2011

!"#$%&$'((
02
Me d i a Ge s c h i e d e n i s : H C 1 5 N e d e r l a n d s e l a n d s c h a p
Onderdeel studie Media & Cultuur aan de UvA
Copyright Dropbox Media&Cultuur
Made by Asefeh @ www.doublemindsproductions.com


Media Geschiedenis 2011 -
HC15: Nederlandse medialandschap
1
Mediageschiedenis
Hoorcollege 15
Het Nederlands Medialandschap,
1960-1970
Woensdag 2 november 2011
Hester Morssink
!" #"
Het ontstaan en de ontwikkeling
van het
Nederlands Medialandschap
Aflevering 1
3 oktober
Ontstaan verzuild
Medialandschap:
1848 1960
Huub Wijfjes
Aflevering 2
2 november
Ontzuiling NL:
1960 1970
Hester
Morssink
Aflevering 3
5 december
Ontwikkeling NLs
medialandschap:
1970 - heden
Hester
Morssink
$"
Vandaag:
De ontwikkeling van het Nederlandse
medialandschap tussen de jaren 50 en 70
Context: de economische, politieke en
sociaal-culturele veranderingen van de jaren
60 in Nederland
Ontwikkelingen in het medialandschap vanaf
jaren 60/70 (radio, televisie, journalistiek)
%"
Fasering verzuiling
1870-1917 opbouw van de zuilen
1918-1940 klassieke bloeiperiode
1944-1959 poging tot doorbraak
(1944-1947) en restauratie
1959-1966 ontzuiling: de onzichtbare
fase
1967-1973 ontzuiling: desintegratie
Een culturele revolutie
&"
Jaren 50
'"
Medla Ceschledenls 2011 - PC 13: PeL nederlandse medlalandschap
1

DIA 2
1967 fragment op tv
>> door fragment >> Kamervragen / opzeggingen..
na 3
e
uitzending programma hoepla van de buis, door angst voor ledenverlies


DIA 3
Nederlands verzuilde medialandschap (3 luik, al een gehad en nog 1 op 5 dec )
>> maatschappelijke context staat centraal in dit hc..
>>>> wat is er na aanleiding van maatschappelijke veranderingen veranderd in ons medialandschap, tv
staat hierin centraal.


DIA 4 & 5
Verzuiling op te delen in fases
1970 1917 > opbouw ; eigen krant, eigen kerk, eigen ...
1918 1940 > bloeiperiode..
1944 1959 > poging tot doorbreken van de zuilen na oorlog, lukte niet..
Behandelen het breekpunt na 66.. hoe kwam het ..


DIA 6
1950 >> minder voorzieningen, televisie met zn allen, truttig/autoritair
De geautomatiseerde huisapparatuur waren niet doorgedrongen in huishoudens
Opkomst televisie (1951) na toe, maar begon pas echt in jaren 60.. maar enkele uren.. tv kijken
deed je samen; gezellige brave familie tv shows..
Plaatje rechts, Willem Drees > PvdA minister president > staat voor wederopbouw en zuinigheid >








Media Geschiedenis 2011 -
HC15: Nederlandse medialandschap
2
Eind jaren 50/ begin 60
Politieke verschuivingen
Sociaal-economische factoren
Verandering in protestantse en
katholieke kerken
Sociaal-culturele veranderingen
!"
Politieke verschuivingen
1958: einde van Rooms-Rode coalitie
1959: KVP en VVD
Groeiende polarisatie
Vrijere loonpolitiek!
#"
Sociaal-economisch
Einde van geleide loonpolitiek
Meer loon, meer vrije tijd
Economische groei, meer welvaart en
uitbreiding van de sociale zekerheid
Veranderend consumptiepatroon
$"
Verandering in de kerken
(bijv. Bisschop Bekkers)
Fragment: Brandpunt, KRO 1963 %&"
Sociaal-cultureel
Grotere seksuele vrijheid
Ontwikkelingen in kunst, theater, film, etc
De opkomst van massacultuur
De snelle opmars van de televisie en andere
massamedia (na de pauze)
De opkomst van een jeugdcultuur!.

