INSTYTUT MATERIAW IN YNIERSKICH I BIOMEDYCZNYCH Zakad Zarz dzania Jako ci Wydzia Mechaniczny Technologiczny POLITECHNIKA L SKA

INSTRUKCJA DO WICZE LABORATORYJNYCH

wiczenie nr 4 Temat: REAKCJE REDOKS

Przedmiot: CHEMIA OGLNA

Kierunek: ZiIP, ZZiIP, ZETI

1. Reakcje utleniania i redukcji

Reakcje utleniania przebiegaj jednocze nie z procesami redukcji. W trakcie reakcji utleniania i redukcji (reakcje redoks) nast puj zmiany warto ciowo ci elektrochemicznej reaguj cych ze sob atomw i jonw (w reakcjach takich nast puje przeniesienie elektronu jednostki z adunkiem ujemnym z jednego atomu do drugiego). Utrata elektronw jest rwnoznaczna z utlenianiem, zyskanie elektronw jest nazywane redukcj . O substancji, ktra traci elektrony, mwi si e si utlenia, natomiast substancja ktra zyskuje elektrony - redukuje si . Rozwa my reakcj 2Na + Cl2 = 2NaCl W tej reakcji, uwa a si , e Na przechodzi ze stanu oboj tnego, w ktrym znajduje si po lewej stronie rwnania, do stanu naadowanego dodatnio (Na+) w NaCl po prawej stronie rwnania. W tym samym czasie, chlor przechodzi ze stanu oboj tnego (Cl2) po lewej stronie rwnania do stanu naadowanego ujemnie (Cl-) a NaCl. Nast pio przeniesienie elektronw z Na do Cl2. Sd, ktry straci elektrony zosta utleniony, chlor zyskuj c elektrony zosta zredukowany. Sd powoduj cy redukcj jest nazywany czynnikiem redukuj cym (reduktorem), chlor powoduj cy utlenienie nazywany jest czynnikiem utleniaj cym (utleniaczem). Utleniacze i reduktory reaguj zawsze razem, poniewa przeniesienie elektronu jest zawsze zwi zane z oddawanie elektronu (reduktor) i z pobraniem elektronu (utleniacz).

2. Stopie utlenienia
W celu ledzenia przemieszczania si elektronw w reakcjach chemicznych dogodne jest wprowadzenie poj cia stopnia utlenienia. Stopie utlenienia (liczba utlenienia) to adunek jaki przypisuje si atomowi gdy wypadkowy adunek elektryczny jest wyznaczony zgodnie z zasadami: 1. Stopie utlenienia pierwiastkw w stanie wolnym wynosi zero, niezale nie od zo ono ci cz steczki tego pierwiastka. Wodr w cz steczce H2, siarka w cz steczce S8 maj stopnie utlenienia rwne zero. 2. W prostych jonach (skadaj cych si z jednego atomu) stopie utlenienia rwna si adunkowi jonu. W tych przypadkach pozorny adunek atomu jest rzeczywistym adunkiem jonu 3. W zwi zkach zawieraj cych tlen stopie utlenienia atomu tlenu wynosi na og -2. Wyj tki: - nadtlenki i ponadtlenki (supertlenki) zwi zki w ktrych istnieje wi zanie tlen-tlen, wwczas tlen przyjmuje stopie utlenienia -1. - zwi zki w ktrych tlen tworzy wi zanie z fluorem np. OF2 (dwufluorek fluoru) wwczas tlenowi przypisuje si stopie utlenienia +2. 4. W zwi zkach zawieraj cych wodr stopie utlenienia wynosi na og +1. Wyj tki:

