wiczenie 8

UKADY TENSOMETRII REZYSTANCYJNEJ

Cel wiczenia Celem wiczenia jest poznanie: podstawowych waciwoci metrologicznych tensometrw, zasad konstrukcji przetwornikw siy, oraz budowy staoprdowych i zmiennoprdowych ukadw pomiarowych z tensometrami. Zagadnienia 1. Budowa i waciwoci metrologiczne tensometrw metalowych i pprzewodnikowych. 2. Mostki tensometryczne prdu staego i zmiennego. 3. Ukad potencjometryczny do pomiarw dynamicznych. 4. Elementy spryste w przetwornikach tensometrycznych. Program wiczenia 1. Wyznaczanie wartoci staej k tensometru W wiczeniu naley uy belki o ksztacie trjktnym posiadajcej na caej dugoci jednakowe naprenia i odksztacenia. Zestawi ukad pomiarowy wedug rysunku 1 (wybra sposb odksztacenia belki za pomoc obcienia lub ruby mikrometrycznej). Obliczy warto napicia zasilania mostka Uz. Do zasilania mostka uy stabilnego rda napicia, do pomiaru napi Uz i Uwy naley uy czuego woltomierza cyfrowego. Po wczeniu zasilania wprowadzajc stopniowe zadane obcienie (odksztacenie) belki naley zmierzy wzgldn zmian R R i obliczy sta k czujnika. Jeeli dla zerowego odksztacenia belki wystpuje napicie nierwnowagi mostka U wy 0 0 to dla wyznaczenia wzgldnej zmiany rezystancji mona wykorzysta przyrost napicia nierwnowagi mostka wedug zalenoci:
U wy U wyf U wy 0 R = 4 = 4 R Uz Uz

gdzie: Uwyf napicie nierwnowagi mostka dla strzaki ugicia f, Uwy0 napicie nierwnowagi mostka dla f=0. Znajc warto moduu sprystoci podunej E belki stalowej oraz siy F wyznacza si sta k tensometru z zalenoci:
R b h2 E k= R 6L F

przy czym:
E = 20 10 3 b = 4 cm - szeroko podstawy belki, h = 0,3 cm - grubo belki, L = 25 cm - dugo belki. kG , mm 2

Opierajc si na pomiarze strzaki ugicia f mona wyznaczy sta k z zalenoci:

R 2 L . k= R f h
a) f c) +Uz

R1 R2 L

R4 R3 R F

R1

+R

Rt

b)

U wy

L x fx F f
R toR=120

Rys.1. Ukad do pomiaru staej k tensometru: a, b zasada odksztacania belki, c schemat mostka zawierajcego badany tensometr Rt

2. Wzorcowanie modelu wagi tensometrycznej Dla modelu wagi staoprdowej przedstawionego na rys.2 wyznaczy zaleno prdu wyjciowego I [A] od masy m [kg] obciajcej belk. Warto masy naley zmienia co 0,1kg od zera do 1kg. Na podstawie wykonanych pomiarw w sprawozdaniu obliczy sta w [kg/A] oraz zaprojektowa i naszkicowa podziak miernika w jednostkach masy.

a)
+5 V Reg. zera R R1 Rt R5
+R

270k

13k OP 07 + OP 07
100 A

8,2M

160k R
R

R2

13k

10k Dokadna

100k Zgrubna

270k

220 220

m [kg]

b)

R1 + R R2 R L

R4 + R R3 R

G = m.g
Rys.2. Model staoprdowy wagi tensometrycznej: a- schemat ukadu pomiarowego; brozmieszczenie tensometrw na belce sprystej

3. Badanie wzmacniacza tensometrycznego TT-4C 3.1. Przygotowanie wzmacniacza tensometrycznego do pracy.

Reg R Reg C kw wskanik stanu rwnowagi mostka
0

Mostek tensometryczny

Wzmacniacz

Prostownik fazoczuy

Filtr dolnoprzepustowy

Generator 5 kHz

Przesuwnik fazy

Uwy

Rys.3. Uproszczony schemat blokowy przyrzdu TT-4C

3

Uproszczony schemat blokowy wzmacniacza tensometrycznego TT-4C przedstawia rysunek 3. Zapozna si z instrukcj obsugi wzmacniacza tensometrycznego TT-4C. Przed przystpieniem do pomiarw naley zgodnie z instrukcj przeprowadzi rwnowaenie mostka pomiarowego i kalibracj kta fazowego napicia odniesienia prostownika fazoczuego. Nastpnie naley wykona wzorcowanie wzmacniacza. Operacja ta polega na zadaniu wzorcowej wartoci rozstrojenia N = 0,1 0 00 (1 0 00) za pomoc ukadu zewntrznego zgodnie ze schematem na rysunku 4a i wartoci Rb zgodnie z tablic 1. Regulujc wzmocnienie toru pomiarowego w przyrzdzie TT-4C uzyskuje si wskazanie woltomierza cyfrowego UN=1,5V. 3.2. Wyznaczenie bdw wskaza wzmacniacza tensometrycznego. Sprawdzi dokadno wyskalowania wzmacniacza, zadajc na jego wejciu niewielkie znane zmiany rezystancji. Sprawdzenie skalowania wzmacniacza mona zrealizowa przy pomocy ukadw przedstawionych na rysunku 4. Zastosowa ukad z rysunku 4a i warto Rb wedug tablicy 1.
a) b)

