Wat als ... Nederland stopt met produceren van het goedkope voedsel en zich specialiseert in kwaliteit ?

Trendreportwat als ... Voedsel Voedsel

Milena Ivkovic

Groei van de wereldbevolking

Hebben we in 2040 genoeg voedsel ?

De mensheid is in staat om genoeg voedsel te produceren voor de hele wereldbevolking.In andere woorden, de voedselzekerheid kan gerealiseerd worden. Maar in de praktijk blijkt dit echter niet mogelijk te zijn, door vooral social-economische en politieke problemen.

The Future of Food research, International Food Policy Research Institite

Urgentie

 De verkoop van kabeljauw en paling moet verboden worden

Marianne Thieme bij Pauw en Witteman, 13 april 2010

Voedsel op de politieke agenda

In de buurt van Auja, de spanningen lopen op wanneer er een gesprek tussen Isralische kolonisten en een lokale Palestijnse wendt zich tot de eigendom van land en water. Gevoed door een natuulijke bron, Aujas enige landbouwkanaal loopt droog elke zomer.
National Geographic, English edition, april 2010

Wie beheert de wereldwijde voedselvoorziening ?

Food rush
Zuid-Koreanse Daewoo Corporation: 1,3 miljoen ha voor mais in Madagaskar. De deal stortte in om politieke redenen.

Britse Lonhro Corporation: 25 000 ha on lease in Angola, voor rijstteelt. Trans4mation Agritech: 10 000 ha voor bio brandstof in Nigeria Duitse Flora EcoPower: 13 000 ha verzekerd voor bio brandstof.

Trouw.nl

India: 4 miljard $ financiering in landbouw, onder andere voor bloemen and suikerbiet teelt. China : 2,8 miljoen ha verzekerd voor bio brandstof. (palmboom velden) in DR Congo Unknown Chinese company: 10 000 ha rijstvelden in Nigeria
International Food Policy Research Institute ; Guardian

Tussen 2006 en 2009, tussen 15 en 20 miljoen ha grond was gekocht in (voornamelijk) arme landen.
Trouw, 8 augustus 2009

Food rush

Qatar: 20 000 ha geleased voor de groente en fruitteelt, in ruil voor de 2, 3 miljard $ waard financiering van een zeepoort in Kenia

Tussen januari 2005 en juni 2008, drie bedrijven (ADM, Bunge en Cargill, kunstmestproducenten) die 90 % van de wereld graanhandel beheersen, hebben historische winst geboekt.
PAN, Pesticide Action Network

ZIjn we afhankelijk van kunstmest fabrikanten ?

Food for profit

Het creeren van surplus

PCRM, Comitee for Responsable Medicine

Woordenboek: DUMPING - het onder de kostprijs verkopen van producten op buitenlandse markten EXPORTSUBSIDIE - een manier om de eigen (inefficinte) producenten concurrerend te laten aanbieden op buitenlandse markten INVOERRECHT - een belasting op gemporteerde producten. De bedoeling ervan is in het algemeen het beschermen van de eigen producenten tegen de buitenlandse concurrentie

Subsidie systeem

Ruim 40 % van de EU-begroting gaat op aan landbouwsteun. 2 % van de Europese beroepsbevolking werkt in de landbouwsector. 80 % van de EU landbouwsubsidies komen terecht bij 20 % van de meestverdiende boeren.

Door subsidies worden voedsel prijzen in EU laag gehouden. Een gemiddeld Nederlands gezin geeft 11,2 % van de gezinsinkomen uit aan voeding. Een gemiddeld gezin uit Croatie geeft 30 % van de gezinsinkomen uit aan voeding
Schoendorff en Pleus, NRC Handelsblad, 26 aug 2006; www.danas.org

EU landbouwsubsidies tot nu toe

Tim Lang, London City University

(On)gezond eten

Overgewicht

Tim Lang, London City University

Hoe komen we aan onze voedsel?

