Professional Documents
Culture Documents
Toolkit LOB Jongeren Met Beperking
Toolkit LOB Jongeren Met Beperking
Ambulant begeleiders
Lieke Eijsackers
1 Inleiding 2
3 Werkmateriaal 11
Mijn interesses en passies 12
4 Testmateriaal 23
4,1 Beroepskeuze- en studiekeuzetests 23
4.2 Intelligentie- en capaciteitentests 25
4.3 Overige tests 27
8 Methodieken 38
9 Praktische tips 43
1
Inleiding
Doel van de toolkit is het bieden van praktische ondersteuning aan begeleiders van leerlingen
met een beperking in het voortgezet onderwijs in het traject van loopbaanoriëntatie en
-begeleiding. In de toolkit zijn diverse materialen opgenomen die gebruikt kunnen worden in de
loopbaanoriëntatie van leerlingen met een beperking. De vragen ‘Wie ben ik?’, ‘Wat wil ik?’,
‘Wat kan ik?’ en ‘Wat is mijn bijdrage aan de wereld?’ waren uitgangspunt voor de selectie van het
materiaal.
Van de verzamelde materialen wordt telkens een korte beschrijving gegeven en waar mogelijk is
een link opgenomen naar meer (digitale) informatie over het product. Er is gekozen voor een
losbladige vorm om de informatie zonodig te kunnen actualiseren. De toolkit kan tijdens de
scholingsdagen worden gebruikt onder andere als hulpmiddel bij de behandeling van casuïstiek.
In de toolkit zijn verschillende soorten materialen opgenomen. Hoewel het meeste materiaal niet
specifiek voor leerlingen met een beperking is, kunnen deze wel voor deze leerlingen worden
gebruikt. Er is testmateriaal opgenomen dat kan worden gebruikt om de interesses van de leerling,
de vaardigheden, studiekeuze enzovoort te bepalen. Ook is informatie opgenomen over
verschillende beroepen; van een aantal beroepen is tevens online beeldmateriaal beschikbaar.
Uitgaande van de vragen ‘Wie ben ik?’, ‘Wat wil ik?’, ‘Wat kan ik?’ en ‘Wat is mijn bijdrage aan de
wereld?’ is reflectiemateriaal aan de toolkit toegevoegd om de leerling inzicht te kunnen laten
verkrijgen in zijn motieven, mogelijkheden en onmogelijkheden. Naast reflectiemateriaal is ook
informatie over coaching(sgesprekken) opgenomen. Daarnaast is methodiek een onderdeel van de
toolkit en zijn er enkele praktische tips opgenomen voor leerlingen met een beperking.
De toolkit bevat tevens literatuurverwijzingen en materialen die niet digitaal toegankelijk zijn, maar
die kunnen worden aangeschaft. Meer informatie over het opgenomen materiaal is te raadplegen
via de doorlinken die bij de materialen zijn opgenomen.
Tevens zijn de verschillende websites in een apart overzicht bij elkaar gezet.
2
2 Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) voor jongeren met een
beperking
Een goede mate van zelfkennis bevordert het maken van juiste keuzes. Met kennis van de wereld
om je heen wordt in het kader van loopbaanoriëntatie bedoeld kennis van de arbeidsmarkt, de
mogelijkheden, de benodigde kwalificaties voor de beroepen die de leerling aantrekkelijk vindt en
welke opleiding het meest geschikt is.
Voor leerlingen met een beperking geldt dat de ondersteuning van goede kwaliteit is.
Tekortkomingen in die ondersteuning tellen voor deze leerlingen dubbel. Daarnaast geldt dat hun
beperking in een aantal gevallen ook een beperking betreft in de keuzemogelijkheden. De neiging
bestaat om te veel vanuit de beperking te gaan denken en te weinig vanuit de mogelijkheden.
Leren omgaan met je beperkingen én je mogelijkheden geldt voor iedereen en, zij het in iets hogere
mate, ook voor deze jongeren.
Bovengenoemde taken worden door de school uitgevoerd en bewaakt. Omdat iedere school haar
eigen identiteit heeft, gekenmerkt door een eigen visie, een eigen organisatie en een eigen cultuur
zal de vormgeving van deze deeltaken dan ook verschillen van school tot school. Het is niet de
bedoeling dat bovengenoemde deeltaken als afzonderlijke, op zich staande activiteiten worden
opgepakt; uitgangspunt is dat ze worden geïntegreerd in het algehele onderwijs- en begeleidings-
aanbod van de school.
In deze toolkit worden enkele bronnen en suggesties aangereikt die ideeën kunnen geven voor de
begeleiding van leerlingen die voor een beroeps- of studiekeuze staan. De opgenomen materialen
zijn voor het grootste deel niet specifiek voor jongeren met een beperking ontwikkeld, maar kunnen,
zij het soms met enige aanpassing, voor deze leerlingen worden gebruikt.
Ten slotte is een aantal praktische tips opgenomen welke handig kunnen zijn bij het studeren en bij
het uitvoeren van maatregelen ter verbetering van de mogelijkheden of bij het regelen en uitvoeren
van aanpassingen en voorzieningen.
3
Intakeformulier LOB
Ingevuld door:
Naam leerling:
Instapmoment:
(Niet de datum, maar in welke klas van het vo)
Schoolsoort:
Begeleidingsstructuur:
□ 1 De AB-er begeleidt de mentor/zorgcoördinator/decaan
□ 2 De AB-er en de mentor/zorgcoördinator/decaan begeleiden samen de leerling
□ 3 De AB-er begeleidt de leerling (voert de begeleidingsgesprekken in het kader van LOB)
Intake
- Wie is de leerling?
4
- Wat wil de leerling?
Wat weet je van de perspectieven op het vervolg van de schoolloopbaan voor zover die leven bij:
- De leerling:
- De ouders:
- De mentor/zorgcoördinator:
5
2.2 Ondersteuningsstructuur in beeld
Als je de ondersteuningsstructuur van de school in beeld wilt krijgen, is het allereerst van belang in
meer algemene zin naar de school te kijken. Dan kijk je bijvoorbeeld naar het type onderwijs, de
omvang van de school, de schoolcultuur en de wijze waarop aan de begeleiding van leerlingen die
extra aandacht behoeven vorm wordt gegeven.
Daarna kijk je meer specifiek naar:
• visie op begeleiding van leerlingen;
• contacten mentor-leerling;
• gebruik van methoden voor mentoraat en LOB.
Contacten mentor-leerling
Geef een korte beschrijving van de wijze waarop de school de onderstaande zaken heeft ingevuld.
6
Gebruik van methoden voor mentoraat en LOB
Geef een korte beschrijving van de wijze waarop de school de onderstaande zaken heeft ingevuld.
7
2.3 Competenties in beeld
Als we zicht willen krijgen op de competenties van de leerling, dan zal deze dat op de een of
andere manier moeten laten zien. Dit kan deels door observatie (van mentor/docenten/ambulant
begeleider), deels kan hij dit in begeleidingsgesprekken aannemelijk maken.
Waar gaat het dan om bij LOB? Het gaat erom dat de leerling heeft laten zien dat hij op
uiteenlopende terreinen keuzes kan maken die passen bij zijn eigen mogelijkheden, wensen en
behoeften. Dat wil zeggen dat de leerling:
• kennis heeft van zijn eigen mogelijkheden, wensen en behoeften;
• in staat is adequate keuzes te maken;
• keuzes kan omzetten in handelen.
