stanbul Ticaret niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yl:4 Say:8Gz 2005/2 s.

149-172

CMI TARAFINDAN GEM LETME MTEAHH D N N (BAREBOAT CHARTERER) TESC L NE L K N YAPILAN ALIMALAR VE DEERLEND RME Regarding The CMI Research On Bareboat Charterer Registration
Didem Algantrk LIGHT
ZET Gemi iletme mteahhidinin (bareboat charterer) tesciline ilikin Comite Maritime International (CMI) tarafndan yaplan alma, 2004 Haziran aynda Vancoverda toplanan 38. Konferansa katlan delegelerin grlerine sunulmutur. Yaplan bu almann uluslararas alanda lke uygulamalar ile Trk Deniz Hukuku asndan deerlendirilmesi incelememizin konusunu oluturmaktadr. Anahtar Kelimeler: Gemi letme Mteahhidi (Bareboat Charterer) Tescil ve Trk Deniz Hukuku ve Uygulamas

BAREBOAT CHARTERER REGISTRATION, APPLICATION

TURKISH MARITIME LAW AND

SUMMARY The CMI research on bareboat charterer registration report was submitted to the delegetes at the 38 th Conference of the CMI which was held in Vancouver, during June 2004 . The subject of our research is the evaluation of different countries approaches as well as Turkish Maritime Law and application by consideration of the CMI Report. Keywords: Bareboat Charterer

Yrd.Do.Dr., stanbul Ticaret niversitesi Hukuk Fakltesi, Eminn- stanbul

Didem Algantrk Light

I. G R Gemi iletme mteahhidinin (bareboat charterer) tesciline ilikin CMI (Uluslararas Denizcilik Komitesi )1 tarafndan yaplan alma, 2004 Haziran aynda Vancoverda toplanan 38. Konferansa katlan delegelerin grlerine sunulmutur. almamzda, ncelikle CMI tarafndan hazrlanan anket kapsam snrlar ierisinde kalmak art ile, plak gemi kiras szlemesinin (bareboat charter) hukuki mahiyeti mukayeseli hukuk, Trk Hukuk ve uygulamas bakmndan incelenecek, daha sonra ilgili anket ve bu anketin sonu ve deerlendirilmesi, son blmde ise anketin Trk Hukuku bakmndan deerlendirilmesi ele alnacaktr. 2. IPLAK GEM K RASI (BAREBOAT CHARTER) TANIM VE HUKUK MAH YET 2.1 Mukayeseli Hukukta 2.1.1. Anglo -Amerikan Hukukunda ngiliz hukukunda, arter szlemeleri, malikin gemi zerindeki yetkilerinin charterere devir ve intikalinin sz konusu olup olmadna gre snflandrlmaktadr Malikin gemi zerindeki yetkilerini charterere devir ve temlik eden arter szlemeleri charter by demise eklinde tanmlanr ve bareboat charter bu blm ierisinde deerlendirilir. Bir charter by demise szlemesi gereince, charterer gemiyi personelin hizmet szlemelerini devir almak suretiyle ve personeli sonradan kendisi tayin edebilir. Bir charter by demise szlemesi gereince, szleme sresi iinde geminin tm kontrol charterere geer ve d iliki de gemi iletme mteahhidi olarak malik sfatna sahip olur ve gemi kaptan ve gemi adamlar araclyla gemiyi zilyetliinde bulundurur. (Scrutton, 1984: 47-48 ; Carver, 1971: 272-277) Malikin gemi zerindeki yetkilerinin devir ve temlikinin olmad arter szlemeleri ise, charter not by demise eklinde tanmlanmaktadr ve zaman
1

Comite Maritime International, 1897 ylnda Belikada kurulmutur. Amac, uluslararas konvasiyonlarn hazrlanarak, ulusal hukuklar tarafndan benimsenmesini salamaktr.

150

Gz 2005 / 2
arteri (time charter) ve sefer arteri (voyage charter) bu blm ierisinde deerlendirilir. (Scrutton, 1984:51; Carver, 1971: 319) Bir charter not by demise szlemesi gereince, gemi maliki gemi kaptan ve gemi adamlar araclyla gemisine konan ykn tanmas hizmetini, charterer iin veya charterer adna kabul eder. (Scrutton, 1984: 47) Uygulamada, plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi, charter by demise szlemesi hkmlerini iermekle birlikte, bareboat charter formlarna eklenen ynetim klozu (management agreement) ile charter by demise szlemeleri, plak gemi kiras (bareboat charter) szlemelerinden ayrlmaktadr. (lgener, 2000: 36; eker, 2003: 10) Bareboat charter formlarna eklenen bu kloz gereince, gemi maliki, bareboat chartereri (gemi iletme mteahhidi) temsilen gemiyi donatma, bakmn yaptrma ve mrettebatn temin etme ykmll altna girmekte ve bunun karlnda iletme cretine (management fee) hak kazanmaktadr. (aa ve Kender, 2005: 13, dpn.5; lgener, 2000: 36; eker, 2003: 10) Charter by demise eklindeki szlemeler, Anglo-Amerikan kira szlemelerine ilikin hkmlerine tabi olup geminin urad hasar nedeniyle chartererin sorumluluu, Common Lawun genel hkmlerine tabidir .(Scrutton, 1984: 50) ngiliz hukukunun etkisinde kalan uluslararas uygulamada arter szlemelerinin, be grupta snflandrld ancak ana ayrm zaman ve sefer arteri eklinde olduu grlmektedir ; (Carver, 1971: 277; lgener, 2000: 31; Ilgn, 198 : 33) Zaman arteri szlemesi (time charter) Sefer arteri szlemesi (voyage charter) Miktar szlemesi (sefer arteri alt szlemesi) (contract of affreighment (COA) ) Mrekkep yolculuklara dair szleme (sefer arteri alt tr) Sreye tabi yolculuk szlemesi (zaman arteri alt tr) (trip arter) 2.1.2. Fransz Hukuku Fransz Hukukunda Navlun Szlemeleri ve Deniz Yoluyla Tama Hakknda 18 Haziran 1966 tarihli Kanun ile dzenlenen navlun szlemesi, gemiyi konu alarak tama szlemesinden ak bir ekilde ayrlmtr ve tama szlemesinin konusu yk olarak belirlenmitir. (akalr, 1985: 89)

151

Didem Algantrk Light

Fransz Hukukunda navlun szlemeleri, geminin ynetim durumuna baklarak snflandrlmaktadr. Bu snflandrma gereince (akalr, 1985: 90) ; Sefer arteri szlemesi (voyage charter) : Geminin hem teknik hem de ticari ynetimi donatandadr Zaman arteri szlemesi (time charter); Geminin teknik ynetimini donatan, ticari ynetimi ise charterer stlenmektedir. plak gemi kiras ; (bareboat charter) geminin ynetimi tamamen charterer zerindedir. Fransz Hukukunda, plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesinde, bareboat charterer malik olmayan donatan sfatn bir baka ifadeyle, gemi iletme mteahhidi sfatn kazanr ve bareboat charter szlemesinin kira szlemesi niteliinde olduu kabul edilir.(akalr, 1985: 90) Fransz Navlun ve Denizde Tama Kanunun 7. ve 10. maddeleri gereince, bareboat charter navlun szlemelerindendir. Donatan gemisini balangta denize elverili durumda teslim etme asli borcunu stlenmektedir. (akalr, 1985: 90) 2.1.3. Alman Hukuku Alman Ticaret Kanunun (HGB) 556. maddesinde tama szlemesi bir yandan szlemenin geminin tamamna veya belli ksmna veya belli bir yerine, dier yandan belli mallarn gnderilmesine ilikin olmasna gre ikiye ayrlr. (lgener, 2000; 41) Alman Ticaret Kanununun (HGB), tama szlemesinden ok arter szlemeleri, tam arter ve zellikle sefer arteri (voyage charter) temel alr. Alman Ticaret Kanunu (HGB), zaman arteri (time charter) ile gemi kiralama szlemelerini dzenlememektedir. (aa ve Kender, 2004: 8; akalr, 1985: 87; lgener, 2000; 41) Alman Hukuku doktrininde, Alman Ticaret Kanununda (HGB) zaman arteri benzeri olarak adlandrlan ve navlunun zaman arteri ile ayn esasa gre hesaplanan bir szleme ekli bulunmakta olduunu kabul eden gr bulunmaktadr.(akalr, 1989: 33; lgener, 2000; 40) Bu gre gre, bu tip szleme trnde gemi bir veya bir ka belirli bir sefer iin tatana tahsis edilmekte, ancak navlun sefer ya da tanan yk miktarna gre deil, zaman esas zerinde belirlenmektedir. (lgener, 2000; 40)