- wodorki, w ktrych wodr zwi zany jest z takimi pierwiastkami jak np. Na, Ca. Wwczas metal wyst puje na dodatnim stopniu utlenienia (np. Na na +1), wodr natomiast na -1 stopniu utlenienia. 5. Wszystkie stopnie utlenienia musz by zgodne z zasad zachowania adunku. Je eli dodajemy do siebie wszystkie stopnie utlenienia r nych atomw, to suma musi wynosi zero w przypadku oboj tnej cz steczki lub musi by rwna adunkowi wypadkowemu w przypadku jonu. Ta regu pozwala na przypisanie stopnia utlenienia ka demu atomowi. Na przykad uwa amy e stopie utlenienia siarki w kwasie H2SO4 musi wynosi +6. Wodr w tym kwasie ma stopie utlenienia +1, poniewa wyst puj dwa atomy wodoru to pozorny udzia dunkku wynosi +2. Tlen w kwasie ma stopie utlenienia -2, poniewa wyst puj cztery atomy tlenu tak wi c pozorny udzia adunku tlenu wynosi -8. po zsumowaniu pozornych adunkw wodoru i tlenu ( +2 +(-8)) otrzymamy wynik -6. Tak wi c do zoboj tnienia tego adunku potrzebujemy +6. Stopie utlenienia jest poj ciem odnosz cym si do atomu. Je li adunek wypadkowy znajduje si w kilku takich samych atomach, to wszystkie one maj jednakowy udzia. W niektrych substancjach stopie utlenienia atomw pierwiastkw w zwi zku chemicznym mo e wynosi zero. Ma to miejsce np. w przypadku sacharozy C12H22O11, gdzie stopie utlenienia w gla wynosi zero. Pozorny adunek 22 atomw wodoru jest znoszony przez adunek 11 atomw tlenu. Mo liwe te s uamkowe stopnie utlenienia np. w cz steczce Na2S4O6 w ktrej stopie utlenienia wynosi +10/4. W jonach zespolonych (gdy wyst puje wi cej ni jeden atom) adunki pozorne wszystkich atomw po dodaniu musz by rwne adunkowi caego jonu. Znaj c poj cie stopnia utlenienia, mo emy okre li utlenianie jako proce chemiczny, w ktrym ro nie stopie utlenienia atomu, redukcje natomiast jako proces, w ktrym nast puje zmniejszenie stopnia utlenienia atomu. Poj cie utleniacz i reduktor odnosz si do caej substancji, a nie tylko do jednego atomu a niej zawartego. Je eli rwnocze nie utlenia si i redukuje ta sama substancja, mwi si , e podlega ona autooksydacji (samoutlenianiu).

CZ

DO WIADCZALNA

Zadanie: Zapoznanie studentw z okre laniem typu reakcji chemicznej na podstawie wybranych do wiadcze chemicznych, reakcje utleniania i redukcji 1. Wyposa enie stanowiska Stanowisko 1: parownica, nadmanganian potasu, st ony kwas siarkowy, Stanowisko 2: probwka szklana, st ony kwas azotowy, opiki miedziane, Stanowisko 3: probwka szklana, r-r jodku potasu, dwuchromian potasu, kwas siarkowy,

Stanowisko 4: probwka szklana, kwas solny, dwutlenek oowiu, Stanowisko 5: probwka, kwas solny, trjtlenek chromu, Stanowisko 6: probwka szklana, woda utleniona kwas azotowy, dwutlenek oowiu.

2. Przebieg wiczenia OSTRO NIE! Do parownicy wsypa zmieszany nadmanganian potasu z cukrem (1:1), powoli dodawa kroplami st ony kwas siarkowy, zaobserwowa wydzielaj cy si dym, mieszanina po dodaniu wi kszej ilo ci kwasu zapala si , uo y rwnanie reakcji, wskaza reakcj utlenia i redukcji, reduktor oraz utleniacz, OSTRO NIE! Do prbwki wla 1 cm3 st onego kwasu azotowego, wrzuci opiek miedziany, zaobserwowa barw roztworu i wydzielaj cego si gazu, uo y rwnanie reakcji, wskaza reakcj utlenia i redukcji, reduktor oraz utleniacz, Do probwki wla r-r jodku potasu, doda dwuchromian potasu, a nast pnie kwas siarkowy, zaobserwowa zmiany, uo y rwnanie reakcji, wskaza reakcj utlenia i redukcji, reduktor oraz utleniacz, Do probwki wla 2 cm 3 r-ru kwasu solnego i doda niewielk ilo dwutlenku oowiu, zaobserwowa zmiany, uo y rwnanie reakcji, wskaza reakcj utlenia i redukcji, reduktor oraz utleniacz, Do probwki wla 2 cm 3 r-ru kwasu solnego i doda niewielk ilo trjtlenku chromu, zaobserwowa zmiany, uo y rwnanie reakcji, wskaza reakcj utlenia i redukcji, reduktor oraz utleniacz, Do probwki wla niewielk ilo wody utlenionej, kwasu azotowego i doda niewielk ilo dwutlenku oowiu, zaobserwowa zmiany, uo y rwnanie reakcji, wskaza reakcj utlenia i redukcji, reduktor oraz utleniacz, 3. Uwagi do sprawozdania Opisa przebieg kolejnych do wiadcze chemicznych, Poprawnie zapisa kolejne rwnania reakcji chemicznych, wskaza reakcj utleniania i redukcji, utleniacz, reduktor, oraz wszelkie spostrze enia. 4. Zagadnienia do kolokwium obejmuj znajomo Reakcji utleniania i reakcji redukcji Poj cia reduktora, utleniacza, substancji redukuj cej si i reakcji utleniaj cej si . Poj cia stopnia utlenienia i regu. Zapoznanie si z przebiegiem wiczenia. Literatura podstawowa: [1] Sienko M.J., Plane R.A.: Chemia podstawy i zastosowania, WNT, Warszawa, 2002 Literatura uzupeniaj ca: [1] Biela ski A.: Chemia oglna i nieorganiczna, PWN, Warszawa, 1997 [2] Caus H.: Podstawy oblicze chemicznych, WNT, Warszawa, 1987