De macht van de supermarkt

Huidig agrarisch grondgebruik (2008, CBS) 1 km2 = 100 ha Food akkerbouw grasland kassen open tuinbouw boomgaarden totaal km2 10 000 8 280 48 880 329 19 537 km2 55 237 127 2 881
tuinbouw volle grond boomgaarden
kassen - food kassen - non food open bollenteelt anders

www.tuinbouw.nl

Non-food kassen bollenteelt open bollenteelt boomteelt anders

Huidig agrarisch grondgebruik (2008) Food 10 000 8 280 48 880 329 Non-food 55 237 127 2 881 km2 akkerbouw km2 grasland km2 kassen km2 open tuinbouw km2 boomgaarden

totaal 3 300 TOTAAL AGRARISCH GROND 22 837

gras

19 537 km2 totaal

akker

3 300 km2 totaal totaal agrarisch grond : 22 837 km2

km2 kassen, bollenteelt km2 open bollenteelt km2 boomteelt km2 ander teelt

www.cbs.nl

Landbouw in Nederland, een quick scan

Landbouwproductie en ruimtegebruik

De Nederlandse land-en tuinbouw exporteert jaarlijks voor 58,5 miljard Euro, schept 660 000 banen, en is goed voor 10 % van de welvaart in ons land.

Top 15 goederensectoren per aandel op de wereldmarkt

cluster product snijbloemen en bloemknoppen bollen, knollen, wortels wonderoliezaad ruwe olie van kokosnoten mono-,di-of trichlor. zuren verse/gedroogd cashewnoten foelie step en repeat aligners
en esters daarvan

Top per e
mln US$ exp

Persbericht | 05-09-2005 Min LNV

% aandel

cluste

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

persoonlijke zaken huisvesting en huishouding voeding en dranken voeding en dranken aardolie en chemie voeding en dranken voeding en dranken computers en halfleiders aardolie en chemie voeding en dranken voeding en dranken ontspanning voeding en dranken voeding en dranken voeding en dranken

84 % 83 % 74 % 68 % 65 % 64 % 62 % 60 % 60 % 57 % 56 % 55 % 55 % 54 % 54 %

2 815 800
0,28

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

persoonli zaken

persoonli zaken

voeding e dranken

93 33 65
3

computer en halflei

voeding e dranken

aardolie e chemie kantoor

1 568 88 40 328 246 568

11

voeding e dranken

melkzuur, zouten

voeding e dranken

spruiten, vers en gekoeld aardnootolie en fracties polaroid film cacao boter, vet en olie nootmuskaat cacaopeder, ongezoet

voeding e dranken

huisvestin en huisho

voeding e dranken

voeding e dranken

voeding e dranken

534

voeding e dranken

Agrarisch grondgebruik voor snijbloemen en bollen

Onderzoek Universiteit Groningen in opdracht van Min LNV

Top 15 Nederlands meest concurrerende goederensectoren PER EXPORTAANDEEL , op basis van OECD-gegevens (2003)

Voedselproductie en ruimtegebruik

Landbouw en voedingscluster meest concurrerende van de Nederlandse economie.

non - food teelt, open landbouwgrond

voedsel gerelaterde industrie, geen agrarisch grondgebruik

food teelt, open landbouwgrond

non - food teelt, gesloten landbouwgrond

Top 15 goederensectoren per aandel op de wereldmarkt

cluster product

Top 15 goederensectoren per export waarde in mln US$

mln US$ exp cluster product cigaretten, sigaren en tabak snijbloemen en bloemknoppen
levende planten, stekken en scheten

www.nederlandbloeit.nl

% aandel

% aandel

mln US$ exp

1 2 3 4 5 6
aardappel akkers ca. 70 000 ha

persoonlijke zaken huisvesting en huishouding voeding en dranken voeding en dranken aardolie en chemie voeding en dranken voeding en dranken computers en halfleiders aardolie en chemie voeding en dranken voeding en dranken ontspanning voeding en dranken voeding en dranken voeding en dranken

snijbloemen en bloemknoppen bollen, knollen, wortels wonderoliezaad ruwe olie van kokosnoten mono-,di-of trichlor. zuren verse/gedroogd cashewnoten foelie step en repeat aligners
en esters daarvan

