SERAT DEWA RUCI

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

Punika Srat Dewaruci ingkang sampun mawi wrdi. CETAKAN YANG KA IV. Kawdalakn sarta kasade dening: Tan Gun Swi Kdhiri 1928 [1] Srat Dewaruci Punika Srat Dewaruci ingkang sampun mawi wrdi. [Grafik] CETAKAN YANG KA IV Kawdalakn sarta kasade dening: Tan Gun Swi Kdhiri 1928 [2] Penerbit: TAN KHOEN SWIE Kediri. [Grafik] Diperlindungi hak pengarang tersebut dalam Stb. 1912 No. 600. fatsal ll. Kitab ini Syah bila ada tanda tangannya si penerbit sebagi dibawah ini: [3] Bbuka. Srat: Dewaruci. Srat Dewaruci punika ing ngajng mawi tmbang Kawi Skar Agng, anggitanipun mpu Widayaka ing nagari Mamnang, inggih ing Kadhiri. mpu Widayaka wau inggih Ajisaka, timuripun nama Jaka Sangkala, putranipun mpu Anggajali, ibunipun putri ing nagari Najran, tanah Ngarab. Sarta Ajisaka wau siswanipun Sang Maolana Ngusman Ngajid, raja pandhita dibya ing nagari Banisrail Ngarab. Punapadene Ajisaka wau lajng puruhita dhatng para Jawata, bab kawruh kamuksan, utawi kawruh kadibyan kanuragan sasaminipun, sampun tumplak kacakup dening Ajisaka sadaya. Para dewa ingkang linangkung sampun dipun guroni sadaya. Kados ingkang kasbut ing Srat Ajidarma, tuwin Srat Ajinirmala. Mila Ajisaka punika kawruhipun langkung pinunjul sasamining mpu. Mungl ing Srat Panitisastra, manawi wontn [wont...] [4] [...n] mpu ingkang sagd ngawonakn pandhita satus, ingkang putus ing kawruh, punika sawg sami kaliyan kawruhipun mpu Widayaka. Amila Srat Dewaruci punika, sami-sami wwarah kamuksan jaman kadewatan, kabudan, dipun rmni piyambak dening para wali, awit suraosipun cundhuk sangt kaliyan kawruh pathining agami Islam (Nglmi Makripat) dhasar sajatosipun, mpu Widayaka wau, mnggahing kawruh kasampurnan, ingkang dipun sthi ing salbting batos amung wasitanipun Sang Maolana Ngusman Ngajid, ing Banisrail kasbut ing nginggil (Islam) mila layak kemawon Srat Dewaruci wau, dipun lluri dening para wali. Dene ingkang jarwakakn mawi sinawung ing skar macapat, Kangjng Susuhunan Benang. Sarta sampun sumbar ing kathah, malah sampun nate dipun cithak, ananging dumugi samangke drng dipun wardni. Sapunika sampun kalampahan dipun wardni kalayan jangkp. Awwaton saking srat warni-warni. Ingkang mardni Mas Ngabi Mangunwijaya ing Wanagiri (Surakarta). Taun 1922 1852. [5] Srat: Dewaruci, Mawi Wrdi 1. Dhandhanggula 1. nihan doning ulun manulat sri | mring sarkara mamrih mamardawa | tyas wigna panjutane | juwt silarjng tuwuh | wahananing kaanan jati | sujana paramarta | witaning tumuwuh | winangun ingkang sasmita | ginupita ing kawi rh Bimasuci | winangun lawan jarwa ||

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

2. Wrkodhara duk puruhita mring | Dhanyang Durna kinn ngupayaa | toya ingkang nuckake | marang sariranipun | Wrkodhara mantuk wwarti | maring nagri Ngamarta | pamit kadang spuh | sira Prabu Yudhisthira | kang para ri sadaya nuju marngi | anng ngarsaning raka || 3. Arya Sena matur ing raka ji | lamun arsa kesah mamrih toya | dening guru pituduhe | Sri Darmaputra ngungun | amiyarsa aturing ari | cinipta praptng baya | narendra mangun kung | dyan satriya Dananjaya | matur nmbah ing raka sri narapati | punika tan sakeca || 4. inggih sampun paduka lilani | rayi dalm kesahe punika | botn sakeca raose | arya kalih wotsantun | inggih sampun tuwan lilani | watak raka paduka | Ngastina pukulun | karya mangendra sangsara | Rsi Durna ginubl murih ngapusi | sirnaning pra Pandhawa || 5. Wrkodhara miyarsa nauri | ingsun mngsa [mng...] 6 [...sa] knaa dn ampah | mati ya ngumurku dhewe | wong ndya mrih pinutus | panunggale Hyang Maha Suci | Arya Sena saksana | kalepat summprung | Sri Narendra Yudhisthira | miwah ari katiga ngungun tan sipi | lir tinbak mong tuna || 6. tan winarna kang kari prihatin | kawuwusa lampahira Sena | tanpa wadya amung dhewe | mung bajra sindhung riwut | ambbnr murang ing margi | prahara munggng ngarsa | gora rh gumuruh | kagyat miris wong padesan | kang kaambah kang kapranggul dhodhok ajrih | andhps nmbah-nmbah || 7. kathah pasgah dhatan tinolih | langkung adrng praptng Kurusetra | marga gng kambah lampahe | glising lampahira sru | gapura gng munggul kaksi | pucak mutyara muncar | sangking doh ngnguwung | lir kummbaring baskara | kunng wau kang maksih wontn ing margi | wuwusn ing Ngastina || 8. Prabu Suyudana animbali | Dhanyang Durna prapta ing jro pura | natng Mandraka sarnge | Prabu Ngawngga tumut | pra sntana andling wsthi | prasami ingandikan | marang jro kadhatun | wong agung ing Sindusena | Jayajatra miwah Ki Arya Sangkuni | Bisma myang Drusasana || 9. Radn Kuwirya Kurawa skti | miwah Rahadn Jayasusena | Radn Rekadurjayane | praptng 7 ngarsa sang prabu | kang ginusthi mrih jayng jurit | [Grafik] Durna dan Wrkudara. sor sirnaning Pandhawa | ingkang dadya wuwus | aywa kongsi bratayuda | yn [y...] 8 [...n] knaa ingapus sangkaning aris | sirnaning pra Pandhawa || 10. golong mangkono turira sami | Radn Sudarma Surnggakara | anut rmpg samya ture | sira ta Sang Aprabu | Suyudana mnggahing galih | datan pati ngarsakna | ing cidranirku | ragi kagagasing kadang | lagya eca gunm Warkudara prapti | dumrojog manjing pura || 11. ebah kagyat kang samya alinggih | Sri Narendra Ngastina ngandika | yayi dn kaparng kene | Wrkudhara anjujug | Dhanyang Durna sigra ngabkti | rinangkul jangganira | babo sutng ulun | sira sida ngulatana | ingkang tirta pawitra sucining urip | yn iku kapanggiha || 12. nirmala panggih wisesng urip | wus kawngku aji kang sampurna | pinunjul ing jagad kabh | ngaubi bapa biyung | mulya sangking sira nak mami | linuwih ing triloka | langgng ananipun | Arya Sena matur nmbah | inggih pundi prnahe kang tirta suci | nuntn paduka tdah || 13. prnahipun kang hr adi ning | Rsi Durna mojar marang Sena | adhuh sutaningsun anggr | nggoning kang toya nung | pan ing wana Tikbrasarki | turutn tuduh ingwang | sangt pari kudu | nuckakn badanira | ulatana soring Gndamadanki | ing wukir Cndramuka || 14. dhungkarana ingkang wukir-wukir | 9