152

Gz 2005 / 2
Alman Hukukuna gre, gemi kiras szlemesi, gemi adamlar zerindeki hakimiyeti el deitirecek ekilde, bir baka ifade ile gemi zerindeki zilyetliin (locatio navis) devredilmesi halinde sz konusu olduu kabul edilir (akalr, 1985:87; Ilgn, 1988 :15) ve gemiyi kullanan kimse, ngiliz Hukukunda olduu gibi gemi iletme mteahidi durumundadr. (aa ve Kender, 2005; 133; akalr, 1989: 33). Gemi iletme mteahhidinin gemiyi bizzat veya kaptan marifetiyle idare etmesi ve geminin kendi emir ve idaresi altnda bulunmas gereklidir. Kaptan, yalnz onun emir ve talimatlarna baldr.(aa ve Kender, 2005; 133) 2.2. Trk Hukuku 2.2.1 Genel Olarak Trkede geminin plak olarak kiralanmas anlamnda olan bareboat charter, gemi malikinin yapt kira szlemesi uyarnca gemisini mnhasran personelsiz olarak kiralamasdr. (aa ve Kender, 2005: 13); Bu ilikide, bakasna ait olan gemiyi kendi adna altran ahsa, gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer) ad verilmektedir. plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesinde, geminin asli zilyedlii ve geminin tm kontrol belirli bir sre iin gemi iletme mteahhidine geminin tehizat ile birlikte devredilmektedir. Bu durumda, geminin teknik ve gerekse ticari ynetimi konusunda donatann bir yetkisi bulunmamaktadr ve bu yetkiler gemi iletme mteahhidine (bareboat charterer) braklmaktadr. Trk Ticaret Kanununda gemilerin kiralanmasna ilikin dzenlemeye, iki madde de yer verilmektedir. Bunlardan ilki, 890. maddedir. Bu madde gereince, sicile kaytl gemilerin kiralanmasnda Borlar Kanunun gayrmenkul kiralarna mteallik hkmleri kyas yolu ile tatbik olunur2. kinci ise, 946. maddenin ikinci fkrasnda
Trk Trk Ticaret Kanunu Tasars Beinci Kitap, Drdnc Ksm bal Deniz Ticaret Szlemeleri ve Birinci Blm bal Gemi Kira Szlemeleri olarak yeni bir dzenleme getirmektedir. Trk Ticaret Kanunu Tasarsnn gemi kira szlemeleri ile ilgili 1119. maddesinin birinci fkrasnda plak gemi kiras (bareboat charter), ikinci fkrasnda ise, geminin gemi adamlar ile birlikte (charter by demise) kiralanmas tarif edilmitir. 1119. maddenin gerekesinde, bu maddenin 1966 tarihli Fransz Kanununun 10. maddesinden, 1991 tarihli Hollanda Deniz Ticareti Kanununun 510. maddesinin 1. fkrasnn gz nnde bulundurulduu ve anlatm tarznn Borlar Kanunun 248. maddesiyle ahenk haline getirildii belirtilmektedir. Trk Ticaret Kanunu Tasarsnn 1120. maddesinde gemi kiras szleme taraflarna birbirlerinden szlemenin artlarn ieren bir belge isteme yetkisi vermektedir. Byle bir belgenin dzenlenmesi geerlilik deil, ispat art olarak ngrlmtr.Trk Ticaret Kanunu Tasars madde 1121 gereince, Borlar Kanunun 255. maddesinde yer alan szlemenin sicile erhine cevaz verilmek suretiyle, gemi kira szlemesinden doan kiraclk hakknn kuvvetlendirilmesi imkn salanmtr. Trk Ticaret Kanunu Tasars 1122. maddesinde, geminin
2

153

Didem Algantrk Light

yer alan , kendisinin olmayan bir gemiyi kendi adna deniz ticaretinde bizzat veya kaptan marifetiyle kullanan kimse, nc ahslarla olan mnasebetlerinde donatan saylr. eklindeki dzenlemedir. Bu madde, plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi asndan deerlendirildiinde, gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer) nc ahslarla olan ilikilerinde donatan olarak kabul edilir. Bir baka ifade ile, nc ahslara kar donatann hak ve borlarna haizdir. (aa ve Kender, 2005; 134-135) rnein geminin kullanlmasndan doan hak ve borlar, kurtarma ve yardm creti, mterek avaryada gemiye den pay ve atmadan doan tazminat alacakls veya borlusu gemi iletme mteahhidir. Gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer), gemiyi kullanmaktan doan bu borlarn ayn zamanda sorumludur.(aa ve Kender, 2005; 135) Snrl ayni sorumlulua tabi borlarndan rnein mterek avarya garame pay, kurtarma yardm cretinden gemi ve deniz servetine giren navlun ile sorumludur. Nitekim Trk Ticaret Kanunun 946. maddesininin 2. fkrasnda yer alan malik geminin iletilmesinden dolay gemi alacakls sfatyla bir talepte bulunan kimseyi, bu iletme malike kar haksz ve alacakl da kt niyet sahibi olmadka, hakkn istemekten men edemez. eklindeki dzenleme gemi malikinin iletmenin kendisine kar haksz olduunu ve alacaklnn kt niyet sahibi bulunduunu isbat etmedike gemi alacakls hakk sahiplerine alacaklarn gemiden almalarna engel olamayacan aka belirtmektedir3. 1974 ylnda ilk defa BIMCO4 (Baltk ve Uluslaras Denizcilik Komitesi) tarafndan hazrlanan standart plak gemi kiras (bareboat charter) szlemeleri BARECON
kullanlmasndan doan btn borlarn kiracya ait olduu, dolaysyla gemi sahibinin bu sfatla kiracnn borlarn ifa etmek zorunda kalmas halinde kiracya rcu edebilecei akla kavuturulmutur. Trk Ticaret Kanunu Tasars 1123. maddesinde, kiralayann gemiyi teslim borcunun ifas suretini dzenlemektedir. Trk Ticaret Kanunu Tasars 1124. maddesinde, uygulamada off hire klozu olarak szlemelere uygulanan bir kaydn tasarda dzenlendii belirtilmektedir. Trk Ticaret Kanunu Tasars 1125. maddesinde, kiracnn gemiyi kullanma hakknn kapsamn dzenlemektedir. Trk Ticaret Kanunu Tasars 1126. maddesinde, kiralanan geminin kirac tarafndan denizcilik ve mal mesuliyet rizikolarna kar, kiralayan veya kimin olacaksa onun hesabna sigorta ettirilmesi gerei hkme balanmaktadr. Trk Ticaret Kanunu Tasars 1127 maddesinde, gemi adamlarnn istihdamndan doan btn bor ve ykmllklerin kiracya ait olduu ve geminin gemi adamlar ile birlikte kiracnn emrine verilmi olmas hlinde kiralayann da kirac ile birlikte ve mteselsilen sorumluluk altna girecei dzenlenmektedir. Trk Ticaret Kanunu Tasars 1128 maddesinde , geminin iadesi ile ilgili dzenleme ve 1129. maddesinde ise geminin iadesinde geciken kiracnn kiralayana demek zorunda kalaca asgari tazminat miktar belirlenmektedir. Trk Ticaret Kanunun 890. madde hkmnden farkl olarak sicile kaytl olan ve olmayan gemiler arasnda herhangi bir ayrm yaplmakszn her iki nevi gemilere de Borlar Kanunun adi kira szlemelerine ilikin hkmlerinin nitelikleri elverdii lde uygulanaca belirtilmektedir.
3

Bu iki durumun isbat edilmesi halinde dahi gemi alacakls hakk doar ancak gemi alacakls, bu hakkn malike kar ileri sremez. Ayrntl bilgi iin bkz. aa ve Keder, 2005; 136
4

