Opr cieplny i wspczynnik przenikania ciepa, metoda obliczania

I. WSTP
Zasady obliczania wartoci wspczynnika przenikania ciepa U dla przegrd okrela
norma PN-EN ISO 6946:2008 Komponenty budowlane i elementy budynku. Opr cieplny i
wspczynnik przenikania ciepa. Metoda obliczania. W niniejszej normie przedstawiono
sposoby (czciowo) oceny udziau, jaki maj wyroby i usugi budowlane w oszczdzaniu
energii oraz w oglnych energetycznych waciwociach uytkowych budynkw. Norma ta
zawiera metod obliczania oporu cieplnego i wspczynnika przenikania ciepa komponentw
budowlanych i elementw budynku, z wyjtkiem drzwi, okien i innych komponentw
szklanych, komponentw, przez ktre odbywa si przenoszenie ciepa do gruntu oraz
komponentw, przez ktre przewiduje si nawiew powietrza. Przedstawiona w normie
metoda obliczania oparta jest na odpowiednich wartociach obliczeniowych wspczynnika
przewodzenia ciepa lub na wartociach obliczeniowych oporu cieplnego materiaw i
wyrobw w rozpatrywanym zastosowaniu. Metod t stosuje si do komponentw i
elementw zawierajcych warstw niejednorodnych cieplnie (ktre mog zawiera warstwy
powietrza). Prcz tego norma ta zawiera przyblion metod, ktra moe by stosowana do
elementw zawierajcych warstwy niejednorodne, cznie z efektem metalowych cznikw,
za pomoc czonw korekcyjnych podanych w punkcie Poprawki do wspczynnika
przenikania ciep. Rozpatrywane, inne przypadki, w ktrych izolacja zawiera metalowe
mostki cieplne, znajduj si poza zakresem stosowania niniejszej normy.

II. SYMBLOLE I JEDNOSTKI

Symbol Wielko Jednostka
A
d
h
R
R
g
R
se

R
si

R
T

R
T
R
T

R
u
U

pole powierzchni
grubo
wspczynnik przenoszenia ciepa na powierzchni obliczeniowy
opr cieplny (powierzchnia do powierzchni) opr cieplny
przestrzeni powietrznej
opr przejmowania ciepa na powierzchni zewntrznej
opr przejmowania ciepa na przestrzeni wewntrznej cakowity
opr cieplny (rodowisko do rodowiska)
kres grny cakowitego oporu cieplnego
kres dolny cakowitego oporu cieplnego
opr cieplny przestrzeni nieogrzewanej
wspczynnik przenikania ciepa
obliczeniowy wspczynnik przewodzenia ciepa
m
2

m
W/ (m
2
K)
m
2
K / W
m
2
K / W
m
2
K / W
m
2
K / W
m
2
K / W
m
2
K / W
m
2
K / W
m
2
K / W
W / (m
2
K)
W / (m K)


III. ZASADY METODY
Zasada metody obliczania oporu cieplnego polega na:
1) okreleniu oporu cieplnego dla kadej jednorodnej cieplnie czci komponentu,
2) zsumowaniu oporw kadej z tych czci w celu uzyskania cakowitego oporu
cieplnego komponentu, cznie (w miar potrzeby) z oporami przejmowania ciepa na
powierzchni

Opory poszczeglnych czci oblicza si wedug punktu Opr cieplny warstw
jednorodnych. W wikszoci przypadkw przyjmuje si wartoci oporw przejmowania
ciepa na powierzchni wedug punktu Opory przejmowania ciepa na powierzchni. W tej
metodzie obliczania mona rozpatrywa warstwy powietrza jako jednorodne cieplnie. W
przypadku wartoci oporu cieplnego duych warstw powietrza ograniczonych
powierzchniami o duej emisyjnoci stosuje si metody obliczania zawarte w punkcie Opr
cieplny warstw powietrza.
Wartoci oporw warstw sumuje si nastpujco:

a) w przypadku komponentw skadajcych si z warstw jednorodnych cieplnie,
cakowity opr cieplny oblicza si wedug punktu Cakowity opr cieplny
komponentu budowlanego skadajcego si z warstw jednorodnych, za
wspczynnik przenikania ciepa wedug punktu Wspczynnik przenikania ciepa,

b) w przypadku komponentw skadajcych si z co najmniej jednej warstwy
niejednorodnej cieplnie, cakowity opr cieplny oblicza si wedug punktu Cakowity
opr cieplny komponentu budowlanego skadajcego si z warstw jednorodnych i
niejednorodnych, za wspczynnik przenikania ciepa wedug punktu
Wspczynnik przenikania ciepa,

c) w przypadku komponentw skadajcych si z warstwy o zmiennej gruboci
wspczynnik przenikania ciepa i/lub cakowity opr cieplny oblicza si wedug
Zacznika C do normy PN-EN ISO 6946:2008.

Jeli zachodzi potrzeba uwzgldnia si w miar potrzeby, poprawki do wspczynnika
przenikania ciepa zgodnie z punktem Poprawki do wspczynnika przenikania ciep, w
celu uwzgldnienia efektw pustek w izolacji, cznikw mechanicznych przechodzcych
przez warstw izolacji i opadw na dachy odwrcone.
Uzyskany w wyniku oblicze wspczynnik przenikania ciepa ma zastosowanie do
rodowisk z obu stron rozpatrywanego komponentu np. do rodowiska zewntrznego i
wewntrznego dwch rodowisk wewntrznych w przypadku cian dziaowych
wewntrznych, rodowiska wewntrznego i przestrzeni nieogrzewanej. W punkcie Opr
cieplny przestrzeni nieogrzewanych przedstawiono procedury pozwalajce na potraktowanie
przestrzeni nieogrzewanej jako oporu cieplnego.






IV. OPORY CIEPLNE I WSPCZYNNIK PRZENIKANIA CIEPA

1. OPR CIEPLNY WARSTW JEDNORODNYCH

Wyniki oblicze wartoci cieplnych mona traktowa jako obliczeniowy
wspczynnik przewodzenia ciepa, albo jako obliczeniowy opr cieplny. W przypadku gdy
podany jest wspczynnik przewodzenia ciepa, to opr cieplny warstwy oblicza si ze wzoru:

d
R = [(m2 K)/W] (9.3.1/1)
gdzie:
d - grubo warstwy materiau w komponencie, [m];
- obliczeniowy wspczynnik przewodzenia ciepa materiau obliczony, albo przyjty
zgodnie z ISO 10456, lub przyjty z wartoci tabelarycznych np. przedstawionych w tym
opracowaniu.

Uwaga: Grubo d moe si rni od gruboci nominalnej (np. w przypadku gdy materia
ciliwy jest wbudowany w stanie cinitym, d jest mniejsze ni grubo nominalna. Jeli
zachodzi potrzeba d moe uwzgldnia odchyki gruboci (np. gdy s ujemne).
Wartoci oporu cieplnego wykorzystywane w obliczeniach porednich naley oblicza z
dokadnoci do co najmniej trzech cyfr znaczcych.

2. OPORY PRZEJMOWANIA CIEPA NA POWIERZCHNI

W przypadku sytuacji, gdy nie ma dokadnych informacji o warunkach brzegowych, do
powierzchni paskich stosuje si wartoci podane w Tabeli 1. Natomiast wartoci dotyczce
kierunku poziomego stosuje si w przypadku kierunkw strumienia cieplnego odchylonego o
30 od paszczyzny poziomej. Jeli chodzi o powierzchnie niepaskie lub okrelone warunki
brzegowe naley stosowa procedury zawarte w Zaczniku A do normy PN-EN ISO
6946:2008.



Tabela 9.3.1/1 Zwyczajowe opory przejmowania ciepa na powierzchni [1]
Opr przejmowania
ciepa
[m
2
K / W]
Kierunek strumienia ciepa

W gr

Poziomy

W d
R
si
0,10 0,13 0,17
R
se
0,04 0,04 0,04
UWAGA 1: Podane wartoci s wartociami obliczeniowymi. W przypadku
deklaracji wspczynnika przenikania ciepa komponentw i w innych
przypadkach, gdzie wymagane s wartoci niezalene od kierunku strumienia
ciepa lub gdy moliwa jest zmiana kierunku strumienia ciepa, zaleca si
przyjmowanie wartoci poziomego przepywu ciepa.
UWAGA 2: Opory przejmowania ciepa stosuje si do powierzchni w
kontakcie z powietrzem. Nie stosuje si oporw przejmowania ciepa do
powierzchni w kontakcie z innym materiaem.

3. OPR CIEPLNY WARSTW POWIETRZA

a) Stosowalno
Wartoci podane w od pkt. a) do pkt. c) stosuje si w odniesieniu do warstwy
powietrza, ktra:
jest ograniczona dwiema powierzchniami, ktre s wzajemnie rwnolege i
prostopade do kierunku strumienia ciepa i ktre maj emisyjno nie nisz ni 0,8;
ma grubo (w kierunku przepywu ciepa) mniejsz ni 0,1 raza kadego z
pozostaych dwch wymiarw i nie wiksz ni 0,3 m;
nie ma wymiany powietrza ze rodowiskiem wewntrznym.