Wzmacniacz tensometryczny TT - 4C D K1
90

Wzmacniacz tensometryczny
Woltomierz cyfrowy

TT - 4C D A G K2
poczenia zewntrzne

Woltomierz cyfrowy

G K2
90

K1

S1
Rb

S2

S1
Rb

S2

10

10

10

10

P1 Ekran
zakres 0 1
o oo

P2

P1 Ekran
zakres 0 1
o oo

P2

Rys.4. Schematy ukadw do skalowania wzmacniacza tensometrycznego TT-4C: a ukad dla zmian w zakresie 0 1 0 00 ; b ukad dla zmian w zakresie 1 10 0 00

Tablica 1. Wartoci rezystancji Rb dla ukadu 4a skalowania wzmacniacza

zad [0 00] 0,1

Rb [] 4990

0,2 2490

0,3

0,4

0,5 990

0,6 823,3

0,7 704,3

0,8 615

0,9 545,6

1 490

1656,7 1240

Nastawiajc zadane wartoci rozstrojenia mostka za pomoc rezystora Rb naley odczyta napicie Uw na woltomierzu cyfrowym (ewentualnie wskaza w na wskaniku analogowym wzmacniacza TT-4C). Bd wzgldny wskaza przyrzdu mona wyliczy z zalenoci:

 U w zad 100% = N U 1 100% zad N zad 0 Przyj: U N = 1.5 V i N = 0.1 00 Na podstawie wynikw pomiarw i oblicze narysowa charakterystyk = f ( zad ) . W sprawozdaniu zamieci wyprowadzenie zalenoci Rb = f (k , zad ) dla ukadu z rysunku 4a, oraz obliczy warto Rb dla danych: k = 2, zad = 2 0 00 .

4. Badanie tensometrycznego przetwornika momentu skrcajcego Poczy tensometryczny przetwornik momentu skrcajcego ze wzmacniaczem tensometrycznym TT-4C. Do wyjcia przyrzdu TT-4C podczy woltomierz cyfrowy- rys.5. Po przeprowadzeniu rwnowaenia mostka pomiarowego (regulacja R i C) wykona wzorcowanie ukadu przetwornika momentu w stanie statycznym. Moment skrcajcy MS naley zadawa za pomoc dwigni o okrelonej dugoci l obcionej znan si F. Na podstawie wynikw pomiarw sporzdzi wykres . = f (M s ) .Obliczy czuo k m =
Ms

Porwna obliczon warto z wartoci otrzyman z zalenoci dla elementu sprystego cylindrycznego: 8 d z sin 2 km = 4 (d z4 d w ) G gdzie:
45 o - kt naklejenia tensometrw wzgldem osi elementu sprystego, d z = 25,64mm; d w = 25mm - odpowiednio rednica zewntrzna i wewntrzna elementu sprystego, G modu sprystoci poprzecznej (dla stali 7700 kG/mm2).

G W oltom ierz cyfrow y

W zm acniacz tensom etryczn y TT - 4C

Rys.5. Zasada wyznaczania ch-ki statycznej tensometrycznego przetwornika momentu skrcajcego

Pytania kontrolne Omwi zasad dziaania tensometru oraz jego podstawowe parametry techniczne. Objani rnice pomidzy tensometrami metalowymi i pprzewodnikowymi. Wymieni bdy wystpujce przy pomiarach tensometrami. Czym uwarunkowana jest graniczna deformacja tensometrw? Omwi zaleno sygnau wyjciowego od odksztacenia w mostku niezrwnowaonym z 1, 2, 4 tensometrami. 6. Jak wyznacza si sta czuoci odksztaceniowej tensometru? 7. Jak przejawia si wpyw zmian temperatury w mostku z tensometrami i jak mona go wyeliminowa? 8. Poda przykady zastosowania tensometrw do pomiaru wybranych wielkoci mechanicznych. 9. Jak jest zbudowany przyrzd zwany wzmacniaczem tensometrycznym 10. Omwi technik wstpnego rwnowaenia mostkw: staoprdowego i zmiennoprdowego. Literatura 1. Dyszyski J. Laboratorium miernictwa wielkoci nieelektrycznych. Skrypt PRz, Rzeszw
1974.

1. 2. 3. 4. 5.

2. 3. 4. 5.

Roliski Z.: Tensometria oporowa. WNT, Warszawa 1981. Styburski W.: Przetworniki tensometryczne. WNT, Warszawa 1976. Szumielewicz B. i inni.: Pomiary elektroniczne w technice. WNT, Warszawa 1982. Tumaski S i inni.: Laboratorium miernictwa elektrycznego wielkoci nieelektrycznych. WPW, Warszawa 1996. 6. Miek M.: Pomiary wielkoci nieelektrycznych metodami elektrycznymi. WP, Zielona Gra 1998.