De begeleider van de leerling kan met behulp van het instrument op de volgende pagina een
overzicht krijgen van de competenties van de leerling.
Specifiek aandachtspunt is de wijze waarop de leerling met zijn beperking omgaat. Wenselijk is dat
de leerling zichzelf met al zijn mogelijkheden en beperkingen accepteert en van daaruit zoekt naar
wat het beste bij hem past. Als de leerling op een dergelijke wijze heeft leren omgaan met zijn
beperking heeft hij een belangrijke stap voorwaarts gemaakt. Mogelijk meer nog dan de leerling zelf
is het de omgeving van de leerling die hierin ondersteunend kan werken.
8
Instrument overzicht competenties
Vul op basis van wat je weet het schema in. De lege rij laat de mogelijkheid eventuele andere
relevante competenties toe te voegen.
9
3 Kan keuzes omzetten in handelen
10
3 Werkmateriaal
11
Mijn interesses en passies
Als je gewerkt hebt met enkele van de werkbladen die hierna komen, ben je beter in staat om
antwoord te geven op onderstaande vragen.
12
Interesses en passies (1)
Schrijf zoveel mogelijk antwoorden op deze vraag op, maar nooit minder dan 20. Je kunt
bijvoorbeeld als antwoord geven dingen die je graag doet, hoe je je voelt, dingen waarin je goed
bent enzovoort.
Denk eerst even na over wie je bent en hoe de dingen die bij je opkomen bij jou passen.
Je mag de antwoorden ook in gedichtvorm opschrijven.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
13
Interesses en passies (2)
Ik ben ...
14
Interesses en passies (3)
Inventarisatie vaardigheden
1 Geef jezelf bij iedere vaardigheid een cijfer van 1 tot 10 en geef een voorbeeld.
2 Maak een top10-lijst van de vaardigheden waar je jezelf de hoogste scores voor hebt
gegeven.
1.
2.
3.
15
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
3 Laat deze lijst zien aan mensen die je kent (vrienden, leergroepbegeleider, ouders).
Vraag aan hen om je te vertellen of je lijst klopt. Vraag ze eerlijk te zijn! Vertel hieronder wat je van
hun opmerkingen vond.
16
Interesses en passies (4)
1 Als jij de baas bent van de hele wereld en je mag 10 dingen veranderen, welke zouden dat
dan zijn?
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
2 Vertel daar eens iets meer over. Waarom vind je het belangrijk?
• Hoe zou je dat doen?
• Wordt iedereen daar beter van? Wie niet en hoe moet dat dan?
• Welke vind je het belangrijkst?
• Zitten er ook dingen bij waar je ook wat aan kan doen als je niet de baas bent van de wereld?
Wat dan? En doe je dat dan ook?
• Zouden je ouders, broertjes/zusjes, vrienden/vriendinnen het met je eens zijn? Licht eens toe.
17
Interesses en passies (5)
| | | | | | | | | | | |
0 jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 6 jaar 7 jaar 8 jaar 9 jaar 10 jaar 11 jaar 12 jaar
2 Ga in gesprek met:
• een van je ouders (of allebei);
• je oma/opa of een van je ooms of tantes;
• een leerkracht van de basisschool bij wie je in de klas hebt gezeten;
• een vriend of vriendin die je al langer dan een jaar goed kent.
Vraag hen of ze je ten minste over 3 en maximaal over 5 belangrijke gebeurtenissen die ze met jou
hebben meegemaakt willen vertellen. (Vertel ze vooraf natuurlijk niet wat jezelf op je eigen
levenslijn hebt staan!)
3 Maak een verslag van deze gesprekken. Je mag zelf kiezen hoe je het gaat presenteren, in
een werkstuk, een PowerPointpresentatie, een film-/fotoverslag enzovoort. Het is de bedoeling dat
je jouw mini-onderzoek ook presenteert aan anderen. In jouw verslag verwerk je de volgende
punten:
- Over welke gebeurtenis hebben ze verteld?
- Waarom zij vinden dat het belangrijke gebeurtenissen zijn.
- Ben jij het eens met wat zij zeggen?
4 Reflectie: kijk eens naar de verschillen en overeenkomsten. Als er nu iemand aan je zou
vragen: ‘Wie ben jij?’, wat zou je dan antwoorden?
18
Interesses en passies (6)
1 Hobby’s
Maak een lijst met hobby’s die je nu hebt of die je gehad hebt. Ze er een cijfer achter:
1 = dat vind ik ontzettend leuk
2 = dat vind ik leuk
3 = aardig tijdverdrijf
4 = dat vind ik (nu) niet leuk (meer)
5 = dat vind ik (nu) helemaal niet leuk (meer)
Hobby’s van nu
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
3.
4.
5.
19
2 Beroepen
Maak twee lijstjes van beroepen. Het ene lijstje begint met het beroep dat je, als je nu volwassen
zou zijn, op nummer 1 het liefst zou willen hebben. En geef ook aan waarom.
Het tweede lijstje begint juist met het beroep dat je het minst aantrekkelijk vindt.
1. 1.
Omdat Omdat
2. 2.
Omdat Omdat
3. 3.
Omdat Omdat
4. 4.
Omdat Omdat
5. 5.
Omdat Omdat
3 Mijn idolen
Wie op deze wereld zijn jouw grote voorbeelden, je idolen? En waarom dan wel?
omdat ...
20
Interesses en passies (7)
Mijn museum
Stel je voor dat je 100 jaar wordt en dat je een geweldig leven hebt gehad. Het moment is daar dat
de mensen om je heen een museum willen oprichten dat helemaal aan jouw leven is gewijd.
Er is een grote hal waar je binnenkomt en in die hal zijn drie deuren die naar drie zalen gaan.
1 In de eerste zaal wordt verteld over jou en je familie. Het gezin waar je zelf als kind uitkomt,
maar ook het gezin dat je zelf sticht (waar jij de ouder en later de grootouder en nog later de
overgrootouder van bent).
2 In de tweede zaal gaat het over je hobby’s en je vrije tijd.
3 De derde zaal is gewijd aan het werk dat je hebt gedaan, het beroep dat je hebt uitgeoefend.
21
Interesses en passies (8)
Voorbereidingen
Brainstorm over alle belangrijke mensen, gebeurtenissen en ervaringen in je leven.
Maak hiervan een lijst. Houd daarbij de volgende vragen in gedachten:
• Welke mensen hebben je positief of negatief beïnvloed? (Bijvoorbeeld grootouders, ouders,
broers, zussen, vrienden, vriendinnen, religieuze leiders, leraren, buren.)
• Welke hobby’s, interesses of activiteiten heb je gedurende je leven nagestreefd? Wat vond je
leuk om te doen toen je 5 jaar was? Of toen je 7 / 10 / 12 jaar was?
• Van welke groepen heb je deel uitgemaakt? (Bijvoorbeeld sport, voorzitterschap,
maatschappelijke groepen.)
• Welke baantjes, vrijwilligerswerk- of stage-ervaringen heb je gehad? Hoe hebben ze jou
beïnvloed?