%%"
Popmuziek en Jeugdcultuur
Midden jaren 50:
rock n roll
Lichamelijke expressie
+ heupwiegen +
ritmisch bewegen
Nozems en gangs
Angst voor
groepsgedrag

1963: Beat
The Beatles
Begin popmuziek
Daarnaast: Rolling
Stones
Popmuziek verschaft
Taal van de Vrijheid
%'"
Medla Ceschledenls 2011 - PC 13: PeL nederlandse medlalandschap
2





DIA 7
Jaren 60 breuk verzuilde maatschappij >> culturele revolutie
>> van driekwart gelovig naar steeds minder gelovig..


DIA 8
Onder PvdA Willem Drees: zuinig, ordelijk houden ; (zuinigheid vertraagde de komst van TV )
Kabinet valt, PvdA in oppositie, VVD regeert >> tegenstellingen in de politiek scherper ( links / rechts )
>>>> Heeft weerslag gehad op sociaal economische omstandigheden, mensen gaan meer verdienen


DIA 9
- 50-urige werkweek afgeschaft & zaterdag werd een vrije dag | 1 week vakantie per jaar
- Economische groei, meer welvaart, sociale zekerheid >> Verandering consumptiepatroon
>> nieuwe apparaten aangeschaft ( wasmachines / broodroosters /ect


DIA 10
1963; Bisschop Beckers: bij Brandpunt ; over voorbehoedsmiddelen de pil was beschikbaar
In dit fragment gaat Beckers in op de komst van voorbehoedsmiddelen.
>> De conventionele regeringspartijen waren in de eerste plaats tegen de komst van televisie, maar
kunnen er niet om heen dus doet de kerk wordt mondiger met behulp van televisie.


DIA 11
Ontwikkelingen in kunst en cultuur >> anti-establishmentbewegingen >> Kunstenaars willen vrijheid
>> Door TV keek je ook naar andere zuilen, want het was op de buis, dus drempel lag om iets van een
andere zuil te bekijken.. Jongeren hadden plots ook geld, konden studeren.. bestonden en konden zich
via popcultuur manifesteren..


DIA 12
Popmuziek verschaft 'De taal van de vrijheid' aan jongeren (ook Elvis deed dat), gaf de jongeren een
manier om zichzelf te uiten. Jongeren kregen een stem dmv muziek en brak dus nog meer met 50s
- Rebelse jongeren werden iconen (James Dean, Marlon Brando)
Nederland >> 1965; Nozems (mensen gekleed in stijl van vetkuiven en brommers)
>> grote groep deed hier niet aan mee.. >> Toch angst voor groepsgedrag bij oudere generaties

Media Geschiedenis 2011 -
HC15: Nederlandse medialandschap
3
Protest en tegencultuur in NL
(2
de
helft jaren 60)
Provos: anti-autoritair
Studentenprotest: democratisering
Hippies: vrijheid
!"#
Culturele revolutie?
Hippiebeweging vrij snel afgelopen, maar:
Wel diepe breuken met mentaliteit 50
Opvoeding losser
Verhouding seksen gelijkwaardiger
Emoties opener
Autoriteit heeft ander aanzien,
informeler!