84 % 83 % 74 % 68 % 65 % 64 % 62 % 60 % 60 % 57 % 56 % 55 % 55 % 54 % 54 %

2 815 800
0,28

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

persoonlijke zaken persoonlijke zaken voeding en dranken computers en halfleiders voeding en dranken aardolie en chemie kantoor voeding en dranken voeding en dranken voeding en dranken huisvesting en huishouding voeding en dranken voeding en dranken voeding en dranken voeding en dranken

28 % 84 % 50 % 60 % 25 % 26 % 42% 27 % 32 % 35 % 83 % 37 % 55 % 54 % 39 %

3 146 2 815 2 102 1 568 1 525 1 276 1 270 1 102 818 810 800 627 568 543 534

93 33 65
3

step en repeat aligners bier gemaakt van malt

onverzadigde a-cycl koolwaterst.

7 8 9

elektrostatische kopieermachines tomaten, vers bevroren aardappelen vruchten van

capsicum, piment gekoeld, bevroeren

1 568 88 40 328 246 568

11

melkzuur, zouten

10 11 12 13 14 15

spruiten, vers en gekoeld aardnootolie en fracties polaroid film cacao boter, vet en olie nootmuskaat cacaopeder, ongezoet

bollen, knollen, wortels aardappelen vers en gekoeld cacao boter, vet en olie cacaopeder, ongezoet zaaigoed

534

Agrarisch grondgebruik voor kastomaten, kaspaprikas en aardappelen

Onderzoek Universiteit Groningen in opdracht van Min LNV

Top 15 Nederlands meest concurrerende goederensectoren PER EXPORTWAARDE in mln US$ op basis van OECD-gegevens (2003)

Voedselproductie en ruimtegebruik

Aardappel verwerkende industrie van Nederland is de grootste in Europa.

non - food teelt, open landbouwgrond

voedsel gerelaterde industrie, geen agrarisch grondgebruik

food teelt, open landbouwgrond

Zelfvoorzieningsgraad van enkele Nederlandse landbouwproducten

Pluimveehouderij in 2030 Visie van de Dierenbescherming op de toekomst van de pluimveehouderij in Nederland

Organisch landbouw in Europa 2007: Nederland loopt sterk achter

www.animalfreedom.org

Organisch landbouwareaal in EU en in Nederland

Nederland kan niet blijven produceren voor het goedkope bulksegment van de wereldmarkt.

Voedselproductie en grondprijzen

Nederlandse landbouwgrond prijzen zijn de hoogste van EU

www.cbs.nl

Agrarisch ruimteverbruik per provincie

= 50 000 Mt = 50 mln = 50 000 Mt kg

consumptie (2008)

productie (2008)

= 50 mln kg

39 netto kg vlees per persoon 624 mln netto kg vlees per jaar

groente totaal

1400 mln kg netto vlees per jaar beschikbaar voor consumptie

animalfreedom.org

16,4 mln Nederlanders

Verhouding voedselconsumptie en aanbod

Eetpatroon en ruimtegebruik

Vlees eetpatroon en beschikbaarheid vlees voor de consumptie in Nederland (2008)

Geen voedselcrisis in Nederlandse vuilnisbak

4m

ilja

rd

Waarde van weggegooid voedsel in Nederland:

p er jaa r

33 000 arbeidskrachten werken voor producten die uiteindelijk in de vuilnisbak belanden

Hans Luitjes, onderzoeker Universiteit Wageningen

Voedselcrisis ? Niet in Nederlandse vuilnisbak, Volkskrant, 16 juli 2008

Weggegooid voedsel

= 1000 miljoen kg veevoer

= 1000 miljoen kg veevoer

= 1000 km2 in Nederland

= 1000 km2 in buitenland

Import veevoer uit Thailand, Malesie, Brazilie en Argentinie totaal 54 000 km 2 grondgebruik
mge ving

Com

ium pend

voor

efo e Le

www.animalfreedom.org

www.animalfreedom.org

Veevoer wordt grotendeels van buiten EU

Intensieve vleesproductie en ruimtegebruik

Veevoer import

www.valess.nl

Om voedselconsumptie gerelateerd CO2 uitstoot te compenseren is er 21 000 km2 bos nodig. Een oppervlakte gelijk aan totale Nederlandse landbouwgrond

Meeste CO2 komt vrij door het gebruik van meststoffen, industriele voedselproductie en productie van verpakkingen.
www.sustainablefood.com

Grote CO2 uitstoot als gevolg van voedselindustrie en transport

CO2 uitstoot door Nederlandse voedselconsumptie bedraagt 21 MgT per jaar.