Jeeli powysze warunki nie zostan spenione, stosuje si procedury opisane w
Zaczniku B do normy PN-EN ISO 6946:2008.
UWAGA: Wikszo materiaw budowlanych ma emisyjno wysz ni 0,8, dlatego te
zaleca si, aby nie oblicza pojedynczego wspczynnika przenikania ciepa dla
komponentw zawierajcych warstwy powietrza grubsze ni 0,3 m. Natomiast zaleca si, aby
strumie ciepa by obliczany z warunkw bilansu cieplnego (patrz ISO 13789).


b) Niewentylowana warstwa powietrza
Przez niewentylowan warstw powietrza rozumiemy tak warstw, w ktrej nie ma
wyranego zapewnienia przepywu powietrza. Obliczeniowe wartoci oporu cieplnego zostay
podane w Tabeli 9.3.1/2. Wartoci dotyczce kierunku poziomego znajduj zastosowanie w
przypadku kierunkw strumienia ciepa odchylonego o 30 od paszczyzny poziomej.
Naley zaznaczy, e warstw powietrza bez izolacji cieplnej midzy ni a rodowiskiem
zewntrznym, ale z maymi otworami do rodowiska zewntrznego, naley take uwaa za
niewentylowan warstw powietrza, jeeli otwory te nie s przewidziane do staego
przepywu powietrza przez warstw oraz pole ich powierzchni nie przekracza:
500 mm2 na metr dugoci (w kierunku poziomym) dla pionowych warstw powietrza,
500 mm2 na metr kwadratowy pola powierzchni, dla poziomych warstw powietrza.

UWAGA: Otwory drenaowe (odwadniajce) w postaci otwartych spoin pionowych w
zewntrznej warstwie muru szczelinowego zazwyczaj speniaj powysze kryteria i dlatego
nie uwaa si ich za otwory wentylacyjne.

Tabela 9.3.1/2 Opr cieplny niewentylowanych warstw powietrza o wysokiej emisyjnoci
powierzchni [1]

Grubo
warstwy powietrza


Opr cieplny
[m
2
K / W]

W gr Poziomy W d
0
5
7
10
15
25
50
100
300
0,00
0,11
0,13
0,15
0,16
0,16
0,16
0,16
0,16
0,00
0,11
0,13
0,15
0,17
0,18
0,18
0,18
0,18
0,00
0,11
0,13
0,15
0,17
0,19
0,21
0,22
0,23
UWAGA: Wartoci porednie mona otrzyma przez interpolacj liniow


c) Sabo wentylowana warstwa powietrza
Za sabo wentylowan warstw powietrza uznaje si tak warstw, w ktrej moliwy
jest ograniczony przepyw powietrza ze rodowiska zewntrznego przez otwory o polu
powierzchni AV, zawartym w nastpujcych granicach:
>500 mm2 ale < 1 500 mm2 na metr dugoci (w kierunku poziomym) dla pionowych
warstw powietrza,
>500 mm2 ale < 1 500 mm2 na metr kwadratowy pola powierzchni dla poziomych
warstw powietrza.
Podsumowujc efekt wentylacji zaley od rozmiaru i rozmieszczenia otworw
wentylacyjnych, za w przyblieniu, cakowity opr cieplny komponentu o sabo
wentylowanej warstwie powietrza mona oblicza jako:

R R R v T
v
u T
v
T
A A
, ,
1000
500
1000
1500
+

= (9.3.1/2)

gdzie:
R
T,u
- cakowity opr cieplny z niewentylowan warstw powietrza zgodn z punktem
Niewentylowana warstwa powietrza,
R
T,v
- cakowity opr cieplny z dobrze wentylowan warstw powietrza zgodn z punktem
Dobrze wentylowana warstwa powietrza

d) Dobrze wentylowana warstwa powietrza
Przez dobrze wentylowan warstw powietrza uwaa si tak warstw, w ktrej pole
powierzchni otworw midzy ni a rodowiskiem zewntrznym jest rwne lub przekracza:
1 500 mm2 na metr dugoci (w kierunku poziomym) w odniesieniu do pionowych
warstw powietrza,
1 500 mm2 na metr kwadratowy pola powierzchni w odniesieniu do poziomych
warstw powietrza.

Cakowity opr cieplny komponentu budowlanego zawierajcego dobrze
wentylowan warstw powietrza naley obliczy, pomijajc opr cieplny warstwy powietrza i
wszystkich innych warstw midzy warstw powietrza a rodowiskiem zewntrznym oraz
dodajc zewntrzny opr przejmowania ciepa, odpowiadajcy powietrzu nieruchomemu
(patrz Zacznik A do normy PN-EN ISO 6946:2008). Alternatywnie moe zosta
zastosowana odpowiednia warto R
si
z Tabeli 9.3.1/1.

4. OPR CIEPLNY PRZESTRZENI NIEOGRZEWANYCH

a) Postanowienia oglne:
W przypadku, gdy obudowa zewntrzna przestrzeni nieogrzewanej nie jest izolowana,
mona zastosowa uproszczone procedury z punktu Przestrzenie dachowe i punktu Inne
przestrzenie, uznajc przestrze nieogrzewan za opr cieplny.

UWAGA 1: W normie ISO 13789 podano oglne i bardziej precyzyjne procedury obliczania
przenoszenia ciepa z budynku do rodowiska zewntrznego przez przestrzenie nieogrzewane,
ktre zaleca si stosowa, gdy wymagany jest dokadniejszy wynik. Przestrzenie przeazowe
pod podogami podniesionymi, patrz norma ISO 13370.

UWAGA 2: Opory cieplne podane w punkcie Przestrzenie dachowe i punkcie Inne
przestrzenie s odpowiednie do oblicze strumienia ciepa, ale nie do oblicze zwizanych z
warunkami cieplno-wilgotnociowymi w przestrzeni nieogrzewanej.

b) Przestrzenie dachowe:
W przypadku stromych dachw z paskim izolowanym stropem, przestrze poddasza
mona uzna za warstw jednorodn cieplnie o oporze cieplnym takim, jak podano w Tabeli
9.3.1/3.
Dane zawarte w Tabeli 9.3.1/3 stosuje si do przestrzeni powietrznych wentylowanych
naturalnie nad budynkami ogrzewanymi. W przypadku wentylacji mechanicznej naley
zastosowa procedur przedstawion w normie ISO 13789, traktujc przestrze dachow jako
nieogrzewan z okrelon krotnoci wentylacji.







Tabela 9.3.1/3 Opr cieplny przestrzeni dachowych [1]

Charakterystyki dachu
R u
m
2
K / W

1

2


3


4

Pokrycie dachwk bez papy (folii), pyt poszycia itp.

Pokrycie arkuszowe lub dachwk z pap (foli), pytami poszycia
itp. pod dachwk

Jak w 2 (powyej) lecz z okadzin aluminiow lub inn
niskoemisyjn powierzchni od spodu dachu

Pokrycie pap na pytach poszycia

0,06

0,2


0,3


0,3
UWAGA: Wartoci podane w niniejszej Tabeli uwzgldniaj opr cieplny
przestrzeni wentylowanej i konstrukcji dachu. Nie uwzgldniaj one
zewntrznych oporw przejmowania ciepa R
se

c) Inne przestrzenie:
W przypadku gdy do budynku przylega przestrze nieogrzewana, wspczynnik
przenikania ciepa midzy rodowiskiem wewntrznym i zewntrznym mona okreli,
uznajc nieogrzewan przestrze wraz z komponentami jej konstrukcji zewntrznej za
dodatkow warstw jednorodn o oporze cieplnym R u. Gdy wszystkie elementy midzy
rodowiskiem wewntrznym i przestrzeni nieogrzewan maj ten sam wspczynnik
przenikania ciepa, opr cieplny przestrzeni nieogrzewanej (Ru) mona obliczy za pomoc
poniszego wzoru:
nV U A
A
R
k
k e k e
i
u
+
=

33 , 0 ) (
, ,
(9.3.1/3)

gdzie:
A
i
- cakowite pole powierzchni wszystkich elementw midzy rodowiskiem wewntrznym i
nieogrzewan przestrzeni, w m
2
;
A
e,k
- pole powierzchni elementu k midzy przestrzeni nieogrzewan i rodowiskiem
zewntrznym, w m
2
;
U
e,k
- wspczynnik przenikania ciepa elementu k midzy przestrzeni nieogrzewan i
rodowiskiem zewntrznym, w W / (m
2
K);
n - krotno wentylacji przestrzeni nieogrzewanej, w liczbie wymian powietrza na godzin;
V - objto przestrzeni nieogrzewanej, w m
3

Sumowanie wykonuje si po wszystkich elementach midzy przestrzeni
nieogrzewan i rodowiskiem zewntrznym, z wyjtkiem podg na gruncie.
Gdy detale konstrukcji elementw zewntrznych przestrzeni nieogrzewanej nie s
znane, zaleca si stosowanie wartoci U
e,k
= 2 W/(m
2
K) oraz n = 3 wymiany powietrza na
godzin.
UWAGA 1: Przykadowymi przestrzeniami nieogrzewanymi s garae, skadziki i oranerie.
UWAGA 2: Jeeli midzy rodowiskiem wewntrznym i nieogrzewan przestrzeni jest
wicej ni jeden komponent, R
u
uwzgldnia si w obliczeniach wspczynnika przenikania
ciepa kadego takiego komponentu.
UWAGA 3: Rwnanie 9.3.1/3 jest oparte na procedurze z ISO 13789 do oblicze
przenoszenia ciepa przez przestrzenie nieogrzewane.