Baltic and International Maritime Council

154

Gz 2005 / 2
ad altnda Barecon A ve Barecon B olmak zere iki tip standart form eklinde denizcilik uygulamasna girmitir5. Bylelikle, doktrinde uzun yllardr devam eden gemi kiras szlemesinin mahiyeti ve zaman arter szlemesi arasndaki farklar konusunda yaplan tartmalarda akla kavuturulmutur. (lgener, 2003; 33) Trk Hukuk doktrininde uzun yllar, deniz hukukuna zg bu szlemelerin hukuki mahiyetinin Borlar Kanunun kira szlemeleri veya istisna szlemeleri ile ve Trk Ticaret Kanunun esaslar dorultusunda Borlar Kanunundan yararlanmak suretiyle aklamaya allmtr.(Aknc, 1968: 19-25; Ilgn, 1988: 22-25; Tekil, : 208). plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi, kanunun adi kira szlemesi ile ilgili olan 248-269 maddelerine uygulanabildii lde ve Trk Ticaret Kanunu esaslarna tabi olmaldr. (aa ve Kender, 2005: 13; lgener, 2000: 33; Ilgn, 1996: 21) rnein, bir plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesinde, donatann gemiyi btn akit sresinde kullanmaya elverili bulundurma ykmll bulunmamaktadr. Bu zellii itibariyle plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi, Trk Borlar Kanunun 249. maddesinde dzenlenen kira szlemesi kavramndan farkldr6. Zira, plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesinde, kararlatrlan sefere elverili bir geminin teslimi ile gemi kira sresince gemi iletme mteahhidinin vastasz zilyetliinde bulunur ve her trl bakm ve tamir mkellefiyetleri gemi iletme mteahhidine (bareboat charterer) geer7. Borlar Kanunun genel hkmlerdeki emredici kurallar istisna olmak zere, kira szlemesi ile ilgili hkmlerinin emredici olmamalar nedeniyle plak gemi kiras
1974 ylnda BIMCOnun (Baltk ve Uluslaras Denizcilik Komitesi) dzenlemi olduu bu formlar, uygulamada kullanlarak gemi kiras tip szlemeleri halini almtr. Barecon A; geminin ipotekli veya ipoteksiz olarak kiralanmas mahiyettindedir. Barecon B; gemilerin finansal kiralama szlemesi formu olup, genellikle gemi inas hakknda kullanlmaktadr. Barecon 89; Barecon A ve Bnin tek bir form altnda toplanm ekli olup, gemi inasna ilikin uygulanabilecek ayr maddeleri ieren bir formdur. Barecon 89 formunda yaplan baz deiiklikler ile Barecon 2001, 2001 ylnda uygulamaya girmitir.www.bimco.dk/ , 25.1.2005
4 rnein; Barecon 89, Part II, Kloz :1 gereince , chartererin, bareboat charterer olduunu, sefer veya zaman arteri szlemesindeki charterer olmadn aka belirtmektedir. Barecon 89 Part II / 1. The Charterers shall mean the Bareboat Charterers and shall not be construed to mean a time charterer or a voyage charterer. rnein; Barecon 2001 Part II, Kloz 2 gereince, uygulamada artk Barecon 89daki gibi bir aklamaya ihtiya duyulmamas nedeniyle bu ayrm kaldrlmtr ve chartererin kutu 4 te belirtilen bareboat charterer olduu belirtilmektedir. Barecon, 2001 Part II/ 2.The Charterers shall mean the party indentified in Box 4 6 5

Borlar Kanunun 249/1. maddesi gereince adi kira szlemesinde, kiralayan kiralanan akde gre kullanmaya elverili bir surette kiracya teslim etmek ve ilaveten kira mddeti zarfnda bu halde bulundurmak ykmll altndadr.
7

Barecon 89 Kloz 9 (a), Barecon 2001 Kloz 10 (a)

155

Didem Algantrk Light

(bareboat charter) szlemelerinde taraflar arasndaki ilikiye ncellikle bareboat charter formlarnda dzenlenen hkmlerin uygulanmas gereklidir. 2.2.2 Trk Ticaret Kanunun 1016. Maddesi Asndan Deerlendirilmesi Trk Ticaret Kanunun 1016. maddesinde arter szlemeleri, Navlun mukavelesiyle tayan, navlun karlnda; 1. Geminin tamamn veya bir czn yahut muayyen bir yerini tatana tahsis ederek eyay denizde tamay taahht eder ki, buna arter mukavelesi; Para mal olan muayyen eyay denizde tamay taahht eder ki, buna da krkambar mukavelesi denir.

2.

eklindeki dzenlemesi ile denizde eya tama taahhd arter szlemenin bir unsuru olarak kabul edilmektedir. Tama taahhd olmakszn, malikin gemi zerindeki yetkilerini geminin personelli veya personel olmakszn bir arterere balanmas, bir baka ifade ile bareboat charter veya demise charter sz konusu olmas halinde, bu szlemelerin Trk Ticaret Kanunun 1016. maddesinde arter ile ilgili olarak verilen tanma uymad grlmektedir. (Kender ve etingil, 2003: 98) 2.2.3. Trk Ticaret Kanunun 824. Maddesi Asndan Deerlendirilmesi 2.2.3.1 Trk Ticaret Kanunun 824. Maddesinin, plak Gemi Kiras (bareboat charter) Gemilerine Uygulanmas8 Yabanc bir geminin, Trk gemisine sahip olma hakk bulunan bir gerek veya tzel kiiye kendi namna iletilmek zere braklmas rnein bu brakmann taraflar arasndaki bir plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesine tabi olmas halinde, bu gemilerin Trk Ticaret Kanunun 824. maddesinde belirtilen bayrak ekme hakkndan yararlanabilmesi icin ncellikle Trk Bayra ekme izninin alnmas ve daha sonra maddenin nc fkras gereince, Denizcilik Mstearlnca tutulan zel bir sicile kaydolmas gereklidir9. Trk Ticaret Kanunun
8

Trk Ticaret Kanunun` da Trk Bayran ekme hakk ile Bayrak ekme Hakknn kullanlmas birbirinden ayr olarak dzenlenmitir. Ayrntl bilgi iin bkz. aa ve Kender, 2005: 63-72 Trk Ticaret Kanunu mad. 822/ II (3) Bayrak, gemi sicili ve ina halinde gemiler zerindeki haklara mteallik hkmler, yabanc bir devlet veya onun tebaas hesabna Trkiyede ina olunan gemilere dahi

156

Gz 2005 / 2
824. maddesinin II. fkras gereince, plak gemi kiras (bareboat charter) gemilere Trk Bayra ekme izninin verilme artlar unlardr 10: Yabanc geminin, Trk Ticaret Kanununun 823. madddede11 yazl niteliklere sahip olan kiilere kendi namna iletilmek zere en az bir yl sreyle braklmas Gemi malikin muvafakatnn alnm olmas Trk mevzuatnn kaptan ve gemi zabitleri hakkndaki hkmlerine riayet olunmak, Yabanc kanunlarda da bunu engelleyen bir hkm bulunmamak artyla Denizcilik Mstearl, geminin brakma sresince Trk Bayra ekmesine izin verebilir. zin alan kii her iki ylda bir izin iin gerekli artlarn mevcudiyetini srdrdn ispatlamakla ykmldr. Bir Trk gemisinin, Trk Ticaret Kanunun 823. maddesinde yazl niteliklere sahip olmayan, yabanc gerek veya tzel kiiye kendi namna iletilmek zere braklmas rnein bu brakmann taraflar arasndaki bir plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesine tabi olmas ve bu gemiye yabanc bir bayrak ekilebilmesi iin Trk Ticaret Kanunun 824.maddesinin birinci fkrasnda belirtilen artlarn gereklemi olmas gerekir; Bir Trk gemisinin, Trk Ticaret Kanununun 823. maddede yazl niteliklere sahip olmayan kiilere en az bir yl sreyle kendi namna iletilmek zere braklmasi
tatbik olunur. Trk Ticaret Kanunu mad. 840 Gemi siciline, 823. madde gereince Trk Bayran ekme hakkn haiz ticaret gemileri ile 822. maddenin 2. fkrasnn 1 ve 3 numaral bentlerinde yazl gemiler kaydolunur
10