Netto voedselvoetafdruk; Nederlanders eten 1,2 x van eigen land op

Bruto (of ECOLOGISCHE) voedselvoetafdruk: Nederlanders eten 6,5 x van eigen land op

Wereldwijd ruimtegebruik door Nederlandse voedselconsumptie is 0,3 ha per inwoner ?

Compendium voor Leefomgeving

Wereldwijd ruimtegebruik door Nederlandse voedselconsumptie is 1,6 ha per inwoner !

www.wereldmaltijd.nl

Hoe precies kunnen we de voedselafdruk bepalen ?

Voedselvoetafdruk

Voedselvoetafdruk rekenformulas zijn overal te vinden. Maar welke geeft het juiste beeld?

Ecologische voedselvoetafdruk houdt rekening mee met het gebruik van meststoffen, transport, productie vab verpakkingen en weggegooid voedsel.

De bewuste Nederlandse consument van jaar 2040

Wat moeten we wel en wat niet eten ?

Een open entransparent voedsel /product data base

Het beperken van onnodige consumptie

Juiste informatie om een goede keuze te kunnen maken

Krijgen we straks een consumptiebeperking?

Vleesproductie is gekoppeld aan grote watergebruik

Compensatie van CO2 uitstoot

Hoveel zoetwater word er gebruikt voor mijn voedsel?

Wat gebeurt met CO2 uitstoot en compensatie?

Philips Design, april 2009

Voedselveiligheid

Is onze voedsel veilig voor consumptie?

 1 ha kas kan energie opwekken voor ca. 1200 woningen.

Meiny Prins, directeur Priva op TEDx Rotterdam 4 juni 2010

Voedselveiligheid Super-kas

De kas als wijkenergiecentrale in 2040

NL 2040 Organic Wonderland

Scenario Organic Wonderland Scenario Organic Wonderland

= 50 000 Mt = 50 mln kg

consumptie (2008)

productie (2008) 35 netto kg vlees per persoon

610 mln netto kg vlees per jaar

groente totaal

900 mln kg netto vlees per jaar beschikbaar voor consumptie

meer groente / fruit consumptie

17,4 mln Nederlanders

Minder vleesconsumptie, minder vleesproductie

Nederland kan genoeg organisch voedsel produceren om eigen bevolking van een gezond dieet te voorzien

Vlees eetpatroon en beschikbaarheid vlees voor de consumptie (2040)

Onderzoek van Studio Marc Vermeulen

2040

Ruimtelijk ontwerp nieuwe staltypologie

Hofboerderijtype Cyclische productielijn van fokzeugen wordt gescheiden van de vleesvarkenmesterij
Onderzoek van Studio Marc Vermeulen

Semi biologische bedrijfsvoering De productie van vleesvarkens gaat gepaard met een grote behoefte aan water en energie: zelf winnen (wateropvang, zonne-energie, biogas, warmtekrachtkoppeling, vis produceren uit resterende varkensmest (algen als voedsel voor tilapia), CO2 uit varkenshouderij omzetten in vitaminerijke voederstoffen.

Almere als voorbeeld van toekomstig kringlooplandschap

Het sluiten van kringlopen op het gebied van water, energie en reststoffen.