5. CAKOWITY OPR CIEPLNY

Cakowity opr cieplny R
T
, paskiego komponentu budowlanego skadajcego si z
warstw jednorodnych cieplnie prostopadych do strumienia ciepa naley oblicza z
poniszego rwnania:
R
T
= R
si
+ R
1
+ R
2
+

+ R
n
+ R
se
(9.3.1/4)

gdzie:
R
si
- opr przejmowania ciepa na wewntrznej powierzchni;
R
1
, R
2
, R
n
- obliczeniowe opory cieplne kadej warstwy;
R
se
- opr przejmowania ciepa na zewntrznej powierzchni.

W przypadku gdy oblicza si opr cieplny wewntrznych komponentw budowlanych
(cian dziaowych itp.) lub komponentw midzy rodowiskiem wewntrznym i przestrzeni
nieogrzewan, R
si
stosuje si dla obydwu stron. Jeli cakowity opr cieplny podaje si jako
wynik kocowy, naley go zaokrgli do dwch cyfr znaczcych.

UWAGA: W Rwnaniu 9.3.1/4 pomija si opory przejmowania ciepa, gdy wymagany jest
opr cieplny komponentu od powierzchni do powierzchni.

6. CAKOWITY OPR CIEPLNY KOMPONENTU BUDOWLANEGO
SKADAJCEGO SI Z WARSTW JEDNORODNYCH I NIEJEDNORODNYCH

a) Stosowalno
W punkcie Cakowity opr cieplny komponentu; punkcie Kres grny cakowitego
oporu cieplnego; punkcie Kres dolny cakowitego oporu cieplnego; punkcie
Oszacowanie bdu zastosowano uproszczon metod obliczania oporu cieplnego
komponentw budowlanych skadajcych si z warstw jednorodnych i niejednorodnych
cieplnie. Naley zaznaczy, e metoda ta nie nadaje si do stosowania w przypadkach, gdy
stosunek grnej granicy oporu cieplnego do jego dolnej granicy przekracza 1,5. Jednoczenie
metoda ta nie ma zastosowania w przypadkach, gdy przez izolacj przechodz mostki
metalowe. W przypadku zastosowania cznikw metalowych metoda ta moe by
zastosowana, zakadajc e nie byo cznikw metalowych i wynik jest poprawiony zgodnie
z punktem Poprawka z uwagi na czniki mechaniczne.
Bardziej precyzyjny wynik otrzymuje si, stosujc metod komputerow zgodn z
norm ISO 10211. Jest to szczeglnie odpowiednie, w przypadku gdy istnieje znaczna rnica
midzy wspczynnikiem przewodzenia ciepa materiaw w warstwie prowadzcej do
zwikszonego oporu cieplnego konstrukcji.
Jednake metoda opisana w punkcie Cakowity opr cieplny komponentu, punkcie
Kres grny cakowitego oporu cieplnego; punkcie Kres dolny cakowitego oporu
cieplnego; punkcie Oszacowanie bdu nie jest odpowiednia do obliczania temperatur
powierzchni w celu oceny ryzyka kondensacji.
Jeeli dla czci elementu budynku ma by oszacowany oddzielnie wspczynnik
przenikania ciep w stosunku do caej konstrukcji, jej opr cieplny naley otrzyma z
zastosowaniem metod opisanych w punkcie Cakowity opr cieplny komponentu, punkcie
Kres grny cakowitego oporu cieplnego; punkcie Kres dolny cakowitego oporu
cieplnego; punkcie Oszacowanie bdu, ale z oporem przejmowania ciepa rwnym zero
na obu jej brzegach.
W kolejnych obliczeniach otrzymany opr cieplny mona nastpnie zastosowa w
celu otrzymania wspczynnika przenikania ciepa caego elementu. Naley zaznaczy, e jest
to odpowiednie, gdy cz elementu sprzedaje si jako oddzieln sztuk. Tego typu
elementami mog by panele strukturalne i elementy murowe szczelinowe.

b) Cakowity opr cieplny komponentu

2
" '
T T
T
R R
R
+
= (9.3.1/5)

gdzie:
R
T

- kres grny cakowitego oporu cieplnego, obliczony wedug punktu Kres grny
cakowitego oporu cieplnego,
R
T

- kres dolny cakowitego oporu cieplnego, obliczony wedug punktu Kres dolny
cakowitego oporu cieplnego.

W przypadku gdy wynikiem kocowym jest cakowity opr cieplny, naley go
zaokrgli do dwch miejsc znaczcych. Przy obliczaniu dolnego i grnego kresu naley
uwzgldni podzia komponentu na sekcje i warstwy, jak pokazano na Rysunku 9.3.1/1, w
taki sposb, aby by on podzielony na czci, m
j
, jednorodne cieplnie.
Przedstawiony na rysunku 9.3.1a komponent zosta podzielony na sekcje a, b, c i d oraz na
warstwy 1, 2 i 3, co prezentuje Rysunek 9.3.1/1b i w ten sposb naley go rozpatrywa ten
komponent. Sekcja m (m = a, b, c, q) jest prostopada do powierzchni komponentu ma
wzgldne pole powierzchni F
m
, za warstwa j (j = 1, 2, n) rwnolega do powierzchni ma
grubo d
j
.
Cz ma wspczynnik przewodzenia ciepa
mj
, grubo d
j
, wzgldne pole powierzchni f
m

oraz opr cieplny R
mj

Wzgldne pole powierzchni sekcji jest proporcjonalne do cakowitego pola powierzchni. Std
wynika, e:
f
a
+ f
b
1 + f
q
= 1



Rysunek 9.3.1/1 Sekcje i warstwy komponentu niejednorodnego cieplnie [1]
Objanienia:
D - kierunek strumienia ciepa,
a, b, c, d sekcje,
1, 2, 3 warstwy

c) Kres grny cakowitego oporu cieplnego R
T

Kres grny cakowitego oporu cieplnego (R
T

) okrela si przy zaoeniu

jednowymiarowego strumienia ciepa prostopadego do powierzchni komponentu i oblicza si
go wedug podanego wzoru:

Tq
q
Tb
b
Ta
a
T
R
f
R
f
R
f
R
+ + + = ...
1
'
(9.3.1/6)
gdzie:
R
Ta
, R
Tb
,, R
Tq
- cakowite opory cieplne od rodowiska do rodowiska kadej sekcji,
obliczone z zastosowaniem Rwnania 9.3.1/4,
q b a
f f f ,..., , - wzgldne pola powierzchni kadej sekcji.

d) Kres dolny cakowitego oporu cieplnego R
T


Kres dolny cakowitego oporu cieplnego (R
T

), okrela si przy zaoeniu, e

wszystkie powierzchnie rwnolege do powierzchni komponentu s izotermiczne.
W przypadku gdy do warstwy powietrza przylega powierzchnia niepaska, obliczenia
wykonuje si tak jak dla powierzchni paskiej, jednoczenie zakadajc rozszerzenie wszego
wycinka (lecz bez zmiany oporu cieplnego), co pokazuje Rysunek 9.3.1/2 lub usunicie czci
wystajcych (i zmniejszenie oporu cieplnego), co pokazuje Rysunek 9.3.1/3

Rysunek 9.3.1/2 [1]


Rysunek 9.3.1/3 [1]

Rwnowany opr cieplny (R
j
), kadej warstwy niejednorodnej cieplnie, oblicza si wedug
podanego wzoru:
qj
q
bj
b
aj
a
j
R
f
R
f
R
f
R
+ + + = ...
1
(9.3.1/7)

Alternatywn metod w stosunku do metody przedstawionej za pomoc rysunku
9.3.1/2, ale dajcej ten sam wynik, jest uycie rwnowanego wspczynnika przewodzenia
ciepa warstwy z uyciem rysunku 9.3.1/3, wedug nastpujcego wzoru:

R
j
= d
j
/

j

gdzie,
rwnowany wspczynnik przewodzenia ciepa

j
warstwy
j
wynosi:

j
=
aj
f
a
+
bj
f
b
++
qj
f
q

Jeeli warstwa powietrzna jest czci warstwy niejednorodnej, mona j traktowa
jako materia o rwnowanym wspczynniku przewodzenia ciepa
f
= d
j
/R
g
, gdzie R
g
jest
oporem cieplnym warstwy powietrznej okrelonej zgodnie z Zacznikiem B do normy PN-
EN ISO 6946:2008.

