin, 2000, f.312. Gjergji, Dr. Don Lush, Nna e dashuris, 2000 Joly, Edward Le, Madre Teresa. Gli ammi della Gloria. Seconda edizione aggiornata. Edizioni San Paolo. Cinisello Balsamo (Milano) 1994, f.5. Joly, Edward Le, Madre Teresa e le Missionarie della Caritta. La Facciamo per Jesu. Famiglia Cristiana. Milano, 2003, f.15-16. Jo, Nirmala, La storia dell erede di Madre Teresa di Calcuta,f.20, 27. Kapinova, Klajd, Engjll vuajtje dhe shprese. Shkodr: Camaj-Pipa, 2002, f.180. Kapinova, Klajd, Me kryq dhe pend. Camaj-Pipa, Shkodr, 1997, f.12-15, 43-50. Kapinova, Klajd, Mes Kryqit e Atdheut, Camaj-Pipa, Shkodr, 2000, f.159-194. Kaula, Navin, Nn Tereza, Omsca & Afrdita, Tiran, 1998, f.214. Kola, Don Prend, Nna Tereze: Nj jet pr t tjert. Drita, Prizeren, 1997, f.164. Kola, Don Pren, Nna Tereze n fotografi dhe fjal, Drita (Prishtin) 1999. Kola, Don Pren, Nn Tereza (Dshmi kujtime mendime mbresa). Fjala hyjnore, Prishtin, 2004, f.133. Koliqi, Engjll, Ylli I Dardanis Rrezaton Tok e Qiell, Prishtin, 2010, f.53-67, 69-71, 8486, 88-89, 101-103 Kaula, Navin, Nn Tereza. Sh.b Omska Tiran, 1997. Prktheu Gzim Hadaj. Amaldo Mondadori, Le Divisione dei papi, Editore, 1981, f.320-321. Leka, Genc, Agnes Bojaxhiu: Nn Tereza. New York, 1998, f.146. Siccardi, Cristina, Madre Teresa. Tutto inizio nella mia terra. San Paolo, Cinisello Balsamo (Milano) 2009, f.173, 200. Ligjrime pr Nn Terezn, MHK, - 2003 Langord, Joseph, Il fuoco segreto di Madre Teresa, f.14, 59, 89, 158-159. Lorenzo, Mario Di, Madre Teresa. Lo Splendere della carit, f.13, 143, 144, 146, 147. Lule pr Nnn, Drita Ferizaj, f.278.
Madre Teresa, Alla scuola della carita. Le mie preghiere, Milano, 2006, f.13. Madre Teresa con Liciudo Vordey, Il Cammino semplice, f.VIII. Madre Teresa di Calcuta. Il cammino semplice, Milano, 2009. Madre Teresa di Calcuta, Tu mi porti lamore. Scritti spirituali, f.44, 61. Mattei, Giannpaolo, Io, Nirmala. La storia dell erede di Madre Teresa di Calcuta f.20, 21, 27. Madre Teresa Il mio segreto: Prego Raccolata di preghiere. Madre Teresa. Lui la Mia luce. Gli scritti piu intimi della. Santa di Calcutta, f. 125, 157, 274, 339. Madre Teresa. La mistica degli ultimo, f.59, 62. Muggeridge, Malcolm, Majka Terezija, Zagreb 1975. (pjes nga parathnia e librit). Muggeridge, Malcolm, Analcoso di bello per Dio, f.10, 11. Papa n Shqipri; 25 prill 1993, Radio Vatikani, Drita, 1995, f.36, 49-50, 125. Siccardi, Cristina, MadreTeresa tutto mio nella mia terra, Milano, 2009. Spink, Cathryn Madre Teresa una vita straordinario, f.335. Vashkalaza, M.C., At Sebastian, Jet me Nn Terezn. / Miqsia ime tridhjetvjeare me Nnn e t varfrve. Gjergj Fishta, Lezh, 2008, f. 235. Verdha, Liliana, Nn Tereza Shenjtorja shqiptare, MHK, Tiran, 2010, f.136. Zambonini, Franca, Teresa di Calcutta la matita di Dio, f. 62, 139, 164. Zambonini, Franca, Madre Teresa la mistica degli ultimo, f.19, 161. Zambonini, Ffranca, Tereza e Kalkuts Laps ii Zotit, Sh.b. Elena-Gjika, Tiran, 1994, f.180. Prk. Donika Omari.
Organe Shtypi Buletine, Gazeta, Revista:
Agon, 5 shtator 2009. Aksa, 23.03.1984, f.8-9; 12.VIII.1983, f.2; 9.XI.1984, f.11; 7.XI.1984, f.5; 14.VI.1985, f.5; 4.VI.1982, f.2; 26.VII.1985, f.5; 20.VIII.1982, f.6; 06.09.1985, f.3; 10.01.1986, f.5; 16.XI.1984, f.12. Amrita Bazar Patrika, Kalkut, 19 tetor 1979. Ananda Bazar Patrika, Kalkut, 18 tetor 1979. As (Sarajev), 18.I.1985, f.2. Bildpost, 21.XII.1981, f.6; 5.1984, f.9; 6.V.1984, f.4; 3.III.1985, f.1; 7.VI.1985, f.1; 4.VII.1985, f.3; 11.08.1985, f.3; nr.39, 29.IX,1985, f.8. Boston Globe (USA) (shtator, 1997) Crkva na komeny, 10, 1985, f.16. ikago Tribun (USA) (shtator 1997) Dallas Morning News (Teksas USA) (shtator, 1997) Danas (Zagreb), nr.153, 22.1.1985, f.19-20. Deecan Herlad, Bangalore, 19 tetor 1979. Die Welt, Hamburg, m 18 tetor 1979. Drita (Kosov) nr.1-2 (108), 1985, f.24. Druina, (Ljubjan), 8.IV.1984, f.3; nr.48, 1984, f.3. El Sol, Mexico City, 18 tetor, 1979. Fides, 2.1.1982.
Fjala hyjnore, Nr.3, 2004, f.265-276. Gazeta Shqiptare, 19 shtator 1996.
Glos Koncila, Zagreb, 6.1.1985, f.6; 8.09.1985, f.3. Identiteti (Numr special kushtuar Nn Terezs) V.I. Shtator 2002, Nr.2, Prishtin. Il Sabato, Milano 21-27.IX.1985, f.15; nr.25, 1985, f.24; 4.10.1986, f.19. Indian Ekspress, Nju-Delhi, 19 tetor 1979. Jennings, Peter. Koha Ditore, 30 tetor 2002, f.22. Koha Ditore, 20 tetor 2003, f.10-11. Korriere Dela Sera, shtator 1997. Kuvendi (SHBA), nr.11, 2003, f.44-62. Kuvendi (SHBA) nr.8, gusht 2010, f.50. La Republika (shtator 1997); 18 tetor 2003. La Stampa, shtator, 1997. LOsservatore Romano, 27.VII.1980, f.3; 9.X.1980, f.3; 8-9.XII.1981, f.8; 19.IX.1985, f.4; 12.XII.1981, f.2; 28.VIII.1982, f.1; 18-19.X.1982, f.3, 7; 20.VI.1985, f.6; 28.08.1985, f.2. Los Angeles Times (Kaliforni USA) (shtator, 1997). New York Times, Nju-Jork, 19 tetor 1979. Neue Bildpost, 27.V.1984, f.1. News-week, Nju-Jork, 29 tetor 1979. Oregeon, Portland (USA) (shtator, 1979). Paris Mateh, nr.1390/17.I.1976. Politika (Beograd), 11.VIII.1984, f.2. Republika, - Shqipri, 6 shtator 1997; 7 shtator 1997, f.13; 10 shtator 1997, f.13; 18 tetor 2009. Rijee ivota (Portorozli) 3/1985, f.13-15. Rilindja (Prishtin), 7 shtator 1997, f.6; 16 shtator, 1997, f.5; dhjetor 1997; 20.1.1985; 1.VIII.1985, f.16; 10 shtator 1997, f.6; 16 shtator 1997, f.13, 16. Rilindja Demokratike, 6 shtator 2000, f.15; 6 shtator 2009, f.10. Studime muzeologjike (MHK) Numr special kushtuar Nn Terezs. Tiran, 2004, f.122. Shpresa, Prishtin, 21 janar 1981; 2003; 2005, f.20-21. Tempulli i Zotit (Shkodr) Nr.3/ 2007, f.20-21; Nr.4/2007, f.24-25.
TIME, 1975 (numr I Krshndellave). Togos Anzeiger, Bern, m 18 tetor 1979. Toronto Star, Toronto, 19 tetor 1979. Tribuna, Prishtin, nr.3-4/1997, 1997, f.162. The Guardian, Londr, m 18 tetor 1979. The Harpert Current (USA) (shtator 1997). The Hindustan Times, Nju-Delhi, 20 tetor 1979. The Miami Herald (Florida USA) (shtator, 1997). The Statesman, Nju-Delhi, 19 tetor 1979. The Times of India, Nju-Delhi, 19 tetor 1979. The Tribune, Chandigarh, 19 tetor 1979. Verdens Gang, Oslo, m 18 tetor 1979. Veritas, Zagreb, 3,1972, f.73. Veterani, 01-15 shtator 2009, f.7. USA Today (SHBA), shtator, 1997.
Autort A Aarvik, Egil, 122. Allegri, Renzo, 229. Antonov, Metodi, 120. Anan, Kofi, 10. Angerhansen, Julius, 91.