• Welke obstakels ben je in je leven tegengekomen? Hoe heb je die overwonnen?
• Wat waren de gelukkigste momenten in je leven? Wat heeft je gelukkig gemaakt?
• Van alle dingen die je hebt gedaan: waarop ben je het meest trots? Waarop ben je het minst
trots?
• Welke vaardigheden heb je tijdens je leven geleerd?
• Welke onderdelen van je cultuur (of andere culturen) zijn van invloed op je (geweest)?
(Bijvoorbeeld muziek, kunst, dans, boeken, taal, tradities, opvattingen over de maatschappij,
religieuze opvattingen.)
Schrijf een kort voorstel waarin je het project en je doelen beschrijft. Maak daarna een tijdspad met
belangrijke stappen en deadlines. Bespreek dit met je leergroepbegeleider. Bewaar kopieën van al
je werk in je werkmap.
Reflectie
Schrijf een dagboekbijdrage over het proces. Wat leer je over jezelf gedurende dit project?
Zijn er ervaringen die je je nu pas voor de eerste keer herinnert?
Welke interesses kwamen door dit project ineens naar boven drijven?
22
4 Testmateriaal
In dit hoofdstuk zijn verschillende soorten testmateriaal opgenomen met betrekking tot studie- en
beroepskeuze, intelligentie, persoonlijkheid en/of capaciteiten en vaardigheden.
Een aantal tests zijn online toegankelijk, andere tests moeten door een daartoe bevoegde
deskundige worden beoordeeld.
De testuitslag is niet absoluut, maar moet meer worden gezien als een ondersteunende werkwijze.
Over de relatieve waarde van beroepskeuzetests is meer informatie te vinden met behulp van de
link onder 4.1.i.
a Icares Professional
Icares Professional is een volledig geautomatiseerd diagnostisch platform dat helpt studiekeuzes te
vereenvoudigen. De onderwijsversie bestaat uit twee instrumenten:
1 Beroepentest
2 CAPAZ
Beroepentest
Dit instrument is voor professionals ontwikkeld als efficiënt en doelgericht handvat bij uiteenlopende
(loopbaan)gesprekken. Daarnaast motiveert de test (door de beroepsmogelijkheden op
verschillende niveaus te presenteren) in veel gevallen een leerling/student een studie te starten of
af te maken. De Beroepentest helpt de volgende vragen beantwoorden:
• Welke beroepsmogelijkheden passen bij mijn interesse?
• Welke opleidingen passen bij de beroepen van mijn interesse en waar kan ik deze opleidingen
volgen?
• Welke beroepen zijn met een beperking in welke mate nog uitvoerbaar?
Deze professionele test zet 2.250 beroepen op volgorde van de interesse van de leerling en houdt
rekening met zijn handicap of beperking. De test kan gratis gemaakt worden via de schooldecaan,
trajectbegeleider of studieadviseur. Voor het aanvragen van de test moet een inlogaccount
aangevraagd worden. De Beroepentest wordt door Handicap + Studie gratis aan decanen,
trajectbegeleiders en studieadviseurs uit het vo, mbo, hbo en wo beschikbaar gesteld.
Professionals kunnen een inlogaccount aanvragen via de site (inlogaccount aanvragen).
http://www.onderwijsenhandicap.nl/index.cfm?pid=106
CAPAZ
CAPAZ meet de studiehouding op de aspecten ‘Concentratie’, ‘Aanpak studie’, ‘Prestatiemotivatie’,
‘Angst om te falen’ en ‘Zelfvertrouwen’. Het instrument is specifiek ontwikkeld als tijdbesparend
hulpmiddel bij studieproblemen, een intake of in een (loopbaan)traject.
23
b Beroepen Interessen Test (BIT)
(A. Evers, W. Lucassen & S. Wiegersma)
Deze test wordt gebruikt om leerlingen na het basisonderwijs te helpen bij hun beroepskeuze.
Daarnaast geeft de BIT binnen alle vormen van voortgezet onderwijs waardevolle informatie bij
leerweg- en profielkeuze en het bepalen van de studierichting.
Bij deze test wordt de belangstelling gemeten voor onder andere praktisch-technisch werk,
creatieve en kunstzinnige activiteiten enzovoort.
De test kan worden afgenomen met behulp van testformulieren (alleen te beoordelen met behulp
van de BIT-software van Harcourt Test Publishers). Deze manier is geschikt voor het afnemen van
de test wanneer er geen computer aanwezig is. Daarnaast bestaat er een geautomatiseerde versie.
Gemiddeld neemt de test 30 minuten in beslag (afhankelijk van de snelheid van de leerling).
De test levert een overzichtelijke rapportage op waarbij in een aantal grafieken de verdeling over de
verschillende beroepsschalen wordt gegeven. Tevens wordt aanvullende uitleg gegeven over de
verschillende sectoren en wordt een aantal voorbeeldberoepen ter verduidelijking gegeven.
De BIT kan helpen bij een eerste inventarisatie van het belangstellingspatroon, het bevestigen van
een voorlopige keuze, helpen bij het afwegen van alternatieven en kennismaking met de
verschillende beroepen.
Doel: school- en beroepskeuzeadvisering.
Doelgroep: leerlingen in het voortgezet onderwijs en bve.
http://www.harcourt.nl/downloads/%7bC2922B50-F012-47AF-AFC8-4C4D75CE1690%7d_93-
138%20OWproductinfo.pdf
24
e Fontys Interesse Test (FIT)
Een hulpmiddel bij het maken van een studiekeuze. Deze test is ontwikkeld door het Studenten
Loopbaancentrum. Na het invullen van een lijst met vragen over de vaardigheden en interesses
van de leerling/student wordt een overzicht gegeven van alle opleidingen in Nederland. Bij de
eerste 10 opleidingen uit het overzicht zitten zeer waarschijnlijk een aantal studies waar de
interesse van de leerling/student naar uitgaat. Er kan een keuze worden gemaakt voor opleidingen
op mbo-, hbo- en wetenschappelijk niveau.
http://www.fontys.nl/fit/
25
DAT voor Onderwijs meet intellectuele capaciteiten als hulpmiddel bij school- en beroepskeuze.
Er zijn twee versies: Algemeen (havo/vwo) en Beroepsonderwijs (vmbo) aangepast aan het niveau.
Elke versie heeft een eigen handleiding, testboek en antwoordformulier. Er zijn tevens oefentests
ontwikkeld waarmee de kandidaat zich op de werkelijke test kan voorbereiden (de oefentest is voor
beide versies hetzelfde).
http://www.harcourt.nl/default.asp?tekstid=26964
b RAVEN D Standard
Standard Progressive Matrices (SPM)
(J.C. Raven)
RAVEN meet cognitieve capaciteiten waarbij geen gebruik wordt gemaakt van taal en waarbij met
name wordt gekeken naar aanlegfactoren, maar ook naar aangeleerde vaardigheden. Beschikbaar
voor verschillende niveaus. De test is bedoeld voor mensen van 6 tot 60 jaar en kan onder andere
worden ingezet om voorspellingen te doen over de haalbaarheid van een bepaalde opleiding of
functie. De test kan individueel of groepsgewijs worden afgenomen. De afnametijd is ongeveer
veertig minuten. Het is een figurale test met meerkeuzevragen.
http://www.harcourt.nl/default.asp?tekstid=26964
26
specifiek deel. Tot slot wordt een advies gegeven welke aspecten van leer- en studievaardigheid
bijzondere aandacht behoeven.