Trk Ticaret Kanunun Baz Maddelerinin Deitirilmesi Hakknda Kanun, Kanun No:5136, Kabul Tarihi, 20.4.2004.
11

TTK. mad. 823 gereince, Her Trk gemisi Trk Bayra eker. Yalnz Trk vatandalarnn mal olan gemi Trk gemisidir. Birlikte mlkiyet esaslarna gre birden fazla kiilere ait olan gemiler, pay okluunun Trk vatandalarna ait olmas artyla Trk gemisi saylrlar. Trk Kanunlar uyarnca kurulup da; 1. Tzel kiilii haiz olan teekkl, messese, dernek ve vakflarn mal olan gemiler idare organn tekil eden kiilerin ounluu Trk vatanda olmak, 2.Trk Ticaret irketlerinin mal olan gemiler, irketi idare ve temsil etmeye yetkili ortaklarn ounluu Trk vatanda olmak ve irket szlemesine gre oy ounluu Trk ortaklarda bulunmak, anonim ve sermayesi paylara blnm komandit irketlerde ayrca paylarn okluunun nama yazl ve bir bakasna devri irket ynetim kurulunun iznine bal bulunmak artyla Trk gemisi saylrlar. Trk Ticaret siciline tescil edilen donatma itiraklerinin mal olan gemiler, paylarnn yarsndan fazlas Trklere ait ve itiraki idare ve temsil etmeye mterek donatanlarn ounluu Trk vatanda olmak kaydyla Trk gemisi saylrlar.

157

Didem Algantrk Light

Gemi malikinin talebi Yabanc bayrak ekmesine o memleket kanunlarnn msait olmas halinde , Denizcilik Mstearl en ok iki yl sreyle geminin yabanc bayrak ekmesine izin verebilir. 2.2.3.2 6762 SaylTrk Ticaret Kanunun 824. Maddesine Gre Trk Bayra eken ve Trk Bayrandan kan Gemilere likin Uygulama Talimat 2.2.3.2.1 Geici Olarak Trk Bayra ekecek Gemiler Yabanc bir gerek veya tzel kiiye ait bir geminin, Trk Ticaret Kanunun 823. maddesinde yer alan artlara uygun bir Trk gerek veya tzel kiiye plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi gereince braklmas halinde, bu gemiye geici olarak Trk Bayra ekilebilmesi iin Denizcilik Mstearl tarafindan talep edilen belgeler 6762 Sayl Trk Ticaret Kanunun 824. maddesine gre Trk Bayra eken ve Trk Bayrandan kan Gemilere likin Uygulama Talimat ile dzenlenmektedir. Uygulama Talimat gereince, geici olarak Trk Bayra ekecek gemilerden talep edilen belgeler unlardr: (www.denizcilik.gov.tr/, 28/ 02/2005) En az 1 yl olmak zere kiralamann yaplaca sreyi belirten dileke. Yurtdndan kiralanacak geminin bayrak lkesi mevzuatnn uygun olduuna dair o lke yetkili makamlarndan alnan apostilli veya ilgili lkedeki Trk Konsolosluklarndan onayl izin belgesi asl. ( bu belgenin ngilizce dnda bir yabanc dilde hazrlanm olmas halinde Trk Konsolosluklarndan veya yeminli tercme brolarndan onayl tercmesinin asl). ki irket arasnda yaplan gemi kira szlemesinin asl. (bu belge ngilizce dnda bir yabanc dille hazrlanm ise, yeminli tercme brosundan veya Trk Konsolosluklarndan onayl tercmesinin asl.) Deniz Mstearl tarafndan tannan klas kurulular tarafndan verilmi ve geerli olan klas sertifikas. Trk Ticaret Kanunun 824. maddesine gre, gemi kiralama

158

Gz 2005 / 2
talebinde bulunan gerek kii veya tzel kiilerin durumunun Trk Ticaret Kanunu'nun 823. maddesinde belirtilen hkmlere uygunluunu gsteren Ticaret Sicil Gazetesi. irketi temsil ve ilzama yetkili (birinci derecede) kiilerin noter tasdikli imza sirklerinin asl. Adi ortaklklarda; ortaklk szlemesi, her bir ortan ticaret sicil kayd, szlemede irketi temsil ve idareye yetkili ortak/ortaklar belirlenmi ise bunlarn belirlenmemi ise tmnn imza sirkleri ve oybirliiyle verilmi ortaklar karar. Geminin mali mesuliyet (P&I) sigorta poliesi. Geminin hususi sicile tescili iin kiraland lkenin bayrandan geici olarak kaydnn silindiine dair belge. Bu belge tesscil esnasnda sicil memurluuna ibraz edilecektir) Bu belge ibraz edilemiyor ise, 2 ay ierisinde ibraz edileceine dair taahhtname verilmesi gereklidir. Bu srede terkin belgesinin getirilmemesi halinde izin iptal edilecektir. 6762 Sayl Trk Ticaret Kanunun 824. Maddesine Gre Trk Bayra eken ve Trk Bayrandan kan Gemilere likin Uygulama Talimat gereince yaplacak deerlendirmede ncellikle geici olarak Trk Bayra ekecek gemilerin, yabanc bayrakl gemiyi kiralama talebinde bulunan gerek veya tzel kiilerin durumlar Trk Ticaret Kanunun 823.maddesine uygun olmaldr. Uygulama Talimat gereince kiralama talebi12, Denizcilik Mstearl tarafndan deerlendirilerek, kiralanacak geminin lkemiz filosunda ihtiya duyulan tipte ve tonajda olup olmad dikkate alnr. Yine Uygulama Talimat gereince, kiralama talebinin Denizcilik Mstearlna yaplacai belirtilmitir13. Denizcilik
12 Uygulama Talimat`nda Trk Bayra ekme hakk ile geminin kiralanmas hususlar birbirine kartrlmtr. Denizcilik Mstearl tarafndan kiralama talebinin deil, yurtdndan kiralanan geminin Trk Bayra ekme hakknn bulunup bulunmadnn incelenmesi gereklidir. Nitekim, yurtdndan kiralanan geminin bayrak lkesi mevzuatnn uygun olmas halinde, baka bir lkenin bayran ekmesi de mmkndr.

Yurtdndan kiralanan gemiye Trk Bayra ekme hakknn kullanlma talebinin Denizcilik Mstearlna yaplmas gereklidir. Kiralama talebinin Denizcilik Mstearlna yaplmas ifadesi hukuken yanl bir ifade tarzdr. plak gemi kira szlemesi, gemi maliki ile gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer) arasnda yaplan bir szleme olup, bu ilikiye Denizcilik Mstearl mdahale edemez. plak gemi kira szlemelerinin, Denizcilik Mstearlnn iznine tabi olmas dnlyorsa, bu hususun ancak bir kanun maddesi ile dzenlenmesi gereklidir. Ayrca, Uygulama Talimat`nn adndan da , `kiralama talebi` ifadesinin yanl olduu aka ortadadr.