Na de pauze: weerslag in het
medialandschap
!$#
PAUZE
Fragment:
Muziek uit de jaren 60
!%#
Het medialandschap 60-70
De weerslag van deze politieke, sociale-
culturele en economische veranderingen
op:
Radio
Televisie
Journalistiek


!&#
Radio
Stijl omroepprogramma tot +/- 1965
Instrumenteel gebruik door zuilen
Beheersing
Radio voor de hele familie
!'#
Radio
Vanaf 1960: Veronica
Popmuziek en DJs
Hilversum 3 als antwoord (1965)
Categorale zenders
Horizontale programmering
Later: zenderkleuring en zenderidentiteit
!(#
Medla Ceschledenls 2011 - PC 13: PeL nederlandse medlalandschap
3



DIA 13
Provos >>
anti-autoritair, een groep artistiekelingen die zich verzette tegen het kleinburgerlijke, tegen
consumentisme, tegen het gezag, tegen het burgerlijke maar vooral de grote bedrijven die ervoor zorgden.
organiseerden happenings, begon vrij onschuldig, maar na ingrijpen niet meer, werd hard tegen ze
opgetreden en in 1967 opgeheven
Studentenprotest >>
Overname gebouwen in roep om democratisering (ze wilden meer inspraak). Universiteiten niet langer
alleen voor elite, studenten aantal nam toe door toename economische groei. De universiteit werd steeds
toegankelijker voor heel Nederland, studentenaantallen stegen. Gevolg was dat er een wet werd
ingevoerd die de studenten meer inspraak gaf, 1970.
Hippies >>
Riepen om vrijheid. Verzetten zich tegen elite, materialisme en ook het gezag, met als motto vrijheid en
romantiek. Hard opgetreden tegen slaap-actie op de Dam..


DIA 14
Kunnen we spreken van een culturele revolutie? >> Wereld van verschil tussen 50s en eind 60s
>>>> dus absoluut metamorfose
- hippiebeweging hield snel op (om praktische redenen)
>> maar opvoeding veranderde; minder autoritair, jongeren meer inspraak
- feministenbeweging zorgde voor gelijkwaardiger relaties mannen/vrouwen
- opener over emoties (o.a. door popmuziek, men hoeft zich niet keurig in te houden )
- autoriteit geheel veranderd, ander aanzien.


DIA 17
Voor het hele gezin >> DUS >> weinig controversieels


DIA 18
// vanaf 1960: Radio Veronica // >> Varend op een schip en produceren illegaal radio-uitzendingen.
o.a. gevuld met popmuziek en DJs >> totaal geen plichtmatigheid
>> Antwoord: Hilversum 3 als jongerenzender (categorale zender)
- Categorale zenders: Een zender dat hele dag zelfde genre uitzendt. bv popmuziekzender/ nieuwszender
- Horizontale programmering (elke dat op hetzelfde tijdstip hetzelfde programma)
>> later >> zenderkleuring/-identiteit >> omroep wordt ondergeschikt aan zender (ook laatste jaren)

Media Geschiedenis 2011 -
HC15: Nederlandse medialandschap
4
Start televisie in Nederland
1948 Philips Experimentele Televisie
1951 NTS (omroepen gezamenlijk), 3 uur
zendtijd per week
Debat: nationaal of verzuild?
1956 Televisiebesluit (verzuild)

!"#
Televisie: REM
1964 REM en 1966 TROS
Niet zeeziek, maar zuilenziek
Val kabinet Marijnen over kwestie omroep
1969: Omroepwet!
$%#
Televisie in de jaren 60
TV wordt ht massamedium
1964 Tweede net
1966 TROS
1967 STER
1969 Omroepwet: open bestel +
programmavoorschrift
Komst nieuwe omroepen
1965 Kijk- en Luisteronderzoek
Begin van publieksgericht programmeren
!Vertrossing
Nieuwe genres!
$!#
Cabaret en satire
Fragment: Zo is het toevallig ook nog eens een keer, VARA 1964
$$#
Talkshows
Fragment: Mies en Scene, VARA 1966
$&#
Televisie en politici
Personalisering van het politieke leven
Polivision charm
Fragment: Menselijke kant van politici in beeld
$'#
Medla Ceschledenls 2011 - PC 13: PeL nederlandse medlalandschap
4




DIA 19
Met komst tv, komt debat weer op ; nationaal tv of zuilen de ruimte geven?