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

jroning guwa jro panggonanira | tuhu hr ning pawitrane | ing nguni-uni durung | ana kang wruh goning toyadi | trustha Sang Wrkodhara | pamit awotsantun | mring Durna mring Suyudana | angandika sira Prabu Kurupati | yayi mas dn prayitna || 15. bok kasasar dnira ngulati | panggonane gawat tan ttela | Wrkodhara lon ature | nora ppeka ingsun | anglakoni tuduh sang yogi | amsat saking pura | sigra rh sumngkut | kang maksih anng jro pura | samya msm natng Mandraka lingnyaris | paran polahe ika || 16. gunung Cndramuka guwanki | dene kanggonan rksasa krura | kagiri-giri gdhene | saykti lbur tumpur | ditya kalih pangawak wukir | tan ana wani ngambah | sadaya gumuyu | ngrasantuk upayanira | sukan-sukan boga drawina mnuhi | kunng ingkang kawuntat || 2. Pangkur 1. lampahe Sang Wrkodhara | lajng ngambah praptanirng wanadri | ririh ing rh gandrung-gandrung | sukanirng wardaya | tirta ning pamungkas wkasing guru | tan nyipta bayaning marga | kacaryan kang dn ulati || 2. ngambah wukir sngkan-sngkan | anut bambing kapering lmah miring | ggr mnggr agra gugur | jurang rjng kaparang | angraganjang kh ri sarywa lata lumung | myang enggar katiban warsa | sela ngapit [ngapi...] 10 [...t] marga supit || 3. kksi kang pala kasimpar | pan kawarsan ing mngsa catur asri | panjrah pamwah rum-arum | abra kang patra wijah | ambalasah bogm banas capaka nul | angsana myang kanigara | wilaja lan gndasuli || 4. angglar ingkang anggrk wulan | jnggawure araras wora-wari | argula mkar lan mnur | anjrah gambir gambira | nagapuspa angsoka malathi tanjung | prabustmata sridnta | lawan kananga kumuning || 5. tumiling ili nut awan | kadya manambrama ingkang lumaris | bramara rh nguswa lumung | anglir karunanira | ing kaswasih sangsaya margng malat kung | Risang Gndanarpatmaja | lnglng ngulati toya ning || 6. surya mangrangsang lampahnya | kumyus ingkang riwe saengga warih | gumrgut sangsaya sngkut | enggaring kabaskaran | nrang nunjang kasandhung sukuning gunung | wrksa rug rbah balasah | sora dhdht erawati || 7. ggr saisining wana | de kang pncawora prahara tarik | sato kabarasat mawur | gumyur sumyur wurahan | saking gnging ampuhan sato kabntus | kidang-kidang matyng jurang | tibng parang angmasi || 8. andaka kh tibng jurang | bujngga gng amrih mult ing uwit | rungkading wrksa karangkut | lumajng maring jurang | wau ingkang tapa-tapa anng 11 gunung | ajar-ajar kaplajar | prabawa prahara gumrit || 9. kthu kathok kapalsat | kuthetheran pathake pothar-pathir | rrangkangan kh mrkungkung | sangt katisn samya | tutup tangan cantrik manguyu kplayu | dalancang mangsi kasingsal | ngungsi padesan gumriwis || 10. munya gnthane kang muja | gugup dnnya nawurkn wangi-wangi | sari sugnda sumawur | wau ta lampahira | praptng wukir Cndramuka guwanipun | binubak wukir dhinukir | sela siningsal atbih || 11. wrksa gng-agng kagman | kaidran balasah bosah-basih | prnahing toya rinuruh | dangu datan kapanggya | kawuwusa ditya kang wontn ing ngriku | Sang Rukmuka Rukmakala | kagyat dnira miyarsi || 12. gbruging wukir kadhungkar | lan prahara gora rh ggirisi | lawan kongasira mambu | gandaning kang sujanma | katgada Sang Rukmakala arsa mtu | ngrik angrak lir bathara | berawa ing gmpur bumi || 13. gora sabda lir bubula | Maitala lir Kalalodra murti | girindra kontrak gumuntur | katon Sang Wrkodhara | binandhming ing wukir asru amuwus | hh ko dhik ditya bbaya | dursila krama mrih pati || 14. Sang Rukmuka Rukmakala | asru muwus manungsa mngko mati | dursila budimu muput | dhustha ngrusak gon ingwang | 12 sigra nmpuh Sang Wrkodhara tinubruk | tinpak tan obah panggah | [Grafik] Rukmakala, Rukmuka, dan Wrkudara. sinbrak-sbrak tan mosik ||

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

15. sela tan tumamng [tu...] 13 [...mamng] angga | curna siyung punggl ingukl aglis | agya anaut sumbut | ingabn lawan wrksa | Sang Rukmuka angganira agalpung | utk wutah sumaburat | Rukmuka sampun ngmasi || 16. Rukmakala ngrik manrajang | wus cinandhak winayangkn binanting | ing sela ditya maldug | sumyur rahnya sumbar | sarng pjah Rukmuka Rukmakalku | sirna bangkene tan ana | jr samya jawata luwih || 17. kna ing papa cintraka | Endra Bayu dinukan Hyang Pramsthi | dadya ditya kalihipun | nng guwa Cndramuka | ya ta wau Sang Bayutanaya wuru | kabh wukir binalengkrah | toya tan ana pinanggih || 18. sadangunira ngupaya | gunung-gunung kawur dn obrak-abrik | sayah kasaputing dalu | ngadg soring mandera | giyuhing tyas dnira ngupaya banyu | pawitra dangu tan angsal | miyarsa swara dumling || 19. tan katon kang duwe swara | adhuh putuningsun liwat kaswasih | ngupaya nora kpangguh | tan antuk tuduh nyata | ring prnahe kang sira upaya iku | sangsayku polahira | Wrkodhara duk miyarsi || 20. nauri sintn kang swara | dene botn kaksi dening kami | punapa yun ngambil tuwuh | kawula gih sumngga | lhng pjah ngulati datan kapangguh | kang swara gumuyu suka | yn sira tambuh 14 ing mami || 21. duk sira matni ditya | iya ingsun karo jawata sami | kna ing papa cintrku | kang nampurnakkn sira | Endra Bayu araningsun kang satuhu | duk ditya Si Rukmakala | lawan Rukmuka ran mami || 22. sira angulati toya | pituduhe Dhanyang Durna ing nguni | nyata na banyurip iku | tuture Rsi Durna | nanging nora ing kene panggonanipun | sira balia atasna | nggone ingkang saykti || 23. duk miyarsa Wrkodhara | kndl sarwi wagugn tyasirki | saksana wau sumbrung | mantuk marang Ngastina | tan winarna ing marga Ngastina rawuh | pndhaking dina samana | kang wontn ngarsa jro puri || 24. kadya duk angkate Sena | Rsi Durna Bisma miwah paraji | lan pra santana gung-agung | natng Wngga Mandraka | Sangkuni lan Sindurja samya nng ngayun | Sudama Surnggakara | Kuwirya Kurawa skti || 25. Rahadn Rekadurjaya | Radn Jayasusena munggng ngarsi | kagyat wau praptanipun | Sang Arya Wrkodhara | samya kagt bagkkn kabh wong agung | babo ariningsun prapta | antuk karya sun watawis || 26. yayi mas ngmpk kewala | praptanira saykti antuk kardi | Sang Rsi Durna sumambung | paran mas lakunira | Wrkodhara pukulun datan kapangguh | gne wukir Cndramuka | 15 mung ditya kalih kpanggih || 27. Rukmuka lan Rukmakala | sampun sirna kalih kawula banting | dene ditya amrih lampus | sikara ing kawula | wukir kabh kabalengkrah tan katmu | paduka tuduh kang nyata | sampun amindho gawni || 28. Sang Durna angrangkul sigra | babo-babo lagya ingsun ayoni | katmnane ing guru | mngko wus kalampahan | nora mngng ngantpi tuduhing guru | iya mngko sun wwarah | nggone ingkang saykti || 29. iya tlnging samodra | yn sirstu guru pun bapa kaki | ngsung tlng samodra gung | Wrkodhara turira | sampun mnggah tlnging samudra agung | wontna nginggiling swarga | dhasaring kang sapta bumi || 30. mngsa ajriha palastra | anglakoni tuduh Sang Mahaykti | iya babo sutng ulun | yn iku pinanggiha | bapa kakinira kang wus padha lampus | besuk uripe nng sira | lan sira punjuling bumi || 31. tan ana aji tumama | sirna kasor kawngku ing sirki | Prabu Ngastina sumambung | dhuh-adhuh ariningwang | kayaparan pratiklirng dlanggung | dene kaliwat agawat | prnahing kang tirta ning || 32. aja sira kaya bocah | dn prayitna Wrkodhara nauri | hh Kurupati kakangku | srahna marang jawata | 16 ayya mlang tumolih lilakna aku | aja garants ing manah | pirangbara yn basuki || 33. ya yayi muga antuka | lakunira pitulunging dewadi | pamit Arya Sena sampun | mring Durna mring sang nata | ing Ngastina sigra msat lampahipun | sangking pura pan wus mdal | ndya amantuk rumiyin || 34. matur ing raka Ngamarta | kunng Wrkodhara lampahirki | wau ta ingkang winuwus | ing nagari Ngamarta | saangkate Wrkodhara kesahipun | dene tan kna ingampah | kalangkung samya prihatin ||
[2] [1]

