S URING B ASANG N OBELANG : P USONG W ALANG P AG -I BIG N I R OMAN G. R EYES I. May Akda Si Roman G.

Reyes ay ipinanganak noong ika-28 ng Pebrero, 1858 sa Bigaa, Bulacan . Nang makatapos ng pag-aaral sa Bigaa ay dinala siya sa Maynila upang mag-aral sa Colegio deSan Jose at nagtapos noong 1874 bilang maestro superior. Nagturo siya sa Sta. Maria, Bulacanna kilalang bayan ng makata at manunulat. Dit o niya nakilala at pinakasalan noong 1883 siSebastiana Ramos, 16 anyos lamang sa mantalang si G. Reyes ay 25 anyos. Ayon kay Dr. MonaHighley, si G. Reyes ay isan g mahigpit na magulang. Labintatlo ang mga anak ng mag-asawa.Kabilang sa mga ito si Gng. Trinidad Reyes-Cruz na kaibigan ni Dr. Highley. Isa naman sa mgaanak na lalaki ni G. Reyes si Ildefonso na nakapangasawa ng Amerikanang si Grace Hackma n sa Brooklyn, New York. Noon ay nagbalik si G. Reyes sa Bigaa noong 1886 kung saan s iya aynagtayo ng paaralan sa mga silid ng bukana ng kaniyang bahay. Nagtrabaho s iya bilang bahagiang eskribiyente sa tribunal ng kanilang bayan na may sahod na walong piso kada buwan.Ganito ang kaniyang pamunuhay sa Bigaa hanggang sa sumikl ab ng Rebolusyon noong ika-5 ng Nobyembre 1896. Ang kanyang pamilya ay lumipat s a Maynila noong 1899 sa bahagingKapawiran ng daang Requesens. Nang umsenso ay lu mipat sa bahaging Kabatuhan. Nang mga panahong iyon ay kakatapos lamang ng Rebol usyon at nagkaroon ng bagong sistema ngsanitasyon na sumugpo sa kolera at buluto ng kung saan siya nagsimulang sumulat ng mga nobelana siya namang itinuturing ng mga kritiko bilang isa sa mga importanteng koleksyon ng mgaisinulat na obra.Ang Pusong Walang Pag-ibig ay nasundan pa ng tatlong nobela: Bulaklak ng Kalumpang (1907), Hinagpis at Ligaya (1908) at Wakas ng Pagtitiis (1908). II. Buod Sa baryo ng Pulong-gubat, nais ni Matandang Tikong na maikasal na ang anak niyan gsiyang si Loleng. Nararamdaman ng matanda na malapit na siyang mamatay at mapap alagaylamang siya kung mayroong lalaking makakasama ang kanyang anak habangbuhay . Napili niTandang Tikong si Ikeng na dating tenyente at ngayon ay wala pang tra baho. Wala namangmagawa si Loleng dahil iyon ang kagustuhan ng kanyang ama. Baga ma t napupusuan niya siTone na lagi niyang nakakaulayaw ay may nasisintahan nang i ba. Dumating isang gabi si Ikengat nakipagkasundo na nga kay Matandang Tikong at nangakong babalik para matupad ang pangako ngunit naisip ni Ikeng na tila napas ubo na naman siya sa hindi niya gusto dahil may

mga dalaga pa siyang sinusuyo tulad nina Isiang, Beheng at Gunday. Nagkausap-usa p ang mga binata ng Pulong-gubat at kung bakit daw nila hinahayaan na ang isang dayo ang siya pangmanliligaw sa dalagang katutubo sa kanilang nayon? Dahil dito ay kinausap ni Aling Buro siLoleng at kung bakit sa isang dayo pa siya magpapaka sal. Sinabi naman ni Loleng na walasiyang magagawa dahil ama niya naman talaga a ng nasusunod. Nabigo si Ikeng sa panunuyo kayIsiang, Gunday at Beheng. Idinemand a pa siya ni Kabesang Tiago dahil sa pagtangay sa kanyanganak na si Isiang matap os tangkaing itanan ni Ikeng sa tulong ni Tomas. Pati si Tomas aynadamay sa dema ndahan at kung hindi kadikit ni Ikeng ang direktor ay malamang na ikinulongsila. Ngunit hindi sumusuko si Kabesang Tiago dahil kung walang magagawa ang kinauuku lanay siya mismo ang gagawa ng hakbang para maparusahan si Ikeng. Para makaiwas sa gulo aynaisipan nina Mang Simon at ni Aling Tolang na suyuin sa tulong ni Ten yente Pedro ang mag-amang taga-Pulong-gubat para ikasal na sina Ikeng at Loleng. Pumayag si Ikeng sa mungkahingiyon dahil wala na talagang ibang paraan bagama t d alawang buwan na ang lumipas. Natuloyang kasal at nangako si Ikeng kay Loleng na hindi mauubos ang kanyang pag-ibig. Nagingmaganda sa umpisa ang pagsasama ng ba gong kasal ngunit hindi nagtagal ay nagbalik na namansi Ikeng sa dati niyang gaw i. Namatay na nagsisisi si Matandang Tikong kung bakit si Enriqueang napili niya para sa anak ngunit hindi ni Loleng sinisi ang kanyang ama. Naging palasugal na ngayon si Ikeng hanngang sa manganak si Loleng na wala siya sa kaniyang tabi. Ba bae angnaging anak nila at pinangalanang Elisa , at Nene ang naging palayaw. Unti-unt ing naubosang pamana ni Matandang Tikong para kay Loleng dahil sa pagsusugal ni Ikeng. Kahit damit ayhindi ni Loleng maibili si Nene at minsan ay wala man lang bigas na maisasaing kaya nagingkaawaawa ang mag-ina. Pinayuhan ni Aling Buro si Loleng na huwag nang hayaan si Ikeng sa pagsusugal kung ayaw nilang mamatay sa g utom. Nagkaroon ng mga usap-usap tungkol sa isang