Attenbourougch, Richard, 119. B Balbont, Luc, 123. Battistare, Giovanni, 85. Bekshen, Dagllas, 58. Bertini, Mario, 68. Betts, Roy, 126. Blair, Toni, 50. Bo, Carlo, 68. Balarbi, Kater, 126. Bordignano, Sandro, 67. Butilione, Prof.Dr.Roko, 127. C Cairns, John, 71. Cantalamessa, A Rainero, 78. Cekada, Smiljan Fr., 85. Chaput, Charles J., 89. Chitrablianu, Prof. Gurudev Shree, 81. Clement, Oliver, 54, 116, 123. Clinton, Bill, 46. Clinton, Hilari, 47. Colangeli, At Serafino, 88. Comastri, Angelo, 88. avalla, Navin, 57. D De Kuelar, Havier Peres, 10. Diaz, Ivan, 58. Doig, Desmond, 123. DLonza, Mons. Henry, 65. Dh Dhavamony, Mariasusai, 92. E Egan, Eileen, 69, 101. Elizabeta II, 50. Exem, C.Van, 59. F Fabiani, Enzo, 243. Ferrari, Manfred, 100. Flangan, Majkll, 53. Follerean, Raoul, 107. Franiq, Dr. Frane, 119. Fr. Brian, MC, 44. Fulghum, Robert, 163. G Gabrani, Pjeter, 122. Gandi, Indira, 52, 64.
Gastoi, Liza, 252. Gauthier, Jacques, 70. Geldof, Bob, 124. George, Francil, OMI, 86. Germani, Gloria, 118. Golangeli, At Serafino, 253. Gomes, Michael, 68. Gonzalez-Balado, Jos Luis, 100, 169. Gorree, Georges, 125. Gorre, G. e Barbier, J., 66. Grand, Mons. John W., 123. Grosh, Prof., 55. Gusic J.J. Juraj, 86. Guetarres, Antonio, 53. Gj Gjergji, Don Lush, 30 H Henry, Julien, 66. Hhren, Leonie, 96. Hume, Kardinal, 126. Hssler, Georg, 98. J Jarvolino, Roza Rosso, 250. Jennings, Peter, 166. Joly, Edward Le, 121. Junior, Jachson, 60. K Kardinal Giovanni Battista Re, 69. Kardinali Jos Saraiva Martins, 69, 75. Kardinal Keeler, 90. Kardinal Martini, 60. Kardinal Paskal, 54. Kardinali Simon D. Lourdusamy, 55, 79. Kardinal Sodano, 71. Kardinali Tenzola, 55. Kardozo, Fernando Henrik, 51. Karsten, Karl, 121. Karter, Dom Martin, 56. Katani, Muhamet, 52. Kaula, Navin, 199. Klestil, Tomas, 51. Koliqi, Engjell, 181, 192, 198. Kostantinesku, Emil, 51. Kreitien, Zhan, 52. Kuharic, Franjo, 83. L Langford, Joseph, 65.
Longslet, Lars Roar, 125. Lankseh, Hans-Joachim, 102. Le Joly, Ati Edward, 62. Lolodiejchuk, At Brian, 60. Lang, Thomas, 113. Loren, Sofia, 65. Lorenzo, Maria Di, 62, 69, 116. Lourdusamy, Simon DCard, 63. Lucchini, Dr. Antonella, 195. Lubich, Chiara, 70, 94. M Maknamara, Robert S., 52. Mandela, Nelson, 51. Manhati, Rrahmar, 56. Martins, Jos Laraiva, 87. Mattei, Giampolo, 59. Menu, Rigo Berto, 53. Montanelli, Indro, 64. Motr Nirmala, 44, 53, 59. Motschmann, 121. Muggeridge, Malcolm, 64, 98. Muhamed, Matir, 53. N Narajan, 49 Neudeck, Rupert, 72. Neves, Dr. Vera Lucia Alves, 74. Nn Tereza, 146. Nichols, Peter, 118. O OConnor, Gjon, 87. Omari, Donika, 277. P Papa Benedikti XVI, 37. Papa Gjon Pali II, 32, 39. Papa Pali VI, 38. Pasolini, Pier Paolo, 63. Pavisha, Motra Akvilina, 120. Peet, Ati Van der, 63. Pepper, Curtis Bill, 122. Prier, Ferdinand, 58. Piccoli, Flamino, 248. Pilla, Anthony M., 88. Porter, David, 107. Prifti Andrew, 61. Princi Filip, 50. Prodi, Romano, 52. Puci, Mario V., 120.