Kres dolny cakowitego oporu cieplnego jest wic okrelony z Rwnania 9.3.1/4, a wic:

R

T
= R
si
+ R
1
+ R
2
++ R
n
+ R
se
(9.3.1/8)


e) Oszacowanie bdu

W przypadku gdy chcemy uzyska okrelon dokadno przy obliczaniu
wspczynnika ciepa mona stosowa niniejsz metod szacowania maksymalnego bdu
wzgldnego. Maksymalny bd wzgldny e, obliczony w procentach, z zastosowaniem tego
przyblienia wynosi:
100
2
" '

=
T
T T
R
R R
e (9.3.1/9)

Mona posuy si PRZYKADEM, w ktrym stosunek kresu grnego do kresu
dolnego jest rwny 1,5, za maksymalny moliwy bd wynosi 20%. Warto zauway, e bd
rzeczywisty przewanie jest duo mniejszy ni maksymalny. Bd ten mona oszacowa,
decydujc, czy uzyskana dokadno, przez zastosowanie procedury opisanej w punkcie
Cakowity opr cieplny komponentu jest akceptowalna ze wzgldu na:
cel obliczenia,
udzia cakowitego strumienia ciepa przez konstrukcj budynku, ktry przenika przez
komponenty; ktrych opr cieplny ocenia si za pomoc procedury opisanej w
punkcie Cakowity opr cieplny komponentu,
dokadno danych wejciowych.

7. WSPCZYNNIK PRZENIKANIA CIEPA
Wspczynnik przenikania ciepa oblicza si za pomoc poniszego wzoru:
T
R
U
1
= [W / (m
2
K)] (9.3.1/10)


W przypadku gdy jest wymagane, naley uwzgldni poprawki do wspczynnika
przenikania ciepa wedug punktu Poprawki do wspczynnika przenikania ciepa. Naley
jednak pamita o tym, e jeli cakowita poprawka jest mniejsza ni 3% wartoci U, to
poprawki te nie s wymagane. W przypadku gdy wynikiem kocowym staje si wspczynnik
przenikania ciepa, naley zaokrgli go do dwch cyfr znaczcych i poda informacj o
danych wejciowych zastosowanych do obliczania.

8. POPRAWKI DO WSPCZYNNIKA PRZENIKANIA CIEPA

a) Postanowienia oglne
Naley stosowa poprawki do obliczonego za pomoc procedur podanych w normie
PN-EN ISO 6946:2008 wspczynnika przenikania ciepa z uwagi na:
pustki powietrzne w warstwie izolacji;
czniki mechaniczne przechodzce przez warstw izolacyjn;
opady na dach o odwrconym ukadzie warstw.

UWAGA: Za stropodach odwrcony uwaa si taki stropodach, ktry ma warstw izolacji
powyej membrany wodochronnej.
Poprawiony wspczynnik przenikania ciepa, Uc, uzyskuje si przez dodanie czonu
korekcyjnego, U, zgodnie z poniszymi rwnaniami:

U
c
= U + U (9.3.1/11)


za U okrela rwnanie:
U = U
g
+ U
f
+ U
r
(9.3.1/12)

gdzie:
U
g
poprawka z uwagi na pustki powietrzne zgodnie ze wzorem obliczeniowym 9.3.1/12;
U
f
poprawka z uwagi na czniki mechaniczne zgodnie ze wzorem obliczeniowym
9.3.1/13;
U
r
poprawka z uwagi na dach o odwrconym ukadzie warstw zgodnie ze wzorem
obliczeniowym 9.3.1/14.

b) Poprawka z uwagi na pustki powietrzne

Definicja pustek powietrznych:
Wyraenie pustki powietrzne zastosowane w normie PN-EN ISO 6946:2008 jest
stosowane jako termin zasadniczy w odniesieniu do przestrzeni powietrznych w izolacji lub
midzy izolacj i przylegajc konstrukcj, ktra istnieje w rzeczywistej konstrukcji ale nie
jest przedstawiona na szkicach. Mog by one podzielone na dwie gwne kategorie:
szczeliny midzy arkuszami izolacyjnymi, pytami lub matami, lub midzy izolacj i
elementami konstrukcji, w kierunku strumienia ciepa;
wnki w izolacji lub midzy izolacj i konstrukcj, prostopade do kierunku
strumienia ciepa.

Poprawki:
Pustki powietrzne mog wpywa na zwikszenie wspczynnika przenikania ciepa
komponentu poprzez zwikszenie przenoszenia ciepa przez promieniowanie i konwekcj:
wielko zwikszenia zaley od rodzaju, orientacji i usytuowania pustek powietrznych.
Poprawk stosuje si jako element dodatkowy do wspczynnika przenikania ciepa i jest on
wyraony jako U
g
.
Przyczyn szczelin powietrznych s mae zmiany wymiarw wyrobu izolacyjnego
(odchyki wymiarw), a take zmiany od wymaganych rozmiarw podczas cicia i instalacji.
Prcz tego szczeliny powietrzne wynikaj z odchyek wymiarw towarzyszcych samej
konstrukcji oraz jej nieregularnoci. Jedynym wyjtkiem s szczeliny przechodzce przez ca
grubo izolacji ze strony ciepej na zimn, ktre powoduj zwikszenie przenikania, dlatego
te poprawka jest uzasadniona, ale jest zasadniczo tylko poprawk redni. Zastosowanie
izolacji w wicej ni jednej warstwie ze spoinami przestawionymi powoduje brak
koniecznoci zastosowania poprawki.
Jeli chodzi o wnki, s one wynikiem wystpowania powierzchni niepaskich w
obrbie konstrukcji: izolacja bowiem jest zbyt sztywna, zbyt mao elastyczna lub zbyt mao
ciliwa, aby mc wypeni j cakowicie. Podobny efekt jest zauwaalny w przypadku
nieregularnoci takich jak grudki zaprawy, ktre dziaaj jak przekadki tworzce przestrzenie
powietrzne lub przestrzenie powietrzne midzy konstrukcj i izolacj. W sytuacji gdy wnki
maj charakter niecigy (brak komunikacji z innymi wnkami, szczelinami powietrznymi lub
wewntrznym i zewntrznym rodowiskiem), stosowana jest jedynie rednia poprawka.
Porwnanie obliczenia i pomiaru dla obu typw pustek powietrznych wykazuje dobr
zgodno.
W przypadku zaistnienia sytuacji, w ktrej dwa typy pustek powietrznych wystpuj
cznie, dodatkowe straty ciepa mog wynika z powodu przenoszenia masy, co wymaga
zastosowania wikszej poprawki. Zakada si zawsze odpowiedni standard wykonania. W
celu uproszczenia procedury poprawki, jako podstaw do poprawki stosuje si sposb
instalowania izolacji. Rozrnia si trzy poziomy poprawek z uwagi na pustki powietrzne
U

(patrz Tabela 9.3.1/4).

Tabela 9.3.1/4 Poprawka z uwagi na pustki powietrzne U

[1]
Poziom Opis
U
W/(m
2
K)
0
Brak pustek powietrznych w obrbie izolacji, lub gdy wystpuj tylko
mniejsze pustki powietrzne, ktre nie maj znaczcego efektu na
wspczynnik przenikania ciepa.
0,00
1
Pustki powietrzne przechodzce od ciepej do zimnej strony izolacji, ale
nie powodujce cyrkulacji powietrza midzy ciep i zimn stron
izolacji.
0,01
2
Pustki powietrzne przechodzce od ciepej do zimnej strony izolacji,
cznie z wnkami powodujcymi swobodn cyrkulacj powietrza
midzy ciep i zimn stron izolacji.
0,04

Poprawk t stosuje si zgodnie z Rwnaniem 9.3.1/13:

|
|
.
|

\
|
=
h T
g
R
R
U U
,
1 "
(9.3.1/13)
gdzie:
R
1
opr cieplny warstwy zawierajcej szczeliny, obliczony wedug punktu Opr cieplny
warstw jednorodnych;
R
T,h
cakowity opr cieplny komponentu z pominiciem mostkw cieplnych, obliczony
wedug punktu Cakowity opr cieplny komponentu budowlanego skadajcego si z warstw
jednorodnych;
U

jest podane w Tabeli 9.3.1/4.