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

35. Sang Aprabu Darmaputra | miwah Dananjaya lan ari kalih | saputra sagarwanipun | prihatin maras ing tyas | samya rmbug utusan ngaturi wruh | sangking sungkawa punika | marang Prabu Dwarawati || 36. msat caraka Ngamarta | mawi surat ing marga tan winarni | ing Dwarawati wus rawuh | katur ring sri narendra | srat saking Ngamarta sinuksmng kalbu | kagyat garjitng wardaya | Sang Aprabu Harimurti || 37. datan sakeca tyasira | angundhangi wadya budhal sang aji | sawadyakuswa kasusu | ing marga tan winarna | ing Ngamarta sang nata lampahnya rawuh | ggr amthuk buskan | Yudhisthira lan para ri || 38. samya ngabkti sadaya | wusnya tata lnggah anng jro puri | Prabu Darmaputra matur | myang Arya Dananjaya | saha waspa ing madya [ma...] 17 [...dya] wasananipun | katur ring raka sadaya | Risang Prabu Harimurti || 39. ngandika Narendra Krsna | yayi prabu aywa sungkawng galih | polahe arinirku | Ki Arya Wrkodhara | nadyan silih spuh yktining pangapus | ing tingkah Kurawa cidra | dn pasrah ing batharadi || 40. wong andya puruhita | ujar bcik upama dn alani | santosa ing bathara gung | ingkang ndya bancana | mngsa wurung nmu wwals ing pungkur | punagi ing aturira | marang Prabu Harimurti || 41. yn prapta ari paduka | mila munjuk datan sande ngulati | kawula bujana nayub | kastokna jng nata | yn sampuna kaka prabu nuntn rawuh | ykti barubah kang manah | rayi dalm sadayki || 42. lagyeca imbal wacana | praptanira wong agung Jodhipati | gumuruh samya angrubung | atur trusthaning driya | Dananjaya lawan Nangkula rinipun | myang Pncawala Sumbadra | Drupadi miwah Srikandhi || 43. sami rrp sungkawanya | angandika Sang Prabu Harimurti | mara payo yayi prabu | nutugna abujana | sigra Wrkodhara sru pamuwusipun | aywa susah abujana | pan ingsun nora ngntni || 44. marang pambujananira | karyaningsun mung arsa tur upksi | pan iya nulia wangsul | miwah mring sira Krsna | pan kaparng ingsun iki awh wruh | 18 arsa mring tlng samodra | ngupaya sinoming warih || 3. Sinom 1. ing tuduhe Dhanyang Durna | angulati toya urip | gone tlnging samodra | iku arsa sun lakoni | atur kang para ari | adhuh kangmas sampun-sampun | punika dede lamba | tan pants dipun lampahi | duk miyarsa jtung Prabu Yudhisthira || 2. umatur dhatng kang raka | ing Narendra Harimurti | paran ing karsa paduka | rayi sampeyan puniki | tan kenging dn palangi | Krsna kndl tanpa muwus | langkung pangungunira | bingung tan nauri nnggih | ing ature Sang Sri Batanakawarsa || 3. sigra Prabu Yudhisthira | amngkul dhatng kang rayi | Arjuna Nangkula Sdewa | ing suku samya nangisi | Pncawala Drupadi | Sumbadra Srikandhi ngayun | gubl samya karuna | miwah Nata Harimurti | andrs mili mituturi Bayuputra || 4. samya nangis ngampah-ampah | tan keguh ginubl tangis | Dananjaya nypng asta | radn kalih suku kalih | sarwi lara anangis | Krsna munggwing ngarsanipun | Srikandhi lan Sumbadra | samya mangrubung nangisi | kinipatkn sadaya sami kaplsat || 5. ambrot sang Wrkodhara | tan kna dn ggujngi | nginthar lampahe wus tbah | kadya tinilar ngmasi | sagunge ingkang kari | apan ta arsa sinusul | 19 ajrih pangampahira | sira Prabu Harimurti | dadya kndl sadaya wayang wuyungan || 6. sanggon-nggon karuna | sagung ingkang santanstri | kakunge ngadhp sadaya | ing Narendra Harimurti | tan pgat mituturi | kang rayi samya andhku | dadya wau kang raka | makuwon sajroning puri | kawuwusa wau kang adrng ing lampah || 7. sahira saking jro kutha | nulya sru manjing wanadri | tan ksthi durgamng ngawan | tan ana baya kaksi | sagung wong tpiswiring | gawok ing pandulunipun | lampahe Arya Sena | lir naga krura ngajrihi | anrang baya amrih tuhuning ngagsang ||

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

8. kayon katubing maruta | sumuking swaraniratri | kadya ngatag skar mkar | samirana mawor riris | panjrahning sarwa sari | karirisan marbuk arum | jngga kumuning sumyar | angsana pudhak kasilir | tinon kadya kang wntis kesisan sinjang || 9. sore subrataning driya | sahira saking nagari | canggrtnong mawurahan | kadya nyapa ring sang brangti | mrak munya anng wuri | barungan kang pksi cucur | lir akn awangsula | kidang wangsul saking ngarsi | kadya napu sruning sangsayng wardaya || 10. rsrs munya asauran | sayah kadya mituturi | bbluk dars lan wugan | anambr-nambr wiyati | anglir ngalangi margi | wangsula [wang...] 20 [...sula] sang amalatkung | kongkang nng rong lir rntang | mawarah upaya sandi | endrasila tan wuk ing kartisampeka || 11. diwasaning diwangkara | titi sonya tngah wngi | kdhasih munya timbangan | musthikng ganeya muni | mangun onng salwir ning | kadya mawarah mrih lampus | upaya Dhanyang Durna | tan tuhu amrih basuki | mawa komandaka durgamaning awan || 12. numinda sikarng asta | ri ana sang hyang bayki | anut ujunging aldaka | dnira lumaris aris | purwa ngimantarki | sirat-sirat wus kadulu | wismane Hyang Baruna | panitihing jalanidhi | kksi praba sang maharsi dipaningrat || 13. ana rikang paksi mijah | panyngak cangak munyasri | sasmita kn awangsula | risang kasangsarng ragi | sata wana munyanjrit | wwarah risang monng kung | mangambah wana pringga | kongas tpining udadi | alun anrs gumulung anmpuh parang || 14. sumyak lir suraking aprang | marpki saya kaksi | karang mungkul kawistara | danuwun-nawun nawngi | ana kang kadya sthi | karang mengo liman anjrum | prapta Sang Wrkodhara | umadg tpining tasik | mangu mulat tuman trunaning udaya || 15. ombak angmbang glagah | panduking karang mangsulbi | kadya nambrama kang prapta | wangsula kang among raging | gora rh ankani | gora rug guntur-gumuntur | manulak [manu...] 21 [...lak] mawalikan | sang mong nng munadikani | sangsayng tyas emut warahing sang kaka || 16. tuhu darma komandaka | tuduhira sang maharsi | yn wangsula arda merang | kangn ujarirng nguni | suka matiyng tasik | mangkana wau kadulu | palwa awarna-warna | kumrab ing jalanidhi | ting karthap kadya wancak sumamburat || 17. lnglng mulat ing udaya | rancakaning tyas kalingling | anglangut tanpa watsan | sang monng lir tugu manik | alun gng ggilani | langgng agolong gumulung | toya muncar analang | kikising gisik kaksi | wdhinya lir isining kang skar mkar || 18. sangsanging kang lembak-lembak | lir cmara uwal saking | ukling dyah sinjang lukar | tan wus ucapn ing gndhing | isining kang jaladri | pira-pira langnipun | raras ruming jro toya | panjang winarna ing tulis | Wrkodhara tan kondur eraming driya || 4. Durma 1. musthi ing tyasira Arya Wrkodhara | ing baya tan kaksi | yn tan amanggiha | toya rh tirtamarta | tan wrin palastra ing tasik | mangsah bk pjah | cancut gumrgut manjing || 2. ing samodra wiraganira lgawa | banyu sumawut wntis | mlg angganira | alun pan sumamburat | summbur [3] muka nampkti | migging ngga | wakt jngga kang warih || 3. emut ing tyas ana aji jayasngara | 22 lun agng anangkbi | katgada manngah | sira Sang Wrkodhara | sayah gnjor ingkang wntis | datan kaetang | kunng wontn winarni || 4. kang naga gng kyating rat Anmburnawa | wisanira duk prapti | krura makikikan | katon kambang-kumambang | gngnya saprabata siwi | galak kumlap | summbur angajrihi ||