13

159

Didem Algantrk Light

Mstearl`nca talebin uygun bulunmas halinde ilgili sicil memurluuna ve talep sahibine durumu bildirerek, bayrak ekme ilemlerinin tamamlanmas iin yaznn k tarihinden itibaren 2 aylk bir sre verir. Bayrak ekme ilemlerin verilen bu 2 aylk sre iinde tamamlanamamas halinde bir defaya mahsus olmak zere 2 aylk ek bir sre daha verilir. Bu ek sre sonunda da ilemin tamamlanamamas halinde verilen izin otomatikman iptal edilir. Bayrak ekme msaade sresi, ilgili sicil dairesinin tescil tarihi ile balar. Kira sresi olarak, kiralayann talebi de gz nne alnarak 1 yldan az olmamak zere kira szlemesinin biti tarihi esas alnmakta olup, izin alan gerek veya tzel kiiler her iki ylda bir izin iin gerekli artlarn mevcudiyetini srdrdn ispatlamakla ykmldr. Tescil ileminden sonra bayrak ahadetnamesinin bir rnei sicil memurluunca Mstearla gnderilir. Szleme tarihi biten gemilerin sicilden kayd silinir. ki irket arasnda yaplan anlamann normal sresinden daha nce sona erdirilmesi halinde ise, dorudan sicil memurluuna mracaat edilerek gemi Trk sicilinden terkin edilmeesi gereklidir. Kira szlemesinin devamna karar verildii takdirde, gereksiz terkin ve tescil ilemlerine sebebiyet verilmemesi iin taraflar arasnda yeni bir szleme yaplarak, dier belgeler ile birlikte nceki izin sresinin bitmesinden en az 10 gn nceden mracaat etmesi gereklidir. Aksi takdirde, szleme tarihi sonunda geminin sicil kayd terkin edilir ve terkin tarihinden itibaren yeni izin verilene kadar Trk bayra ekmeye devam edildii hallerde Trk Ticaret Kanunun 832. maddesine gre ilem yaplmak zere yetkili Cumhuriyet Basavclklarna bavuruda bulunur. (www.denizcilik.gov.tr/, 28/ 02/2005) 2.2.3.2.2 Geici Olarak Trk Bayrandan kacak Gemiler Bir Trk gemisinin, yabanc bir gerek veya tzel kiiye bir plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi gereince braklmas ve bu geminin geici olarak Trk Bayrandan kma talebinde bulunulmas iin Denizcilik Mstearl tarafindan talep edilen belgeler 6762 Sayl Trk Ticaret Kanunun 824. Maddesine Gre Trk Bayra eken ve Trk Bayrandan kan Gemilere likin Uygulama Talimat gereince dzenlenmektedir. Bu dzenleme gereince : (www.denizcilik.gov.tr/, 28 02/2005) En az 1, en ok 2 yl olmak zere kira szlemesinin yaplaca sreyi belirten dileke. Yurtdna kiralanacak geminin kiralanaca lkenin mevzuatnn uygun olduuna dair, o lkenin yetkili makamlarndan alnan belgenin asl (bu belge ngilizce dnda bir yabanc dilde hazrlanm ise Trk konsolosluklarndan veya yeminli tercme

160

Gz 2005 / 2
brolarndan onayl tercmesinin asl). ki irket arasnda yaplan kira szlemesinin asl. (belge ngilizce dnda bir yabanc dille hazrlanm ise, yeminli tercme brosundan veya konsolosluktan onayl tercmesinin asl. Gemiyi kiraya veren irketi temsil ve ilzama yetkili (birinci derecede) kiilerin noter tasdikli imza sirklerinin asl. irketin tescil edildiine dair Ticaret Sicil Gazetesi Adi ortaklklarda, ortaklk szlemesi, her bir ortan ticaret sicil kayd, szlemede irketi temsil ve idareye yetkili ortak/ortaklar belirlenmi ise bunlarn belirlenmemi ise tmnn imza sirkleri ve oybirliiyle verilmi ortaklar karar. Uygulama Talimat gereince, geici olarak Trk Bayrandan kacak gemilere ilikin kiralama talebi14, Denizcilik Mstearlna yaplr ve Mstearlk gerek duymas halinde ilgili kurum ve kurulularn da grn alarak deerlendirme yapar. Denizcilik Mstearlnca talebin uygun bulunmas halinde ilgili sicil memurluuna ve talep sahibine durumu bildirir ve ilemlerin tamamlanmas iin 2 aylk bir sre verir. Eer bu ilemlerin 2 aylk sre zarfnda tamamlanamamas halinde, Mstearlk bir defaya mahsus olmak zere 2 aylk ek bir sre daha verebilir. Ek sre sonunda da ilemin tamamlanamamas halinde verilen izin kendiliinden iptal edilir. Kira sresi olarak, kiraya verenin talebi de gz nne alnarak 1 yldan az 2 yldan ok olmamak zere kira szlemesinin biti tarihi esas alnr. ki irket arasnda yaplan szlemenin normal sresinde veya daha nce sona erdirilmesi halinde geminin kiraya verildii lke makamlarndan geminin kaydnn silindiine dair apostilli veya konsolosluktan onayl belge ile dorudan sicil memurluuna mracaat edilmesi halinde gemi Trk siciline kayt edilmektedir. Kira sresi biten geminin ahs veya irket tarafndan yeniden kiralanmak istenmesi durumunda, bu talep, ilk mracaat olarak deerlendirilir. Talep edenin, kira sresinin bitmesinden en az 10 gn nce bavurusunu yapmas gerekir. (www.denizcilik.gov.tr/, 28 02/2005)

14 Uygulama Talimat`nda Trk Bayra ekme hakk ile geminin kiralanmas hususlarnn birbirine kartrldn gsteren bir baka dzenlemedir. Denizcilik Mstearl tarafndan kiralama talebinin deil, bir Trk gemisinin yabanc bayrak ekme artlarnn mevcut olup olmadnn deerlendirilmesi gereklidir.

161

Didem Algantrk Light

2.2.4 Trk Uluslararas Gemi Sicili Kanunu ve Trk Uluslararas Gemi Sicili Ynetmelii Asndan Deerlendirilmesi Trk Uluslararas Gemi Sicili Kanunu (R.G. 21.12.1999, S.23913) ve bu kanunun uygulamas kapsamna giren gemi yat ve zel maksatl, zel yapl gemilerin sicil ilemlerine ilikin esaslar belirlemek ve uygulanmas amacyla karlan Trk Uluslararas Gemi Sicil Ynetmelii (R.G. 23.06.2000, S.24088) ile plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesinin tanm verilmitir. (aa ve Kender, 2005: 86-89); (etingil ve Kender, 1993: 34) (lgener, 1999: 15); (Aybay, 1999:81); (Algantrk Light, 2000: 797); (Demirkran, 2002: 145) Trk Uluslararas Gemi Sicil Ynetmelii- nin 4. maddesinin (j) bendinde plak gemi kiralama (bareboat charter) szlemesinin tanm yaplmaktadr. Bu tanm gereince, bareboat (plak gemi kiralama) bir lke bayrandaki geminin, bir donatan/iletici sorumluluunda baka bir lke bayrana geici bir sreyle gemesini salayan, geminin giderlerinin kimin tarafndan hangi lde karlanaca zel anlamalara tabi olan kiralamay ifade eder. Ynetmeliin 12. maddesi gereince, plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi kapsamndaki gemilerin ve yatlarn Trk Uluslararas Gemi Siciline tescil edilemeyecei belirtilmektedir. ncellikle belirtmek isteriz ki, Kender ve etingilin belirttii gibi, ynetmelik bir kanun hkmnn uygulanmas iin usul kurallar tesbit edebilir, bu nedenle sz konusu Ynetmelik ile getirilen bu snrlama kanun yapma tekniine aykrdr. (Kender ve etingil, 2003: 47) Ynetmeliin, 12. maddesinin, Trk Uluslararas Gemi Sicili Kanunun 5. maddesi ile uyum ierisinde olmadn ve ynetmelik ile kanunun getirmi olduu haklarn yabanc uyruklu gerek kiiler asndan snrladrld grlmektedir. yle ki, Trk Uluslararas Gemi Sicili Kanunun 5. maddesinin birinci fkras gereince, Trkiyede mukim Trk ve yabanc uyruklu gerek kiiler ile Trkiyede Trk mevzuatna gre kurulmu irketlere ait gemiler ve yatlar Trk Uluslararas Gemi Siciline tescil ettirebilirler. 5. maddenin nc fkrasnda, Trk uyruklu gerek ve tzel kiilerin 6762 sayl Trk Ticaret Kanunun gemi siciline ilikin haklar sakldr. (TTK.mad. 840). Bu durumda, geriye bir tek Trkiyede mukim yabanc uyruklu gerek kiiler kalmaktadr ki, Trkiyede mukim yabanc uyruklu kiiler, plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi tahtnda kiraladklar gemilerini Trk Uluslaras Gemi Siciline tescil ettiremeyeceklerdir. Trkiyede mukim yabanc uyruklu gerek kiilere, bu imkann verilmemesinin kanunun amacna uygun bulmamaktayz.