Przykady:
Poniej zostay zaprezentowane przykady poziomw poprawek. Poszczeglne przykady,
ktre zwizane s z lokalnymi technikami konstruowania mog by podawane na poziomie
krajowym.
a) Przykady poziomu 0 (zastosowana jest poprawka U

= 0):
W pierwszym przypadku mamy do czynienia z cigymi warstwami izolacji, ktre nie
posiadaj jakichkolwiek przerw w warstwie izolacji, ktre mogyby by spowodowane
elementami konstrukcji jak supy, krokwie lub belki stropowe ze zczami przestawnymi
midzy matami lub pytami w poszczeglnych warstwach. Jednoczenie izolacja jest tu w
cigym kontakcie z konstrukcj i nie zawiera wnk midzy konstrukcj i izolacj,
W drugim przypadku mamy do czynienia z wicej ni jedn warstw, przy czym jedna
warstwa jest ciga, bez jakichkolwiek przerw w warstwie izolacji spowodowanych
elementami konstrukcji jak supy, krokwie lub belki stropowe, pokryciami innej warstw
(warstw) przechodzcymi przez elementy konstrukcji. Jednoczenie izolacja jest tu w
cigym kontakcie z konstrukcj, bez wnk midzy konstrukcj i izolacj,
W trzecim przypadku mamy do czynienia z pojedyncz warstw cigej izolacji ze
zczami, takimi jak na zakad, wpust i piro, lub uszczelniona. Jednoczenie izolacja jest
tu w cigym kontakcie z konstrukcj, bez wnk midzy konstrukcj i izolacj,
W czwartym przypadku mamy do czynienia z pojedyncz warstw cigej izolacji ze
spoinami na styk, gdzie odchyki wymiarw dugoci, szerokoci i prostoktnoci
poczone ze stabilnoci wymiarow daj w efekcie szczeliny przy zczach o gruboci
mniejszej ni 5 mm. Jednoczenie izolacja jest tu w cigym kontakcie z konstrukcj, bez
wnk midzy konstrukcj i izolacj.
b) Przykady poziomu 1 (zastosowana jest poprawka U

= 0,01)
W pierwszym przypadku mamy do czynienia z jedn warstw izolacji, przerwan
przez elementy konstrukcji takie jak supy, krokwie lub belki stropowe. Jednoczenie
izolacja jest tu w cigym kontakcie z konstrukcj, bez wnk midzy konstrukcj i
izolacj,
W drugim przypadku mamy do czynienia z pojedyncz warstw izolacji ze zczami
na styk, gdzie odchyki wymiarw dugoci, szerokoci i prostoktnoci, poczone ze
stabilnoci wymiarow daj w efekcie szczeliny przy zczach o gruboci mniejszej ni
5 mm. Jednoczenie izolacja jest tu w cigym kontakcie z konstrukcj, bez wnk midzy
konstrukcj i izolacj.
c) Przykady poziomu 2 (zastosowana jest poprawka U

= 0,04)
W tym przypadku mamy do czynienia ze co najmniej jedn warstw izolacji przy
braku kontaktu z ciep stron konstrukcji, z wnkami midzy konstrukcj i izolacj
powodujcymi ruch powietrza midzy ciep i zimn stron izolacji.

c) Poprawki z uwagi na czniki mechaniczne

Obliczanie szczegowe
Efekt cznikw mechanicznych mona oszacowa za pomoc oblicze zgodnych z
norm ISO 10211 w celu uzyskania punktowego wspczynnika przenikania ciepa (),
spowodowanego jednym cznikiem. Poprawka dla wspczynnika przenikania ciepa jest
obliczana za pomoc poniszego wzoru:

f f
n U = (9.3.1/14)

gdzie:
n
f
- jest liczb cznikw na metr kwadratowy.

Procedura przybliona
W tym podrozdziale zostaa zaprezentowana przybliona procedura oceny efektu
cznikw mechanicznych. Procedur t mona zastosowa, gdy czniki nie s uwzgldnione
innymi metodami. W przypadku, gdy warstw izolacyjn przebijaj czniki mechaniczne,
takie jak kotwie cienne midzy warstwami muru, czniki dachowe lub czniki w zoonych
systemach paneli, poprawk do wspczynnika przenikania ciepa oblicza si za pomoc
poniszego rwnania:
2
,
1
0
|
|
.
|

\
|
=
h T
f f f
f
R
R
d
n A
U

(9.3.1/15)

gdzie wspczynnik podany jest nastpujco:
8 , 0 = , jeeli cznik cakowicie przebija warstw izolacji, patrz 9.3.1/11
0
1
8 , 0
d
d
=
W tych wyraeniach:
f
- wspczynnik przewodzenia ciepa cznika, [W/(mK)];
f
n - liczba cznikw na metr kwadratowy;
f
A - pole przekroju poprzecznego jednego cznika, w m
2
;
0
d - grubo warstwy izolacji zawierajcej cznik, w m;
1
d - dugo cznika, ktry przebija warstw izolacyjn, w m;
1
R - opr cieplny warstwy izolacji przebijanej przez czniki, w m
2
K/W;
h T
R
,
- cakowity opr cieplny komponentu z pominiciem jakichkolwiek mostkw cieplnych,
jak uzyskano w punkcie Cakowity opr cieplny komponentu budowlanego skadajcego si
z warstw jednorodnych, w m
2
K/W.

UWAGA 1: Warto d
1
moe by wiksza ni grubo warstwy izolacji, jeeli cznik
przechodzi przez ni pod ktem. W przypadku cznika wpuszczonego d
1
jest mniejsza ni
grubo warstwy izolacji oraz R
1
jest rwne d
1
podzielonemu przez wspczynnik
przewodzenia ciepa izolacji.

Rysunek 9.3.1/4 Wpuszczony cznik dachowy [1]
Objanienia:
1 - eb z tworzywa sztucznego
2 - cznik wpuszczony
3 - izolacja
4 - pokrycie dachowe
d
0
- grubo warstwy izolacji zawierajcej cznik
d
1
- grubo cznika, ktry przebija warstw izolacji

Poprawki nie naley wprowadza w nastpujcych przypadkach:
gdy kotwie cienne przechodz przez pust wnk;
gdy wspczynnik przewodzenia ciepa cznika jest mniejszy ni 1 W/(m K).

Procedura ta nie ma rwnie zastosowania, w przypadku gdy obydwa koce metalowej czci
cznika s w bezporednim kontakcie cieplnym z arkuszami metalowymi.
UWAGA 2: W przypadku, gdy obydwa koce cznika s w bezporednim kontakcie
cieplnym z arkuszami metalowymi, mona stosowa metody wyznaczania poprawek zawarte
w normie ISO 10211.

d) Procedura wprowadzania poprawki w przypadku stropodachw odwrconych

Postanowienia oglne
Przedstawiona w tym podpunkcie procedura wprowadzania poprawek jest przewidziana dla
stropodachw odwrconych; wynika ona z przepywu wody deszczowej midzy izolacj a
membran wodochronn. Procedur t stosuje si w odniesieniu do budynkw ogrzewanych,
natomiast w przypadku budynkw chodzonych poprawka nie znajduje zastosowania.
Przedstawiona w tym podpunkcie procedura ma zastosowanie jedynie do izolacji wykonanej z
pianki z polistyrenu ekstrudowanego (XPS).

Poprawka wynikajca z przepywu wody midzy izolacj i membran wodochronn
Poprawk do obliczonego wspczynnika przenikania ciepa elementu dachu, U
r
, wyraon
w W/(m
2
K), ktra uwzgldnia dodatkowe straty ciepa spowodowane wod deszczow
wpywajc przez zcza w izolacji i dochodzc do membrany wodochronnej, oblicza si
wedug nastpujcego wzoru:
2
1
|
|
.
|

\
|
=
T
r
R
R
x f p U (9.3.1/16)
gdzie:
p - rednia warto opadw atmosferycznych podczas sezonu ogrzewczego, na podstawie
danych odpowiednich dla lokalizacji (np. stacja meteorologiczna) lub podana przez przepisy
lokalne, regionalne czy krajowe lub inne dokumenty krajowe czy normy, w mm/dzie;
f - czynnik deszczowy podajcy frakcj p dochodzc do membrany wodochronnej;
x - czynnik zwikszenia strat ciepa spowodowanych przez wod deszczow wpywajc na
membran, w (W dzie)/(m
2
K mm);
R
1
- opr cieplny warstwy izolacji powyej membrany wodochronnej, w m
2
K/W;
T
R
- cakowity opr cieplny konstrukcji przed zastosowaniem poprawki, w m
2
K/W.

Wartoci p mona okrela na podstawie danych krajowych.
Warto f
x
dla pojedynczej warstwy izolacji powyej membrany, z poczeniami na styk i
otwartym pokryciem takim jak wir bdzie wynosi odpowiednio ( f
x
) = 0,04.

UWAGA: Naley zauway, e pojedyncza warstwa izolacji bez pocze stykowych i
otwartych pokry bdzie traktowana jako ukad dajcy wysz warto U. Nisze wartoci
( f
x
) mona stosowa do konstrukcji dachowych, ktre daj mniejsz filtracj przez izolacj.
Przykadami s rne rozmieszczenia spoin (takich jak na zakad lub poczenia typu wpust i
piro) lub rne typy wznoszenia dachu. W tych przypadkach, w ktrych wynik pomiarw
jest udokumentowany w niezalenych raportach, do ( f
x
) mona stosowa wartoci mniejsze
ni 0,04.