R Raphael PCPA, Motr M., 91. Rey, Naumatra, 56. Ratzkowsky, Aunegret, 117. Redy, Nayutara, 121. Regan, Ronald, 49. Rinpoche, Lama Phende, 120. Robinson, 52. Ruppert, Helmut S., 109, 125. S Salvoldi, Don Valentino, 82, 181, 192. Sammer, Marianne, 110. Sanness, John, 16. Sassun, Aligi, 109, 248. Scalfaro, Oscar Luigi, 50. Schuchter, Gabriele, 124. Schutz, Toize, Frati Roger, 96. Scolozzi, At Angelo Devanonda, 71. Selaise, Haile, 51. Siardi, Kristina, 156. Sin, James, 87. Sing, Sharan, 121. Smoltczyk, Alexander, 106. Sondo, Anxhelo, 53. Sonness, John, 16. Spink, Kathryn, 111. Stenico, Mons Tommaso, 126. Stern, Anthony, 108. Stratas, Teresa, 122. Suza, Mons. Henri, 54. Sh Shirak, Zhak, 49. T Tejado, Dom Segundo, 56. Terrani, Luia Valentini, 252. Testore, Giovanni, 245. Tito, Josif Broz, 124. Tugjarov, Vasil, 120. Turk, Mons. Aljzij, 119. U Ughi, Uto, 119. V Vardey, Lucinda, 149. Vazhkala, MC, At Sebastian, 93, 161. Vigee, Clande, 125. Vocca, James, 126. Vogt, Eugen, 99.
X Xambonini, Franka, 58, 67, 255. Z Zaffirelli, Franco, 246. Zankel, Claudio, 106. Zh Zhospien, Lionel, 52.
Personat q prmenden ose flitet pr ta* A Agaianini, Petro, 85. Agroni, 82. Ajnshtajn, 66. Alia, Ramiz, 272. Allegri, Renzo, 243. Andreoti, Xhulio, 264. Assam, 126. Atenagora I Kostandinopolit, 118. At Gjergji, 274, 275. At Sebastiani, 161, 162. At Sproschill, 139. At Van Eksemi, 217, 218. B Bavan, Baratija Vidja, 219. Berisha, Anton Nik, 3, 5, 36. Bioi, Dom Zefi, 273. Bokaioja, 255. Bojaxhiu, Kol (Nikoll) i ati, 256, 257. Bojaxhiu, Age (motra), 156, 157, 257, 258, 270, 271. Bojaxhiu, Age (mbesa), 255, 256, 259, 261. Bojaxhiu, Drane, 156, 257, 270, 271. Bojaxhiu, Llazar, 156, 255, 256, 257, 258, 259, 261, 270. Brand, Willy, 138. Brian, tr.MC, 44. Buda, 21. Bush, Xhorxh W , 206, 208. C Camara, Herder, 169. Carlo, Gian, 192, 194. Carrel, Rudi, 138. Chirak, Bernadette, 170. Chirac, Jacques (Shirak Zhak), 139. Claivaux, Berhard Von, 110. Clinton, Hillari, 170. Clinton, Bill, 47.
Corrigaun, Mairead, 136. Curri, Bajram, 257. D Dave, 155. Dansais, John, 134. Dori, Branko, 156. Dua, Dorothy, 136. Dushi, Dom Mark, 273. Domenikoja, 255, 261. E Egani, Elien, 102, 270, 271. Ekseur, At Celeste Van, 205, 209. Ers, Dr. Reinhard, 73. F Fabiola (mbretresha e Belgjiks), 170. Facibeni, Giulio, 243. Fatima, 135, 234. Feddersen, Hegel, 138. Foulerau, Raoulan, 136. Fylghum, Robert, 165. G Gabrieli, 184. Galati, R. Vicino, 121. Gandi, Indira, 52, 83, 137, 208, 229, 239, 263. Gandi, Mahatma, 21, 57, 67, 147, 218, 219, 220, 241, 266. Geldof, Bob, 124. Giller, Walter, 138. Gomes, Mihal, 234. Gobaov, B., 206. Gauzalez Boldo, Jose Luis, 169. Goselka, Jozefa, 263. Guwahati, di Thomas V.M., 126. Gujarl, Kunar, 170. Gj. Gjergji, Don Lush, 55, 79, 80, 81, 159, 183, 188, 189, 192, 193. Gjoni XXII, 173. Gjoni XXIII, 177, 193. H Henry, At Julian, 234. Hitleri, 187. Hoxha, Enver, 156, 158, 161, 258, 269, 272. Hoxha, Zonja (Nexhmije), 277. Hysein, Sadam, 187, 206. I Injaci i Loyols, 57. J Jakovi, 245.