162

Gz 2005 / 2
Ayrca, Trk Uluslararas Gemi Sicili Kanunun 5. maddesinin ikinci fkras gereince, yurt dndan finansal kiralama yoluyla temin edilecek gemilerin ve yatlarn Trk Uluslararas Gemi Sicilinin zel bir stununa kayt edilme imkan verilmiken, plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi tahtnda kiralanan gemilerin Trk Uluslararas Gemi Sicil Kanunun 5. maddesinde ki artlar mevcut olmasna ramen, bu imkann verilmemesi de kanunun amacna uygun deildir. 3. CMI TARAFINDAN IPLAK GEM K RASININ (BAREBOAT CHARTER) HAKKINDA HAZIRLANAN DEERLEND R LMES 3.1 Amac CMI (Uluslararas Denizcilik Komitesi) tarafndan yaplan anketin amac, plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesinin ve gemi iletme mteahhidinin (bareboat charterer) tesciline ilikin uluslararas uygulamada ortaya kan sorunlar tespit ederek, IMOnun (Uluslararas Denizcilik Tekilat)15 bu alanda yapt almalara yardmc olmaktr. zellikle, Yolcularn ve Bagajlarn Deniz Yolu le Tanmas Hakknda 1974 Atina Konvansiyonuna ilikin 2002 Protokol16 (Algantrk Light, 2003: 581- 588) ile alnan kararlar gereince17, sigorta ve finansal teminatlara ilikin sertifikalarn dzenlenmesinin gemi iletme mteahhidini (bareboat charterer) de etkileyeceini belirten IMO (Uluslararas Denizcilik Tekilat) Sekretaryas konu zerinde almalarna balamtr. Taraf Devlet gemilerinin, plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi tahtnda kiralanmas halinde 2002 Protokol ile getirilen bu dzenleme karsnda gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer) sigorta sertifikalar veya finansal bir teminat dzenlemek zorundadr. TESC L ANKET N

International Maritime Organization, 1948 ylnda Birlemi Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyi tarafndan dzenlenen bir konferansn sonunda imzalanarak meydana getirilmi olup, amac uluslararas deniz seyrseferinin gvenlii ynnden gerekli teknik nlemlerin alnmas ve buna ilikin uluslararas normlarn dzenlenmesini salamaktr.
16

15

28 Ekim- 1 Kasm 2002 tarihleri arasnda Londrada IMO merkezinde diplomatik bir konfreans dzenlenerek bu konferans sonunda Yolcularn ve Bagajlarn Deniz Yolu ile Tanmas Hakkndaki 1974 Atina Konvansiyonuna likin 2002 Protokol imzaland.
17

2002 Protokolnn 5. maddesi gereince, Konvansiyonun 4. maddesine yolcunun lm veya yaralanmas halinde tayann snrl sorumluluunu teminat altna alan sorumluluk sigortasnn veya banka teminat mektubunun veya benzer finansal kurulularndan temin edilen bir mali teminatnn mevcut olmas art aranmaktadr.

163

Didem Algantrk Light

IMO (Uluslararas Denizcilik Tekilat) Hukuk Komitesinin Nisan 2003 tarihinde gerekleen 86. toplantsnda, CMI (Uluslararas Denizcilik Komitesi) ile konu zerinde birlikte allmasna karar verilmitir. (Alcantra, 2004:1) Yaplan bu almalar dorultusunda aadaki hususlar tespit edilmitir: (Alcantra, 2004: 2) mevcut almalar, uygulamada bir ok devletin sadece gemi sahibinin gemi siciline kayt ve tescil edildiini gstermektedir. Hernekadar geici olarak, geminin ve gemi sahibinin tescil edildii sicilden (ana sicilden) farkl olarak ifte tescil, gemi iletme mteahhidine (bareboat charterere) tescil edilme imkan vermekte ise de, uygulamada bu halde ayn gemi iin gemi sahibinin ve geminin zilyedi durumunda olan gemi iletme mteahhidinin ayr lkelerde tescil edildii sonucu domaktadr. Bu durumda, Konvansiyonlar tarafndan talep edilen sigorta veya finansal teminat belgelerinin gemi sahibi tarafndan m yoksa, gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer) tarafndan m salanacann belirlenmesi gereklidir. gemisini tescil eden bir gemi sahibinin, plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi ile geminin zilyedliini gemi iletme mteahhidine (bareboat charterere) devrettiinde, geminin asli zilyedlii ve geminin ticari ve teknik ynetimi gemi iletme mteahhidine getiinden, sz konusu belgeleri gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer) dzenlemelidir. Sorumluluk Konvansiyonlarnda bu durum nasl zmlenmelidir ? 3.2 Anketin Kapsam CMI (Uluslararas Denizcilik rgt) tarafndan hazrlanan anket, Arjantin, Antigua& Barbuda, Avustralya, Bangalade, Barbados, Belika, Hrvatistan, Gney Kbrs Rum Kesimi, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Grcistan, Almanya, Yunanistan, Hong-Kong, Hindistan, rlanda, talya, Japonya, Kore, Litvanya, Liberya, Lithuanya, Malta, Marhal Adalar, Mauritius, Meksika, Norve, Polonya, spanya, Tayland ve ngiltere olmak zere toplam 32 lke tarafndan cevaplandrlmtr. Anket gereince, sorulan sorular (Alcantra, 2004:2- 6 ) ve lkelerden gelen cevaplar u ekildedir:

1) Milli Kanunlarnz, geici olarak plak gemi kiras (bareboat charter) konusu gemilerin tescil edilmelerine imkan veriyor mu ? Eer, sorunun cevab evet ise, aadaki sorular ilave olarak cevaplandrnz.

164

Gz 2005 / 2
-Olumlu cevap veren lkeler; Atigua, Barbuda, Australia, Barbados, Belika, ngiltere, Gney Kbrs Rum Kesimi, Hong-Kong (in), Danimarka, Estonya, Finlandiya, Grcistan, Almanya, Italya, Litvanya, Liberya, Lithuna, Meksika, Kore, Malta, Marshall Adalar, Mauritus, Polanya ve spanya . -Olumsuz cevap veren lkeler; Arjantin, Bangadele, Hrvatistan, Hindistan, Irlanda, Japonya, Norve, Slovakya ve Tayland Yunanistan,

2) Bu ekilde yaplan bir tescil iin kanunlarnzda bareboat charter kavram ne ekilde tanmlanmaktadr ? 23 lkeden gelen olumlu cevaplar gereince, bareboat charter gereince u ekilde tanmlanmaktadr: milli kanunlar

a) Tm kontrol ve zilyetlii ile kiralanan bir gemi; geminin ynetim ve iletimini kiracnn elindedir; kirac nc ahslara kar sorumludur; personeli olmakszn geminin kiralanmasdr. Bu tanm, Antigua & Barbua, Avustralya, ngiltere, Hong- Kong (China), Malta, Mauritius ve Litvanya tarafndan gelen cevaplar dorultusunda en geni ekliyle yaplan tanmlamadr. b) Geminin bayrak deiiminin dahil olduu, satn alma tercihinin bulunduu istihdam ilikisi eklinde tanmlanmaktadr. Bu tanm, Kore ve Grcistanda kullanlmaktadr. c) Bayran geici olarak kullanlmas amacyla bir idari yetki altnda uzun dnem istihdam ilikisi salar. Farkllklar olmakla birlikte Almanyada ve spanyada ayn ekildedir. Almanyada geminin, en az bir yl sre ile kiralanmas gereklidir. d) Finlandiyada, plak gemi kirasnn (bareboat charter) tescili iin geminin iletme merkezinin Finlandiyada bulunmas Finlandiya Kanunlarna tabi olmas gerekmektedir. e) Meksikada plak gemi kiras (bareboat charter) tanm, zaman arteri (time charter) altnda deerlendirilmekte ve belirli bir tanm bulunmamaktadr. Bunun dndaki lke kanunlarnda, plak gemi kirasnn (bareboat charter) kanuni bir tanm bulunmamaktadr.