De schriftelijke cursus Leren & Studeren is een aanvulling op de Vragenlijst en geeft aanwijzingen
voor de wijze waarop leer- en studievaardigheid verbeterd kan worden.
http://www.harcourt.nl/downloads/%7BC2922B50-F012-47AF-AFC8-4C4D75CE1690%7D_93-
138%20OWproductinfo.pdf
a Persoonlijkheidstests
Een overzicht van persoonlijkheidstesten is te vinden op: http://www.123test.nl/persoonlijkheid/.
b Kerntyperingstest
Deze test geeft inzicht in de sterke kanten en valkuilen, welke kansen en bedreigingen daarbij
horen en hoe persoonlijke effectiviteit kan worden vergroot. De test duurt ongeveer 15 à 20
minuten. De uitslag van deze test is wetenschappelijk onderbouwd en professioneel. De uitslag is
daarom niet gratis. Het uitgebreide en persoonlijke rapport kost € 16,50.
De werkwijze van de test is als volgt. De test legt 27 combinaties van vier woorden voor waaruit
iedere keer twee woorden gekozen moeten worden. Het rapport van de kerntyperingtest geeft een
duidelijke beschrijving van de sterke en minder sterke kanten en geeft aan hoe daar voordeel uit
kan worden gehaald.
Theoretische achtergrond: het concept 'kerntypering' is uniek en ontwikkeld door 123test. Als input
voor het benoemen en herkennen van persoonlijkheidseigenschappen en daarbij horende sterke
en minder sterke kanten, is gebruik gemaakt van een van de meest gebruikte en best gevalideerde
persoonlijkheidstheorieën ter wereld, de Big Five. De kerntyperingtest is begin 2005 genormeerd
onder de Nederlandse beroepsbevolking. Dat betekent dat er een vergelijking plaatsvindt met
Nederlanders op basis van geslacht, leeftijd (16 t/m 65 jaar) en opleidingsniveau (van middelbaar
tot hoger opgeleiden). Bron voor normering: cijfers CBS.
http://www.123test.nl/kerntypering/
c Persoonlijkheidstest
Aan de hand van deze test kan worden gezocht naar de persoonlijkheid van iemand en hoe deze
persoonlijkheid zich verhoudt tot anderen. De test is gebaseerd op de Big Five persoonlijkheids-
theorie. De Big Five zijn vijf woorden (thema’s) waarmee iemands persoonlijkheid kan worden
beschreven. De Big Five-theorie is de meest onderzochte en gebruikte persoonlijkheidstheorie.
De test is niet gratis en kost € 12,50. De test duurt ongeveer 15 minuten.
De persoonlijkheidstest is in 2003 ontwikkeld en genormeerd onder de Nederlandse beroeps-
bevolking op basis van leeftijd (16 tot 65 jaar), geslacht en opleidingsniveau (cijfers: CBS).
Je persoonlijkheid wordt dus vergeleken met die van de Nederlandse beroepsbevolking.
De professionele tests zijn eigendom van 123test en zijn ontwikkeld door psychologen en
testexperts.
http://www.123test.nl/persoonlijkheid/
d Vaardighedentest
Test waarmee vaardigheden kunnen worden geselecteerd en steeds verder worden toegespitst
totdat er uiteindelijk enkele vaardigheden overblijven die het meest belangrijk worden gevonden.
Dit kan een hulpmiddel zijn voor het bepalen van werk en/of studie. De test kan online worden
gedaan en is gratis.
http://www.vaardighedentest.nl/vaardigheden.php
27
e Welk beroep past bij mij?
Online-test om te bepalen naar welke categorie beroepen de voorkeur uitgaat (technisch, creatief,
commercieel, verzorgend, administratief, handenarbeid).
http://www.werk-en-automatisering.nl/asp/persoonlijk/test/perstest.asp?TstNr=11
28
5 Informatie over studie en beroep
b Beroepenbeeldbank
Op deze website zijn verschillende beroepen te bekijken met behulp van korte videofilmpjes.
In deze filmpjes wordt aangegeven wat de mogelijkheden van dat beroep zijn en over welke
capaciteiten en eigenschappen je moet beschikken. Naast beeldmateriaal is er ook aanvullende
informatie over de beroepsopleiding. Deze informatie is niet gericht op wetenschappelijke of hbo-
studies.
http://beroepenbeeldbank.kennisnet.nl/index.jsp#c=2319
c Vakcommunities
Scholieren kunnen vragen stellen aan mensen die na het volgen van hun studie ook werkelijk aan
de slag zijn gegaan. Deze site geeft een overzicht van de inhoud van een beroep.
http://vakcommunities.kennisnet.nl/vo/straks
d Beroepskeuzepagina
Startpagina met alfabetisch beroepenoverzicht, verwijzingen naar tests e.d.
http://beroepskeuze.startpagina.nl/
g Kies je studie
Overzicht van studies aan universiteiten en hogescholen.
http://www.kiesjestudie.nl/
29
h Wat ga jij doen na school?
Filmclips van beroepen, opleidingen en studies om een indruk te krijgen van een beroep.
Er kan worden geselecteerd op schooltype (vmbo, mbo, havo, vwo).
http://www.scholieren.tv/site2.0/videopresentaties.asp
i Beroep en loopbaan
Alfabetisch overzicht van beroepen met belichting van het beroep vanuit verschillend perspectief.
http://www.leren.nl/rubriek/loopbaan/beroepen/
j Beroepenkrant
Selectie van een beroep via vooropleiding. Deze site bevat tevens een ‘Opendagenkalender’ en
heeft een rubriek ‘Beroep onder de loep’ waarin iemand vertelt over het beroep dat hij/zij uitoefent.
Daarnaast is er de mogelijkheid om een filmpje van een beroep te bekijken.
http://www.beroepenkrant.nl/default.asp?editie_id=1&editieNaam=VMBO/MBO&intro=1
30
6 Materiaal over (zelf)reflectie
(Zelf)reflectie is een goede manier om leerlingen inzicht te laten krijgen in hun wensen, motieven,
mogelijkheden en onmogelijkheden. Niet alle leerlingen zijn getraind in (zelf)reflecteren en kunnen
worden gestimuleerd en getraind met behulp van reflectiemateriaal. In dit hoofdstuk is materiaal
opgenomen dat een handreiking kan bieden voor het reflecteren met leerlingen. Meer informatie is
te vinden met behulp van de doorlink bij het materiaal.
b Online kernkwaliteitenspel
(Atlas Loopbaanbegeleiding)
Met het kernkwaliteitenspel op zoek naar kwaliteiten (talenten). In vier stappen wordt iets geleerd
over kwaliteiten die al van nature worden toegepast en kwaliteiten die nog verder ontwikkeld
kunnen worden.
http://www.atlasloopbaan.nl/kernkwaliteitenspel.html
c Scenarioreflectie
Dit instrument, gebaseerd op de scenariomethode, is een werkvorm van Huib Schwab. De
Scenarioreflectie kan helpen om een beeld te krijgen van de ideale toekomst door het in kaart
brengen van de belangrijkste onzekerheden in het leven en door terug te kijken naar het hier en nu
vanuit het ideale toekomstbeeld. Aan de hand van deze reflectie worden vier mogelijke toekomsts-
cenario’s geschetst op basis waarvan een bewuste (studie)keuze kan worden gemaakt.