Jennings, Peter, 166. Jezu Krishti, 11, 19, 24, 27, 28, 29, 30, 33, 34, 36, 39, 40, 41, 53, 59, 61, 63, 70, 71, 75, 77, 78, 79, 83, 88, 89, 91, 92, 93, 94, 95, 101, 103, 108, 110, 112, 116, 133, 151, 174, 179, 180, 183, 184, 185, 187, 188, 189, 190, 196, 198, 201, 205, 207, 215, 221, 239, 244, 246, 249, 264, 273. Jona profe5, 174. Joni, Eduard, 273. Joni, Viola, 273. K Kalas, Maria, 122. Kardinali Logano, 130. Kastilio, 56. Kastro, F., 187, 277. Kathleen, 102. Kelly, Thomas, 70. Kenedi, Eduard, 112. Kenedi (familja), 213. Kenedi i Riu (Josef), 213. Kenedi, Xheki, 212. Kierkegaadi, 243. Kohl, Hennerol, 138. Koliqi, Engjll, 74, 81. Komnino, Gjergj, 274. Krisi, 153. L La Pira, Giorgio, 243. Lapierr, Domenique, 121. Levin, Riard, 137. Liza, 23. Linda, 152. Loeb, Max, 121. Longlin M.C., 173. Lubrano, P., 277. Lucchini, Antonella, 195. Luter King, Martin (i riu), 215. Lutuli, Albert, 215. M Madona, 212. Maknamara, Robert, 22, 216. Maninelli, Xhuzepe Gutadauro, 255, 258. Maier, Sepp., 138. Maria, 33, 40, 184. Maria Tereza, 58. Marks, Karl, 140. Mart dhe Mari, 268. Mary, 147, 148. Masimiliano, 255, 261.
Mateu, 175, 196. Mazzolari, Promo, 243. Mbreti Olaf V, 260. Mbreti i Belgjiks, 208. Mbreti i Spanjs, 208. Meidani, Rexhep, 170. Mejxhr, 208. Meysel, Juge, 138. Miloshevi, 187, 194. Miteran (President i Francs), 208. Morantese, E., 277. Motra Agnes (Angje), 265. Motra Anjeze, 215. Motr Ancila, 274. Motr Dolores, 146, 149, 151. Motra Kamilus, 260. Motr Kateri, 155. Motr Nirmala, 178, 179, 180, 191. Motr Prishilla, 212, 266. Motr Theresina, 147. Moxart, 66. Mrijaj, Tom, 81. Muho, Fiqiri, 274. Muggeridge, Malcolm, 111. N Nansen Fritjof, 16, 215. Nehru, Jovaharlal, 112. Nobeli, Alfred, 17. Noor (mbretresha e Jordanis), 170. O Orione, Don, 243. P Papa Giovanni, 174. Papa Gjon Pali II, 43, 57, 60, 71, 75, 78, 100, 130, 169, 170, 175, 176, 178, 210, 237, 250, 260, 266, 274. Papa Pavli IV, 118, 169, 176, 177, 178, 229, 230, 232, 233. Papa Gjon XIII, 169, 213. Papa Jon XXIII, 232. Papa Montini, 177. Papa Roncalli, 174. Pelizza, Don Giuseppe, 158. Pertini, Sandro, 263. Pllumbi, At Zef, 273, 274. Perndesha Kali, 235. Perier Imzot, 156, 234. Pirro, 82. Piu XII, 183.
Prela, Nik, 188, 192, 193, 194. Princesha Diana, 214. Princi arl, 214. Princi i Edinburgut, 229. Princ Filipi, 214, 215. Prishtina, Hasan, 257. Puini, 122. Q Qyteza, Sabri, 257. R Ramachardon, 136. Rao, Narasimha, 218. Rawlings, Jerry, 170. Raxhiv, 52, 208. Regan, Ronald, 138, 207, 208. Rugova, Ibrahim, 128, 186, 192, 193, 194. Rumennigge, Karl, 138. Runcie, Robert, 112. S Samaritanes, 36, 39. Sanness, John, 215. Sarah, 153. Sanguinji, Maria, 258. Schweitzer, Albert (Shvajcer), 17. Sebastian DSanza, mos.Henry, 178. Selasie, Haile, 209, 210. Serrou, Robert, 172. Sirkar, Luka, 42. Skalfaro, Luigi Oskar, 170. Sknderbeu, Gjergj Kastrioti, 82, 102. Sinowatz, Fred, 136. Sadano, Angelo, 170, 198. Sofia (mbretresha e Spanjs), 170. Stalini, 187. Sh Shekspiri, 21. Shn Alberti, 161. Shn Antoni, 53. Shn Franesku i Asizit, 23, 53, 56, 57, 68, 70, 76, 79, 115, 204, 216, 239, 344, 246, 260. Shn Grigori i elinos, 249. Shn Gjoni i Kryqit, 24, 63, 103, 150. Shn Ignazio di Loyolo, 61. Shn Irineu, 38. Shn Mihali, 206. Shn Pali, 70, 76, 85, 93, 182. Shn Tereza e Avilles, 182.
Shn Tereza e Krishtit Fmij, 182. Shn Wendeslausi, 90. Shn Veronika, 141. Shirayanagi, Mos.Peter, 137, 139. Shvajcer, Albert, 215. T Tagora, Rabintranat, 212, 217. Tereza e dAviles, 57. Teuta, 82. Th Theer, Margaret, 138. Thomas, At, 127. W White, At Bert, 147. William, Betty, 136. Wojtyla, Karol, 72, 73, 138. V Vllai Geoff, 149, 151. Virgjresha Mari, 23. Virgjresha Mari e Ratimos, 234, 237. Vushkoviq, Boris, 138. X Xabonini, 277. Z Zia, Begun Kaleda, 209. Zia ul-Haq, 181, 187, 209. Zonja Pandit, 213. ZH Zhapo, Gjystina, 271, 272, 273. Zhupo, Taho, 271, 272.