165

Didem Algantrk Light

3)lkenizdeki yasal dzenleme gereince, lkenizin taraf olduu sorumluluk konvansiyonlarnca tescil edilmi gemi sahibi (donatann) sorumluk altnda mdr? Baka bir lkede geminin geici olarak tescil edildii hallerde, gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer) sorumluluk altnda mdr? Eer sorumluluk altndalarsa, tescil edilmi gemi sahibi ile tescil edilmi gemi iletme mteahhidinin ( bareboat charterer) bu sorumluluklar ayn mdr? -Olumlu cevap veren lkeler ; Antgua & Barbuda, ngiltere, Kbrs, Hong Kong, Danimarka, Estonya, Grcistan, Almanya, Kore, Letonya, Liberya, Litvanya, Meksika, Malta, Marshal Adalar, Mauritius ve spanya -Olumsuz cevap veren lkeler; Avustralya, Belika, Polonya -Belirli bir cevap vermeyen lkeler; Finlandiya ve talya -Snrl bir ounluk, gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer), tescil edilmi gemi sahibine eit olduunu belirtmektedir. 4) Bir geminin srekli olarak bir baka lkede tescil edilmi olmas halinde, gemi iletme mteahhidi (bareboat charter) nedeniyle geici olarak sizin lkenizde tescil edilmesi durumunda Bayrak Devleti Hkmeti tarafndan verilmesi gereken finansal teminat belgelerinin salanmas iin hukuki-idari dzenlemeler nelerdir? Bu tip belgeler gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer) adna m dzenlenmektedir ? Finansal teminat salayan belgelerin gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer) adna dzenlendiini belirten lkeler : Antiguda & Barbuda, ngiltere, Kbrs, Hong Kong, Danimarka, (CLC sadece), Finlandiya, Grcistan, Almanya, talya, Kore, Liberya, Malta ve spanya Byk bir ounluk, sertifikalarn ou kez gemi zerine dzenlendiini belirtmektedir. Belika ve Estonyada bir dzenleme bulunmamaktadr. 5) Bir gemi srekli olarak, sigorta veya finansal teminat talep eden bir konvansiyona taraf olmayan bir lkede tescil edilmi olupta, bu geminin sizin lkenizde plak gemi kiras ( bareboat charter) gemisi olarak geici olarak tescil edilmesi halinde lkeniz ile hukuki/idari dzenlemeler arasnda fark var mdr, varsa nelerdir?

166

Gz 2005 / 2
- Genel olarak fark yoktur. - Ana sicil, tescil edilmi gemi zerinde tasarruf ve ipotek asndan uygun olmaldr.Hukuki Sorumluluk Konvansiyonuna taraf lkeleri, Konvansiyon madde VII paragraf 2 gereince szleen devletlerde tescil edilmemi gemilerde, bu sertikalar yerine getireceklerdir. 6) lkenizde geminin plak kiralanmas (bare boat charter) halinde geici tescil iin nceki bayrak devletinin muvafakati gerekli midir? -Olumlu cevap veren lkeler : Antigua & Barbuda, Kbrs spanya, Hong Kong, Danimarka, Estonya, Grcistan, talya, Letonya, Malta, Belika, Mauritius, Polonya, -Olumsuz cevap veren lkeler :Avustralya, Almanya, Kore, ngiltere -Litvanya, Grcistan ve Mauritius, sadece tescilin durdurulmasn aramaktadr. Meksika, nceki bayrak devletinden geminin terkin edildiine ve bayrak ekmediine dair bir serfika aramaktadr. Avustralya, sicilden terkin edilmesi artn (deregistration) aramaktadr. Liberya, yabanc Devlet sicilinin, Liberya bayrak hkmetinin geminin bareboat charter sicile kaydna ilikin muvafakat mektubunu art komaktadr ve ayrca tescil edilmi olan gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer), nceki Devlet sicilinden geminin sra ile sahiplerini ve kaytl alacacakllar gsteren resmi bir belge talep edebilmektedir. 7) plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesinde geminin geici tescili ne zaman son bulur? Bu konuda genel bir dzenleme olmad grlmektedir. Teorik olarak, plak gemi kiras (barecharter) szlemesinin sona ermesi ile geici tescilin sona erdii grlmektedir. ngilterede tescilden itibaren 5 yl ve talyada 2 yl sonununda tescil uzaltlabilir veya yenilenebilr. 3.3. CMI Tarafndan Anketin Deerlendirilmesi ve nerileri Ankete lkelerin vermi olduu cevaplar dorultusunda CMI tarafndan karlan sonular unlardr. : (Alcantra, 2004, 6 ). 1) plak gemi kiras (bareboat charter) szlemelerinin tescilinin denizcilik uygulamasnda byk bir ounluk ve yaygnlkla tannmakta olduu belilenmitir.

167

Didem Algantrk Light

2) plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi hakknda, genel bir tanm bulunmamakla birlikte, geminin tam zilyetliinin ve kontrolnn gemi sahibinden baka bir kimsede bulunmas hali olarak ifade edildii grlmektedir. Bu kimse, kaptan ve gemi adamlarn istihdam eder ve haksz fiilden sorumludur. Geminin iletilmesinden, ahsi veya vekaleten doan nc ahslara kar sorumluluk gemi iletme mteahhidine (bareboat charterer) aittir. 3) Milli kanunlarda, geminin sertifikalarnda geminin plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi altnda olduu durumu aka ifade edilmemektedir. Bu husus zellikle milli kanunlarn gemi iletme mteahhidi ile gemi sahibini eit olarak grmekte olduundan veya bu sertifikalarn gemi iletme mteahhidi veya gemi sahibinden daha ok gemi adna dzenlenmesinde kaynaklanmakta olduu belirlenmitir. 4) Bir ok milli devletlerin sistemlerinde geminin ana sicilden terkin edilmesinin/geici olarak durdurulmasnn talep edildii veya tescile temel tekil eden rzaya bal olarak plak gemi kiras (bareboat charter) tescili yaplmad grlmtr. 5) 1969 Hukuki Sorumluluk Konvansiyonu (CLC) (nan, 1988:142 vd)18, aka donatann sorumluluunu teminat altna aldndan, belirli lkelerde Konvansiyon gereince hazrlanan sertifikalar gemi sahibi veya gemi iletme mteahhidi (bareboat charterer) yerine gemi adna dzenlenmekte olduu belirlenmitir. 6)1996 Tehlikeli ve Zararl Maddelerin Deniz Yolu ile Tanmasndan Doan Zararlar in Sorumluluk ve Tazminata Dair Uluslararas Konvansiyonun (HNS), 12(2) maddesi gereince19, Taraf Devletlerden birine tescil edilmemi olan bir

CLC ( Civil Liability Convention), 1969 Hukuki Sorumluluk Konvansiyonun 7/1. maddesi gereince, szleen bir devlette tescil edilen ve 2000 tondan fazla akaryakt yk tayan geminin maliki Konvansiyon gereince kirlenmeden doan sorumluluunu karlamak zere bir sigorta yaptrmak veya banka garantisi ya da uluslararas tazminat fonunca sorumluluk snrlarna uygun olarak dzenlenmi bir sertifika gibi bakaca bir mali gvence vermekle ykmldr. 1971 Fon Konvansiyonu ile ilave itirak pay getirmitir. Her iki konvansiyonu tadil etmek ve katlm paylarn gnn koullarna uygun hale getirmek zere 1984, 1992, 2003 ylnda protokoller imzalanmtr. 1975 ylnda yrrle giren, Hukuki Sorumluluk Konvansiyonu, yze yakn lkenin katlm ile ok geni lde kabul gren uluslararas bir sistem getirmektedir. Trkiye, 1969 Hukuki Sorumluluk Konvansiyonunun 1992 daki deiik metnine 27.1.2000de 4507 sayl Kanun ile ve bir ekince ile katlmtr. (R.G 29.1.2000 S. 23948)
19 Tehlikeli ve Zararl Maddelerin Deniz Yolu ile Tanmasndan Doan Zararlar in Sorumluluk ve Tazminata Dair Uluslararas Anlama, 1996 ylnda Londrada imzalanm olup, Angola, Moroko, Rusya Federasyonu ve Tonga tarafndan kabul edilmitir. Avrupa Birlii yeleri HNS Konvansiyonunu Haziran 2006 itibariyle katlmaya karar vermilerdir. HNS Konvansiyonunun 2008 yl itibariyle