Het nadenken over een ideale toekomst leidt tot een verhoogde motivatie om acties te gaan
ondernemen. Deze reflectietool kan zowel individueel als in groepsverband worden gebruikt en kan
worden toegepast in coachingssituaties en bij vragen rond studieloopbaan en begeleiding.
De reflectiesessie duurt ongeveer 90 minuten.
http://www.reflectietools.nl/mz_scenarios_inleiding.html
d Puntreflectie
Puntreflectie is gebaseerd op het werk van Henk Procee (geïnspireerd door Immanuel Kant).
Met Puntreflectie wordt het eigen oordeelsvermogen geoefend door het eigen handelen te
beschrijven vanuit een buitengelegen punt. Door het op afstand naar het eigen handelen te kijken
en doordat er een nieuw perspectief is voorgelegd vindt reflectie op het eigen handelen plaats.
Hierdoor ontstaat inzicht in de drijfveren, kan de situatie vanuit meerdere invalshoeken worden
bezien en kan een nieuwe aanpak worden bedacht van de situatie. Het moet een relatief korte,
maar diepe analyse van het eigen handelen zijn.
De reflectiesessie duurt 60 minuten, afhankelijk van de inbreng en het aantal reflectiepunten.
Puntreflectie is niet geschikt voor uitvoerige discussies over de maatschappelijke context en
gevolgen van het handelen of voor het analyseren van persoonlijke drijfveren. Puntreflectie kan
zowel individueel als in een groep worden toegepast.
31
Werkwijze
De leerling legt zijn/haar probleem uit zonder dat hij/zij daarbij onderbroken wordt. De begeleider
luistert en nodigt de leerling zonodig uit vragen te beantwoorden. (Eventuele andere deelnemers
stellen alleen vragen als er inhoudelijk verheldering nodig is.) Voor de begeleider is het belangrijk
dat hij ervaring heeft met Puntreflectie (deze heeft met Puntreflectie geoefend). Er moet een goed
moment voor de Puntreflectie worden bepaald. De begeleider geeft voorbeelden van reflectie-
punten, zorgt ervoor dat het stappenplan en de spelregels worden gevolgd, bewaakt de tijd en geeft
zonodig toelichting.
http://www.reflectietools.nl/mz_punt_inleiding.html
e Metafoorreflectie
Metafoorreflectie is gebaseerd op het werk van Jeroen Hendriksen.
Metaforen geven vaak vanwege hun beeldende karakter nieuwe en onverwachte invalshoeken van
een situatie en zijn daarom heel bruikbaar als reflectiemateriaal. Deze manier van reflecteren kan
worden gebruikt om door middel van beelden een (werk)ervaring bespreekbaar te maken.
Metafoorreflectie kan duidelijk maken dat er meerdere benaderingen van een (beroeps)vraagstuk
mogelijk zijn. De Metafoorreflectie kan in een groep (8 tot 29 deelnemers) worden toegepast
waarvan de deelnemers een gezamenlijk referentiekader hebben (bijvoorbeeld studie).
De verschillende meningen van de deelnemers kunnen een zinvolle bijdrage leveren voor
verbetering van een situatie. Wanneer er meer dan acht deelnemers zijn, dan worden er meer
subgroepen per metafoor gevormd.
De reflectiesessie duurt 50 tot 60 minuten.
http://www.reflectietools.nl/mz_metafor_inleiding.html
f Kwaliteitenspel
Om inzicht te krijgen in wie je bent, wat je sterke en minder sterke kanten zijn, je kwaliteiten,
hoe anderen je zien. Het spel bestaat uit 140 kaarten waarop karaktereigenschappen van mensen
staan. Op de ene helft staan woorden die kwaliteiten van mensen aanduiden, bijvoorbeeld: flexibel,
betrouwbaar, initiatiefrijk en op de andere helft staan woorden die vervormingen (of valkuilen)
aanduiden, zoals de woorden arrogant, slordig en pietluttig. Toepassingsmogelijkheden: geven van
feedback, coaching, functioneringsgesprekken en coaching.
ISBN 90-74123-015, prijs: € 24,95
http://www.kwaliteitenspel.nl/spellen/kwaliteitenspel.htm
h Inspiratiespel
Bewustwordingsspel voor bewustwording van ‘Wat wil ik?’ Het spel bestaat uit 140 kleurrijke
kaarten, verdeeld over vier groepen:
- activiteiten: waar ben ik graag mee bezig, waar krijg ik energie van?
- inspiratiebronnen: waar haal ik mijn inspiratie vandaan?
- voorwaarden: wat heb ik nodig om effectief en prettig te kunnen functioneren?
- belemmeringen: welke gedachten belemmeren mij om activiteiten die me inspireren te
verwezenlijken?
32
Toepassingsmogelijkheden: bewustwording van wat iemand inspireert, functioneringsgesprekken,
loopbaanplanning, coaching. Bij de meeste spelvormen zijn vervolgopdrachten opgenomen om
dieper op de materie in te gaan.
ISBN 90-74123-074, prijs: € 29,75
http://www.kwaliteitenspel.nl/spellen/inspiratiespel.htm
i Vaardighedenspel
‘Wat kan ik?‘ Het spel bestaat uit 140 kaarten met daarop sociale en communicatieve vaardig-
heden, bijvoorbeeld: helder formuleren, samenvatten, beslissingen nemen, opbouwende kritiek
geven en duidelijk uitleggen. Beheersing van de vaardigheden wordt in drie kleuren aangegeven:
- groen betekent dat de vaardigheid goed wordt beheerst;
- oranje betekent dat de vaardigheid redelijk wordt beheerst;
- rood betekent dat de vaardigheid onvoldoende wordt beheerst.
Toepassingsmogelijkheden: bewustwording van de eigen manier van communiceren, loopbaan-
planning, competentiegericht leren, coaching.
ISBN 90-74123-04x, prijs: € 29,75
http://www.kwaliteitenspel.nl/spellen/vaardighedenspel.htm
j Gevoelswereldspel
Centrale vraag: ‘Wat voel ik? Met anderen in gesprek komen over de wijze waarop je situaties,
mensen of een organisatie ervaart. Het spel bestaat uit 140 kleurrijke kaarten, verdeeld over drie
groepen:
- prettige gevoelens, bijvoorbeeld: blij, trots, tevreden, veilig en gesteund;
- onprettige gevoelens, bijvoorbeeld: boos, bezorgd, onrustig, schuldig en beledigd;
- levensgebieden: deze kaarten vertegenwoordigen belangrijke aspecten van ons leven, die
tevens een emotionele lading hebben; voorbeelden zijn: vrienden, gezondheid, (on)betaalde
arbeid en uiterlijk.
ISBN: 90-74123-104, prijs: € 24,95
http://www.kwaliteitenspel.nl/spellen/gevoelswereldspel.htm
k Reflectietools
Een werkboek voor begeleiders van reflectieprocessen binnen en buiten het onderwijs. Aan de
hand van praktische, levendige voorbeelden worden in Reflectietools negen verschillende
reflectietools beschreven.