Treguesi gjeografik
A Acquedotto Felies (Ujsjellsi i lumtur), 178. Adis-Abeb, 124, 142, 210. Afganistan, 74. Afrik, 13, 23, 27, 28, 55, 81, 82, 124, 210, 267. Afrika e Jugut, 51. Agra, 213. Alabama, 91. A Loner Srkjular Rond, 203. Angelus, 175.
Angli, 214. Appai Antica (Rrafshins antike), 178. Argjentin, 170. Asansol, 226. Asizi, 57, 70. Australi, 81, 114. Austri, 51, 136, 139. Azia, 55, 81, 82, 115. B Baltimores, 90. Ballkan, 133. Bangladesh, 112, 178, 209. Bari, 271. Bashkimi Sovjetik, 102, 206. Bejrut, 219. Bejruti Perndimor, 219. Belgjik, 170, 209, 240. Bengala, 178, 258. Bengali, 17, 166, 167, 202. Bengali Perndimor, 208. Bengalora, 55, 64, 80. Berlini Lindor, 140. Berlini Perndimor, 194. Bejrut, 134, 141. Bejruti Perndimor, 212. Beograd, 119, 120, 136, 137. Bergamo, 192. Bern, 131. Betlehem, 138, 185. Birmingem, 91. Blloku Miqsia, 271. Bombei, 99, 163, 164, 177, 232, 233, 253. Boston, 229. Brazili, 51. Britania e Madhe, 50, 102, 150, 209. Budapest, 54, 226. Bukuresht, 192, 267. C Canterbury, 112. Celios, 234, 249. Chandigarh, 132. ekosllovaki, 137, 266, 267. ikago, 84, 86. D Daka, 209. Damask, 72.
DAvill, 57. Delhi, 157, 199, 203, 204, 207, 213, 226. Denver, 89. Domi, 233. Dum-Dum t Kalkuts, 213. Durrs, 158. E Elbasan, 158. Enteli, 202. Essen, 140. Etiopi, 12, 13, 51, 96, 114, 138, 142, 210. Etiopia Qendrore, 142. Europ, 16, 55, 72, 81, 128, 134, 178, 210, 217, 224, 266, 267. Europa Juglindore, 82. Europa Perndimore, 82. F Franc, 49, 52, 114, 209, 256. Filipinet, 213. Florida (USA), 143. Freiburg, 91, 92, 142. ; G Gangu, 133. Georgetown, 134. Gorle (Bergamo), 79. Grenuich Viagen, 141. Greqi, 277. Guatemal, 53. Guwahati, 127. Gj Gjakov, 182. Gjermani, 91, 138, 263. Gjermania Perndimore, 121. H Hamburg, 131. Himalaja, 133. Hiroshim, 137. Holland, 212. Hollivud, 72. Hungari, 54. J Jerusalem, 118. Japoni, 137. Jugosllavi, 124, 163, 256, 260, 277. Indi, 13, 20, 25, 27, 28, 46, 47, 49, 50, 52, 56, 58, 63, 64, 79, 80, 94, 102, 113, 117, 121, 136, 137, 141, 151, 163, 164, 177, 184, 189, 206, 209, 212, 213, 214, 217, 218, 226, 229, 230, 232, 235, 236, 237, 239, 242, 258, 265, 270.
Irak, 206, 211, 206. Iran, 52, 74. Irland, 52, 166, 167, 251, 256. Irlanda e Veriut, 114. Ishujt Filipine, 87. Itali, 50, 52, 88, 128, 170, 230, 255, 258, 263, 265, 270. K Kaliforni (USA), 144, 211. Kaligat, 73, 202, 207, 211, 216, 225, 236, 238. Kalkut, 18, 23, 26, 27, 29, 32, 34, 37, 42, 50, 52, 54, 57, 58, 59, 60, 63, 67, 69, 73, 76, 77, 78, 80, 83, 88, 89, 92, 96, 97, 98, 107, 109, 110, 112, 115, 116, 119, 122, 125, 132, 133, 136, 137, 140, 141, 152, 160, 161, 162, 164, 166, 167, 168, 171, 172, 173, 175, 176, 178, 181, 182, 185, 195, 196, 197, 200, 204, 205, 206, 207, 211, 213, 214, 217, 226, 230, 234, 235, 239, 240, 241, 243, 245, 246, 248, 249, 250, 251, 252, 253, 260, 261, 262, 266, 278, 279. Kanada, 52. Karai, 181. Karakas (Venezuel), 135. Kattayam, 161. Kazalina, 234, 262. Kembrixhi, 135. Kenia, 114, 