9. OBLICZANIE WSPCZYNNIKA PRZENIKANIA CIEPA DLA PRZEGRD W
KONTAKCIE Z GRUNTEM

W niniejszym punkcie zostaa wykorzystana norma PN EN ISO 13370, w ktrej
przestawiono metod obliczani wspczynnika przenikania ciepa elementw budowli w
kontakcie z gruntem, w przeciwiestwie do normy PN EN ISO 6946:2008, w ktrej
okrelono metod obliczania wspczynnika przenikania ciepa elementw budowli w kon-
takcie z powietrzem zewntrznym. Podzia pomidzy przedstawionymi normami jest na
poziomie wewntrznej powierzchni podogi w przypadku podg typu: pyta na gruncie,
podg podniesionych i nieogrzewanych podziemi, a na poziomie zewntrznej powierzchni
gruntu w przypadku podziemi ogrzewanych.
Przepisy krajowe lub inne dokumenty okrelaj waciwoci cieplne gruntu i mog
by stosowane, gdy jest to odpowiednie. Jednake w innych przypadkach postpowanie jest
nastpujce:
a) Jeli s znane waciwoci cieplne gruntu, stosuje si wartoci odpowiadajce
rzeczywistej lokalizacji, urednione na gbokoci rwnej szerokoci budynku
i uwzgldniajce normaln zawarto wilgoci,
b) Jeli znany jest typ podoa lub jest on okrelony, naley stosowa wartoci,
ktre zostay podane w tabeli 9.3.1/ 5
c) W innych przypadkach naley stosowa = 2,0 W/(mK) oraz c = 2,0 x 10
6

J/(m
3
K)

Tabela 9.3.1/ 5 Waciwoci cieplne gruntu [3]


Kategoria


Opis
Wspczynnik
przewodzenia ciepa


[W/(m K)]
Pojemno cieplna
na jednostk
objtoci
c
[J/(m
3
K)]
1 glina lub i 1,5 3,0 x 10
6
2 piasek lub wir 2,0 2,0 x 10
6
3 skaa jednorodna 3,5 2,0 x 10
6

a) Wymiar charakterystyczny podogi
W celu uwzgldnienia trjwymiarowej natury strumienia ciepa w obrbie gruntu
wzory w niniejszej normie PN EN ISO 13370:2008 s przedstawione w punkcie wymiar
charakterystyczny podogi B

, zdefiniowanym jako pole powierzchni podogi podzielone

przez poow obwodu, co przedstawia poniszy wzr:
P
A
B
5 , 0
'
=
Uwaga: Dla podogi nieskoczenie dugiej B

jest szerokoci podogi dla podogi

kwadratowej, B' jest poow dugoci jednego boku.

Specjalne szczegy posadowienia, np. izolacja krawdziowa podogi, s rozpatrywane jako
modyfikacja strumienia ciepa na obwodzie. W przypadku podziemi, B

jest obliczane za
pomoc wzoru obliczeniowego powierzchni i obwodu podogi podziemia, bez uwzgldnienia
cian podziemia i strumienia ciepa z podziemia zawierajcego dodatkowy czon zwizany z
obwodem i gbokoci podogi podziemia poniej poziomu gruntu.
W normie PN EN ISO 13370:2008, P jest wyeksponowanym obwodem podogi i
stanowi cakowit dugo ciany zewntrznej oddzielajcej budynek ogrzewany od
rodowiska zewntrznego lub od przestrzeni nieogrzewanej na zewntrz struktury. Wynika
std, e
dla caego budynku, P stanowi cakowity obwd budynku, a A stanowi cakowite pole
powierzchni podogi na gruncie,
w celu obliczenia straty ciepa z czci budynku (np. dla kadego pojedynczego
segmentu w zabudowie szeregowej), P uwzgldnia dugoci cian zewntrznych
oddzielajcych przestrze ogrzewan od rodowiska zewntrznego i nie uwzgldnia
dugoci cian oddzielajcych rozpatrywan cz od innych ogrzewanych czci
budynku, przy czym naley zaznaczy, e A stanowi pole powierzchni rozpatrywanej
podogi na gruncie;
nieogrzewane przestrzenie na zewntrz izolowanej struktury (takie jak wejcia,
dobudowane garae czy powierzchnie rnagazynowe) nie s uwzgldniane podczas
okrelania P oraz A (ale dugo ciany midzy budynkiem ogrzewanym i przestrzeni
nieogrzewan jest uwzgldniona w obwodzie; straty ciepa do gruntu s oceniane tak
jak gdyby przestrzenie nieogrzewane nie wystpoway).

b) Grubo rwnowana

Pojcie gruboci rwnowanej zostao wprowadzone w celu uproszczenia wyraenia
wspczynnika przenikania ciepa. W tym przypadku opr cieplny jest reprezentowany przez
jego grubo rwnowan, bdc gruboci gruntu, ktra ma ten sam opr cieplny. W
niniejszej normie PN EN ISO 13370:2008:
d
t
jest gruboci rwnowan podg;
d
w
jest gruboci rwnowan cian podziemi poniej poziomu gruntu.
Wspczynniki przenoszenia ciepa przez grunt w stanie ustalonym s zwizane ze
stosunkiem gruboci rwnowanej do wymiaru charakterystycznego podogi, a wspczynniki
okresowego przenoszenia ciepa s zwizane ze stosunkiem gruboci rwnowanej do
gbokoci okresowego wnikania.

c) Podoga typu pyta na gruncie izolowana lub nieizolowana na caej powierzchni

Przedstawione na rysunku 9.3.1/5 podogi izolowane jak i nieizolowane tego typu
mog mie dodatkowo izolacj krawdziow poziom i/lub pionow. Metoda uproszczona
obliczania wspczynnika przenikania ciepa przedstawiona w normie PN EN 12831 nie
daje moliwoci uwzgldnienia izolacji krawdziowych, ktre mona uwzgldni stosujc
metod dokadn zawart w normie PN EN ISO 13370:2008.


Rysunek 9.3.1/ 5 Diagram schematyczny podogi typu pyta na gruncie [3]
Objanienia:
1 pyta podogi
2 - grunt
w - grubo cian zewntrznych

Wspczynnik przenikania ciepa zaley od wymiaru charakterystycznego podogi B i
cakowitej gruboci rwnowanej d
t
, obliczanego wedug poniszego wzoru:

d
t
= w + (R
si
+ R
f
+ R
se
) (9.3.1/17)

gdzie:
w jest gruboci cakowit cian zewntrznych budynku wcznie ze wszystkimi
warstwami, [m]
- wspczynnik przewodzenia ciepa gruntu, [W/(m K)]
R
f
uwzgldnia opr cieplny warstw podogi. Zakada si, e chudy beton pod pyt ma
przewodno ciepln tak jak grunt, std te nie trzeba uwzgldnia jego oporu cieplnego,
[(m
2
K)/W]

W celu obliczenia ekwiwalentnej wartoci wspczynnika ciepa bez uwzgldnienia
izolacji krawdziowych naley zastosowa poniszy wzr:
dla d
t
< B (przypadek dla przegrd nie izolowanych lub umiarkowanie izolowanych):

|
|
.
|

\
|
+
+
= 1 ln
2
'
'
0
t t
d
B
d B
U

(9.3.1/18)

dla d
t
B

(przypadek dla przegrd nie izolowanych lub umiarkowanie izolowanych):

t
d B
U
+
=
'
0
457 , 0

(9.3.1/19)

w przypadku braku izolacji krawdziowej:

U

= U
0
(9.3.1/20)

d) Pyta na gruncie z izolacj krawdziow

Podoga typu pyta na gruncie, moe mie izolacj krawdziow umieszczon
poziomo lub pionowo na obwodzie. Rwnania, ktre zostay przedstawione poniej stosuje
si w przypadku, gdy szeroko lub wysoko izolacji krawdziowej, D, jest maa w stosunku
do szerokoci budynku. Do obliczonego podstawowego wspczynnika przenikania ciepa U
0

wedug punktu powyszego, dolicza si czon korekcyjny. We wzorach na izolacj
krawdziow uwzgldniono grubo rwnowan, d

, wynikajc z izolacji krawdziowej:

d

= R

gdzie:
R

- jest dodatkowym oporem cieplnym wprowadzonym przez izolacj krawdziow:

R

= R
n
d
n
/
gdzie:
R
n
jest oporem cieplnym poziomej lub pionowej izolacji krawdziowej
d
n
jest gruboci izolacji krawdziowej [m]
- wspczynnik przewodzenia ciepa gruntu [W/(m K)]


Rysunek 9.3.1/6 Pozioma izolacja krawdziowa [3]


Ponisze rwnanie odnosi si do izolacji umieszczonej poziomo wzdu obwodu podogi:

(
(

|
|
.
|

\
|
+
+

|
|
.
|

\
|
+ = 1 ln 1 ln
'
d d
D
d
D
t t

(9.3.1/21)


Rysunek 9.3.1/7 Pionowa izolacja krawdziowa [3]

Ponisze rwnanie odnosi si do izolacji umieszczonej pionowo pod podog wzdu
obwodu podogi oraz cian fundamentowych z materiaw o przewodnoci cieplnej niszej od
przewodnoci cieplnej gruntu:

(
(

|
|
.
|

\
|
+
+

|
|
.
|

\
|
+ = 1
2
ln 1
2
ln
'
d d
D
d
D
t t

(9.3.1/22)


Na rysunkach 9.3.1/6 i 9.3.1/7 przedstawiono izolacj krawdziow na zewntrz od ciany
fundamentowej. Przedstawione rwnanie odnosi si take do izolacji krawdziowej od
wewntrz ciany fundamentowej.