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

5. lir kinbur samodra molah prakmpa | kagyat duk aningali | Arya Wrkodhara | iki bbaya prapta | eram umiyat gngnki | datan antara | kotbuta ankani || 6. kadya guntur kumbur ingkang samodra | prabawanira atri | mangap kadya guwa | siyung mingis kumilat | sumawur wisa lir riris | manaut krura | mult kadya ambanting || 7. nngah apan kasangsang kapult naga | angrs Sang Bayusiwi | wisane sang naga | tumampk mukanira | kewran ing tyas nyipta mati | saya pinolah | ing naga mobat-mabit || 8. sariranya kmput ginubl sadaya | mung jngga ingkang maksih | sangsaya manngah | sagung kang palwa giwar | nyana pncaruba prapti | prahara salah | gusis palwa wus tbih || 9. lir sinapon palwa tan ana katingal | wau kang amrih jurit | sayah Arya Bima | emut sang amikara | cinubls kanaka aglis | kang munggwing angga | pasah rahnya drs mijil || 10. pncanaka manjing awaking [a...] 23 [...waking] sang naga | tatas pating saluwir | [Grafik] Wrkudara prang lan naga. rah mijil lir udan | abang toyng samodra | sapandlng kanan kering | toya dadya 24 rah | naga gng wus ngmasi || 11. sirna dening Sang Sena sadaya suka | saisining jaladri | wau kawuwusa | risang murwng parasdya | wruh lakune kang kaswasih | sang amurwng rat | praptane sang amamrih || 12. dinuta tan uninga jatining lampah | tirtamarta mahning | mapan tanpa ngarah | tirta kang wruh ing tirta | suksmasinuksma mawingit | tangh manggiha | yn tan nugraha ykti || 13. kunng sanalika wuwusn Pandhawa | dahat dnnya prihatin | sangsaya anggagas | marang ing kadangira | arsa nusula prasami | aja salaya | yn nmahana pati || 14. samya gubl nnuwun kang pangandika | Sang Prabu Harimurti | samya tinangisan | sira Narendra Krsna | wus aywana kang prihatin | pan kadangira | nora tumkng pati || 15. malah antuk kanugrahaning jawata | besuk praptane suci | iya pan sinihan | de Sang Suksma Kawkas | winnang aliru dhiri | raga bathara | putus ing tingal ning || 16. uwis padha maria aja sungkawa | enggar tyasira sami | sirna susahira | dene wau miyarsa | pangandika kang saykti | saking kang raka | nata ing Dwarawati || 17. ya ta malih wuwusn Sang Wrkodhara | nng tlnging jaladri | sampun pinanggihan | awarni dewa bajang | pparabe Dewaruci | lir lare dolan | ngandika ttanyaris || 25 18. hh ta Wrkodhara apa karyanira | tka ing kene iki | apa sdyanira | iya spi kewala | tan ana kang sarwa bukti | myang sarwa boga | miwah busana spi || 19. amung godhong aking yn ana kumleyang | tiba ing ngarsa mami | iku kang sun pangan | yn ora nora nana | garjita tyasnya miyarsi | Sang Wrkodhara | ngungun dnnya ningali || 20. dene bajang nng sagara tanpa rowang | cilik amnthik-mnthik | iki ta wong apa | gdhe sajnthik ingwang | pangucape sru kumaki | ladak kumthak | dene tapa pribadi || 21. lan maninge Wrkodhara ingkang prapta | iya ing kene iki | akh pncabaya | yn ora toh pjah | saykti tan prapta ugi | ing kene mapan | sakalir sarwa mamring || 22. nora urup lan ciptamu paripaksa | nora angeman pati | sabda kaluhuran | kene mngsa anaa | kewran Sang Wrkodharki | sasaurira | dene tan wruh ing gati || 23. dadya alon Wrkodhara saurira | mngsa-borong sang yogi | sang wiku lingira | lah iya sira uga | bbte Sang Hyang Pramsthi | Hyang Girinata | turase pan saykti || 24. sangking Brama uwite kang para nata | iya bapakirki | turun saking Brama | mncarkn para [pa...] 26

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

[...ra] raja | dene ibunira Kunthi | kang duwe tdhak | iya Sang Wisnumurti || 25. mung patutan ttlu lan bapakira | Yudhisthira pangarsi | pannggake sira | panngah Dananjaya | kang loro patutan Madrim | jangkp Pandhawa | praptane kene iki || 26. iya Dhanyang Durna akon ngulatana | banyurip tirta ning | iku gurunira | pituduh marang sira | yku kang sira lakoni | mulane iya | angl pratingkah urip || 27. aja lunga yn tan wruh ingkang pinaran | lan aja mangan ugi | lamun tan wruha | rasaning kang pinangan | aja nganggo-anggo ugi | yn durung wruha | araning busanki || 28. wruhe lan ttakon bisane iya | lawan ttiron nnggih | dadi lan tumandang | mngkono ing agsang | ana jugul saking wukir | arsa tuku mas | mring kmasan dn whi || 29. dlancang kuning dn anggp kancana mulya | mngkono ingabkti | yn durung waskitha | prnahe kang sinmbah | Wrkodhara duk miyarsi | dhku noraga | dene sang wiku sidik || 30. sarwi sila sandika andikanira | Sang Wrkodhara mt sih | anuwun jinatyan | sintn ta aran tuwan | dene nng ngriki pribadi | sang marbudyng rat | ya ingsun Dewaruci || 31. matur alon pukulun yn makatna | pun patik anuwun sih | ulun inggih 27 datan | wruh puruhitng badan | sasat sato wana inggih | tan mntra-mntra | waspadng badan suci || 32. langkung mudha punggung cinacad ing jagad | ksi-si ing bumi | angganing curiga | ulun tanpa wrngka | wacana kang tanpa siring | ya ta ngandika | manis Sang Dewaruci || 5. Dhandhanggula 1. lah ta mara Wrkodhara aglis | lumbua guwagarbaningwang | kagyat miyarsa wuwuse | Wrkodhara gumuyu | sarwi guguk turira aris | dene paduka bajang | kawula gng luhur | inggih pangawak prabata | sangking pundi marganing kawula manjing | jnthik mngsa sdhnga || 2. angandika malih Dewaruci | gdhe ndi sira lawan jagad | kabh iki saisine | kalawan gunungipun | samodrane alase sami | tan ssak lumbua | guwagarbaningsun | Wrkodhara duk miyarsa | smu ajrih kuml sandika turnki | mnglng Sang Rucidewa || 3. iki dalan talingan ngong kering | Wrkodhara manjing sigra-sigra | wusa prapta ing jro garbane | andulu samodragung | tanpa tpi nglangut lumaris | lyp adoh katingal | Dewaruci nguwuh | hh apa katon ing sira | dyan sumaur Sang Sena inggih atbih | tan wontn katingalan || 4. awang-awang kang kula lampahi | uwung-uwung tbih tan kantnan | 28 ulun saparan-parane | tan mulat ing lor kidul | wetan kiln datan udani | ing ngandhap nginggil ngarsa | kalawan ing pungkur | kawula botn uninga | langkung bingung ngandika Sang Dewaruci | aywa maras tyasira || 5. byar katingal ngadhp Dewaruci | Wrkodhara sang wiku kawangwang | umancur katon cahyane | nulya wruh ing lor kidul | wetan kiln sampun kaksi | nginggil miwah ing ngandhap | pan sampun kadulu | apan andulu baskara | [5] eca tyase miwah sang wiku kakksi | anng jagad walikan || 6. Dewaruci suksma angling malih | payo lumaku anddulua | apa katon ing dhwke | Wrkodhara umatur | wontn warni kawan prakawis | katingal ing kawula | sadaya kang wau | sampun datan katingalan | amung kawan prakawis ingkang kaksi | irng bang kuning pthak || 7. Dewasuksmaruci ngandikaris | ingkang dhingin sira anon cahya | gumawang tan wruh arane | pncamaya puniku | sajatine ing tyas saykti | pangarping sarira | tgse tyas iku | ingaranan muka sipat | kang anuntun marang sipat kang linuwih | kang sajatining sipat || 8. mngka tinulak aywa lumaris | awasna rupa aja samar | kawasane tyas mpane | wit tingal ing tyas iku | 29 anngri marang sajati | eca Sang Wrkodhara | amiyarsa wuwus | lagya mdm tyas sumringah | dene ingkang abang irng kuning putih | iku durgamaning tyas ||
[4]