139. Kerola, 94, 161. Kolorado, 90. Kosov, 73, 128, 158, 160, 181, 189, 190, 192, 194, 274. Kostandinopoli, 118. Krakovi, 72. Kub, 55, 81, 187. L Laknau, 226. Lahore, 181. Laner Cirkular Rod, 262. Laponia, 244. Lecco, 195. Liban, 134. Lindja e Mesme, 13. Londr, 24, 111, 114, 119, 131, 135, 147, 154, 214. Loreto, 18, 88, 156, 195, 205, 258. Loreto House, 167, 168. Loreto i Kalkuts, 202. Lower circular Road, 234. Loyol, 57. Lubjan, 136, 137. Luveni, 135. M Madrasi, 240. Madrid, 179, 180.
Majami, 212. Malejzi, 53. Manheim, 140. Malet e Himalajs, 251. Maqedoni, 160, 166. Mexico City, 131. Milano, 63, 67, 71, 135, 141, 195, 233, 261. Mosk, 55, 81. Moti Yheel, 196. Motixhil, 202. N Najrobi, 139. Nart (Vlor), 273. Nigeri, 202. Nikaragua, 114, 226. Nirmal Hriday, 150, 176, 199, 203, 219, 226, 236, 238. Norvegji, 30, 125, 163, 170, 215, 217, 260. Novara te Liqeni i Madh (Maggiore), 195. Norma Dehli, 177. Nj Njuarku (Nju Xhersi), 212. Nju-Delhi, 47, 48, 132, 133, 135, 209. Nju-Jork, 11, 24, 81, 87, 119, 122, 140, 141, 149, 155, 212, 267, 275. O Obdachlosenasly, 139. OKB, 11, 14, 76, 128, 229. Oslo, 16, 24, 39, 123, 131, 163, 164, 186, 215, 251, 259, 160, 263, 267. Ottav, 70. P Padova, 76. Pakistan, 178, 181, 187, 192, 209. Palermo, 255, 259, 261. Panama, 114. Paris, 139. Peru, 114. Pisburgu, 137. Portland (USA), 143. Portorozh, 142. Portugali, 53, 135. Prishtin, 30, 33, 78, 81, 128, 138. Prizren, 160. Proida (Kolegj i prkthyesve), 277. R Rachi (Indi), 161. Ranki, 226. R.F. e Gjermanis, 134. Rimini (Itali), 141.
Rom, 43, 61, 85, 87, 90, 137, 159, 160, 169, 176, 177, 184, 206, 211, 214, 249, 259, 261, 262, 263, 265, 270, 275, 277. Rumani, 51, 266, 267, 277. Rr Rruga Ali Guxia, 274. Rrugica Ali Pasha, 274, 275. Rruga e Pajtimit, 176. Rruga Perlat Rexhepi, 271. S San-Franisko, 154, 212, 267. San Gregorio al elio, 265. San Hoze, 212. Sarajev, 138. Seutelo, Orense (Spanj), 169. Skrantoni (Pensilvani), 212. Spa, 273. Spanj, 114, 170, 179, 209. Split, 119, 138. Stokholm, 229. Suedi, 212, 215, 217. Sh SHBA, Shtetet e Bashkuara t Ameriks, 29, 46, 49, 53, 81, 88, 89, 114, 138, 140, 142, 143, 153, 163, 177, 193, 208, 209, 211, 244, 246, 261, 270. Sheshi Demokracia, 272. Sheshi i Shn Pjetrit, 75, 175. Sheshi Sknderbej, 272. Shn Uffizo, 176. Shishu Bavani, 206, 214. Shkodr, 34, 158, 162, 256, 273, 275, 276. Shkup, 17, 107, 120, 137, 156, 157, 160, 166, 205, 229, 257, 259. Shqipri, 13, 34, 35, 57, 58, 118, 148, 158, 160, 161, 162, 170, 256, 257, 266, 267, 268, 269, 270, 271, 273, 275, 277. Shtpia e Bardh (USA), 47, 208. T Taiz, 96. Tanzani, 142. Tamail, Nada (India Jugore), 136. Taxh Mahali (Indi), 213. Teksas (USA), 143. Tempulli Kali, 219. Tempulli i Kalighat-it, 167. Tiran, 56, 157, 158, 162, 251, 254, 258, 267, 269, 271, 272, 273, 274, 275, 276, 279. Titagarh, 218, 241. Tixhuana (Meksik), 214. Tokio, 137, 139.
Toledo (Ohajo), 212. Tor Fiscale, 159. Torino, 160, 258. Toronto, 133. U Uashington, 46, 47, 48, 135, 267. Umbria, 56. Udines, 68. V Vatikani, 18, 32, 53, 71, 72, 73, 78, 115, 127, 130, 170, 176, 189, 206, 211, 232, 278. Vayla, 161. Venezuel, 114, 135. Vien, 140, 256. Z Zagreb, 85, 108, 120, 130, 135, 138, 179.