18

168

Gz 2005 / 2
geminin, zorunlu sigorta sertifikas bir taraf Devletinin uygun mercii tarafndan hazrlanabilir veya belgelenebilir eklindeki dzenlemenin yeterli olduunu belirlemitir. CMI (Uuslararas Denizcilik Komitesi), sigorta ve finansal teminatlara ilikin belgelerde, tescil edilmi gemi sahibi tanmnn, tescil edilmi bir gemi iletme mteahhidini (bareboat chartereri) de kapsayacak ekilde ve HNS Konvansiyonun 1(3) maddesinde yer alan gemi sahibinin; bir taraf Devlette geminin sahibi olarak veya gemi iletme metahhidi (bareboat charterer) olarak tescil edilen kii veya kiiler veya tescilin bulunmamas halinde, gemiyi asli zilyedliinde bulunduran kii veya kiiler olarak tanmlanabileceini Bir Devlet tarafndan sahip olunan veya bir irket tarafndan iletilen bir geminin bulunmas halinde ve bu Devletin geminin ileticisi veya bareboat chartereri eklinde tescil edilmi bulunmas halinde gemi sahibi devlet ve irket olarak kabul edilebileceini nermektedir. 4. SONU VE DEERLEND RME 1969 Hukuki Sorumluluk Konvansiyonu (CLC), 1996 Tehlikeli ve Zararl Maddelerin Deniz Yolu ile Tanmasndan Doan Zararlar in Sorumluluk ve Tazminata Dair Uluslararas Konvansiyon (HNS) ve Yolcularn ve Bagajlarn Deniz Yolu ile Tanmas Hakknda Atina Konvansiyonu 2002 gereince, sigorta ve finansal teminatlara ilikin sertifikalarn dzenlenmesi zorunluluunun bir geminin plak gemi kiras (bareboat charter) szlemesi ile kiralanmas durumunda bu zorunluluu gemi iletme mteahhidinin mi (bareboat charterer) yoksa geminin donatann m yerine getirmesi gerekliliinin tespiti son derece nemlidir. CMI tarafndan yaplan anket sonucunda ankete cevap veren lkeler arasnda uygulama asndan farkllklar mevcut olup, hatta baz lkelerde bu konuda bir dzenlemenin dahi bulunmad grlmektedir. Trkiye asndan CMI tarafndan yaplan bu anket ve zellikle anket sonucunda sunulan nerilerin uygulama asndan deerlendirilmesi gereklidir. Zira, Trkiye,
yrrle girecei tahmin edilmektedir. HNS Konvansiyonu model olarak Hukuki Soumluluk Konvansiyonu ve 1971 Fon Konvansiyonuna yakn bir modeldir, ayrntl bilgi iin bkz. www.imo.org,

169

Didem Algantrk Light

1969 Hukukuki Sorumluluk Konvansiyonuna taraftr. Trk Ticaret Kanunu Tasarsnda deniz yolu ile yolcu tama szlemesine ilikin hkmler asndan milletleraras kurallarn i hukuka ilenmesi yolunun benimsendii ve bu amala, Yolcularn ve Bagajlarn Deniz Yolu ile Tanmas Hakknda Atina Konvansiyonu 2002 nin esas alnd grlmektedir. 1996 Tehlikeli ve Zararl Maddelerin Deniz Yolu ile Tanmasndan Doan Zararlar in Sorumluluk ve Tazminata Dair Uluslararas Konvansiyonu (HNS), gereince, taraf Devletlerden birine tescil edilmemi olan bir geminin dahi, zorunlu sigorta sertifikasnn bir taraf Devletinin uygun mercii tarafndan yaplma zorunluluu mevcuttur. Konvansiyonlar tarafndan talep edilen sigorta ve finansal teminatlara ilikin sertifikalarn dzenlenmesi srasnda, sigorta ve finansal teminatlara ilikin belgelerde, tescil edilmi gemi sahibi tanmnn, tescil edilmi bir gemi iletme mteahhidini (bareboat chartereri) de kapsayacak ekilde yorumlayan CMIn nerisi, Trk Ticaret Kanunun 946. maddesinin ikinci fkrasnda yer alan kendisinin olmayan bir gemiyi kendi adna deniz ticaretinde bizzat veya kaptan marifetiyle kullanan kimse, nc ahslarla olan mnasebetlerinde donatan saylr eklindeki dzenlemesi ile uyum ierisindedir. Bu nedenle, Konvansiyonlar tarafndan talep edilen sigorta ve finansal teminatlara ilikin sertifikalarn dzenleme zorumluluunu, Trk Hukuku asndan gemi iletme mteahhidi yerine getirecektir.

KAYNAKA : Alcantra, J.M.; The CMI Research On Bareboat Charterer Registration Report To The 38 th Conference of The CMI, Vancouver, 2004,www.comitimemaritime.org/year/2003_vancouver.htm,[17 Kasm,2003 ]. Aknc, S.; Deniz Hukuku Navlun Mukaveleleri, stanbul 1968 Aybay, G.; Trk Uluslararas Gemi Sicili Kanunu ve Ynetmelii Hakknda, Deniz Hukuku Dergisi, Y.4, S.3-4, 1999, sh.61-76 Algantrk Light, D.; Trk Uluslararas Gemi Sicili Kanunu Dzenlemeler, stanbul Barosu Dergisi, S. 3 , Y. 2000, sh.797- 804 le Getirilen

Algantrk Light, D.; Yolcularn ve Bagajlarn Deniz Yolu le Tanmas Hakknda 1974 Atina Konvansiyonuna 2002 Protokolu ile Getirilen Temel

170

Gz 2005 / 2
Deiiklikler, Atatrk niversitesi, Erzincan Hukuk Fakltesi Dergisi, C.VII, S.12, sh.581-588 Carver, T.G.; Carriage by Sea, British Shipping Laws Vol.2, (by R.Colinvaux) , C.1-2, 12. B., Londra 1971 akalr, Y.; Rmorkoj Szlemesi, Ankara 1985 akalr, Y.; Zaman arteri Szlemesi, stanbul 1989 aa, T./ Kender, R.; Deniz Ticareti Hukuku I, Giri, Gemi, Donatan ve Kaptan, 14. B., stanbul 2005 aa, T./ Kender, R.; Deniz Ticareti Hukuku II, Navlun Szlemesi, stanbul 2004 7. B.,

etingil, E./ Kender, R.; kinci Sicil Yasa Tasars zerine Dncler, Denizat Y.7, S.3-4 (Nisan Mays 1993), sh. 34-40 Demirkran, M. H.;AT Gemi Sicili almalar ve Trk Uluslararas Gemi Sicili, Deniz Hukuku Dergisi, Gndz Aybay Ansna Armaan, Y.5, S.1-4; sh.129-174 . ; Ilgn, S.; Deniz Ticaretinde Chartering ve Hukuku, stanbul 1988 Ilgn, S.; Alt Navlun Szlemeleri, stanbul, 1996 Jacobsson, M. ; The HNS Convention : the HNS Regime In Sight, Barcelona 19 Mays 2004, wwww.ocimf.com/downloaddocument.-cfm?documented=1047, 7.03.2005 Scrutton, T.E; Charterparties and Bills of Landing, 19. bas, (A.A.MocattaM.J.Mustill Boyds, S.C), Londra, 1984, sh. 47; eker, Z.; Gemi Ynetim Szlemesi, stanbul, 2003 Tekil, F.; Deniz Hukuku, stanbul 2001 lgener, F.; Trk Uluslararas Gemi Sicil Kanunu ve Ynetmelik Tasars ile lgili Bir Deerlendirme, Deniz Hukuku Dergisi, Y.4, S.3-4, 1999, sh.15-38 lgener, F.; arter Szlemeleri, stanbul 2000

171

Didem Algantrk Light

nan, S.; Gemilerden Szan veya Braklan Hidrokarbonlarn Yol At Zararlardan Hukuki Sorumluluk (yaynlanmam doktora tezi) Istanbul, 1988 http: // www. bimco.dk, 25.1.2005 http:// www.denizcilik.gov.tr, 28.2.2005 http://www.imo.org, 28.2.2005

172