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

9. pan isining jagad ampkti

[6]

| iya ati kang tlung prakara | pamurunge laku dene | kang bisa pisah iku | msthi bisa

amor ing gaib | iku mungsuhe tapa | ati kang ttlu | abang irng kuning samya | ingkang nygah cipta karya kang lstari | pamoring sukma mulya || 10. lamun nora kawilting katri | ykti sida pamoring kawula | lstari ing panunggale | poma dn awas emut | [7] durgama kang munggwing ati | pangwasane wruha | siji-sijinipun | kang irng luwih prakosa | panggawene asrngn sabarang runtik | andadra ngmbra-mbra || 11. iya iku ati kang ngadhangi | ambuntoni marang kabcikan | kang irng iku gawene | dene kang abang iku | iya tuwuh napsu tan bcik | sakhing ppenginan | mtu sangking iku | panastn panasbaranan | ambuntoni marang ati ingkang eling | marang ing kawaspadan || 12. apadene kang arupa kuning | kawasane nanggulang sabarang | cipta kang bcik dadine | panggawe amrih tulus | ati kuning ngandhg-andhgi | mung panggawe pangrusak | binanjur jinurung | mung kang putih iku [i...] 30 [...ku] nyata | ati antng mung suci tan ika iki | prawira ing kaharjan || 13. amung iku kang bisa nampani | ing sasmita sajatining rupa | nampani nugraha gone | ingkang bisa tumanduk | kalstarn pamoring gaib | iku mungsuhe tiga | tur samya gung-agung | balane ingkang ttiga | kang aputih tanpa rowang amung siji | marma anggung kasoran || 14. lamun bisa iya nmbadani | marang mungsuh kang tlung prakara | sida ing kono pamore | tanpa tuduhan iku | ing pamoring kawula Gusti | Wrkodhara miyarsa | sngkud pamrihipun | sangsaya birainira | saya marang kauwusaning aurip | sampurnaning panunggal || 15. sirna patang prakara na malih | urub siji wwohu warnanya | Sang Wrkodhara ature | punapa waskanipun | [10] urub siji wohu kang warni | pundi ingkang sanyata | rupa kang satuhu | wontn kadi rtna muncar | wontn kadi maya-maya angebati | wontn abra markata || 16. marbudyng rat Dewaruci angling | iya iku sajatining tunggal | saliring warna tgse | iya ana sirku | kabh iki isining bumi | ginambar angganira | lawan jagad agung | jagad cilik nora beda | purwa ana lor kidul kulon puniki | wetan luhur myang ngandhap || 17. miwah abang irng putih kuning | iya [i...] 31 [...ya] panguriping kang buwana | jagad cilik jagad gdhe | tan beda isinipun | tinimbangkn ing sira iki | yn ilang warna ingkang | jagad sadayku | saliring reka tan ana | kinumpulkn ana rupa kang sajati | tan kakung tan wanodya || 18. kadya tawon gumana puniki | kang asawang putra-putran dnta | lah payo dulunn kuwe | Wrkodhara andulu | ingkang kadya pputran gadhing | cahya mancur kumilat | tumeja ngnguwung | punapa inggih punika | warnaning dat kang silih dipun ulati | kang sayktining rupa || 19. anauri aris Dewaruci | iku dudu ingkang sira sdya | kang mumpuni ambk kabh | tan kna sira dulu | tanpa rupa datanpa warni | tan gatra tan satmata | iya tanpa dunung | mung dumunung mring kang awas | mung sasmita anng jagad ampki | dinumuk datan kna || 20. dene iku kang sira tingali | kang asawang pputran mutyara | ingkang kumilat cahyane | angkara-kara murub | pan pramana arane nnggih | uripe kang sarira | pramana puniku | tunggal ana ing sarira | nanging datan milu sungkawa prihatin | nggone anng raga || 21. datan mlu mangan turu nnggih | iya datan milu lara-lapa | yn iku pisah nggone | raga kari ngalumpruk | ykti lungkrah badan puniki | yaiku kang kuwasa | nandhang rahsanipun | inguripan dening Suksma | iya [i...] 32 [...ya] iku sinung sih sinandhang urip | ingakn rahsaning dat || [Grafik] Wrkudara dan Dewa Ruci. 22. iku sinandhangkn ing sirki | upama simbar anng kkaywan | 33
[8] [9]

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

ana ing raga nggone | uriping pramanku | inguripan ing Suksma nnggih | misesa ing sarira | sang pramana iku | yn mati mu kalsman | lamun ilang suksma ing sarira nuli | uriping suksma ana || [12] 23. sirna iku iya kang pinanggih | uriping suksma kang sanyata | kaliwatan upamane | lir rahsaning kmumu | sang pramana amrasandhani | tuhu tunggal pinngka | jinatyan puniku | umatur Sang Wrkodhara | inggih pundi warnanipun kang saykti | Dewaruci ngandika || 24. datan kna iku yn sira prih | lan kahanan kang samata-mata | gampang angl pirantine | Wrkodhara umatur | kula nuwun pamjang malih | inggih kdah uninga | babarpisanipun | pun patik ngaturkn pjah | ambncana anggn-anggn ingkang psthi | sampun tuwan kangelan || 25. yn makatn ulun botn mijil | sampun eca nng ngriki kewala | datan wontn sangsayane | tan niyat mangan turu | botn arip botn anglih | botn ngraos kangelan | botn ngrs linu | amung nikmat lan mupangat | Dewaruci lingira iku tan kni | yn ora lan antaka || 26. sangsaya sihira Dewaruci | marang kang kaswasih ing pandha | lah iya dn awas bae | mring pamurunging laku | aywa ana karmirki | dn bnr [b...] 34 [13] [...nr] dn waspada | panganggpirku | yn wis kasikp ing sira | aywa amung dn nganggo parah yn angling | iku rh ppingitan || 27. nora kna lamun dn rasani | lan sasama-samaning manungsa | yn ora lan nugrahane | yn ana ndya padu | angrasani rrasan iki | bcik dn kalahana | ywa kongsi kbanjur | aywa ngadkkn sarira | lan ywa krakt marang wisayaning urip | balik sikpn uga || 28. kamisayan ingkang makripati | dn kaasta pamanthnging cipta | rupa ingkang sabnre | sinngkr bawanku | urip datan ana nguripi | datan ana rumngsa | ing kahananipun | uwis ana ing sarira | tuhu tunggal sasana lawan sirki | tan kna pinisaha || 29. dipun wruh sangkanira nguni | tunggal sawang kartining bawana | pandulu lan pamyarsane | wis ana ing sirku | panduluning suksma sajati | pan datan mawa netra | pamiyarsanipun | iya datan lawan karna | netranira karnanira kang kinardi | iya wis anng sira || 30. lairing suksma anng sirki | batining suksma uga nng sira | mangkene ing pralambange | kadi wrksa tinunu | ananing kang kukusing agni | kukus kalawan wrksa | lir toya lan alun | kadya menyak lawan puhan | raganira ing rh obah lawan mosik | 35 ykti lawan nugraha || 31. yn pamoring kawula lan Gusti | lawan suksma kang sindya ana | iya anng sira gone | lir wayang sarirku | saking dhalang polahing ringgit | minngka panggung jagad | klir badanipun | amolah lamun pinolah | sapolahe kumdhp lawan ningali | tumindak saking dhalang || 32. kang misesa amisesa sami | datan antara pamoring karsa | jr tanpa rupa-rupane | wus ana ing sirku | pamirsane rupa sajati | ingkang ngilo Hyang Suksma | wayangan puniku | iya sira ran kawula | mngko-mngko ngong asung katrangan malih | mangkene gampangira || 33. badan jaba wujud kita iki | badan jro munggwing jroning kaca | ananging dudu pangilon | pangilon jroning kalbu | yku wujud kita pribadi | cumithak jron panyipta | ngrmkn pandulu | luwih gdhe barkahira | lamun janma wis gambuh lan badan batin | sasat srira bathara || 34. awit dening lamun anujoni | sapatmon ing sacipta kita | janji samurwate bae | badan jro puniku | ykti bisa aminangkani | badan kadim punika | iya uga wujud | jroning manik ananira | dene rahsa uga kaperang dadya tri | kang dhingin rahsa jaba || 35. rahsa jro nulya rahsa kadim | rahsa jaba iya rahsa badan | 36 dene rahsa jro rke | yku rahsaning tutuk | rahsa kadim rahsaning ngimpi | nging kabh iku samya | kawngku Hyang Agung | tgse kang langgng gsang | kang angajak turu mlk mnng mosik | lan nindakna ambkan ||
[11]