Ekwiwalentny wspczynnik przenikania ciepa dla podg z izolacj krawdziow wynosi:

U = U
0
+ 2/B

(9.3.1/23)

W przytoczonym materiale zostay przedstawione metody obliczania wspczynnika
przenikania ciepa w przypadku przegrd w kontakcie z gruntem dla najpopularniejszych na
t chwil rozwiza w budownictwie. Metody dla pozostaych przypadkw, rzadziej
spotykanych tj:
podogi podniesionej;
podziemi ogrzewanych;
podziemi nieogrzewanych;
podziemi czciowo ogrzewanych
mona znale w normie PN-EN ISO 13370:2008 oraz jej zacznikach.

10. WACIWOCI FIZYCZNE MATERIAW I WYROBW BUDOWLANYCH

Ostatnie wydanie Normy PN-EN 6946:2008 w przeciwiestwie do PN-EN 6946:1999
nie zawiera zacznikw krajowych z wartociami waciwoci fizycznych materiaw
budowlanych. Teoretycznie luk wypenia PN-EN 12524:2003 Materiay i wyroby
budowlane Waciwoci cieplno-wilgotnociowe Tabelaryczne wartoci obliczeniowe,
ale rzeczywisto jest jednak troch inna, gdy PN-EN 12524:2003 nie zawiera wartoci
obliczeniowych dla wielu powszechnie stosowanych wyrobw (odsya uytkownika do
innych norm lub aprobat technicznych). Jest to bardzo niewygodne dla projektanta budynku,
ktry na etapie projektowania czsto nie wie, kto bdzie dostawc danego materiau
izolacyjnego lub izolacyjno-konstrukcyjnego.
W Tabeli 9.3.1/6 podano wartoci obliczeniowe waciwoci fizycznych wybranych
materiaw budowlanych wg PN-EN 12524:2003 natomiast w Tabeli 9.3.1/7 podano wartoci
obliczeniowe waciwoci fizycznych wybranych powszechnie stosowanych materiaw
budowlanych wg danych Zakadu Fizyki Cieplnej Instytutu Techniki budowlanej. W Tabeli
9.3.1/7 zamieszczono uzupenienia na podstawie dowiadczenia badawczego Zakadu Fizyki
Cieplnej ITB. Wartoci wspczynnika przewodzenia ciepa podane s celowo z niewielkim
zapasem w stosunku do wartoci wynikajcych z bada. Oznacza to, e jeeli gruboci
warstw przegrody lub grzejniki dobierzemy na podstawie tych danych, to po zakupie
konkretnego materiau nie musimy nic zmienia.

Tabela 9.3.1/6 Wartoci obliczeniowe waciwoci fizycznych wybranych materiaw
budowlanych [wg PN-EN 12524:2003]
Grupa materiaowa lub
zastosowanie
Gsto

[kg/m3]
Obliczeniowy
wspczynnik
przewodzenia
ciepa

[W/(mK)]
Ciepo
waciwe
C
p
[J/(kg K)]
Wspczynnik
oporu
dyfuzyjnego
suchy wilgotny
Asfalt 2 100 0,70 1 000 50 000 50 000
Bitum czysty
filc/arkusz
1 050
1 100
0,17
0,23
1 000
1 000
50 000
50 000
50 000
50 000
Beton(a)
redniej gstoci
redniej gstoci
redniej gstoci
wysokiej gstoci
zbrojony (z 1 % stali)
zbrojony (z 2 % stali)

1 800
2 000
2 200
2 400
2 300
2 400

1,15
1,35
1,65
2,00
2,30
2,50

1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000

100
100
120
130
130
130

60
60
70
80
80
80
Wykadziny podogowe
guma
tworzywo sztuczne
podkad, guma porowata lub
tworzywo sztuczne
podkad filc
podkad wena
podkad korek
pytki korek
wykadzina dywanowa:
tekstylna
linoleum

1 200
1 700

270
120
200
< 200
> 400

200
1 200

0,17
0,25

0,10
0,05
0,06
0,05
0,065

0,06
0,17

1 400
1 400

1 400
1 300
1 300
1 500
1 500

1 300
1 400

10000
10000

10000
20
20
20
40

5
1000

10000
10000

10000
15
15
10
20

5
800
Szko sodowo-wapniowe (rwnie
float)
kwarcowe
mozaika szklana

2 500
2 200
2 000

1,00
1,40
1,20

750
750
750

&
&
&

&
&
&
Metale
stopy aluminium
brz
mosidz
mied
eliwo lane
ow
stal
stal nierdzewna
cynk

2 800
8 700
8 400
8 900
7 500
11 300
7 800
7 900
7 200

160
65
120
380
50
35
50
17
110

880
380
380
380
450
130
450
460
380

&
&
&
&
&
&
&
&
&

&
&
&
&
&
&
&
&
&
Gips
gips
gips
gips
gips
pyta gipsowo-kartonowa(b)

600
900
1 200
1 500
900

0,18
0,30
0,43
0,56
0,25

1 000
1 000
1 000
1 000
1 000

10
10
10
10
10

4
4
4
4
4
Tynki i zaprawy tynkarskie
tynk gipsowy izolacyjny
tynk gipsowy
tynk gipsowy
tynk gipsowo-piaskowy
tynk wapienno-piaskowy
tynk cementowo-piaskowy

600
1 000
1 300
1 600
1 600
1 800

0,18
0,40
0,57
0,80
0,80
1,00

1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000

10
10
10
10
10
10

6
6
6
6
6
6
Grunty
glina lub i
piasek i wir

1 500
1 850

1,5
2,0

2000
1030

50
50

50
50
Kamie
naturalny, skaa krystaliczna
naturalny, skaa osadowa
naturalny, skaa osadowa
lekka
naturalny, porowaty, np. lawa
bazalt
Gnejs
granit
marmur
upek
wapie bardzo mikki
wapie mikki
wapie ptwardy
wapie twardy
wapie bardzo twardy
piaskowiec (krzemionka)
pumeks naturalny
kamie sztuczny

2 800
2 600

1 500
1 600
2 900
2 550
2 600
2800
2 400
1 600
1 800
2 000
2 200
2 600
2 600
400
1 750

3,5
2,3

0,85
0,55
3,5
3,5
2,8
3,5
2,2
0,85
1,1
1,4
1,7
2,3
2,3
0,12
1,3

1 000
1 000

1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000

10 000
250

30
20
10 000
10 000
10 000
10 000
1 000
30
40
50
200
250
40
8
50

10 000
200

20
15
10 000
10 000
10 000
10 000
800
20
25
40
150
200
300
6
40
Pytki (dachwki)
ceramiczne
cementowe

2 000
2 100

1,0
1,5

800
1 000

40
100

30
60
Pytki (inne)
ceramika/porcelana
tworzywa sztuczne

2 300
1 000

1,3
0,20

840
1 000

&
10 000

&
10 000
Tarcica(c)
500
700

0,13
0,18

1 600
1 600

50
200

20
50
Pyty drewnopochodne(c)
sklejka(d)
sklejka
sklejka
sklejka
pyta wirowo-cementowa
pyta wirowa
pyta wirowa
pyta wirowa
pyta o wirach
orientowanych (OSB)
pyta pilniowa, w tym MDF(e)
pyta pilniowa, w tym MDF(e)
pyta pilniowa, w tym MDF(e)
pyta pilniowa, w tym MDF(e)