DIA 20
Televisie: 1964 REM >> Reclame Exploitatie Maatschappij, gingen vanuit een booreiland programma's
uitzenden mt reclame, onofficieel de eerste keer dat commercile televisie werd uitgezonden
>> TV NOORDZEE >> 1964 opgeruimd >> dus begonnen de TROS >> mocht vanaf 1966 uitzenden
Kabinet viel om de kwestie van commercile televisie / nieuwe omroepen


DIA 21
Tv wordt HET massamedium
1965: Kijk- en luisteronderzoek (kijkcijfers)
>> Begin van Publieksgericht programmering (hoe meer kijkers, hoe beter)
1969: Omroepwet: Andere zenders mogen toetreden op basis van hun programma inhoud.
Hoe meer leden, hoe meer zendtijd >> Komst van nieuwe omroepen was het gevolg
>> Vertrossing (TROS had meer amusement, voor de gewone burger) Meer publieksgericht programmeren,
bracht de kijker wat het wou. Met de leus ; u vraagt, wij draaien
Wat heeft publiek nodig <versus> wat wil het publiek


DIA 22
Nieuwe genres >> Cabaret en talkshow >> goedkoper dan drama >> kwam hierom op
fragment over een stukje over de antenne van de tv als een bijbels iets, werd gezien als belachelijk
maken van het christendom en godslastering.


DIA 23 & 24
Aan de ene kant kwam de 'gewone mens' op tv, aan de andere kant gingen politici zich profileren in
talkshows >> Het werd belangrijk voor politici op televisie te komen.
Polivision charm = charme die je hebt op televisie als politicus (Nixon / Kennedy ) ; maar ook onze Mierlo
Politici lieten meer van hun privleven zien, de kijker leerde hen kennen, ze kregen een persoonlijk gezicht,
waar ze zich tegelijk ook tegen moesten wapenen ( je wilt niet dat bepaalde informatie op tv komt)



Media Geschiedenis 2011 -
HC15: Nederlandse medialandschap
5
De Nacht van Schmelzer (1966)
de breuk tussen journalisten en
zuilen





Cals
(premier)
Schmelzer
(fractievz.)
Van Westerloo
(Journalist BP, KRO)
Fragment:
Brandpunt 1966 !"#
Televisiejournalistiek
Eind 60/ begin 70:
Van propagandist naar emancipator
! Journalisten en media werden professioneler
en kritischer
Voorbeeld emanciperende journalistiek:
Joop Hueting

Fragment: Achter het nieuws, VARA 1969 !$#
Samenvattend:
Ontzuiling
Democratisering
Onttovering van het gezag
Ruimte voor expressie
Opkomst massacultuur/ populaire cultuur
Opkomst tv als massamedium
Professionalisering journalistiek
Kijkers/lezers: van lid naar consument!
!%#
Wordt vervolgd 5 december:
Ontstaan van een integrale mediamarkt
vanaf de jaren 70
Commercialisering medialandschap
De slag om de kijker/ lezer
Programmering en reclame
Dilemmas publieke omroep
!&#
Medla Ceschledenls 2011 - PC 13: PeL nederlandse medlalandschap
5

DIA 25
1966 Nacht van Schmelzer >> Motie waardoor het kabinet valt. Kabinet Cals valt door toedoen van
eigen fractievoorzitter >> Politiek nieuws werd interessante en leuke televisie.
Van Westerloo moet verslag doen van dit drama, en kiest kant voor Cals
the point of no return ..


DIA 26
Politici krijgen persoonlijker gezicht op televisie >>
>> Van 'propagandist' (weergave zonder eigen inbreng)
>> Naar 'emancipator' (iemand die opkomt voor bepaalde groepen)
Journalisten en media professioneler en kritischer (tov politici)
1969 Joop Hueten wilde verhaal doen over zijn periode in Nederlands Indi >>
Eindelijk boekje open over misstanden van Nederland in jaren 40.