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

36. uga ingkang wajib anampani | mring lbu wtuning kang ambkan | ggandhengan apadene | kalawan lbu wtu| ning ambkan kita puniki | de pasntanira | nng badanirku | badan winasesng gsang | thukuling wulu kulit ingkang nguripi | kulit pan inguripan || 37. dening daging daging dening gtih | uriping gtih saking ambkan | ambkan saking uripe | dene ingkang dadya tuk | ngmbunbunan nulya umili | katampn kmbang gdhang | angilni sagung | warata sakojur badan | marma lamun ilining tuk dn ppti | ngalumpruk tanpa daya || 38. ananging sumurupa sirki | kabh-kabh iku mung bkakas | ora langgng salawase | awit urip puniku | kawngku ring ingkang nguripi | ingkang nguripi uga | ya isih kawngku | dening ingkang karya gsang | kang karya gsang tan kna dn tingali | lawan netra kpala || 39. atanapi paningaling budi | muhung kna lamun tiningalan | lan paningaling uripe | kang wus lagnyana suwung | tgse wis tanpa piranti | dadi lamun mangkana | 37 kna linakon mung | sapisan nanging kalawan | awani anjumnngakn sawiji | marma angelingana || 40. manawa dumadining sakalir | kang awit saking obahing karsa | iya uga pakolhe | saka obahing kayun | ckake manungsa puniki | pathoke wani pjah | lamun wdi lampus | sabarang ora tumka | sdyanira luput ancase tan dadi | mngka lamun ingucap || 41. luwih gngnya kalpasan iki | lawan jagad agng kalpasan | kamuksan luwih lmbute | salmbutaning banyu | isih lmbut kamuksan iki | langkung alit kamuksan | saaliting tngu | pan isih ayit ing sakalir | liring lmbut alitnya ||
[14]

kamuksan | liring luwih amisesa

42. bisa nuksma ing agal lan alit | kalimputan sagung kang rumangkang | gumrmt uga tan pae | kaluwihan satuhu | luwih dening ingkang nampani | tan kna ngandlna | ing warah lan wuruk | dn sangt pangudinira | raganira wasuhn praptanya ngungkih | wruha rungsiting tingkah || 43. wuruk iku kang minngka wiji | kang winuruk upamane papan | anglir kacang lan kadhle | sinbar munggwing watu | yn watune datanpa siti | kodanan kapanasan | ykti nora thukul | lamun uwis wicaksana | tingalira sirnakna ananirki | 38 dadi tingaling suksma || 44. rupa lawan swaranira nuli | ulihna mring kang duwe swara | jr sira mung ngakn bae | ssulih kang satuhu | nanging aywa darbe sirki | pakarman lyanira | saka ing Hyang Agung | dadi sarira Pangeran | obah mosikira wus dadi sawiji | ywa loro anggpira || 45. lamun dadi anggpira psthi | yn ngrasa loro isih was-uwas | kna ing rngu yktine | yn wus siji sawujud | sakarntg ing tyas saykti | apa sindya ana | kang cinipta rawuh | wis kawngku anng sira | ing sajagad jr sira ingkang kinardi | ggnti dn asagah || 46. yn wus mudhng pratingkah puniki | dn awingit lawan dn asasab | andhap-asor pnganggone | nanging ing batinipun | ing sakdhap tan kna lali | laire sasabana | kawruh patang dhapur | padha anggpn sadaya | kalimane kang siji iku prmati | kanggo ing kene kana || 47. lire mati sajroning ngaurip | iya urip sajroning palastra | nanging urip salawase | kang mati iku napsu | badan lair ingkang nglakoni | katampan ba nyata | anampani | inggih ingkang nugraha ||
[15]

pamore sawujud | pagene ngrasa matia | Wrkodhara ing tyas padhang

48. lir sasngka katawngan riris | praptaning wahyu ngima nirmala | sumilak [sumila...] 39 [...k] ilang rgde | Dewaruci amuwus | andikane manis aririh | tan ana aji paran | kabh wis kawngku | tan ana kang kaulapan | kaprawiran kadigdayan wis kawingking | sagung rhing ayuda || 49. tlas wulangnya Sang Dewaruci | Wrkodhara ing tyas datan kewran | wus wruh mring gamane dhewe | ardaning swara muluk | tanpa lar anjajah bangkit | sawngkon jagad raya | sagung wus kawngku | mati pamartining basa | saenggane skar maksih kudhup lami | mangkya skar ambabar ||

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

50. wimbuh warna lawan gandanki | wus kna kang pncartna mdal | saka ing guwagarbane | wus salin alamipun | angulihi alame lami | Dewaruci wus sirna | mangkana winuwus | tyasira Sang Wrkodhara | lulus saking gandaning kasturi jati | panasing tyas wus sirna || 51. wus lksana salkring bumi | ujar bae wruh antakanira | nir ing wardaya nalane | mung panarima mungguh | kadyanggane ngangge sutradi | maya-maya kang srira | rhnya sarwa alus | sinuksma mas ingmasan | arja sotyasinotya ing manik-manik | wruha paening tingkah || 52. sarwa alus ing budinirki | warnendah lir kintaka sumkar | kasturi jati namane | pratndha datan korup | ing kawikan ingkang alungit | ingungaban kabisan | kawruh tan kaliru | 40 lan malih ingkang buwana | pan winarna wiraga wilt tulyasri | lancingan kampuhira || 53. mngka pangemut-emuting nguni | warna tiga sajroning gwagarba | Dewaruci ppngte | kang irng kuning iku | pamurunging laku kang ykti | kang putih iku tngah | sidaning pangangkuh | kalimane kang ginambar | wus kaasta sanalika datan lali | mituhu anggpira || 54. sajatine duk laire nguni | Wrkodhara saking bungkusira | wus acawt sinjang polng | karsane Sang Hyang Guru | warna irng lan warna putih | jangkpe catur mangkya | polng bang bintulu | yku kang minngka sabab | pambengkasing sumngah jubriya kibir | ksthi sadangunira || 55. wus mangkana Wrkodhara mulih | enggale wus prapta ing Ngamarta | panggih lan kadang-kadange | langkung sukaning kalbu | Darmaputra lan para ari | ngluwari nadarira | abujana nayub | tambuh sukaning wardaya | dene ingkang rayi praptanya basuki | sirna prihatinira || Ing sisih punika citranipun swargi Mas Ngabi Mangun Wijaya, ing Wanagiri (Surakarta), pangarang ingkang misuwur asmanipun. Panjnnganipun ingkang mrdni Srat Dewaruci punika. 41 [Grafik] Ing ngandhap punika wardinipun Srat Dewaruci ingkang kasbut ing nginggil. Srat Dewaruci punika suluk ingkang sakalangkung prayogi, dene ingkang yasa mpu Widayaka, lajng kajarwakakn dhatng Kangjng Sunan Benang, sarta sampun dipun mupakati dening para wali wolu. Inggih lrs Srat Dewaruci punika ingkang kangge [kang...] 42 [...ge] jjr cariyos jaman purwa, kabudan, ananging isinipun (raosipun) punika sajatosipun pathining agami Islam sadaya. Mila ingkang sampun nangsuli pathining agami Islam, inggih punika nglmi kakekat makripat, sampun msthi lajng rmn sangt dhatng Srat Dewaruci wau, ananging manawi taksih santri sarengat kemawon, tmtu kipa-kipa, duph cariyosipun tiyang buda punika wau, botn sumrp bilih ingkang yasa para wali. Sampun tmtu sadaya wau mndht saking dalil, kadis, ijmak, kiyas, tuwin msthi botn pcat saking purbaning anasir sajati, dat, sipat, asma, apngal. Mila wwarah tuwin pitdahipun jangkp sangt. Liripun jangkp: pitdahipun sampun sinaroja, inggih punika rangkp. Tgsipun rangkp: angsal lair batos, jawi lbt. Dene katranganipun wardi tuwin ddununganipun kados ing ngandhap punika. Ingkang sapisan, mnggahing lair, asung pngt, ing ngagsang kdah marsudi nglmi kasampurnan, kdah puruhita. Manawi sampun angsal guru ingkang sanyata, kdah anggugu mituhu ing sapitdahipun, sarta kdah ngandl ing salbting batos, 43 kdah manut miturut ing pangrhipun ingkang botn nalisir saking raos. Sanadyan kapurih andhungkar rdi, ambls ing sagantn, inggih kdah dipun lampahi, sampun ajrih, sampun was sumlang, ingkang ngantos kados pratingkah tuwin tekadipun Wrkodhara, duk puruhita dhatng dhanyang Durna, kasbut ing nginggil. Botn kandhg pinnggak ing para kadang, botn keguh sagunging bbaya, sanadyan dumugi ing pjah, dipun lampahi, saking ngandl kumandl dhatng wlinging guru, sarta ngantpi ing tekad utami. Ggaranipun amung kumandl sarta pasrah dhatng ingkang Murwng Gsang. Tiyang sdya ayu, kdah manggih ingkang botn prayogi, inggih sampun bgjanipun, manawi sampun atas saking ingkang Maha Kawasa, kawula mngsa sagda ngingkdi. Mila Radn