2010

Betere uitwisseling van lokale producten via GSM

50 km Food Map

Gn

Hulp
Gn

Ze Hm Ln Rm
DHg

Am

Ae
Hm Am AeAn

Ze

DHg

At Ut Ln
Rm 50 km Ut

An

Ao 125 km Ho EeAoHo
Ee

Arm Nn
DBh
25 km

At

Hm

Hm
Ln

Am

Am
Ae At Ut

Ae At

Arm Nn

DBh Ba Tg
Ba Tg

DHg DHg
Vo
Vo

Ln

Ut

En

En

Rm

Rm
AH Excellent Organisch Boerderij Puur & Eerlijk Markt Groen Netwerk Restaurant AH Mijn Wijk Stadstuin AH 3D Food Printer Cartridge Supermarkt
R

Sd

Sd Mt

Mt

Hn

Hn

Alternatieve wijze van distributie en E-trade

Minder transport, meer uitwissel en samenwerking

Amsterdam FoodMap, 2040 edition

Zeer grote landbouwsector verlaat Nederland

Is het outsourcing van lage inkomens gewassen naar een aantal landen met lagere bevolkingsdichtheid de toekomst ? Landbouwgrond is goedkoper, en transport afstanden zijn korter.

Land grootte/ Bevolkingsdichtheid

Nederland:

397 inw / km2

123 inw / km2 106 inw / km2 97 inw / km2
76 inw / km2 65 inw / km2
47 inw / km2

750

-100

0 km
2000 km

Polen
Hongarije

Roemenie
Bulgarije

Oekraine
Wit Rusland

Nederland importeert ruimte

Landbouw outsourcing binnen of aangrenzend aan EU

Jaarlijks krimpt aantal landbouwbedrijven met 3 %. Schaalvergoting of het permanent verdwijnen van intensieve landbouw ?

Boerenvee,Tijdschrift voor hobbyveehouders en boerderijen, (nummer 4) 2009 Nederland is te vol voor een groei van het aantal hobbyboeren ?, T. Ypma

Nieuwe landelijke lifestyle

Sterke krimp van agrarische functies, meer ruimte voor hobbyboeren

In Nederland zijn steeds meer hobbydierhouders te vinden. Volgens Natuurmonumenten zijn het er nu zon 200.000. Ter vergelijk: er waren in 2008 75.000 boeren. Hebben we de ruimte niet nodig voor natuur, landbouw en wonen?

De omvang van natuurgebieden gaat vooruit

Meer natuur stap 0

Hoeksche Waard

2010

Meer natuur stap 1

2020

Meer natuur stap 2

2030

Meer natuur stap 3

2070

Luuk van der Wielen, hoogleraar bioscheidingstechnologie bij Faculteit TEchnische Natuurwetenschappen, Tijdschrift Delft Integraal, 2 / 2010

Biopetrol Forum tijdschrift, mei 2008

Voedselindustrie en biobrandstoffen

Dubbelgebruik gewassen

De koppeling van industrie aan voedselproductie is belangrijk. Als we straks plastic kunnen maken uit het niet-eetbare deel van mais en andere voedselgewassen is dat mooi.

Stellendam, 2010

Biobrandstoffen landschap

Meer ruimte voor non-food gewassen

Biobrandstoffen landschap

Stellendam, 2040

 Almere wil dat in 2030 10 % van het voedsel voor de stad uit de stadslandbouw komt.
Boeren in de stad, publicatie Wageningen Universiteit

Stadslandbouw

Dat scheelt volgens berekeningen jaarlijks minimaal vijf miljoen autokilometers, en zoveel energie als 4250 huishoudens

Ruimtelijke opgave stadslandbouw: 10 % van het voedsel voor de Nederlandse grootste steden komt uit eigen stadskern

Stadslandbouw Amsterdam 2040: 8 x Vondelpark

Omvang stadslandbouw

Gn

Ze Hm Ln Rm DBh Ba 260 ha Tg En Vo Am 950 ha Ut Ae An At Arm Nn Ao Ho Ee

= 50 ha

DHg

Stadslandbouw Rotterdam 2040: 2 x Shell Pernis

= 50 ha Sd Mt Hn

Transformatie de Esch, Rotterdam

De Esch, Rotterdam

Transformaie de Esch, Rotterdam

De Esch Organic Orchard

Transformaie de Esch, Rotterdam

De Esch Glastuin Fruitcentrale

Koppeling tussen stedelijke herstructurering en stadslandbouw

Liskwartier, Rotterdam

Transformatie Hofplein spoorwegviaduct, Rotterdam

Superkassen als volkstuinen op oude spoorviaduct