Reflectietools bestaat uit drie delen. In deel 1 kan men na een kennismaking met de theoretische
achtergrond van reflectie vanaf hoofdstuk 3 direct aan de slag met de reflectietools. In deel 2 vindt
men de negen reflectietools in alfabetische volgorde. Deel 3 gaat over de afronding en implemen-
tatie van de reflectietools. Ten slotte zijn een schema voor toolkeuze en de stappenplannen van
elke tool opgenomen. De laatste versie van deze stappenplannen zijn ook te downloaden via de
website www.reflectietools.nl
Karim Benammar, Marieke van Schaik, Irene Sparreboom, Sijmen Vrolijk en Olga Wortman,
Utrecht: Lemma, 2006, ISBN 90 5931 230 9, prijs €19,50 (excl. verzendkosten)
http://www.cop.hva.nl/artefact-6061-nl.html?vis=0
33
ontwikkelen en toe te passen. Met bewustzijn en met aandacht je werk doen zijn twee van die
voorwaarden.
Zelfreflectie is een vorm van leren, in dit boek is daarom ook ingegaan op de eigen leerhouding.
Wanneer je je bewust bent van de eigen leerstijl kun je de manier waarop je zelfreflectie vorm geeft
aanpassen aan die voorkeursstijl. De eerste vier hoofdstukken geven op deze manier de
achtergrondinformatie die nodig is om met zelfreflectie aan de slag te gaan. Op basis hiervan is een
werkwijze aangeboden waarmee hulpverleners tot zelfreflectie kunnen komen.
Het boek is vooral bedoeld voor studenten en hulpverleners in het sociaal-agogisch werkveld.
Het biedt een praktisch handvat, de theorie is kort en bondig omschreven, opdat er ruimte is om
uitgebreid stil te staan bij de praktijk. De praktijkvoorbeelden zijn een concretisering van de theorie.
Aan het eind van ieder hoofdstuk zijn suggesties gedaan om de aangeboden theorie, door middel
van oefeningen, eigen te maken.
L. Nijgh, uitgeverij Nelissen, 2006, ISBN 9024417391, prijs: € 14,90
http://www.nelissen.nl/Leren_reflecteren.htm
34
jeugdigen uit om een keer bij zichzelf stil te staan en te reflecteren over personen en zaken die hen
gevoelsmatig raken. In zijn eigen woorden vertelt de jonge zelfonderzoeker zijn zelfverhaal.
Samen met een begeleider met wie hij productief samenwerkt, kent de jonge zelfonderzoeker
daarbij betekenissen toe aan zichzelf en zijn omgeving. Zo brengt hij zijn eigen unieke belevings-
wereld in kaart. Via de dialoog met een daartoe geschoolde volwassene zet de jongere zelf, actief
en doelgericht, veranderingsprocessen in gang om zijn welbevinden te verbeteren.
Op onovertroffen wijze participeert de jeugdige via de ZKM in zijn eigen ontwikkelingsproces.
Het boek is bestemd voor professionals die intensief met kinderen en/of jongeren werken en
geïnteresseerd zijn in persoonlijke betekenisgeving, zoals onder andere schoolpsychologen,
orthopedagogen, leerlingbegeleiders, intern begeleiders / zorgcoördinatoren en ambulant
begeleiders.
Jos Louwe en Jan Nauta (red.), Utrecht: Uitgeverij Agiel, 2005, ISBN 90 77834 20 6
http://www.agiel.nl/webshop25.html
35
7 Materialen over coaching
In dit hoofdstuk is materiaal opgenomen dat kan worden gebruikt voor coachingsgesprekken met
leerlingen. Meer informatie is te vinden met behulp van de link.
c Feedback geven
In gesprekken met de leerling is het belangrijk om op een goede manier feedback te geven.
Voorwaarden voor feedback zijn een goede sfeer waarbij vertrouwen en veiligheid belangrijk zijn
voor zowel de leerling als degene die feedback geeft. De waarde van de feedback moet bij beiden
ook worden onderkend. De feedback moet niet persoonsgericht zijn, maar moet betrekking hebben
op aantoonbaar gedrag van de leerling. De feedback moet duidelijk weergeven waar het over gaat
en moet geen veroordelend karakter hebben. De leerling moet ook iets met de feedback kunnen
doen, hij moet bijvoorbeeld iets kunnen veranderen (in gedrag bijvoorbeeld). Feedback moet
stimulerend zijn en moet zo worden verwoord dat de leerling wordt uitgenodigd om erop te
reageren.
http://members.home.nl/de-laak/begeleiden/feedback%20geven.htm
e LOB in het VO
Deze bundel bevat een aantal rapporten waarin direct betrokkenen – schoolleiding en decanen –
LOB kritisch beschouwen. Ook leerlingen komen aan het woord door twee onderzoeken naar hun
ervaringen en verwachtingen van LOB.
36
Annemarie Oomen, Mannus Goris, APS, bestelnummer: 400038, prijs: € 17,00
http://www.aps.nl/APSsite/Publicaties/LOB+in+het+vo.htm
g Eigenwijsjes
52 coachingkaartjes voor kinderen van 6 tot 106
Deze kaartjes kunnen worden gebruikt door kindertherapeuten, basisschoolleerkrachten en
remedial teachers om een gesprek op gang te brengen.
ISBN 90 807593 1-7, uitgever: Scholtens
http://www.dubbelzes.nl/teksten_website/0_tekst_home.html
h Ja-maar dilemmakaarten
Set van 78 kaarten met tekst. Bij een probleem, twijfel of dilemma kunnen deze kaarten worden
gebruikt om een gesprek op gang te brengen over datgene dat moeilijk is voor de leerling.
De tekst van de getrokken kaart is een ‘antwoord’ op de gestelde vraag welke te maken moet
hebben met iets dat de persoon zelf kan doen.
ISBN 9073140641, uitgever: Koppenhol
http://www.starlightnewage.nl/product_info.php?cPath=161&products_id=1199
37
8 Methodieken
In dit hoofdstuk is een aantal methodes opgenomen die zijn ontwikkeld voor loopbaanoriëntatie en
begeleiding. Veel methodes zijn bestemd voor de bovenbouw van havo/vwo, maar er zijn ook
enkele methodes die voor de onderbouw zijn ontwikkeld of voor zowel onderbouw en bovenbouw
(doorlopende lijn) zoals bijvoorbeeld The Real Game.
Meer informatie over de methodes is te vinden met behulp van de link.
38
Bij alle mogelijkheden wordt uitgebreide, feitelijke informatie verstrekt zodat de leerling op een zo
realistisch mogelijke manier kan onderzoeken hoe hij tot zijn doel kan komen, bijvoorbeeld door
vervolgopleidingen, leerwerktrajecten, stages, vrijwilligerswerk, zelfstandig ondernemer of een
eigen bedrijf.