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

Wrkodhara, karsanipun amung kncng kngkng, rosa santosa, sapitdahing guru, amung dipun lampahi kanthi stya tuhuning manah. Makatn tekadipun tiyang puruhita ing kawruh kasidan. Ingkang kaping kalih, wwarah tumrap ing batos, inggih punika mulang pangolahing nglmi, kdah tokid, tgsipun kdah santosa salbting smadi, wwijanganipun kados ing ngandhap punika. 44 Tiyang ingkang sampun nangsuli nglmi kasampurnan, sasampunipun angsal pitdahing guru ingkang sajati, botn ckap lajng kndl kemawon, amargi guru wau muhung paring wiji, sagdipun lma angrmbaka, ambabar skar arum salajngipun sagd awoh amirasa, punika kdah dipun upakara piyambak. Utawi guru punika, upami tiyang angringgit, amung kados lare ingkang dipun purih mucuki nalika sontn kemawon, ingkang andumugkakn ngantos byar enjing tancb kayon ki dhalang piyambak. Inggih punika kdah mawi lampah. Nanging kauningana, lampah punika wontn kawan prakawis: ingkang sapisan lampahing raga, ingkang kaping kalih lampahing budi, ingkang kaping tiga lampahing manah, ingkang kaping skawan lampahing rahsa. Lampahing raga, kdah rsikan, kdah marsudi ing kasarasaning badan, kdah susila anor raga, ruruh jatmika, pasmon sumh mrak-ati. Manawi agami Islam, inggih punika kdah nglampahi sarengat. Ingkang kaping kalih, lampahing budi. Kdah sabar, brbudi, lgawa, paramarta, sarta kdah rmn mmikir, nglalimbang awon saening llampahan, ingkang awon dipun singkiri, [singkir...] 45 [...i,] ingkang sae dipun ajngi, dipun angge. Punapadene kdah rmn ngraos-ngraosakn kodrat, bedanipun kaliyan iradat. Pikantukipun badhe sumrp wwatsaning pangawasa tuwin kawaskithaning Gusti, kaliyan iradat kawicaksananing kawula, wkasan lajng sagd rumngsa, nalngsa, sagd ngakni bilih tmn manawi wontn ingkang murba amisesa. Manawi agami Islam, inggih punika kdah nglampahi tarekat. Ingkang kaping tiga, lampahing manah. Kdah tmn, mantp, ngidhp, madhp dhatng Pangeran Ingkang Maha Kawasa, tuwin ngandl, winantu ajk pangastutinipun, manawi agami Islam kdah sumrp ing nglmi kakekat. Ingkang kaping sakawan, lampahing rahsa. Kdah nyumrpi patitising panmbah, inggih punika sumrp dunungipun ing panmbah, tuwin ingkang sinmbah, dados sumrp pamoring kawula Gusti. Manawi agami Islam, inggih punika kdah sumrp ing nglmi makripat. Dene lampah kawan prakawis wau sampun kacakup sadaya dening Radn Wrkodhara. Nanging amung kapndht pathinipun kemawon, inggih punika hnng, hning, awas, eling, katindakakn ing salamining gsang. 46 Dene satmnipun Arya Wrkodhara punika puruhita dhatng dhanyang Durna, punika pralambang wujuding budi, utawi sdya ingkang kanthi tekad santosa, llampahanipun kasbut ing nginggil sadaya, pralambang mangsah samadi. Gnahipun makatn: Tiyang olah nglmi kasidan, kdah karm mangsah samadi, kaliyan santosaning sdya. Tgsipun Pandhita Durna, inggih punika wujuding sdya utawi budi. Arya Wrkodhara, tgsipun: tekad ingkang santosa (tokid). Dados tiyang sdya samadi punika kdah mawi tekad ingkang santosa. Awit sdya punika inggih dados guruning karsa. Sanadyan wontn sdyanipun, mnawi botn kanthi tekad santosa, sdyanipun inggih botn dumugi. Sadaya tiyang samadi punika badhe nyumrpi kanyataaning gsangipun, mnawi botn kaliyan santosaning tekad, sampun tamtu botn kadadosan saking gawatipun. Radn Wrkodhara, anggnipun ngudi toya prawita suci, Pandhita Durna ndahakn dumunungipun wontn ing wana Tikbrasara, kaprnah sangandhaping ardi Cndramuka, inggih ing Gndamadana, [G...] 47 [...ndamadana,] kinn andhungkari. Tikbra, tgsipun: susah, utawi prihatos. Wana, pptnging manah. Sara, landhp.

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

Dene pikajngipun makatn: Tiyang samadi punika, kdah ngicalakn pptnging manah inggih punika sakathahing rncana supados kabirata sampun ngantos kacakrabawa. Manawi sampun makatn lajng kapurih andhungkar wukir Cndramuka, utawi Gndamadana. Inggih punika wiwit matrapakn panngku, kdah wontn ing Cndramuka: Cndra, tgsipun wwukiran. Muka, rrai. Cndramuka, wwukiraning rrai, inggih wiwaraning pncadriya, inggih punika: grana, karna, netra, lesan, dados pambukaning: napas, nupus, anpas, tanapas. Gndamadana tgsipun: tlnging pangambu. Pikajngipun: kawan prakawis wau: karucata saking sasananipun, lajng kagolongna dados satunggal, gumulung dhatng tlnging [tlng...] 48 [...ing] gnda. Inggih punika bbasanipun mandng pucuking ardi Tursena. Inggih mlng lampahing napas, sinaring sampun wor suh. Ing ngriku dhatnging rncana, inggih cipta ingkang ngmbra-mbra, wahananing hawa napsu, inggih punika Radn Bratasena kinrubut ing ditya kalih, Rukmuka tuwin Rukmakala. Ananging Radn Bratasena santosa botn keguh kinrg ing danawa, mila botn dangu ditya kalih sirna, lajng jlg rawuhipun Sang Hyang Endra Bayu, awwarah Wrkodhara kinn wangsul takn dhanyang Durna. Sang Hyang Endra, tgsipun: rasa, inggih ratuning badan. Sang Hyang Bayu, tgsipun, napas, inggih ttangsuling gsang. Pikajngipun: Raosing manah sampun gumlng nunggil lampahing napas, tgsipun: sawg dumugi nng, lajng luwar saking samadi. Dados drng sagd manggih toya prawita suci. Inggih punika drng sagd sapatmon kaliyan ingkang daml gsang, (drng suhul), mila kinn wangsul malih. Pikajngipun kinn ngambali samadi malih, kaliyan tekad ingkang santosa yktos. Mila Radn Bratasena lajng wangsul dhatng nagari. Tgsipun: luwar saking samadi, pitakn [pitak...] 49 [...n] dhatng dhanyang Durna, katdahakn tmnipun tirta sucining gsang wontn tlnging jaladri. Tgsipun Radn Bratasena, sarng luwar saking samadi, rumaos mnawi drng dumugi. Awit sawg dumugi nng punika wau, drng rumaos suhul, (sapatmon, nunggil). Radn Bratasena lajng pamit dhatng kadangipun sakawan, badhe anggbyur ing sagantn, para kadang sami anggendholi botn suka. Tgsipun Radn Bratasena angambali samadi malih, badhe nekad pjah salbting gsang, angipatakn hawa napsu inggih punika nyirp ubaling pncadriya, aluamah, amarah, supiyah, mutmainah. Punika tgsipun kadang sakawan. Radn Wrkodhara lajng mangkat dipun iring ing bayubajra. Tgsipun Radn Wrkodhara, lajng mapan samadi malih. Angaringakn lampahing napas, inggih punika matitisakn daimipun, lampahing napas lajng antng gumlng pindha angin dumunung ing tulup, botn antawis dangu lajng wiwit miyak warana, inggih punika Radn Wrkodhara dumugi tpining sagantn, sarta ningali wwarnn maneka warni, inggih punika sarining napsu kawan prakawis kasbut ing nginggil, awujud cahya mncawarna. Radn Wrkodhara lajng anggbyur ing sagantn, [saga...] 50 [...ntn,] tgsipun lampahing napas saya kncng, sampun anglangkungi warana, ing ngriku dhatnging rancana ingkang sakalangkung agng, mnawi botn santosa tekading sdya, amsthi badhar malih botn sagd suhul. Inggih punika dhatnging naga agng krura manaut lajng anggubt sariranipun Radn Wrkodhara, kmput wiwit suku dumugi ing jngga, lajng dipun tuwg ing pncanaka, sang naga kaprawasa kuwnda ajur dados sarahing samodra. Inggih punika kncnging napas wau kawawa angukut saliring rahsa, amahanani raosing sarira sakojur kraos marinding gumriming pating grmt kumlnyr, kumjot, tarkadhang sirah kraos anjbobog, talingan mirng swara gumrbg, dhag-dhug paningal ptng sumrpt, kados badhe sumaput, amahanani raos giris-miris, ajrih mnawi kalajng pjah. Mila mnawi sdyanipun botn santosa, tekadipun botn katokidakn, sampun msthi sabar
[16]

samadinipun, dados garegah wungu kaliyan ngungun pungun-pungun, sarira gumtr, manah dhg-dhgan.