Nene Tereza Ne Syte e Botes NGA Mehmet Gezhilli

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nene Tereza Ne Syte e Botes NGA Mehmet Gezhilli

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Prmbajtja

100 vjetori i NnTerezs Biblioteka Nn Tereza

Prof. Anton Nik Berisha

Fjalimi i Nn Terezs n Organizatn e Kombeve t Bashkuara

II. Nn Tereza dhe mimi Nobel

Ti japsh gzim njeriut!... 1

... Jam krijuar pr t prjetuar kt paqe!...1

III. Ati i Shenjt pr Nn Terezn

Ati i Shenjt, Papa Gjon Pali II

Shrbtore e madhe e t varfrve, e kishs dhe e bots mbar

Papa Benedikti XVI

IV. Personalitete pr Nn Terezn

Nelson Mandela -Ish-President i Afriks s Jugut,

Republika, 7 shtator 1997, f.13.

Ati Van der Peet -Udhheqs shpirtror i Nns Tereze-

Dr. Vera Lcia Alves Neves*

dhe redaktore e veprs s Engjll Koliqit pr Nn Terezn nga italishtja n portugalisht)

Dr. Frane Franiq -Arqipeshkvi i Splitit-

V. Shtypi botror pr Nn Terezn

THE GUARDIAN, London, 18 tetor 1979

BURIM I FSHEHT I FUQIS S TYRE

Nn Tereza... nj rreze drite n errsir...

Republika, 10 shtator 1997, f.13

VI. Fragmente nga vepra, monografi etj.

Fryti i besimit sht dashuria

Nuk u pan kurr m

At Sebastian Vazhakala M.C

Nj jet pran Nana Terezs

E shenjta Nna Tereze

Jos Luis Gonzlez-Balado*

Don Dr. Valentino Salvoldi*

Nn Tereza: nj kultur e paqes e br grua

I varfri, i vuajturi nj pamje e dhembshme e Krishtit

Don Valentino Salvoldi*

Nn Tereza emblem e paqes dhe dhuratat e kosovarve

Ponte Nossa, 31 janar 2010

Shtojca I Nj bised me Nn Terezn

Prktheu: Emil Cimbi Shtpia Botuese Albas Tiran, 2003,

Kierkegaad-i - filozof danez i shekullit XIX

farisej - hipokrit me fytyr t re

indien - - indian t Ameriks

lapon - nga Laponia

Roza Rosso Jarvolino

Luia Valentini Terrani

Tereza e Kalkuts - Lapsi i Zotit

Akademia shkencore m e vjetr dhe m me prestigj e Italis.

Libri m i fundit pr Nn Terezn

Nga artikulli Libri m i fundit pr Nn Terezn. Gaz. Republika dat 27.8.1992.

Organe Shtypi Buletine, Gazeta, Revista:

Fjala hyjnore, Nr.3, 2004, f.265-276. Gazeta Shqiptare, 19 shtator 1996.

You might also like