Op weg naar hun doel leren de leerlingen hoe ze om moeten gaan met hun tijd en geld, hoe ze de
verschillende mogelijkheden kunnen onderzoeken, doelen vast kunnen stellen, een plan van
aanpak kunnen maken en hoe ze zichzelf moeten presenteren bij een sollicitatiegesprek.
http://www.socialecompetenties.nl/APSsite/Marktvensters/LOB/The+Real+Game/The+Get+Real+G
ame.htm
f Optie
Optie is een methode voor vmbo, havo en vwo waarin leren leren, leren kiezen en leven worden
vertaald naar leer-, loopbaan- en sociale competenties. Er is een uitgave voor alle klassen van
voornoemde schooltypen. In de serie Optie vernieuwd zijn voor de verschillende schoolsoorten de
volgende werkboekjes en ouderbrochures beschikbaar:
Vmbo
Durven en doen vmbo-1 bb/kb
Samenwerken, samen leren vmbo-1 kgt
De ouder als beste coach vmbo-1
Kiezen doe je zo vmbo-2 bb/kb
Welke route volg jij? vmbo-2 kgt
De ouder als beste coach vmbo-2
Baas over je loopbaan vmbo-3/4 bb/kb
Loopbaan leren vmbo-3/4 kgt
De ouder als beste coach vmbo-3/4
39
Havo/vwo
Wennen en kennen thv-1
De ouder als beste coach hv-1
Advies aan jezelf th-2
Zelf aan het stuur! hv-2
De ouder als beste coach hv-2
Kies je profiel havo-3
Kennen is kiezen vwo-3
De ouder als beste coach havo/vwo-3
Profielboekje havo havo 3
Profielboekje vwo vwo 3
Kies allemaal raak! tweede fase havo
De ouder als beste coach tweede fase havo
g Optie vertrouwd
Optie vertrouwd is een methode die gericht is op loopbaanoriëntatie en -begeleiding. 'Leren kiezen'
is het onderwerp van de vertrouwde methode Optie. Optie legt verbanden tussen de voor de
leerling nog onbekende vervolgopleidingen, arbeidsmarkt, beroepen en hun eigen vaardigheden en
interessegebieden. Door eigen argumenten en de meningen van anderen maakt de leerling allerlei
keuzes. Vervolgens vindt reflectie plaats, zodat de leerling inzicht krijgt in de gemaakte keuze.
Door het 'leren kiezen' en het reflecteren daarop ontwikkelen leerlingen een strategie om keuzes te
maken voor de toekomst. Ook ouders spelen een belangrijke rol bij het keuzeproces van hun zoon
of dochter. Via de Ouderbrochure en de cd-rom Optie Traject betrekt Optie de ouders bij dit proces.
De volgende uitgaven zijn beschikbaar bij deze methode:
Voor de leerlingen
- Basislesbrieven - themalesbrieven - profielboekjes
- Optie Dossier - Optie Traject - Video Kies je afdeling in het vmbo!
Voor de mentor en decaan
- Handleiding - mentorboekje
- Mentorhandleidingen (gratis)
- School Traject met daarbij een netwerkversie Optie Traject
- Trainingen
- Optie Nieuws (nieuwsbrief)
- Voorlichtingsbijeenkomsten
Voor de ouders
- Ouderbrochures
- Cd-rom Optie Traject
http://www.ldc.nl/content/home.asp?menuid=10
h Optie Traject
Optie Traject is een digitale loopbaanplanner op cd-rom en is bedoeld voor leerlingen, ouders,
mentoren en decanen in het vmbo, havo en vwo. Optie Traject is geschikt als aanvulling op de
vernieuwde methodiek Optie. Ook kan de cd-rom los als loopbaanoriëntatie-instrument gebruikt
worden. Er is een thuisversie en een netwerkversie beschikbaar. De gegevens in Optie Traject
worden elk jaar geactualiseerd.
LDC ververst elk jaar de gegevens in Optie Traject om zo de hoogst mogelijke actualiteit te
waarborgen. Voor meer informatie: LDC, telefoon 058 – 2334789, e-mail: info@ldc.nl.
http://www.ldc.nl/content/main.asp?menuid=4
40
i Odysseus
Odysseus is een beeldrijke loopbaanmethode op cd-rom. Odysseus leidt leerlingen, cliënten en
anderstaligen snel naar de juiste opleiding of een passend beroep. De kern van Odysseus wordt
gevormd door videoclips. De talrijke filmpjes en foto’s in deze laagdrempelige methode bieden
minder begaafde leerlingen, cliënten en anderstaligen de mogelijkheid zich eenvoudig te oriënteren
op beroepen en opleidingen.
Voor meer informatie: LDC, telefoon 058 – 2334789, e-mail: info@ldc.nl
http://www.optievoorouders.nl/
j Raak!
(Margriet Bienemann en Rupert Spijkerman)
RAAK! is een werkboek voor jongeren van 16-25 jaar. RAAK! laat jongeren gericht zoeken vanuit
het eigen loopbaankompas. Het is een werkboek: de inzet van de jongere en de begeleidende
coach bepaalt het rendement. RAAK! bestaat uit twee delen:
- Deel 1: Op het goede spoor
In deel 1 legt de jongere het fundament voor zijn toekomstplannen. Vijf hoofdstukken kan hij in
willekeurige volgorde doorlopen: Je eigen weg, Signalement, Volwassen worden, Talent en
inspiratie, Zelfvertrouwen en kennis. Elk hoofdstuk brengt de jongere naar vier leersituaties: Onder
de loep (analyseopdrachten), Droomtuin (fantasievolle opdrachten), Chatroom (filosoferen over de
eigen houding tegenover loopbaanzaken), Vangnet (voorlopige resultaten).
- Deel 2: Grond onder je voeten
Deel 2 laat de jongere actief werken aan concrete toekomstplannen. Het vraagt het neerzetten van
een krachtige visie, positief denken en het stellen van doelen. De kern van de werkelijke loopbaan-
belemmeringen komt in beeld. De nadruk ligt op het Planformulier.
Voor meer informatie: LDC, telefoon 058 – 2334789, e-mail: info@ldc.nl
http://www.optievoorouders.nl/
k Sleutels
Sleutels brengt de drie domeinen van leerlingbegeleiding en alle essentiële vaardigheden in één
leerlingmethode bij elkaar: leren leren (studievaardigheden), leren leven (sociaal-emotionele
vaardigheden) en leren kiezen (keuzevaardigheden). Sleutels gaat in op de ervaringswereld van de
leerling en biedt de kans om door te dringen tot de problemen en uitdagingen waarmee leerlingen
worden geconfronteerd. Sleutels maakt gebruik van speelse, afwisselende werkvormen en is
geschreven in leerlingtaal.
EPN en KPC Groep dragen door middel van trainingen en gebruikersbijeenkomsten zorg voor de
noodzakelijke ondersteuning.
http://www.sleutels.epn.nl/_theme/EPN/index.asp?DocID=3&stsc=yes&
l Multiple Choice
Multiple Choice is een professionele en complete totaalmethode op het gebied van leerling- en
keuzebegeleiding. Multiple Choice biedt voor alle leerjaren én alle niveaus motiverend lesmateriaal
in de vorm van modules voor de thema’s Leren, Leven en Keuzebegeleiding. De methode is
gemakkelijk en flexibel:
- geschikt voor alle leerjaren en alle niveaus;
- totaalpakketten voor geïntegreerde leerlingbegeleiding;
- keuzebegeleiding pakketten voor loopbaanoriëntatie en -begeleiding;
- losse modules zoals bijvoorbeeld Leerklimaat of Meervoudige Intelligentie (te combineren met
uw eigen materiaal);
- alle modules in kleur uitgevoerd met een hippe magazine-uitstraling;
- gevarieerde werkvormen, met als uitgangspunt dat intelligentie meer is dan alleen IQ;
- leuke ICT: testjes en beroepenfilms voor het vmbo.