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

Ananging mnawi salbtipun makatn wau katekadakn sayktos, kalajng pjah inggih purun, raos sadaya wau botn dangu sirna, inggih punika tgsipun naga kaprawasa ing pncanaka, inggih [ing...] 51 [...gih] sirnaning raos sadaya wau. Sasirnane nagaraja, Wrkodhara dumugi tlnging samodra, kapanggih Sang Dewaruci, lajng malbt ing guwa-garbanipun, ing ngriku Radn Wrkodhara lajng aningali alam suwung awanguwung, angalangut tanpa tpi, inggih punika sirnaning raos, amung kantun rumaos, nanging sampun botn ngraos gadhah raga, kantun gsanging pangraos, lajng rumaos aningali cahya warni-warni, ingkang sakalangkung anngsmakn, awujud urub wolung warni, utawi sans-sansipun, sadaya wau sami dados rncananing paningal, awit cahya sadaya wau inggih kakekating hawa napsu, manawi korup wontn ing ngriku sastu dhumawah ing swarga panasaran. Sasirnaning para cahya wau, Wrkodhara lajng ngadhp Dewaruci malih, lajng dipun wjang patitising sangkanparan. Tgsipun Arya Sna malbt ing guwa-garbanipun Sang Dewaruci, inggih punika: salbting samadi, rasa pangrasa sampun sagd manuksa ing atma jati, warngka manjing curiga, raosipun amung nikmat lan mufangat, inggih punika luyuting samadi, tmbungipun Ngarab suhul, tgsipun sapatmon, utawi awor. Mila Sang Wrkodhara sampun [sampu...] 52 [...n] botn karsa wangsul dhatng marcapada. Ananging Dewaruci botn marngakn, menawi botn lawan antaka. Wrkodhara lajng byar aningali jagad gumlar, sampun wontn tpining samodra, lajng kondur dhatng Ngamarta panggih kadang sakawan, sadaya sami suka-rna. Tgsipun sang samadi sampun luwar saking luyut, lajng pulih angrasuk napsu sakawan, aluamah, amarah, supiyah, mutmainah. Ananging sang samadi sampun snng manahipun, dening sampun botn kasamaran dhatng sangkan paraning dumados. Candranipun Arya Bratasena, dalah wardining busananipun, kados ing ngandhap punika. 1. Bratasena. Tgsipun brata, lampah. Sena, putus. Dados Radn Bratasena punika kenging dipun wardni satriya putus ing lampah. Dene lampahipun: wiwit lair wontn salbting bbungkus, luwar-luwar sarng sampun diwasa. 2. Wrkodhara. Tgsipun wrko, sagawon [saga...] 53 [...won] ajak. Dhara, wtng. Wrdinipun, padharanipun Arya Wrkodhara ambangkk kados wtnging sagawon ajag. 3. Bima. Tgsipun: agng berawa, ngajrihi. Wwukiranipun Arya Bratasena. Pasariran agng inggil, sambada sarwa santosa. Kkulitanipun jne ngujwala, balengah-balengah. Netranipun amblalak, bning sumorot, andik, nanging rspati. Imbanipun agng, cmng, ngngrng, nanging botn anjnggurng. Godhg gumbala, uwok simbar jaja, kados dipun tata, mila botn angggilani, malah mrak-ati. Wiraganipun angggm asta. Jjmpolanipun mawi kanaka panjang, lungit, dipun wastani pncanaka, dados pamonahing satru sakti. Polatanipun Arya Bratasena: tajm. Botn sumh botn rgu. Arya Bratasena ngagm glung mangkara, sinapit urang, andhap ngajng inggil wingking. Tgsipun mangkara, urang, murub. Mila winastan glung sinapit urang, wujudipun ambalngkuk pindha [pi...] 54 [...ndha] sapiting urang, namung kaot ingang sisih agng, ingkang sasisih alit, ingkang alit wontn ngajng, [18] ingkang agng wontn wingking. Punika dados prasmon pambakanipun Arya Wrkodhara, utawi ambking satriya, lair batos kdah makatn. Dene ingkang tumrap ing lair = sarengat, ambking satriya punika kdah andhapasor, anor raga, nanging ing batos luhur, botn karsa dipun camah, dipun rmhakn. Mnawi dipun idak andngangah, ingkang ngidak dipun lawan kalihan santosa, mdal ing margi lrs, dumugi pjah dipun tmah. Makatn pikajngipun glung sinapit urang. Dene pradikanipun ing kabatosan = kakekatipun.
[19] [17]

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.

Glung sinapit urang punika pralambang wujuding kawula Gusti, sami rupa warnanipun, rupa, urip, warna, warana. Ingkang agng minngka wujuding Gusti. Ingkang alit minongka kawula, saplak botn siwah sarambut: sarta sami tumungkulipun. Pikajngipun, mnawi kawula punika tansah tumungkul ing Gusti, sumujud, ngadhp, mantp, ngidhp (manmbah) Gusti inggih tumungkul, pikajngipun angudanni, anksni, anambadani, sarta anikli. Mila agng alit. 55 Bbasanipun: manawi kawula punika majngipun ing Gusti: satindak, Gusti amthukakn majng kalih tindak. Mila ingkang sumungkm ing Gusti: sampun uwas sumlang. Gusti botn kasamaran saobah-osiking kawula. Arya Bratasena ngagm ssumping rineka jaroting asm. Jarot, tgsipun: otot, utawi lajr, asm, rasa. Pikajngipun: Arya Bratasena sampun uninga utawi mundhi lajring: rasa. Uwiting rasa inggih punika: dat wajibu wujud. Arya Bratasena ngagm cundhuk kancana mulya, rineka skaring pudhak, winastan pupuk mangkarawistha. Tgsipun mangkara, urang, murub. Wistha, rngla, wukir. Pikajnganipun rineka urub = cahya. Wrdinipun: Radn Bratasena, galihipun sampun padhang narawang, dening sampun botn kasamaran pamoring kawula Gusti. Arya Bratasena ngagm glang cndrakirana. Cndra, tgsipun: rmbulan, kirana, srting rmbulan. Glang, tgsipun: tpang. Wrdinipun: rmbulan punika dat, sorot punika sipat, inggih punika Radn Bratasena, sampun sagd npangakn sipat akalihan [aka...] 56 [...lihan] dat. Dunungipun Arya Wrkodhara, sampun uninga pamoring kawula Gusti. Arya Bratasena ngagm nyamping polng bang bintulu, polng cmng, abrit, jne, pthak, lajng kaplintir kacawtakn. Wrdinipun: Arya Bratasena, sampun sagd ngukut napsu sakawan prakawis: npsu aluamah, amarah, supiyah, mutmainah. Arya Bratasena angggm pncanaka, wrdinipun: Arya Sena sampun sagd ngracut ubaling pncadriya. Tlas samantn kemawon, kados sampun ckap wrdinipun Srat Dewaruci. Menawi badhe nguningani moncripun amirsanana Srat Walisana. Ananging mnawi drng jmbar kawruhipun, drng sagd tampi, saking rungsitipun. Amila mnggahing nglmi kasidan, mnawi tansah kaglar, kababar, sastu ngbki jagad, badhe tanpa wkas, aluwung tumuntn kagulung, kadadosakn samarica, lajng kabubut, supads tanpa tilas, punika utami. Wkasan layu kayapu. Tapaking kontul ngalayang. Tamat.

http://bambsolution.co.nr, http://bambsolutionmath.co.nr, http://bambsolution.wordpress.com.