300
500
700
1 000
1 200
300
600
900

650
250
400
600
800

0,09
0,13
0,17
0,24
0,23
0,10
0,14
0,18

0,13
0,07
0,10
0,14
0,18

1 600
1 600
1 600
1 600
1 500
1 700
1 700
1 700

1 700
1 700
1 700
1 700
1 700

150
200
220
250
50
50
50
50

50
5
10
20
30

50
70
90
110
30
10
15
20

30
2
5
12
20

UWAGA 1. Do celw obliczeniowych warto & moe by zastpione dowolnie du
wartoci, np. 10
6
.
UWAGA 2. Wspczynniki oporu dyfuzyjnego podano jako wartoci okrelane w warunkach
suchych i wilgotnych, patrz PN EN ISO 12572:1999 Hygrothermal performance of building
materials and products Determination of water yapour transmission properties.
(a) Gsto betonu jest gstoci w stanie suchym.
(b) Wspczynnik przewodzenia ciepa podano z uwzgldnieniem warstw papieru.
(c) Gsto drewna i wyrobw na bazie drewna jest gstoci odpowiadajc stanowi
rwnowagi z powietrzem o temperaturze 20oC i wilgotnoci wzgldnej 65%.
(d) Jako tymczasowe wartoci do czasu uzyskania dostatecznie dokadnych danych
dotyczcych litych pyt drewnianych (SWP) i laminowanego drew- na fornirowanego (LVL)
mona przyjmowa wartoci podane dla sklejki.
(e) MDF: Pyta Pilniowa redniej Gstoci, otrzymywana procesem suchym

W Tabeli 9.3.1/7 zamieszczono uzupenienia na podstawie dowiadczenia badawczego
Zakadu Fizyki Cieplnej ITB. Wartoci wspczynnika przewodzenia ciepa podane s celowo
z niewielkim zapasem w stosunku do wartoci wynikajcych z bada. Oznacza to, e jeeli
gruboci warstw przegrody lub grzejniki dobierzemy na podstawie tych danych, to po zakupie
konkretnego materiau nie musimy nic zmienia.

Tabela 9.3.1/7 Wartoci obliczeniowe waciwoci fizycznych wybranych materiaw
budowlanych [wg danych zakadu Fizyki Cieplnej Instytutu Techniki budowlanej]


Grupa materiaowa lub
zastosowanie
Gsto
w stanie
suchym

[kg/m
3
]
Obliczeniow
y
wspczynni
k
przewodzeni
a ciepa


Ciepo
waciwe
C
p
[J/(kgK)]

Wspczynnik
oporu
dyfuzyjnego

suchy

mokry
Beton z ula pumeksowego lub
granulowanego

1 800
1 600
1 400
1 200
1 000

0,70
0,58
0,50
0,40
0,33

1 000
1 000
1 000
1 000
1 000

15
12
10
8
5

15
12
10
8
5
Beton z ula paleniskowego 1 800
1 600
1 400
1 200
0,85
0,72
0,60
0,50
1 000
1 000
1 000
1 000
15
12
10
8
15
12
10
8
Beton z kruszywa keramzytowego
1 600
1 400
1 300
1 200
1 100
1 000

0,90
0,72
0,62
0,54
0,46
0,39

1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000

15
12
10
8
6
4

15
12
10
8
6
4
Mur z betonu komrkowego na
cienkowarstwowej zaprawie klejcej
lub na zaprawie ciepochronnej
800
700
600
500
400
0,30
0,25
0,22
0,18
0,15
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
10
8
7
6
5
10
8
7
6
5
Mur z betonu komrkowego na
zaprawie cementowo-wapienej, ze
spoinami gruboci wikszej ni 1,5 cm
800
700
600
500
0,38
0,35
0,30
0,25
1 000
1 000
1 000
1 000
10
8
7
6
10
8
7
6
Wibrobeton i wirotrocinobeton 1 000
900
800
700
600
500
0,30
0,26
0,22
0,19
0,17
0,15
1 500
1 500
1 500
1 500
1 500
1 500
10
8
7
6
5
4
10
8
7
6
5
4
Mur z cegy ceramicznej penej
Mur z cegy dziurawki
Mur z cegy kratwki
1 800
1 400
1 300
0,77
0,62
0,56
1 000
1 000
1 000
5 10
5 10
5 10
5 10
5 10
5 10
Mur z pustakw ceramicznych
dronych szczelinowych na zaprawie
cementowo-wapiennej
1 200
1 100
1 000
900
800
0,45
0,40
0,36
0,33
0,30
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
3 5
3 5
3 5
3 5
3 5
3 5
3 5
3 5
3 5
3 5
Mur z pustakw ceramicznych
dronych szczelinowych na zaprawie
ciepochronnej
1 200
1 100
1 000
900
800
0,42
0,36
0,32
0,28
0,25
1 000
1 000
1 000
1 000
1 000
3 5
3 5
3 5
3 5
3 5
3 5
3 5
3 5
3 5
3 5
Mur z cegy silikatowej penej 1 900 0,90 1 000 20 20
Mur z cegy silikatowej dronej i
blokw dronych
1 600
1 500
0,80
0,75
1 000
1 000
15
15
15
15
Mur z cegy klinkierowej 1 900 1,05 1 000 75 75
Szko piankowe 300 0,07 1 000 & &
Wyroby z wkna szklanego
maty i filce
pyty
granulat

10 20
> 20
15 60

0,045
0,050
0,055

1 030
1 030
1 030

1
1
1

1
1
1
Wyroby z wkna szklanego
maty i pyty wypeniajce
pyty obciane
pyty fasadowe
pyty dachowe
pyty lamelowe
granulat

40 80
100 160
140 150
90 200
80 150
20 60

0,045
0,042
0,043
0,045
0,046
0,050

1 030
1 030
1 030
1 030
1 030
1 030

1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
Styropian (EPS) 12
15
20
30
0,045
0,043
0,040
0,036
1 450
1 450
1 450
1 450
60
60
60
60
60
60
60
60
Polistyren ekstrudowany
(XPS)
jw., w stropodachu odwrconym

> 28

0,035
0,040

1 450
1 450

150
150

150
150
Pianka poliuretanowa
w szczelnej osonie
w pozostaych przypadkach
natryskowa
30 60
0,025
0,035
0,045

1 400
1 400
1 400

60
60
60

60
60
60
Pianka polietylenowa 35 0,05 1 450 500 500
Granulat celulozowy 30 70 0,06 1 400 1 1

W tabeli 9.3.1/8 podano wartoci dyfuzyjnie rwnowanych warstw powietrza,
charakteryzujcych opr dyfuzyjny materiaw (wg PN-EN 12524:2003). Z danych tych
korzysta bdziemy przy sprawdzaniu poprawnoci budowy przegrody z uwagi na unikanie
wystpowania kondensacji wewntrznej w jednym z nastpnych odcinkw.

Tabela 9.3.1/8 Dyfuzyjnie rwnowana grubo warstwy powietrza [4]
Wyrb/materia Dyfuzyjnie rwnowana grubo warstwy powietrza Sd [m]
Polietylen 0,15 mm 50
Polietylen 0,25 mm 100
Bona poliestrowa 0,2 mm 50
Folia PVC 30
Folia aluminiowa 0,05 mm 1500
Folia polietylenowa (mocowana
zszywkami) 0,15 mm

8
Papier bitumiczny 0,1 mm 2
Papier aluminizowany 0,4 mm 10
Membrana paroprzepuszczalna 0,2
Farba emulsyjna 0,1
Farba byszczca 3
Tapeta winylowa 2

UWAGA. Dyfuzyjnie rwnowana grubo warstwy powietrza dla wyrobu jest okrelana
jako grubo nieruchomej warstwy powietrza o tym samym oporze dyfuzyjnym co wyrb.
Grubo wyrobw podanych w tabeli zwykle nie jest mierzona, a wyroby mog by
traktowane jako nieskoczenie cienkie, ale charakteryzujce si oporem dyfuzyjnym. Podane
w tabeli wartoci gruboci nominalnej pomagaj w identyfikacji wyrobu.

Wspczynnik przenikania ciepa U wpywa bezporednio na straty mocy cieplnej
ogrzewanych pomieszcze. Straty te rosn wraz ze wzrostem wspczynnika przenikania
ciepa U. Zastosowanie materiaw o wikszym wspczynniku przenikania ciepa wie si
ze zwikszeniem powierzchni ogrzewalnej grzejnikw, zwikszeniem mocy rde ciepa i
rednic przewodw, co zwiksza koszty inwestycyjne i eksploatacyjne instalacji. W praktyce
projektowej wprowadzono pojcie maksymalnej wartoci wspczynnika przenikania ciepa
przegrd budowlanych. Maksymalne wartoci wspczynnika U s to wartoci dopuszczalne
w odniesieniu do danych typw przegrd budowlanych.

Bibliografia

[1] PN-EN ISO 6946:2008
[2] PN-B-03406:1994
[3] PN-EN ISO 13370:2008
[4] PN-EN 12524:2003
[5] PN-EN 12831:2006
[6] Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunkw technicznych, jakim
powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. (Dz.U. Nr
75, poz. 690) wraz z pniejszymi zmianami, a do Dz.U. Nr 239 poz. 1597
[7] Strzeszewski M., Wereszczyski P.: Norma PN-EN 12831:2006 - Nowa metoda
obliczania projektowego obcienia cieplnego Poradnik Warszawa 2009r.