41
Mutiple Choice is competentiegericht:
- de leerlingen meten zelf hun capaciteiten met de competentieladder;
- op de cd-rom staan meer dan 500 beroepen met de benodigde competenties.
Zowel de cd-rom als de modules Keuzebegeleiding worden elk jaar geactualiseerd.
http://www.multiplechoice.epn.nl/_theme/EPN/index.asp?DocID=3
m LOB-wijzers
De LOB-wijzers omvatten 32 activiteiten in het kader van LOB voor leerlingen uit de bovenbouw
van havo/vwo. De LOBwijzers zijn ontwikkeld vanuit de gedachte dat de leerling zelf verantwoorde-
lijk is voor de eigen loopbaanoriëntatie.
http://www.schoolweb.nl/content/pages/i/lob_wijzers/23137_introductie.asp?menuid=2522
n Studiekeuze Opdrachten
De Studiekeuze Opdrachten zijn bestemd voor het maken van de keuze voor een opleiding en/of
instelling. Er zijn opdrachten voor havo/vwo-leerlingen (1, 2, 4,5) en voor vwo-leerlingen (3).
http://new.schoolweb.nl/content/pages/i/studiekeuze/studie_keuze_opdrachten/23719_studiekeuze
_opdrachten_havo_vwo.asp
o Beroepskeuzedagboek
De methode Beroepskeuzedagboek als totaalpakket biedt leermiddelen, handleidingen voor
mentoren/decanen en aanvullende uitgaven op het gebied van loopbaanoriëntatie en -begeleiding.
Hierbij zijn de volgende uitgangspunten belangrijk:
- centraal stellen van de leerling als persoon;
- stimuleren van de betrokkenheid van de ouders;
- dichter bij elkaar brengen van het onderwijs en arbeid en beroep;
- bevorderen van de competentie van mentoren voor het begeleiden.
http://www.profiel-asl.nl/beroepskeuzedagboek/
p Mindmappen
Mindmappen is een eenvoudige techniek die leerlingen helpt om beter te onthouden, makkelijker te
plannen en sneller te brainstormen. Bij mindmappen wordt de samenwerking tussen de rechter en
de linker hersenhelft gestimuleerd. De techniek is ontwikkeld door Tony Buzan.
Het Draaiboek voor scholen is een handreiking voor scholen die leerlingen aan de hand van het
boekje ‘Mindmappen voor leerlingen’ kennis willen laten maken met de techniek van het
mindmappen.
http://groepsnet/assets/Paragraph/8843/Assets/6530/Downloaden%20Draaiboek%20voor%20schol
en%20(pdf).pdf
q Mindmappen voor leerlingen Deze folder (20 stuks) geeft in het kort uitleg over het hoe en
waarom van mindmappen.
H. Schoots, A. Cox, KPC Groep, 2005, bestelnummer: 251050, prijs: € 14,00
http://groepsnet/kennisOnLine/artikelen/index.asp?ArticleID=2449&SubjectID=124&ThemeID=0&
42
9 Praktische tips
In dit hoofdstuk zijn praktische tips te vinden met betrekking tot studie en het regelen van
voorzieningen. Meer informatie is beschikbaar via de opgenomen link bij de verschillende tips.
a Studietips
De website van Onderwijs en handicap geeft een aantal praktische tips voor (aankomende)
studenten waarmee onnodige studieproblemen voorkomen kunnen worden. De rubriek Studietips is
een zoeksysteem om onderwijsaanpassingen, hulpmiddelen en begeleidingsmogelijkheden te
kiezen. Hiermee kan de leerling/student zelf, of met een studieadviseur/ studentendecaan, tot de
meest geschikte voorzieningen komen.
http://www.onderwijsenhandicap.nl/index.cfm?pid=16
c Waar studeren
Overzicht van universiteiten en hogescholen + decaan/begeleider
Tevens biedt de site van Onderwijs en handicap een handig overzicht van alle universiteiten en
hogescholen met vermelding van de voorzieningen die de onderwijsinstelling aanbiedt.
De meeste hogescholen en universiteiten hebben een decaan die zich bezighoudt met studenten
met een handicap. De student kan samen met de studentendecaan bespreken of het studie-
programma en lesrooster aangepast kunnen worden aan zijn mogelijkheden.
http://www.onderwijsenhandicap.nl/index.cfm?pid=9
d www.tijdgebrek.nl
Deze site geeft praktische tips om de studie zo goed mogelijk te laten verlopen. Er is informatie
over hulp bij regelingen en voorzieningen te vinden in de rubriek Je rechten:
http://www.tijdgebrek.nl/tn_rechten.php
Praktische tips voor het studeren staan in de rubriek Studietips:
http://www.tijdgebrek.nl/tn_studietips.php
De rubriek Je decaan geeft verwijzingen naar de juiste studieadviseur of decaan (uitsplitsing naar
hbo of wo: http://www.tijdgebrek.nl/tn_jedecaan.php
Decanen en studieadviseurs vinden uitgebreide informatie over wettelijke regelingen in de rubriek
Voor decanen: http://www.tijdgebrek.nl/tn_voordecanen.php
43
De PEP-meter kan zowel op de computer als op papier worden uitgevoerd. De digitale versie van
de PEP-meter heeft het voordeel dat alle scores worden bijgehouden en dat er grafieken en
overzichten worden gemaakt. De werkwijze is voor beide vormen dezelfde.
Er is een handleiding voor studieadviseurs en studentendecanen.
Een uitgebreide gebruiksaanwijzing voor de PEP-meter is te vinden op
http://www.onderwijsenhandicap.nl/index.cfm?pid=321
Tevens is er uitleg over pijn en vermoeidheid en worden er enkele praktische tips gegeven om de
problemen zoveel mogelijk te beperken: http://www.onderwijsenhandicap.nl/index.cfm?pid=325
De volledige analysevragenlijst om de PEP-meter te kunnen invullen is zowel op de site als in
Word-bestand te vinden:
http://www.onderwijsenhandicap.nl/upload/pep_tekst/analysevragenlijst%20als%20worddocument
%20om%20in%20te%20vullen.doc
Ten slotte worden op een overzichtelijke manier verbetermogelijkheden aangegeven waarbij
onderscheid wordt gemaakt tussen verschillende ingangen zoals:
- studie;
- dagindeling;
- studietempo;
- hoe krijg je het voor elkaar.
http://www.onderwijsenhandicap.nl/index.cfm?pid=334
f Checklist obstakels
Op de site van Onderwijs en handicap is een Checklist obstakels opgenomen.
Met behulp van deze lijst wordt aan de hand van de beperkingen een overzicht gemaakt van zaken
waaraan een gebouw moet voldoen voor de betreffende beperking.
http://www.onderwijsenhandicap.nl/index.cfm?pid=255
44
10 Overzicht onderwijsinstellingen
45